Szkolenie

„Najlepsze praktyki w zakresie ochrony żubrów” Część 3

7-8 maja 2014 r.

Hotel Perła Bieszczadów w Czarnej

Prowadzący:

Wanda Olech - SGGW w Warszawie

Monitoring zdrowotny i profilaktyka weterynaryjna. Księga rodowodowa – historia, cel i zasady prowadzenia Możliwość wykorzystania żubrów do podnoszenia walorów turystycznych i promocji regionu. Żubr jako gatunek „parasolowy” .

Profilaktyka

Na ogół wskutek braku kontaktu żubrów z czynnikami zakaźnymi, nie może u nich wytworzyć się odporność przeciwzakaźna, a niektóre choroby zwłaszcza wirusowe mogą się rozprzestrzeniać w populacji gwałtownie, powodując nawet 100% śmiertelność. W przypadku takich chorób jak gruźlica, której transmisja jest powolna, w grupie kontaktujących się żubrów, może dojść do zachorowania 100% osobników. Niezbędne elementy profilaktyki:

przegląd stada polegający na obserwacji zewnętrznych oznak kondycji zwierząt (oznaki osłabienia, odstawania od stada, charakterystyczne zmiany na sierści, okolicy pyska itp.). W przeglądzie stada pomaga i uczestniczy lekarz weterynarii i osoba obsługująca stado. Lekarz opiekujący się stadem powinien być stały, gdyż musi znać zwierzęta i ich zwyczaje.

• ograniczenie dostępu ludzi do ostoi- w przypadku wzrostu zagrożenia chorobami zakaźnymi należy ograniczyć dostęp do miejsc przebywania żubrów poprzez ustawienie tablic zakazujących wstępu (może to zrobić opiekujący się stadem lekarz weterynarii).

•kontrola jakości pasz i wody- okresowo powinny być badane pasze, którymi żubry są dokarmiane, jak również woda z wodopojów (badania mikrobiologiczne- bakterie Escherichia coli; ocena skażenia środkami chemicznymi np. używanymi w rolnictwie)

• czyszczenie miejsc dokarmiania- powinno być nadzorowane przez lekarza wet. Z terenu wokół brogów i paśników wykorzystywanych zimą przez żubry usuwane muszą być resztki pasz oraz odchody, a po zakończeniu dokarmiania w lesie teren powinien zostać odkażony właściwą metodą, np. przy użyciu wapna, lub usunięciu części gleby z powierzchni. Elementy konstrukcji stałych również muszą być czyszczone

• monitoring zdrowotny – badanie koproskopowe losowo pobranych z terenu prób mające na celu ocenę intensywności i ekstensywności inwazji pasożytniczych

• badanie pod kątem epidemiologicznym wszystkich padłych sztuk- szczegółowe sekcjonowanie zwierząt padłych i eliminowanych wraz z potrzebnymi analizami histopatologicznymi i mikrobiologicznymi. Reguła ta powinna być bezwzględnie przestrzegana.

Fot. S. Brzeziński

• eliminacja chorych osobników- ponieważ żubry mogą być potencjalnym rezerwuarem takich chorób jak pryszczyca, gruźlica czy bruceloza, dlatego w wypadku stwierdzenia rozszerzającej się w stadzie infekcji, niejednokrotnie jedynym wyjściem jest eliminacja nawet całego stada.

Profilaktyka przeciwpasożytnicza

Nasilona inwazja pasożytnicza zawsze prowadzi też do obniżenia kondycji zwierząt, osłabienia ich odporności na choroby, a np. w wypadku pasożytów zewnętrznych - uszkodzenia tkanek okrywających otwierają drogę do poważnych infekcji bakteryjnych czy grzybiczych.

Zwalczanie pasożytów u dzikich zwierząt jest trudne, bardzo istotne są działania profilaktyczne:

• zapobieganie sezonowej koncentracji (np. dokarmianie równoczesne w wielu miejscach)

• w razie prowadzenia zorganizowanego dokarmiania zimowego zaleca się usuwanie odchodów nagromadzonych w sąsiedztwie paśników i ich kompostowanie

• dezynfekcja podłoża w miejscach dokarmiania np. przy użyciu preparatu Rapicid lub wapnowania.

Fot. P. Jucha

Profilaktyka w hodowlach zamkniętych:

• wszystkie furtki i bramy powinny być wyposażone w maty regularnie nasączane środkami dezynfekcyjnymi (np. Virkon, Rapicid).

• miejsce do podawania pasz powinno być podwyższone, utwardzone, regularnie czyszczone i dezynfekowane

• podawane pasze powinny być właściwie przechowywane (ochrona przed gryzoniami, zawilgoceniem), nowe partie przebadane pod kątem zanieczyszczenia toksynami bakterii i grzybów (badania bakteriologiczne i mikologiczne)

• w przypadku stwierdzenia obecności jaj lub larw pasożytów zubry powinny być odrobaczane (np. albendazolem)

• w razie wystąpienia w okolicy chorób zakaźnych wskazane jest podzielenie stada i odizolowanie zwierząt od siebie w różnych częściach zagrody (obsługą powinni zajmować się różni pracownicy)

Żubry nizinne w OHŻ i pozostałych ośrodkach są i stanowić będą rezerwę genetyczną krajowej i zagranicznej populacji tej linii żubrów. Cała populacja w ośrodkach zamkniętych musi być prowadzona zgodnie z programem hodowli zakładającym ochronę zmienności genetycznej (m.in. dobór do kojarzeń) a program ten stanowi część programu ogólnoeuropejskiego.

Dzisiejsze zadania Księgi Rodowodowej Żubrów:

• ewidencja rodowodowej wszystkich żyjących na świecie żubrów

• utrzymywanie stałych kontaktów z hodowcami żubrów na świecie (pozyskiwanie danych, przydzielania numerów rodowodowych dla urodzonych zwierząt)

• certyfikacja pod względem czystości krwi wszystkich hodowanych na świecie żubrów

• prowadzenie ewidencji ilościowej żubrów w hodowlach zagrodowych i wolnych

• udostępnianie dokumentacji rodowodowej wszystkim hodowcom w skali światowej w (zeszyty KRŻ)

• gromadzenie danych archiwalnych o wszystkich żubrach hodowanych na świecie

(forma elektroniczna i papierowa)

• prowadzenie archiwum materiałów Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra

(kartoteki, korespondencja, materiały ikonograficzne).

Żubr - walory turystyczne i promocja regionów

Niewątpliwie żubry budzą coraz większe zaciekawienie wśród szerokich kręgów społeczeństwa, co przekłada się na usiłowania zobaczenia żubra w stanie dzikim w przyrodzie. Niestety z jednej strony stwarza to pewne ryzyko dla osób starających się podejść żubry zbyt blisko, a z drugiej powoduje przepłaszanie żubrów, które pragnąc uniknąć kontaktu z ludźmi, odchodzą ze swoich żerowisk czy ostoi na długo wcześniej zanim zostaną przez turystów zauważone. Celowe wydaje się rozpatrzenie możliwości wykorzystania żubrów jako elementu wolnej przyrody w dobrze pojętej turystyce ekologicznej.

Aby uniknąć sytuacji przepłaszania żubrów, powinno się z jednej strony zapewnić żubrom spokój w ich ostojach poprzez ich formalne wyznaczenie, a następnie ich wyraźne oznakowanie i zaopatrzenie stosownymi zakazami wstępu. Jednocześnie należy ułatwić osobom zainteresowanym zobaczenie lub sfotografowanie żubrów na wolności poprzez zorganizowanie punktów obserwacyjnych lub budowę wież z widokiem na miejsca gdzie żubry wychodzą na otwartą przestrzeń aby, korzystać z pastwisk czy dostępu do wody. Punkty takie powinny mieć zapewniony łatwy dojazd lub dojście z parkingu i być wyposażone w tablice informacyjne spełniające rolę edukacyjną. Świetnym rozwiązaniem mogą być też duże zagrody wyposażone w odpowiednią infrastrukturę- platformy widokowe, usytuowanie ich w rejonie występowania stad wolnych pozwala zmniejszyć presję turystyczną na te drugie.

Fot. M. Januszczak Fot. M. Januszczak

Konferencje – w 2012 roku 6-7 września, Kiermusy Konferencje

European Bison Conservation Newsletter

Wydawnictwa naukowe

Płyta edukacyjna

Żubr jako gatunek „parasolowy”

Warunki siedliskowe wymagane dla żubra sprzyjają też występowaniu licznych gatunków zarówno ssaków (roślinożernych i drapieżnych), jak i ptaków czy bezkręgowców. Dlatego też, określić można żubra jako gatunek osłonowy „umbrella species”, którego ochrona może jednocześnie zapewnić sprzyjające warunki dla bytowania szeregu innych gatunków o zbliżonych lub mniejszych wymaganiach co do obszaru zajmowanych siedlisk. Obszary wyznaczone dla ochrony żubra (np. ostoje lub rezerwaty faunistyczne) mogą być ważnym elementem uzupełniającym lub wspomagającym inne sieci obszarów chronionych.

Fot. P. Jucha

Stada żubrów, poprzez typowy dla tego gatunku sposób odżywiania i użytkowania terenu przyczyniają się do powstawania i utrzymywania mikrosiedlisk podnoszących ogólny poziom bioróżnorodności a koniecznych dla występowania bardzo szerokiego wachlarza innych gatunków fauny. Mogą pozytywnie oddziaływać na zajmowane siedliska przez powstrzymywanie sukcesji- zarastania polan śródleśnych i łąk.

Ze względu na swoje zwyczaje pokarmowe, żubr w stosunkowo niewielkim stopniu stanowi konkurencję dla innych rodzimych gatunków dużych roślinożerców. Żubry zaliczane są do grupy gatunków trawożernych tzw. spasających, a więc odżywiających się w sposób mało selektywny głównie roślinami jedno- lub dwuliściennymi, najchętniej rosnącymi w dużych płatach. Dlatego też, żubry tylko w ograniczonym zakresie wykorzystują pokarm ważny dla gatunków typowo pędożernych lub odżywiających się w przeważającym stopniu pędami i liśćmi gatunków drzewiastych jak łoś i jeleń, albo też będących wysoko selektywnymi w stosunku do pobieranego pokarmu - jak sarna. Fot. M. Januszczak