Przedmiotowe Zasady Oceniania z biologii – Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi

Przedmiotowe Zasady Oceniania z biologii z biologii w gimnazjum opracowano w oparciu o:

1. Podstawę programową. 2. Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2004r w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (Dz.U. nr 199 z 2004r)3. WZO w Zespole Szkół Ogólnokształcących I Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. T.Kościuszki w Mysłowicach.4. Program nauczania biologii w gimnazjum zatwierdzony przez MENiS DKOS-5002-52/05 autorstwa Anny Zdenickiej wydawnictwa „Nowa Era”- Puls Życia5. Program nauczania biologii w gimnazjum do nowej podstawy programowej obowiązującej w pierwszej klasie od roku szkolnego 2009/2010 I. Figura. Wydawnictwa GWO.

Przedmiotem oceniania są:- wiadomości- umiejętności- postawa ucznia i jego aktywność

Ogólne cele oceniania:- rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych- poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych z biologii i postępach w tym zakresie- pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu biologicznym- motywowanie ucznia do dalszej pracy- przekazywanie rodzicom lub opiekunom informacji o postępach w nauce- dostarczenie nauczycielowi informacji zwrotnej na temat efektywności jego nauczania, prawidłowości doboru metod i technik pracy z uczniem

Formy aktywności podlegające ocenie:Obowiązkowe formy oceniania:

a) dłuższe wypowiedzi ustne np. swobodna wypowiedź na określony temat, charakteryzowanie procesów biologicznych, umiejętność wnioskowania przyczynowo-skutkowego itp. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu.

b) wypowiedzi pisemne:- kartkówki (niezapowiedziane) obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji lub materiał zapowiedziany przez nauczyciela. Kartkówki nie podlegają poprawie.- sprawdziany podsumowujące poszczególne działy ( termin sprawdzianu i jego formę nauczyciel zapowiada co najmniej tydzień wcześniej).- sprawdziany okresowe, testy kompetencji (semestralne lub całoroczne)c) wkład pracy w przyswojenie wiedzy na temat lekcji bieżącej d) umiejętności doskonalone w domu (praca domowa)e) prace dodatkowe (samodzielne opracowania oparte na innych źródłach niż podręcznik, plansze, zbiory, projekty) będą oceniane w skali celujący-bardzo dobry-dobry.f) aktywny udział w edukacyjnych projektach interdyscyplinarnych oraz na zajęciach terenowych

1

Nadobowiązkowe formy oceniania:1. aktywność na lekcji2. przygotowanie i wygłoszenie referatu (nie odczytanie)3. prace długoterminowe4. wykonywanie pomocy dydaktycznych ( np. modele, tablice )5. gromadzenie zbiorów ( np. szyszki, pióra ptasie, muszle )6. wykonywanie zielników, albumów7. prowadzenie hodowli drobnych zwierząt lub roślin, doświadczenia udokumentowane dzienniczkiem hodowli8. gromadzenie wycinków z czasopism na określony temat9. osiągnięcia w szkolnych i pozaszkolnych konkursach o tematyce przyrodniczej10. aktywny udział w pracach koła biologicznego, konkursach, projektach edukacyjnych.

KONTRAKT ZAWARTY MIĘDZY UCZNIAMI A NAUCZYCIELEM 1. Nauczyciel informuje ucznia o wymaganiach z przedmiotu – przedstawia Przedmiotowe Zasady Oceniania na pierwszej lekcji biologii w danym roku szkolnym oraz wymagania na poszczególne oceny z danego działu programowego przed rozpoczęciem jego realizacji.2. Uczeń jest oceniany zgodnie z przyjętymi wymaganiami.3. Prace klasowe, sprawdziany, testy są obowiązkowe. Nauczyciel zapowiada je co najmniejtydzień wcześniej, wpisuje do dziennika elektronicznego , omawia ich zakres i kryteria wymagań.4. Jeżeli uczeń nie pisał pracy klasowej, sprawdzianu czy testu z powodu usprawiedliwionejnieobecności lub z przyczyn losowych, to powinien uzgodnić termin napisania tej pracy znauczycielem w ciągu tygodnia od powrotu do szkoły.5. W przypadku gdy uczeń nie pisał pracy klasowej, sprawdzianu, testu z nieuzasadnionychpowodów( np. jeden dzień nieobecności) pisze go na pierwszej lekcji, na której jest obecny.6. W przypadku niesamodzielnej pracy na klasówce, sprawdzianie czy teście ( korzystanie z urządzeń telekomunikacyjnych) uczeń, po wcześniejszym ostrzeżeniu, otrzymuje ocenę niedostateczną bez możliwości jej poprawy.7. Uczeń ma prawo, po uzgodnieniu z nauczycielem, poprawić ocenę niedostateczną z pracyklasowej, sprawdzianu, testu – w czasie nie dłuższym niż 2 tygodnie od rozdania prac.8. Kartkówka obejmuje materiał z co najwyżej 3 ostatnich lekcji, nie musi być zapowiedzianai nie może być poprawiana.9. Prowadzenie zeszytu przedmiotowego jest obowiązkowe, ale sposób jego prowadzenia nie podlega ocenie. W przypadku nieobecności na lekcji uczeń ma obowiązek uzupełnić notatki i wykonać pracę domową.10. Uczeń ma prawo przy dwóch godzinach tygodniowo zgłosić raz w semestrze nie przygotowanie do lekcji. Nie obejmuje ono sprawdzianów, prac klasowych izapowiedzianych kartkówek. Powinno być zgłoszone zaraz na początku lekcji po sprawdzeniu obecności. Przy jednej godzinie tygodniowo uczeń nie ma możliwości zgłaszania nie przygotowania do lekcji.11. W szczególnych przypadkach nie przygotowania do lekcji mogą być honorowane na pisemną lub ustną prośbę rodziców lub ucznia.12. Nie ocenia się ucznia przez 3 dni robocze po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności w szkole (po chorobie trwającej dłużej niż trzy dni robocze –uczeń ma obowiązek taki fakt zgłosić nauczycielowi.)13.Brak obowiązkowej pracy domowej zadanej z dużym wyprzedzeniem oznacza od razu ocenę niedostateczną.14. Każda ocena wystawiona przez nauczyciela jest jawna i uzasadniana podczas omawiania prac.15. Uczeń ma prawo obejrzeć swoje ocenione prace pisemne, które następnie zwracanauczycielowi. Są one przechowywane do końca roku szkolnego; mogą być udostępnione

2

do wglądu rodzicom.16. Oceny z odpowiedzi ustnych, kartkówek, prac domowych nie mogą być poprawiane.18. Podstawą wystawienia oceny śródrocznej i końcoworocznej jest średnia ważona ocen otrzymanych w ciągu całego okresu (ocena śródroczna) , w ciągu całego roku (ocena końcoworoczna)19. Uczeń, który otrzymał na koniec okresu ocenę niedostateczną, musi zaliczyć materiałw terminie uzgodnionym z nauczycielem.20. W razie kłopotów z opanowaniem wiadomości i umiejętności uczeń może zwrócić się donauczyciela o pomoc.21. Uczniowie z opinią Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej mają zgodnie z zaleceniami poradni dostosowany poziom wymagań edukacyjnych.

Sposób oceniania:1. Oceny bieżące wyrażane są cyfrowo w skali 1-6. Nie stawia się ocen z minusem.Wagi ocen: praca klasowa, sprawdzian, test, finaliści i laureaci konkursów wojewódzkich 3odpowiedź ustna, kartkówki, konkursy na poziomie wojewódzkim 2inne (zadania, aktywność, projekty, referaty) 1W ciągu okresu (przy jednej godzinie tygodniowo) uczeń powinien uzyskać przynajmniej trzy oceny bieżące, które będą podstawa wystawienia oceny. 2. Ocena klasyfikacyjna wyrażana jest słownie wg skali: celujący, bardzo dobry, dobry, dostateczny, dopuszczający, niedostateczny.3. W przypadku wypowiedzi pisemnych przyjmuje się skale punktową przeliczaną na oceny wg kryteriów:

Procent (%) Ocena0 - 35 ndst.36 - 50 dop51 - 70 dst71 - 89 db90 - 94 bdb95 - 100 cel

4. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie do dwóch tygodni (dni roboczych)5. Sprawdziany, z których uczeń otrzymał ocenę niedostateczną może poprawić w terminie do dwóch tygodni od ich otrzymania lub po uzgodnieniu z nauczycielem. Poprawa odbywa się po lekcjach i tylko jeden raz. Uzyskana ocena z poprawy wpisywana jest do dziennika elektronicznego jako średnia. Uczeń nieobecny na sprawdzianie ma obowiązek napisania go zaraz po powrocie do szkoły (w przypadku dłuższej nieobecności spowodowanej chorobą uczeń może napisać zaległy sprawdzian w terminie uzgodnionym z nauczycielem). Nie zgłoszenie się na sprawdzian skutkuje wpisem oceny niedostatecznej.Raz w okresie uczeń może poprawić dowolną ocenę ze sprawdzianu. Do dziennika elektronicznego wpisywana jest ocena wyższa. 6. Nie dopuszcza się możliwości zaliczania przedmiotu pod koniec okresu.7. Podstawa wystawienia oceny śródrocznej i rocznej będzie średnia ważona ocen otrzymanych w I okresie (ocena śródroczna) i całego roku(ocena roczna).Zależność oceny śródrocznej i rocznej od średniej ważonej jest następująca:

średnia ważona (S) ocena

S < 1,9 1

1,9 <= S <= 2,75 2

3

2,8 <= S <= 3,75 3

3,8 <= S <= 4,75 4

4,8 <= S <= 5,7 5

5,75 <= S <= 6,0 6

W uzasadnionych przypadkach nauczyciel może podwyższyć ocenę śródroczną i roczną uwzględniając pracę ucznia, jego zaangażowanie i postępy w nauce.

Sposoby informowania ucznia i rodziców.

- na pierwszej godzinie lekcyjnej zapoznajemy uczniów z PZO- oceny bieżące są jawne, oparte o opracowane kryteria- prace pisemne przechowywane są w szkole do końca roku szkolnego- o ocenach bieżących lub końcowych informuje się rodziców na zebraniach udostępniając oceny, prace lub w czasie konsultacji.- informacje o grożącej ocenie niedostatecznej klasyfikacyjnej są przekazywane zgodnie z procedurą WZO.

ZASADY USTALANIA OCENY BIEŻĄCEJ.WYPOWIEDZI USTNE – oceniana jest zawartość rzeczowa, umiejętność formułowaniamyśli, stosowanie terminologii biologicznej, zgodność z poziomem wymagań, umiejętnośćilustrowania wypowiedzi przez wykorzystanie pomocy naukowych ( modele, tablice ) lubwykonanie wykresu, rysunku itp. oraz płynność wypowiedzi.KRYTERIA OCEN :- celujący- odpowiedź wskazuje na szczególne zainteresowanie przedmiotem,spełniając kryteria oceny bardzo dobrej, wykracza poza obowiązujący programnauczania, zawiera własne przemyślenia i oceny.- bardzo dobry- odpowiedź wyczerpująca, zgodna z programem, swobodneoperowanie faktami i dostrzeganie związków między nimi.- dobry- odpowiedź zasadniczo samodzielna, zawiera większość wymaganych treści,poprawna pod względem języka, nieliczne błędy, nie wyczerpuje zagadnienia.- dostateczny- uczeń zna najważniejsze fakty, umie je zinterpretować, odpowiedźodbywa się przy niewielkiej pomocy nauczyciela, występują nieliczne błędyrzeczowe.- dopuszczający- niezbyt precyzyjne odpowiedzi na pytania nauczyciela, braki wwiadomościach i umiejętnościach, podanie nazwy zjawiska lub procesu przypomocy nauczyciela.- niedostateczny- uczeń nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznycho elementarnym stopniu trudności nawet z pomocą nauczyciela, nie udzielaodpowiedzi na większość pytań zadanych przez nauczyciela, ma braki wwiadomościach koniecznych.

PRACE PISEMNE.SPRAWDZIANY- obejmują materiał z jednego działu. Mają one formę testu ( zadania zamknięte i otwarte ) lub zawierają kilka zadań o charakterze opisowym. Wszystkim zadaniom przyporządkowana jest określona liczba punktów.Przy 2 godzinach tygodniowo przewiduje się co najmniej 2 sprawdziany w każdym okresie, a przy 1 godzinie – co najmniej 1 sprawdziany w okresie.KARTKÓWKI- obejmują materiał z 3 ostatnich lekcji. Składają się z kilku krótkich pytań,które są punktowane. Nie musza być zapowiadane.

4

W ocenie prac pisemnych stosuje się przelicznik procentowy uzyskanych punktów: PRACA DOMOWA – przy ocenie bierze się pod uwagę: zrozumienie tematu, stopieńwyczerpania materiału, sposób prezentacji ( selekcja materiału rzeczowego, logicznewiązanie faktów, dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych, własne refleksje ),poprawną polszczyznę ( ortografia, styl ), konstrukcję pracy i jej szatę graficzną (estetyka,czytelność ) oraz samodzielność i wykorzystanie różnych źródeł wiedzy.PRACE DŁUGOTERMINOWE – przy ustalaniu oceny brane są pod uwagę:samodzielność, wartość merytoryczna, oryginalność i pomysłowość, estetyka wykonania,sposób prezentacji wyników, korzystanie z materiałów źródłowych i sprzętu,precyzyjność, stopień zaangażowania i możliwości ucznia.AKTYWNOŚĆ NA LEKCJI (w tym zajęcia terenowe, projekty)– przy ocenie bierze się pod uwagę: wiedzę i umiejętności, systematyczność, samodzielność, zaangażowanie, odkrywczość, możliwości ucznia, przy ocenie bierze się pod uwagę tempo pracy, wkład pracy w osiąganie wyników, umiejętność współpracy w grupie, wartość merytoryczną oraz estetykę.UDZIAŁ W KONKURSACH PRZEDMIOTOWYCH – ocenia się następująco:KONKURS WEWNĄTRZSZKOLNY:- zajęcie jednego z 3 pierwszych miejsc – bardzo dobry- wynik na poziomie wyższym niż przeciętny – dobryKONKURS POZASZKOLNY:- awans do etapu rejonowego – celujący- awans do etapu wojewódzkiego – celujący- zdobycie tytułu laureata – celujący na koniec roku szkolnego

Sposoby korygowania niepowodzeń szkolnych i podnoszenia osiągnięć uczniów.

1. Możliwość poprawy oceny z pracy klasowej – sprawdzianu w przypadku oceny niedostatecznej.2. Umożliwienie zwolnienia z pracy klasowej, kartkówki lub odpowiedzi ustnej w wyjątkowych przypadkach losowych.3. Uzupełnienie braków z przedmiotu w ramach konsultacji z nauczycielem w przypadku zgłoszenia chęci przez ucznia.4. Możliwość zgłoszenia nie przygotowania ucznia raz w ciągu okresu przy 2 godz. w tygodniu.5. Rozwijanie zainteresowań i poszerzanie wiadomości na zajęciach dodatkowych.6. Indywidualizowanie pracy z uczniem odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.

Wymagania ogólne na poszczególne stopnie szkolne:

Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:- opanował wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania,

będące efektem jego samodzielnej pracy,- prezentuje swoje wiadomości posługując się terminologią biologiczną,- potrafi stosować zdobyte wiadomości w sytuacjach nietypowych,- formułuje problemy i rozwiązuje je w sposób twórczy,- dokonuje analizy lub syntezy zjawisk i procesów biologicznych,- wykorzystuje wiedzę zdobytą na innych przedmiotach, - potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji,- bardzo aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym,- wykonuje twórcze prace, pomoce naukowe i potrafi je prezentować na terenie szkoły i poza

nią,- w pracach pisemnych osiąga 100% punktów możliwych do zdobycia i w pełni odpowiada

na dodatkowe pytania, 5

- bierze udział w konkursach biologicznych na terenie szkoły i poza nią.

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:- opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem nauczania,- wykazuje szczególne zainteresowania biologią,- potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów w nowych

sytuacjach,- bez pomocy nauczyciela korzysta z różnych źródeł informacji,- potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać doświadczenia i hodowle przyrodnicze,- sprawnie posługuje się mikroskopem i lupą oraz sprzętem laboratoryjnym,- potrafi samodzielnie wykonać preparaty mikroskopowe i opisać je,- prezentuje swoją wiedzę posługując się poprawną terminologią biologiczną,- aktywnie uczestniczy w procesie lekcyjnym,- w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 91% do 100% punktów

możliwych do zdobycia.

Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:- opanował wiadomości i umiejętności bardziej złożone i mniej przystępne, przydatne

i użyteczne w szkolnej i pozaszkolnej działalności,- potrafi stosować zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwiązywania problemów typowych,

w przypadku trudniejszych korzysta z pomocy nauczyciela,- posługuje się mikroskopem i zna sprzęt laboratoryjny,- wykonuje proste preparaty mikroskopowe,- udziela poprawnych odpowiedzi na typowe pytania,- jest aktywny na lekcji,- w pracach pisemnych osiąga od 75% do 90% punktów.

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:

- opanował wiadomości i umiejętności przystępne, niezbyt złożone, najważniejsze w nauczaniu biologii, oraz takie które można wykorzystać w sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych,

- z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe problemy o małym stopniu trudności,- z pomocą nauczyciela korzysta z takich źródeł wiedzy jak: słowniki, encyklopedie, tablice,

wykresy, itp.,- wykazuje się aktywnością na lekcji w stopniu zadowalającym,- w przypadku prac pisemnych osiąga od 51% do 74% punktów.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:- ma braki w opanowaniu wiadomości i umiejętności określonych programem, ale nie

przekreślają one możliwości dalszego kształcenia, - wykonuje proste zadania i polecenia o bardzo małym stopniu trudności, pod kierunkiem

nauczyciela,- z pomocą nauczyciela wykonuje proste doświadczenia biologiczne,- wiadomości przekazuje w sposób nieporadny, nie używając terminologii biologicznej,- jest mało aktywny na lekcji,- w pisemnych sprawdzianach wiedzy i umiejętności osiąga od 31% do 50% punktów.

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:- nie opanował wiadomości i umiejętności określanych podstawami programowymi,

koniecznymi do dalszego kształcenia,- nie potrafi posługiwać się przyrządami biologicznymi,

6

- wykazuje się brakiem systematyczności w przyswajaniu wiedzy i wykonywaniu prac domowych,

- nie podejmuje próby rozwiązania zadań o elementarnym stopniu trudności nawet przy pomocy nauczyciela,

- wykazuje się bierną postawą na lekcji,- w przypadku prac pisemnych osiąga od 0% do 30% punktów.

OBNIŻENIE WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH- nauczyciel jest zobowiązany na podstawie pisemnej opinii poradni psychologicznej (do tego upoważnionej) obniżyć wymagania edukacyjne w stosunku do ucznia, u którego stwierdzono deficyty rozwojowe.

Szczegółowe kryteria oceniania z biologii :

Dział – Biologia jako nauka o życiu.

Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi:- wyjaśnić co to jest biologia i co jest obiektem badań biologicznych,- podać 2-3 główne działy nauk biologicznych wiedzieć co jest przedmiotem tych badań,- wymienić cechy istoty żywej,- określić popularne źródła wiedzy biologicznej oraz korzystać z podręcznika w uczeniu się biologii,- korzystać z lupy i mikroskopu, wykonywać z pomocą nauczyciela rysunki prostych obiektów,- przygotować mikroskop do prowadzenia obserwacji i wykonać proste obserwacje z jego użyciem,

Ocena dostateczna :Uczeń potrafi :- wymienić przykłady wpływu osiągnięć nauk biologicznych na rozwój rolnictwa, hodowli i medycyny,-porównać cechy budowy oraz funkcje życiowe organizmu roślinnego i zwierzęcego,- omówić budowę mikroskopu optycznego i obliczyć jego powiększenie,- stosować w uczeniu się materiały drukowane, filmy ewentualnie programy komputerowe,

Ocena dobra :Uczeń powinien:- znać podział dyscyplin biologicznych, z uwzględnieniem różnych kryteriów, wyjaśnić czym się zajmują ekologia i genetyka,- wykorzystać i powszechnie stosować różne materiały drukowane oraz środki multimedialne w uczeniu się biologii,- sporządzać notatki w czasie samodzielnej pracy z podręcznikiem i innymi źródłami wiedzy biologicznej,- samodzielnie wykonywać i opisywać rysunki z prowadzonych obserwacji mikroskopowych,- planować i samodzielnie przeprowadzać doświadczenia biologiczne, notować spostrzeżenia i wyciągać poprawne wnioski,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien:- uzasadnić dobierając odpowiednie przykłady, zależność dynamiki rozwoju biologii od innych dziedzin wiedzy,

7

- samodzielnie korzystając z różnych źródeł, zdobywać informacje w celu rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych,- sporządzać różnorodne w swej formie notatki z przeprowadzonych obserwacji, eksperymentów,

Ocena celująca :Uczeń powinien- angażować się w prace związane z funkcjonowaniem pracowni,- samodzielnie korzystać z różnych źródeł, zdobywać informacje potrzebne do rozwijania zainteresowań przedmiotowych,- organizować oraz samodzielnie prowadzić obserwacje i doświadczenia biologiczne wykorzystując różną aparaturę optyczną, odczynniki i szkło laboratoryjne, - interpretować wyniki, odnaleźć przyczyny błędnych wyników prowadzonych doświadczeń (obserwacji), wyciągać wnioski,

Dział – Struktura organizmu człowieka i jego łączność ze środowiskiem.Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi :- podać przykłady narządów występujących w organizmie człowieka i wskazać funkcje, które pełnią,- wskazać np. na modelu: aparat ochronny oka i gałkę oczną, wskazać soczewkę i siatkówkę oka,- wymienić wady wzroku i wskazać sposoby ochrony wzroku,- omówić, korzystając z planszy, warstwową budowę oraz elementarne zadania skóry człowieka,- stosować zasady pielęgnacji i higieny skóry oraz jej wytworów: włosów i paznokci,- podać i stosować w praktyce zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach i odmrożeniach skóry,- wskazać położenie narządów smaku i węchu oraz podać ich znaczenie,- omówić rolę ucha oraz sposoby ochrony narządu słuchu,

Ocena dostateczna :Uczeń potrafi :- przeprowadzić obserwację trwałych preparatów tkanek zwierzęcych: krwi, nabłonkowej, mięśniowej gładkiej i poprzecznie prążkowanej oraz odróżnić je od innych,- korzystać z atlasu anatomicznego, wskazać prawą i lewą stronę ciała,- określić sposób ochrony narządów wzroku, słuchu, oraz omówić postępowanie w przypadku zaprószenia oka, oparzeń i odmrożeń skóry,- wymienić ważniejsze pierwiastki oraz nieorganiczne i organiczne związki chemiczne, budujące ciało człowieka,- wskazać kilka typowych cech gatunkowych człowieka,- omówić hierarchiczną strukturę organizmu człowieka,- wyjaśnić znaczenie terminów: tkanka, narząd, organizm oraz podać odpowiednie przykłady,- pokazać na modelu położenie głównych układów człowieka,-wymienić części składowe ucha oraz wyjaśnić w jaki sposób odbierane są bodźce akustyczne- wskazać położenie narządów smaku i węchu oraz podać znaczenie tych zmysłów dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka,- omówić korzystając z planszy budowę skóry i wymienić kilka jej funkcji,

Ocena dobra :Uczeń powinien:

8

- wyjaśnić co to jest przemiana materii i energii, podać odpowiednie przykłady,- omówić oraz naszkicować schemat ilustrujący hierarchiczną strukturę organizmu człowieka,- przeprowadzić obserwację trwałych preparatów podstawowych tkanek zwierzęcych, rozróżnić je oraz wskazać cechy identyfikacyjne tych komórek,- wskazać na rycinie przekroju gałki ocznej elementy oka oraz omówić ich rolę w procesie widzenia,- wymienić i scharakteryzować najważniejsze wady wzroku,- wykonać doświadczenia związane z badaniem wrażeń smakowych,- wskazać na planszy położenie elementów skóry i omówić funkcje, które pełnią,- wymienić czynniki powodujące uszkodzenia skóry i wskazać sposoby jej ochrony,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien:- narysować schemat drogi fal świetlnych do siatkówki oraz fal akustycznych z otoczenia do ucha wewnętrznego,- używając odpowiednich argumentów przekonać rówieśników o konieczności ochrony narządów zmysłów,

Ocena celująca :- wyjaśnić pojęcia anabolizm i katabolizm, podać przykłady tych procesów w żywych organizmach,- samodzielnie przeprowadzić i omówić doświadczenie ilustrujące proces pocenia się,- wykonać doświadczenia związane z badaniem wrażeń smakowych, węchowych i dotykowych,

Dział – Budowa anatomiczna i funkcjonowanie ciała człowieka. Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi:- omówić znaczenie terminu cudzożywność i podać przykłady,- podać elementarne składniki pokarmowe oraz omówić ich rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu,- omówić rolę wybranych witamin i wymienić przykłady pokarmów, które je zawierają,- wskazać na schemacie najważniejsze narządy układu pokarmowego,- scharakteryzować sposoby pielęgnacji zębów,- podać wskazówki higieniczne niezbędne podczas przygotowania posiłków,- odczytać informacje żywieniowe na etykietach produktów spożywczych,- wskazać na planszy główne narządy układu krwionośnego,- omówić położenie i ogólną budowę serca,- podać podstawowe funkcje krwi: transportową i obronną,- uzasadnić korzystny wpływ treningu i ćwiczeń fizycznych na sprawność układu krążenia,- omówić zasady udzielania pierwszej pomocy przy zranieniach i krwotokach,- mierzyć tętno,- chronić własny organizm przed schorzeniami układu krążenia,-określić zasady postępowania przy zatrzymaniu krążenia i oddychania,- wskazać na planszy elementy układu oddechowego, podać rolę płuc,- wymienić najczęstsze choroby układu oddechowego i określić jak chronić przed nimi własny organizm,- omówić rolę zieleni w otoczeniu człowieka i znać wpływ palenia tytoniu oraz zanieczyszczeń powietrza na układ oddechowy,-wskazać na tablicy narządy układu wydalniczego i omówić ich rolę,- wymienić zachowania chroniące człowieka przed chorobami układu moczowego,- pokazać na modelu lub w atlasie zasadnicze grupy kości szkieletu ludzkiego, - pokazać na swoim ciele położenie wybranych mięsni szkieletowych (np. dwugłowego i trój-

9

głowego ramienia) oraz wiedzieć o ich antagonistycznym współdziałaniu,- podać przykłady najczęstszych wad układu ruchu podstawowe zasady profilaktyki oraz higieny układu ruchu,- przedstawić sposób postępowania w przypadku złamań, stłuczeń i zwichnięć, - określić jak należy postępować, aby zachować prawidłową sylwetkę ciała,- nazwać układy kontrolujące i koordynujące funkcje życiowe człowieka,- określić zasady zdrowego stylu życia,- wyjaśnić dlaczego człowieka zaliczamy do organizmów rozmnażających się płciowo,- wskazać na planszy narządy układów rozrodczych kobiety i mężczyzny, nazwać gonady męskie i żeńskie,- nazwać komórki rozrodcze człowieka i rozpoznać je na planszy,- wyjaśnić na czym polega zapłodnienie oraz wskazać miejsce zapłodnienia komórki jajowej i wiedzieć jak długo trwa rozwój zarodka człowieka,- omówić przejawy dojrzewania biologicznego dziewcząt i chłopców,- określić zasady higieny intymnej,- rozumieć szkodliwy wpływ palenia tytoniu i picia alkoholu na rozwój embrionalny człowieka,

Ocena dostateczna :Uczeń potrafi :- wskazać odcinki przewodu pokarmowego człowieka, w których trawione są węglowodany, białka i tłuszcze,- wymienić choroby układu pokarmowego i wskazać sposoby zapobiegania im,- wskazać zasady doboru składników pokarmowych, zapewniających pełnowartościowe posiłki dzienne,- korzystając z modelu omówić budowę serca i fazy jego pracy,- wyliczyć składniki morfotyczne krwi oraz omówić ich podstawową rolę, - podać zadania tętnic i żył,- rozpoznać w atlasie układ limfatyczny oraz omówić jego rolę,- uzasadnić wpływ treningu i ćwiczeń fizycznych na sprawność układu krążenia,- omówić skład procentowy gazów tworzących mieszaninę powietrza,- opisać rolę przepony i mięśni międzyżebrowych w czasie wdechu i wydechu,- przedstawić schematycznie przebieg procesu oddychania wewnątrzkomórkowego,- wyliczyć choroby układu oddechowego i podać sposoby ochrony przed nimi,- przeprowadzić doświadczenie stwierdzające obecność dwutlenku węgla i pary wodnej w wydychanym powietrzu,- posługiwać się pojęciami: gruczoł dokrewny , hormon, wskazać położenie głównych gruczołów układu dokrewnego,- wskazać najważniejsze gruczoły wydzielania wewnętrznego i znać rolę przysadki mózgowej oraz działanie adrenaliny,- wymienić zasadnicze struktury układu nerwowego i omówić jego rolę w regulacji zachowania w środowisku oraz regulacji działania narządów wewnętrznych,- wymienić końcowe produkty przemiany materii i drogi ich wydalania,- wymienić i rozpoznać tkanki łączne oraz podać przykłady budowanych przez nie narządów,- wskazać na modelu szkieletu człowieka kości szkieletu osiowego i kości kończyn,- omówić ochronną rolę czaszki kręgosłupa i klatki piersiowej,- omówić budowę i podać przykłady stawów oraz wymienić pełnione przez nie funkcje,- omówić znaczenie ruchu w zachowaniu sprawności fizycznej człowieka,- podać przykłady wad wrodzonych i nabytych kośca człowieka, wskazać zasady postępowania w celu ich uniknięcia,- omówić antagonistyczne działanie zginaczy i prostowników np. mięśnia dwu- i trójgłowego ramienia lub trój- i czterogłowego uda,- wykonać unieruchomienie kości długiej,

1

- rozpoznać wśród innych i omówić budowę komórki nerwowej,- dokonać podziału układu nerwowego na centralny i obwodowy oraz wymienić narządy tych układów,- omówić podstawowe funkcje mózgowia i rdzenia kręgowego oraz ochronną rolę opon mózgowych,- omówić przewodzenie impulsu nerwowego od receptora do efektora i podać przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych,- wskazać zasady postępowania ograniczające wpływ stresu na funkcjonowanie układu nerwowego i narządów,- wymienić naturalne mechanizmy obronne człowieka,- wiedzieć, co to jest zdrowie i choroba,- wymienić choroby wywołane przez pasożytnicze bakterie, pierwotniaki i bezkręgowce oraz określić sposoby ochrony przed nimi, - określić wpływ palenia tytoniu i zanieczyszczeń powietrza na rodzaj schorzeń wywoływanych przez te czynniki,- wyliczyć choroby wirusowe oraz wskazać sposoby ochrony przed nimi,- zdefiniować pojęcia: gamety, gonada, porównać budowę komórki jajowej i plemnika człowieka,- wymienić, korzystając z rysunku lub planszy, zasadnicze etapy rozwoju zarodkowego człowieka,

Ocena dobra :Uczeń powinien :- wyjaśnić za pomocą odpowiednich modeli istotę mechanicznego chemicznego trawienia pokarmów,- wymienić ważniejsze funkcje wątroby,- omówić szkodliwy wpływ metali ciężkich np. ołowiu i rtęci na organizm człowieka, wskazać źródła tych metali w środowisku,- wyjaśnić szkodliwy wpływ alkoholu na przebieg procesów trawienia oraz narządy pozostałych układów,- wyjaśnić na schemacie etapy krzepnięcia krwi,- wymienić grupy krwi człowieka, wskazać dawcę oraz biorcę,- narysować lub omówić ogólny schemat krwioobiegu człowieka,- opisać typowe schorzenia układu krwionośnego podaniem przyczyn,- wyjaśnić różnicę między krwotokiem tętniczym a żylnym oraz omówić sposoby ich tamowania,- napisać słownie pełne, sumaryczne równanie chemiczne procesu oddychania wewnątrzkomórkowego,- porównać skład powietrza wdychanego i wydychanego oraz podać przyczynę zaistniałej różnicy,- znać czynności ratownicze, związane z zatrzymaniem oddychania i krążenia,- narysować schemat budowy nerki i opisać rysunek,- odróżnić wynik badania moczu człowieka zdrowego od chorego,- znać budowę stawu i podać przykłady różnych jego typów,- narysować przekrój poprzeczny kości długiej, opisać jej budowę fizyczną i chemiczną oraz wskazać rolę jej poszczególnych części,- rozpoznać na rysunku rodzaje tkanki mięśniowej, podać narządy, w których występują i różnice w sposobie funkcjonowania,- wyjaśnić na czym polega praca mięśni, podać przyczyny ich zmęczenia,- wymienić sposoby unieruchamiania złamań kości kończyn i kręgosłupa,- uzasadnić fakt, że trzustka jest gruczołem podwójnym,- wyjaśnić wpływ hormonów przysadki na wzrost organizmu,- wskazać różnicę pomiędzy odruchami warunkowymi a bezwarunkowymi,

1

- uzasadnić wpływ niedotlenienia mózgu na utratę funkcji życiowych człowieka,- wskazać na modelu mózgowia człowieka rozmieszczenie ośrodków korowych, np. wzroku i słuchu, ośrodków ruchowych i czuciowych oraz omówić związek działania zmysłów i funkcji czuciowo-ruchowych z uszkodzeniem kory mózgowej,- porównać dobierając odpowiednie przykłady, rozmnażanie płciowe i bezpłciowe,- prawidłowo określić rolę wszystkich narządów układu płciowego człowieka,- znać rolę łożyska i błon płodowych,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien:- zinterpretować pojęcie gatunek biologiczny,- dokładnie przedstawić trawienie białek tłuszczów i cukrów ze wskazaniem miejsc działania i enzymów trawiennych,- umieć wykorzystywać w praktyce zasady prawidłowego żywienia,- wyjaśnić na czym polega automatyzm pracy serca,- zinterpretować wyniki badania krwi: morfologii, OB, hematokrytu,- porównać budowę oraz przedstawić zadania małego dużego krwioobiegu,- porównać skład moczu pierwotnego i ostatecznego oraz omówić mechanizm jego tworzenia,- wyjaśnić współdziałanie układu krwionośnego i limfatycznego w obronie organizmu przed zarazkami,- opisać rolę mięsni międzyżebrowych oraz przepony w trakcie wdechu i wydechu,- przeprowadzić doświadczenie ilustrujące działanie przepony,- udokumentować, korzystając z literatury, wpływ palenia papierosów oraz zanieczyszczeń powietrza na wzrost schorzeń układu oddechowego- wyjaśnić co to jest dializa,- przeprowadzić obserwację mikroskopową tkanek mięśniowych i łącznych oraz opisać dostrzeżone szczegóły budowy,- przeprowadzić i zinterpretować wyniki doświadczenia badającego skład chemiczny kości,- wyjaśnić na czym polega nadrzędna rola przysadki mózgowej wobec innych gruczołów dokrewnych,- omówić związek pomiędzy działalnością gruczołów dokrewnych a uzyskaniem dojrzałości płciowej,- wyjaśnić zasadę działania hormonów trzustki: insuliny i glukagonu,- omówić zależność między gruczołami dokrewnymi a układem nerwowym,- podać przykłady schorzeń wywołanych nadczynnością lub niedoczynnością gruczołów wydzielania wewnętrznego,- porównać mechanizm regulacji nerwowej i hormonalnej,- podać przykłady wpływu wegetatywnego układu nerwowego na pracę narządów wewnętrznych,- przedstawić rówieśnikom niebezpieczeństwa związane z sięganiem po alkohol, narkotyki,- dokonać analizy, korzystając ze schematu, cyklu miesiączkowego kobiety,- podać przyczyny zaburzeń rozwojowych płodu ludzkiego,

Ocena celująca :Uczeń powinien:- analizować materiały drukowane i multimedialne, selekcjonować je, dokonywać interpretacji oraz uogólnienia faktów,- interpretować dane statystyczne, sporządzać wykresy, zestawienia, analizować ogólne badania np. krwi, moczu i na podstawie literatury popularnonaukowej wyciągać wnioski,- znać osiągnięcia medycyny w zakresie transplantacji organów oraz prawa każdego człowieka do dysponowania nimi,- potrafić używając odpowiednich argumentów, przekonać rówieśników do prowadzenia zdrowego trybu życia,

1

- wytłumaczyć sięgając do źródeł wiedzy biologiczne, procesy kostnienia oraz zrastania się kości po złamaniu,- śledzić oraz omawiać najnowsze osiągnięcia związane z rozwojem nauk biologicznych,- posługując się atlasem anatomicznym człowieka, określić położenie nerwów układu współczulnego i przywspółczulnego oraz wskazać narządy, których praca jest kontrolowana przez te nerwy,

Dział - Struktura organizmów: komórki tkanki organy. Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi:- omówić ogólną budowę komórki,- dostrzegać wspólne cechy budowy dla różnych organizmów,- przygotować preparat oraz przeprowadzić obserwację mikroskopową komórki roślinnej,- omówić budowę komórki zwierzęcej,- wskazać istotne różnice w budowie komórki roślinnej i zwierzęcej,- podać przykłady tkanek roślinnych oraz wymienić pełnione przez nie funkcje,- wskazać na różnych roślinach naczyniowych ich organy i omówić ich zasadnicze funkcje,- wyjaśnić na czym polega samożywność,- korzystając z atlasów rozpoznawać pospolite gatunki roślin- rozumieć na czym polega cudzożywność,- wiedzieć w jaki sposób odżywiają się bakterie, rośliny, grzyby i zwierzęta,- wymienić główne układy narządów zwierząt oraz omówić ich rolę dla prawidłowego funkcjonowania organizmu,- odpowiedzieć, co to jest organizm i zilustrować wypowiedź przykładami organizmów o różnej organizacji ciała,

Ocena dostateczna :Uczeń potrafi :- wskazać na planszy organella, w których przebiega fotosynteza i oddychanie,- omówić rolę bakterii i grzybów w przyrodzie i życiu człowieka,- podać przykłady morfologicznego zróżnicowania grzybów,- rozpoznać najczęściej spotykane glony słodkowodne i morskie,- wyjaśnić co to są organowce i podać przykłady roślin zaliczanych do organowców,- podać zjawiska będące podłożem transportu wody w roślinie,- podać przykłady modyfikacji łodyg, liści i korzeni związanych z warunkami życia,- rozpoznać byliny kłączowe i cebulowe oraz opisać znaczenie takiej budowy dla życia rośliny,

Ocena dobra :Uczeń powinien:- omówić rolę organelli komórkowych w wypełnianiu funkcji życiowych rośliny,- porównać budowę komórki bakteryjnej z budową komórki grzybów, roślin i zwierząt,- dokonać przeglądu budowy grzybów, uwzględniając stopień organizacji plechy,- rozpoznawać glony oraz porównywać ich budowę,- uzasadnić pionowy rozkład glonów w morzu,- wskazać omówić budowę wewnętrzną roślin nasiennych,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien:

1

- wymienić główne jednostki systematyczne i sklasyfikować organizmy wg budowy komórkowej oraz stopnia organizacji ciała,- oznaczyć za pomocą klucza lub atlasu pospolite rośliny występujące w miejscu zamieszkania,- przeprowadzić obserwację mikroskopową przekroju poprzecznego korzenia, łodygi bądź liścia oraz wskazać zaobserwowane szczegóły budowy i wymienić tkanki,- wyjaśnić proces osmozy oraz podać przykład, ,- wyjaśnić zjawisko transpiracji i jej wpływ na transport wody w roślinie,

Ocena celująca :Uczeń powinien ponadto potrafić,- wymienić kryteria tworzenia współczesnych systemów klasyfikacyjnych,- wykorzystując schematy drzewa genealogicznego, wskazać główne linie rozwojowe roślin i zwierząt,- rozpoznać bezkręgowce, zaklasyfikować je do odpowiedniego typu, - wykonać doświadczenie ilustrujące proces osmozy,- przygotować oraz przeprowadzić doświadczenie ilustrujące transport wody w łodydze,

Dział – Podstawowe funkcje życiowe wybranych organizmów.

Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi:- wyjaśnić znaczenie terminu samożywność,- rozumieć znaczenie fotosyntezy dla istnienia życia na Ziemi,- wyjaśnić na czym polega cudzożywność, podać jej formy przykłady,- omówić istotę oddychania wewnątrzkomórkowego, wymienić substraty i produkty tego procesu,- wskazać narządy wymiany gazowej organizmów wodnych i lądowych,- wyjaśnić na czym polega rozmnażanie płciowe i bezpłciowe,- omówić budowę kwiatu rośliny okrytozalążkowej i wyjaśnić proces zapylenia i zapłodnienia- poprawnie używać pojęć: gonady, gamety, zygota,- omówić na wybranym przykładzie rośliny etapy jej rozwoju (od nasienia do nasienia),- wymienić warunki sprzyjające kiełkowaniu roślin nasiennych,- omówić rozmnażanie się wybranych organizmów np. owadów, płazów, ptaków oraz ssaków,

Ocena dostateczna :Uczeń potrafi:- przedstawić słownie ogólny przebieg reakcji fotosyntezy oraz oddychania,- uzasadnić istotę podziału organizmów na samożywne i cudzożywne,- odróżnić pojedynczy kwiat od kwiatostanu,- omówić budowę nasienia i owocu,- przedstawić przystosowania w budowie morfologicznej i anatomicznej owada do lotu i życia na lądzie,- wskazać cechy umożliwiające ptakom aktywny lot,- wymienić obserwując budowę zewnętrzną i wewnętrzną, swoiste cechy ssaków,- porównać ogólną budowę bezkręgowców i kręgowców,- porównać budowę wybranych narządów lub ich układów, np. płuc, układu pokarmowego kręgowców i wymienić kierunki ich ewolucji,

1

Ocena dobra :Uczeń powinien:- wskazać wśród wielu roślin formy zarodnikowe i nasienne,- przedstawić argumenty o konieczności ochrony zieleni w miastach i ośrodkach przemysłowych,- udowodnić wydzielanie ciepła i dwutlenku węgla podczas oddychania,- wyjaśnić na przykładzie fermentacji alkoholowej proces oddychania beztlenowego,- opisać mechanizm wymiany gazowej u roślin i zwierząt oraz podwójne oddychanie u ptaków,- porównać przebieg trawienia zewnątrz i wewnątrzkomórkowego,- porównać budowę układu pokarmowego np. dżdżownicy i ssaków roślino- i mięsożernych,- porównać rozwój zarodkowy poszczególnych gromad kręgowców,- podać modyfikacje budowy kończyn różnych ssaków, związane ze sposobem lokomocji,- omówić rolę błon płodowych w rozmnażaniu się kręgowców,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien potrafić :- używając wzorów chemicznych, wyjaśnić przebieg reakcji chemicznych procesu fotosyntezy i oddychania tlenowego,- napisać równanie chemiczne procesu fermentacji alkoholowej oraz porównać zysk energetyczny z oddychaniem tlenowym,- wykrywać w organach roślinnych produkty fotosyntezy,- przedstawić najważniejsze osiągnięcia ewolucyjne gadów związane z opanowaniem środowiska lądowego,- wyjaśnić na wybranym przykładzie rozwój rośliny okrytozalążkowej, wymienić różne sposoby zapylania roślin wskazać modyfikacje budowy kwiatów z nimi związane,

Ocena celująca :Uczeń powinien ponadto potrafić:- rozpoznawać bezkręgowce, wskazać charakterystyczne cechy ich budowy,- wyjaśnić ekspansję ssaków związaną z uzyskaniem stałocieplności i rozwoju mózgu,- przeprowadzić doświadczenie ilustrujące wpływ światła i dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy, udokumentować przebieg eksperymentu np. za pomocą wykresów,- założyć hodowlę pierwotniaków i obserwować pod mikroskopem wodniczkę pokarmową i wydalniczą pantofelka,- przeprowadzić i udokumentować doświadczenie badające wymianę gazową i wydzielanie ciepła w czasie oddychania np. nasion fasoli,

Dział – Wzajemne zależności między organizmami a środowiskiem.Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi:- określić zakres ekologii,- wymienić biotyczne i abiotyczne czynniki środowiska,- podać definicję populacji i wymienić jej cechy,- wymienić czynniki wpływające na liczebność populacji,- wyliczyć rodzaje ujemnych interakcji między populacjami różnych gatunków w biocenozie biocenozie scharakteryzować wybraną z nich,- podać przykłady stosunków nieantagonistycznych między populacjami i zilustrować je odpowiednio dobranymi przykładami,- podać przykłady ekosystemów występujących w miejscu zamieszkania,

Ocena dostateczna :

1

Uczeń potrafi:-korzystając z wykresów, odczytać zakres tolerancji danego gatunku,- wyjaśnić znaczenie terminów: rozrodczość, śmiertelność, struktura wiekowa,- zdefiniować pojęcie biocenoza i wskazać poziomy troficzne w niej występujące,- konstruować modele łańcuchów pokarmowych i sieci zależności troficznych,- wyjaśnić termin biotop oraz porównać właściwości środowisk lądowych lub wodnych,- podać przykłady ekosystemów naturalnych i sztucznych, omówić na schemacie przepływ energii i krążenie materii,

Ocena dobra :Uczeń powinien:- omówić posługując się schematem, krążenie węgla i azotu w przyrodzie,- wykreślić krzywą populacyjną,- obliczyć zagęszczenie populacji ludzkiej w różnych miejscach,- omówić wzrost liczebności populacji, na którą nie działają czynniki ograniczające, sporządzić odpowiedni wykres,- wyjaśnić na czym polega równowaga biocenotyczna i wskazać przyczyny ich ewentualnego zachwiania,- porównać interakcje ujemne i dodatnie istniejące między populacjami różnych gatunków, określić ich wpływ na liczebność populacji,- wyjaśnić na czym polega sukcesja ekosystemów i określić stadium klimaksowi,- zdefiniować produktywność ekosystemów,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien potrafić:- podać przyczyny i konsekwencje zakłóceń obiegu wybranych pierwiastków biogennych,- wyjaśnić na wybranych przykładach związek zakresu tolerancji ekologicznej z zasięgiem gatunku,- interpretować na wykresie zależności występujące pomiędzy liczebnością populacji w układach drapieżca-ofiara, pasożyt-żywiciel,- wyjaśnić związek zachodzący między rozrodczością, śmiertelnością i strukturą wiekową a liczebnością populacji,

Ocena celująca :Uczeń powinien ponadto potrafić:- omówić na różnych przykładach przepływ energii w ekosystemach oraz wskazać ubytki energii związane z ilością poziomów troficznych,- wykonywać badania terenowe, dokumentować wyniki, wyciągać poprawne wnioski,- wskazać przykłady zachwiania równowagi biologicznej ekosystemów wskutek wprowadzenia przez człowieka zmian w sieciach pokarmowych i obiegu pierwiastków,

Dział – Zagrożenia dla przyrody i działania człowieka zmierzające do poprawy jej stanu.Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi:- dostrzegać wpływ człowieka na ekosystemy i oceniać go,- wymienić kilka chronionych gatunków roślin i zwierząt,- wskazać najbliżej położone rezerwaty przyrody i parki narodowe,- wymienić formy ochrony przyrody w Polsce,

1

Ocena dostateczna :Uczeń potrafi:- wymienić zagrożenia fauny flory w przeszłości i obecnie,- podać motywy ochrony gatunkowej roślin i zwierząt,- wyjaśnić pojęcia: park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, pomnik przyrody,- wymienić i wskazać położenie najbliższych parków krajobrazowych i podać motywy ich utworzenia,- wymienić i wskazać na mapie parki narodowe Polski, omówić jeden z nich,- wymienić i wskazać na mapie kilka rezerwatów biosfery zlokalizowanych na obszarze Polski,- rozpoznać po kilka gatunków chronionych grzybów, roślin i zwierząt,- wymienić najważniejsze organizacje ekologiczne działające w Polsce i na świecie,

Ocena dobra :Uczeń powinien:- omówić wkład polskich uczonych w rozwój idei ochrony przyrody,- scharakteryzować oraz porównać wybrane parki narodowe Polski,-omówić główne motywy ochrony gatunkowej organizmów,- przedstawić zasady prowadzenia gospodarki leśnej lub rolnej na obszarach o różnym stopniu ochrony prawnej,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien potrafić:- sprawnie posługiwać się skalą porostową i określać strefy o różnym stanie zanieczyszczeń powietrza.- odnajdywać w terenie i wskazywać stanowiska chronionych grzybów, roślin i zwierząt,- wyjaśnić terminy: użytek ekologiczny i stanowisko dokumentacyjne,- wskazać różnice między ochroną gatunkową całkowitą i częściową,

Ocena celująca :Uczeń powinien:- wymienić kategorie zagrożeń „Czerwonej Księgi” i podać przykłady zagrożonych gatunków rodzimych,- rozpoznać w terenie typy krajobrazów i wskazać elementy zakłócające ich wygląd, charakter,- projektować działania mające na celu ochronę całego środowiska oraz wybranych obiektów przyrodniczych,- uczestniczyć w akcjach mających na celu ochronę środowiska naturalnego,- brać udział w konkursach o ochronie przyrody,

Dział – Dziedziczenie i zmienność – nadzieje oraz niepokoje.Ocena dopuszczająca :Uczeń potrafi:-określić zakres genetyki,- wyjaśnić znaczenie pojęć: dziedziczność, zmienność,- podać przykłady cech dziedzicznych dających się zaobserwować u człowieka,- omówić na modelu ogólna budowę DNA,- podać przykłady czynników mutagennych,

Ocena dostateczna :Uczeń potrafi:- rozwiązywać proste krzyżówki genetyczne ilustrujące I prawo Mendla,

1

- wskazać na modelu lub rycinie komórki miejsce występowania chromosomów, omówić ich budowę,- omówić sposób podziału chromosomów w komórkach somatycznych i gametach człowieka,- dostrzegać wpływ palenia papierosów i zawartych w nich substancji rakotwórczych na częstość zachorowań na nowotwory,- wyjaśnić znaczenie terminu mutacja i podać przykłady schorzeń genetycznych człowieka,- wskazać na przykładach rolę doboru sztucznego dla podniesienia plonów i wyhodowania korzystnych z punktu widzenia człowieka ras zwierzęcych i odmian roślinnych,

Ocena dobra :Uczeń powinien:- poprawnie stosować terminy: fenotyp, genotyp, gen dominujący, gen recesywny, allele,- wymienić cechy kodu genetycznego, objaśnić jego uniwersalny, trójkowy charakter,- wymienić zasady dziedziczenia płci u człowieka,- podać przykłady chorób związanych z chromosomami płci,- podać przykłady zastosowań inżynierii genetycznej,

Ocena bardzo dobra :Uczeń powinien potrafić:- wskazać związek praw Mendla z chromosomową teorią dziedziczenia, - porównać budowę kwasów DNA i RNA,- omówić na schemacie proces biosyntezy białka,- wskazać niebezpieczeństwa związane z manipulacją genami,

Ocena celująca :Uczeń powinien ponadto potrafić:- samodzielnie wykonać schemat przedstawiający proces biosyntezy białka,- publicznie prezentować własną opinię o zagrożeniach wynikających z prowadzenia niektórych badań genetycznych,

Przedmiotowe Zasady Oceniania z biologii opracowała mgr Iwona Maślorz w oparciu o WZO.

1