Promyk biul 7 srodek 2008 - Pomagamy Dzieciompomagamydzieciom.info/files/pdf/7.pdf · 4 Biuletyn...

Biuletyn

Poradnikdla rodzicówna tematrozwoju

psychomotorycznego dzieci

W ka˝dym numerze naszego biuletynu staramy si´prezentowaç ró˝ne formy terapii i metody rehabilitacji.Tym razem pragniemy przybli˝yç Paƒstwu hipoterapi´.Choç wartoÊç terapeutyczna jazdy konnej znana by∏a ju˝w staro˝ytnoÊci, dopiero w ostatnich latach ta forma terapii staje si´ coraz bardziej popularna. Niewàtpliwie jejdodatkowà zaletà jest zapewnienie dziecku kontaktuz przyrodà. Z pewnoÊcià zainteresujà Paƒstwa równie˝ informacje o choreoterapii, zw∏aszcza ˝e w terapii taƒcem uczestniczyç mo˝e ka˝dy – bez wzgl´du na wiekczy sprawnoÊç fizycznà.

W dziale naukowo-szkoleniowym piszemy równie˝o tym, jak wykorzystaç moment zabawy czy codzienniewykonywane czynnoÊci, by usprawniç dziecko z pora˝e-niem mózgowym. Podczas tego procesu wiele zale˝y odwsparcia rodziców – ich cierpliwoÊci, wytrwa∏oÊci i kon-sekwencji.

Kolejnym tematem, który podejmujemy na ∏amachnaszego pisma, jest problem moczenia nocnego. Proble-

mu tego, choç dotyczy on wielu dzieci, nie wolno lekce-wa˝yç, zw∏aszcza jeÊli moczenie wyst´puje po okresie,kiedy dziecko zdoby∏o ju˝ umiej´tnoÊç kontrolowania tejczynnoÊci. Odpowiedê na pytanie, jak pomóc dzieckuw tej k∏opotliwej i nierzadko wstydliwej dla niego sytu-acji, znajdziecie Paƒstwo w tym wydaniu poradnika.

Dzia∏ informacyjny poÊwi´camy sanatoriom i turnu-som rehabilitacyjnym. Dzieci niepe∏nosprawne korzy-staç mogà z obu tych form, gdy˝ przys∏ugujà one nie-zale˝nie od siebie i z ró˝nych tytu∏ów. Opisujemy, jakstaraç si´ o leczenie uzdrowiskowe czy dofinansowaniedo turnusu.

Czekamy na listy od Paƒstwa, które przesy∏aç mo˝nana adres fundacji lub mailem ([email protected]).Prosimy o pytania i sugestie dotyczàce tematów, którepomogà nam przygotowywaç kolejne numery poradnika.

Zespó∏ redakcyjny biuletynu „Promyk S∏oƒca”

nr 7

Piel´gnacja i uspraw-nianie dziecka z mózgowym pora˝e-niem dziecićym

mgr Hanna Darian

psycholog

Usprawnianie i piel´gnacja dziecka z mózgo-wym pora˝eniem zwiàzane sà z koniecznoÊcià roz-wiàzywania wielu problemów, na przyk∏ad pod-czas kàpieli, ubierania, karmienia czy zabawy.

Pierwszym krokiem na drodze do efektywnego pie-l´gnowania i usprawniania dziecka jest poznanie jegozdolnoÊci i ograniczeƒ. Bardzo wa˝ne jest obserwowa-nie dziecka w warunkach domowych. Rodzice powin-ni prowadziç notatki, w których zaznaczaç b´dà pro-blemy, uwagi oraz osiàgnićia. Póêniejsza analiza tychzapisków z terapeutà stanowiç mo˝e istotnà pomocdla rodzica.

Dziecko z pora˝eniem mózgowym ograniczonejest w ruchach, które sà stereotypowe, oraz w reak-cjach na poruszanie, dlatego jest bezradne, gdy je pie-l´gnujà rodzice. Wa˝ne jest, aby aktywizowaç dziec-ko podczas wszystkich czynnoÊci. Dziecko nie po-winno pozostawaç bierne, trzeba pozwoliç mu na zo-baczenie tego, co si´ dzieje, co si´ robi dla niego.Wspomagajàc ruchy dziecka, musimy robiç to powo-li, by daç mu szans´ w∏asnej korekcji, podtrzymywaçw razie koniecznoÊci oraz byç cierpliwym i pozwoliçna wykonanie tego, co mo˝e zrobiç samo.

Podczas wykonywanych czynnoÊci nie powinno si´zapominaç, ˝e nale˝y mówiç do dziecka: nazywaçcz´Êci jego cia∏a, opisywaç ubrania, ich kolory. Poprzeztakie zachowanie rodzica dziecko nie tylko uczy si´ ro-zumieç mow´, ale równie˝ zaczyna uÊwiadamiaç so-bie zale˝noÊci jednej cz´Êci swojego cia∏a od drugiej.W taki sposób przekazujemy dziecku doÊwiadczeniei ÊwiadomoÊç prawid∏owego ruchu. Ruchy pe∏zanialub poruszania si´ dooko∏a siebie prowadzà do Êwia-domoÊci w∏asnego cia∏a w przestrzeni – dziecko od-krywa, ˝e ma dwie strony cia∏a, gdzie ma rće, nogi,g∏ow´, brzuch...

Âwiadome siebie dziecko odkrywa innych i uczy si´Êwiata, który je otacza. W czasie doÊwiadczenia tego,co mo˝e lub czego nie mo˝e robiç, dziecko uczy si´potrzàsaç zabawki, stukaç, rzucaç, budowaç. W tensposób poprzez zabaw´ rozwija swojà zrćznoÊç.Z powodu trudnoÊci w porozumiewaniu si´, utrzymy-waniu równowagi, koordynacji oko-r´ka, patrzeniu,dotykaniu, trzymaniu przedmiotów i manipulowaniu

nimi post´py dziecka b´dà powolne, stàd tak potrzeb-ne jest wsparcie rodziców – zrozumienie i rozwa˝nekierowanie.

Wskazówki dla rodziców:• Znajdê z dzieckiem kontakt (wzrokowy, dotyko-

wy, werbalny) – dziecko jest spokojne, szcz´Êliwe,zainteresowane.

• Zaczynaj proces nauki w okresach, kiedy dzieckojest najsilniej zmotywowane; na przyk∏ad naukasamodzielnego jedzenia ma wi´ksze szanse po-wodzenia na poczàtku karmienia, kiedy dzieckojest g∏odne, ni˝ pod koniec, kiedy jest najedzone,zaspokojone i zazwyczaj Êpiàce.

• Okres çwiczeƒ powinien byç krótki, gdy˝ dzieckoszybko si´ mćzy i dekoncentruje. Po pierwszychsygna∏ach zniechćenia lub zmćzenia dzieckaproces nauki powinien byç natychmiast przerwa-ny.

• Proces nauki powinien sprawiaç radoÊç zarównodziecku, jak i rodzicowi, dlatego warto zadbaç, byprzebiega∏ w formie zabawy.

• Pami´taj o cierpliwoÊci i wytrwa∏oÊci: zachćajdziecko – demonstruj – czekaj – ponownie zach´-caj – ponownie demonstruj – ponownie czekaj.Daj dziecku czas na reakcj´, zachćaj je uÊmie-chem i pochwa∏à.

• Bàdê konsekwentny, stale ponawiaj próby.• Zaczynaj zadanie, a nast´pnie daj dziecku mo˝li-

woÊç samodzielnie je dokoƒczyç.• Je˝eli napotkasz na opór, zignoruj to i dokoƒcz

rozpocz´tà sekwencj´.• Dziecko z pora˝eniem potrzebuje wićej czasu na

reakcj´.• Przygotuj si´, ˝e post´p mo˝e zachodziç bardzo

powoli.• Dostrzegaj najmniejsze oznaki post´pu. ◆

Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 7, 20082

Biuletyn „Promyk S∏oƒca” nr 7, 2008 3

D Z I A ¸ N A U K O W O - S Z K O L E N I O W Y

Rewalidacja dzieciwe wczesnym dzieciƒstwie

mgr Malwina Budziszewska

terapeuta pedagogiczny

Warunkiem pozytywnych rezultatów rewalida-cji jest mo˝liwie wczesne wykrycie wyst´pujàcychzaburzeƒ i podjćie post´powania wyrównawcze-go. Konieczne sà Êcis∏e powiàzanie wielospecjali-stycznej diagnozy z rewalidacjà oraz elastyczne po-dejÊcie do stosowanych metod usprawniania.

Co to jest rewalidacja?Wspó∏czeÊnie rewalidacj´ rozumie si´ jako z∏o˝ony

proces, który z jednej strony polega na przywracaniu oso-bom niepe∏nosprawnym maksymalnej sprawnoÊci fizycz-nej, psychicznej i spo∏ecznej oraz przygotowaniu ich dosamodzielnego ˝ycia w spo∏eczeƒstwie, z drugiej zaÊstrony na tworzeniu w Êrodowisku cywilizacyjno – kultu-rowym odpowiednich warunków do ich funkcjonowa-nia. Proces ten zwykle jest uto˝samiany z rehabilitacjà,oznaczajàcà kompleksowe, skoordynowane dzia∏aniemedyczne, socjalne, zawodowe i wychowawcze w celuprzystosowania do czynnego ˝ycia osoby chorej lub nie-pe∏nosprawnej – czyli dà˝enie do przywrócenia jej, utra-conej na skutek schorzeƒ czy urazów, sprawnoÊci fizycz-nej, psychicznej i spo∏ecznej.

Rewalidacja obejmuje wiele programów, us∏ug i dzia-∏aƒ terapeutycznych skierowanych do osób, które odzy-skujà optymalnà zdolnoÊç funkcjonowania. Proces tenmo˝e obejmowaç:

• rehabilitacj´ leczniczà, zwanà te˝ rehabilitacjà fi-zycznà, obejmujàcà usprawnianie organizmu cz∏o-wieka oraz jego funkcje jego narzàdów za poÊred-nictwem zabiegów chirurgicznych, fizykoterapii, te-rapii zajćiowej, gimnastyki leczniczej i psychotera-pii,

• rehabilitacj´ psychicznà skoncentrowanà na psy-chicznych funkcjach i problemach osoby niepe∏no-sprawnej,

• rehabilitacj´ spo∏ecznà, która obejmuje dzia∏aniazmierzajàce do eliminowania ograniczeƒ zwiàza-nych z funkcjonowaniem spo∏ecznym osoby niepe∏-nosprawnej.

Z kolei g∏ównymi drogami oddzia∏ywaƒ rewalidacyjnych sà:• kompensacja,• korektura,• usprawnianie,• dynamizowanie.Wed∏ug danych Biura Wykonawczego UNICEF z 1990

roku, spoÊród 140 mln. dzieci niepe∏nosprawnych w wie-

ku do 15. roku ˝ycia, jakie ˝yjà na Êwiecie, oko∏o 80% niemia∏o zapewnionych us∏ug w zakresie rewalidacji. Ta sa-ma instytucja okreÊli∏a kilka punktów dzia∏ania sk∏adajà-cych si´ na ogólnà strategi´ post´powania, którà nale˝ypodejmowaç, majàc na celu przyjÊcie tym dzieciom z po-mocà. W pierwszym rz´dzie jest to po∏o˝enie wi´kszegonacisku na zapobieganie niepe∏nosprawnoÊci przezwczesnà interwencj´ i zabezpieczenie mo˝liwoÊci pe∏ne-go rozwoju psychofizycznego. Rodzina stanowiç powin-na najwa˝niejsze Êrodowisko, w obr´bie którego dzieckoniepe∏nosprawne pozostaje i wzrasta. Nale˝y tak˝e uak-tywniç te rezerwy, które tkwià w Êrodowisku spo∏ecznymi zadbaç o dop∏yw informacji na temat mo˝liwoÊciusprawniania, których potrzebujà zarówno same osobyniepe∏nosprawne, jak i spo∏eczeƒstwo, w którym one ˝y-jà.

Dziecko niepe∏nosprawne w wieku rozwojowym jestnara˝one na ryzyko opóênieƒ i zak∏óceƒ w normalnymfunkcjonowaniu, które trzeba potem z wieloma trudno-Êciami i z du˝ym wysi∏kiem wyrównaç. Aktualny poziomrozwoju dziecka niepe∏nosprawnego fizycznie lub umy-s∏owo stanowi wypadkowà z∏o˝onych i nieraz nak∏ada-jàcych si´ wzajemnie na siebie wp∏ywów procesów doj-rzewania, oddzia∏ywaƒ Êrodowiska wychowujàcegoi ograniczajàcych czynników zwiàzanych z samym upo-Êledzeniem. W Êwietle danych zaczerpni´tych z praktykiklinicznej i obserwacji prowadzonych w oÊrodkach zaj-mujàcych si´ dzieçmi niepe∏nosprawnymi mo˝na stwier-dziç, ˝e warunkiem pozytywnych rezultatów rewalidacjijest mo˝liwie wczesne wykrycie wyst´pujàcych zaburzeƒi podjćie post´powania wyrównawczego. PodkreÊla si´przy tym koniecznoÊç Êcis∏ego powiàzania wielospecjali-stycznej diagnozy z rewalidacjà i elastyczne podejÊcie dostosowanych metod usprawniania.

Czynniki ryzykaIstniejà dane, które pozwalajà si´ zorientowaç, jakie

warunki zwiàzane z przebytymi przez przysz∏à matk´schorzeniami i nieprawid∏owoÊciami przebiegu cià˝y mo-gà wp∏ynàç na zaburzony rozwój dziecka. Medycyna wie-

Dotychczas w planach opieki pedagogicznej zbyt ma∏o miejscapoÊwićano potrzebom najm∏odszych dzieci


ku rozwojowego pos∏uguje si´ w stosunku do tych przy-padków okreÊleniem "dzieci z wysokim wskaênikiem ry-zyka". Z czynników dzia∏ajàcych jeszcze w okresie przed-porodowym, które mogà negatywnie wp∏ynàç na dalszyrozwój dziecka, nale˝y wymieniç:

• rozmaite infekcje bakteryjne i wirusowe,• ró˝nego rodzaju obcià˝enia genetyczne powodujà-

ce zaburzenia przemiany materii,• rozmaite infekcje bakteryjne i wirusowe,• zniekszta∏cenia anatomiczne w budowie poszcze-

gólnych narzàdów,• promieniowanie jonizujàce,• niedo˝ywienie,• zatrucia,• spóêniony lub przedwczesny poród.

WÊród czynników oko∏oporodowych wymieniç mo˝na:• urazy i niedotlenienia, • niedo˝ywienie oko∏oporodowe, • infekcje centralnego uk∏adu nerwowego, • niedocukrzenie organizmu. Dla oceny ewentualnych ujemnych wp∏ywów czynni-

ków oko∏oporodowych oÊrodki po∏o˝nicze stosujà ocen´stanu zdrowia noworodka wed∏ug specjalnego testu Ap-gar, który obejmuje pi´ç podstawowych objawów, dajàcmaksymalnà liczb´ 10 punktów dla optymalnych warun-ków oko∏oporodowych.

WÊród czynników wyst´pujàcych w okresie poporo-dowym i dzia∏ajàcych negatywnie na prawid∏owy rozwójwymieniç nale˝y:

• choroby zapalne centralnego uk∏adu nerwowego,• zatrucia lekami, • urazy, • ró˝nego rodzaju powa˝niejsze infekcje, • przewlek∏e biegunki powodujàce niedo˝ywienie

i stany patologiczne.

Szanse wczesnej rewalidacjiIstotnà spraw´ w problematyce wczesnej rewalidacji

stanowi szczegó∏owe rozeznanie potrzeb istniejàcychw tej dziedzinie. W zwiàzku z rozwojem i post´pem na-uk przyrodniczych i medycznych notuje si´ wzrost prze-˝ywalnoÊci w tej grupie dzieci, które dawniej wskutekbraku antybiotyków i szybkiej interwencji lekarskiej nieznajdowa∏y niezb´dnej pomocy i umiera∏y. W akcji wcze-snego wykrywania i ewidencjonowania przypadkówdzieci wymagajàcych specjalnych form wychowaniai usprawniania donios∏à rol´ odgrywajà lekarze pediatrzy,którzy w ramach funkcjonujàcego systemu opieki nadzdrowym dzieckiem majà najlepszà okazj´ do zetknićiasi´ z dzieçmi przejawiajàcymi ju˝ w pierwszym roku ˝ycianiepokojàce odchylenia od normalnego rozwoju.

Dotychczas w planach opieki pedagogicznej zbyt ma-∏o miejsca poÊwićano potrzebom najm∏odszych dzieci.Fakt ten wynika z obowiàzujàcych obecnie przepisów,w Êwietle których dziecko do trzeciego roku ˝ycia pozo-staje g∏ównie w zasi´gu zainteresowaƒ resortu zdrowia,a dopiero po przekroczeniu tego wieku – resortu eduka-cji. Nie oznacza to jednak, ˝e mo˝na nie dostrzegaç lublekcewa˝yç u ma∏ych dzieci tych zaburzeƒ lub opóênie-

nia w rozwoju, które w przysz∏oÊci mogà byç powodemumieszczenie w szkole specjalnej. Praktyka kliniczna i pe-dagogiczna wykazuje, ˝e jeÊli zdo∏ano zapewniç mo˝li-wie wczesne post´powanie lekarsko – rewalidacyjne, toudawa∏o si´ zapobiec dalszym ujemnym konsekwencjomupoÊledzenia. Znana jest bowiem zasada zanikania wa˝-nych ˝yciowych funkcji wskutek braku ich uaktywnianiawe wczesnych okresach rozwoju. Te dzieci, które trafi∏ydo rozmaitych oÊrodków rewalidacyjnych lub placówekszkolnych, majàc ju˝ za sobà pewne doÊwiadczeniaw usprawnianiu z okresu przedszkolnego, uzyskujà lep-sze rezultaty i ∏atwiej jest w stosunku do nich realizowaçplany zwiàzane z nauczaniem i wychowaniem.

Aby móc w pe∏ni uchwyciç z∏o˝onoÊç procesuusprawniania i dostrzec jego podstawowe uwarunko-wania, nale˝y uwzgl´dniç znane prawa rzàdzàce wcze-snym rozwojem. Obejmujà one zarówno fakty zwiàza-ne z dojrzewaniem, jak i uczeniem si´. Aby móg∏ od-byç si´ integralny rozwój dziecka, muszà prawid∏o-wo przebiegaç dwa istotne dla kszta∏cenia si´ pod-stawowych funkcji ˝yciowych procesy: ró˝nicowa-nia i organizacji. Pierwszy z nich polega na dokonywa-niu si´ zmian morfologicznych i dostosowywaniu si´poszczególnych cz´Êci cia∏a i narzàdów w organizmiedziecka do czekajàcych je funkcji, którym majà s∏u˝yç.To ró˝nicowanie jest fizjologicznà podstawà dla swo-istej specjalizacji, dzi´ki której dany narzàd najlepiejmo˝e wykonywaç okreÊlonà funkcj´. Z kolei proces or-ganizacji warunkujàcy rozwój polega na strukturalnymscalaniu czynnoÊci poszczególnych cz´Êci cia∏a, nawspó∏dzia∏aniu pojedynczych funkcji ze sobà z zacho-waniem hierarchii podporzàdkowania si´ celowi, jakie-mu s∏u˝à. Aby dziecko mog∏o w sposób celowy kiero-waç swym zachowaniem i wypracowaç stopniowoprzekazywane mu w rozmaity sposób wzorce post´po-wania, te dwa procesy muszà pozostawaç na optymal-nym poziomie.

Stymulacja wielozmys∏owaDziecko przychodzàce na Êwiat wyposa˝one jest ju˝

w ca∏y szereg odpowiednio przygotowanych do odbio-ru bodêców narzàdów zmys∏owych, dzi´ki którym po-strzega i rejestruje w pamići docierajàce do niego in-formacje. Aby zdolnoÊç odbierania, przetwarzania orazintegrowania informacji zmys∏owych mog∏a si´ normal-nie rozwijaç, niezb´dne jest zapewnienie dziecku pew-nych warunków. Do podstawowych wymogów w tymzakresie nale˝y dostarczenie okazji do tego, by ró˝no-rodne bodêce odpowiednio cz´sto mog∏y do dzieckadocieraç, czyli nast´powa∏a tzw. stymulacja wielozmy-s∏owa. Wszelkie braki w oddzia∏ywaniu na rozwijajàcesi´ zmys∏y dziecka mogà staç si´ powodem wyraêniej-szych lub mniej istotnych opóênieƒ rozwojowych. Wie-le dzieci pozbawionych dop∏ywu bodêców ze Êwiata ze-wn´trznego wskutek niepe∏nosprawnych zmys∏ów lubunieruchomienia wykazuje objawy wtórnego opóênie-nia w rozwoju. Szczególnie czu∏e na te ujemne wp∏y-wy sà wa˝ne dla poziomu intelektualnego funkcje orazzdolnoÊci zwiàzane z porozumiewaniem si´.

Rewalidacja dzieci we wczesnym dzieciƒstwie



Rewalidacja niemowlàt i dzieci do 3. roku ˝yciaZasady wczesnej rewalidacji znajdujà solidne podsta-

wy naukowe w danych odnoszàcych si´ do rozwoju neu-rofizjologicznego, a z drugiej strony w teoriach psycho-logicznych takich autorów jak Piaget, Gesell, Wygotski.

W czasie pierwszych 6 miesićy ˝ycia dziecko w szyb-kim tempie uzyskuje takà dojrza∏oÊç kory mózgowejw p∏atach potylicznym i skroniowym, ˝e sk∏onne jest doró˝nicowania i zapami´tywania twarzy matki oraz osóbobecnych znajdujàcych si´ w jego polu widzenia. Chocia˝zdolnoÊç ró˝nicowania s∏uchowego nie rozwin´∏a si´jeszcze w takim stopniu jak ró˝nicowania wzrokowego,to jednak jej poziom wystarcza do tego, by mog∏y two-rzyç si´ odruchy s∏owno-pojćiowe b´dàce podstawà dlapos∏ugiwania si´ nazwami przedmiotów i czynnoÊci.

U dzieci, które przysz∏y na Êwiat z powa˝nymi ano-maliami rozwojowymi lub u których wczeÊnie przebyteschorzenia lub urazy zaburzy∏y zdolnoÊç prawid∏owegorozwoju, w tym najwczeÊniejszym okresie ˝ycia dochodzido opóênieƒ lub dysharmonii rozwojowych. Specjalnàgrup´ pod tym wzgl´dem tworzà dzieci wykazujàceuszkodzenia centralnego uk∏adu nerwowego, obejmujà-ce ca∏e kontinuum nasilenia objawów. Mogà to byç wy-biórcze ograniczenia niektórych funkcji, wymagajàce do-k∏adnego rozpoznania i okreÊlenia danej prognozy roz-wojowej, lecz nie wià˝àce si´ z koniecznoÊcià z powa˝-niejszymi konsekwencjami dla przysz∏oÊci szkolnej dziec-ka. W innych przypadkach dochodzi do tak nasilonychzmian organicznych w uk∏adzie nerwowym, ˝e dzieckowymaga sta∏ej opieki i rewalidacji ju˝ w pierwszym roku˝ycia.

U niemowlàt i u dzieci przed ukoƒczeniem 3. roku ̋ y-cia psycholodzy stosujà metody oceny uwzgl´dniajàceca∏okszta∏t rozwoju psychoruchowego. Opierajàc si´ nawypracowanych normach, porównuje si´ pojedynczedziecko ze standardami przewidzianymi dla okreÊlonegowieku i oblicza na tej podstawie wiek, a nast´pnie ilorazrozwoju. Sà to metody dajàce mo˝liwoÊç uchwyceniacennych dla rewalidacji czynników, a tak˝e zyskania pew-nej orientacji w prognozie dalszego rozwoju dziecka.W przypadku dzieci wykazujàcych powa˝ne wady wro-dzone i wczeÊnie nabyte, niektórzy specjaliÊci proponujàtakie podejÊcie diagnostyczne, aby mo˝na by∏o ustaliçnajlepiej i najszybciej rozwini´te zdolnoÊci. Dopiero wów-czas mo˝na skutecznie post´powaç w programie rewali-dacji, oddzia∏ujàc w sposób uzasadniony na te funkcje,które w specyficzny sposób odbiegajà od normy i wyko-rzystujàc do tego celu zdolnoÊci znajdujàce si´ na niecowy˝szym poziomie. Majàc okreÊlony szczytowy oraz naj-ni˝szy poziom rozwoju dysponujemy profilem, do które-go mo˝emy dostosowaç post´powanie usprawniajàce,nie dzia∏ajàc, jak si´ nieraz zdarza, na chybi∏ – trafi∏, na-ra˝ajàc si´ na gr´ si∏ przypadkowych.

Szczegó∏owe metody i formy rewalidacji zale˝à od ty-pu wady, jakà dziecko posiada i dlatego wszystkie uogól-nienia pod tym wzgl´dem nale˝y ostro˝nie formu∏owaç.Inne zadania i Êrodki do ich realizacji trzeba podejmowaçw przypadku dzieci upoÊledzonych umys∏owo, a innew odniesieniu do dzieci wykazujàcych jedynie uszkodze-nia narzàdu ruchu. Do jednych i do drugich warto

w pierwszych latach ̋ ycia stosowaç zasad´ wzbogaconejstymulacji wielozmys∏owej, aby zapobiec wtórnymopóênieniom i brakom wynikajàcym z ograniczenia do-Êwiadczeƒ ˝yciowych.

Udzia∏ rodzicówW Êwietle zarówno polskich doÊwiadczeƒ, jak i da-

nych uzyskanych z innych krajów coraz wi´ksze uznanieznajduje zasada aktywnego uczestnictwa rodzicóww programie rewalidacji. W zwiàzku z tym demonstro-wane sà stosowane metody nadajàce si´ do wykorzysta-nia w warunkach domowych. Rodzice, zdobywajàc w tensposób niezb´dne przygotowanie do pracy nad uspraw-nianiem dziecka, stajà si´ partnerami specjalistów, którzyspecjalnie opracowujà niekiedy program rewalidacji prze-znaczony dla rodziców. Odnosi si´ to zw∏aszcza do naj-m∏odszych dzieci, dla których ka˝da roz∏àka z matkà jestpowa˝nym urazowym prze˝yciem. Umiej´tne oddzia∏y-wanie na postawy rodziców, które czasami trzeba zmie-niaç w kierunku akceptacji wyst´pujàcej u dziecka niepe∏-nosprawnoÊci, stanowi wa˝ny element post´powania re-walidacyjnego, od którego wiele zale˝y.

Zespó∏ specjalistówAby rezultaty rewalidacji by∏y zgodne z naszymi ocze-

kiwaniami i mia∏y trwa∏y charakter, winno si´ zadbaço wykorzystanie w niej ca∏ego zespo∏u specjalistów.W sk∏ad takiego zespo∏u powinni wchodziç, obok peda-goga zajmujàcego si´ dzieckiem niepe∏nosprawnym, le-karz, psycholog, instruktor terapii zajćiowej, logopeda,fizjoterapeuta oraz inni specjaliÊci w zale˝noÊci od kon-kretnych potrzeb. Wymiana mi´dzy tymi osobami w∏a-snych opinii o dziecku i wspólne ustalenie dalszych drógpost´powania daje lepsze gwarancje poprawnoÊci decy-zji ni˝ pomoc pojedynczego specjalisty. Nie zawsze jestbowiem mo˝liwe i ∏atwe zapewnienie jakiemuÊ oddzia-∏owi udzia∏u wymienionych wy˝ej osób w post´powaniudiagnostyczno-rewalidacyjnym. Wiele placówek z ko-niecznoÊci musi zadowoliç si´ jedynie sporadycznie prze-prowadzonymi konsultacjami, lecz trzeba stwierdziç, ˝edzi´ki post´powi w naukach medycznych i spo∏ecznychnajnowsze osiàgnićia wiedzy docierajà szybko do zain-teresowanych odbiorców, z korzyÊcià dla dzieci niepe∏no-sprawnych oczekujàcych na pomoc.

SkutecznoÊç rewalidacji zale˝y od wielu czynników,spoÊród których pierwsze miejsce zajmuje dok∏adne ro-zeznanie potrzeb dziecka. W przypadku ma∏ych dziecibadania diagnostyczne sà szczególnie trudne i dlategomuszà byç oparte na d∏u˝szej obserwacji. Metody u˝ytew post´powaniu rewalidacyjnym w stosunku do naj-m∏odszych nale˝y stosowaç w sposób doÊç elastyczny,starajàc si´ uniknàç zbyt sztywnego podejÊcia. Nale˝yw ka˝dym przypadku dostosowywaç je do efektówi wcià˝ próbowaç nowych rozwiàzaƒ, jeÊli planowane re-zultaty nie sà zadowalajàce. ◆


Moczenie nocnewtórne

mgr Hanna Darian

psycholog

O moczeniu nocnym wtórnym mówimy w sytu-acji, kiedy dziecko powraca do moczenia si´ w no-cy po okresie „bycia suchym”. Problemu nie mo˝-na lekcewa˝yç, gdy˝ moczenie nocne mo˝e byç dladziecka êród∏em wstydu, a w perspektywie dopro-wadziç do zaburzeƒ natury emocjonalnej.

W przypadku moczenia nocnego wtórnego istotnajest partnerska wspó∏praca mi´dzy rodzicem a dzieckiem.Oto kilka rad dla rodzica, który chce pomóc swojemudziecku:

• Wskazana jest konsultacja lekarska, ustalenie wspól-nych oddzia∏ywaƒ terapeutycznych.

• Nale˝y wyjaÊniç dziecku proces leczenia. Mo˝na tozrobiç w nast´pujàcy sposób: „Kiedy zdarza ci si´mokra noc, oznacza to, ̋ e zbiornik na siusiu w twymciele, nazywany pćherzem, wype∏ni∏ si´ i wysy∏a wia-domoÊç do twojego mózgu, i˝ musi zostaç opró˝-niony. Twój mózg jest jednak zbyt zaspany, aby przy-jàç jakàkolwiek informacj´, tak ˝e pćherz musiopró˝niç si´ w ∏ó˝ku i wskutek tego masz mokrànoc.”

• Stosuj nagrody, pochwa∏y zarówno za w∏o˝ony wy-si∏ek, jak i za odnoszone sukcesy.

• Przygotuj tabele kontroli, a nast´pnie sprawdzaj ra-no, czy ∏ó˝ko jest mokre, czy suche. Wpisz do tabeliM, gdy b´dzie mokre, a gdy suche - S.

• Wspólnie z dzieckiem przygotuj kart´ zach´t; mo˝emieç ona form´ tabeli wyników nocnych z tà ró˝ni-cà, ˝e zamiast literek za ka˝dà suchà noc dziecko ra-zem z rodzicem narysuje uÊmiechni´tà buêk´.

• Gdy noc by∏a mokra, dziecko powinno braç aktywnyudzia∏ w zmianie poÊcieli.

• Mo˝esz pomóc dziecku w osiàgnićiu suchej nocypoprzez wysadzanie go o okreÊlonej godzinie w no-cy. Wysadzamy dziecko regularnie przed snem, a po-tem oko∏o 23. lub póêniej - w zale˝noÊci od rezulta-tu. Po znalezieniu optymalnej pory wysadzania nale-˝y trzymaç si´ ustalonej godziny.

• Program czystoÊci nie mo˝e zawieraç elementów wy-muszania ani kar.

Bardzo wa˝na jest diagnoza lekarska. Mo˝emy leczyçdziecko farmakologicznie wed∏ug wskazaƒ lekarskich, po-dajàc na przyk∏ad leki zag´szczajàce mocz. Nie oznacza tojednak, ˝e ka˝demu dziecku z moczeniem nocnym lekarznatychmiast przepisze pigu∏k´. Cz´sto nefrolog, urolog lubnasz lekarz rodzinny prosi rodziców o konsultacj´ u psy-chologa. Pod∏o˝em zaburzeƒ moczenia si´ mogà byç bo-wiem problemy emocjonalne dziecka.

Nie mo˝na bagatelizowaç sprawy zwiàzanej z uczucia-mi dziecka. Ka˝de negatywne prze˝ycie mo˝e wywo∏açstres, z którym dziecko nie b´dzie sobie w stanie poradziç- dla jednych dzieci mo˝e to byç niepowodzenie w szkole,dla innych rozwód rodziców. Ka˝de dziecko reaguje ina-czej. Warto wić w przypadku wtórnego moczenia nocne-go skorzystaç z pomocy psychologa i zg∏osiç si´ na konsul-tacj´ do specjalisty. ◆

1 tydzieƒ 2 tydzieƒ 3 tydzieƒ 4 tydzieƒ

Poniedzia∏ek

Wtorek

Âroda

Czwartek

Piàtek

Sobota

Niedziela

Tak wyglàdaç mo˝e karta zach´t. W nagrod´ po ka˝dej suchej nocy w pustym miejscu mo˝emy narysowaç uÊmiech-ni´tà buêk´.



Hipoterapia

mgr Katarzyna Mikulska

instruktor rekreacji ruchowej ze specjalnoÊcià

hipoterapia

Hipoterapia jest metodà coraz pr´˝niej rozwija-jàcà si´ i coraz bardziej popularnà. W ostatnichczasach powsta∏o wiele profesjonalnych oÊrod-ków prowadzàcych takie zajćia i wielu specjali-stów zajmujàcych si´ terapià osób niepe∏nospraw-nych szkoli si´ w tym kierunku. Powinno to wp∏y-nàç pozytywnie na postrzeganie tej metody tera-pii, która przecie˝ nie odbywa si´ w profesjonal-nym gabinecie czy te˝ w domu pacjenta. W tymte˝ mo˝e tkwi jej si∏a. Dla rodziców mo˝e równie˝stanowiç doskona∏y pretekst do sp´dzenia czasuna ∏onie przyrody, oderwania si´ od codziennychzaj´ç i obowiàzków, podczas gdy dziecko przeby-wa pod opiekà terapeuty.

W ostatnich latach ró˝ne formy terapii z udzia∏emzwierzàt stajà si´ coraz bardziej popularne. I nic dziw-nego – kontakt ze zwierz´tami wywiera pozytywnywp∏yw na cz∏owieka zarówno w sferze psychicznej, jaki fizycznej. Dlatego te˝ cz∏owiek dà˝y do utrzymywaniaich w swoim otoczeniu nawet kosztem pewnych wyrze-czeƒ. Posiadacze psów czy kotów dobrze wiedzà, jakmo˝e dzia∏aç ju˝ samo ciep∏o czy dotyk sierÊci zwierzàt,ile radoÊci daje bezpoÊredni kontakt z nimi. Do∏àczajàcdo tego pewne dzia∏ania terapeutyczne, mo˝na spo-dziewaç si´ osiàgnićia wymiernych efektów.

WÊród gatunków wykorzystywanych do pracy tera-peutycznej na szczególnà uwag´ zas∏uguje koƒ. Posia-da on bowiem du˝o wi´ksze w porównaniu z innymizwierz´tami mo˝liwoÊci dostarczania zró˝nicowanychbodêców pacjentowi, mi´dzy innymi dlatego, ˝e jestw stanie nosiç go na swoim grzbiecie. Dlatego te˝ hipo-terapia jest metodà znajdujàcà zastosowanie u wielupacjentów.

Stosowanie konia jako swoistego „narz´dzia” tera-peutycznego dla osób niepe∏nosprawnych formalnie roz-pocz´∏o si´ w Niemczech w latach 70. ubieg∏ego wieku.W dzisiejszych czasach w Polsce konia okreÊla si´ cz´stomianem „wspó∏terapeuty”, co odzwierciedla w pe∏ni je-go rol´ oraz szerokie oddzia∏ywanie na pacjenta.

Hipoterapia jest dzia∏aniem, którego celem jest przy-wracanie zdrowia i sprawnoÊci przy pomocy konia i jaz-dy konnej. Obejmuje ona zarówno sfer´ fizycznà, po-znawczà, emocjonalnà, jak i spo∏ecznà oraz wp∏ywa namotywacj´ i akceptacj´ procesu terapeutycznego przezpacjenta. Dzia∏ania hipoterapeutyczne mogà byç reali-zowane poprzez ró˝norodne formy i rodzaje zaj´ç w za-le˝noÊci od potrzeb pacjenta.

Fizjoterapia na koniu

Prowadzona jest przez fizjoterapeutów podczas jaz-dy konnej. To w∏aÊnie w tej formie zaj´ç szczególnie prze-jawia si´ wyjàtkowa rola konia. Chód tego zwierzćia do-starcza bowiem siedzàcemu na jego grzbiecie pacjento-wi bodêców charakterystycznych dla chodu ludzkiego, cojest szczególnie wa˝ne w przypadku osób niechodzàcychsamodzielnie, które poruszajà si´ wy∏àcznie na wózkachinwalidzkich w statycznej pozycji siedzàcej. Jazda na ko-niu to dla nich cz´sto pierwsze i jedyne doÊwiadczenieruchu tych partii cia∏a, które pracujà podczas prawid∏o-wego chodzenia. Z ka˝dym krokiem konia miednica orazdolne partie tu∏owia siedzàcej na nim osoby wykonujàrytmiczne, powtarzajàce si´ ruchy charakterystyczne dotych, jakie majà miejsce w trakcie chodu ludzkiego.W wyniku tego jeêdziec w sposób funkcjonalny doÊwiad-cza okreÊlonych wzorców ruchowych, czego nie daje˝adne inne zwierz´ czy urzàdzenie u˝ywane w terapii.

Gimnastyka lecznicza prowadzona w trakcie jazdykonnej usprawnia fizycznie pacjenta, ale te˝ sprzyjakszta∏towaniu si´ orientacji przestrzennej i orientacjiw schemacie cia∏a, wp∏ywa na popraw´ reakcji obron-nych oraz kszta∏towanie si´ poczucia równowagi. Wyko-rzystuje si´ tu ogólnie przyj´te i sprawdzone formy tera-pii i çwiczeƒ przeznaczone dla danych grup schorzeƒ,jednak odpowiednio zaadaptowane do warunków pracyz koniem.

Psychopedagogiczna jazda konna

Ta forma zaj´ç prowadzona jest zwykle przez psycho-logów, pedagogów oraz pedagogów specjalnych.

Zami∏owanie do jazdy konnej jest cz´sto efektem zaj´ç hipotera-peutycznych z okresu dzieciƒstwa


Hipoterapia

W przypadku pacjentów o wi´kszym stopniu samodziel-noÊci zajćia prowadziç mogà instruktorzy jazdy konnejczy te˝ hipoterapii. Zawierajà one mi´dzy innymi elemen-ty logopedii, edukacji, psychoterapii, pedagogiki, a tak˝eterapii zajćiowej. Celem jest natomiast usprawnianieemocjonalne, intelektualne, poznawcze i fizyczne. Wyko-rzystanie konia daje tu o wiele wi´ksze mo˝liwoÊci ni˝ ga-binet terapeutyczny. Oprócz Êwiadomych dzia∏aƒ tera-peuty na pacjenta dzia∏a bowiem ruch konia, który w za-le˝noÊci od potrzeby mo˝e wyciszaç, uspokajaç czy te˝pobudzaç. Ale nie tylko. Sà to przewa˝nie zajćia na po-wietrzu, co stwarza wiele nowych mo˝liwoÊci prowadze-nia terapii. OczywiÊcie nie mo˝na te˝ pominàç wp∏ywu˝ywego, reagujàcego zwierzćia. Bardzo wa˝ne jest dladziecka wejÊcie w pewnà interakcj´ z koniem, wiele ra-doÊci daje mo˝liwoÊç kierowania nim, wydawania mupoleceƒ, które zwierz´ rozpoznaje i wykonuje.

Terapia z koniem

Niekoniecznie musi ∏àczyç si´ z jazdà konnà. Polegana wykorzystaniu zwierzćia do sprowokowania pacjen-ta do nawiàzania kontaktu z otaczajàcym go Êrodowi-skiem. Prowadzona jest przez psychologa, pedagoga lublekarza psychiatr´ i s∏u˝y wytworzeniu sytuacji terapeu-tycznej poprzez kontakt z koniem. Cz´sto w∏aÊnie koƒjest tym elementem, który mobilizuje pacjenta do pracy,jest zwierzćiem podziwianym, ciekawym i zachćajàcymdo podejmowania aktywnoÊci. Wykorzystanie konia dozaj´ç daje te˝ pretekst do poszerzania zasobu s∏ownictwadziecka, poznawania przyrody, ale te˝ do nauki wielupraktycznych umiej´tnoÊci.

Jazda konna osób niepe∏nosprawnych

Nie jest cz´Êcià hipoterapii, jednak pozostaje z niàw Êcis∏ym zwiàzku. Jest to jazda konna zarówno rekre-acyjna, jak i sportowa. Nie mo˝na odmówiç jej walorówterapeutycznych szczególnie w sferze psychicznej osobyniepe∏nosprawnej obok oczywistego korzystnego wp∏y-wu na sfer´ fizycznà. Cz´sto jest kontynuacjà prowadzo-nych zaj´ç hipoterapeutycznych w miar´ dorastaniadziecka.

Jazda konna to jedna z ciekawszych form prowadze-nia aktywnego trybu ˝ycia, szczególnie przydatna dlaosób niepe∏nosprawnych. Daje mo˝liwoÊç udzia∏u w za-wodach sportowych, wspó∏zawodnictwa i osiàgania suk-cesów, ale te˝ sprzyja poznawaniu rówieÊników i nawià-zywaniu z nimi kontaktów.

Koƒ wspó∏terapeutà

Przedstawione powy˝ej formy dzia∏aƒ hipoterapeutycz-nych cz´sto przeplatajà si´ i uzupe∏niajà podczas jednychzaj´ç. Ze wzgl´du na tak szerokie i ró˝norodne oddzia∏ywa-nie hipoterapii w wielu sferach funkcjonowania cz∏owiekaniemal ka˝dy mo˝e wynieÊç z niej wiele korzyÊci.

Najcz´Êciej hipoterapii poddawane sà dzieci z• zespo∏ami neurologicznymi, takimi jak:

- mózgowe pora˝enie dzieciće (konieczna samo-

dzielna kontrola g∏owy i czynna pozycja siedzàcapacjenta),

- stany po urazach czaszkowo-mózgowych,- minimalne uszkodzenia mózgu,- choroby mi´Êni (przy sile mi´Êni ocenianej w skali

Lovetta na min. 3 punkty), - dzieci niedowidzàce i niewidome,- choroby i zaburzenia psychiczne;

• zespo∏ami ortopedycznymi:- wady postawy,- skoliozy do 20º wg Coba z wyjàtkiem progresujà-

cych skolioz idiomatycznych,- stany po amputacji i wady rozwojowe koƒczyn;

• zespo∏ami genetycznymi, np. zespó∏ Down’a (z obo-wiàzkowym zdjćiem rtg – bocznym i czynnoÊcio-wym – odcinka szyjnego kr´gos∏upa);

• przepuklinami oponowo-rdzeniowymi, w zale˝noÊciod wysokoÊci uszkodzenia, obrazu klinicznego,wspó∏wyst´powania wodog∏owia;

• zespo∏ami psychologicznymi: zaburzenia emocjonal-ne, upoÊledzenia umys∏owe, niedostosowanie spo-∏eczne;

• opóênieniem psychoruchowym o nieustalonej etio-logii.

Natomiast wÊród doros∏ych z zaj´ç cz´sto korzystajàosoby ze

• stwardnieniem rozsianym,• stanami po udarze,• stanami po urazach czaszkowo-mózgowych,• innymi chorobami narzàdu ruchu na tle neurologicz-

nym i ortopedycznym,• chorobami i zaburzeniami psychicznymi,• uzale˝nieniami,• patologiami spo∏ecznymi.

Zajćia hipoterapeutyczne ∏àczà tradycyjne metody te-rapii z wykorzystywaniem specyficznego „narz´dzia” czyte˝ „wspó∏terapeuty”, jakim jest koƒ. ObecnoÊç zwierzćiaw trakcie zaj´ç daje ogromnà iloÊç nowych mo˝liwoÊcii scenariuszy dla terapeuty. Z opinii osób zajmujàcych si´ tàmetodà od wielu lat wynika, ˝e prawie nigdy nie nudzi sióna pacjentom. Jest to szczególnie wa˝ne, gdy˝ cz´stomali pacjenci buntujà si´ wobec d∏ugotrwa∏ej rehabilitacji,zwiàzanej niekiedy z bólem i nieprzyjemnymi odczuciami.Poniewa˝ dzieci na hipoterapii cz´sto po raz pierwszy w ˝y-ciu widzà z bliska i przebywajà w pobli˝u tak du˝ego zwie-rzćia jak koƒ, bardzo wa˝na przy pierwszym kontakciez nim jest postawa rodziców i terapeuty. Ich rola polegaw tym przypadku na zachćaniu dziecka do nawiàzaniakontaktu ze zwierzćiem i przekonaniu, ze jest to zwierz´bardzo sympatyczne i przyjazne. Zwykle po jakimÊ czasieuczestniczenia w zajćiach, jeÊli w ogóle wyst´powa∏y ja-kikolwiek obawy, znikajà one na rzecz przywiàzania i zain-teresowania koniem i wszystkimi sprawami z nim zwiàza-nymi.

Cz´sto hipoterapia nie jest odbierana przez uczestni-czàcych w niej pacjentów jako forma rehabilitacji, szcze-gólnie w przypadku dzieci. Zajćia przewa˝nie majà form´ró˝nych zabaw i gier, cz´sto samo siedzenie na koniu jestju˝ çwiczeniem. Oprócz tego, nie mo˝na nie doceniç fak-



tu, ˝e zajćia obywajà si´ na Êwie˝ym powietrzu w bardzoró˝norodnym i dynamicznym otoczeniu. JeÊli jest to ko-nieczne, hipoterapia mo˝e odbywaç si´ tak˝e w krytej uje˝-d˝alni, co pozwala osiàgnàç wi´kszà koncentracj´ i skupie-nie pacjenta. Czasami, jeÊli teren na to pozwala, zajćia ta-kie przybierajà form´ spaceru na koniu. Z pewnoÊcià do-siadanie konia pozwala dzieciom poczuç si´ kimÊ wyjàtko-wym – przecie˝ potrafià i doÊwiadczajà czegoÊ, co dla ichzdrowych rówieÊników i nawet rodziców jest czymÊ nie-znanym, to niewàtpliwie wp∏ywa na ich samoocen´.

Nale˝y podkreÊliç, ̋ e konie hipoterapeutyczne sà odpo-wiednio dobrane do uczestniczenia w zajćiach z dzieçmi.Wybiera si´ je przede wszystkim pod wzgl´dem charakte-ru – sà to konie spokojne, przyjazne wobec ludzi, o odpo-wiednim temperamencie. Sà równie˝ przyzwyczajone dostosowanych w trakcie zaj´ç sprz´tów, zabawek, pi∏ek ró˝-nej wielkoÊci i kszta∏tu, ale te˝ do ró˝nych çwiczeƒ, jakiedziecko wykonuje na koniu. Równie˝ ich pokrój jest rzeczàniebywale wa˝nà, gdy˝ prawid∏owy zapewnia optymalnebodêcowanie pacjenta. Konie takie sà równie˝ na tyle sil-ne i wytrzyma∏e, ˝e zajćia prowadzone przez terapeut´dosiadajàcego je wraz z pacjentem (np. bardzo ma∏ymdzieckiem) nie stanowià dla nich nadmiernego wysi∏ku.Nale˝y te˝ zaznaczyç, ˝e konie przechodzà ciàg∏e szkole-nie w celu zapewnienia maksimum bezpieczeƒstwa.

Zajćia trwajà zwykle oko∏o 30 minut, jednak muszàbyç dostosowane do potrzeb i mo˝liwoÊci pacjentów, niejest to wić sztywno okreÊlona norma. Nie muszà byç oneutrzymywane w jednej okreÊlonej formie przez ca∏y czas ichtrwania, cz´sto ich elementem, szczególnie u starszychdzieci sà zabiegi piel´gnacyjne przy koniu, karmienie go,co daje pacjentom wiele satysfakcji. Hipoterapia uzupe∏nia-jàca inne metody terapeutyczne stosowana we wspó∏pra-cy z zespo∏em lekarzy wp∏ywa na:

• zmniejszenie zaburzeƒ równowagi i popraw´ reakcjiobronnych,

• zwi´kszenie mo˝liwoÊci lokomocyjnych, • stymulacja rozwoju psychoruchowego dziecka,

w tym:

- poprawa koordynacji wzrokowo ruchowej, orien-tacji przestrzennej oraz rozeznania w schemaciew∏asnego cia∏a,

- zwi´kszenie mo˝liwoÊci koncentracji uwagi i utrzy-mania zorganizowanej aktywnoÊci,

- zwi´kszenie motywacji do wykonywania çwiczeƒ, - rozwijanie samodzielnoÊci,

• zwi´kszenie poczucia w∏asnej wartoÊci, • relaksacja i os∏abienie reakcji nerwicowych.

Przeciwwskazania

O uczestnictwie dziecka w zajćiach hipoterapeutycz-nych decyduje lekarz, który wydaje zaÊwiadczenie o bra-ku przeciwwskazaƒ do tego typu zaj´ç. Nale˝y jednakzwróciç uwag´ na przeciwwskazania bezwzgl´dne opra-cowane przez Polskie Towarzystwo Hipoterapeutycznezawarte w Kanonach Polskiej Hipoterapii. Sà to:

• uczulenie na sierÊç, pot lub zapach konia, • niewygojone rany, • nietolerancja tej formy terapii przez pacjenta (np. nie-

pohamowany l´k), • odklejanie siatkówki, wzmo˝one ciÊnienie Êródga∏ko-

we, • brak kontroli g∏owy w rozwoju motorycznym i czyn-

nej pozycji siedzàcej, • wodog∏owie bez wszczepionej zastawki, • niestabilnoÊç kr´gów szyjnych (wyst´pujàca np.

w zespole Downa), • zwichnićia i podwichnićia stawów biodrowych, • skoliozy powy˝ej 20º wg Coba oraz progresujàce

skoliozy idiopatyczne,• choroby mi´Êni przy sile mi´Êni ocenianej poni˝ej

3 punktów w skali Lowetta, • pogorszenie stanu w zespo∏ach neurologicznych,

stanach po urazach czaszkowo-mózgowych, ADHD,chorobach mi´Êni,

• ostre stany chorób i zaburzeƒ psychicznych,• podwy˝szona temperatura, • ostre choroby infekcyjne.

Warto wiedzieç...

W trakcie uczestniczenia dziecka w zajćiach hipote-rapii niezb´dna jest konsultacja rehabilitanta/terapeutypracujàcego z dzieckiem na co dzieƒ. Równie˝ przy roz-poczynaniu tego typu zaj´ç dobrze jest robiç to wewspó∏pracy z nim. Dlatego te˝ mówi si´ o zespole tera-peutycznym, w którego sk∏ad wchodzà:

• lekarz – decydujàcy o zastosowaniu i formie zaj´çhipoterapii,

• wykwalifikowany hipoterapeuta, • wspó∏pracownicy – specjaliÊci w zale˝noÊci od spe-

cyfiki problemu pacjenta – realizujàcy inne formy re-habilitacji pacjenta.

Bardzo wa˝ny jest wybór oÊrodka, gdzie dziecko b´-dzie uczestniczyç w zajćiach. Najlepsze oÊrodki podwzgl´dem kadry, przygotowania konia, zaplecza socjal-nego itp. posiadajà patronat Polskiego Towarzystwa Hi-poterapeutycznego. JakoÊç oferowanych przez nie us∏ug

Do zaj´ç z hipoterapii wybiera si´ konie spokojne, o odpowiednimcharakterze i temperamencie


Hipoterapia

jest ciàgle monitorowana, dzi´ki czemu jest ona na naj-wy˝szym poziomie. Mo˝na oczywiÊcie korzystaç z us∏uginnych placówek, a przy ich wyborze nale˝y zwróciç uwa-g´ na:

• uprawnienia kadry i osób prowadzàcych zajćia –nie mogà to byç osoby przypadkowe, zajćia pro-wadziç powinna osoba posiadajàca specjalistycznàwiedz´ oraz legitymacj´ instruktora rekreacji rucho-wej ze specjalnoÊcià hipoterapia.

• prowadzonà dokumentacj´ – czy oÊrodek prowa-dzi oddzielnie dla ka˝dego pacjenta dokumentacj´,która powinna zawieraç skierowanie na hipoterapi´z uwzgl´dnieniem pe∏nej diagnozy schorzenia, wy-niki okresowych badaƒ kontrolnych, opis post´puprowadzonych zaj´ç;

• bezpieczeƒstwo – pacjent powinien jeêdziç w ka-sku, a obowiàzek dopilnowania tego cià˝y na pra-cownikach oÊrodka – nie na rodzicach;

• konie u˝ywane do zaj´ç – oczywiÊcie osobie nie ma-jàcej doÊwiadczenia ci´˝ko b´dzie zdecydowaç,w jakim stanie jest oferowany do jazdy koƒ, jednak

zwróçmy uwag´, czy zwierz´ jest spokojne, czy po-rusza si´ rytmicznie i regularnie, czy jest zdrowe,czego oznakà jest b∏yszczàca sierÊç, ˝ywe spojrze-nie, spokojny, prawid∏owy ruch;

• warto równie˝ zwróciç uwag´ na stosunek obs∏ugido koni – pami´tajmy o tym, ze dziecko w∏aÊnie odtych osób powinno uczyç si´ szacunku do zwierz´-cia. Poza tym spokojne, profesjonalne obchodzeniesi´ z koniem gwarantuje bezpieczeƒstwo na zaj´-ciach. Niedopuszczalne sà krzyki czy agresywne za-chowanie w stosunku do zwierzćia;

• czy oÊrodek posiada odpowiednià iloÊç kadry –w zajćiach oprócz terapeuty powinna braç udzia∏osoba prowadzàca (zajmujàca si´ koniem) podczasgdy terapeuta skupia si´ na pracy z pacjentem. Nie-mo˝liwe jest jednoczesne prowadzenia zaj´ç i pro-wadzenie konia;

• czy oÊrodek posiada odpowiedni sprz´t jeêdziecki –przede wszystkim nale˝y zwróciç uwag´ na jegostan, a wić czystoÊç i jakoÊç. Nie mo˝e byç uszko-dzony i niesprawny. ◆

Jazda konna to jedna z ciekawszych form sp´dzania wolnego czasu



RozTaƒcz si´

Dorota Szadejko

Naturalny ruch, czyli choreoterapia, relaksuje,likwiduje stres, u∏atwia kontakty z ludêmi i polep-sza zdrowie. W warsztatach uczestniczyç mo˝eka˝dy – niezale˝nie od wieku, talentu i sprawnoÊcifizycznej.

Choreoterapia jest terapià taƒcem – jednà z formterapii sztukà. Nie opiera si´ na nauce zasad tech-nicznych czy kroków, ale na taƒcu naturalnym, dzi´-ki któremu mo˝emy odnaleêç w∏asny rytm i uwolniçsi´ od napi´ç. Terapia taƒcem wywodzi si´ z taƒcawspó∏czesnego, nawiàzuje do starych taƒców sza-maƒskich i plemiennych, poniewa˝ w tamtych cza-sach by∏ to naturalny sposób wyra˝ania emocji.

Choreoterapia nawiàzuje do technik improwizacjitanecznej, pracy z cia∏em oraz relaksacji. Ruch i rytmporuszajà najbardziej pierwotne i podstawowe ob-

szary w ludzkim ciele i psychice. W warsztatach choreoterapii mo˝e wziàç udzia∏

ka˝dy – bez wzgl´du na sprawnoÊç fizycznà czy wiek.Nie trzeba te˝ umieç taƒczyç – zajćia nie opierajà sińa nauce zasad technicznych czy kroków, ale na wy-zwoleniu naturalnego ruchu, odnalezieniu w∏asnegorytmu i uwolnieniu si´ od napi´ç. Warsztaty organi-zowane sà dla wielu ró˝nych grup: kobiet, m´˝czyzn,dzieci, par, kobiet w cià˝y, rodziców z dzieçmi, senio-rów. åwiczenia dostosowane sà do mo˝liwoÊci fi-zycznych grupy i ka˝dego uczestnika.

Istotnym elementem zaj´ç jest dopasowana doçwiczeƒ muzyka. Zró˝nicowane dêwi´ki utworów et-nicznych, klasycznych, popowych i jazzowych wzbo-gacajà odczucia uczestników i rozwijajà ich wra˝li-woÊç muzycznà.

Przebieg warsztatów zale˝y od tego, jaki cel chceosiàgnàç prowadzàcy. Mo˝e to byç odstresowanie i wy-ciszenie czy poprawa komunikacji z ludêmi, ale tak˝epraca terapeutyczna dotyczàca traumatycznych wyda-rzeƒ z ˝ycia uczestników.

Zajćia zaczynajà si´ od krótkiej rozgrzewki lub ma-sa˝u (automasa˝u). Kolejnym etapem sà çwiczenia indy-

Podczas warsztatów choreoterapii prowadzàcy pokazuje uczestnikom zadania,w ktorych wykorzystywane sà przestrzeƒ, dynamika i rytm


RozTaƒcz si´

widualne, w parach lub grupach. Prowadzàcy pokazujei t∏umaczy uczestnikom zadania, w których wykorzysty-wana jest przestrzeƒ, dynamika, p∏ynnoÊç, impuls, rytm,ci´˝ar cia∏a, kontakt z drugim cz∏owiekiem. Wykorzysty-wane sà tak˝e elementy emisji g∏osu i arteterapii. Zaj´-cia zakoƒczyç mo˝e wspólny, spontaniczny taniec lubrelaksacja i wizualizacja nawiàzujàca do tematyki zaj´ç.

Jakie korzyÊci mo˝emy czerpaç z takiego sp´-dzania czasu?

Udzia∏ w zaj´ciach pomaga uwolniç si´ od stresu,poprawia sprawnoÊç ruchowà i komunikacj´ z ludêmi.Stajemy si´ bardziej spontaniczni, pewni siebie, ∏atwiejjest nam zaakceptowaç swój wyglàd. Poprawia si´ te˝nasz stan zdrowia, poniewa˝ ruch pozytywnie wp∏ywana krà˝enie krwi i oddychanie. Odcià˝amy uk∏ad nerwo-wy, a nasz organizm zaczyna wydzielaç endorfiny, dzi´-ki którym rodzi si´ w nas uczucie radoÊci i lekkoÊci.

Ruch ma szczególne znaczenie dla dzieci – stanowibowiem Êwietnà zabaw´, która sprzyja rozwojowi, na-uce i terapii. Dzi´ki choreoterapii dzieci nawiàzujà pozy-tywne relacje z innymi, uczà si´ wspó∏pracy w grupie,rozwijajà swojà kreatywnoÊç, ekspresj´, wra˝liwoÊç namuzyk´. ◆ Naturalny ruch relaksuje, likwiduje stres

Taniec choreoterapii to naturalny sposób wyra˝ania emocji

D Z I A ¸ A K T U A L N O Â C I


WieÊci z przedszkola

Marzena Bàk

kierownik Integracyjnego ˚∏obko-Przedszkola

Nasze ˝∏obko-przedszkole jest placówkà, w którejdzieci mi∏o sp´dzajà czas czujàc si´ bezpieczne i kocha-ne, a dobra zabawa jest dominujàcà formà pracy z ma-∏ym dzieckiem.

• 2008 rok w naszym ˝∏obko-przedszkolu rozpocz´-liÊmy bardzo weso∏o, poniewa˝ 25 stycznia odby∏si´ WIELKI BAL KARNAWA¸OWY, na którym opróczniekoƒczàcych si´ taƒców, by∏y konkursy, gry i za-bawy. Bardzo efektownie wypad∏a prezentacjastrojów karnawa∏owych – pi´knych i bajecznie ko-lorowych. WÊród dziewczynek dominowa∏y kró-lewny i wró˝ki, a wÊród ch∏opców piraci i rycerze.

• Przez ca∏y czas oprócz zaj´ç pedagogiki MariiMontessori, które sà wiodàce w naszej placówce,odbywajà si´ te˝ inne zaj´cia. Do bardzo lubianychnale˝à lekcje karate, na które z ut´sknieniem cze-kajà ch∏opcy. Dziewczynki z kolei çwiczà pi´knàpostaw´ i poruszanie si´ z gracjà podczas zaj´ç ko-

∏a tanecznego. Natomiast wszystkie dzieci bardzolubià lekcje j´zyka angielskiego, które prowadzi pa-ni Magda. Podczas zaj´ç z muzykoterapii u paniBeatki mo˝na nauczyç si´ nowych piosenek, po-znaç nowe taƒce i wspólnie si´ pobawiç.

• Wa˝nym wydarzeniem dla dzieci w naszej placów-ce by∏o przedstawienie pt. „˚ó∏w i zajàc”, które ar-tyÊci z Krakowa zaprezentowali nam 4 marca.W przedstawieniu tym wyst´powa∏o wiele zwie-rzàt, a g∏ówni bohaterowie – ˝ó∏w i zajàc – Êciga-li si´, kto pierwszy dobiegnie do mety. Wygra∏˝ó∏w, poniewa˝ by∏ bardzo sumienny i pracowity,a zajàc poniós∏ pora˝k´. MyÊlà przewodnià by∏ohas∏o: „CierpliwoÊç i ci´˝ka praca si´ op∏aca”.

• Z wielkim zapa∏em na poczàtku marca dzieciwspólnie z wychowawczyniami przygotowywa∏yWIELKI KIERMASZ WIELKANOCNY, który odby∏ si´14 marca. Za symbolicznà z∏otówk´ mo˝na by∏ona nim zakupiç robione przez dzieci pi´kne kolo-rowe pisanki, kurczaczki, kaczuszki, karteczki Êwià-teczne. Praca by∏a wyczerpujàca, ale efekty widaçna przedstawionych zdj´ciach.

• Aby dzieci poczu∏y nastrój ÂWIÑT WIELKIEJ NOCY,jak co roku przygotowaliÊmy naszym milusiƒskimÊniadanie wielkanocne. Przy pi´knie, Êwiàtecznieudekorowanym stole dzieci podzieli∏y si´ jajecz-kiem i z∏o˝y∏y sobie ˝yczenia. ◆

W naszym ˝∏obko-przedszkolu uroczyÊcie obchodzimy wszystkie Êwi´ta


WieÊci z przedszkola

Dzieci z dumà prezentowa∏y swoje stroje oraz w∏asnor´czniewykonane dekoracje



Wady postawy u dzieciRaport podsumowujàcy kampani´ informacyjno-edukacyjnàpod has∏em „POSTAWA TO PODSTAWA,wić mamo, tato zadbajcie o mój kr´gos∏up!”

Wady postawy jako problem spo∏eczny – prze-s∏anki do realizacji kampanii na rzecz profilaktykiwad postawy i promocji zdrowego stylu ˝ycia

Charakterystycznà cechà naszych czasów jestzmniejszanie si´ spontanicznego zapotrzebowania naruch, fizyczny wysi∏ek, które sà niezb´dne do normal-nego funkcjonowania organizmu. Gwa∏towne zmianyÊrodowiska, post´p techniczny i cywilizacyjny znacznieu∏atwiajà ˝ycie wspó∏czesnemu cz∏owiekowi, ale dzi´-ki nowoczesnym urzàdzeniom, post´powi motoryza-cyjnemu i podniesieniu poziomu ̋ ycia cz∏owiek sta∏ si´wygodny i powoli zapomina o dobroczynnym wp∏ywieruchu na jego organizm. Dominacja siedzàcego trybu˝ycia jest najcz´stszà przyczynà pojawiania si´ u dzie-ci w wieku rozwojowym wad postawy cia∏a. Wady tew póêniejszym okresie ̋ ycia stajà si´ przyczynà proble-mów bólowych kr´gos∏upa i innych stawów.

Zdrowe, o pi´knej sylwetce dziecko to marzeniewszystkich rodziców. Niestety warunki, w których ˝y-jemy, nie sprzyjajà temu. Niedostatek ruchu, telewizja,zanieczyszczenie Êrodowiska powodujà, ̋ e nasze dzie-ci nie zawsze rosnà i rozwijajà si´ prawid∏owo.

Podstaw powstawania wad postawy u dzieci do-szukaç si´ nale˝y ju˝ we wczesnym dzieciƒstwie. Ma-∏a aktywnoÊç ruchowa powoduje, ˝e mi´Ênie sà s∏ab-sze, a uk∏ad krà˝enia i oddechowy mniej wydolne. Or-ganizm dziecka staje si´ przez to bardziej podatny naniekorzystne zmiany. Wady postawy w postaci popu-larnego garbienia si´, skrzywieƒ kr´gos∏upa, p∏asko-stopia powodujà nie tylko defekty urody, ale majà nie-korzystny wp∏yw na dalszy rozwój dziecka.

Raporty WHO (Âwiatowej Organizacji Zdrowia)o stanie zdrowotnoÊci obecnej populacji ludzkiej,szczególnie w zakresie wad postawy, sà alarmujàce!PiÊmiennictwo naukowe wskazuje na wyst´powaniewad postawy u 80% dzieci. U 36% – 50 % dzieci wa-dy te dotyczà g∏ównie kr´gos∏upa, a u 56 – 60% – koƒ-czyn dolnych, g∏ównie stóp. Wady postawy wyst´pu-jàce u dzieci to problem zdrowotny i spo∏eczny. Ko-nieczne jest zatem wprowadzanie zdrowotnych pro-gramów profilaktyczno-leczniczych i ich sumienna re-alizacja.

Cele i dzia∏ania kampanii

Kampania informacyjno-edukacyjna „POSTAWA TOPODSTAWA, wić mamo, tato zadbajcie o mój kr´go-

s∏up” – realizowana ze Êrodków FIO przez Fundacj´„Promyk S∏oƒca” od paêdziernika do grudnia 2007 r. –adresowana by∏a do rodziców ma∏ych dzieci w wieku od0 do 6 lat.

G∏ównym celem kampanii by∏o podniesienie Êwiado-moÊci rodziców w zakresie ochrony zdrowia i mo˝liwo-Êci zapobiegania wadom postawy. Za∏o˝one cele szcze-gó∏owe by∏y nast´pujàce:

– szerzenie wÊród rodziców i opiekunów informacjina temat prawid∏owego rozwoju ruchowegodziecka, mo˝liwoÊci wczesnego wykrywania nie-prawid∏owoÊci i zapobiegania schorzeniom narzà-dów ruchu,

– promocja zdrowego stylu ˝ycia majàcego wp∏ywna zdrowie cz∏owieka i prawid∏owy rozwój dziec-ka.

Opracowujàc projekt kampanii informacyjno-edu-kacyjnej na rzecz profilaktyki wad postawy i promo-cji zdrowego stylu ˝ycia uznaliÊmy, ˝e najskuteczniej-szym sposobem osiàgnićia za∏o˝onych celów, b´-dzie przekaz lekarski oraz dotarcie do rodzicówz broszurà informacyjno-edukacyjnà zawierajàcà rze-telne, fachowe, podane w przyst´pnej formie infor-macje. WyszliÊmy z za∏o˝enia, ˝e wa˝ne sà diagno-styka i wczesne wykrywanie wad postawy zwi´ksza-jàce szanse na korekcj´, a tak˝e profilaktyka – Êwia-domoÊç rodziców, ˝e prawid∏owa opieka nad dziec-kiem w pierwszych latach jego ˝ycia mogà uchroniçdziecko przed schorzeniami narzàdów ruchu, wada-mi postawy. ChcieliÊmy uÊwiadomiç rodzicom, ˝e ak-tywnoÊç fizyczna i zdrowa dieta to najskuteczniejszeformy wspomagania zdrowia.W ramach kampanii przeprowadzono nast´pujàce dzia-∏ania:

• opracowano i opublikowano broszur´ informacyj-no-edukacyjnà dla rodziców na temat rozwoju ru-chowego dziecka, profilaktyki wad postawy orazkorzyÊci wynikajàcych ze zdrowego stylu ˝ycia,

• uruchomiono infolini´ dla rodziców,• prowadzono bezp∏atne badania i konsultacje le-

karskie dla dzieci,• zorganizowano imprez´ sportowo-rekreacyjnà

promujàcà zdrowy styl ˝ycia, w tym aktywnoÊç fizycznà i zdrowà diet´.

Infolinia dla rodziców

Specjalista rehabilitacji udziela∏ rodzicom informacjina temat wad postawy i rozwoju ruchowego dziecka.W okresie funkcjonowania infolinii z pytaniami dotyczà-cymi wad postawy u dzieci zg∏osi∏o si´ 70 rodziców.

Pytania dotyczy∏y zagadnieƒ, które podzieliç mo˝na nakilka grup:

1) Problemy dotyczàce rozwoju dziecka.Rodzice pytali najcz´Êciej, w jakim wieku dziecko powinno siadaç, a kiedy powinno ju˝ samodziel-nie chodziç itp.


Wady postawy u dzieci

2) Pytania dotyczàce wad postawy u dzieci.Wiele pytaƒ z tej grupy dotyczy∏o definicji poszcze-gólnych wad postawy, szczególnie skoliozy u dzieci.Cz´sto pojawia∏o si´ te˝ pytanie o zasadnoÊç chodze-nia na basen dzieci z wadà postawy.

3) Pytania dotyczàce rehabilitacji wad postawy.Tu cz´sto pojawia∏o si´ pytanie o skolioz´ kr´gos∏u-pa. Wiele by∏o równie˝ pytaƒ dotyczàcych rehabilita-cji metodà Vojty.

4) Pytania dotyczàce warunków uczestnictwa w pro-gramie POSTAWA TO PODSTAWA i zapisywania si´na rehabilitacj´.

5) Pozosta∏e pytania dotyczy∏y m.in. wàtpliwoÊci zwià-zanych z zakupem i wyborem odpowiedniego obu-wia dla dzieci, wk∏adek ortopedycznych oraz u˝ywa-nia chodzików.

Wady postawy u dzieci na podstawie badaƒ i kon-sultacji lekarskich prowadzonych w Centrum Dia-gnostyczno-Rehabilitacyjnym „Promyk S∏oƒca”

Lekarz rehabilitacji bada∏ dziecko, udzielajàc wskazó-wek na temat dalszego post´powania w kierunku ko-rekcji wykrytej wady. Na konsultacje zg∏oszonych zosta-∏o 168 dzieci w wieku od 1. miesiàca do 11. roku ˝ycia.Wady postawy wykryto u 128 dzieci.

Najcz´Êciej stwierdzano p∏askostopie, nieprawid∏o-woÊci krzywizn fizjologicznych kr´gos∏upa, odstajàce ∏o-patki, stopy p∏asko-koÊlawe, okràg∏e plecy i wady klatkipiersiowej. Stosunkowo rzadko wyst´powa∏y asymetriau∏o˝eniowa, kr´cz szyi, szpotawoÊç nóg i kyfoza.

Pytania dotyczàce wad postawy – 24%

Pytania dotyczàce rehabilitacji wadpostawy – 19%

Pytania dotyczàce warunkówuczestnictwa w programie i zapisywaniasi´ na rehabilitacj´ – 28%

Pozosta∏e – 24%

Pytania dotyczàce rozwoju dziecka – 6%

Zdrowe dzieci – 24%

Dzieci, u których zdiagnozowano wadypostawy – 76%

Tematyka pytaƒ zadawanych przez rodziców

Procentowy udzia∏ dzieci zdrowych i dzieci z wadami postawy w ogólnej liczbie badanych dzieci

24%

19%28%

24%

6%

76%

24%



Wnioski:Najcz´Êciej pojawia∏y si´ wady stóp i skolioza kr´go-

s∏upa. Wady postawy stwierdzono u 76 % dzieci, wo-bec czego dzia∏ania z zakresu promocji zdrowia orazwczesne wdro˝enie programów rehabilitacyjnych sà jaknajbardziej uzasadnione i po˝àdane z punktu widzeniazdrowia przysz∏ych pokoleƒ. ◆

P∏askostopie

Skolioza

Stopy p∏asko-koÊlawe

Okràg∏e plecy

Odstajàce ∏opatki

Hyperlordoza

Wady w obr´bie klatki piersiowej

Inne: koÊlawe kolana, kyfoza, kr´cz szyi,szpotawoÊç nóg, wewn´trzne ustawienienóg, wystajàcy brzuch, asymetriapo∏o˝eniowa

Najcz´Êciej wyst´pujàce wady postawy u dzieci w wieku od 1 miesiàca do 11 lat

Wada postawy Liczba dzieci, u których lekarz zdiagnozowa∏ danà wad´

p∏askostopie 75skolioza 23

odstajàce ∏opatki 26stopy p∏asko-koÊlawe 12

okràg∏e plecy 10hyperlordoza 8

zapadni´ta klatka piersiowa 8wystajàcy brzuch 7koÊlawe kolana 7

asymetria z∏o˝eniowa 6kyfoza 4

wewn´trzne ustawienie stóp (nieprawid∏owy chód) 4

szpotawoÊç nóg 2kr´cz szyi 1


Wmurowanie kamienia w´gielnego

5 lutego 2008 r. przy ulicy Swobodnej 8a we Wro-c∏awiu mia∏o miejsce uroczyste poÊwi´cenie i wmuro-wanie kamienia w´gielnego pod rozbudow´ CentrumDiagnostyczno-Rehabilitacyjnego Fundacji „PromykS∏oƒca”. W dobudowanej cz´Êci budynku mieÊciç si´b´dzie oÊrodek prowadzàcy dzia∏alnoÊç edukacyjno-spo∏ecznà na rzecz dzieci niepe∏nosprawnych i zagro-˝onych niepe∏nosprawnoÊcià. Integracyjne przedszko-le oraz gabinety do terapii pomogà przygotowaç dzie-ci do samodzielnego ˝ycia.

W uroczystoÊci wzi´∏o udzia∏ wielu znamienitychgoÊci, mi´dzy innymi cz∏onek Zarzàdu WojewództwaDolnoÊlàskiego Piotr Borys i Wiceprezydent Wroc∏awiaJaros∏aw Obremski. Budow´ pob∏ogos∏awili Jego Eks-celencja Ks. Bp Marian Go∏´biewski – Arcybiskup, Me-tropolita Wroc∏awski KoÊcio∏a Rzymskokatolickiego –oraz Jego Ekscelencja Ks. Bp Ryszard Bogusz – BiskupDiecezji Wroc∏awskiej KoÊcio∏a Ewangelicko – Augs-burskiego.

Budow´ wsparli finansowo Urzàd Marsza∏kowski Wo-jewództwa DolnoÊlàskiego oraz Gmina Wroc∏aw. ◆



Konkurs naukowy

Fundacja „Promyk S∏oƒca” og∏asza konkurs na najlepszà prac´ naukowà dotyczàcà diagnostyki orazrehabilitacji dzieci i m∏odzie˝y (w zakresie rehabilitacji medycznej, ruchowej, spo∏ecznej, psychologicznej,logopedycznej, pedagogicznej).

Do konkursu mogà byç zg∏aszane prace opublikowane i/lub obronione w latach 2005-2007.

Nagrody przyznane b´dà w nast´pujàcych kategoriach:

Praca doktorska – wysokoÊç nagrody: 10.000 z∏

Praca magisterska – wysokoÊç nagrody: 5.000 z∏

Publikacja naukowa w czasopiÊmie krajowym lub zagranicznym – wysokoÊç nagrody: 3.000 z∏

Zg∏oszenia prosimy kierowaç do 30 czerwca 2008 r. na adres Fundacji „Promyk S∏oƒca”ul. Swobodna 8a 50 - 088 Wroc∏aw

Kontakt:tel.: 071 795-09-50 e-mail: [email protected]

Szczegó∏y dotyczàce konkursu w Regulaminie.

Regulamin przyznawania nagród naukowych Fundacji „Promyk S∏oƒca”

1. Postanowienia ogólne• Nagrody naukowe Fundacji „Promyk S∏oƒca”, zwane dalej Nagrodami, sà corocznie przyznawanymi

nagrodami za wyró˝niajàce si´ publikacje w czasopiÊmie naukowym, prace doktorskie i prace magisterskiedotyczàce diagnostyki oraz rehabilitacji dzieci i m∏odzie˝y (w zakresie rehabilitacji medycznej, ruchowej,spo∏ecznej, psychologicznej, logopedycznej, pedagogicznej).

• Laureaci konkursu otrzymujà dyplomy oraz nagrody pieni´˝ne.• W roku 2008 nagrody przyznawane sà za prace opublikowane i/lub obronione w latach 2005 – 2007,

a w latach nast´pnych za prace opublikowane i/lub obronione w roku kalendarzowym poprzedzajàcym rokprzyznania nagrody.

2. Procedura przyznawania nagród2.1 Tryb zg∏aszania prac/publikacji

• Zg∏oszenie pracy/publikacji nast´puje w formie pisemnego wniosku.• Wnioski zg∏aszajà cz∏onkowie Rady Fundatorów Fundacji „Promyk S∏oƒca”, Rady Naukowej Fundacji „Promyk

S∏oƒca”, dziekani uczelni wy˝szych oraz redaktorzy naczelni czasopism naukowych.• Wnioskodawca ma prawo zg∏osiç tylko jednego kandydata do Nagrody z danej kategorii rocznie.• Wnioski o Nagrody nie mogà dotyczyç cz∏onków Rady Naukowej Fundacji „Promyk S∏oƒca”.• Wnioski o Nagrody w roku 2008 nale˝y sk∏adaç do Fundacji „Promyk S∏oƒca” do 30 czerwca 2008r.,

a w latach nast´pnych – do 31 marca roku, w którym Nagroda ma zostaç przyznana.

2.2 Dokumentacja wniosku• Wniosek musi zawieraç:

- wype∏niony formularz stanowiàcy za∏. nr 1 do Regulaminu (wraz z krótkim uzasadnieniem dotyczàcymoryginalnoÊci problematyki dzie∏a i jego poprawnoÊci metodologicznej oraz recenzjami naukowymi),

- dzie∏o b´dàce przedmiotem wniosku.


Konkurs naukowy

2.3 Tryb oceny wniosków• Opracowaniem wniosków zajmuje si´ Komisja Konkursowa Fundacji „Promyk S∏oƒca”, którà powo∏uje Prezes

Fundacji „Promyk S∏oƒca”.• W sk∏ad Komisji Konkursowej wchodzà: przedstawiciel Rady Fundatorów Fundacji „Promyk S∏oƒca”,

przedstawiciel Zarzàdu Fundacji „Promyk S∏oƒca” i trzech cz∏onków Rady Naukowej Fundacji „PromykS∏oƒca”.

• Komisja Konkursowa dokonuje wst´pnej oceny wniosków pod wzgl´dem formalnym i merytorycznym orazwyznacza do dalszej oceny pracy dwóch recenzentów posiadajàcych tytu∏ naukowy lub stopieƒ naukowydoktora habilitowanego zgodny z profilem pracy wnioskowanej do nagrody.

• Recenzenci dokonujà merytorycznej oceny dzie∏a, ze szczególnym uwzgl´dnieniem oryginalnoÊci proble-matyki oraz jego starannoÊci i jakoÊci metodologicznej.

• Komisja Konkursowa w roku 2008 rozpatruje recenzje i rekomenduje kandydatów do nagród w tajnymg∏osowaniu do dnia 22 paêdziernika br., a w latach nast´pnych – do 31 maja danego roku.

• Kandydat do nagrody musi uzyskaç bezwzgl´dnà liczb´ g∏osów za wnioskiem, przy obecnoÊci co najmniejpo∏owy sk∏adu Komisji Konkursowej.

• Ostateczne decyzje przyznania nagród podejmuje Prezes Fundacji „Promyk S∏oƒca”.

3. WysokoÊç nagród• Za nagrodzonà prac´ doktorskà nagroda pieni´˝na wynosi 10 tys. z∏ • Za nagrodzonà prac´ magisterskà nagroda pieni´˝na wynosi 5 tys. z∏• Za nagrodzona publikacj´ naukowà nagroda pieni´˝na wynosi 3 tys. z∏

4. Wr´czenie nagród• Uroczyste wr´czanie nagród odbywaç si´ b´dzie w terminie i miejscu wyznaczonym przez Fundacj´ „Promyk

S∏oƒca”.

Opracowa∏ Zatwierdzi∏prof. zw. dr hab. Marek Woêniewski prof. dr hab. n. med. Jan Pellar

Wroc∏aw, 29.03.2008r.



Za∏. nr 1

Wnioseko przyznanie nagrody naukowej Fundacji „Promyk S∏oƒca”

Wnioskodawca: ...........................................................................................................................................................

Autor pracy: .................................................................................................................................................................(Imi´ i nazwisko, adres, miejsce pracy, nr tel.)

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

Tytu∏ pracy: ................................................................................................................................................................

Rodzaj pracy: ...............................................................................................................................................................(praca doktorska, praca magisterska, publikacja w czasopiÊmie naukowym)

Uczelnia i wydzia∏, na którym praca zosta∏a obroniona / nazwa czasopisma, w którym praca zosta∏a

opublikowana ..............................................................................................................................................................

Data obrony pracy / data opublikowania (wraz z nr. czasopisma): ..........................................................................

Nazwisko promotora (w przypadku prac doktorskiej i magisterskiej): .......................................................................

Uzasadnienie (maksymalnie 3 000 znaków):..............................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

Piecz´ç Wnioskodawcy Podpis Wnioskodawcy

Za∏àczniki:1. Dzie∏o b´dàce przedmiotem Wniosku2. Recenzje naukowe (w przypadku pracy doktorskiej i magisterskiej)


Sanatoria i turnusyrehabilitacyjne

Osoby niepe∏nosprawne mogà korzystaç:• z pobytu na turnusie rehabilitacyjnym• z leczenia uzdrowiskowego np. w sanatorium,

w szpitalu uzdrowiskowym, w przychodni uzdro-wiskowej.

Obydwie formy, choç podobne, przys∏ugujà nieza-le˝nie od siebie i z ró˝nych tytu∏ów. Poni˝ej opisujemyzasady, na jakich mo˝emy staraç si´ o leczenie uzdro-wiskowe lub o dofinansowanie kosztów turnusu reha-bilitacyjnego.

TURNUS REHABILITACYJNYPodstawa prawna:

• ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacjizawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnianiu osóbniepe∏nosprawnych (Dz. U. z 1997 r., Nr 123,poz. 776 z póên. zm.),

• rozporzàdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Po-lityki Spo∏ecznej z dn. 22 maja 2003 r. w sprawieturnusów rehabilitacyjnych (Dz. U. z 2003 r., Nr 100, poz. 926).

Co to jest turnus rehabilitacyjny?Turnus rehabilitacyjny jest podstawowà formà

wspomagania rehabilitacji spo∏ecznej i zawodowejosób niepe∏nosprawnych i tylko tym osobom przys∏u-guje . Oznacza to, ˝e osoba niepe∏nosprawna musiposiadaç orzeczenie o niepe∏nosprawnoÊci wydaneprzez Powiatowy Zespó∏ ds. Orzekania o Niepe∏no-sprawnoÊci lub orzeczenia równorz´dne (np. wydaneprzez ZUS, orzeczonà grup´ inwalidzkà). Po spe∏nieniuokreÊlonych warunków, o których piszemy poni˝ej,mo˝liwy jest tak˝e wyjazd z opiekunem.

Zgodnie z ustawà, turnus jest zorganizowanà for-mà aktywnej rehabilitacji po∏àczonej z elementami wy-poczynku, której celem jest ogólna poprawa psychofi-zycznej sprawnoÊci oraz rozwijanie umiej´tnoÊci spo-∏ecznych uczestników, mi´dzy innymi przez nawiàzy-wanie i rozwijanie kontaktów spo∏ecznych, realizacjí rozwijanie zainteresowaƒ, a tak˝e przez udzia∏ w in-nych zajćiach przewidzianych programem turnusu.Program turnusu powinien zawieraç elementy rehabi-litacji odpowiedniej do rodzaju schorzeƒ osób niepe∏-nosprawnych oraz obejmowaç zajćia kulturalno-oÊwiatowe, sportowo-rekreacyjne oraz inne wynikajà-ce ze specjalistycznego rodzaju turnusu, z uwzgl´d-nieniem zaj´ç indywidualnych i grupowych.

Turnus rehabilitacyjny mo˝e mieç charakter:1) ogólnousprawniajàcy z programem rekreacyjno-

wypoczynkowym,2) specjalistyczny z programem:

a) rekreacyjno-sportowym i sportowym,b) szkoleniowym (np. nauka jazdy samochodem),c) psychoterapeutycznym,d) rozwijajàcym zainteresowania i uzdolnienia (np.

malarski, rzeêbiarski),e) nauki niezale˝nego funkcjonowania z niepe∏no-

sprawnoÊcià (np. poruszania si´, samoobs∏ugi,wykonywania podstawowych prac domowych).

Turnusy organizuje si´ wy∏àcznie na terenie krajuw formie stacjonarnej i niestacjonarnej (np.: obóz ˝e-glarski, sp∏yw kajakowy, obóz w´drowny itp.).

Turnus odbywa si´ w zorganizowanej grupie, liczà-cej nie mniej ni˝ 20 uczestników i trwa nie krócej ni˝14 dni. Do liczby tej dolicza si´ tak˝e uczestników niekorzystajàcych z dofinansowania Paƒstwowego Fun-duszu Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych (PFRON).

Kto mo˝e skorzystaç z dofinansowania do ucze-stnictwa w turnusie?

Dofinansowanie ze Êrodków Paƒstwowego Fundu-szu Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych mogàotrzymaç zarówno osoby niepe∏nosprawne w wiekupowy˝ej 16 lat, jak i dzieci niepe∏nosprawne (do ukoƒ-czenia 16 lat).

O dofinansowanie ze Êrodków Funduszu uczest-nictwa w turnusie rehabilitacyjnym mo˝e ubiegaçsi´ osoba niepe∏nosprawna, je˝eli:

• zosta∏a skierowana na turnus na wniosek lekarza,pod którego opiekà si´ znajduje,

• w roku, w którym ubiega si´ o dofinansowanie,nie uzyska∏a na ten cel dofinansowania ze Êrod-ków PFRON,

• turnus rehabilitacyjny odbywa si´ w oÊrodkuwpisanym do rejestru oÊrodków, prowadzonegoprzez wojewod´, lub poza takim oÊrodkiem,w przypadku gdy turnus jest organizowanyw formie niestacjonarnej,

• nie b´dzie pe∏ni∏a funkcji cz∏onka kadry na tymturnusie ani nie b´dzie opiekunem innegouczestnika tego turnusu,

• z∏o˝y oÊwiadczenie o wysokoÊci dochodu wrazz informacjà o liczbie osób pozostajàcych wewspólnym gospodarstwie domowym,

• zobowià˝e si´ do przedstawienia na turnusie,podczas pierwszego badania lekarskiego, infor-macji o stanie zdrowia sporzàdzonej nie wcze-Êniej ni˝ na 3 miesiàce przed datà rozpoczćiaturnusu, wystawionej przez lekarza, pod któregoopiekà si´ znajduje.

Na wyraêne i uzasadnione zalecenie lekarskie, oso-bie niepe∏nosprawnej przys∏uguje opiekun, któregopobyt mo˝e byç tak˝e dofinansowany. Opiekunem niemo˝e byç osoba pe∏niàca funkcje cz∏onka kadry na da-nym turnusie, a tak˝e osoba niepe∏nosprawna wyma-gajàca opieki innej osoby.

Dofinansowanie uczestnictwa opiekuna mo˝e na-stàpiç, je˝eli opiekun ukoƒczy∏ 18 lat albo ukoƒczy∏ 16

D Z I A ¸ I N F O R M A C Y J N Y


lat i jest wspólnie zamieszkujàcym cz∏onkiem rodzinyosoby niepe∏nosprawnej. Ze Êrodków PFRON nie mo-˝e byç dofinansowane uczestnictwo w turnusie finan-sowanym w cz´Êci lub w ca∏oÊci przez Narodowy Fun-dusz Zdrowia w ramach powszechnego ubezpieczeniazdrowotnego lub przepisów o systemie ubezpieczeƒspo∏ecznych albo o ubezpieczeniu spo∏ecznym rolni-ków (np. w ramach tzw. prewencji rentowej).

Kto dofinansowuje turnusy rehabilitacyjne?Turnusy rehabilitacyjne dofinansowujà powiatowe

centra pomocy rodzinie ze Êrodków PaƒstwowegoFunduszu Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych.O dofinansowanie mo˝e wystàpiç osoba niepe∏no-sprawna zamieszka∏a w miejscowoÊci znajdujàcej sińa obszarze dzia∏ania danego powiatowego centrumpomocy rodzinie, a tak˝e bezdomna osoba niepe∏no-sprawna przebywajàca na terenie tego powiatu.

Jak uzyskaç dofinansowanie?Z PCPR-u bierzemy do wype∏nienia druk: „Wniosek

o przyznanie dofinansowanie ze Êrodków Paƒstwowe-go Funduszu Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnychuczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym” oraz druk„Wniosek lekarza o skierowanie na turnus rehabilita-cyjny”, tj. wniosek do wype∏nienia przez lekarza (dru-ki takie dost´pne sà tak˝e w siedzibach stowarzyszeƒosób niepe∏nosprawnych, biurach organizujàcych tur-nusy itd.).

Wype∏niamy druk: „Wniosek o przyznanie dofinan-sowania...” i sk∏adamy go wraz z nast´pujàcymi za-∏àcznikami:

• „Wnioskiem lekarza o skierowanie na turnus re-habilitacyjny” wraz z ewentualnym wskazaniem,czy konieczny jest udzia∏ opiekuna. Wniosek tensporzàdza lekarz, pod którego opiekà znajdujesi´ osoba niepe∏nosprawna. Wniosek taki jest ak-tualny przez 3 miesiàce od dnia sporzàdzenia dodnia z∏o˝enia wniosku o dofinansowanie;

• kopià orzeczenia o stopniu niepe∏nosprawnoÊcilub kopià wypisu z treÊci orzeczenia traktowane-go na równi z tym orzeczeniem albo kopià orze-czenia o niepe∏nosprawnoÊci.

Wniosek mo˝e byç z∏o˝ony: osobiÊcie przez osob´zainteresowanà, za poÊrednictwem rodzica, opiekunabàdê organizatora turnusu.

Centrum pomocy w terminie 10 dni od dnia z∏o˝e-nia wniosku informuje wnioskodawc´ o brakach for-malnych wniosku, które powinny zostaç usuni´tew terminie 30 dni. Nieusunićie braków we wskaza-nym terminie powoduje pozostawienie wniosku bezrozpatrzenia. Wniosek jest rozpatrywany w terminie30 dni od dnia jego z∏o˝enia . Wnioskodawca powi-nien byç poinformowany na piÊmie o decyzji, w ciàgu7 dni od daty jej podjćia, ale lepiej upewniç si´ oso-biÊcie (np. telefonicznie), czy otrzymaliÊmy dofinanso-wanie.

Osoba, której przyznano dofinansowanie, wybierakonkretny turnus i powiadamia o tym PCPR w ciàgu30 dni od otrzymania decyzji, nie póêniej jednak ni˝

21 dni przed rozpoczćiem turnusu. Musimy wybraçturnus prowadzony przez organizatora, który uzyska∏wpis do rejestru organizatorów turnusów. Rejestr takiprowadzi wojewoda.

PCPR powinien udost´pniç osobie niepe∏nospraw-nej wykaz organizatorów turnusów rehabilitacyjnych.

UWAGA: Osoba niepe∏nosprawna mo˝e wybraçturnus organizowany np. przez znane jej stowarzysze-nie, bàdê innego, wskazanego przez siebie organiza-tora, o ile turnus prowadzony jest przez organizatorawpisanego do rejestru turnusów.

Wojewodowie majà obowiàzek przekazywania in-formacji o oÊrodkach i organizatorach turnusów wpi-sanych do rejestrów do Biura Pe∏nomocnika Rzàdu dospraw Osób Niepe∏nosprawnych, który na tej podsta-wie prowadzi centralnà baz´ danych oÊrodków i orga-nizatorów turnusów. Centralna baza danych udost´p-niana jest na stronach internetowych ministerstwa,w ramach którego funkcjonuje Biuro Pe∏nomocnika –obecnie (lipiec 2004 r.) jest to Ministerstwo PolitykiSpo∏ecznej (http://www.mps.gov.pl). Na podstawiecentralnej bazy danych tworzony jest krajowy informa-tor o oÊrodkach i organizatorach turnusów, który prze-kazywany jest do wszystkich centrów pomocy co naj-mniej raz w roku.Przy rozpatrywaniu wniosku bierze si´ pod uwag´:

• stopieƒ i rodzaj niepe∏nosprawnoÊci,• wp∏yw niepe∏nosprawnoÊci na mo˝liwoÊç reali-

zacji przez wnioskodawc´ kontaktów spo∏ecz-nych w codziennym funkcjonowaniu, a tak˝e

• uwzgl´dnia si´ na korzyÊç wnioskodawcy faktniekorzystania z dofinansowania w roku po-przednim, przy czym uzyskanie dofinansowaniaw danym roku nie wyklucza uzyskania dofinan-sowania w roku nast´pnym.

Dofinansowanie przekazywane jest bezpoÊredniowybranemu ju˝ organizatorowi turnusu, a nie osobieniepe∏nosprawnej.

Ile wynosi dofinansowanie do turnusu?WysokoÊç dofinansowania wynosi:

• 27% przeci´tnego wynagrodzenia – dla osobyniepe∏nosprawnej ze znacznym stopniem niepe∏-nosprawnoÊci bez ograniczenia wieku, osobyw wieku do 16 roku ˝ycia z orzeczeniem o nie-pe∏nosprawnoÊci oraz osoby niepe∏nosprawnejw wieku 16-24 lat, uczàcej si´ i niepracujàcej,

• 25% przeci´tnego wynagrodzenia – dla osobyniepe∏nosprawnej z umiarkowanym stopniemniepe∏nosprawnoÊci,

• 23% przeci´tnego wynagrodzenia – dla osobyniepe∏nosprawnej z lekkim stopniem niepe∏no-sprawnoÊci,

• 18% przeci´tnego wynagrodzenia – dla opieku-na osoby niepe∏nosprawnej,

• 18% przeci´tnego wynagrodzenia – dla osobyniepe∏nosprawnej, niezale˝nie od stopnia niepe∏-nosprawnoÊci, zatrudnionej w zak∏adzie pracychronionej.


Sanatoria i turnusy rehabilitacyjne

W przypadku uzasadnionym szczególnie trudnà sy-tuacjà ˝yciowà osoby niepe∏nosprawnej, dofinanso-wanie ze Êrodków Funduszu uczestnictwa w turnusierehabilitacyjnym tej osoby lub dofinansowanie uczest-nictwa jej opiekuna mo˝e zostaç podwy˝szone do wy-sokoÊci 35% przeci´tnego wynagrodzenia. W rozpo-rzàdzeniu znajduje si´ przepis, który stanowi, i˝ w sy-tuacji znacznego niedoboru Êrodków PFRON w danymroku w stosunku do istniejàcych potrzeb, w zakresiedofinansowania uczestnictwa w turnusach, mo˝naobni˝yç wysokoÊç dofinansowania, nie wićej jednakni˝ o 20% kwot, o których mowa powy˝ej tj. 27, 25,23, 18% przeci´tnego wynagrodzenia.

UWAGA: O dofinansowanie turnusu mo˝e ubiegaçsi´ osoba niepe∏nosprawna jeÊli jej Êredni miesićz-ny dochód (lub dochód w przeliczeniu na cz∏onkarodziny) nie przekracza kwoty:

• 65% przeci´tnego miesićznego wynagrodzenia– w przypadku osoby samotnej,

• 50% przeci´tnego miesićznego wynagrodzeniana cz∏onka rodziny – w przypadku zamieszkiwa-nia niepe∏nosprawnego z rodzinà we wspólnymgospodarstwie domowym.

Ustalajàc Êredni miesićzny dochód bierze si´ poduwag´ ostatni rok podatkowy poprzedzajàcy rok,w którym sk∏adany jest wniosek. W przypadku rodzi-ny sumujemy dochody wszystkich jej cz∏onków i dzie-limy przez liczb´ osób wspólnie zamieszkujàcych i go-spodarujàcych. Do dochodów nie wlicza si´ sk∏adek naubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe, zali-czek na podatek dochodowy od osób fizycznych orazp∏aconych przez cz∏onków rodziny alimentów na rzeczinnych osób. W przypadku przekroczenia kwot docho-du, o których mowa powy˝ej, kwot´ dofinansowaniapomniejsza si´ o kwot´, o którà ten dochód zosta∏przekroczony.

W przypadku uzasadnionym trudnà sytuacjà mate-rialnà lub losowà osoby niepe∏nosprawnej dofinanso-wanie ze Êrodków funduszu uczestnictwa tej osoby lubjej opiekuna w turnusie mo˝e zostaç przyznane bez po-mniejszania kwoty dofinansowania pomimo przekro-czenia kwot dochodu, o których mowa powy˝ej.

UWAGA: Osoba niepe∏nosprawna mo˝e korzystaçz dofinansowania do turnusu tylko raz w roku kalen-darzowym (pod uwag´ bierze si´ dat´ rozpoczćiaturnusu).

Turnus a praca

Podstawa prawna:• art. 20 ustawy z dn. 27 sierpnia 1997 r. o reha-

bilitacji zawodowej i spo∏ecznej oraz zatrudnia-niu osób niepe∏nosprawnych (Dz. U. z 1997 r., Nr123, poz. 776 z póên. zm.),

• rozporzàdzenie Ministra Pracy i Polityki Spo∏ecz-nej z dn. 22 maja 2003 r. w sprawie szczegó∏o-wych zasad udzielania zwolnieƒ od pracy oso-

bom o znacznym lub umiarkowanym stopniuniepe∏nosprawnoÊci w celu uczestniczenia w tur-nusie rehabilitacyjnym (Dz. U. z 2003 r., Nr 100,poz 927).

Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniuniepe∏nosprawnoÊci ma prawo do zwolnienia od pra-cy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, w wy-miarze do 21 dni roboczych w celu wyjazdu na turnusrehabilitacyjny, nie cz´Êciej ni˝ raz w roku. Nale˝y pami´taç, ̋ e osobie niepe∏nosprawnej o znacznym lubumiarkowanym stopniu niepe∏nosprawnoÊci przys∏u-guje równie˝ – oprócz urlopu udzielanego z powoduwyjazdu na turnus – dodatkowy, 10 dniowy urlop. Jednak ∏àczny wymiar obu dodatkowych urlopów (10-dniowego oraz 'turnusowego') nie mo˝e przekroczyç21 dni.

Zwolnienia udziela si´ na podstawie wniosku leka-rza o skierowanie na turnus, okreÊlajàcego rodzaj tur-nusu i czas jego trwania. Skierowanie na turnus nale-˝y przedstawiç w zak∏adzie pracy wczeÊniej, tak abymo˝na by∏o zaplanowaç zwolnienie.

Po powrocie przedstawiamy w pracy zaÊwiadcze-nie o pobycie na turnusie wystawione przez organiza-tora. Dokument ten b´dzie podstawà wyp∏aty wyna-grodzenia za czas pobytu na turnusie. Wynagrodzenieza czas zwolnienia od pracy oblicza si´ jak ekwiwalentpieni´˝ny za urlop wypoczynkowy.

Odliczenia podatkowe

Podstawa prawna:• ustawa z dn. 26 lipca 1991 r. o podatku docho-

dowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr14, poz. 176 z póên. zm.).

Od podstawy opodatkowania (dochodu) mo˝naodliczyç:

a) koszty pobytu osoby niepe∏nosprawnej/dzieckaniepe∏nosprawnego na turnusie rehabilitacyj-nym, a tak˝e koszty pobytu na leczeniu w zak∏a-dzie lecznictwa uzdrowiskowego, koszty pobytuw zak∏adzie rehabilitacji leczniczej, zak∏adachopiekuƒczo-leczniczych i piel´gnacyjno-opie-kuƒczych oraz odp∏atnoÊç za zabiegi rehabilita-cyjne;

b) wydatki na odp∏atny konieczny przewóz na nie-zb´dne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:- osoby niepe∏nosprawnej – karetkà transportu

sanitarnego,- osoby niepe∏nosprawnej zaliczonej do I lub II

grupy inwalidztwa (znacznego lub umiarko-wanego stopnia niepe∏nosprawnoÊci) orazdzieci niepe∏nosprawnych do lat 16. – równie˝innym Êrodkiem transportu;

c) wydatki na odp∏atny przejazd Êrodkami trans-portu publicznego zwiàzane z pobytem:- na turnusie rehabilitacyjnym,- w zak∏adzie lecznictwa uzdrowiskowego,

w zak∏adzie rehabilitacji leczniczej, w zak∏a-dzie opiekuƒczo-leczniczym lub piel´gnacyj-



no-opiekuƒczym, a tak˝e w zak∏adzie, w któ-rym przebywamy, korzystajàc z zabiegów re-habilitacyjnych.

Odliczamy tylko te wydatki, które sami ponieÊliÊmyi które nie zosta∏y nam zwrócone w jakiejkolwiek for-mie, np. z PFRON, NFZ, zak∏adowego funduszu Êwiad-czeƒ socjalnych.

Przyk∏ad:Koszt turnusu rehabilitacyjnego wyniós∏ 1200 z∏.

Z PCPR otrzymaliÊmy dofinansowanie w wysokoÊci630 z∏. W takim przypadku odliczamy 570 z∏ (1200 z∏– 630 z∏ =570 z∏).

JeÊli op∏acamy ca∏kowity koszt turnusu, to odlicza-my ca∏à kwot´.

LECZENIE UZDROWISKOWEPodstawa prawna:

• ustawa z dn. 23 stycznia 2003 r. o powszech-nym ubezpieczeniu w Narodowym FunduszuZdrowia (Dz. U. z 2003 r., Nr 45, poz. 391z póên. zm.) – traci moc 31 grudnia 2004 r.,

• ustawa z dn. 17 czerwca 1966 r. o uzdrowiskachi lecznictwie uzdrowiskowym (Dz. U. z 1966 r.,Nr 23, poz. 150 z póên. zm.),

• rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dn. 9 kwiet-nia 2003 r. w sprawie sposobu i warunków wy-stawiania skierowania na leczenie uzdrowiskoweprzez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego oraztrybu potwierdzania tego skierowania przez Na-rodowy Fundusz Zdrowia (Dz. U. z 2003 r., Nr 80,poz. 733) – traci moc 31 grudnia 2004 r.,

• rozporzàdzenie Ministra Zdrowia z dn. 12 maja2003 r. w sprawie okreÊlenia wysokoÊci cz´Êcio-wej odp∏atnoÊci za koszty wy˝ywienia i zakwate-rowania w sanatorium uzdrowiskowym (Dz. U.2003 r., Nr 88, poz. 816 i Nr 209, poz. 2034) –traci moc 31 grudnia 2004 r.

Leczenie uzdrowiskowe jest jednym ze Êwiadczeƒzdrowotnych gwarantowanych ustawà o powszech-nym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowiai przys∏uguje wszystkim ubezpieczonym (a wi´c nie tyl-ko osobom niepe∏nosprawnym), po spe∏nieniu okre-Êlonych warunków w ramach ubezpieczenia zdrowot-nego, z tytu∏u op∏acania sk∏adek na ubezpieczeniezdrowotne. Nie jest to jednak Êwiadczenie okreso-we, wyjazd rekreacyjny, który przys∏uguje co roku.KoniecznoÊç leczenia uzdrowiskowego wynika przedewszystkim ze stanu zdrowia, który ocenia lekarz.

Lecznictwem uzdrowiskowym jest zorganizowanadzia∏alnoÊç w zakresie jak najszerszego zapobieganiachorobom i ich leczenia przy wykorzystaniu:

• warunków naturalnych, a w szczególnoÊci:- w∏aÊciwoÊci leczniczych klimatu i krajobrazu

(klimatoterapia),- naturalnych zasobów leczniczych, jak wody

lecznicze, gazy lecznicze i peloidy (balneoterapia),- w∏aÊciwoÊci leczniczych morza (talassotera-

pia), oraz

• innych czynników Êrodowiska majàcych korzyst-ny wp∏yw na wyniki Êwiadczeƒ zapobiegawczychi leczniczych.

Formy lecznictwa uzdrowiskowego:• sanatorium uzdrowiskowe,• szpital uzdrowiskowy,• przychodnia uzdrowiskowa,• zak∏ad przyrodoleczniczy.

Jak skorzystaç z leczenia uzdrowiskowego?Skierowanie na leczenie uzdrowiskowe wystawia

lekarz ubezpieczenia zdrowotnego (np. lekarz pierw-szego kontaktu w przychodni, lekarz specjalista, ordy-nator oddzia∏u szpitalnego/kierownik kliniki, które ma-jà podpisanà umow´ z Narodowym Funduszem Zdro-wia).Wystawiajàc skierowanie, lekarz bierze pod uwag´:

• aktualny stan zdrowia ubezpieczonego,• brak przeciwwskazaƒ do leczenia uzdrowiskowe-

go,• wp∏yw leczenia uzdrowiskowego, w szczególno-

Êci warunków naturalnych (surowców leczni-czych, klimatu, morza, mikroklimatu), na stanzdrowia,

• dotychczasowy przebieg i wyniki leczenia uzdro-wiskowego, o ile wczeÊniej z takiego leczenia ko-rzystaliÊmy.

JeÊli stwierdzi celowoÊç leczenia – wystawia, na od-powiednim formularzu, skierowanie i przesy∏a jepocztà, w zamkni´tej kopercie opatrzonej napisem„SKIEROWANIE NA LECZENIE UZDROWISKOWE”umieszczone w lewym dolnym rogu koperty, do w∏a-Êciwego dla ubezpieczonego oddzia∏u wojewódzkie-go NFZ.

Do skierowania muszà byç do∏àczone aktualne wy-niki badaƒ pomocniczych wykonanych zgodnie z zale-ceniem lekarza (mogà to byç kopie lub odpisy, po-twierdzone przez lekarza wystawiajàcego skierowa-nie). W skierowaniu lekarz ubezpieczenia zdrowotne-go mo˝e wskazaç, po uwzgl´dnieniu wskazaƒ i prze-ciwwskazaƒ do leczenia w danym uzdrowisku, miejscei rodzaj leczenia uzdrowiskowego. Wskazania lekarzaubezpieczenia zdrowotnego nie wià˝à jednak oddzia-∏u wojewódzkiego Funduszu. Skierowanie wraz z wy-nikami badaƒ dodatkowych jest wa˝ne 12 miesi´cy,liczàc od dnia jego wystawienia.

Po otrzymaniu skierowania przez oddzia∏ woje-wódzki Funduszu, komórka organizacyjna w∏aÊciwaw zakresie lecznictwa uzdrowiskowego dokonuje jegorejestracji, nadajàc skierowaniu kolejny numer.

Lekarz oddzia∏u Funduszu – specjalista z zakresubalneoklimatologii i medycyny fizykalnej lub rehabili-tacji medycznej – ocenia zasadnoÊç skierowania, tj.weryfikuje skierowanie pod wzgl´dem celowoÊci le-czenia uzdrowiskowego. Mo˝e on za˝àdaç od lekarza,który wystawi∏ skierowanie, dostarczenia w wyznaczo-nym terminie dokumentacji medycznej, jej uzupe∏nie-nia bàdê aktualizacji, a nawet dodatkowych badaƒ.W takich przypadkach, po weryfikacji skierowania, le-karz specjalista odsy∏a w zamkni´tej kopercie doku-


Sanatoria i turnusy rehabilitacyjne

mentacj´ medycznà lekarzowi, który wystawi∏ skiero-wanie.

Oddzia∏ wojewódzki NFZ potwierdza skierowanie, je-˝eli:

• lekarz specjalista (balneoklimatologii i medycynyfizykalnej) stwierdzi zasadnoÊç skierowania, oraz

• sà miejsca w odpowiednich zak∏adach lecznictwauzdrowiskowego, przewidziane w umowachz tymi zak∏adami.

W takim przypadku oddzia∏ wojewódzki NFZ okre-Êla rodzaj leczenia uzdrowiskowego i jego tryb, wy-znacza odpowiedni zak∏ad lecznictwa uzdrowiskowe-go, termin i czas trwania leczenia.

Oddzia∏ wojewódzki NFZ dorćza ubezpieczonemupotwierdzone skierowanie najpóêniej w terminie 14dni przed rozpoczćiem leczenia.

JeÊli oddzia∏ wojewódzki NFZ nie potwierdzi∏ skie-rowania z powodu niewskazania przez lekarza specja-list´ celowoÊci skierowania, wtedy zwraca skierowanielekarzowi ubezpieczenia zdrowotnego, który je wysta-wi∏, wraz z podaniem przyczyny odmowy potwierdze-nia. O niepotwierdzeniu skierowania oddzia∏ woje-wódzki NFZ zawiadamia tak˝e ubezpieczonego.

Na niepotwierdzenie skierowania nie przys∏ugu-je odwo∏anie. Oddzia∏ wojewódzki NFZ ma 30 dni narozpatrzenie skierowania, liczàc od daty jego wp∏ywudo oddzia∏u. JeÊli lekarz specjalista za˝àda dostarcze-nia dokumentacji medycznej, jej uzupe∏nienia, aktuali-zacji lub przeprowadzenia dodatkowych badaƒ, wte-dy termin ten mo˝e byç przed∏u˝ony, ale nie wićej ni˝o 14 dni.

UWAGA: Oddzia∏ NFZ prowadzi list´ ubezpieczonych,którym nie potwierdzono skierowania z powodu wy-czerpania limitu miejsc. W ramach kolejnej puli miejsc,osobom tym oddzia∏ NFZ potwierdza skierowaniaw pierwszej kolejnoÊci. Ubezpieczeni, znajdujàcy sińa liÊcie, majà prawo do informacji o swoim miej-scu na liÊcie.

Ubezpieczony w ramach leczenia uzdrowiskowego:• nie ponosi kosztów zabiegów, za które p∏aci NFZ.

Za pozosta∏e zabiegi, jeÊli chcemy z nich skorzy-staç, p∏acimy sami (dodatkowe zabiegi leczniczemo˝emy wykupiç za pe∏nà odp∏atnoÊcià),

• mo˝e korzystaç na ogólnych zasadach z tzw.urzàdzeƒ lecznictwa uzdrowiskowego (tj. urzà-dzeƒ nie wchodzàcych w sk∏ad zak∏adu lecznic-twa uzdrowiskowego, znajdujàcych si´ w obiek-tach lub na terenie ogólnie dost´pnym, wykorzy-stujàcych warunki naturalne, np.: pijalnie, t´˝nie,inhalatoria na otwartej przestrzeni, parki, urzà-dzone odcinki wybrze˝a morskiego i pla˝y,uzdrowiskowe baseny kàpielowe, trasy leczeniaspacerowego do terenoterapii),

• ma zapewnionà codziennà opiek´ lekarskà i pie-l´gniarskà,

• cz´Êciowo p∏aci za pobyt w sanatorium, tj. zanocleg i wy˝ywienie (reszt´ pokrywa NFZ),

• pokrywa koszty przejazdu na leczenie uzdrowi-skowe i z powrotem.

UWAGA: Warto zwróciç uwag´ na zasady nie wynika-jàce wprost z przepisów ustawy i rozporzàdzeƒ,a przyj´te i stosowane przez NFZ:

• Skierowanie na kolejne leczenie uzdrowiskowemo˝e byç z∏o˝one nie wczeÊniej ni˝ po up∏ywie24 miesićy od daty okreÊlajàcej koniec ostatnie-go potwierdzonego przez Fundusz leczeniauzdrowiskowego. Skierowanie, które wp∏yniewczeÊniej ni˝ po 24 miesiàcach zostanie odes∏a-ne lekarzowi, który je wystawi∏.

• Skierowania dzieci mo˝na przys∏aç po 12 miesià-cach od ostatniego leczenia uzdrowiskowego.

• Skierowanie na leczenie ambulatoryjne (czyliw przychodni uzdrowiskowej) potwierdzane jestprzez NFZ nie cz´Êciej ni˝ raz na 12 miesićy.

• W przypadku nieuzasadnionej rezygnacji z lecze-nia, ubezpieczony mo˝e ubiegaç si´ o rozpatrze-nie kolejnego skierowania po up∏ywie 36 miesi´-cy od daty proponowanego wczeÊniej wyjazdu.

• W przypadku dyscyplinarnego wydalenia z za-k∏adu lecznictwa uzdrowiskowego kolejne skie-rowanie mo˝e byç rozpatrzone przez NFZ poup∏ywie 48 miesićy od daty wydalenia (je˝eli niewystàpià wskazania do leczenia w szpitaluuzdrowiskowym).

• NFZ nie ma obowiàzku zapewniç wspólnego wy-jazdu ma∏˝onkom (tzn. w tym samym terminiei do tego samego zak∏adu lecznictwa uzdrowi-skowego). Zapewnia si´ kierowanie razem ma∏-˝eƒstwa, jeÊli jedno z ma∏˝onków ma orzeczonyznaczny stopieƒ niepe∏nosprawnoÊci lub ukoƒ-czony 65 rok ˝ycia.

• NFZ nie zapewnia kierowania ubezpieczonych dowybranych przez nich uzdrowisk tylko w miesià-cach wakacyjnych i podczas ferii zimowych.

• Leczenie ambulatoryjne obejmuje 3 zabiegidziennie w ciàgu 6-18 dni zabiegowych.

Ile p∏aci ubezpieczony za leczenie w sanato-rium?

Cz´Êciowa odp∏atnoÊç za koszty wy˝ywienia i za-kwaterowania w sanatorium uzdrowiskowym za jedendzieƒ pobytu zale˝y od sezonu oraz od standardu po-koju. Nie ponosi si´ kosztów wy˝ywienia i zakwaterowa-nia:

a) w sanatorium uzdrowiskowym i w prewento-rium uzdrowiskowym, je˝eli skierowanie doty-czy:- dziecka, do ukoƒczenia przez nie 18 r. ˝ycia,- dziecka uczàcego si´ – do ukoƒczenia 26 r. ˝y-

cia,- dziecka niepe∏nosprawnego w stopniu znacz-

nym – bez ograniczenia wieku,- dziecka uprawnionego do renty rodzinnej.

b) w szpitalu uzdrowiskowym – pobyt w szpitaluuzdrowiskowym jest formà leczenia uzdrowi-



skowego innà ni˝ opisywane szerzej w tej bro-szurze leczenie w sanatorium. Stosuje si´ jew szczególnych przypadkach, jako kontynuacj´leczenia szpitalnego lub klinicznego.

Lecznictwo uzdrowiskowe w sanatorium uzdrowi-skowym oraz w szpitalu sanatoryjnym to stacjonarneformy leczenia. Odr´bnà, tzw. ambulatoryjnà formàlecznictwa uzdrowiskowego, jest korzystanie zeÊwiadczeƒ w przychodni uzdrowiskowej. W takimprzypadku ubezpieczony otrzymuje skierowanie na za-biegi w przychodni, których koszty pokrywa NFZ, na-tomiast sam we w∏asnym zakresie organizuje sobiepobyt i wy˝ywienie, „dochodzàc” w ciàgu dnia na wy-znaczone zabiegi.

Skierowanie na leczenie uzdrowiskowe do okreÊlo-nej miejscowoÊci nie jest dowolne – zale˝y od rodza-ju schorzenia.

UWAGA: Sk∏adajàc dokumenty na leczenie uzdrowi-skowe musimy byç przygotowani na wyjazd do uzdro-wiska w wyznaczonym terminie. Nie my decydujemyo terminie i miejscu leczenia!

W razie rezygnacji odsy∏amy skierowanie wy∏àczniepocztà – na adres oddzia∏u NFZ! W takiej sytuacji na-le˝y odes∏aç skierowanie, aby mogli z niego skorzystaçinni oczekujàcy!!!

Leczenie uzdrowiskowe a praca

Podstawa prawna:• ustawa z dn. 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

(Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 z póên. zm.)Pobyt w sanatorium nie jest podstawà do zwol-

nienia od pracy na czas leczenia w uzdrowisku. Lecze-nie sanatoryjne odbywa si´ w ramach urlopu udziela-nego na ogólnych zasadach. To samo dotyczy przy-chodni uzdrowiskowej.

Nie dotyczy to leczenia w szpitalu uzdrowisko-wym – tu obowiàzujà takie zasady, jak w przypadkupobytu w szpitalu. Po przyj´ciu do szpitala uzdrowi-skowego pacjent powinien niezw∏ocznie powiadomiçpracodawc´ o przyczynie nieobecnoÊci w pracyi przedstawiç – otrzymane w szpitalu uzdrowiskowym– zaÊwiadczenie o rozpocz´ciu pobytu. Po zakoƒcze-niu leczenia („przy wypisie”) pacjent otrzymuje za-Êwiadczenie o czasowej niezdolnoÊci do pracy. Zaokres czasowej niezdolnoÊci do pracy pracownikowiprzys∏uguje wynagrodzenie (obliczane jak zasi∏ek cho-robowy), a po 33 dniach czasowej niezdolnoÊci dopracy w ciàgu danego roku kalendarzowego – zasi∏ekchorobowy.

Wykorzystano tekst opracowania zamieszczonegona stronie www.ngo.pl


O zupe∏nie szczególnej duszy

Bóg kocha wszystkich tak samo, ale nawet w Raju jest zawsze ktoÊ, kto kocha Go bardziej ni˝ inni. W rajskim˝ywocie jest taka szczególna chwila, na którà ka˝dy czeka z dr˝eniem: dzieje si´ to wtedy, gdy Ojciec wzywa duszei posy∏a je na Ziemi´.

Cz´sto sà one niech´tne opuszczeniu miejsca tak przepe∏nionego pi´knem i radoÊcià; dlatego te˝, kiedy zbli˝asi´ czas ich odejÊcia, Pan wzywa je jednà po drugiej i mówi im s∏owa zach´ty.

I tak nadesz∏a kolej na jednà z tych dusz, co kochajà Boga nade wszystko. Stan´∏a przed Nim i powita∏a Go,jak dziecko wita w∏asnego ojca.

– Dzieƒ dobry, Ojcze, pos∏a∏eÊ po mnie, prawda?– Tak, dziecinko, tak˝e dla ciebie nadchodzi chwila, w której na pewien czas opuÊcisz to miejsce. Czy ci nie

przykro?– S∏odki Ojcze – rzek∏a mi∏ujàca dusza – moja radoÊç jest pe∏na tylko wtedy, kiedy mog´ spe∏niaç Twojà wol´.

Jestem gotowa!Pan Bóg wiedzia∏, ˝e odpowie Mu w ten sposób, ale kiedy us∏ysza∏ to wprost od niej, móg∏ jà tylko jeszcze

bardziej umi∏owaç; tote˝ skierowa∏ ku niej to, co my ludzie nazywamy uÊmiechem, zalewajàc jà Êwiat∏em.– WymyÊli∏em dla ciebie trudne zadanie. Czy si´ nie boisz?– Nie, Ojcze, bo wiem, ˝e zawsze b´dziesz ze mnà.– Poniewa˝ b´dziesz musia∏a znosiç ci´˝kie ˝ycie na Ziemi, daj´ ci przywilej, jakiego nie da∏em innym: wybierz

sama swojego Anio∏a Stró˝a.Twarz owej duszy rozjaÊni∏a si´ jeszcze bardziej.– S∏odki Ojcze – powiedzia∏a – to drogocenny Twój dar. Jak˝e chcia∏abym mieç u boku Êwi´tego Micha∏a, ale

wiem, ˝e jest strasznie zaj´ty. Dlatego wybieram jednego z najmniejszych i najweselszych anio∏ków, po to, by niepozwoli∏ mi nigdy pogrà˝yç si´ w smutku, a zawsze dobrze mnie nastraja∏.

Pan Bóg by∏ zadowolony. Spe∏ni∏ jej ˝yczenie i pos∏a∏ jà na Ziemi´. A po dziewi´ciu miesiàcach ludzkiego czasuurodzi∏a si´ niepe∏nosprawna dziewczynka...

(P. Volpato)

Na co dzieƒ nie mam stycznoÊci z niepe∏nosprawnymi dzieçmi, ale moja mama si´ nimi zajmuje. Opieka nadnimi jest zapewne bardzo ci´˝ka i wymaga wielu poÊwi´ceƒ, ale patrzàc na to z punktu widzenia wiary wyglàdato zupe∏nie inaczej. MyÊl´, ˝e Bóg daje rodzicom tych dzieci ci´˝kie zadanie, które wymaga wiele pracy i pokory,bo chce, ˝eby zauwa˝yli Jego w swoich dzieciach, ˝eby przez mi∏oÊç do swoich chorych dzieci, do takich dzieci,które mo˝e nawet nie okazujà – z powodu choroby – odwzajemniania tego uczucia, które chorujà prawiebeznadziejnie, zbli˝ali si´ do Boga i osiàgn´li kiedyÊ – razem ze zdrowà i pi´knà duszà swego dziecka – szcz´Êciewieczne. Chore dzieci to nie kara, chore dzieci kochajà bardzo mocno. Oznacza to, ˝e jest w nich Bóg, z którymrodzice chorych dzieci majà stycznoÊç ka˝dego dnia. To wielka choç trudna ∏aska patrzeç na osob´ Êwi´tà, która– mo˝e tak jak w tej historyjce – bardzo umi∏owa∏a Ojca i prowadzi do Jego domu trudnà drogà wielu.

Gabrysia Pietraszkiewicz

Promyk biul 7 srodek 2008 - Pomagamy Dzieciompomagamydzieciom.info/files/pdf/7.pdf · 4 Biuletyn...

Documents

Transcript of Promyk biul 7 srodek 2008 - Pomagamy Dzieciompomagamydzieciom.info/files/pdf/7.pdf · 4 Biuletyn...