xrx [Wpisz nazwę firmy]

[Wybierz datę]

Profilaktyka nowotworów Jak uniknąć raka

2017

Oddział Ginekologii Onkologicznej tutejszego szpitala jest najnowszą inwestycją, wykonaną przy współudziale funduszy unijnych.

Jest to odpowiedź na potrzeby pacjentek z regionu i daje możliwość pełnego leczenia nowotworów narządu rodnego na miejscu, bez konieczności jazdy do innych, odległych ośrodków.

Nasz Oddział wraz z pozostałymi oddziałami onkologicznymi, jak Chirurgia Onkologiczna, Radioterapia, Onkologia Kliniczna i Hematologia daje możliwości pełnego leczenia chorób nowotworowych.

Ginekologia Onkologiczna dysponuje 28 łóżkami, salą pooperacyjną i łóżkami do leczenia systemowego, zwanego chemioterapią.

W Oddziale pracuje czterech doświadczonych lekarzy, specjalistów ginekologów-położników, w tym trzech posiadających specjalizację z ginekologii onkologicznej i jeden ją kończący. Ponad to w oddziale pieczę nad pacjentkami sprawuje 10 położnych, o dużym doświadczeniu w opiece nad pacjentkami leczonymi w naszym ośrodku, w tym leczeniu systemowym.

Ośrodek nasz prowadzi leczenie operacyjne i systemowej w nowotworach dotyczących narządu rodnego, co pozwala na pełną i zsynchronizowaną terapię we właściwym czasie. Prowadzimy leczenie rzadkich rozpoznaniach, jak choroba trofoblastyczna i wykorzystujemy stosowaną w kilku ośrodkach w Polsce chemioterapię dootrzewnową.

Stosujemy w leczeniu wszystkie klasyczne metody chemio- i hormonoterapii, jak i najnowsze wprowadzone w Europie jak Avastin i Lynparza. We współpracy z pozostałymi oddziałami onkologicznymi prowadzimy leczenie skojarzone, czy też paliatywne u pacjentek w bardziej zaawansowanych stadiach choroby. W tutejszym ośrodku możesz uzyskać informację i zbadać potencjalne ryzyko rodzinnego występowania chorób nowotworowych, jak i wykonać badania profilaktyczne

Oddział Ginekologii Onkologicznej w Nowym Sączu

Podłoże powstania raka zależy od wielu czynników: wieku, stylu życia, czynników dziedzicznych. Powstanie większości nowotworów jest wynikiem nawarstwiania się błędów w DNA pod wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych działających przez całe życie. Dziedziczenie predyspozycji do choroby nowotworowej odpowiada za jedynie o kilka procent raka. Stwierdzono kilkanaście czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania i tylko na jeden nie mamy bezpośredniego wpływu-promieniowanie jonizujące. Innych możemy uniknąć lub ich działanie zredukować. Wystarczy nie palić, być szczupłym, regularnie ćwiczyć, jeść właściwą ilość owoców i warzyw, by ograniczyć ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych o prawie 80 proc. Odpowiedzialność za stan zdrowia każdy ponosi sam, a profilaktyka jest podstawą medycyny.

Profilaktyka raka to wszystkie czynności mające na celu uniknięcie zachorowania lub szybkie i skuteczne jego wykrycie. Zasadnicze znaczenie ma styl życia, nawyki i właściwe odżywianie. Prawidłowa dieta, unikanie palenia tytoniu i alkoholu, aktywność fizyczna, są zasadniczymi czynnikami obniżającymi ryzyko choroby. Kolejnym czynnikiem są badania profilaktyczne - wczesne wykrycie choroby równa się wyleczeniu.

Jak uniknąć choroby nowotworowej - profilaktyka nowotworów narządu

rodnego

Profilaktyka nowotworowa

Porzucenie picia alkoholu lub picie rzadko, w niewielkich ilościach.

Nie palić papierosów.

Zredukować wagę (BMI poniżej 25 kg/m2).

Dieta „mało a często” - 5 porcji w tym owoce i warzywa, błonnik, białe mięso zamiast czerwonego.

Unikać pokarmów konserwowanych i nadmiaru soli.

Aktywność fizyczna 30 min dziennie 5 dni w tygodniu.

Unikać leków hormonalnych.

Karmić piersią.

Zastosowanie powyższych zasad obniża o 93 proc. ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II, zawału serca o 81 proc., udaru mózgu o 50 proc. i raka o 36 proc. w porównaniu z osobami, które nie przestrzegały ani jednej z tych reguł i pozwoli wydłużyć życie o kilkanaście lat.

Co wpływa korzystnie

Otyłość jest nie tylko przyczyną chorób układu krążenia i cukrzycy. Nadmierna masa ciała jest drugim po paleniu tytoniu czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów. Otyłość w naszym kraju jest narastającym problemem

W nowotworach narządu rodnego otyłość wiąże się ze wzrostem zachorowania na raka piersi i trzonu macicy po menopauzie. Ponad to na raka okrężnicy, gruczolakoraka przełyku, raka nerki, raka trzustki i raka pęcherza moczowego. Otyłość może też być powodem braku skutecznego leczenia, gorszego gojenia ran operacyjnych, obniżonej skuteczności chemioterapii.

Otyłość jest o wiele ważniejszym czynnikiem powodującym rozwój raka piersi niż nadużywanie alkoholu lub brak karmienia piersią, Niezależnie od wieku, nadwaga u kobiety podnosi 4 razy ryzyko raka trzonu macicy niż kobiety o prawidłowej masie ciała.

Skuteczną metodą przeciwdziałającą powstaniu chorób nowotworowych związanych z nadmierną masą ciała jest odchudzanie się. Jest to trudny proces i dla ponad 90 proc. osób utrzymanie niskiej masy ciała jest niemożliwe, a efekt jo-jo także może stymulować rozwój raka. Dowodem na skuteczność redukcji masy ciała jest porównanie ludzi stosujących dietę i leczonych operacyjnie z powodu otyłości – ci drudzy obniżali masę ciała skuteczniej i tym samym skuteczniej byli zabezpieczeni przed nowotworami

Co robić:

Stosować właściwie zbilansowaną dietę, zapewniającą wszystkie składniki odżywcze, witaminy i mikroelementy oraz właściwą kaloryczność.

Otyłość

Aktywność fizyczna

Jednym z czynników utrzymującym właściwą masę ciała jest aktywność fizyczna. Jest to jeden z ważniejszych elementów trybu życia, który zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę nowotworową. Dysproporcja między potrzebami naszego ciała, jego biologią i naszym sposobem życia jest przyczyną wzrastającego ryzyka rozwoju chorób przewlekłych. Choroby przewlekłe i cywilizacyjne są jedną z przyczyn powstawania nowotworów. Dane z badań nad nowotworami wykazują, że aktywny tryb życia chroni przed rakiem niezależnie od masy ciała! Siedzący tryb życia odpowiada za około 4 proc. wszystkich przypadków nowotworów raka jelita grubego, piersi i trzonu macicy. Osoby spędzające co najmniej pół godziny dziennie na lekkim wysiłku, czy aktywności fizycznej miały o ponad 30 proc. niższe ryzyko zgonu z powodu choroby nowotworowej i większą szansę wyleczenia z raka niż osoby, które spędzały czas głównie siedząc. Sama aktywność obniża również ryzyko zachorowania na raka..

Ruch sam w sobie chroni przed rakiem piersi, zarówno kobiety przed, jak i po menopauzie. Intensywny wysiłek fizyczny największe profilaktyczne korzyści daje kobietom szczupłym, bez nadwagi, a najskuteczniejsze profilaktyczne działanie ma właściwa dieta połączona z aktywnością fizyczną. Dotyczy to raka piersi i raka endometrium, jak i innych nowotworów

Co robić:

Profilaktyczne działanie przeciw chorobie nowotworowej obserwowane jest już przy 30 minut ćwiczeń, 3 razy w tygodniu, jednak na efekty trzeba poczekać. Im wcześniej ruch stanie się częścią planu każdego, tym lepiej. Najlepsza aktywność to ta, która angażuje duże grupy mięśni, powodując wyraźne akcji serca, a ćwiczenia mają umiarkowaną intensywność bez nadmiernego obciążenia.

Nadmierne picie alkoholu może być przyczyną raka. Około 4 proc. wszystkich przypadków nowotworów ma związek z piciem alkoholu, a częste picie alkoholu podnosi ryzyko wystąpienia raka, w tym raka piersi u kobiet. Organizm kobiety radzi sobie gorzej z alkoholem niż organizm mężczyzny, co związane jest z ilością tkanki tłuszczowej i wody w tkankach. Kobiety, które nadużywające alkoholu częściej chorują na zapalenie i marskość wątroby. Ten fakt powoduje wyrost poziomu estrogenów. Wyższy poziom estrogenów we krwi, podnosi ryzyko rozwoju raka piersi. Szczególnie wyraźne jest to u kobiet z nadwagą i otyłych. Im wyższe spożycie alkoholu, tym ryzyko zachorowania na raka piersi rośnie. Jeden kieliszek wina dziennie podnosi o blisko 10%, a trzy i więcej porcji alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia raka piersi o 50%, tak jak wypalana paczka papierosów. Szczególnie narażone są kobiety młode, których najbliższe krewne miały złośliwą zmianę nowotworową w piersi.

W przypadku picia alkoholu nałogowo dopiero po 20 latach od wyjścia z nałogu ryzyko zachorowania wraca do poziomu z tym, które mają abstynenci

Spożywanie alkoholu ma też pozytywne aspekty. W umiarkowanych (w przeliczeniu jeden kieliszek dziennie) ilościach chroni przed problemami układu krążenia, zawału serca, udarem mózgu, cukrzycą.

Co robić:

Najlepiej nie pić alkoholu, jeśli już, to im rzadziej, tym lepiej i alkohol niskoprocentowy.

Alkohol

Rak płuca występuje niemal wyłącznie u palaczy i osób narażonych na bierne palenie. Związek raka z tytoniem jest już bezspornie udowodniony. Jednak nie tylko rak płuca związany jest z paleniem tytoniu. Palenie powoduje raka gardła i krtani, raka trzustki, jelita grubego i układu moczowego. U kobiet rak szyjki macicy i jajnika ma bezpośredni związek z dymem tytoniowym.

Palenie tytoniu pogarsza jakość życia powodując schorzenia układu oddechowego jak, astmę, POChP, infekcje górnych dróg oddechowych, choroby układu krążenia jak chorobę niedokrwienną serca, zawał. Nikotynizm może skrócić życie palacza o 1/4.

Niestety zdrowie kobiety jest bardziej narażone na choroby odtytoniowe niż mężczyźny. Kobiety palące mają blisko dwukrotnie większe ryzyko chorób i nowotworów niż panowie. Rak piersi u pań palących od wczesnych lat życia blisko dwukrotnie częściej występuje w porównaniu do abstynentek.

Chorobom powodowanym przez dym papierosowy można zapobiec rezygnując z nałogu najlepiej przed czterdziestym rokiem życia, a dopiero po 5 latach abstynencji od nikotyny zmniejsza się ryzyko zachorowania na tytoniozależne nowotwory. Ryzyko zachorowania na raka w większym stopniu zależy od długości uzależnienia, a przebieg choroby nowotworowej może zależeć od intensywności nałogu, czyli ilości wypalanych papierosów dziennie

Palenie bierne stanowi duży problem, ponieważ dym z płonącego tytoniu jest dla otoczenia znacznie groźniejszy niż dym wchłaniany przez palacza. Z racji braku filtracji zawiera znacznie więcej toksycznych substancji, w tym rakotwórczych. Najbardziej narażone są dzieci. Dowody naukowe wskazują, że dym papierosowy, z którym się stale stykają, zwiększa zagrożenie dziecięcą białaczką i rakiem krtani, gardła, mózgu, pęcherza moczowego, odbytu i żołądka

Palenie tytoniu

Nadzieją na poprawę stanu zdrowia i unikanie zachorowania na nowotwory była chemoprewencja, czyli stosowanie naturalnych lub syntetycznych związków chemicznych, które mogą chronić przed nowotworami.

Substancje te miały przeciwdziałać lub hamować proces nowotworzenia. Badania wykazały, że jedzenie bardzo dużych ilości warzyw i owoców może zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku (nawet o jedną trzecią), żołądka, a także raka płuca (o jedną czwartą). Jednak te same substancje prozdrowotne wyizolowane z pokarmów badane u osób o podwyższonym ryzyku zachorowania nowotwory nie wykazały skuteczności, a nawet ich stosowanie w podwyższonych dawkach okazało się szkodliwe

.

Witamina A (beta-karoten), C, E, D, wapń, selen, soja, kwas foliowy jako syntetyczne suplementy są nieskuteczne w profilaktyce nowotworowej, a często różnica między bezpieczną dawką, a groźną dla zdrowia jest niewielka. Sztuczne suplementy np. u palaczy mogą zwiększać ryzyko raka płuca. Jedynie właściwa dieta jest w stanie zapewnić działanie przeciwnowotworowe.

Co robić:

Nic nie zastąpi właściwego odżywiania się. Jedynie dobra dieta zmniejsza ryzyko chorób, w tym nowotworów.

Chemoprewencja

Zanieczyszczenie środowiska, substancje chemiczne, dodatki do żywności powodują zaniepokojenie. Badania dotyczące szkodliwych substancji i ich wpływ na powstanie raka wykazały, że ich obecność wiąże się z ponad 20 typami nowotworów. Sporadyczny kontakt i krótkotrwała ekspozycja nie podnosi ryzyka zachorowania, jedynie długotrwałe działanie substancji rakotwórczych może spowodować raka. Najczęściej ma to miejsce w pracy lub miejscu zamieszkania. Największe szkody wyrządzają pyły, spaliny, dymy kominowe, benzen, azbest, fromaldehyd, węglowodory aromatyczne, związki metali ciężkich, pestycydy, radon.

Promieniowanie jonizujące stale nam towarzyszy, ponieważ jego źródłem jest całe nasze otoczenie. Radioizotopy pierwiastków rozpowszechnionych w przyrodzie i promieniowanie kosmiczne zwane promieniowaniem tła lub promieniowaniem naturalnym wynosi 2,4 mSv i nie stanowi zagrożenia. W różnych rejonach świata promieniowanie jonizujące tła ma różne nasilenie, niejednokrotnie dużo wyższe, niż uznane za bezpieczne, mimo to ludzie tam mieszkający nie chorują na nowotwory częściej. Jednak w dużych dawkach promieniowanie może także stać się przyczyną rozwoju nowotworu i należy przyjąć, że im mniejsze jego natężenie, tym bezpieczniej i niższe ryzyko zachorowania. Promieniowanie jonizujące silniej negatywnie działa na dzieci niż dorosłych.

Szczególnym źródłem promieniowania jonizującego jest to wykorzystywane w medycynie. Aparaty tomograficzne, mammograficzne, rentgenowskie, czy badania izotopowe nie zwiększają ryzyka rozwoju raka, a łączna dawka promieniowania otrzymywana podczas badań diagnostycznych jest nieduża. Jednak ich wielokrotne powtarzanie może mieć znaczenie i przekroczyć dawkę emitowaną przez źródła naturalne.

Czynniki środowiskowe Substancje rakotwórcze

Promieniowanie jonizujące

Spaliny samochodowe, szczególnie silników Diesla są rakotwórcze. Podobnie dymy kominowe i zawarte w nich substancje rakotwórcze. Długotrwała ekspozycja i wdychanie zanieczyszczeń zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuca i prawdopodobnie na raka pęcherza moczowego. Szczególnie niebezpieczny jest smog jako zawiesina pyłów i substancji rakotwórczych szczególnie łatwo dostającą się do płuc. Działanie substancji rakotwórczych pogłębia się z czasem narażenia i ich stężeniem. Jak nie mamy wpływu na powstanie promieniowania jonizującego, tak mamy wpływ na to, co i jak spalamy oraz na powodowane przez nas zanieczyszczenie środowiska.

Radon jest bezbarwnym i bezwonnym radioaktywnym gazem. Powstaje w wyniku rozpadu uranu występującego w skałach, wodzie, glebie i co dla zdrowia ma zasadnicze znaczenie w materiałach budowlanych. Jego stężenie na wolnym powietrzu jest znikome i nieszkodliwe. Inaczej jest w zamkniętych pomieszczeniach, piwnicach i kopalniach gdzie gaz gromadzi się w dużym stężeniu. Gaz ten wraz z paleniem tytoniu są główną przyczyną rozwoju raka płuca, a u dzieci podejrzewany jest jako jeden z czynników wywołujących białaczki. Jednak łatwo wyeliminować jego szkodliwe działanie przez prostą wentylację pomieszczeń, odpowiednie projektowanie budynków.

Dymy kominowe i spaliny samochodowe

Radon

Część nowotworów kobiecych jest zależna od obecności hormonów, to jest estrogenów i progesteronu. Współczesny świat zmienia naturalne zachowania społeczne kobiet, które planują ciąże za pomocą doustnych leków antykoncepcyjnych, czy starają się zachować aktywność i dobre samopoczucie za pomocą hormonalnej terapii zastępczej, które to leki zawierają z syntetyczne odpowiedniki tych hormonów. Mimo pozytywnych efektów działania tych leków dowiedziono, że mają również działania niepożądane, w tym mają związek z rozwojem nowotworów. Dane wskazują, że doustna tabletka antykoncepcja zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi i szyjki macicy, ale zmniejsza ryzyko raka jajnika, trzonu macicy i jelita grubego.

Ryzyko zachorowania na raka piersi jest 1,2 razy większe u pań stosujących AH, niż u kobiet bez tej metody antykoncepcji i dotyczy głównie kobiet, które stosowały antykoncepcję hormonalną bardzo wcześnie. Ryzyko raka piersi maleje do poziomu podstawowego po 7 latach bez hormonów. U pań chorujących na raka piersi, a stosujących poprzednio antykoncepcję choroba jest zwykle wykrywana we wcześniejszym stadium i tym samym mają one większą szansę na wyleczenie. Prawdopodobnie związane jest to z częstszymi kontrolami lekarskimi.

Wzrost ryzyka raka szyjki macicy u kobiet stosujących tabletki antykoncepcyjne od wczesnego wieku i przez co najmniej 5 lat wynikać z faktu z większej aktywności seksualnej, większej ilości partnerów i tym samym wzrostem ryzyka infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego – HPV. Wirus HPV ma udowodniony wpływ na karcynogenezę i powstanie raka szyjki macicy. Antykoncepcja hormonalna ma też pozytywne działanie profilaktycznie. 5 letnie jej stosowanie obniża ryzyko zachorowania na raka jajnika do 70% w porównaniu do pań nie stosujących doustnej antykoncepcji hormonalnej. Fakt ten wykorzystywany jest u kobiet mających genetyczne predyspozycje do zachorowania na ten typ nowotworu. W przypadku raka trzonu macicy profilaktyczne działanie AH trwa przez wiele lat po jej zaprzestaniu.

Hormonalna terapia zastępcza stosowana jest w celu usunięcia niekorzystnych objawów menopauzy takich jak: uderzenia gorąca, suchość pochwy, osłabienie struktury kości, złe samopoczucie. Kobiety stosujące hormonalną terapię estrogenowo-progestagenową nieznacznie częściej zapadają na raka piersi. Ryzyko zachorowania na raka piersi po pięciu latach stosowania terapii jest nieznacznie podwyższone do 1,2 razy w porównaniu do pań bez HTZ, ale zaprzestanie jej stosowania szybko zmniejsza ryzyko do poziomu sprzed przyjmowania HTZ. Najmniejszy wpływ na ryzyko raka piersi miała terapia estrogenowa, większe terapia skojarzona estrogenowo-progesteronowa. HTZ nie ma wpływu na ryzyko rozwoju raka trzonu macicy i zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego. Hormonalna terapia zastępcza nie ma wpływu na rozwój raka jajnika.

Leki Antykoncepcja hormonalna (AH)

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)

Każda kobieta raz w roku powinna przejść rutynowe badania piersi i ginekologiczne. Po przekroczeniu 50 roku życia w określonych odstępach czasu niezbędne jest wykonanie profilaktycznych badań przesiewowych:

cytologia - u kobiet w wieku 25-59 lat, co 3 lata

mammografia - u kobiet w wieku 50-69 lat, co 2 lata

Czasami lekarz celem wyjaśnienia problemu zdrowotnego wykonuje badania dodatkowe:

morfologię krwi, badania biochemiczne zdjęcia rtg klatki piersiowej USG jamy brzusznej i miednicy markery nowotworowe test na krew utajoną w kale.

Kobiety w rodzinie których występowały nowotwory piersi, jajnika, endometrium lub przewodu pokarmowego powinny zostać objęte opieką poradni genetycznej i podlegać szczegółowym badaniom, w tym oceną mutacji genów o udowodnionym związku z występowaniem nowotworów. Panie powinny w szczególności zwracać uwagę na niepokojące objawy. Nie wolno ich bagatelizować, a wczesne wdrożenie leczenia ratuje zdrowie i życie

Objawy nowotworu narządu rodnego

niejasne krwawienia w tym po przejściu menopauzy, surowiczo-krwiste upławy z dróg rodnych

ucisk, brak łaknienia, niechęć do jedzenia mięsa, postępująca utrata wagi wzrastający obwód brzucha biegunka, zaparcia, częste parcie na stolec krwisty śluz, krew w kale powiększone węzły chłonne krew w moczu częste parcie na pęcherza guzki i zgrubienia wyciek z brodawki sutkowej

Badania

Jak się chronić przed rakiem

Polska ma jedne z najwyższych wskaźników zachorowań i umieralności z powodu raka szyjki macicy. Blisko 50% kobiet zgłasza się w zaawansowaniu uniemożliwiającym wyleczenie. Zaledwie 1/4 pacjentek zgłasza się na badanie profilaktyczne, które niezwykle skutecznie wykrywa stany przednowotworowe i wczesne postacie raka.

Cytologia polega na bezbolesnym pobraniu komórek kanału i tarczy szyjki macicy. Badanie wykonywane jest co 3 lata, a pobierana jest próbka oceniana jest pod kątem nieprawidłowości. Lekarz zależnie od wyniku wybiera odpowiednie postępowanie.

Cytologia wykrywa zmiany dysplastyczne i raka szyjki macicy. Ma to związek z infekcją szyjki wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), którego obecność udowodniona jest w ponad 90% przypadków raka szyjki macicy. Wirus HPV jest bardzo rozpowszechniony w populacji i dotyczy 60% prowadzących życie seksualne. Infekcja HPV w 99 % przypadków pokonywana jest przez układ odpornościowy, a do powstania raka nie dochodzi.

Dwa główne typy wirusa HPV to typy nisko onkogenne i wysoko onkogenne. Pierwszy typ powoduje powstanie zmian nie związanych z rakiem, natomiast infekcja drugim typem takie zmiany może powodować i w niewielkim odsetku przypadków może przejść raka. Ten proces trwa kilkanaście lat, tym samym cytologia jest wystarczającym badaniem wykrywającym stany przednowotworowe i dającym dość czasu na ich leczenie.

Obecnie dostępnych jest na rynku kilka szczepionek przeciwko wirusom HPV (nisko i wysokoonkogennych), które obejmują od 4 do 9 typów najbardziej rozpowszechnionych wirusów. Jest to jedna z form profilaktyki, ale nie chroni przed wszystkimi typami wirusów, których jest ponad sto. Mimo szczepienia i prawidłowych wyników cytologicznych każda kobieta okresowo powinna wykonywać badanie cytologiczne, przez fakt, że prawidłowy wynik cytologii może w poniżej 10 % przekształcić się raka. Największe ryzyko zachorowania na raka dotyczy młodszych kobiet, natomiast u pań po 65 roku życia ryzyko zachorowania maleje. Oprócz cytologii istnieją testy wykrywające DNA i mRNA wirusowe w komórkach, które odpowiednio wykorzystane potrafią wykryć infekcję latentną wiele lat po infekcji HPV

Cytologia

Mammografia jest badaniem przesiewowym, którego zadaniem jest wykrycie nowotworu na maksymalnie wczesnym etapie rozwoju. Badaniem mammograficznym za pomocą promieniowania rentgenowskiego (takiego jak przy prześwietleniu klatki piersiowej) można znaleźć zmiany, zanim będą wyczuwalne. Rak we wczesnym stadium jest w ponad 90 procentach wyleczalny, a wczesne zdiagnozowanie podejrzanych zmian daje pacjentkom ponad 90% szans przeżycia kolejnych 5 lat po diagnozie.

Różne czynniki wpływają na powstanie na raka piersi, jednak ryzyko rośnie wraz z wiekiem. Ryzyko zachorowania, między innymi związane jest z dziedziczeniem, ilością ciąż i karmieniem piersią, wczesną miesiączką i późną menopauzą, czynnikami konstytucyjnymi jak nadwaga i z rodzinnym występowaniem nowotworów. Strukturalna gęstość piersi jest jednym z czynników silniej związanych z ryzykiem wystąpienia raka.

Badania przesiewowe w kierunku raka piersi obejmują kobiety w wieku 50-69 lat. Badanie to mniej skuteczne jest u kobiet młodych ze względu na gęstą tkankę gruczołową, a z wiekiem zaczyna w piersi dominować tkanka tłuszczowa, w której nieprawidłowości są łatwiej wykrywalne. U pań przed menopauzą lepszym badaniem jest USG piersi.

Leki hormonalne, zarówno tabletki antykoncepcyjne jak i hormonalna terapia zastępcza zwiększa gęstość piersi, a obserwowane jest to już po kilku miesiącach stosowania hormonów u większości kobiet. Dlatego też często badanie mammograficzne jest uzupełniane badaniem ultrasonograficznym.

Zdecydowana większość zmian ujawnionych w badaniach przesiewowych to zmiany łagodne. Niemniej jednak kiedy pojawiają się choćby najmniejsze wątpliwości odnośnie charakteru guzka, pacjentka kierowana jest do dodatkowej diagnostyki

Badanie mammograficzne często powoduje dyskomfort u badanych pań, ze względu na konieczność ściśnięcia biustu w trakcie diagnostyki. Niedogodność ta jest konieczna celem lepszego ujawnienia zmian bardzo małych i jeszcze niewyczuwalnych palpacyjnie. Najlepsza diagnostyka nie zwalnia od samobadania piersi.

U części pań, szczególnie z rodzinnym występowaniem raka piersi lub obecnością mutacji genów BRCA wykonywane jest badanie mammograficzne rezonansu magnetycznego.

Mammografia

Zakażenia szczególnie wirusowe, mogą być przyczyną rozwoju nowotworów. Unikanie zakażeń jest prostym sposobem unikania ryzyka. Przeciwko pewnym infekcjom możemy zabezpieczyć się poprzez szczepienia.

Szczególną „karierę” robi obecnie wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Udowodniono, że ponad 90% przypadków raka szyjki macicy spowodowana jest przewlekłą infekcję wirusem HPV. Zidentyfikowano ponad 100 typów wirusa, ale znaczna ich większość nie niesie ze sobą ryzyka rozwoju raka, jedynie kilka znanych typów wirusa HPV może spowodować rozwój raka. Infekcja wirusowa jest przenoszona drogą płciową, a rozpowszechnienie wirusa powoduje, że ponad 60% ludzi miało w swym życiu z nim kontakt. Część ludzi jest jego nosicielem. Infekcja wirusem jest bezobjawowa i trwa do kilkunastu miesięcy. W większości przypadków organizm radzi sobie z nią sam, jednak w niewielkim odsetku przypadków dochodzi do powstania stanu przewlekłego, który po kilku lub kilkunastu latach może przejść w raka szyjki macicy. Dotyczy to jednak najbardziej agresywnych typów wirusa, zwanych wirusami wysokoonkogennymi (16, 18), które powodują znaczącą większość przypadków raka i 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68 spotykane rzadziej. Nie ma jednak specyficznego leczenia przeciwko wirusowi HPV, a sam wirus może też być przyczyną raka pochwy sromu, odbytu, czy głowy i szyi.

Ryzyko zachorowania na raka związanego z HPV zwiększa palenie tytoniu, osłabienie układu odpornościowego, inne infekcje dróg rodnych. Mimo, że nie ma specyficznego leczenia przeciwko HPV, to można się przed chorobą zabezpieczyć przez szczepienie. Dostępne są szczepionki dziewięciowalente, to znaczy uodporniające przeciwko 9 typom wirusa.

Szczepienia powinny dotyczyć dziewczynek i chłopców, choć ci ostatni rzadko cierpią z powodu infekcji HPV, to mogą być jej nosicielami. Samo szczepienie powinno być przeprowadzone przed rozpoczęciem życia seksualnego, co wcale nie znaczy, że nie można uzyskać korzyści szczepiąc się w późniejszym wieku

Szczepienia

Wirus brodawczaka ludzkiego-HPV

Innym wirusem związanym ze zwiększonym ryzykiem raka jest wirus zapalenia wątroby typu B i C. Większość pierwotnych raków wątroby związana jest z właśnie z tymi dwoma wirusami. Do infekcji dochodzi przez kontakt z krwią lub wydzielinami zarażonej osoby. Można stwierdzić jego obecność w nasieniu i wydzielinie pochwy, może być przeniesiony z matki na dziecko podczas porodu, przez zakażone igły, żyletki, środki higieniczne.

Wśród Polaków liczba nosicieli wynosi poniżej 10 procent populacji, ale wirus jest wyjątkowo podstępny i bardzo zakaźny, zatem większość ludzi nie wie, że jest zakażona. Obecnie szczepienie przeciwko wirusowi zapalenia wątroby B jest już standardem opieki, przez co można się przed infekcją zabezpieczyć. To obok standardowych procedur higienicznych jak mycie rąk, unikanie kontaktów z zakażonymi i jednorazowy sprzęt medyczny, w salonach fryzjerskich, kosmetycznych i tatuażu czy akupunktury daje prawie całkowite zabezpieczenie przed zakażeniem.

Niestety nie istnieje szczepionka zabezpieczająca przed infekcję HCV, choć powstały już leki o bardzo wysokiej skuteczności i odsetku wyleczeń z zakażenia.

Zakażenie oboma wirusami nie daje specyficznych objawów sugerujących chorobę, jedynie objawy podobne do lekkiej infekcji, dlatego też wielu chorych nie wie o chorobie i dowiaduje się o niej przypadkowo. Choroba przebiega w bezobjawowy sposób, ale po 20 latach może przejść w stan przewlekły. Nosicielstwo wirusa i nadużywanie alkoholu i tytoniu znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na raka wątroby, bo blisko 10-krotnie w porównaniu do osób bez z tych używek.

Wirus zapalenia wątroby typu B i C

Terapie przeciwnowotworowe oprócz leczenia choroby wpływają również na cały organizm. Pacjenci cierpią z powodu nadwrażliwości na zapachy, niechęci do jedzenia, odczuwają również zmiany smaku lub nie przyswajają czynników odżywczych. Jednak dieta jest bardzo ważnym elementem leczenia

.

Sama nieprawidłowa dieta ma związek z powstaniem nowotworów na przykład piersi i endometrium. Pacjenci w trakcie i po leczeniu onkologicznym powinni dostosować sposób żywienia i nawyki żywieniowe do swojego stanu zdrowia, to jest chorzy w trakcie chemio- czy radioterapii, przed i po leczeniu operacyjnym, z zaburzeniami połykania, wchłaniania, czy zespołem krótkiego jelita powinni zwrócić szczególną uwagę na skład diety, sposoby przyjmowania pokarmów, częstość posiłków i ich skład

Dieta powinna zapewnić odpowiedni dowóz witamin, mikroelementów, czynników odżywczych, to jest białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin i mikroelementów i pokryć pełne zapotrzebowanie kaloryczne pacjenta. Istotne jest odpowiednie nawodnienie. Ważne są również upodobania kulinarne, czy preferencje smakowe. Jedzenie nie może sprawiać przykrości. Dobry stan odżywienia poprawia szansę na bezproblemowe dokończenie radio- czy chemioterapii, poprawia gojenie ran, zmniejsza ryzyko infekcji i chorób dodatkowych.

W trakcie leczenia zalecane jest spożywanie małych porcji, nawet 5–6 razy dziennie. Dieta powinna być lekkostrawna, bogatobiałkowa, zapewniać tłuszcze nienasycone i węglowodany.

Dieta w chorobie nowotworowej

Zbyt gorące potrawy drażnią przewód pokarmowy powodując ból, pieczenie, podobnie ostre przyprawy i ciężkostrawne lub powodujące wzdęcia produkty. Tych posiłków chory powinien unikać.

Białko (mięso i przetwory) często powodują niechęć do jedzenia, jednak jest to czynnik niezbędny w diecie chorego. Należy, zatem zmienić jego sposób przyrządzania np. przez gotowanie, miksowanie, marynaty, czy przyprawy.

Chemioterapia sprawia poczucie metalicznego smaku w ustach i nadwrażliwość na zapachy. Przygotowanie posiłków powinno odbywać się bez obecności chorego, mieszkanie powinno być wietrzone, płukanie ust i picie płynów zmniejsza niekorzystne odczucia. Chory czasami odmawia jedzenia. Przyczyną mogą być dolegliwości ze strony organizmu np. silny, źle kontrolowany ból, ból i pieczenie przy połykaniu, uporczywe biegunki po posiłkach, brak łaknienia, zaparcia, leki i ich skutki uboczne. Zastosowanie odpowiedniego leczenia uśmierzającego dolegliwości często ułatwia jedzenie. Posiłki należy traktować jak rutynowo stosowany lek, mimo że nie smakuje, jest konieczny.

Posiłki należy dostosować do potrzeb pacjenta, a czasami warto skorzystać z porad specjalistów dietetyków lub lekarzy i diet specjalnych.

Diety idealnej nie ma – „dla każdego coś miłego”, ale na pewno dieta ułatwia terapię i sprzyja wyzdrowieniu.