Program Ochrony Powietrza dla powiatu nowodworskiego

miasto: Nowy Dwór Mazowiecki

Warszawa, sierpień 2003

2

Wprowadzenie Programy ochrony powietrza określane na mocy art.91 ustawy prawo ochrony środowiska, sporządzane są dla stref dla których w wyniku rocznej oceny stwierdzono przekroczenie poziomu dopuszczalnego choćby jednej substancji powiększonej o margines tolerancji Realizacja zadań ustalonych w programie ochrony powietrza ma na celu zmniejszenie stęŜeń substancji w powietrzu w danej strefie do poziomu dopuszczalnego i stabilnego utrzymywania go na takim poziomie zgodnie z art.85 ustawy .

Programy ochrony powietrza po raz pierwszy wykonywane są w bieŜącym roku. W związku z terminami określonymi w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U.01.100.1085 z dnia 18 września 2001 r.), czas na opracowanie programów był bardzo ograniczony. Ponadto system oceny jakości powietrza, katastry emisji są w dalszym ciągu w trakcie dochodzenia do formy docelowej. W większości gmin trwają obecnie pracę nad nowymi planami zagospodarowania przestrzennego. WyŜej wymienione powody ograniczały moŜliwości przygotowania programów ochrony powietrza w pełnym zakresie. Dlatego teŜ, do działań naprawczych wytypowano szczegółowe działania w strefach moŜliwe do realizacji w najbliŜszym okresie czasu, jak równieŜ wskazano ogólne kierunki działań, których realizacja przyczyni się do obniŜenia stęŜeń PM10 w obszarach przekroczeń.

Na podstawie rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim, do programów ochrony powietrza ze względu na zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 zakwalifikowano sześć stref :

Lp. Nazwa strefy Obszar przekroczeń Warszawa Śródmieście Warszawa Wola 1

Miasto Stołeczne Warszawa

Warszawa Ursynów 2 nowodworska Nowy Dwór Mazowiecki 3 otwocka Otwock 4 piaseczyńska Konstancin-Jeziorna

Piastów 5 pruszkowska

Pruszków Zielonka

6 wołomińska Wołomin

Strefy województwa mazowieckiego zakwalifikowane do przygotowania programów ochrony powietrza, jak równieŜ połoŜenie stanowisk pomiarowych pyłu i stosowaną na nich metodykę pomiaru pokazuje rys. 1. StęŜenia pozostałych zanieczyszczeń, dla których określone są poziomy dopuszczalne (benzen, NO2, Nox, SO2, CO, Pb, O3), nie przekraczały wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji w Ŝadnej ze stref województwa mazowieckiego.

3

Rys. 1. Strefy województwa mazowieckiego zakwalifikowane do programów ochrony powietrza. Stanowiska pomiarowe PM10 - metodyka pomiaru, przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji.

4

Część opisowa programu ochrony powietrza dla powiatu nowodworskiego

powiat nowodworski 687 km2 miasto Nowy Dwór Mazowiecki o powierzchni 24 km2

Powiat nowodworski leŜy w dorzeczu Wisły, która niemal równoleŜnikowo przecina mapę Ziemi Nowodworskiej na zachód, na długości ok. 33 km. W środkowo-wschodniej części powiatu znajduje się ujście do Wisły jej prawobrzeŜnego dopływu Narwi. W widłach tych rzek leŜy miasto powiatowe Nowy Dwór Mazowiecki. UŜytki rolne stanowią ok. 60% ogólnej powierzchni powiatu (40.0 tys. ha). W tym 76% zajmują grunty orne, ok. 2% sady i 22% uŜytki zielone. Największy udział gruntów ornych występuje w gminach Zakroczym (94%) i Nasielsk (89%), największy udział łąk i pastwisk - w gminach Leoncin (48%) i Czosnów (37%). 5400 podmiotów gospodarczych działa na obszarze powiatu, są to przede wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa prywatne (97%). Prawie 5200 firm to świadectwo działalności gospodarczej osób fizycznych. Dominują firmy handlowe, transportowe i produkcyjne (67%). Nowy Dwór Mazowiecki jest gminą o charakterze typowo miejskim. Zajmuje powierzchnię ogółem 24.47 km2 z czego uŜytki rolne stanowią 18.10%, lasy 8.26%, pozostałe tereny 73.64%. Miasto liczy 27 576 mieszkańców. Nowy Dwór Mazowiecki jest waŜnym ośrodkiem gospodarczym województwa mazowieckiego. W mieście istnieją atrakcyjne warunki do podejmowania działalności gospodarczej. Prowadzi tu działalność przeszło 2952 krajowych podmiotów gospodarczych (część o zasięgu ogólnopolskim) oraz kilka przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. W punkcie pomiarowym zlokalizowanym na terenie TSSE w Nowym Dworze Mazowieckim przy ul.Przejazd 9 w którym prowadzone były pomiary stęŜeń zanieczyszczeń. stwierdzono w 2002r. przekroczenie dopuszczalnych poziomów pyłu PM10 powiększonych o margines tolerancji .

5

Parametr Jednostki StęŜenie PM10BS (przeliczone z

BS)

Wartość dopuszczal

na dla PM10

Wartość dopuszczalna dla

PM10 powiększona o margines tolerancji

Liczba pomiarów dobowych w roku

70

Pokrycie roku % 19.2 NajniŜsze stęŜenie dobowe µg/m3 26.7 NajwyŜsze stęŜenie dobowe µg/m3 160.15 StęŜenie średnie roczne µg/m3 51.6 40 44.8 Liczba wartości stęŜeń dobowych większych od 50 µg/m3

19 35

Liczba wartości stęŜeń dobowychwiększych od 65 µg/m3

11 35

Percentyl S90.1 z rocznej serii stęŜeń dobowych µg/m3 92.4 50 65

W punkcie pomiarowym zlokalizowanym w Nowym Dworze Mazowieckim przekroczone zostały poziomy dopuszczalne stęŜeń 24godzinnych i średnich rocznych PM10. Percentyl S90.1 ze stęŜeń 24-godzinnych pyłu PM10 wynoszący 92.4 µg/m3 przekroczył poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji (65 µg/m3) o 27.4 µg/m3. Poziom dopuszczalny wartości średniej rocznej PM10 powiększonej o margines tolerancji (44.8 µg/m3) został przekroczony przez stęŜenie średnie roczne notowane w punkcie pomiarowym o 6.8 µg/m3. Poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji przekroczone są jedynie w zakresie PM10. StęŜenia pozostałych zanieczyszczeń, dla których określone są poziomy dopuszczalne (benzen, NO2, Nox, SO2, CO, Pb, O3), nie przekraczały wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji.

Na terenie miasta i powiatu Nowy Dwór Mazowiecki występują wszystkie kategorie źródeł emisji: punktowe, liniowe (komunikacja), powierzchniowe.

W związku ze stwierdzonym, w wyniku przeprowadzonych analiz, najistotniejszym wpływem emisji z rozproszonych małych źródeł emisji związanych ze zuŜyciem paliw na cele grzewcze i bytowe, emisji związanych z ruchem samochodowym, małych źródeł emisji związanych z rzemiosłem i rolnictwem, unosem i wtórnym unosem pyłu, działania naprawcze mające na celu przywrócenie standardów jakości powietrza powinny się koncentrować przede wszystkim na ograniczaniu emisji w tej grupie źródeł. Jest sprawą oczywistą , Ŝe wszelkie ograniczenia wielkości emisji PM10 dokonywane równieŜ w innych kategoriach źródeł np.źródłach punktowych pracujących okresowo, przyczyni się równieŜ do zmniejszenia stęŜeń PM10 notowanych na obszarze powiatu nowodworskiego. W ramach podstawowych kierunków i zakresów działań mających na celu przywrócenie standardów jakości powietrza w powiecie nowodworskim zaleca się następujące działania:

6

W zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych

• Całościowe, zintegrowane planowanie rozwoju systemu transportu w mieście, z

uwzględnieniem między innymi zanieczyszczenia powietrza • Zintegrowany system kierowania ruchem ulicznym (działanie: zwiększenie płynności

ruchu; ograniczenie tworzenia korków - szczególnie w obszarze o największym zanieczyszczeniu powietrza w obrębie kanionów ulic - jeŜeli uniknięcie korków jest niemoŜliwe, to przynajmniej wyprowadzenie korków poza obszar najbardziej zagroŜony)

• Budowa obwodnic drogowych miast, kierowanie ruchu tranzytowego z ominięciem miast lub ich części centralnych i najbardziej zanieczyszczonych

• Tworzenie stref z zakazem ruchu samochodów • Tworzenie stref z zakazem ruchu określonych typów pojazdów (np. cięŜarowe, nie

spełniające zaostrzonych kryteriów ekologicznych, itp.) • Rozwój systemu transportu publicznego • Polityka cenowa opłat za przejazdy zachęcająca do korzystania z systemu transportu

publicznego • Tworzenie systemu ścieŜek rowerowych • Kontrole drogowe dotrzymywania standardów emisyjnych przez samochody,

odpowiedni system kar za przekroczenia • Wspomaganie wprowadzania nowych niskoemisyjnych paliw i technologii,

szczególnie w systemie transportu publicznego i słuŜb miejskich (biopaliwa, gaz ziemny, gaz płynny, napęd elektryczny i hybrydowy, ogniwa paliwowe)

• WdroŜenie systemu obowiązkowego okresowego czyszczenia ulic • Wprowadzenie ograniczeń prędkości na drogach o pylącej nawierzchni • Przeciwdziałanie zanieczyszczaniu dróg przez pojazdy opuszczające place budów • Modernizacja i utwardzanie dróg, ulic i parkingów z zastosowaniem materiałów i

technologii gwarantujących brak pylenia z drogi podczas jej eksploatacji

W zakresie ograniczenia emisji z istotnych źródeł punktowych - energetyczne spalanie paliw

• Ograniczanie powstawania zanieczyszczeń poprzez optymalne sterowanie procesem spalania

• Podnoszenie sprawności procesu produkcji energii • Zmiana paliwa • Zastosowanie technik oczyszczania spalin o duŜej efektywności • Stosowanie technik gwarantujących niską emisyjność procesów spalania (palniki

niskoemisyjne, paleniska fluidalne) • Stosowanie alternatywnych źródeł energii poza spalaniem paliw kopalnych

np.energia geotermalna, słoneczna, wiatrowa, wodna itp. • Podniesienie efektywności wykorzystywania energii prowadzące do zmniejszenia

zapotrzebowania na energię (między innymi termomodernizacja budynków). • Zmniejszenie strat przesyłu energii • Likwidacja wybranych, uciąŜliwych źródeł emisji

7

W zakresie ograniczenia emisji z istotnych źródeł punktowych – źródła technologiczne

• Stosowanie efektywnych technik oczyszczania gazów odlotowych • Zmiana technologii produkcji, stosowanie najlepszych dostępnych technik • Zmiana profilu produkcji • Likwidacja źródeł emisji

W zakresie ograniczenia niskiej rozproszonej emisji komunalno-bytowej i technologicznej

• Zmiana paliwa lub zastosowanie energii elektrycznej do ogrzewania i celów bytowych

• Określenie w drodze decyzji wymagań w zakresie ochrony powietrza dotyczących eksploatacji instalacji z której emisja nie wymaga pozwolenia na wprowadzenie gazów i pyłów

• Zmniejszenie zapotrzebowania na energie cieplną poprzez zmniejszenie strat ciepła z budynków( ocieplenie budynków, odzysk ciepła odpadowego- wymienniki ciepła)

• Budowa centralnych systemów zaopatrywania w energię cieplną z jednoczesnym ograniczaniem emisji zanieczyszczeń w źródle centralnym

• Zastosowanie indywidualnych źródeł energii odnawialnej (kolektory słoneczne, fotoogniwa, pompy ciepła itp.)

• Zmiana lokalizacji bądź likwidacja małych uciąŜliwych technologicznych źródeł emisji

• Ograniczanie emisji z niskich rozproszonych źródeł emisji technologicznych • Zmiana technologii i surowców stosowanych w rzemiośle, usługach i drobnej

wytwórczości • Egzekwowanie zakazu spalania odpadów w paleniskach indywidualnych i na wolnym

powietrzu

W ramach działań szczegółowych zmierzających do osiągnięcia standardów jakości powietrza w zakresie pyłu PM10 w powiecie nowodworskim naleŜy przeprowadzić działania podane poniŜej. Do działań naprawczych wytypowano szczegółowe działania w strefie moŜliwe do realizacji w najbliŜszym okresie czasu. Terminy i zakres realizacji poszczególnych działań podano w tabeli 1. JeŜeli realizacja podanych niŜej zadań nie doprowadzi do dotrzymania standardów jakości powietrza w zakresie PM10, konieczne będzie prowadzenie dalszych działań zgodnych z kierunkami ogólnymi. Tabela. 1. Działania naprawcze zmierzających do osiągnięcia standardów jakości powietrza w powiecie nowodworskim poprzez ograniczenie emisji pyłu PM10

L.p Kierunek działania

Sposób działania

Lokalizacja działań (Nazwa i nr ulicy, opis obszaru itp)

Planowany termin zakoń-czenia

Jednostka realizująca

zadanie

Koszt realizacji działania (tys.PLN)

Źródła finansowania

1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń

utwardzenie ulic ul. Górska 676 mb. 10.2003 r.

Burmistrz Miasta Nowy Dwór Mazowiecki

210 BudŜet Gminy

8

L.p Kierunek działania

Sposób działania

Lokalizacja działań (Nazwa i nr ulicy, opis obszaru itp)

Planowany termin zakoń-czenia

Jednostka realizująca

zadanie

Koszt realizacji działania (tys.PLN)

Źródła finansowania

komunikacyjnych ul Matejki 90 mb 10.2003 r.

Burmistrz Miasta Nowy Dwór Mazowiecki

20 BudŜet Gminy

modernizacja 5 kotłowni

teren JW 2226 ,,Dębinka”

10.2003 r

ZEC Sp z oo w Nowym Dworze Mazowieckim, ul.Przemysłowa 1

480 Wojskowe Zakłady Remontowo Budowlane, ZEC Sp z oo WFOŚiGW

modernizacja kotłowni węglowej

Wojskowa Agencja Mieszkaniowa ul. Obwodowa 370, 371

1.12.2003 ZEC Sp z oo w Nowym Dworze Mazowieckim, ul.Przemysłowa 1

882 WFOŚiGW środki własne

2.

Ograniczenie emisji z niskich rozproszonych źródeł emisji komunalno-bytowej

Termoizolacja budynku

Komenda Powiatowa Policji ul.Paderewskiego 3

31.12.2003 Komenda Stołeczna Policji, Warszawa, ul.Nowolipie 2

448 WFOŚiGW środki własne Komendy Stołecznej Policji

Łączny orientacyjny koszt przewidywanych działań wyniesie 2040 tys. złotych. Przewiduje się, Ŝe w wyniku wymienionych w tabeli działań emisja PM10 z obszaru miasta zmniejszy się o co najmniej 17 Mg/rok. Jednostki realizujące działania naprawcze wymienione w tabeli są zobowiązane do przekazywania Wojewodzie Mazowieckiemu informacji o zakończeniu realizacji działań i wszelkich dokumentów potwierdzających, Ŝe w wyniku realizacji w/w działań nastąpiło zmniejszenie emisji pyłu. Część wyszczególniająca obowiązki i ograniczenia wynikające z realizacji programu Określa się organy administracji właściwe w sprawach: • przekazywania organowi przyjmującemu program informacji o wydawanych decyzjach,

których ustalenia zmierzają do osiągnięcia celów programu, • wydania aktów prawa miejscowego, Burmistrz miasta Nowy Dwór Mazowiecki jest zobowiązany do przekazywania informacji: • o podejmowanych decyzjach dotyczących realizacji działań wynikających z

podstawowych kierunków i zakresów działań mających na celu w szczególności ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych i emisji z małych, licznych, rozproszonych źródeł bytowo-komunalnych i technologicznych;

• o wydawanych decyzjach w szczególności pozwoleń na budowę, pozwoleń na uŜytkowanie obiektów, decyzji dla instalacji nie wymagających pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, decyzji zobowiązujących do pomiarów emisji, informacji o przyjmowanych zgłoszeniach instalacji;

9

Starosta powiatu nowodworskiego jest zobowiązany do przekazywania informacji: • o podejmowanych decyzjach dotyczących realizacji działań wynikających z

podstawowych kierunków i zakresów działań mających na celu w szczególności ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych i emisji z małych, licznych, rozproszonych źródeł bytowo-komunalnych i technologicznych;

• o wydawanych decyzjach w szczególności pozwoleń na budowę, pozwoleń na uŜytkowanie obiektów, decyzji dla instalacji nie wymagających pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, decyzji zobowiązujących do pomiarów emisji, informacji o przyjmowanych zgłoszeniach instalacji;

• o prowadzonych postępowaniach kompensacyjnych. Podmioty wykonujące zadania wymienione w tabeli 1, są zobowiązane do zrealizowania tych działań i przekazania Wojewodzie Mazowieckiemu informacji o ich zakończeniu, łącznie z udokumentowaniem ograniczenia emisji PM10 do powietrza. Część uzasadniająca zakres określanych i ocenianych zagadnień Charakterystyka obszarów objętych programem Powiat nowodworski Powiat nowodworski leŜy w dorzeczu Wisły, która niemal równoleŜnikowo przecina mapę Ziemi Nowodworskiej na zachód, na długości ok. 33 km. W środkowo-wschodniej części powiatu znajduje się ujście do Wisły jej prawobrzeŜnego dopływu Narwi. W widłach tych rzek leŜy miasto powiatowe Nowy Dwór Mazowiecki. Największym dopływem Narwi w obrębie powiatu nowodworskiego jest rzeka Wkra uchodząca do Narwi w pobliŜu miejscowości Pomiechówek.Powiat nowodworski dzięki szczególnym walorom przyrodniczym ma ogromny potencjał ekologiczny, zarówno w skali kraju jak i Europy. O tak wysokiej pozycji decyduje koncentracja korytarzy ekologicznych o znaczeniu międzynarodowym wykształconych w dolinie Wisły i Narwi oraz korytarza ekologicznego o randze krajowej powiązanego z doliną Wkry. Ten skoncentrowany układ przestrzenny korytarzy ekologicznych pełni takŜe funkcję węzłową w koncepcji krajowej sieci powiązań przyrodniczych ECONET-POLSKA.

Obszar węzłowy o charakterze międzynarodowym to Kampinoski Park Narodowy, którego środkowa i północna część połoŜona jest w gminach Leoncin i Czosnów. Walory przyrodnicze parku oraz prowadzone na jego terenie działania ochronne uzyskały międzynarodową aprobatę. W styczniu 2000 roku Kampinoski Park Narodowy został uznany przez UNESCO za Światowy Rezerwat Biosfery. W niezwykle urozmaiconym krajobrazie parku, dominują dwa kontrastujące ze sobą elementy - wydmy i bagna. Naturalne zasoby flory liczą ponad 1200 gatunków roślin naczyniowych, 120 gatunków mchów, 25 wątrobowców i 50 gatunków porostów. Ocenia się, Ŝe na terenie parku moŜe występować połowa fauny Polski czyli ok. 16500 gatunków zwierząt. Mają tu swoje ostoje ptaki m.in. Ŝuraw, derkacz, bocian czarny, czapla siwa, orlik krzykliwy. Wśród ssaków najliczniej reprezentowane są: dzik, sarna, jeleń i łoś - symbol parku. Przedstawicielami drapieŜników są min. kuny, lisy, jenoty i rysie, które po wielu latach nieobecności powróciły w 1992 roku w puszczańskie ostępy. UŜytki rolne stanowią ok. 60% ogólnej powierzchni powiatu (40.0 tys. ha). W tym 76% zajmują grunty orne, ok. 2% sady i 22% uŜytki zielone. Największy udział gruntów ornych występuje w gminach Zakroczym (94%) i Nasielsk (89%), największy udział łąk i pastwisk - w gminach Leoncin (48%) i Czosnów (37%). Sady skupione są głównie na terenie gmin

10

Pomiechówek i Zakroczym. W gminach Zakroczym i Nasielsk występują dobre gleby bielicowe, naleŜące głównie do III i IV klasy bonitacyjnej, nadające się do uprawy zbóŜ konsumpcyjnych (pszenica, jęczmień), roślin przemysłowych, ziemniaków, a takŜe do upraw sadowniczych i warzywniczych. 5400 podmiotów gospodarczych działa na obszarze powiatu, są to przede wszystkim małe i średnie przedsiębiorstwa prywatne (97%). Prawie 5200 firm to świadectwo działalności gospodarczej osób fizycznych. Dominują firmy handlowe, transportowe i produkcyjne (67%). Na terenie powiatu znajdują się 32 firmy z udziałem kapitału zagranicznego. Do duŜych przedsiębiorstw naleŜą: "Benckiser" z Nowego Dworu Mazowieckiego, "Wkra" Sp. z o.o. z Pomiechówka, zakłady mięsne "Strawa" z Sadów. Istnieją warunki do tworzenia przedsiębiorstw strategicznych, które dałyby zatrudnienie większej liczbie osób (wskaźnik bezrobocia na terenie powiatu wynosił na koniec I kwartału 2003 r. – 20.90%). Na obszarze powiatu występują 4 jednostki przyrodniczo-krajobrazowe:

• Wysoczyzna Ciechanowska zajmująca północną część powiatu; • Wysoczyzna Płońska - północno-zachodnia część; • Kotlina Warszawska - południowa część; • Międzyrzecze Wisły i Narwi.

Powiat nowodworski zajmuje powierzchnię 68785 ha i jest zamieszkały przez 74872 mieszkańców – gestość zaludnienia wynosi 109 mieszkańców na kilometr kwadratowy. Miasto Nowy Dwór Mazowiecki Nowy Dwór Mazowiecki jest gminą o charakterze typowo miejskim. Zajmuje powierzchnię ogółem 24.47 km2 z czego uŜytki rolne stanowią 18.10%, lasy 8.26%, pozostałe tereny 73.64%. Miasto liczy 27 576 mieszkańców .Gęstość zaludnienia to 1.13 tys. mieszkańców/km2.Nowy Dwór Mazowiecki leŜy na Nizinie Środkowopolskiej w Kotlinie Warszawskiej, 34 km na północ od Warszawy, przy szlakach komunikacyjnych: drogowym (trasa szybkiego ruchu Warszawa-Gdańsk), kolejowym (łączącym Warszawę z portami WybrzeŜa) i rzecznym (północ - południe). Miasto usytuowane jest na tarasie nadzalewowym pomiędzy Wisłą i Narwią, które łączą się w jego granicach. Wisła wyznacza południową i południowo zachodnią granicę miasta na długości 7.5 km, a Narew północną na długości 5.5 km. Nowy Dwór Mazowiecki sąsiaduje z gminami: Zakroczym, Pomiechówek i Czosnów (powiat nowodworski) oraz Wieliszew i Jabłonna (powiat legionowski). Część rdzenna miasta leŜy średnio na wysokości 75 m. n.p.m. NajniŜszy punkt znajduje się na brzegu Narwi, na przedłuŜeniu ulicy Spacerowej, i wynosi 70.7 m. n.p.m. NajwyŜszymi punktami są: lasek KsięŜa Góra i dawny cmentarz Ŝydowski- przekraczające wysokość 85 m. n.p.m. Średnia wysokość połoŜenia dzielnic: Modlin Twierdza i Modlin Stary to ok. 100 m. n.p.m. (wys. max. 107.6 m. n.p.m.). Nowy Dwór Mazowiecki jest waŜnym ośrodkiem gospodarczym województwa mazowieckiego. W mieście istnieją atrakcyjne warunki do podejmowania działalności gospodarczej. Prowadzi tu działalność przeszło 2952 krajowych podmiotów gospodarczych (część o zasięgu ogólnopolskim) oraz kilka przedsiębiorstw z kapitałem zagranicznym. Dobrze rozwinięte otoczenie biznesu tworzą wszelkie instytucje uŜyteczności publicznej. administracji. banki, firmy doradztwa finansowego i prawnego, firmy ubezpieczeniowe, przedsiębiorstwa transportowe. Władze miasta dąŜą do stworzenia korzystnych warunków do podejmowania przedsięwzięć gospodarczych, są otwarte na wszelkie formy współpracy, szczególnie w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy, udziału w inwestycjach komunalnych. Z myślą o inwestorach

11

prowadzone są prace zmierzające do rozwoju urządzeń i sieci infrastruktury technicznej miasta. Największym bogactwem przyrodniczo - krajobrazowym Nowego Dworu Mazowieckiego jest jego malownicze połoŜenie w widłach Wisły i Narwi, co nadaje miastu niepowtarzalny klimat i urok. Tworzą go wysokie skarpy, rozlewiska, tereny wydmowe, kompleksy łąk i wilgotne lasy. WzdłuŜ dolin rzek prowadzą dwa ponadregionalne ciągi ekologiczne z bogatym i specyficznym światem zwierząt, szczególnie ptaków (ok. 150 sztuk łabędzi). Najcenniejsze tereny zostały włączone do obszarów chronionego krajobrazu (m.in. rezerwat przyrody nad Wisłą o pow. 73 ha). Względy krajobrazowo-przyrodnicze oraz bliskość dwóch rzek stwarzają dobre warunki do aktywnego wypoczynku i stanowią o turystycznych walorach miasta. Przedsięwzięcia ekologiczne w Nowym Dworze Mazowieckim zmierzają do eliminowania przestarzałych technologii, redukcji emisji zanieczyszczeń gazowych, kompleksowej ochrony wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami ściekami komunalnymi oraz uporządkowania gospodarki odpadami przemysłowymi i komunalnymi. Zrealizowano budowę magistrali cieplnej z centralnej ciepłowni do starej części miasta, co umoŜliwiło likwidacj ę większości kotłowni lokalnych.

Dane o czynnikach klimatycznych mających wpływ na poziom substancji w powietrzu Na aktualny stan zanieczyszczenia powietrza w danym rejonie istotny wpływ mają warunki meteorologiczne. Wpływ poszczególnych parametrów meteorologicznych na intensywność najistotniejszych zjawisk warunkujących stan zanieczyszczenia powietrza przedstawiono w tabeli 2. Tabela 2. Wpływ wybranych parametrów meteorologicznych na stan zanieczyszczenia atmosfery Parametr meteorologiczny

Wpływ na

prędkość wiatru • intensywność przewietrzania miast, • początkowy stopień rozcieńczania emitowanych do powietrza

zanieczyszczeń, • intensywność turbulencji w warstwie tarciowej atmosfery, • czas pozostawania zanieczyszczeń w pobliŜu źródeł emisji, • czas transportu zanieczyszczeń z innych obszarów emisyjnych, • wielkość emisji wtórnej niezorganizowanej zanieczyszczeń pyłowych, • wielkość emisji zanieczyszczeń ze źródeł związanych z ogrzewaniem

domów, kierunek wiatru • połoŜenie obszarów o podwyŜszonych stęŜeniach względem połoŜenia

obszarów emisyjnych, • kierunek napływu mas powietrza i związany z tym stopień

zanieczyszczenia napływającego powietrza (np. powietrze zanieczyszczone z południowego zachodu, czyste z północnego wschodu),

• intensywność przewietrzania poszczególnych fragmentów miasta (np. kanionów ulic),

temperatura powietrza

• wielkość emisji zanieczyszczeń ze źródeł związanych z ogrzewaniem budynków,

12

Parametr meteorologiczny

Wpływ na

• wielkość emisji zanieczyszczeń z samochodów, • wielkość emisji wtórnej niezorganizowanej zanieczyszczeń pyłowych, • intensywność przemian, powstawania i zaniku zanieczyszczeń w

atmosferze wilgotność powietrza

• wielkość emisji wtórnej niezorganizowanej zanieczyszczeń pyłowych, • intensywność przemian, powstawania i zaniku zanieczyszczeń w

atmosferze stratyfikacja termiczna dolnej warstwy atmosfery

• intensywność dyspersji zanieczyszczeń w kierunku pionowym • połoŜenie obszarów o podwyŜszonych stęŜeniach względem połoŜenia źródeł emisji,

• wielkość emisji wtórnej niezorganizowanej zanieczyszczeń pyłowych, W ciągu roku występują zarówno korzystne jak i niekorzystne warunki meteorologiczne z punktu widzenia zanieczyszczenia powietrza. W zaleŜności od częstości występowania poszczególnych sytuacji meteorologicznych i ich stopnia nasilenia, nawet przy niezmiennym układzie źródeł emisji, z roku na rok moŜna się spodziewać istotnych róŜnic w przebiegu stęŜeń zanieczyszczeń powietrza. Stąd przy analizie stanu zanieczyszczenia powietrza celowa jest analiza warunków meteorologicznych rejestrowanych w rozwaŜanym okresie. Na podstawie wyników pomiarów parametrów meteorologicznych na stacji IMGW Warszawa Okęcie, moŜna stwierdzić, Ŝe w 2002 r. zaznaczyła się znaczna przewaga częstości występowania wiatrów z kierunków wschód-zachód ( i zbliŜonych). Rozkład częstości występowania poszczególnych kierunków wiatrów w podziale co 10 stopni przedstawia rysunek 2.

13

Rys. 2. RóŜa wiatrów Warszawa-Okęcie z 2002 r. (częstości występowania kierunków wiatru w procentach w kaŜdym z 36 dziesięciostopniowych sektorów) W 2002 r. najczęściej występował wiatr z kierunków zawartych w sektorze 275º-285º : 6.34%. W następnej kolejności pod względem częstości, wiatr wiał z kierunków: 265º-275º (6.06%), oraz z sektora 85º-95º (5.31%). W porównaniu z róŜą wiatrów z wielolecia (rys.3), w 2002 r. zwiększył się udział wiatru z zachodu i wschodu, zmniejszył się udział wiatrów z kierunków południkowych (rys. 4). W efekcie róŜa wiatrów z 2002 r. przedstawiona na rys. 4 jest bardziej „spłaszczona” niŜ róŜa wiatrów z wielolecia przedstawiona na rysunku 3. W 2002 r. na stacji Warszawa-Okęcie najczęściej rejestrowano wiatr o prędkości 3 m/s. Udział wiatru o tej prędkości przekracza 20%. Cisze i wiatr bardzo słaby (1 m/s) rejestrowane były w przeszło 10% przypadków. Rozkład częstości występowania poszczególnych prędkości wiatru w 2002 r. nie odbiega istotnie od rozkładu częstości dla wielolecia. Histogram obrazujący rozkład częstości występowania poszczególnych prędkości wiatru w 2002 r. i w wieloleciu pokazano na rys. 5. Średnia prędkość wiatru w 2002 r. wynosiła 3.9 m/s i nie odbiegała istotnie od średniej z wielolecia. Częstość występowania określonych prędkości wiatrów z poszczególnych kierunków w 2002 r. przedstawia rys.6. Wiatr o prędkości 5 m/s i więcej najrzadziej występuje przy kierunkach z sektorów południowych i południowo-wschodnich. W rezultacie średnia prędkość wiatru wiejącego z tych kierunków jest najniŜsza (ok. 3 m/s). NajwyŜsza sektorowa prędkość wiatru notowana jest dla wiatru z kierunków zachodnich - do 5.4 m/s dla kierunku 270˚. Na rysunku 7 przedstawiono średnią prędkość wiatru w 2002 r. w kaŜdym z dziesięciostopniowych sektorów kierunków wiatru.

0

1

2

3

4

5

6

70

1020

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150160

170180

190200

210

220

230

240

250

260

270

280

290

300

310

320

330340

350

14

Rys. 3. RóŜa wiatrów Warszawa-Okęcie z wielolecia. (częstości występowania kierunków wiatru w procentach w kaŜdym z 12 trzydziestostopniowych sektorów)

Rys. 4. RóŜa wiatrów Warszawa-Okęcie z 2002 r. (częstości występowania kierunków wiatru w procentach w kaŜdym z 12 trzydziestostopniowych sektorów)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18 N

NNE

NEE

E

SEE

SSE

S

SSW

SWW

W

NWW

NNW

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20 N

NNE

NEE

E

SEE

SSE

S

SSW

SWW

W

NWW

NNW

15

Rys. 5. Rozkład częstości występowania poszczególnych prędkości wiatru na stacji

meteorologicznej Warszawa-Okęcie w 2002 r. i w wieloleciu.

0

5

10

15

20

25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 =>10

m/s

Czę

stość w

%

2002 r.wielolecie

0

1

2

3

4

5

6

7

80

1020

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150160

170180

190200

210

220

230

240

250

260

270

280

290

300

310

320

330340

350

1 m/s

2 m/s

3 m/s

4 m/s

5 m/s

6 m/s

7 m/s

8 m/s

9 m/s

10 m/s

16

Rys 6. Rozkład częstości występowania poszczególnych prędkości wiatru na stacji meteorologicznej Warszawa-Okęcie w 2002 r.

Rys 7. Średnia sektorowa prędkość wiatru w 2002 r. na stacji meteorologicznej Warszawa-Okęcie Średnia roczna temperatura powietrza w 2002 r. była o ok. 1.2 stopnia wyŜsza niŜ w wieloleciu 1971-2000. WyŜsza roczna temperatura to wynik cieplejszych pierwszych 9 miesięcy roku. Największe odchylenie od średniej z wielolecia na plus zanotowano w lutym 2002 r., kiedy to średnia temperatura miesięczna wynosiła 3.7˚C, to jest o 4.9˚C więcej niŜ średnio w lutym w wieloleciu. We wszystkich miesiącach 2002 r. z wyjątkiem października i grudnia średnie miesięczne temperatury były wyŜsze niŜ w wieloleciu. Temperatura w okresie styczeń-marzec 2002 r. była wyŜsza w od średniej temperatury z wielolecia o kilka stopni, i dzięki temu miało miejsce mniejsze niŜ przeciętne zuŜycie paliw na ogrzewanie budynków i mniejsza emisja zanieczyszczeń energetycznych do atmosfery w pierwszym kwartale 2002 r. Odwrotną tendencja wystąpiła w IV kwartale, a w szczególności w grudniu. W grudniu 2002 temperatura była o 6.2 stopnia niŜsza od średniej z wielolecia. Rozkład średnich miesięcznych temperatur powietrza w 2002 r. i w wieloleciu pokazano na rys.8.

0

1

2

3

4

5

60

1020

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

140

150160

170180

190200

210

220

230

240

250

260

270

280

290

300

310

320

330340

350

17

Rys.8. Rozkład średnich miesięcznych temperatur powietrza w 2002 r. i w wieloleciu na stacji Warszawa-Okęcie W grudniu 2002 r. jednocześnie z duŜymi spadkami temperatur, w wyniku których wzrastała emisja zanieczyszczeń energetycznych, występowały niekorzystne warunki dyspersji zanieczyszczeń. Przez wiele dni Polska była w zasięgu rozległych układów wyŜowych. Występowały nawet całodobowe inwersje temperatury w dolnej warstwie atmosfery hamujące rozpraszanie zanieczyszczeń w kierunku pionowym. Dodatkowo w obrębie wyŜu występował niski poziomy gradient ciśnienia atmosferycznego, co powodowało, Ŝe wiatr był słaby. NałoŜenie się wszystkich tych czynników prowadziło do kumulacji zanieczyszczeń w dolnej warstwie atmosfery. Właśnie w tym okresie na większości stacji pomiarowych w województwie mazowieckim notowano maksima roczne stęŜeń pyłu. Na rys. 9 pokazano sytuację baryczną w Europie w dniu 13.12.2002. Przebieg temperatur powietrza na stacji Warszawa-Okęcie przedstawiono na rys. 10.

-10

-5

0

5

10

15

20

25

Sty

czeń

Luty

Mar

zec

Kw

ieci

eń Maj

Cze

rwie

c

Lipi

ec

Sie

rpień

Wrz

esień

Paź

dzie

rnik

List

opad

Gru

dzień

tem

per

atu

ra s

t.C

T 2002

Tśr. 1971-2000

18

Rys. 9. Sytuacja baryczna i temperatura powietrza prognozowane na 13.12.2002 r.. Źródło: http://www.uni-koeln.de/math-nat-fak/geomet/eurad/index_e.html

Rys. 10. Przebieg temperatur powietrza na stacji Warszawa-Okęcie w 2002 r.

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

1 st

yczeń

1 lu

ty

1 m

arze

c

1 kw

ieci

eń

1 m

aj

1 cz

erw

iec

1 lip

iec

1 si

erpi

eń

1 w

rzes

ień

1 paźdz

iern

ik

1 lis

topa

d

1 gr

udzi

eń

tem

per

atu

ra p

ow

ietr

za w

st.

C

19

W 2002 r. suma opadów atmosferycznych przekroczyła o kilka procent średnią wartość z wielolecia. Łącznie w ciągu 2002 roku na stacji Warszawa Okęcie zanotowano 552 mm opadu. O ile wartość roczna nie odbiegała znacznie od normy, to rozbieŜności w stosunku do wartości z wielolecia w poszczególnych miesiącach były znaczne. Najbardziej odbiegały od wieloletniej normy opady w grudniu 2002 r. Zanotowano wówczas 2.9 mm opadu, co stanowi jedynie 8% wartości z wielolecia. Brak opadów atmosferycznych w tym okresie, to jednocześnie osłabienie mechanizmów samooczyszczania się powietrza atmosferycznego - brak wymywania pyłu z atmosfery. NajwyŜszy opad i największe odchylenie od średniej z wielolecia na plus zarejestrowano w sierpniu. RównieŜ w wyjątkowo ciepłym lutym, wielkość opadów przewyŜszała istotnie wartość średnią z wielolecia.

Rys.11. Wysokości opadu atmosferycznego zarejestrowane na stacji Warszawa-Okęcie w kolejnych miesiącach 2002 r. na tle wartości z wielolecia. Na terenie miasta i powiatu Nowy Dwór Mazowiecki występują wszystkie kategorie źródeł emisji: punktowe, liniowe (komunikacja), powierzchniowe. Znaczący wpływ na poziom stęŜeń pyłu w powietrzu atmosferycznym powiatu nowodworskiego ma: emisja zanieczyszczeń ze źródeł bytowo-komunalnych, ze źródeł związanych z transportem samochodowym, a takŜe emisje związane z energetycznym spalaniem paliw w scentralizowanych systemach grzewczych oraz emisje technologiczne. Dodatkowym źródłem zanieczyszczenia powietrza pyłem jest trudny do oszacowania wielkości emisji unos pyłu z powierzchni terenu, dróg, dachów, pól uprawnych itd. Drogami o największym natęŜeniu ruchu pojazdów, przebiegającymi przez powiat i miasto Nowy Dwór są : drogi wojewódzkie nr 630 i nr 631 oraz drogi krajowe nr 623 i E7 . Znaczące

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Sty

czeń

Luty

Mar

zec

Kw

ieci

eń Maj

Cze

rwie

c

Lipi

ec

Sie

rpień

Wrz

esień

Paź

dzie

rnik

List

opad

Gru

dzień

tem

per

atu

ra s

t.C

opad 2002

opad 1971-2000

20

natęŜenie ruchu samochodów cięŜarowych występuje równieŜ w dzielnicy przemysłowej miasta Nowy Dwór w rejonie ulic: Leśnej, Granicznej, Okunin . Jest to głównie ruch samochodów obsługujących zlokalizowane w sąsiedztwie w/w ulic duŜe zakłady przemysłowe: piekarnia „Nowakowski”, Reckitt Benckiser (chemia gospodarcza), „Kruszbud’ produkcja betonów i prefabrykatów betonowych. Układ drogowy węzła warszawskiego z zaznaczonym obszarem powiatu nowodworskiego, przedstawiono na rys.12. Na rys. 13 pokazano natęŜenie ruchu pojazdów, a na rys. 14 emisję pyłu PM10 w g/(km*doba). Dla zobrazowania presji emisję PM10 ze źródeł komunikacyjnych, na rys. 15 pokazano emisję z tych źródeł uśrednioną dla obszaru gminy.

Rys. 12 Układ drogowy węzła warszawskiego

21

Rys. 13. NatęŜenie ruchu pojazdów po najistotniejszych drogach warszawskiego węzła drogowego

Rys. 14. Emisja pyłu PM10 z najistotniejszych dróg warszawskiego węzła drogowego

22

Rys. 15. Emisja pyłu PM10 ze źródeł komunikacyjnych uśredniona dla obszaru gminy Największa koncentracja obszarów emisji z licznych, rozproszonych źródeł emisji (emisja powierzchniowa), związanych ze stosowaniem węgla i koksu na cele bytowe, znajduje się w Modlinie Starym oraz na terenie miasta Nowy Dwór przy ul. Sukiennej wzdłuŜ wału przeciwpowodziowego. Lokalizację źródeł emisji powierzchniowej oraz wielkość emisji PM10 pokazano na rys. 16. Emisję powierzchniową PM10 uśrednioną do obszaru gminy przedstawiono na rys.17. Sumaryczną emisją ze źródeł niskich (powierzchniowa + komunikacyjna) uśrednioną dla obszarów gmin przedstawiono na rys.18.

23

Rys.16 Emisja powierzchniowa PM10

Rys. 17. Emisja powierzchniowa pyłu PM10 uśredniona do obszaru gminy

24

Rys. 18. Emisja pyłu PM10 z komunikacji razem z emisją z licznych, małych, rozproszonych źródeł emisji (emisja powierzchniowa) uśredniona do obszaru gminy. Koncentracja zakładów przemysłowych i związanych z nimi emitorów punktowych w powiecie nowodworskim jest stosunkowo niewielka w porównaniu z rejonem Warszawy. Ze względu na ich połoŜenie na terenie powiatu i niewielką wysokość kominów, emisje z tych zakładów mają określony wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 w powiecie nowodworskim. Wpływ emisji pyłu PM10 z emitorów punktowych połoŜonych poza powiatem nowodworskim na stan zapylenia na terenie miasta Nowy Dwór Mazowiecki i powiatu, jest niewielki. Lokalizacje emitorów punktowych i wielkość emisji pyłu PM10 pokazano na rys. 19.

25

Rys. 19. Lokalizacja emitorów punktowych i wielkość emisji pyłu PM10 w województwie mazowieckim.

26

Bilanse zanieczyszczeń pochodzących od podmiotów korzystających ze środowiska i powszechnego korzystania ze środowiska Tabela 3. Wielkość emisji całkowitej

Powiat/miasto

Emisja całkowita

PM10 [Mg/rok]

% emisji całkowitej PM10 z

województwa

% emisji całkowitej PM10 ze stref

zakwalifikowanych do POP

% emisji całkowitej PM10 z powiatu

nowodworski 1219.3 5.2 12.2 100 Nowy Dwór Mazowiecki

297.0 1.3 3.0 24.4

Tabela 4. Wielkość emisji powierzchniowej

Powiat/miasto

Emisja powierzchniowa PM10

[Mg/rok]

% emisji powierzchniowej PM10 z województwa

% emisji całkowitej pyłu PM10 z powiatu/miasta

[%]

% emisji powierzchniowej PM10 z powiatu

nowodworski 1078.7 5.6 88.5 100 Nowy Dwór Mazowiecki 193.2 1.0 65.1 17.9

Tabela 5. Wielkość emisji punktowej technologicznej

Powiat/miasto

Emisja punktowa technologiczna PM10

[Mg/rok]

% emisji punktowej technologicznej PM10 z województwa

% emisji całkowitej pyłu PM10 z powiatu/miasta

[%]

% emisji punktowej technologicznej PM10 z powiatu

nowodworski 0.4 0.5 nieznaczący 100 Nowy Dwór Mazowiecki

0.2 0.3 0.1 55.2

Tabela 6.Wielkość emisji punktowej energetycznej

Powiat/miasto

Emisja punktowa energetyczna PM10

[Mg/rok]

% emisji punktowej energetycznej PM10 z województwa

%emisji całkowitej pyłu PM10 z powiatu/miasta

[%]

% emisji punktowej energetycznej PM10 z powiatu

nowodworski 105.4 2.9 8.6 100 Nowy Dwór Mazowiecki

100.4 2.8 33.8 95.2

Tabela 7. Wielkość emisji liniowej

Powiat/miasto

Emisja liniowa PM10

[Mg/rok]

% emisji liniowej PM10 z

województwa

% emisji całkowitej pyłu PM10 z

powiatu/miasta

[%]

% emisji liniowej PM10 z powiatu

nowodworski 34.8 6.1 2.9 100 Nowy Dwór Mazowiecki 3.2 0.6 1.1 9.2

27

Rys. 20. Procentowy udział poszczególnych kategorii źródeł w emisji całkowitej PM10 z obszaru powiatu. Wielkość emisji całkowitej pyłu PM10 z powiatu nowodworskiego według danych zawartych w bazie informacji o emisji wykorzystanej na potrzeby rocznej oceny jakości powietrza za 2002 r. wynosi 1219.3 Mg/rok co stanowi 5.2% emisji całkowitej PM10 z województwa mazowieckiego a z miasta Nowy Dwór Mazowiecki 297.0 Mg/rok co stanowi 1.3% emisji całkowitej PM10 z województwa mazowieckiego. NajwyŜszy procent udziału w emisji całkowitej PM10 z powiatu nowodworskiego mają źródła emisji powierzchniowej 88.5% (rys.20). Podobnie w mieście Nowy Dwór Mazowiecki udział tej kategorii źródeł emisji w emisji całkowitej PM10 jest największy i wynosi 65.1%. Wielkości emisji z pozostałych kategorii źródeł i ich udziały w emisji całkowitej pyłu PM10 z powiatu lub miasta oraz województwa są znacznie niŜsze. Wielkość emisji punktowej technologicznej z powiatu nowodworskiego wynosi 0.4 Mg/rok, a miasta Nowy Dwór 0.2 Mg/rok. Udział emisji punktowej technologicznej z miasta Nowy Dwór Mazowiecki w emisji punktowej technologicznej z powiatu nowodworskiego wynosi 55.2% .Wielkości emisji punktowej energetycznej w mieście Nowy Dwór Mazowiecki i powiecie nowodworskim są podobne i wynoszą odpowiednio 100.4 Mg/rok i 105.4 Mg/rok. Istotna róŜnica w wielkości emisji pomiędzy powiatem nowodworskim i miastem Nowy Dwór Mazowiecki występuje w kategorii źródeł liniowych. Emisja ze źródeł liniowych w powiecie nowodworskim wynosi 34.8 Mg/rok, a w mieście Nowy Dwór Mazowiecki 3.2Mg/rok. W obu przypadkach jednak emisja liniowa stanowi kilka procent emisji całkowitej PM 10 z powiatu i miasta Nowy Dwór Mazowiecki. Rzeczywiste wielkości emisji pyłu PM10 mogą jednak róŜnić się od przedstawionych powyŜej. W przypadku np. zanieczyszczeń komunikacyjnych, do inwentaryzacji wykorzystano wskaźniki emisji opracowane przez prof. Z.Chłopka uwzględniające jedynie emisję zanieczyszczeń uwalnianych do powietrza z rur wydechowych poruszających się pojazdów. Nie uwzględniono więc emisji PM10 ze zuŜywania się okładzin ciernych w samochodach, ścierania się opon i nawierzchni dróg oraz unosu wtórnego PM10

28

powstającego podczas ruchu pojazdów. Ocenia się Ŝe całkowita emisja PM10 związana z ruchem samochodów moŜe być nawet 4-krotnie większa od emisji PM10 z samej rury wydechowej. Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza

Według przygotowanej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska „Rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2002” w strefie nowodworskiej stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji pyłu zawieszonego PM10. StęŜenia pozostałych normowanych zanieczyszczeń nie przekraczały wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji. Przekroczenie o którym mowa wyŜej, stwierdzono na podstawie pomiarów zapylenia prowadzonych w Nowym Dworze Mazowieckim przy ul. Przejazd 9 (w pobliŜu Placu Solnego). PołoŜenie stanowiska pomiarowego pokazano na rysunkach 21, 22 i 23. Na rys. 24 pokazano otoczenie stacji.

Rys. 21. PołoŜenie stacji pomiarowej zanieczyszczenia powietrza w Nowym Dworze Mazowieckim

29

Rys. 22. PołoŜenie stacji pomiarowej zanieczyszczenia powietrza w Nowym Dworze Mazowieckim c.d.

Rys. 23. PołoŜenie stacji pomiarowej zanieczyszczenia powietrza w Nowym Dworze Mazowieckim c.d. Zdjęcie lotnicze wykonane w 1998 r.

30

Rys. 24. Otoczenie stacji pomiarowej w kierunkach północnym, zachodnim, wschodnim i południowym Wyniki pomiarów stęŜeń Na stacji prowadzone są pomiary stęŜeń pyłu metodą reflektometryczną (zaczernienia filtru, BS). Powietrze zasysane jest przez 24 godziny przez filtr o średnicy 50 mm wykonany z bibuły filtracyjnej Whatman. Średnica obszaru filtru, przez który zasysane jest powietrze ograniczona jest do 25 mm. Przeciętnie w ciągu doby zasysane jest 1.7 m3 powietrza. Pył zatrzymywany na filtrze powoduje jego zaciemnienie. Stopień zaciemnienia mierzony jest w laboratorium przy pomocy relfektometru i przeliczany na stęŜenie w µg/m3 zgodnie z wzorami określonymi w metodyce pomiaru (PZH 4(26) 1968 r.).

31

Pomiar zapylenia metodą reflektometryczną nie jest zgodny z metodą referencyjną. Wynik pomiaru zaleŜy od właściwości optycznych zatrzymanego na filtrze pyłu. Metoda jest czuła na pył czarny, np. sadze. W przypadku pyłu jasnego, metoda zaniŜa wyniki. Ponadto, w metodzie tej z powietrza przepuszczanego przez filtr nie są eliminowane cząstki większe od 10 µm – brak jest separacji pyłu większego od PM10. Mając to na uwadze w opracowaniu WIOŚ wyniki stęŜeń pyłu uzyskanych w oparciu o metodę reflektometryczną (BS) przeliczono przy pomocy tzw. formuły Świątczaka. Tak przeliczone wartości stęŜeń (oznaczane jako PM10BS), które w załoŜeniu mają odpowiadać stęŜeniom pyłu PM10 porównywano następnie z wartościami dopuszczalnymi i wartościami dopuszczalnymi powiększonymi o margines tolerancji określonymi dla pyłu PM10. Zestawienie wyników pomiarów stęŜeń pyłu przedstawiono w poniŜszej tabeli. Parametr Jednostki StęŜenie

BS StęŜenie PM10BS

(przeliczone z BS)

Wartość dopuszczal

na dla PM10

Wartość dopuszczalna dla

PM10 powiększona o margines tolerancji

Liczba pomiarów w roku 70 70 Pokrycie roku % 19.2 19.2 Minimum µg/m3 2 26.7 Maksimum µg/m3 159 160.15 StęŜenie średnie roczne µg/m3 31.3 51.6 40 44.8 Liczba wartości stęŜeń dobowych większych od 50 µg/m3

11 19 35

Liczba wartości stęŜeń dobowych większych od 65 µg/m3

9 11 35

Percentyl 90.1 µg/m3 79.3 92.4 50 65 W przypadku niepełnych serii pomiarowych stęŜeń, pokrywających mniej niŜ 90% czasu roku, jako podstawę do kontroli dotrzymania wartości dopuszczalnej średniej dobowej, stanowi percentyl 90.1 odpowiadający 36. wartości w uporządkowanej malejąco pełnej serii 365 pomiarów dobowych w roku.

Pomiary stęŜeń pyłu wykonywane były co 5 dni. Ogółem w 2002 r. wykonano 70 pomiarów dobowych stęŜeń BS. Wartości stęŜeń BS przedstawiono na rysunku 25. NajwyŜsze stęŜenie BS zanotowano w dniu 14.12.2002r. W grudniu 2002 r. występowały duŜe spadki temperatur powietrza, generujące wzrost emisji zanieczyszczeń związanych z ogrzewaniem mieszkań. Jednocześnie z duŜymi spadkami temperatur występowały niekorzystne warunki dyspersji zanieczyszczeń. Przez wiele dni grudnia Polska była w zasięgu rozległych układów wyŜowych. Występowały nawet całodobowe inwersje temperatury w dolnej warstwie atmosfery hamujące rozpraszanie zanieczyszczeń w kierunku pionowym. Wiatr był słaby. Zanieczyszczenia wyemitowane z niskich źródeł emisji (emisja powierzchniowa i komunikacja) długo pozostawały w duŜych stęŜeniach w pobliŜu obszarów, gdzie były wyemitowane.

32

Nowy Dwor BS

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

02-0

1-01

02-0

2-01

02-0

3-01

02-0

4-01

02-0

5-01

02-0

6-01

02-0

7-01

02-0

8-01

02-0

9-01

02-1

0-01

02-1

1-01

02-1

2-01

Rys. 25. StęŜenia pyłu BS w 2002 r. na stacji WSSE, ul. Przejazd 9, Nowy Dwór Mazowiecki

Na podstawie pomiarów prowadzonych w 2002 r. stwierdzono: � przekroczenie wartości dopuszczalnej rocznej powiększonej o margines tolerancji

(44.8 µg/m3) przez stęŜenie pyłu PM10BS uzyskanego z przeliczenia stęŜenia pyłu BS wzorem Świątczaka

� przekroczenie wartości 65 µg/m3 przez percentyl 90.1 ze stęŜeń dobowych pyłu BS i pyłu PM10BS

Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza pod kątem czynników powodujących przekroczenia RóŜa zanieczyszczeń Na stacji pomiarowej stęŜeń zanieczyszczeń powietrza w Nowym Dworze Mazowieckim nie były prowadzone równoległe pomiary parametrów meteorologicznych. W związku z powyŜszym dla zilustrowania zróŜnicowania stęŜeń w zaleŜności od kierunku napływu powietrza, w konstrukcji tzw. róŜy zanieczyszczeń wykorzystano wyniki pomiarów parametrów meteorologicznych ze stacji Warszawa Okęcie. RóŜę zanieczyszczeń uzyskano przyporządkowując kaŜdemu z ośmiu terminów pomiarowych kierunku wiatru w ciągu doby wartość stęŜenia dobowego uzyskanego w danym dniu. Wykres róŜy zanieczyszczeń BS przedstawia rysunek 26. Na wykresie widoczne są stęŜenia pyłu BS w µg/m3 uśrednione oddzielnie dla kaŜdego z 36. kierunków wiatru. Uśrednienia dokonywano pod warunkiem, Ŝe w okresie objętym pomiarami przynajmniej 4 razy wystąpił wiatr z danego sektora. W przeciwnym przypadku, wartość średnią dla danego sektora określano na podstawie wartości w sąsiednich sektorach. Analizując róŜę zanieczyszczeń naleŜy mieć na uwadze moŜliwe odchylenia kierunków wiatru w Nowym Dworze Mazowieckim w stosunku do wartości mierzonych w na stacji Warszawa-Okęcie, a takŜe fakt, Ŝe wartość średnia dobowa stęŜenia pyłu BS przyporządkowywana była ośmiu terminom pomiaru kierunku wiatru, a w ciągu doby kierunek wiatru mógł się zmieniać. Ponadto w ciągu roku wykonano jedynie 70 pomiarów stęŜeń pyłu, co stanowi około 19% dni w roku. NajwyŜsze średnie stęŜenia pyłu BS notowane były przy wiatrach z kierunków NW, E i S. DuŜe róŜnice w średnich wartościach stęŜeń określonych dla niewiele róŜniących się kierunków wiatru mogą świadczyć, Ŝe stacja znajdowała się w zasięgu oddziaływania niskich, lokalnych źródeł emisji.

33

0

10

20

30

40

50

60

Rys. 26. RóŜa zanieczyszczenia powietrza pyłem BS na stacji w Nowym Dworze Mazowieckim – stęŜenia uśrednione dla kaŜdego z 36. kierunków wiatru. Modelowe obliczenia zanieczyszczenia pyłem zawieszonym ze źródeł punktowych

Opis modelu

Obliczenia rozprzestrzeniania zanieczyszczenia atmosfery pyłem zawieszonym (PM10) zostały wykonane przy wykorzystaniu programu „AMOT”. Idea modelu „AMOT” (analityczny modelu trajektorii) polega na połączeniu modelu trajektorii z analitycznym rozwiązaniem równania dyfuzji. Idea ta jest przedstawiona na rysunku obok. Model trajektorii umoŜliwia uwzględnienie zmienności w czasie i przestrzeni warunków meteorologicznych (prędkość i kierunek wiatru, stan równowagi), natomiast analityczny model dyfuzji zapewnia zachowanie spójności uzyskiwanych wyników z wynikami modelu stosowanego zgodnie z „Załącznikiem 4 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002r Dz. U. Nr 1, poz. 12” (wzory na wyniesienie, wykładnik meteorologiczny, współczynniki dyfuzji). W pierwszej fazie obliczeń wyznaczane są kolejne punkty trajektorii (dla kolejnych kroków czasowych ∆t). Trajektoria jest prowadzona bądź do czasu wyjścia poza granicę modelowanego obszaru, bądź teŜ jest śledzona przez okres 48 h. JeŜeli po czasie 48 h nie opuści ona obszaru modelowania, to wówczas przyjmując wartości prędkości i kierunku wiatru takie jak w ostatnim punkcie trajektorii 48 godzinnej, kreślona jest trajektoria prostoliniowa aŜ do momentu przecięcia z granicą obszaru.

34

Ta metoda postępowania w odniesieniu do trajektorii 48 h nie jest istotnym źródłem błędów z uwagi na to, Ŝe po czasie 48 h wartości stęŜeń i strumieni zanieczyszczeń osiadających na podłoŜu są bardzo małe. Sytuacje takie dla nieduŜych obszarów przestrzennych występują sporadycznie, natomiast plusem takiego podejścia jest całkowite zbilansowanie masy zanieczyszczeń na modelowanym obszarze. Dla kaŜdego źródła emisji tak opisana trajektoria jest wykreślana z częstotliwością co 1 h. Oczywiście wykreślenie kaŜdej z trajektorii wymaga interpolacji zarówno czasowej jak i przestrzennej sekwencyjnych pól wiatru utworzonych uprzednio na podstawie danych meteorologicznych w węzłach regularnej siatki przestrzennej. Interpolacja po czasie jest interpolacją liniową dokonywaną na kaŜdym kroku czasowym ∆t w węzłach regularnej siatki przestrzennej. Interpolacja przestrzenna z węzłów siatki do danego punktu na trajektorii dokonywana jest metodą funkcji wagowych odwrotnie proporcjonalnych do kwadratu odległości. Pole wiatru zdefiniowane w węzłach regularnej siatki przestrzennej na podstawie danych meteorologicznych jest polem średnim wiatru w warstwie powietrza od powierzchni ziemi do wysokości warstwy dobrze wymieszanej, stanowiącej górną granicę do której mogą rozprzestrzeniać się zanieczyszczenia. Intensywność opadu atmosferycznego przyjęta została na podstawie pomiarów z najbliŜszej stacji synoptycznej, przy czym opad podzielony jest na opad deszczu i opad śniegu. RozróŜnienie to jest istotne ze względu na róŜną efektywność procesu wymywania zanieczyszczeń przez kaŜdy rodzaj opadu. W kolejnych punktach trajektorii interpolowane są teŜ: współczynniki dyfuzji, wykładnik meteorologiczny opisujący wzrost prędkości wiatru z wysokością, oraz wysokość warstwy dobrze wymieszanej. W wyniku tej procedury, otrzymuje się współrzędne punktów danej trajektorii wraz z obliczonymi dla nich wyŜej wymienionymi wielkościami. Następnie obliczane są stęŜenia i strumienie zanieczyszczeń na powierzchni ziemi, ich wartości zliczane i uśredniane przestrzennie w oczkach siatki obliczeniowej. Siatka ta moŜe być wprowadzona niezaleŜnie od siatki w której zadane były pola meteorologiczne. Pola stęŜeń i strumieni są obliczane modelem analitycznym rozszerzonego Pasquill'a z zastosowaniem metodyki opisanej w Załącznikiem 4 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002r Dz. U. Nr 1, poz. 12. Uwzględnienie zmiennych warunków meteorologicznych w sąsiednich punktach trajektorii jest moŜliwe, dzięki dopasowaniu profilu stęŜenia do zmieniających się warunków. Matematycznie odpowiada to załoŜeniu ciągłości przy przejściu profilu stęŜenia od jednej sytuacji meteorologicznej do następnej na kolejnych krokach czasowych ∆t. Procedura opisana powyŜej jest powtarzana co 1 h dla kolejno prowadzonych trajektorii dla kaŜdego źródła emisji. Realizacja obliczeń Obliczenia przeprowadzono w siatce obliczeniowej pokrywającej obszar województwa mazowieckiego o rozmiarach oczka siatki 500m x 500m przyjmując krok czasowy trajektorii ∆t = 120 s. Dodatkowo obliczono wartości stęŜeń pyłu zawieszonego w powiecie, powodowane emisją ze źródeł punktowych połoŜonych w tym powiecie. Do obliczeń przyjęto wartości emisji z emitorów punktowych na podstawie danych uzyskanych z WIOŚ Warszawa (pył pierwotny). Napływ zanieczyszczeń spoza województwa mazowieckiego przyjęto według opracowania (w trakcie realizacji) dotyczącego międzywojewódzkich przepływów zanieczyszczeń.

i+1 xixE

yE

y

j

j+1

X(t0), y(t0), u(t0), v(t0), hm(t0), σx(0t), σy(t0), op(t0), .........

X(t), y(t), u(t), v(t), hm(t), σx(t), σy(t), op(t), .........

i+1 xixE

yE

y

j

j+1

X(t0), y(t0), u(t0), v(t0), hm(t0), σx(0t), σy(t0), op(t0), .........

X(t), y(t), u(t), v(t), hm(t), σx(t), σy(t), op(t), .........

35

Wyniki obliczeń rozprzestrzeniania pyłu zawieszonego ze źródeł punktowych dla powiatu nowodworskiego przedstawiono na odpowiednio na rysunkach: Rys. 27 – rozkład stęŜenia średniorocznego PM10 powodowanego przez emisję z powiatu nowodworskiego Rys. 28 – rozkład stęŜenia średniorocznego PM10 powodowanego przez emisję z województwa mazowieckiego Rys. 29 – rozkład stęŜenia średniorocznego PM10 powodowanego przez emisję z województwa mazowieckiego i napływ z pozostałych 15 województw Zestawienie wartości stęŜeń maksymalnych średniorocznych PM10 w powiecie nowodworskim oraz udziały procentowe poszczególnych grup źródeł przedstawiono w tabeli poniŜej.

StęŜenie maksymalne

Udział

Grupa źródeł [µg/m3] [%]

1 Emitory z powiatu nowodworskiego 11.75 94 2 Emitory województwa mazowieckiego 0.60 5 3 Emitory spoza województwa 0.09 1 Razem 12.44 100

36

Rys. 27

37

Rys.28.

38

Rys.29.

39

Wyniki obliczeń dyspersji pyłu PM10 emitowanego ze źródeł punktowych zlokalizowanych na obszarze powiatu nowodworskiego (emitory punktowe zlokalizowane w strefie nowodworskiej, w tym w Nowym Dworze Mazowieckim) wskazują na stosunkowo niewielki udział tej grupy źródeł w łącznym zanieczyszczeniu powietrza pyłem PM10. Udział w stęŜeniu średnim rocznym oddziaływania emisji z tych źródeł nie przekracza 25% wartości stęŜenia średniorocznego pyłu PM10BS (50.3 µg/m3) uzyskanego z przeliczenia wartości stęŜeń pyłu BS zmierzonych na stacji pomiarowej WSSE. Te 25% dotyczy jedynie obszaru maksymalnego oddziaływania lokalnych źródeł punktowych, a średnio na terenie miasta udział oddziaływania źródeł punktowych powiatu nowodworskiego jest znacznie mniejszy. Oddziaływanie emisji pyłu PM10 ze źródeł punktowych połoŜonych na terenie województwa mazowieckiego poza powiatem nowodworskim jest znacznie mniejsze. StęŜenia powodowane emisją PM10 z tych emitorów nie przekracza 0.6 µg/m3, co stanowi ok. 1.2% stęŜenia PM10BS (50.3 µg/m3) uzyskanego z przeliczenia wartości stęŜeń pyłu BS zmierzonych na stacji pomiarowej WSSE. Jeszcze mniejszy w odpowiedzialności za przekroczenia stęŜeń dopuszczalnych pyłu PM10 jest udział emisji pyłu PM10 z emitorów punktowych połoŜonych w pozostałych 15 województwach Polski. Aerozol nieorganiczny – oddziaływanie odległych źródeł emisji Na wysokość stęŜeń pyłu w strefie nowodworskiej wpływ maja nie tylko emisje pyłu z emitorów zlokalizowanych na terenie strefy lub województwa czy reszty terenu Polski. Część pyłu obecnego w atmosferze to wynik przemian chemicznych innych zanieczyszczeń wprowadzonych do powietrza. Z dwutlenku siarki i tlenków azotu wyemitowanych do powietrza powstają siarczany i azotany w postaci aerozolu – drobnych cząstek pyłu, często o średnicy znacznie mniejszej od 10 µm. Jest to wtórne zanieczyszczenie powietrza – aerozol nieorganiczny powstaje w atmosferze, nie jest bezpośrednio emitowany z kominów. Ilość tych cząstek w powietrzu i ich łączna masa i stęŜenie zaleŜą od masy wyemitowanych do atmosfery związków siarki i azotu, od warunków meteorologicznych i trajektorii po których wędrują masy powietrza nim dotrą w rejon województwa mazowieckiego. Problem wielkoskalowego zanieczyszczenia atmosfery, w tym zanieczyszczenia powietrza wtórnym aerozolem nieorganicznym, badany jest w ramach programu EMEP (Co-operative Programme for Monitoring and Evaluation of the Long-Range Transmission of Air pollutants in Europe)

Obliczenia modelowe transportu zanieczyszczeń powietrza na duŜe odległości wykonane w centrum EMEP/MSC-W wskazują, Ŝe na terenie strefy nowodworskiej stęŜenia średnie roczne pyłu zawieszonego powstającego w atmosferze w wyniku przemian SO2 i NOx w 1999 r. (ostatni rok objęty obliczeniami EMEP) przekraczały 10 µg/m3 – rys. 30. Oznacza to, Ŝe za zanieczyszczenie powietrza w strefie nowodworskiej w ok. 20% jest odpowiedzialny nieorganiczny aerozol powstający w atmosferze w wyniku przemian zanieczyszczeń gazowych emitowanych ze źródeł w całej Europie. Ograniczenia zapylenia powietrza związanego z tym zjawiskiem moŜna się spodziewać w wyniku realizacji ustaleń kolejnych protokołów do Konwencji o Transgranicznym Zanieczyszczeniu Atmosfery (Convention on Long Range Transboundary Air Pollution )

40

Rys. 30. Średnie roczne stęŜenia wtórnego nieorganicznego aerozolu powstającego w wyniku przemian zanieczyszczeń w atmosferze. Źródło: http://www.emep.int/aerosol/aero99/SIA-99.html Prognoza oddziaływania duŜych źródeł energetycznych

Na rysunku poniŜej (31) przedstawiono rozkłady stęŜeń średniorocznych pyłu zwieszonego (PM10) na obszarze województwa mazowieckiego, powodowane przez emisję ze źródeł energetyki zawodowej (57 obiektów, w tym Ec. Ostrołęka A, El. Ostrołęka B, Ec. Kawęczyn, Ec. Pruszków, Ec. Rzeszów, Ec. Siekierki, C. Wola. Ec śerań) oraz wybrane źródła energetyki przemysłowej (22 obiekty) i ciepłowni komunalnych (28 obiektów), odpowiednio dla roku 2002 i prognozy dla roku 2008.

Parametry emisji zostały przyjęte wg. opracowania ENERGOPROJEKTU dla celów obliczeń międzywojewódzkich przepływów zanieczyszczeń pt „Przygotowanie zbiorów o emisji zanieczyszczeń z energetyki zawodowej, przemysłowej i ciepłowni komunalnych dla lat 2002,2005, 2008 i 2010” sierpień 2003. Jak wynika z obliczeń, maksymalna wartość średniorocznego stęŜenia PM10 na obszarze województwa mazowieckiego nie przekracza wartości 0.6 µg/m3 w roku 2002 i 0.5 µg/m3 w roku 2008. Wartości te są praktycznie prawie o dwa rzędy wielkości mniejsze od wartości dopuszczalnych. Wynika z tego jednoznaczny wniosek, Ŝe udział emisji PM10 z duŜych źródeł energetycznych w stęŜeniu pyłu zawieszonego na obszarze województwa mazowieckiego jest nieistotny. Wartości stęŜeń powodowane przez te źródła nie zmienią się praktycznie równieŜ w roku 2008.

41

Rys. 31. StęŜenia średnie roczne PM10 powodowane emisjami z duŜych punktowych źródeł energetycznych. Stan na rok 2002 i prognoza na 2008 r. W programie ochrony powietrza dla powiatu nowodworskiego nie przeanalizowano powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, raportów o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko, polityk, strategii, planów i programów, o których mowa w art. 40 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska, opisów technik i technologii dotyczących ograniczania wprowadzania substancji do powietrza ze względu na wyniki analiz szczegółowych wykonanych w ramach programu, z których jednoznacznie wynika, Ŝe za notowane przekroczenia wartości kryterialnych pyłu PM10, odpowiedzialne są przede wszystkim rozproszone, niskie źródła emisji i emisja związana z komunikacją, w szczególności wtórny unos pyłu. Pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza oraz wykazy rodzajów i ilości substancji wprowadzanych do powietrza, sporządzanych w ramach systemu opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska były przeanalizowane na etapie tworzenia bazy danych o emisji zanieczyszczeń w ramach rocznej oceny jakości powietrza za rok 2002.

42

Ze względu na niewielki udział punktowych źródeł emisji na wielkości stęŜeń pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu, nie zachodzi potrzeba ograniczania czasu obowiązywania posiadanych przez podmioty pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza. w związku z powyŜszym nie analizowano ponownie wydanych pozwoleń.

Wnioski Z przedstawionych powyŜej danych i analiz wynika, Ŝe na rejestrowane na terenie Nowego Dworu Mazowieckiego wysokie stęŜenia pyłu mają wpływ: • w ok. 24% emisje pyłu PM10 z istotnych emitorów punktowych połoŜonych w powiecie

nowodworskim, • w ok. 20% emisja SO2 i NOx z terenu Polski i Europy, w wyniku której w atmosferze

powstaje aerozol nieorganiczny przenoszony na duŜe odległości, • w ok. 55% pozostałe emisje pyłu PM10, to jest:

• emisja z licznych, rozproszonych, małych źródeł emisji związanych ze zuŜyciem paliw na cele grzewcze i bytowe,

• emisja z licznych, rozproszonych, małych źródeł emisji związanych z pracami budowlanymi, rzemiosłem, rolnictwem, drobną działalnością wytwórczą,

• emisje związane z ruchem pojazdów samochodowych, • unos pyłu i wtórny unos pyłu.

Wpływ emisji PM10 z duŜych źródeł energetycznych Polski na stęŜenie pyłu zawieszonego na obszarze powiatu i miasta Nowy Dwór Mazowiecki jest nieistotny. Wartości stęŜeń powodowane emisją PM10 przez te źródła nie zmienią się praktycznie równieŜ w roku 2008. Uwagi końcowe Opracowanie programów ochrony powietrza w w/w strefach w pełnym zakresie, zgodnie z „Zasadami sporządzania naprawczych programów ochrony powietrza w strefach,” wykonanych przez IOŚ w Warszawie oraz rozporządzeniem MŚ z dn. 5 lipca 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza było w chwili obecnej niemoŜliwe. Na taki stan rzeczy złoŜyło się szereg przyczyn niezaleŜnych od zespołu autorskiego realizującego pracę. Do najistotniejszych z nich moŜna zaliczyć: brak kompletu materiałów niezbędnych do opracowania programów oraz krótki czas przeznaczony na realizację pracy. NiezaleŜnie od występujących problemów autorzy pracy zrealizowali szereg zagadnień przewidzianych w zakresie programów ochrony powietrza. Przy ocenie wpływu poszczególnych kategorii źródeł emisji na stan zanieczyszczenia PM10 w strefie wykorzystano między innymi analizę warunków meteorologicznych w powiązaniu z wielkościami stęŜeń PM10 w punkcie pomiarowym, obliczenia modelowe przy zastosowaniu modelu AMOT z uwzględnieniem ciągu sekwencyjnych danych meteorologicznych dla województwa mazowieckiego, wyniki obliczeń powstawania w atmosferze wtórnych zanieczyszczeń pyłowych i ich transportu na duŜe odległości wykonanych w ramach programu EMEP. Przy formułowaniu działań naprawczych niezbędnych do przywrócenia standardów jakości powietrza w poszczególnych strefach skoncentrowano się przede wszystkim na konkretnych działaniach realnych do przeprowadzenia w strefach w określonym czasie, oraz na działaniach kierunkowych o charakterze ogólnym przedstawionych w formie zaleceń . Opracowany program ochrony powietrza jest pionierską pracą wykonaną dla województwa mazowieckiego i jedną z pierwszych tego rodzaju prac realizowanych w kraju