Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy o organizacji i zarządzaniu · twórca pojęcia naukowe...

Organizacja i zarządzanie

Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy

o organizacji i zarządzaniu

(wykład 01)

© dr Adam SALOMON, KTiL AM w Gdyni

Plan wykładu 01

Rozwój organizacji jako funkcja rozwoju

otoczenia

Nurty i szkoły OiZ

Systematyka OiZ

Podstawowe prawa organizacji

Zasady naukowego zarządzania

OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL

2

Macierz rozwoju otoczenia organizacji


3

„BURZLIWE

POLE” DYWERSYFIKACJA

WYCOFANIE

SIĘ

SPOKOJNE -

PRZYPADKOWE

SPOKOJNE -

ZESTRUKTURALI-

ZOWANE

Dynamika zmian otoczenia

Stopień zestrukturalizowania relacji organizacja-otoczenie

duża

niski wysoki

mała

PRZESZKADZAJĄCO -

ODDZIAŁUJĄCE

Otoczenie spokojne-przypadkowe

( lata 1820–1880)

1. orientacja przedsiębiorcza

2. bardzo duża autonomia przedsiębiorstwa uważanego za główny instrument postępu społecznego

3. zarządzanie przez intuicję i doświadczenie

4. przedsiębiorca-właściciel

OiZ/OiZwT dr Adam Salomon, KTiL 4

Otoczenie spokojne-zestrukturalizowane

(lata 1880–1930 )

1. orientacja produkcyjna

2. duża autonomia przedsiębiorstwa ograniczana głównie przez konkurencję cenową

3. zarządzanie funkcjonalne

4. kierownik-specjalista


Otoczenie przeszkadzająco-oddziałujące

(lata 1930–1970)

1. orientacja rynkowa

2. malejąca autonomia przedsiębiorstwa ograniczana przez dywersyfikację rynków krajowych i zagranicznych

3. zarządzanie marketingowe

4. kierownik-generalista


Otoczenie „BURZLIWE POLE”

(lata 1970–...)

1. orientacja globalna

2. ograniczona autonomia przedsiębiorstwa wyznaczona przez globalną konkurencję, ingerencję państwa i rynek konsumenta

3. zarządzanie strategiczne

4. kierownik-superboss


Determinanty współczesnego otoczenia „BURZLIWE POLE”

1. stale rosnąca dynamika zmian

2. upolitycznienie zarządzania

3. nasilenie zjawisk kryzysowych

4. postęp naukowo-techniczny

5. zaktywizowanie społeczeństw


Nurty i szkoły OiZ

nurt klasyczny

nurt psycho-socjologiczny

szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)

badania operacyjne

ujęcie systemowe

ujęcie sytuacyjne

„nowa fala”


Nurt klasyczny

Robert OWEN (1771-1858)

zarządca przędzalni w Szkocji (praktyk)

zmodernizował ówczesne kanony pracy:

• skrócenie czasu pracy 13 10 h

• zakaz zatrudniania dzieci poniżej 10 roku

• efekt - wzrost wydajności

zastosował zasadę codziennej jawnej oceny:

• wykrywanie obszarów problemowych

• atmosfera współzawodnictwa

OiZ/OiZwT

dr Adam Salomon, KTiL

10

Nurt klasyczny

Charles BABBAGE (1792-1871) prof. matematyki w Cambridge

prowadził badania w przedsiębiorstwach w oparciu o narzędzia statystyki

zdefiniował i uzasadnił zasadę podziału pracy (jako jedno z kluczowych praw organizacji):

• specjalizacja

• narzędzia specjalistyczne

• pojedyncze stanowisko pracy

OiZ/OiZwT

dr Adam Salomon, KTiL

11

Nurt klasyczny

Frederick Winslow TAYLOR (1856-1915)

praktyk (zarządzał przedsiębiorstwami) i teoretyk

twórca pojęcia naukowe zarządzanie (scientific management)

zwolennik harmonijnych stosunków kierownik- pracownik opartych o zaufanie i poszanowanie

autor pierwotnych - fundamentalnych zasad naukowego zarządzania:

– przekształcenie wiedzy praktycznej w naukę

– naukowy dobór pracowników

– utrwalenie naukowych metod pracy

– utrzymywanie właściwych relacji kierownik-pracownik


12

Nurt klasyczny

Henry Laurence GANTT (1861-1919)

rozwijał „tayloryzm” na gruncie amerykańskim

twórca zadaniowego systemu motywacyjnego

po raz pierwszy przedstawił graficzny system planowania pracy


13

Nurt klasyczny

Henry Le CHATELIER (1850-1936)

rozwijał „tayloryzm” we Francji

twórca tzw. cyklu organizacyjnego - modelu podejmowania decyzji organizacyjnych:

• wybór celu

• zbadanie środków i warunków niezbędnych do osiągnięcia celu i obmyślenie planu

• przygotowanie środków i warunków potrzebnych w działaniu

• wykonanie planu

• kontrola wyników


14

Nurt klasyczny

Henri FAYOL (1841-1925)

praktyk i teoretyk OiZ „fayolizm”

zdefiniował zarządzanie jako kompleks funkcji:

1. planowania

2. organizowania

3. rozkazywania

4. koordynowania

5. kontrolowania

opracował zasady naukowego zarządzania organizacjami (14 zasad)


15

Nurt klasyczny dorobek

1. wprowadzenie pojęcia naukowe zarządzanie

2. sformułowanie podstawowych praw organizacji

3. opracowanie cyklu organizacyjnego jako modelu podejmowania decyzji zarządczych w organizacji

4. opracowanie zasad naukowego zarządzania


16

Nurt psycho-socjologiczny

Hugo MÜNSTERBERG (1863-1916)

prekursor zastosowania psychologii w badaniu efektywności pracy człowieka i organizacji

proponował wykorzystanie narzędzi psychologii w doborze pracowników

wydajność zależy od: – doboru pracownika wg jego cech umysłowych

– atmosfery w miejscu pracy

– właściwych relacji kierownik-pracownik/wykonawca


17


Abraham MASLOV (1908-1970)

twierdził, że człowiek działa w celu zaspokojenia potrzeb zgrupowanych według określonej hierarchii

twórca tzw. piramidy potrzeb człowieka

ustalił zależność: przystąpienie do działania w celu zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu musi zostać poprzedzone spełnieniem potrzeby niższego rzędu


18

Pir

am

ida p

otr

zeb

M

aslo

va


Pir

am

ida p

otr

zeb

M

aslo

va


20


Elton MAYO (1880-1949)

kierował zespołem z Harvardu i 10-letnimi badaniami nad zachowaniem ludzi w środowisku pracy

„odkrył” istnienie grup nieformalnych

wprowadził pojęcie stosunków międzyludzkich human relations


21

Nurt psycho-socjologiczny dorobek

1. wprowadzenie czynnika behawioralnego do teorii OiZ

2. uznanie roli human relations

3. zbudowanie rozwiniętej teorii motywacji, komunikowania się, podejmowania decyzji, rozwiązywania konfliktów, negocjacji, kształtowania się grup formalnych i nieformalnych


22

Szkoła ilościowa (matematyczno-cybernetyczna)

Badania operacyjne grupa metod rozwiązywania problemów

decyzyjnych kwantyfikowanych ilościowo procedura operacyjna:

1. rozpoznanie sytuacji problemowej, sformułowanie problemu decyzyjnego

2. opracowanie modelu sytuacji decyzyjnej 3. rozwiązanie zadania dostępną metodą 4. sprawdzenie poprawności rozwiązania i ocena ich

realności 5. wdrożenie modelu 6. kontrola funkcjonowania rozwiązań


23


Ujęcie systemowe

organizacja jako model cybernetyczny układu o sprzężeniu zwrotnym

organizacja jako system składający się z podsystemów (możliwość dekompozycji systemu)

ustalenie względnie trwałych cech systemu organizacji warunkujących jej prawidłowe funkcjonowanie


24

Cybernetyczny model organizacji (wg Young’a)


25

UKŁAD REALNY

UKŁAD REGULACJI

BLOK

STEROWANIA


Podejście sytuacyjne przejęcie niektórych metod i narzędzi

systemowych do analizy wyodrębnionego, pojedynczego przypadku

decydująca rola kierownika uzależniona od konkretnej sytuacji

rozwinięcie badań nad stylami kierowania, udziałem pracowników w procesach decyzyjnych (delegacja uprawnień) i podziałem zadań w organizacji


26

„Nowa fala” w OiZ

odejście od systemu normatywno-nakazowego w zarządzaniu

wskazanie na przedsiębiorczość, inicjatywę i kreatywność pracowników oraz na tzw. „kulturę organizacyjną”

wyznacznikami nowego podejścia w zarządzaniu jest grupa czynników (7S): twarde: (strategia, systemy, struktura

organizacyjna)

miękkie: (kadry, umiejętności, styl zarządzania, podzielane wartości)


27

Interdyscyplinarność OiZ


28

OGÓLNA

TEORIA

SYSTEMÓW

MATEMATYKA

NAUKI

WOJSKOWE

CYBERNETYKA

ORGANIZACJA

I

ZARZĄDZANIE

NAUKI

TECHNICZNE

EKONOMIA PRAWO SOCJOLOGIA ERGONOMIA

FIZJOLOGIA

PSYCHOLOGIA

PRAKSEOLOGIA

STATYSTYKA

INFORMATYKA

Podstawowe prawa organizacji

1. prawo podziału pracy;

2. prawo koncentracji;

3. prawo optymalizacji;

4. prawo harmonii (w działaniu systemu).


29

Podstawowe prawa organizacji: prawo podziału pracy

Jeżeli powtarzająca się praca jakiejś jednostki lub zespołu zostanie podzielona w ten sposób, że każdą czynność składową oddzielimy i wykonywać będziemy seriami na określonym poziomie specjalizacji, to ogólny nakład pracy i środków wytwórczych zmniejszy się.

(autor: Adam Smith)


30

Podstawowe prawa organizacji:

prawo podziału pracy (interpretacja)

Konsekwencją tego prawa jest specjalizacja pracy, która powoduje wzrost wydajności pracy ogólnej.

Jednak niewłaściwy podział może spowodować wzrost kosztów produkcji i zmniejszenie efektu użytecznego.

Może również doprowadzić do zmęczenia pracownika, braku zadowolenia i satysfakcji z wykonywanej pracy.


31

Podstawowe prawa organizacji: prawo koncentracji

Jeżeli kilka elementów wykonujących czynności jednakowe (podobne) połączymy w jeden zespół działający razem lub zastąpimy jednym większym organem wykonującym tę samą czynność w ilości równej produkcji wszystkich elementów, to ogólny nakład pracy i środków wytwórczych zmniejszy się.

(autor: Frederik Taylor)


32


prawo koncentracji (interpretacja)

Przy tym prawie ważne są takie czynniki jak rodzaj wykonywanej pracy i miejsce działalności, czas, energia.


33

Podstawowe prawa organizacji: prawo optymalizacji

Optymalizacja – metoda wyznaczania najlepszego (optymalnego) rozwiązania (poszukiwanie ekstremum funkcji) z punktu widzenia określonego kryterium (wskaźnika) jakości (np. kosztu, drogi, wydajności).

(autor: Henri Fayol)


34


prawo optymalizacji (interpretacja)

Stosuje się optymalizacje jedno i wielokryterialne.

Optymalizacja wielokryterialna występuje w wielu różnych dziedzinach: w projektowania produktu i procesu produkcji, finansów, projektowaniu samolotów, w przemyśle chemicznym, projektowanie samochodu, wszędzie tam gdzie optymalne decyzje muszą być podjęte w obecności kompromisów pomiędzy dwoma lub więcej sprzecznymi celami.


35

Podstawowe prawa organizacji: prawo harmonii (w działaniu

systemu)

Aby osiągnąć sprawność wzorcową pod względem ekonomicznym trzeba dobierać organy z ich charakterystycznymi wykresami i następnie trzeba aby te organy działały w ścisłym ze sobą związku, tak aby każda czynność odbyła się w swoim czasie.

(autor: Karol Adamiecki)


36


prawo harmonii w działaniu systemu (interpretacja)

Harmonia działań oznacza że czynniki pracy będą lepsze im lepiej będą dobrane i ze sobą skoordynowane uczestniczące w niej elementy (ludzie, środki działania).


37


Henri FAYOL, Administration Industriele et Generale, 1916 podział pracy autorytet dyscyplina jedność rozkazodawstwa jedność kierownictwa podporządkowanie interesu osobistego interesowi

ogółu wynagrodzenie - motywacja


38


centralizacja - koncentracja

hierarchia - struktura

ład - harmonia systemu

„ludzkie” traktowanie podwładnych - harmonia stosunków międzyludzkich

inicjatywa

stabilność personelu

zgranie personelu


39

Podsumowanie

1. Przedmiotem nauki OiZ są organizacje i zachodzące w nich procesy, ze szczególnym uwzględnieniem procesów kierowania.

2. Złożone z ludzi i zasobów materialnych organizacje rozpatrywane są z punktu widzenia ich celowości, sprawności i efektywności, na które decydujący wpływ mają funkcje i techniki kierowania.

3. OiZ umożliwia rozpatrywanie organizacji w aspekcie rzeczowym i podmiotowym


40

Pytania (1)

1. Wymień elementy macierzy rozwoju

organizacji i krótko je scharakteryzuj.

2. Wykaż osiągnięcia poszczególnych szkół i

nurtów w ogólnym dorobku OiZ.

3. Na bazie jakich dziedzin nauki zbudowana

jest OiZ?

4. Wymień podstawowe prawa organizacji.

5. Wymień zasady naukowego zarządzania.


41

Pytania (2)

1. Jakie zastosowanie w praktyce mają zasady zarządzania Taylora?

2. Czy cykl organizacyjny Le Chateliera może być przydatny w przygotowaniu się do egzaminów?

3. Opisz hierarchię potrzeb człowieka według Maslova i wyjaśnij, które z nich wpływają na chęć zdobywania wiedzy?

4. Jakie wnioski praktyczne dla kierownika wypływają z badan socjologicznych Mayo?


42

Pytania (3)

1. Przedstaw istotę badań operacyjnych.

2. Scharakteryzuj ujęcie systemowe w analizie

organizacji.

3. Na czym polega podejście sytuacyjne w

rozwiązywaniu problemów organizacyjnych?

4. Jaka jest przydatność prakseologii w

kierowaniu?

5. Jakie style zarządzania preferowane są przez

menedżerów z obszaru europejskiego?


43

Pytania (4)

1. Scharakteryzuj przedmiot nauki OiZ.

2. Wyjaśnij rzeczowe, czynnościowe i atrybutowe ujęcie organizacji.

3. Zdefiniuj zarządzanie instytucjonalne i funkcjonalne.

4. Scharakteryzuj relacje zachodzące między zarządzaniem, administrowaniem i kierowaniem a rzeczywistymi relacjami między ludźmi w rzeczywistych organizacjach.


44

Pytania (5)

1. Przedstaw prawa organizacji i ich

zastosowanie w zarządzaniu.

2. Wymień zasady naukowego zarządzania i

ich przydatność w kierowaniu.


45

Literatura

Czermiński A., Grzybowski M., Ficoń K., Podstawy organizacji i zarządzania, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 1999, s.9-41 (on-line: http://www.wsaib.pl/files/biblioteka/zasoby_cyfrowe/Podstawy_organizacji_i_zarzadzania.pdf), [5,45 MB].


46


Dziękuję za uwagę. Zapraszam na kolejne zajęcia.

Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy o organizacji i zarządzaniu · twórca pojęcia naukowe...

Documents

Transcript of Przedmiot, metoda i rozwój wiedzy o organizacji i zarządzaniu · twórca pojęcia naukowe...