Prawo spółek handlowych [ podręcznik- skrypt- 2011]

Prawo spółek handlowychWybrane zagadnienia

Skrypt dla aplikantów radcowskich Okręgowej Izby Radców Prawnych

w Warszawie

Robert Szyszko

PRAW

O SPÓ

ŁEK HA

ND

LOW

YCH · Skrypt dla aplikantów

radcowskich

OIRP w

Warszaw

ie

Prawo sPółek handlowych

wybrane zagadnienia

skrypt dla aplikantów radcowskich

Robert Szyszko

Okręgowa Izba Radców PrawnychWarszawa 2011

Prawo sPółek handlowych wybrane zagadnienia. skrypt dla aplikantów radcowskich

Redakcja:Robert Szyszko stan prawny: lipiec 2011

© Copyright by Okręgowa Izba Radców Prawnych, Warszawa 2011

Okręgowa Izba Radców Prawnychul. Żytnia 15 lok. 1601-014 Warszawatel. 22 862 41 69 (71)fax 22 862 41 73e-mail: [email protected]

www.oirpwarszawa.pl

ISBN 978-83-928320-1-0

Opracowanie graficzne, skład i druk: Foxrabbit Designers

Spis treści

1. informacje podstawowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1.1. Umowa spółki handlowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91.1.1. Umowa spółki handlowej w systemie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91.1.2. Pojęcie, charakterystyka i funkcje umowy spółki handlowej . . . . . . . . . . . 91.1.3. Stosowanie przepisów KC do stosunku spółki (art. 2 KSH) . . . . . . . . . . . . 101.1.4. Rodzaje spółek i ich charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

1.1.4.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131.1.4.2. Spółki osobowe i kapitałowe – podobieństwa i różnice . . . . . . . . 14

1.2. Stosunki prawne powiązane ze stosunkiem spółki handlowej – wybrane zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141.2.1. Umowy (porozumienia) przygotowywujące powstanie (utworzenie)

spółki handlowej (umowy przedzałożycielskie spółek handlowych) – wzmianka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

1.2.2. Umowy dotyczące wykonywania praw udziałowych (umowy wspólników) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

1.3. Prawo grup spółek (prawo holdingowe/koncernowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.3.1. Istota dominacji – zależności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171.3.2. Konsekwencje uzyskania pozycji dominującej nad spółką handlową . . . . 19

1.3.2.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191.3.2.2. Ograniczenia i obowiązki wynikające z ogólnego prawa

holdingowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191.3.2.3. Regulacje szczególne dominacji – zależności . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2. zagadnienia wspólne dla spółek handlowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.1. Problematyka spółek handlowych „w organizacji” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222.1.1. Spółka kapitałowa „w organizacji” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

4 Robert Szyszko – Prawo spółek handlowych. Skrypt dla aplikantów radcowskich

2.1.2. Spółka osobowa „w organizacji” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232.2. Wkłady i udziały (prawa udziałowe) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

2.2.1. Wkłady. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242.2.2. Prawa udziałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.3. Firma spółek handlowych (art. 432–4310 . . . . . . . . . . . . . . . . . KC) 302.3.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302.3.2. Zasady prawa firmowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

2.4. Prokura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332.4.1. Pojęcie prokury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332.4.2. Ustanowienie i udzielenie prokury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.4.3. Forma prokury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.4.4. Zakres umocowania prokurenta i jego przekroczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . 352.4.5. Rodzaje prokury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352.4.6. Wygaśnięcie prokury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.5. Krajowy rejestr sądowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402.5.1. Zagadnienia materialnoprawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

2.5.1.1. Zasady KRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402.5.1.2. Rodzaje wpisów do KRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422.5.1.3. Struktura KRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 422.5.1.4. Centralna Informacja KRS (CI KRS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2.5.2. Zagadnienia proceduralnoprawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432.5.2.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432.5.2.2. Przebieg postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

2.5.2.2.1. Wszczęcie postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432.5.2.2.2. Etapy badania wniosku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

2.5.3. Orzeczenia i ich zaskarżanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 492.5.4. Koszty postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502.5.5. Postępowanie przymuszające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

3. spółki osobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

3.1. Spółka jawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523.1.1. Powstanie spółki jawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

3.1.1.1. Umowa spółki jawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523.1.1.2. Rejestracja w KRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

3.1.2. Zmiana umowy spółki jawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533.1.3. Majątek, wkłady i udziały w spółce jawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543.1.4. Prawa i obowiązki wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

3.1.4.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553.1.4.2. Prawa i obowiązki organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

3.1.4.2.1. Prowadzenie spraw spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553.1.4.2.2. Reprezentacja spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.1.4.3. Prawa majątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573.1.4.3.1. Partycypacja w zysku/stracie spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.1.5. Ustanie spółki jawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583.1.5.1. Rozwiązanie spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Spis treści 5

3.1.5.2. Likwidacja spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 583.1.6. Odpowiedzialność wspólników spółki jawnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.2. Spółka komandytowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 643.2.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 643.2.2. Powstanie spółki komandytowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

3.2.2.1. Umowa spółki komandytowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 653.2.2.2. Rejestracja spółki komandytowej w KRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

3.2.3. Zmiana umowy spółki komandytowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 663.2.4. Wkłady do spółki komandytowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673.2.5. Prawa i obowiązki wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

3.2.5.1. Prawa organizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 673.2.5.2. Prawa majątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

3.2.6. Ustanie spółki komandytowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 693.2.7. Odpowiedzialność wspólników spółki komandytowej . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4. wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych . . . . . . . . . . . . 71

4.1. Reprezentacja organiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 714.1.1. Charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

4.2. Jednoosobowe spółki kapitałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 4.3. Cywilnoprawna odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej

– wybrane zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 774.3.1. Odpowiedzialność w stosunkach wewnętrznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 774.3.3. Odpowiedzialność w stosunkach zewnętrznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

5. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

5.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875.2. Powstanie spółki z o.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

5.2.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 875.2.2. Umowa spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 885.2.3. Problematyka rejestracji spółki z o.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

5.3. Kapitał zakładowy i inne fundusze spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 925.4. Udziały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

5.4.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 925.4.2. Rodzaje udziałów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 935.4.3. Współwłasność udziału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 945.4.4. Ograniczenia wstąpienia następców prawnych wspólnika do spółki . . . . 945.4.5. Księga udziałów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 955.4.6. Zbycie udziału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

5.4.6.1. Wymogi i procedura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 965.4.6.2. Ograniczenia możliwości rozporządzania udziałem . . . . . . . . . . . 97

5.4.7. Zastaw, użytkowanie udziału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 995.4.8. Umorzenie udziału . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1005.4.9. Problematyka obejmowania/nabywania udziałów własnych przez spółkę . . 103

5.5. Wspólnicy – prawa i obowiązki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104


5.6. Zarząd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1065.6.1. Legitymacja do pełnienia funkcji członka zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1065.6.2. Powoływanie/odwoływanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1065.6.2. Mandat a kadencja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1075.6.2. Kompetencje zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

5.6.2.1. Prowadzenie spraw spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1095.6.2.2. Reprezentacja spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

5.6.3. Zakaz konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1105.6.4. Umowy/spory z członkami zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

5.7. Rada nadzorcza/komisja rewizyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1115.8. Zgromadzenie wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

5.8.1. Charakterystyka i uprawnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1135 8.2. Zwyczajne a nadzwyczajne zgromadzenie wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . 1145 8.3. Miejsce zgromadzeń wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165 8.4. Zwoływanie zgromadzeń wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1175 8.5. Ważność zgromadzenia wspólników i podejmowanych na nim uchwał . . . 1175 8.6. Wykonywanie prawa głosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1185 8.7. Protokołowanie uchwał . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

5.9. Zmiana umowy spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1205.9.1. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1205.9.2. Podwyższenie kapitału zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1225.9.2. Obniżenie kapitału zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

5.10. Rozwiązanie i likwidacja spółki z o.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1265.10.1. Przyczyny rozwiązania spółki z o.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1265.10.2. Reżim prawny spółki z o.o. w likwidacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1275.10.3. Likwidatorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1275.10.4. Postępowanie likwidacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

6. spółka akcyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

6.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1316.1.1. Charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1316.1.2. Postacie (modele) spółki akcyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

6.1.2.1. Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1316.1.2.2. Spółka publiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

6.1.2.2.1. Definicja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1326.1.2.2.2. Reżim prawny spółki publicznej (wzmianka) . . . . . . . . 133

6.2. Powstanie spółki akcyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1346.2.1. Sposoby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1346.2.2. Pierwotne powstanie spółki akcyjnej (procedura) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

6.3. Statut spółki akcyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1376.4. Akcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

6.4.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1406.4.2. Treść dokumentu akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

6.4.2.1. Wymogi dotyczące treści dokumentu akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1416.4.2.2. Klasyfikacja akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

Spis treści 7

6.4.2.3. Inne dokumenty związane z akcjami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1456.4.3. Księga akcyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

6.4.3.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1466.4.3.2. Procedura postępowania o wpis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

6.4.4. Zbycie akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1486.4.4.1. Wymogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1486.4.4.2. Ograniczenia możliwości rozporządzania akcją . . . . . . . . . . . . . . . 149

6.4.5. Umorzenie akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1506.5. Akcjonariusze – prawa i obowiązki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1526.6. Zarząd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

6.6.1. Legitymacja do pełnienia funkcji członka zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1536.6.2. Powoływanie/odwoływanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1536.6.3. Mandat a kadencja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1546.6.4. Kompetencje zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

6.6.4.1. Prowadzenie spraw spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1556.6.4.2. Reprezentacja spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

6.6.5. Zakaz konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1566.6.6. Umowy/spory z członkami zarządu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

6.7. Rada nadzorcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1596.7.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1596.7.2. Kompetencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1596.7.3. Skład, wybór, wykonywanie obowiązków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1606.7.4. Posiedzenia rady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

6.8. Walne zgromadzenie akcjonariuszy (wza) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1656.8.1. Charakterystyka i kompetencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1656.8.2. Zwyczajne a nadzwyczajne zgromadzenie wspólników . . . . . . . . . . . . . . . . 1666.8.3. Czynności poprzedzające odbycie walnego zgromadzenia . . . . . . . . . . . . . 167

6.8.3.1. Zwołanie WZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1676.8.3.1.1. Podmioty uprawnione do zwołania/wystąpienia

z żądaniem zwołania WZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1676.8.3.1.2. Sposób zwołania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1686.8.3.1.3. Podmioty uprawnione do uczestnictwa w WZA . . . . . 170

6.8.4. Przebieg WZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1726.8.4.1. Przesłanki ważności WZA i zdolności do podejmowania

uchwał . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1726.8.4.2. Przebieg i organizacja WZA – informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . 1736.8.4.3. Wykonywanie prawa głosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173

6.8.4.3.1. Zagadnienia wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1736.8.4.3.2. Ustawowe wyłączenie prawa głosu (art. 413 KSH) . . . . 1746.8.4.3.3. Większości głosów (art. 413 KSH) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1746.8.4.3.4. Tajność/jawność, oddzielne głosowanie grupami

(rodzajami) akcji/możliwość głosowania korespondencyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

6.8.4.3.5. Pełnomocnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1766.9. Zmiana statutu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

6.9.1. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177


6.9.2. Podwyższenie kapitału zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1786.9.3. Obniżenie kapitału zakładowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186

6.10. Rozwiązanie i likwidacja spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

7. skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

7.1. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1897.1.1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1897.1.2. Stwierdzenie nieważności uchwały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1907.1.3. Uchylenie uchwały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1977.1.4. Problematyka tzw. „uchwał nieistniejących” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

7.2. Skarżenie uchwał a postępowanie rejestrowe przed KRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 7.3. Konsekwencje prawomocnego wyroku w przypadku skarżenia uchwał . . . . . . . . 206 7.4. Wybrane aspekty proceduralnoprawne dotyczące skarżenia uchwał . . . . . . . . . . 207

wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

1

Informacje podstawowe

1.1. Umowa spółki handlowej

1.1.1. Umowa spółki handlowej w systemie prawa

W obrocie gospodarczym, ze względu na cel, któremu służą, wyróżnia się dwie głów-ne kategorie umów tj. tzw.: (i) umowy funkcjonalne,(ii) umowy organizacyjne (strukturalne).

Umowy funkcjonalne są umowami mającymi zapewnić wymianę świadczeń pomię-dzy stronami o przeciwstawnych interesach (np. umowa sprzedaży, umowa najmu itp.). Co do zasady, mają one charakter dwustronny i wzajemny.

Umowy organizacyjne (strukturalne) są umowami regulującymi zasady współpracy pomiędzy podmiotami dążącymi do osiągnięcia wspólnego celu. W przeciwieństwie do umów funkcjonalnych cele uczestników umów organizacyjnych nie mają charakteru prze-ciwstawnego, ale wspólny (umowy wspólnego celu). Mają one, co do zasady charakter wie-lostronny i niewzajemny.

1.1.2. Pojęcie, charakterystyka i funkcje umowy spółki handlowej

Stosunek prawny spółki handlowej powstaje na skutek zawarcia umowy spółki han-dlowej (art. 3 KSH), z wyjątkiem jednoosobowych spółek kapitałowych, których źró-dłem powstania jest jednostronna czynność prawna (tj. akt założycielski – art. 4 § 2 KSH). Podstawowymi cechami konstrukcyjnymi spółki handlowej jest więc: (1) wspólnota celów jej uczestników, realizowana poprzez określony w umowie/statucie

sposób współdziałania dla osiągnięcia wspólnego celu;(2) wielostronny charakter uczestnictwa w spółce (wyjątek: jednoosobowe spółki kapita-

łowe);(3) umowne źródło jej powstania (wyjątek: akty założycielskie art. 4 § 2 KSH) tj. umowa

obligacyjno-organizacyjna.


Umowa spółki handlowej (podobnie jak umowa spółki cywilnej) zalicza się do kate-gorii umów organizacyjnych. Cechą charakterystyczną stosunku umowy spółki handlowej jest okoliczność, iż tworzy ona odrębną od jej wspólników jednostkę organizacyjną wypo-sażoną w (pełną – art. 38, 39 KC, bądź niepełną – art. 331 KC) osobowość prawną. W przy-padku spółek osobowych powstaje ona z chwilą rejestracji w KRS, natomiast w przypadku spółek kapitałowych odrębna od wspólników jednostka organizacyjna powstaje już z mo-mentem powstania spółki „w organizacji” (art. 11–13 KSH).

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 10 kwietnia 2008 r. iV csk 20/2008LexPolonica nr 2038544Celem każdej spółki handlowej, zarówno osobowej, jak i kapitałowej, podobnie zresztą jak każdej korporacji, czyli zrzeszenia osób, jest dążenie do osiągnięcia wspólnego celu (art. 3 ksh). Chodzi tu zresztą nie tylko o cel gospodarczy, ale również społeczny, zaś podstawową cechą każdej spółki jest idea współdziałania wspólników (akcjonariuszy). Wspólnicy spółki z o.o. powinni dążyć do osiągnięcia wspólnego celu w całym okresie jej istnienia. Konsekwentnie więc sytuacja, gdy osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe, została w ustawie wskazana jako podstawowa „ważna przyczyna” rozwiązania spółki przez sąd (art. 271 pkt 1 ksh). W piśmiennictwie podkreśla się, że niemożność osiągnię-cia celu spółki może być spowodowana konfliktem istniejącym między wspólnikami, gdy wskutek tarć między dwiema grupami wspólników o zrównoważonej liczbie głosów nie jest możliwe podejmowanie uchwał, co utrudnia prawidłowe funkcjonowanie spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 listopada 2009 r. i csk 158/2009LexPolonica nr 2097054;Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/1; OSNC 2010/4 poz. 63;Rzeczpospolita 2009/269 str. F2Interes spółki handlowej (art. 422 k.s.h.) odpowiada interesom wszystkich grup jej wspól-ników z uwzględnieniem wspólnego celu określonego w statucie spółki.

1.1.3. stosowanie przepisów kc do stosunku spółki (art. 2 ksh)

Prawo spółek handlowych stanowi element prawa cywilnego (zasada jedności prawa cywilnego). Art. 2 ab initio KSH konstytuuje zasadę stosowania wprost w zakresie objętym KSH, a w nim nieuregulowanym, przepisów KC. Wyjątkiem od powyższego jest sytuacja, gdy właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej powoduje, iż muszą one być stosowane odpowiednio (art. 2 in fine KSH).

Stosowanie do regulacji objętych zakresem KSH przepisów KC jest więc zagadnie-niem złożonym. Do stosunku spółki handlowej znajdą w szczególności zastosowanie na-stępujące regulacje: (1) art. 33–43 KC regulujące organizację i funkcjonowanie osób prawnych i jednostek or-

ganizacyjnych określonych w art. 331 § 2 KC,(2) tzw. prawa firmowego zawarte w art. 431–4310 KC,

Informacje podstawowe 11

(3) art. 551–552 KC, dotyczące przedsiębiorstwa oraz w szczególności art. 554 KC dotyczą-cy odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa (w sytuacji, gdy np. przedsiębiorstwo będzie stanowiło aport do spółki),

(4) regulacje dotyczące czynności prawnych (spółka zarówno powstająca na skutek zawar-cia umowy, jak i aktu założycielskiego jest czynnością prawną), w tym w szczególno-ści art. 57 KC w odniesieniu do rozporządzania prawami udziałowymi, art. 58 KC przy interpretacji bezprawności podejmowanych uchwał (zwłaszcza ich częściowej nieważ-ności, a także tzw. uchwał nieistniejących),

(5) dotyczące formy czynności prawnych (w szczególności dotyczące przedsiębiorstwa – art. 751 KC),

(6) sporne, aczkolwiek co do zasady dopuszczalne przez doktrynę, jest także stosowanie przepisów dotyczących wad oświadczenia woli przy interpretacji aktów głosowania w ramach organów spółek,

(7) brak jest także przeciwwskazań do odpowiedniego (z uwzględnieniem natury stosun-ku spółki handlowej), stosowania przepisów o warunku (art. 89–92 KC), co może mieć miejsce np. w przypadku podejmowania uchwały z zastrzeżeniem warunku (np. uza-leżnienie wejścia w życie danej uchwały od wyrażenia przez regulatora zgody na połą-czenie spółek),

(8) wprost mogą być stosowane przepisy dotyczące terminu (art. 110–116 KC) oraz pro-kury (art. 1091–1099 KC),

(9) pewne spory może budzić możliwość odpowiedniego stosowania do wadliwych aktów reprezentacji organicznej (art. 39 KC) przepisów o potwierdzaniu umów zawartych przez rzekomego pełnomocnika (art. 103 § 1 KC), którą to możliwość ostatnimi cza-sy dopuścił SN; na uwagę zasługuje także zakaz zawierania czynności z samym sobą w odniesieniu do przedstawicieli ustawowych (art. 108 KC w związku z art. 109 KC).Największe problemy dotyczą odpowiedniego stosowania do KSH regulacji części ogól-

nej zobowiązań dotyczących umów wzajemnych, a zwłaszcza skutków ich niewykonania (art. 487–497 KC). Wynika to z faktu, iż przepisy te dotyczą niewykonania zobowiązań wy-nikających z umów wzajemnych (skonstruowanych zgodnie z zasadą do ut des – daję, abyś dał), natomiast umowy spółki handlowej (jako umowy wspólnego, a nie przeciwstawnego celu) nie mają co do zasady charakteru wzajemnego.

Kolejną wywołującą spory jest problematyka zastosowania do umów spółek handlo-wych zasady swobody umów (art. 3531 KC). Zważywszy, iż źródłem stosunku prawnego spółki jest umowa (art. 2 KSH), a także, iż w zakresie określonym w art. 3 KSH, możliwe jest stosowanie do KSH przepisów KC, pojawia się pytanie co do dopuszczalnego zakresu stosowania do stosunku prawnego spółki zasady swobody umów.

Podstawowym ograniczeniem zasady swobody umów w odniesieniu do spółek handlo-wych jest zamknięty (numerus clausus) katalog spółek handlowych (art. 1 § 2 KSH). Strony nie mogą więc powołując się na zasadę swobody umów utworzyć innego typu spółki han-dlowej, niż określona w KSH; natomiast jak najbardziej możliwe jest modyfikowanie (w do-puszczalnym przez prawo zakresie), treści stosunku spółki.

Największą swobodę kształtowania treści stosunku prawnego umożliwiają przepisy o spółce jawnej (art. 22 i nast. KSH). W jej regulacji jest stosunkowo najmniej przepisów ius cogens (np. art. 38 KSH), a jednocześnie szereg regulacji ma charakter dyspozytywny (np. art. 51 KSH). Jednocześnie spółka jawna stanowi model legislacyjny, do którego odwo-łują się regulacje pozostałych spółek osobowych (vide art. 89, art. 103 KSH, art. 126 pkt 1


KSH), co powoduje, iż spółki osobowe będą charakteryzować się największą „elastyczno-ścią” konstrukcyjną. Zgodnie jednak z normatywną definicją spółki osobowej, nie będzie np. możliwe utworzenie spółki osobowej, która nie prowadzi przedsiębiorstwa (a contra-rio z art. 22 § 1 KSH).

Na przeciwległym biegunie pod względem swobody kształtowania treści stosunku prawnego spółki handlowej znajduje się spółka akcyjna, gdzie obowiązuje tzw. zasada su-rowości statutu (art. 304 § 3 i 4 KSH), zgodnie z którą statut S.A. może zawierać postano-wienia odmienne od tych zawartych w KSH tylko w przypadku gdy: (1) ustawa wprost na to zezwala (nie można więc tego domniemywać),(2) ustawa nie reguluje danej kwestii w sposób wyczerpujący,(3) przewidywane dodatkowe postanowienie nie jest sprzeczne z: (a) naturą spółki akcyjnej, (b) dobrymi obyczajami.

Stosownie do powyższego jako niedopuszczalne należy uznać np. tworzenie w spół-ce akcyjnej (podobnie zresztą jak w z o.o.) dodatkowych organów nieprzewidzianych przez prawo (np. rady administrująco – nadzorczej), co nie wyklucza jednak możliwości mo-dyfikowania (w dopuszczalnym przez prawo zakresie) kompetencji istniejących organów. Nie będzie także dopuszczalne modyfikowanie regulacji ius cogens zawartych w przepi-sach o S.A. (np. przyznawanie powyżej 2 głosów na 1 akcję jako naruszające art. 352 KSH w zw. z art. 2 KSH w zw. z art. 58 KC należy uznać za nieważne).

Spółka z o.o. ze względu na brak w jej regulacji odpowiednika art. 304 § 3–4 KSH, umoż-liwia większą elastyczność modyfikowania treści jej umowy. Także jednak w tym przypadku regulacje sprzeczne z ius cogens będą nieważne (np. przyznanie powyżej 3 głosów na jeden udział – art. 174 § 4 KSH). Należy także zauważyć, iż w KSH nie istnieje przepis dopuszczają-cy odpowiednie stosowanie do sp. z o.o. w zakresie w niej nieuregulowanym przepisów o spół-ce akcyjnej (w przeciwieństwie do regulacji nakazujących odpowiednie stosowanie przepisów o spółce jawnej do innych spółek osobowych). Regulacja spółki z o.o. oraz regulacja spółki ak-cyjnej stanowią więc dwie odrębne od siebie regulacje. Stosownie do powyższego, odpowied-nie stosowanie w zakresie nieuregulowanym w przepisach o spółce z o.o. regulacji przepisów o spółce akcyjnej musi następować z uwzględnieniem specyfiki spółki sp. z o.o.

orzecznictwo

Odpowiednie stosowanie KC

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 29 listopada 2001 r. V ckn 536/2000LexPolonica nr 385491Do umowy zbycia udziału w spółce z o.o. zawartej bezwarunkowo, mimo zastrzeżone-go dla wspólników prawa pierwszeństwa nabycia udziału, możliwe jest odpowiednie stosowanie art. 59 kc.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 listopada 2004 r. ii ck 210/2004LexPolonica nr 376969;Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/3;Monitor Prawniczy 2006/3 str. 151;


Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Artykuł 425 § 1 ksh wymienia tylko jedną podstawę stwierdzenia nieważności w postaci sprzeczności z ustawą. W myśl art. 2 zd. 1 ksh w sprawach tworzenia, organizacji, funk-cjonowania, rozwiązywania, łączenia, podziału i przekształcenia spółek handlowych przepisy kc stosuje się wówczas, gdy określane zagadnienie nie jest uregulowane w ksh. Stwierdzenie nieważności uchwały sprzecznej z ustawą mieści się w zakresie spraw do-tyczących funkcjonowania spółki w rozumieniu art. 2 zd. 1 ksh. Powyższe uregulowa-nie w ksh wyłącza stosowanie w omawianym zakresie powołanego w kasacji przepisu art. 58 § 1 i 2 kc.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 19 października 2006 r. V csk 215/2006LexPolonica nr 418761Rzeczpospolita 2006/248 str. C31. Reguły wyznaczające podstawę prawną i treść uchwał podejmowanych w ramach

osoby prawnej nie dotyczą przenoszenia własności nieruchomości. Czynnościami tymi rządzą przepisy kodeksu cywilnego.

2. Osoby prawne zawierające umowy, działają zgodnie z art. 38 kc przez swoje orga-ny, co oznacza, że oświadczenia woli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są składane przez jej zarząd.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 września 2008 r. V csk 91/2008LexPolonica nr 1997736Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/A poz. 24Umieszczenie uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy w załączniku do protoko-łu sporządzonego przez notariusza stanowi naruszenie bezwzględnie obowiązujących przepisów o formie czynności prawnej (art. 421 § 1 ksh oraz art. 73 § 2 kc w związku z art. 2 ksh).

1.1.4. rodzaje spółek i ich charakterystyka

1.1.4.1. wstęp

Art. 1 § 2 KSH przewiduje zamknięty katalog (numerus clausus) spółek handlowych. Nie będzie więc możliwe np. poprzez odwołanie się do zasady swobody umów stworzenie innego typu spółek handlowych.

Wyróżniamy dwa rodzaje spółek handlowych, tj:(1) spółki osobowe, w ramach których można wyróżnić 4 ich typy: (-) spółki jawne, (-) spółki partnerskie, (-) spółki komandytowe, (-) spółki komandytowo-akcyjne,(2) spółki kapitałowe, w ramach których wyróżniamy 2 typy: (-) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, (-) spółkę akcyjną z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjną.


1.1.4.2. spółki osobowe i kapitałowe – podobieństwa i różnice

Zarówno spółki osobowe, jak i kapitałowe powstają na skutek zawarcia umowy spół-ki handlowej (art. 3 KSH). Spółki osobowe, jak i kapitałowe posiadają podmiotowość praw-ną (są więc tworami odrębnymi od ich uczestników). Spółki kapitałowe posiadają pełną osobowość prawną (art. 38–39 KC), natomiast spółki osobowe są tzw. niepełnymi osoba-mi prawnymi (ułomnymi osobami prawnymi, bezosobowymi podmiotami prawa – art. 331 § 2 KC w zw. z art. 8 § 1 KSH).

Podstawowa różnica konstrukcyjna pomiędzy nimi sprowadza się do tego czy są one raczej wspólnotą osób (spółki osobowe), czy też raczej wspólnotą kapitałów (spółki kapi-tałowe). Podstawowa różnica praktyczna sprowadza się do zasad odpowiedzialności ich wspólników za zobowiązania spółki. W spółkach osobowych wspólnicy ponoszą subsy-diarną osobistą i nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki (art. 22 § 2 w zw. z art. 31 KSH, a także art. 7781 KPC), z wyjątkiem (co do zasady) komandytariuszy w spółce komandytowej (art. 111 KSH) oraz akcjonariuszy w S.K.A. (art. 135 KSH). W spół-kach kapitałowych wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki (art. 151 § 4 KSH, art. 301 § 5 KSH). W polskim systemie prawnym brak istniejącej w innych państwach koncepcji tzw. odpowiedzialności przebijającej/podniesienia zasłony korpora-cyjnej (niem. Durchgriffshaftung, ang. lifting/piercing the corporate vail – LCV doctrine), na mocy której wierzyciele (zwłaszcza spółki zależnej) mogą sięgnąć do majątku spółki do-minującej, w przypadku gdy spółka dominująca użyła spółki zależnej w sposób instrumen-talny powodując u wierzycieli szkody (tzw. nadużycie podmiotowości prawnej). Swoistym surogatem odpowiedzialności „przebijającej” jest regulacja art. 6471 KC, powodująca, iż generalny wykonawca może ponosić odpowiedzialność za długi swoich podwykonawców.

orzecznictwo

Możliwość osobistej odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki

wyrok sn z dnia 24 listopada 2009 r. V csk 169/09Nie ma podstaw do wyłączenia bezpośredniej, osobistej odpowiedzialności wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za szkody wyrządzone osobom trzecim. Jest to jednak zawsze osobista odpowiedzialność wspólnika spółki kapitałowej za własne zawi-nione zachowania wyrządzające szkodę osobom trzecim, a nie odpowiedzialność wspól-nika za zobowiązania tych spółek.

1.2. stosunki prawne powiązane ze stosunkiem spółki handlowej – wybrane zagadnienia

1.2.1. Umowy (porozumienia) przygotowywujące powstanie (utworzenie) spółki handlowej (umowy przedzałożycielskie spółek handlowych) – wzmianka

Wzrost profesjonalizacji obrotu gospodarczego, połączony z wolą zapewnienia sobie przez strony utworzenia spółek o określonych parametrach gospodarczych (np. określonym poziomie kapitalizacji, z określoną strukturą aportów itp.), powoduje, iż coraz bardziej po-


pularne stają się porozumienia dotyczące utworzenia spółek. Jest to widoczne w szczególno-ści przy tworzeniu tzw. spółek celowych (ang. Special Purpose Vehice czyli „SPV”, względnie Special Purpose Entity czyli „SPE”), które będą uczestniczyły w złożonych i wieloetapowych przedsięwzięciach gospodarczych o dużym ryzyku (np. tzw. umowy joint-venture). Można jednak przyjąć, iż brak jest przeciwwskazań do zawierania umów przedwstępnych spółki handlowej (zwłaszcza kapitałowej), zarówno o skutku mocnym (art. 390 § 2 KC), jak i sła-bym (art. 390 § 1 KC) – tzw. umowy przedspółki. De lege lata nie wydaje się natomiast moż-liwe zawieranie umów w imieniu przyszłej (nieistniejącej) osoby prawnej (art. 39 § 2 KC). Nader sporne mogą być natomiast zasady obliczania odszkodowania z tytułu braku utwo-rzenia spółki, bądź też jej niedojścia do skutku pomimo zawiązania (np. ze względu na upływ 6-miesięcznego terminu jej zgłoszenia do KRS – art. 169 KSH).

1.2.2. Umowy dotyczące wykonywania praw udziałowych (umowy wspólników)

Uczestnicy obrotu gospodarczego są zainteresowani usunięciem stanu niepewności co do wykonywania praw udziałowych przez wspólników. Ze względu na powyższe, w prak-tyce obrotu gospodarczego wykształciły się bazujące na zasadzie swobody umów (art. 3531 KC) tzw. umowy wspólników (ang. shareholders agreements, niem. Stimmbindungsverträge).

Określenie powyższej umowy mianem umowy „wspólników” jest nieco mylące, po-nieważ ich stronami nie muszą być wyłącznie wspólnicy. Częstokroć stronami umów wspólników są także inwestorzy, którzy nie stają się wspólnikiem spółki, ale ze względu na zaangażowanie znacznych środków finansowych w spółce, są zainteresowani maksymalną „przewidywalnością” zachowań wspólników (zwłaszcza głosowań nad określonymi sprawa-mi na zgromadzeniach wspólników/walnych zgromadzeniach akcjonariuszy).

Umowy wspólników co do zasady mają charakter wielostronny.Podstawą umów wspólników jest określenie wspólnych zasad głosowania w odniesie-

niu do konkretnych kwestii związanych ze strukturą osobową (np. powoływanie członków zarządu i decydowanie o tym, kto będzie uprawniony do określania jego składu osobowego), a także majątkową spółki (podwyższenie/obniżenie kapitału, a także określenie, w jakich terminach i pod jakimi warunkami ma do niego dojść). Niewykonanie powyższych posta-nowień jest częstokroć obwarowane karami umownymi (art. 483 KC).

Niezależnie od powyższego, umowy te zawierają szereg postanowień dotyczących ograniczeń w rozporządzaniu prawami udziałowymi (akcjami, udziałami w sp. z o.o.), ma-jących na celu zapewnienie przewidywalnej struktury udziałowców, a także mających za-pewnić możliwość uzyskania określonej ceny w przypadku występowania/wstępowania do spółki innych wspólników.

Typowymi postanowieniami stosowanymi w umowach wspólników są: (-) opcja kupna (ang. call option) czyli możliwość żądania przez podmiot uprawniony

sprzedaży na jego rzecz określonej ilości praw udziałowych (akcji, udziałów w sp. z o.o.) po określonej cenie,

(-) opcja sprzedaży (ang. put option) – polega na możliwości zbycia przez uprawnionego określonej ilości praw udziałowych po określonej cenie na rzecz zobowiązanego,

(-) prawo pierwszeństwa (ang. right of first refusal) – polega ono na obowiązku zaofero-wania zbywanych przez sprzedającego praw udziałowych w spółce najpierw określo-nym udziałowcom (akcjonariuszom) spółki, a dopiero po odmowie skorzystania z niego przez uprawnionych sprzedający może zaoferować prawa udziałowe dowolnemu na-


bywcy. Zazwyczaj jest ono połączone ze szczegółową procedurą dokonywania oferty, jej przyjęcia bądź odmowy, a także proporcjonalnego przechodzenia uprawnień odrzu-conych przez poszczególnych akcjonariuszy na pozostałych akcjonariuszy. Podstawą umownego prawa pierwszeństwa jest zasada swobody umów (art. 3531 KC),

(-) prawo pierwokupu (ang. pre-emption right) – podstawą do jego zastosowania jest od-powiednio (via art. 2 KSH) stosowana regulacja zawarta w art. 596–602 KC. W przy-padku sprzedaży praw udziałowych ich zbywca zobowiązany jest zawrzeć z nabywcą umowę sprzedaży pod warunkiem, iż uprawniony nie skorzysta z prawa pierwokupu,

(-) prawo przyłączenia się do sprzedaży (ang. tag-along right) – polega na przyznaniu udzia-łowcowi X (zazwyczaj mniejszościowemu), w przypadku gdy udziałowiec Y (zazwyczaj dominujący), będzie zbywał swoje prawa udziałowe, prawa żądania zapewnienia możli-wości zbycia praw udziałowych X na takich samych warunkach jak zbycie praw udzia-łowych Y (w szczególności jeżeli chodzi o cenę),

(-) prawo wymuszenia sprzedaży (ang. drag-along right) – polega na przyznaniu udzia-łowcowi Y (zazwyczaj dominującemu), w przypadku gdy zdecyduje się on zbyć swoje prawa udziałowe w spółce, prawa żądania od udziałowca X (zazwyczaj mniejszościo-wego), aby przyłączył się do zbycia praw udziałowych przez Y,

(-) tzw. rosyjska ruletka/teksańska strzelanina (ang. russian roulette/texas shootout) – mechanizm ten zazwyczaj dotyczy spółek o podziale głosów 50/50. W takim przypad-ku, jeżeli jeden z udziałowców pragnie wykupić drugiego i proponuje mu określoną cenę za jego prawa udziałowe, drugi udziałowiec może „odbić” tę samą propozycję na tych samych warunkach (głównie cenowych) i zażądać, aby pierwotnie oferujący sam sprzedał mu prawa udziałowe na tych samych warunkach, które zaproponował jemu. Mechanizm ten ma na celu zapobieżenie składaniu propozycji nabycia praw udziało-wych z cenami poniżej warunków rynkowych,

(-) tzw. klauzule antyrozwodnieniowe (ang. anti-dilution clauses) mające na celu zacho-wanie identycznego stopnia siły głosu przez dotychczasowych wspólników (poprzez możliwość np. żądania od podmiotów, które uzyskały, w ramach emisji akcji, więcej niż dotychczas głosów, zbycia/darowania odpowiedniej ilości praw udziałowych na rzecz pozostałych),

(-) klauzule dotyczące rozwiązywania potencjalnych sporów (ang. deadlock clauses) okre-ślają szczegółowo procedurę prowadzenia negocjacji, spotkań i innych działań mają-cych na celu rozwiązanie problemu decyzyjnego.Konsekwencje naruszenia postanowień dotyczących ograniczeń w rozporządzaniu

prawami udziałowymi (opcje kupna/sprzedaży, prawo pierwszeństwa, prawo pierwokupu) będą inne w zależności od tego, czy będą one zawarte w samej umowie (statucie) spółki, czy też wyłącznie w umowie wspólników. W drugim przypadku (umowa pomiędzy wspólnika-mi), ich naruszenie będzie prowadzić wyłącznie do odpowiedzialności w relacjach pomię-dzy wspólnikami (inter partes). W przypadku wprowadzenia ich do treści umowy (statutu) spółki dopuszcza się w doktrynie możliwość bezskuteczności czynności dokonanej z naru-szeniem ww. ograniczeń nie tylko w stosunkach pomiędzy stronami, ale także w stosun-kach pomiędzy nabywcą praw udziałowych a spółką.

Dość powszechną praktyką jest poddawanie umów wspólników i sporów powstających na ich tle rozstrzygnięciu sądów arbitrażowych.


orzecznictwo

Skutki braku zgody spółki na rozporządzenie prawami udziałowymi

wyrok sn – izba cywilna z dnia 7 września 1993 r. ii crn 60/93LexPolonica nr 298583;OSNCP 1994/7–8 poz. 159;OSP 1994/5 poz. 86OSP 1994/7–8 poz. 143Umowa zbycia udziałów zawarta bez zezwolenia spółki z o.o. (do udzielenia którego właściwe jest zgromadzenie wspólników) stanowi czynność bezskuteczną, i to zarówno wobec spółki, jak i w stosunkach między stronami. Umowa taka może się stać skutecz-na dopiero wtedy, gdy stosowne zezwolenie zostanie wyraźnie udzielone.

wyrok sn – izba cywilna z 9 lutego 2007 r., iii csk 311/06Pr. Sp. 2008, Nr 4, s. 58Czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki (dokonaną przez spółkę – art. 254 § 2 k.s.h.), ale czynnością między zbywcą a nabywcą.

Gdy zbycie udziału jest uzależnione od zgody spółki, zastosowanie ma art. 182 k.s.h. Artykuł 182 k.s.h. jest przepisem, który uzależnia dokonanie konkretnej czynno-ści prawnej od zgody. Stosowne postanowienie umowy spółki ma wobec niego charakter wykonawczy. Stąd czynność prawna dokonana bez zgody wymaganej przepisem prawa (art. 182 k.s.h.) jest czynnością niezupełną (negotium claudicans) dotkniętą tzw. bez-skutecznością zawieszoną.

1.3. Prawo grup spółek (prawo holdingowe/koncernowe)

1.3.1. istota dominacji – zależności

Istotą dominacji jest możliwość wywierania przez spółkę dominującą decydującego wpływu na organizację i funkcjonowanie spółki zależnej. Katalog środków, za pomocą któ-rych dominacja ta może być wywierana, zawiera art. 4 § 1 pkt 4 KSH.

Sytuacja, w której pomiędzy podmiotami istnieje więcej niż jeden sposób domina-cji, określana jest dominacją złożoną krzyżową, podwójną – odwołuje się do niej art. 4 § 3–5 KSH.

Wyróżnić można dwa podstawowe źródła dominacji: (1) spółka dominująca oddziałuje na spółkę zależną poprzez wykonywanie praw udziało-

wych w spółce zależnej (w art. 4 § 1 pkt 4 lit. a–e KSH),(2) spółka dominująca oddziałuje na spółkę zależną za pomocą umowy cywilnoprawnej

zawartej pomiędzy spółką zależną i dominującą (tzw. umowy holdingowe – art. 7 KSH w zw. z art. 4 § 1 pkt 4 lit. f KSH).Holdingi powstałe w wyniku pierwszego typu oddziaływania określa się holdingami

(koncernami) faktycznymi, natomiast w wyniku drugiego – holdingami (koncernami) umow-nymi. Zasadność przyjętej terminologii może jednak budzić wątpliwości. W obu bowiem przypadkach podstawą dominacji będzie umowa – bądź to spółki handlowej zależnej (art. 4 §


1 pkt 4 lit. a-e oraz ab inito art. 4 § 1 pkt 4 lit. f KSH), bądź też umowa holdingowa (art. 4 § 1 pkt 4 lit. f in fine KSH w zw. z art. 7 KSH). W ramach niniejszego opracowania dominacja „faktyczna” będzie więc określana mianem dominacji umowno-statutowej, a domi-nacja wywierana za pomocą umowy holdingowej mianem dominacji umowno-struk-turalnej. Termin dominacja umowno-statutowa nawiązuje do terminologii KC, gdzie mianem statutu określa się umowę regulującą organizację i funkcjonowanie osoby prawnej (art. 38 KC), brak jest podstaw, aby odpowiednio nie stosować tej terminolo-gii do umów regulujących organizację i funkcjonowanie tzw. niepełnych osób praw-nych (art. 331 § 2 KC w zw. z art. 38 KC). Określenie dominacja umowno-strukturalna akcentuje okoliczność, iż także w tym przypadku podstawą stosunku dominacji – za-leżności jest umowa organizacyjna, prowadząca do powstania swoistej struktury or-ganizacyjnej. W praktyce najszersze zastosowanie ma dominacja umowno-statutowa.

Przesłanki osiągnięcia dominacji „statutowej” będą wyglądać odmiennie w zależności od tego, czy w roli spółki zależnej będzie występować: (1) spółka kapitałowa (obszerny katalog środków w tym zakresie zawierają art. 4

§ 1 pkt 4 lit a–d, oraz art. 4 § 1 pkt 4 lit. f ab initio KSH),(2) spółka osobowa (w tym przypadku uzyskanie dominacji będzie możliwe tylko w jed-

nym przypadku – art. 4 § 1 pkt 4 lit. e KSH).I tak: Ad (1)Spółka handlowa zostanie uznana za dominującą wobec spółki kapitałowej, jeżeli bę-

dzie (bezpośrednio lub pośrednio): (a) wywierać wpływ na jej organy zarządzające poprzez: (-) możliwość powoływania lub odwoływania większości członków jej zarządu (art. 4

§ 1 pkt 4 lit. b KSH), (-) tzw. unię personalną czyli sytuację, w której członkowie zarządu spółki dominu-

jącej stanowią więcej niż połowę członków zarządu spółki kapitałowej zależnej (art. 4 § 1 pkt 4 lit. d KSH),

(b) wywierać wpływ na jej organy nadzorcze poprzez: (-) możliwość powoływania lub odwoływania większości członków jej rady nadzor-

czej (art. 4 § 1 pkt 4 lit. c KSH),(c) wywierać wpływ na jej organy (współ)właścicielskie poprzez: (-) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu

wspólników albo na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, także jako zastawnik albo użytkownik (art. 4 § 1 pkt 4 lit. a KSH),

(d) wywierać decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej w inny sposób niż za pomocą umów holdingowych z art. 7 KSH (art. 4 § 1 pkt 4 lit. f ab initio KSH).Ad (2)Spółka handlowa zostanie uznana za dominującą wobec spółki osobowej, jeżeli będzie

(bezpośrednio lub pośrednio) dysponować większością głosów w spółce osobowej zależnej (art. 4 § 1 pkt 4 lit. e KSH).

Katalog przesłanek uzyskania dominacji nad spółką kapitałową jest więc o wiele bar-dziej rozbudowany niż katalog przesłanek dominacji nad spółką osobową.

Podstawą osiągnięcia nad spółką dominacji umowno–strukturalnej jest zawarcie przez spółkę dominującą i zależną tzw. umów holdingowych. Ich katalog ma charakter zamknię-ty – określa go art. 7 KSH, stosownie do treści którego wyróżniamy:


(a) umowy o zarządzanie spółką zależną,(b) umowy o przekazywanie zysku przez spółkę zależną.

1.3.2. konsekwencje uzyskania pozycji dominującej nad spółką handlową

1.3.2.1. wstęp

Obecnie obowiązujące regulacje dominacji-zależności mają charakter restrykcyjny tzn. w istotny sposób ograniczają funkcjonowanie zarówno spółki dominującej, jak i zależnej. Jednocześnie nie są one zawarte w jednej odrębnej części KSH, a są rozproszone po całym kodeksie. Ze względu na ich umiejscowienie można wyróżnić: (1) regulacje ogólne, znajdujące się w części ogólnej KSH,(2) regulacje szczególne, znajdujące się (z jednym drobnym wyjątkiem) tylko i wyłącznie

w przepisach regulujących organizację i funkcjonowanie spółki z o.o. oraz S.A.

1.3.2.2. ograniczenia i obowiązki wynikające z ogólnego prawa holdingowego

W ramach ogólnego prawa holdingowego należy wyróżnić:(1) obowiązki informacyjne,(2) obowiązek uzyskiwania zgody na zawieranie określonych umów przez spółkę zależną

z funkcjonariuszami spółki dominującej (art. 15 § 2 KSH).Ad (1)W ramach obowiązków informacyjnych wyróżniamy:

(a) obowiązki informacyjne określone w art. 6 KSH czyli: (i) obowiązek poinformowania przez dominującą spółki kapitałowej zależnej o po-

wstaniu stosunku dominacji w terminie dwóch tygodni od dnia powstania tego stosunku. Sankcją za naruszenie tego obowiązku jest zawieszenie wykonywania prawa głosu z akcji albo udziałów spółki dominującej reprezentujących więcej niż 33% kapitału zakładowego spółki zależnej. Istotne jest przy tym, iż uchwała zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia jest ważna tylko w przy-padku, gdy po odjęciu zawieszonych praw głosu z praw udziałowych będzie ona spełniać wymogi kworum oraz odpowiedniej większości głosów. O powyższej re-gulacji należy w szczególności pamiętać przy tworzeniu spółek celowych (SPV), w których dana spółka ma 100% głosów. W przypadku późniejszej zmiany struk-tury udziałowców możliwe będzie bowiem powoływanie się na bezwzględną nie-ważność podjętych wcześniej uchwał,

(ii) obowiązek udzielenia informacji na tzw. zapytanie holdingowe (art. 6 § 4 KSH). W tym przypadku spółka A będąca udziałowcem (akcjonariuszem) danej spółki

kapitałowej X, udziela odpowiedzi, czy jest ona spółką dominującą/zależną wobec innej spółki będącej udziałowcem spółki X. Dodatkowo można żądać ujawnienia liczby akcji lub głosów albo liczby udziałów lub głosów, jakie spółka A posiada w X. Zarówno zapytanie holdingowe, jak i odpowiedź powinny być złożone na piśmie.

Uprawnionymi do złożenia zapytania holdingowego są: akcjonariusz, wspólnik, członek zarządu albo rady nadzorczej spółki X. Odpowiedź na pytanie holdingowe musi być udzielona uprawnionemu oraz spółce X w terminie 10 dni od dnia otrzy-mania żądania. Jeżeli żądanie udzielenia odpowiedzi doszło do adresata później


niż na dwa tygodnie przed dniem, na który zwołano zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie, bieg terminu do jej udzielenia rozpoczyna się w dniu następującym po dniu, w którym zakończyło się zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie. Istotnym jest, iż od dnia rozpoczęcia biegu terminu udzie-lenia odpowiedzi do dnia jej udzielenia spółka A nie może wykonywać praw z ak-cji albo udziałów w spółce X.

Mechanizm powyższy może więc stanowić sposób obstrukcji dla wykonywania praw udziałowych przez spółkę dominującą.

Obowiązki określone w (a) i (b) stosuje się odpowiednio w razie ustania stosun-ku zależności. W takim przypadku ciążą one na spółce, która przestała być spół-ką dominującą.

Przepisy powyższe nie naruszają przepisów innych ustaw dotyczących nabywa-nia akcji, udziałów lub o uzyskaniu pozycji dominującej w spółce handlowej, co w szczególności obejmuje regulacje zawarte w OfPublU dotyczące obowiązków związanych z nabywaniem tzw. znacznych pakietów akcji spółki publicznej tj. obowiązków informacyjnych (art. 69–71 OfPUblU), a także instytucję wezwań (art. 72–81 OfPUblU),

(b) obowiązek ogłoszenia w sposób określony art. 5 § 2–4 KSH informacji o osiągnięciu lub utracie dominacji nad spółką akcyjną, w terminie 2 tygodni od uzyskania/utraty pozycji dominującej nad S.A. Zaniedbanie tego obowiązku nie prowadzi do tak dotkli-wych sankcji, jak te określone w art. 6 § 1 KSH, w tym przypadku mogą bowiem zna-leźć zastosowanie wyłącznie sankcje wynikające z niedochowania terminu rejestracji określonych faktów w KRS (postępowanie przymuszające),

(c) obowiązki rejestracyjne związane z zawarciem przez spółkę dominującą i zależną umo-wy holdingowej określone w art. 7 KSH.Ad (2)Obowiązek uzyskiwania zgody na zawieranie umów z funkcjonariuszami spółki do-

minującej polega na konieczności uzyskiwania zgody zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) spółki dominującej na zawarcie z (i) członkiem zarządu, (ii) prokurentem, (iii) likwidatorem spółki dominującej umowy: (1) kredytu,(2) pożyczki,(3) poręczenia,(4) bądź innej podobnej umowy.

Istotnym jest, iż naruszenie tego obowiązku jest zagrożone dotkliwą sankcją z art. 17 § 1–2 KSH.

Na koniec należy zauważyć, iż art. 6 § 2 KSH uniemożliwia obejście obowiązku sto-sowania prawa holdingowego przez tzw. „podstawienie” w miejsce spółki dominującej in-nej spółki od niej zależnej (np. A nie może wykonywać prawa głosu w spółce X, w związku z czym przenosi ogół swoich udziałów w spółce X na zależną od niej spółkę B, która staje się z tym dniem udziałowcem spółki X).

orzecznictwo

Uchwała sn – izba cywilna z dnia 22 października 2010 r. iii czP 69/2010LexPolonica nr 2399808;


Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/10, OSNC 2011/5 poz. 54;Rejent 2010/11 str. 205;Rejent 2010/12 str. 133;Umowa sprzedaży prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności wzniesionych na nim budynków zawarta między spółką kapitałową i jej prokurentem jako kupują-cym, w której znacznie zaniżono cenę sprzedaży, jest inną podobną umową w rozumie-niu art. 15 § 1 k.s.h.

1.3.2.3. regulacje szczególne dominacji – zależności

Regulacje szczególne w sposób najbardziej dotkliwy ingerują w organizację i funkcjo-nowanie spółki dominującej i zależnej.

W ich ramach należy wyróżnić regulacje dotyczące: (1) zarówno spółki z o.o., jak i akcyjnej, obejmujące: (a) zakaz nabywania praw udziałowych w spółce dominującej przez spółkę zależną; (i) w ramach spółki z o.o. – zakaz nabywania udziałów sp. z o.o. przez spółkę

od niej zależną (art. 200 § 1 KSH); (ii) w ramach S.A. – zakaz nabywania i obejmowania akcji S.A. przez spółkę od

niej zależną (art. 362 § 4 KSH i art. 366 § 1 i 4 KSH); (b) zakaz łączenia funkcji nadzorczych i zarządczych (incompatibilitas) czyli zakaz

łączenia funkcji w organach kontrolnych (radzie nadzorczej/komisji rewizyjnej) spółki z o.o. bądź S.A. z funkcją członka zarządu bądź likwidatora spółki od niej zależnej (art. 214 § 3 KSH, art. 387 § 3 KSH);

(2) tylko i wyłącznie spółki akcyjnej, obejmujące: (a) wymóg uzyskania uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy w przypadku za-

warcia umów określonych w art. 394 § 1 i 2 KSH; (b) prawo odmowy udzielenia akcjonariuszowi informacji określonej w art. 428 § 2

KSH;(c) regulacje określające maksymalną wysokość wynagrodzenia za usługi lub inne

świadczenia spełnione na rzecz spółki przez spółki zależne i dominujące w sto-sunku do niej (art. 355 § 3 KSH);

(d) regulacje dotyczące tzw. kumulacji głosów określone w art. 411 § 4 KSH (ang. vo-ting cap);

(e) możliwość upoważnienia do reprezentacji na walnym zgromadzeniu S.A. będą-cej spółką publiczną członków organów lub pracowników spółki zależnej od S.A. (art. 4122 § 3 KSH);

(f) regulacje zawarte w ramach warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego zawarte w art. 448 § 2 pkt 2 KSH.

W drodze wyjątku, należy wreszcie wspomnieć o zakazie określonym w art. 51611 § 6 KSH.

2.1. Problematyka spółek handlowych „w organizacji”

2.1.1. spółka kapitałowa „w organizacji”

Spółka kapitałowa w organizacji powstaje: 1. w przypadku spółki z o.o., z momentem zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpo-

wiedzialnością (art. 161 KSH w zw. z art. 11 KSH),2. w przypadku spółki akcyjnej, z chwilą zawiązania spółki akcyjnej czyli z momentem

objęcia wszystkich akcji (art. 310 w zw. z art. 11 KSH),natomiast ustaje:

stając się spółką kapitałową w docelowej formie – co następuje z chwilą wpisu do re-jestru (art. 12 KSH),

bądź: nie stając się spółką kapitałową w docelowej formie:

(-) jeżeli nie została zgłoszona do KRS w terminie 6 miesięcy od: (i) zawarcia umowy spół-ki z o.o., (ii) sporządzenia statutu spółki akcyjnej,

(-) jeżeli została zgłoszona do KRS i sąd odmówił rejestracji – z dniem uprawomocnienia się postanowienia o odmowie wpisu (co, uwzględniając ewentualne postępowanie od-woławcze, może znacznie przekroczyć 6-miesięczny termin).Z momentem powstania spółka kapitałowa w organizacji posiada pełną zdolność praw-

ną i zdolność do czynności prawnych (art. 11 § 1 KSH).Na uwagę zasługuje fakt, iż spółka kapitałowa w organizacji nie musi czekać z podję-

ciem działalności gospodarczej do momentu wpisu do KRS (art. 14 ust. 1 SDGU). Przepisy SDGU przewidują bowiem w tym zakresie wyjątek, umożliwiający spółce kapitałowej pod-jęcie działalności gospodarczej już z momentem powstania (art. 14 ust. 4 SDGU).

W odniesieniu do spółki kapitałowej w organizacji obowiązuje zasada kontynuacji, co oznacza, iż spółka kapitałowa z momentem wpisu staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji.

Za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie: (-) sama spółka,

2

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych

Zagadnienia wspólne dla spółek handlowych 23

(-) osoby które działały w jej imieniu, przy czym w stosunkach wewnętrznych ich odpo-wiedzialność ustaje z dniem zatwierdzenia ich czynności przez zgromadzenie wspól-ników/WZA (art. 161 § 3, art. 323 § 3 KSH), natomiast w stosunkach zewnętrznych ich odpowiedzialność przedawnia się na zasadach ogólnych,

(-) wspólnicy/akcjonariusze spółki kapitałowej w organizacji, przy czym ich odpowiedzial-ność jest ograniczona do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udzia-łów lub akcji.W zakresie nie będącym inaczej uregulowanym w przepisach dotyczących spółki w or-

ganizacji, stosuje się do niej odpowiednio przepisy o spółce kapitałowej w docelowej for-mie (art. 11 §2 KSH).

orzecznictwo

Zmiany umowy spółki kapitałowej w organizacji

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 lutego 2009 r. ii csk 489/2008LexPolonica nr 2040673;Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/5;OSNC 2010/2 poz. 29,OSP 2010/7–8 poz. 78Zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji następuje w dro-dze umowy zawartej przez wspólników.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych spółek kapitałowych w orga-nizacji, skutek rozporządzający czynności dokonanych ze spółką w organizacji

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 21 grudnia 2006 r. i aca 139/2006LexPolonica nr 12189161. Zgodnie z art. 2 ksh w zw. z art. 155 § 1 kc oraz art. 510 kc w chwili zawarcia umowy

spółki na powstałą na skutek tej czynności prawnej spółkę w organizacji (art. 161 § 1 ksh) przechodzą wkłady, o których mowa w tych przepisach tj. rzeczy oznaczo-ne co do tożsamości oraz wierzytelności. Przejście wierzytelności na nowo tworzoną spółkę nie jest uzależnione od podpisania dodatkowej umowy po zarejestrowa-niu spółki.

2. Spółka w organizacji może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe (art. 11 ksh). Nie ma racji Sąd I instancji podnosząc, iż do skutecznego wniesienia aportu wymagane jest zawarcie między wspólnikiem a spółką (już po jej zarejestrowaniu) dalszej umowy mającej już sku-tek rzeczowy.

2.1.2. spółka osobowa „w organizacji”

Spółki osobowe powstają dopiero z chwilą wpisu do KRS (art. 251 § 1, art. 94, art. 109 § 1, art. 134 § 1 KSH).


Co jednak dzieje się w okresie pomiędzy zawarciem umowy spółki osobowej a jej wpi-sem do rejestru?

W tym okresie nie ma zastosowania zasada subsydiarnej odpowiedzialności wspólni-ków za zobowiązania spółek osobowych (art. 22 § 2 w zw. z art. 31 § 1 KSH). Subsydiarna od-powiedzialność nie dotyczy bowiem osób (np. wspólników), które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu a przed zarejestrowaniem (art. 251 § 2 KSH oraz art. 31 § 3 KSH). Co wię-cej, w okresie spółki osobowej w organizacji, pełną i nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki osobowej w organizacji ponoszą także komplementariusze sp.k., oraz akcjonariusze S.K.A., jeżeli tylko działali oni w imieniu spółki (odpowiednio art. 109 § 2 KSH oraz art. 134 § 2 KSH).

Brak jednocześnie innych przepisów dotyczących organizacji i funkcjonowania spółek osobowych w organizacji, co może powodować w praktyce szereg problemów. Brak regula-cji pozytywnej powoduje, iż nie jest do końca wiadomo, jakie przepisy stosować do tej kon-strukcji tj. czy będą to w drodze analogii stosowane przepisy o spółce cywilnej, czy też, na zasadzie wykładni funkcjonalnej, przepisy o spółce w docelowej formie. Implikuje to sze-reg dalszych problemów:

(-) z wyjątkiem S.K.A., do której na mocy art. 126 § 1 pkt 2 KSH stosuje się odpowied-nio art. 326 KSH, brak terminu ustania spółki osobowej w organizacji. De lege lata spółka osobowa w organizacji może więc istnieć przez nieograniczony czas (w przeciwieństwie do spółek kapitałowych, które mogą istnieć przed rejestracją co do zasady tylko 6 miesięcy),

(-) brak odpowiednika art. 14 SDGU uniemożliwia prowadzenie działalności go-spodarczej przed wpisem spółki osobowej do KRS, działalność prowadzona w tym okre-sie będzie więc działalnością prowadzoną we wspólnym imieniu wspólników, co wyklucza uznanie jej za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 431 KC, co implikuje kolejne pyta-nia dotyczące m.in. terminu przedawnienia roszczeń, podwyższonych wymogów należytej staranności (art. 355 § 2 KSH), trybu, w jakim będą mogły być rozpatrywane te roszczenia (art. 4791 § 2 pkt 1 KPC), możliwość rozszerzania klauzuli wykonalności przeciwko wspól-nikom spółki w organizacji (art. 7781 KPC) itp.

2.2. wkłady i udziały (prawa udziałowe)

2.2.1. wkłady

Wkładem do spółki jest określony w umowie (statucie, akcie założycielskim), przed-miot świadczenia wspólnika przenoszony na spółkę, w zamian za co uzyskuje on prawa udziałowe (akcje, udziały) w spółce.

Ze względu na ich pieniężny bądź niepieniężny charakter wyróżnia się: (1) aporty – czyli wkłady niepieniężne,(2) wkłady pieniężne.

Zasadą jest, iż przedmiotem wkładu może być dowolne zbywalne prawo o charak-terze majątkowym (przykładowo prawo własności nieruchomości, świadczenie pracy lub usług, a także np. tzw. przenaszalne ekspektatywy). W żadnym przypadku przedmiotem wkładu nie mogą być niezbywalne prawa majątkowe (np. użytkowanie – art. 254 KC, za-równo ustanowione na rzecz wspólnika, jak i w przypadku, gdy wspólnik chciałby je usta-nowić na rzecz spółki).


W spółkach osobowych, poza powyższym wyjątkiem, brak w zasadzie ograniczeń co do przedmiotu wkładu (wyjątki to wkłady komandytariuszy sp.k. – art. 107 KSH oraz komple-mentariuszy S.K.A. – art.132 KSH, a także ograniczenia dotyczące wkładów akcjonariuszy wynikające z odpowiedniego stosowania do nich regulacji dotyczącej wkładów akcjonariu-szy w S.A., a w szczególności art. 14 KSH).

W przypadku spółek kapitałowych zasada ta doznaje większej liczby wyjątków.Aportami nie mogą być:

(1) prawa niezbywalne,(2) świadczenie pracy bądź usług (art. 14 ust. 1 KSH),

należy także pamiętać, iż: (3) wspólnik/akcjonariusz nie może także dokonać potrącenia ustawowego (jednostron-

nej czynności prawnej uregulowanej w art. 498–505 KC) przysługującej mu przeciwko spółce wierzytelności z wierzytelnością przysługującą spółce przeciwko niemu z tytułu wpłaty na poczet prawa udziałowego. Dopuszczalne jest natomiast potrącenie umow-ne (art. 14 § 4 KSH).Dodatkowo na gruncie orzecznictwa oraz poglądów doktryny przyjmuje się, iż wkła-

dem nie mogą być także: (-) zobowiązanie wspólnika do świadczenia w przyszłości określonej sumy pieniężnej na

rzecz powstałej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,(-) tzw. good will (renoma) wnoszona samodzielnie (tj. w oderwaniu od przedsiębiorstwa

– art. 551 KC).Spory w orzecznictwie wywołuje problematyka wnoszenia na rzecz spółki weksla wy-

stawionego przez wspólnika (zarzuca się, iż jego wręczenie nie może być uznawane za rów-noznaczne z zapłatą).

Jeżeli wkład niepieniężny wspólnika spółki kapitałowej ma wady, wspólnik jest zobo-wiązany do wyrównania spółce kapitałowej różnicy między wartością przyjętą w umowie albo statucie spółki a zbywczą wartością wkładu. Niezależnie od powyższego, umowa spółki (statut) mogą przewidywać dodatkowe uprawnienia spółki (art. 14 § 2 KSH). Spory wywołu-je długość terminu przedawnienia (nie jest to roszczenie wynikające z działalności gospo-darczej wspólnika, a więc należy przyjąć, iż termin wynosi 10 lat). Termin wymagalności roszczenia rozpoczyna się od dnia wniesienia wadliwego aportu do spółki.

Art. 14 § 3 KSH przewiduje obligatoryjną konwersję na kapitał zakładowy wierzytel-ności wspólnika (akcjonariusza) z tytułu pożyczki udzielonej spółce kapitałowej, w przy-padku, gdy została ogłoszona upadłość tej spółki w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy pożyczki.

Przedmiotem aportu do spółki (osobowej, jak i kapitałowej), może być także przedsię-biorstwo (art. 551 KC). W tym przypadku zastosowanie będzie miał art. 554 KC. Z punktu widzenia spółki wskazane jest więc przeprowadzenie badania due diligence, mające na celu określenie istnienia i potencjalnego zakresu zobowiązań (ryzyk cywilnoprawnych) związa-nych z wnoszonym przedsiębiorstwem. Niezależnie do powyższego, wnoszenie przedsiębior-stwa (zwłaszcza przedsiębiorcy jednoosobowego) wiązać się będzie w spółkach osobowych z dalszymi ograniczeniami wynikającymi z: (-) art. 33 KSH dotyczącego spółki jawnej, który znajduje także zastosowanie do spółki

partnerskiej (art. 89 KSH), komplementariuszy sp.k. (art. 103 KSH) i komplementariu-szy S.K.A. (art. 126 § 1 pkt 1 KSH),


(-) art. 116 KSH – stanowiącego autonomiczną regulację odpowiedzialności komandyta-riusza sp.k.

orzecznictwo

Odpowiedzialność za wady wkładu

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 29 października 2009 r. iii czP 61/2009LexPolonica nr 2090764Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/10OSNC 2010/7–8 poz. 991. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, do której przed dniem wejścia w życie usta-wy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94 poz. 1037 ze zm.) wspólnik wniósł wkład niepieniężny mający wady prawne, korzysta z ochrony przewidzianej w art. 14 § 2 w związku z art. 612 tej ustawy.2. Bieg dziesięcioletniego terminu przedawnienia roszczenia, o którym mowa w art. 14 § 2 Kodeksu spółek handlowych, rozpoczyna się od dnia wniesienia do spółki z ograni-czoną odpowiedzialnością wkładu niepieniężnego na pokrycie udziałów w kapitale za-kładowym tej spółki.

Wkłady nie posiadające zdolności aportowej

Uchwała składu siedmiu sędziów sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 2 mar-ca 1993 r. iii czP 123/92LexPolonica nr 298521OSNCP 1993/10 poz. 167OSP 1994/1 poz. 1Wokanda 1993/8 str. 1Zobowiązanie wspólnika do świadczenia w przyszłości określonej sumy pieniężnej na rzecz powstałej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie może stanowić pokrycia udziału w spółce.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 stycznia 1995 r. iii czP 177/94LexPolonica nr 303663OSNC 1995/5 poz. 75OSP 1995/9 poz. 196Prokuratura i Prawo – dodatek 1995/5 poz. 31Wokanda 1995/3 str. 6Nie jest dopuszczalne podwyższenie kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpo-wiedzialnością poprzez ponowne oszacowanie wkładów niepieniężnych wniesionych na pokrycie kapitału zakładowego.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 marca 1993 r. iii czP 21/93LexPolonica nr 315426


Przegląd Prawa Handlowego 1994/10 str. 28–30Radca Prawny 1993/5 str. 63–65Przysługujące najemcy prawo najmu lokalu użytkowego może być przedmiotem wkła-du niepieniężnego, którym wspólnik pokrywa swój udział w spółce z ograniczoną od-powiedzialnością.

Aport przedsiębiorstwa

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 marca 2007 r. V csk 518/2006LexPolonica nr 2092269Nabycie przedsiębiorstwa (lub gospodarstwa rolnego) jest równoznaczne z przystąpie-niem nabywcy do długów wynikających z zobowiązań pozostających w związku z pro-wadzeniem tego przedsiębiorstwa. Konstrukcja z art. 526 kc, a obecnie art. 55[4] kc, zakłada, że przystąpienie nabywcy do długu następuje wówczas, gdy nabycie przed-siębiorstwa nie pociąga za sobą przejęcia długów w trybie art. 519 kc. W stosunku zo-bowiązaniowym łączącym zbywcę przedsiębiorstwa z osobą trzecią pojawia się drugi dłużnik (nabywca). Pierwszy z dłużników (zbywca przedsiębiorstwa) odpowiada przy tym w sposób nieograniczony, natomiast drugi z dłużników (nabywca przedsiębiorstwa) – do wysokości wartości nabytego przedsiębiorstwa (lub gospodarstwa rolnego). W dok-trynie przeważa przy tym pogląd, że zbyciem przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55[4] kc, a wcześniej art. 526 kc, jest także wniesienie go jako aportu do spółki z ograniczo-ną odpowiedzialnością.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 28 lipca 2004 r. i aca 1274/2003LexPolonica nr 391199Monitor Prawniczy 2006/12 str. 663Monitor Prawniczy 2006/18 str. 991Wokanda 2005/7–8 str. 80Przejęcie przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jako aportu przedsiębior-stwa wspólników spółki cywilnej ma ten skutek, że ponosi ona odpowiedzialność za zo-bowiązania spółki cywilnej powstałe przed przejęciem, a związane z prowadzeniem przejmowanego przedsiębiorstwa. Do zobowiązań tych zaliczyć trzeba świadczenia od-szkodowawcze na rzecz kontrahentów spółki cywilnej powstałe w związku z nienależy-tym wykonaniem umów zawartych przez tę spółkę.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 22 stycznia 2002 r. V ckn 1178/2000LexPolonica nr 379805Przepis art. 526 kc ustanawia domniemanie prawne wzruszalne, że nabywca przedsię-biorstwa wiedział o zobowiązaniach związanych z jego prowadzeniem.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 30 stycznia 1997 r. iii ckn 28/96LexPolonica nr 314205Glosa 1997/7 str. 32Glosa 1998/2 str. 29Monitor Prawniczy – Zestawienie Tez 2000/9 str. 597


OSNC 1997/5 poz. 65Wokanda 1997/4 str. 8Wniesienie do spółki części składników majątkowych przedsiębiorstwa państwowe-go, nie uzasadnia jej odpowiedzialności jako nabywcy przedsiębiorstwa (art. 526 kc), choćby składniki te umożliwiały prowadzenie działalności gospodarczej przez tę spółkę.

2.2.2. Prawa udziałowe

Prawa udziałowe są ogółem uprawnień wspólnika spółki handlowej (praw i kompeten-cji), uzyskiwanych w zamian za wniesiony wkład.

Prawa udziałowe w spółkach handlowych można podzielić na: (1) ogół praw i obowiązków w spółkach osobowych (art. 10 § 1 KSH z wyjątkiem ak-

cjonariuszy S.K.A., którzy posiadają akcje),(2) udziały w spółce z o.o.,(3) akcje w spółce akcyjnej.Podstawowa różnica pomiędzy ww. rodzajami praw udziałowych polega na zasadach

obrotu nimi.W spółce akcyjnej zasadą jest pełna zbywalność akcji (art. 337 § 1 KSH). Wszelkie ogra-

niczenia, zarówno statutowe (art. 337 § 2–6 KSH), jak i umowne (art. 338 KSH), będą miały charakter wyjątku wymagającego szczegółowego uregulowania. Podobnie sytuacja wygląda w spółce z o.o. (art. 182 KSH). W spółkach osobowych (z wyjątkiem akcji S.K.A., do których mają zastosowanie przepisy o S.A. – art. 126 § 1 pkt 2 KSH) sytuacja wygląda odwrotnie. Przeniesienie ogółu praw i obowiązków może nastąpić tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Dodatkowo konieczne jest uzyskanie pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników (chyba że umowa spółki stanowi inaczej – art. 10 § 2 KSH).

W przypadku spółek kapitałowych należy także pamiętać o bezwzględnym zakazie czynności rozporządzających w odniesieniu do praw udziałowych (art. 16 KSH):

(1) przed wpisem spółki do rejestru,(2) przed wpisem podwyższenia kapitału zakładowego do rejestru.

Powyższe nie wyklucza jednak czynności zobowiązujących do rozporządzenia.Należy także pamiętać o innych ustawowych ograniczeniach rozporządzania akcjami

w S.A. (art. 336 § 1 in fine, art. 356 § 2 KSH).

orzecznictwo

Rozporządzenie akcją w S.A.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 12 czerwca 2008 r. iii csk 8/2008LexPolonica nr 1955926;Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/9;OSNC 2009/B poz. 53Ograniczenie w zakresie rozporządzania akcjami stanowi wyjątek od ogólnej zasady swobody dysponowania tymi walorami przez akcjonariusza (art. 337 § 1 ksh). Przepisy wprowadzające odstępstwo od tej zasady (art. 337 § 2 i § 4 ksh) powinny być zatem tłu-


maczone restryktywnie, także w sferze przyjętych środków zmierzających do uzyskania zasadniczego efektu ograniczenia.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 stycznia 2010 r. ii csk 357/2009LexPolonica nr 2127321Warunkiem skutecznego ograniczenia zbywalności akcji w statucie jest zamieszczenie w nim postanowień określonych w art. 337 § 4 k.s.h. Wskazanie w kwestionowanym po-stanowieniu statutu tylko ofertowego sposobu zbycia na rzecz osoby, która zapropono-wała najwyższą cenę nie odpowiadało wymaganiom określonym w tym unormowaniu. Brak postanowień statutu dotyczących wskazania nabywcy, ceny albo sposobu jej okre-ślenia, a także terminu zapłaty wywołuje ten skutek, że winkulowana akcja może być zbyta bez ograniczenia co do jej zbycia. Innymi słowy zbycie akcji nie podlega określo-nemu w statucie ograniczeniu, gdy nie spełnia ono chociażby jednego z wymagań okre-ślonych w art. 347 § 4 k.s.h.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 czerwca 2005 r. V ck 718/2004LexPolonica nr 1631274Brak postanowień statutu dotyczących wskazania nabywcy, ceny albo sposobu jej okre-ślenia oraz terminu zapłaty powoduje, że winkulowana akcja może być zbyta bez ograni-czenia tj. bez zachowania dalszych zawartych już w statucie ograniczeń co do jej zbycia.

wyrok sądu apelacyjnego w łodzi z dnia 7 marca 1994 r. acr 21/94LexPolonica nr 350890, Wokanda 1994/11 str. 54(…)4. Ograniczenie zbywalności akcji na okaziciela przez wprowadzenie wymogu zgody

spółki, uznać należy za nieważne jako sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym art. 348 § 1 kh w związku z art. 57 § 1 kc. Sprzeczne także z samą istotą akcji na okaziciela. Uzależnienie zbywalności akcji od zgody spółki może zatem dotyczyć tylko akcji imiennych, nigdy zaś akcji na okaziciela, stąd w takim zakresie uchwa-ła zarządu komisarycznego jest nieważna jako sprzeczna z bezwzględnie obowią-zującymi przepisami prawa.

Rozporządzenie udziałem w sp. z o.o.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 11 lipca 2007 r. i aca 332/2007 LexPolonica nr 1932869Zgoda spółki jest zgodą osoby trzeciej i spółka może udzielić tej zgody zarówno przed, jak i po dokonaniu czynności prawnej przenoszącej udział, w tym ostatnim przypad-ku ze skutkiem wstecznym (art. 63 kc). Do czasu złożenia oświadczenia przez spółkę, czynność mająca na celu przeniesienie udziału w spółce będzie czynnością niezupełną, a w razie odmowy będzie nieważna.Art. 182 ksh nie daje przyszłemu nabywcy uprawnienia do wystąpienia do Sądu Rejestrowego o wydanie zezwolenia po dokonaniu czynności prawnej mającej na celu przeniesienie udziału (tj. zezwolenia ze skutkiem wstecznym).Art. 64 kc nie uprawnia sądu do wydania zezwolenia na przeniesienie udziału w spółce z o.o. i nie może prowadzić do zobowiązania spółki do złożenia oświadczenia


woli zastępującego owo zezwolenie w sytuacji, gdy nie istnieje źródło takiego obowiąz-ku spółki w umowie bądź przepisie prawa.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lutego 2006 r. V ck 437/2005LexPolonica nr 399912To w umowie spółki zostaje ukształtowane uprawnienie określane jako pierwszeństwo nabycia udziałów przez pozostałych wspólników. Możliwe jest ukształtowanie tego pra-wa jako prawa pierwokupu w rozumieniu art. 596 kc; dopuszczalne jest także zawar-cie w umowie spółki postanowień odbiegających od uregulowań zawartych w kodeksie cywilnym.


Rozporządzenie udziałem (ogółem praw i obowiązków) w spółkach osobowych

Postanowienie sądu okręgowego w bydgoszczy z dnia 13 maja 2009 r. Viii ga 23/2009LexPolonica nr 2353452Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku 2010/1 poz. 8 str. 65Zbycie procentowe „udziałów” w spółce osobowej (części tego udziału) godzi w integral-ność udziału jako konglomeratu uprawnień o charakterze majątkowo – korporacyjnym i jest niedopuszczalne.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 26 października 2006 r. Vi aca 394/2006LexPolonica nr 1954274OSA 2008/8 poz. 26 str. 50Skoro przepisy ksh uzależniają przeniesienie „udziału spółkowego” w spółce osobowej na innego wspólnika lub osobę trzecią od spełnienia dwóch przesłanek przewidzianych w art. 10 § 1 i § 2 ksh, to brak w umowie spółki postanowienia zezwalającego na prze-niesienie „udziału spółkowego” powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej dokonanej z naruszeniem tego przepisu (art. 58 kc).

2.3. Firma spółek handlowych (art. 432–4310 kc)

2.3.1. wstęp

Firma jest oznaczeniem przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą (art. 432 § 1 KC). Podlega ona ochronie zarówno na etapie naruszenia, jak i samego zagro-


żenia (art. 4310 KC w zw. z art. 23 i 24 KC). Prawo do firmy jest także chronione na mocy re-gulacji publicznoprawnych (art. 3 i 18 ZKNU).

Firma nie może być zbyta, możliwe jest jednak upoważnienie przez przedsiębiorcę in-nego przedsiębiorcy do korzystania ze swej firmy, pod warunkiem, iż nie wprowadza ona w błąd (art. 439 § 2 KC).

2.3.2. zasady prawa firmowego

Tworzenie, a także korzystanie z firmy opiera się na kilku podstawowych zasadach. Są to zasady: (1) prawdziwości,(2) jedności,(3) jawności,(4) ciągłości (kontynuacji),(5) wyłączności.

Ad (1)Używana przez przedsiębiorcę firma winna być zgodna z rzeczywistym stanem fak-

tycznym i prawnym. Firma nie może wprowadzać w błąd (art. 433 § 2 KC).Ad (2)Przedsiębiorca może używać tylko jednej firmy. W przypadku oddziału jego firma po-

winna zawierać pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział” ze wskazaniem miejsco-wości, w której oddział ma siedzibę (art. 436 KC).

Ad (3)Firma winna być dostępna dla uczestników obrotu w związku z czym podlega ona obo-

wiązkowi ujawnienia we właściwym rejestrze (art. 432 KSH), także w przypadku jej zmia-ny (art. 437 KC).

Ad (4)Umożliwia ona zachowanie dotychczasowej firmy w sytuacjach, w których przy zasto-

sowaniu zasad ogólnych konieczne byłoby jej uaktualnienie (np. nabycie przedsiębiorstwa –art. 438 § 3 KC, przekształcenia spółek – art. 554 KSH).

Ad (5)Firma powinna odróżniać się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzą-

cych działalność na tym samym rynku (art. 433 § 1 KC).

2.3.3. budowa firmy

Każda firma składa się z: (1) rdzenia (korpusu),(2) dodatków, które dzielą się na: (a) obowiązkowe, (b) dowolne.

Ad (1)W spółkach handlowych rdzeń (korpus) firmy powinien zawierać:

(-) w sp.j. – nazwiska lub firmy jednego lub kilku wspólników;(-) w sp.p. – nazwiska jednego lub kilku partnerów;(-) w sp.k. – nazwiska lub firmy jednego lub kilku komplementariuszy;


Dodatkowo, jeżeli komplementariuszem w sp.k. jest osoba prawna, firma powinna za-wierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spół-ka komandytowa”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.

Nazwisko/firma komandytariusza nie może być zamieszczona w firmie spółki. W przy-padku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, ko-mandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak, jak komplementariusz (art. 104 § 3–4 KSH).(-) w S.K.A. – nazwiska lub firmy jednego lub kilku komplementariuszy;

Dodatkowo, jeżeli komplementariuszem S.K.A. jest osoba prawna, firma spółki powin-na zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowo-akcyjna”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementa-riusza, który jest osobą fizyczną.

Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być zamieszczane w firmie spół-ki. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spół-ki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak, jak komplementariusz (art. 127 § 3–4 KSH).(-) w spółce z o.o. oraz akcyjnej dowolnie obraną nazwę bądź imię i nazwisko lub pseu-

donim osoby fizycznej, jeśli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska lub pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci – zgody jej małżonka i dzieci (art. 435 § 3 KC).Ad (2)Dodatki obowiązkowe:

(-) w przypadku spółek osobowych dodatek powinien zawierać oznaczenie formy prawnej, które może być użyte w skrócie (art. 24 KSH, art. 90 § 1–2 KSH, art. 104 § 1–2 KSH, art. 127 § 1–2 KSH),

(-) w przypadku spółek kapitałowych dodatki winny określać ich formę prawną (art. 435 § 2 KC) czyli: spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Określenie for-my prawnej może być używane w skrócie (art. 160 § 2 KSH, art. 305 § 2 KSH).W razie utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w fir-

mie, spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za wyrażoną na piśmie jego zgodą, a w razie jego śmierci – za zgodą jego małżonka i dzieci. Powyższe ma zastosowanie także w przypadku kontynuowania działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej następcą prawnym (art. 438 § 1–2 KC).

Dodatki nieobowiązkowe mają na celu bliższe określenie przedsiębiorcy (np. przed-miot działalności, siedzibę). Oznaczenia te winny się jednak odróżniać należycie od firm innych przedsiębiorców (art. 432 § 1 KC), nie mogą także wprowadzać w błąd, w szczegól-ności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca dzia-łalności, źródeł zaopatrzenia (art. 433 § 2 KC), czyli np. kiosk nie powinien mieć w swojej firmie określenia hurtownia.

Istnieją także inne ograniczenia w zakresie treści firmy wynikające z ustaw szcze-gólnych, zwłaszcza dotyczących różnego typu specjalistycznych typów spółek akcyjnych, np. oznaczenia „bank” nie może używać inna spółka niż tylko prowadząca działalność ban-kową w rozumieniu przepisów prawa bankowego.


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 października 2008 r. iii csk 192/2008LexPolonica nr 1966743Brak obecnie możliwości uzupełnienia firmy oddziału dodatkiem dostatecznie odróż-niającym nie świadczy o przyzwoleniu na oznaczenie oddziału w sposób niepozwalający na dostateczne odróżnienie jej od firm innych przedsiębiorców prowadzących działal-ność na tym samym rynku. Jeżeli oznaczenie takie, jak i posługiwanie się tym oznacze-niem w działalności oddziału, narusza prawo do firmy innego przedsiębiorcy, jest to działanie bezprawne.wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 6 maja 1998 r. ii ckn 734/97LexPolonica nr 333054;Glosa 2000/4 str. 32;Jurysta 1999/2–3 str. 53;OSNC 1999/2 poz. 25;OSP 1999/2 poz. 31;Państwo i Prawo 2000/1 str. 102;Wokanda 1998/12 str. 2Spółka, która, będąc założycielem innej spółki, wyraziła zgodę na używanie przez nią zbliżonej nazwy, nie może po zbyciu udziałów żądać zaniechania dalszego używania nazwy założonej spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 14 grudnia 1990 r. i cr 529/90LexPolonica nr 296333OSNCP 1992/7–8 poz. 136Przegląd Sądowy 1991/4 str. 98Przegląd Sądowy 1992/11–12 str. 107Nazwa (firma) przedsiębiorstwa prowadzonego w formie spółki prawa cywilnego stano-wi dobro osobiste wspólników (art. 23 kc) podlegające ochronie stosownie do art. 24 kc.

2.4. Prokura

2.4.1. Pojęcie prokury

Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa uregulowanym w art. 1091–1099 KC.

Prokury może udzielić tylko przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przed-siębiorców. Zakresem prokury jest objęte umocowanie do czynności sądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurentem może być jedynie osoba fizycz-na mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Prokura nie może zostać przeniesiona – vide jednak art. 1096 in fine KC.


2.4.2. Ustanowienie i udzielenie prokury

Ustanowienie prokury jest decyzją wewnętrzną należącą do stosunków wewnętrz-nych przedsiębiorcy i nie wywołuje skutków prawnych wobec osób trzecich. Przy okazji ustanowienia prokury jest zazwyczaj podejmowana decyzja co do ewentualnego stosun-ku podstawowego dotyczącego prokury (czy będzie on istniał i jakiego będzie on rodzaju, np. umowa zlecenia, umowa o pracę itp.). W sp.j. ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki (art. 41 § 1 KSH). W spół-ce partnerskiej, jeżeli nie powołano zarządu, decyzja o ustanowieniu prokury wymaga zgo-dy wszystkich partnerów (art. 41 § 1 KSH w zw. z art. 89 KSH), jeżeli natomiast powołano zarząd i jest on wieloosobowy, konieczna jest zgoda wszystkich członków zarządu (art. 97 § 2 w zw. z art. 208 § 6 KSH). W spółce komandytowej ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich komplementariuszy i komandytariuszy (jako czynności przekraczającej zakres zwykłych czynności – art. 121 § 2 KSH). W S.K.A. ustanowienie prokury stanowi kompe-tencję wszystkich komplementariuszy, o ile statut nie powierzył prowadzenia spraw spółki jednemu lub kilku komplementariuszom (art. 41 § 1 w zw. z art. 126 pkt 1 KSH oraz art. 140 § 1 i 2 KSH). W spółce z o.o. posiadającej wieloosobowy zarząd, ustanowienie prokury wy-maga zgody wszystkich członków zarządu (art. 208 § 6 KSH). W S.A. ustanowienie proku-ry wymaga zgody wszystkich członków zarządu (art. 371 § 4 KSH).

Udzielenie prokury jest oświadczeniem woli składanym w stosunkach zewnętrznych (akt reprezentacji). W sp.j., o ile umowa nie przewiduje reprezentacji łącznej, oświadcze-nie o udzieleniu prokury może złożyć każdy wspólnik niepozbawiony prawa reprezentacji (art. 29–30 KSH). W innym przypadku, oświadczenie o udzieleniu prokury winno być zło-żone zgodnie z zasadami reprezentacji. W sp.p., jeżeli nie powołano zarządu, oświadczenie składa samodzielnie każdy partner (o ile nie został pozbawiony prawa do reprezentowania spółki, względnie o ile umowa spółki nie stanowi inaczej – art. 96 i art. 89 KSH). W przy-padku powołania zarządu w sp.p., stosownie do postanowień umowy, oświadczenie o udzie-leniu prokury spółki składa dwóch lub więcej członków zarządu (art. 97 oraz art. 201 KSH), bądź jeden z członków zarządu (art. 97, art. 204, art. 205 KSH). W spółce komandytowej, przy udzieleniu prokury spółkę reprezentuje każdy komplementariusz niepozbawiony pra-wa reprezentowania spółki (art. 117 i art. 103 KSH). W S.K.A. ustanowienie prokury wy-maga działania komplementariuszy niepozbawionych prawa reprezezentowania spółki na mocy statutu bądź orzeczenia sądu. W sp. z o.o., jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wyma-gane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem, o ile umowa spółki nie stanowi w tym względzie inaczej (art. 205 § 1 KSH). W spółce akcyjnej ustanowienie prokury wymaga współdziałania dwóch członków zarzą-du (art. 373 § 1 KSH).

2.4.3. Forma prokury

Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie (art. 1092 § 1 KC).Do prokury nie stosuje się art. 99 KC. Wyjątek od wymogu formy pisemnej ma miej-

sce, gdy przedmiotem czynności jest: (1) zbycie przedsiębiorstwa, dokonanie czynności prawnej, na podstawie której następu-

je oddanie go do czasowego korzystania,(2) zbywanie i obciążanie nieruchomości.


W powyższych przypadkach wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czyn-ności, do pełnomocnictwa tego należy stosować art. 98 i art. 99 § 1 KC i dlatego powinno ono być udzielone w formie przewidzianej dla danej czynności.

W odniesieniu do czynności prawnych niewymienionych w art. 1093 KC nie ma obowiązku stosowania formy szczególnej wymaganej przez odrębne przepisy. Jeżeli więc właściwe prze-pisy wymagają do takich czynności formy szczególnej nie będzie ona konieczna (np. nabycie przez prokurenta nieruchomości nie wymaga prokury udzielonej w formie aktu notarialnego).

2.4.4. zakres umocowania prokurenta i jego przekroczenie

Prokurent jest umocowany do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych zwią-zanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 1091 § 1 KC), z wyłączeniem czynności okre-ślonych w art. 1093 KC. Należy pamiętać, iż prokura nie może być ograniczona ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (art. 1091 § 2 KC). Czynności niewchodzące w zakres art. 1091 § 1, art. 1093, art. 1095 K nie są objęte zakresem umocowania prokurenta (np. nie może on wnieść powództwa o rozwiązanie i likwidację spółki – nie jest to czynność związana z pro-wadzeniem przedsiębiorstwa, a jego likwidacją). Sposób składania oświadczeń woli przez prokurenta określa art. 1099 KC.

W przypadku przekroczenia zakresu umocowania prokurenta należy odpowiednio stosować przepisy dotyczące działania pełnomocnika bez umocowania, bądź przekracza-jącego jego zakres (art. 103–105 KC).

W regulacji prokury brak przepisów dotyczących czynności z samym sobą – należy wtedy odpowiednio stosować art. 108 KC.

2.4.5. rodzaje prokury

Przepisy KC nie ograniczają ani liczby prokur, ani liczby podmiotów je tworzących. W związku z powyższym można wyróżnić: (1) prokurę oddzielną (samoistną),(2) prokurę łączną,(3) prokurę oddziałową,

a także, rodzącą największe problemy praktyczne konstrukcję: (4) tzw. mieszanej reprezentacji łącznej.

Ad (1)Występuje ona, gdy przedsiębiorca udziela prokury (uprawniającej do samodzielnego

działania) jednej lub kilku osobom.Ad (2)Ma ona miejsce, gdy do złożenia oświadczenia woli w imieniu przedsiębiorcy koniecz-

ne jest współdziałanie co najmniej dwóch prokurentów. W takim przypadku konieczne jest jednak wskazanie, jaka liczba prokurentów łącznych musi działać razem, aby doszło do zło-żenia oświadczenia woli (np. przedsiębiorca powołuje 5 prokurentów łącznych, określając, iż do złożenia oświadczenia woli konieczne jest współdziałanie minimum 3).

W przypadku powoływania znaczniejszej liczby prokurentów, dopuszczalna jest dal-sza dywersyfikacja kryteriów ich współdziałania (dla uniknięcia wątpliwości konieczne jest wpisanie tego typu ograniczeń do rejestru). Można np. grupować ich w zespoły, stwierdza-


jąc, iż do określonego typu transakcji (określonych np. kwotowo przedziałów) konieczne jest współdziałanie 2 prokurentów, a powyżej np. 3.

Oświadczenie woli w ramach prokury łącznej zostaje złożone z momentem złożenia oświadczenia woli przez ostatniego z mających łącznie działać prokurentów (np. w przypad-ku reprezentacji minimum 3 prokurentów łącznych, gdy dwóch złożyło oświadczenie woli jednego dnia, a trzeci dwa dni później – jest ono ważne od momentu złożenia woli przez tego ostatniego). Do tego czasu druga strona może skorzystać z art. 103 § 2 KC.

Ad (3)Prokura oddziałowa (art. 1095 KC) stanowi jeden z dopuszczalnych sposobów ograni-

czenia prokury w stosunku do osób trzecich (art. 1091 § 2 KC). W takim przypadku nastę-puje ograniczenie przedmiotowe zakresu reprezentacji prokurenta (zakres spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa). Aby móc wpisać prokurę oddziałową, konieczne jest uprzednie odnotowanie w KRS, iż dany przedsiębiorca posiada oddziały (art. 38 pkt 1 lit. d KRSU). Problemem jest brak pojęcia oddziału (nie posługuje się nim ani KC, ani KRSU, a jedynie art. 5 pkt 4 SDGU). W przypadku złożenia wniosku o zarejestrowanie oddziału, KRS będzie uprawniony do badania, czy dana jednostka jest wystarczająco wyodrębniona (prawnie relewantna wobec osób trzecich).

Ad (4)Mieszana reprezentacja łączna ma miejsce gdy dany podmiot jest reprezentowany łącz-

nie przez prokurenta (prokurentów) oraz podmiot uprawniony do reprezentowania przed-siębiorcy na podstawie innego tytułu prawnego (np. członków zarządu). W tym przypadku dochodzi do nałożenia się dwóch odrębnych podstaw reprezentacji – szczególnego rodzaju pełnomocnictwa, którym jest prokura i zasad (sposobów) reprezentacji organicznej przez organy spółki (członków zarządu).

W spółkach handlowych możliwość ustanowienia mieszanej reprezentacji łącznej wy-nika: (-) w sp.j. – art. 30 § 1 KSH,(-) w sp.p, gdy nie powołano zarządu – art. 89 KSH w zw. z art. 30 § 1 KSH, gdy powoła-

no zarząd – art. 205 KSH w zw. z art. 97 § 2 KSH,(-) w sp.k. komplementariusz (niewyłączny od prawa reprezentowania spółki) może re-

prezentować spółkę sam bądź łącznie z innym komplementariuszem lub prokurentem (art. 103 w zw. z art. 117), natomiast komandytariusz może reprezentować spółkę wy-łącznie jako pełnomocnik (art. 118 § 1 KSH), co obejmuje swym zakresem także pro-kurę (zarówno łączną, jak i samoistną),

(-) w S.K.A. komplementariusz może zostać zobowiązany do reprezentowania spółki łącz-nie z prokurentem (art. 126 § 1 pkt 1 KSH w zw. z art. 137 § 1 KSH), akcjonariusz S.K.A. może reprezentować tą spółkę wyłącznie jako pełnomocnik (co obejmuje swym zakre-sem także prokurę – art. 138 § 1 KSH),

(-) w sp. z o.o. posiadającej wieloosobowy zarząd, sposób reprezentacji określa umowa, w przypadku gdy nie zawiera ona w tym względzie regulacji – art. 205 § 1 KSH, po-wyższe nie wyklucza ustanowienia prokury jednoosobowej i łącznej, a także nie ogra-nicza praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze (art. 205 § 3 KSH),

(-) zasady reprezentacji w S.A. określa art. 373 § 1 KSH, co do ustanowienia prokury – art. 373 § 3 KSH.


Mieszana reprezentacja łączna zawiera więc w sobie elementy zarówno reprezentacji organicznej (w odniesieniu do członków zarządu), jak i prokury (łącznej bądź samoistnej). Nie można więc utożsamiać prokury łącznej i mieszanej reprezentacji łącznej.

Kwestią budzącą największe spory i wątpliwości jest możliwość udzielania tzw. pro-kury łącznej niewłaściwej. Polega ona na możliwości udzielenia prokury jednej osobie z za-strzeżeniem, iż może ona działać tylko i wyłącznie z innym członkiem zarządu spółki, przy czym prokura taka nie jest traktowana jako łączna. Odrębną kwestią w ramach tego zagad-nienia jest problematyka dopuszczalności udzielenia pełnomocnictwa (prokury) członkowi zarządu. Tego typu rozwiązania często pojawiają się w praktyce obrotu, ale problematyka ta nie jest, jak dotychczas, jednoznacznie rozstrzygnięta przez doktrynę oraz orzecznictwo.

2.4.6. wygaśnięcie prokury

Wygaśnięcie prokury oznacza wygaśnięcie uprawnienia do dokonywania czynno-ści w imieniu mocodawcy. Regulacja dotycząca wygaśnięcia prokury jest zawarta w KC (wprost art. 1099 KC oraz odpowiednio przepisy o wygaśnięciu pełnomocnictwa np. art. 102 KC), a także w KSH (np. art. 41 § 2, art. 79 § 1, art. 208 § 7, art. 284 § 1, art. 371 § 5, art. 470 § 1 KSH). Wygaśnięcie prokury (niezależnie od jej przyczyny) winno być zgłoszone do KRS (art. 1098 § 1 KC).

W ramach wygaśnięcia prokury można wyróżnić następujące grupy zagadnień: (1) odwołanie prokury, zrzeczenie się prokury przez prokurenta,(2) wygaśnięcie prokury z przyczyn leżących po stronie mocodawcy,(3) wygaśnięcie prokury z przyczyn dotyczących prokurenta.

Ad (1)Prokura może być w każdym czasie odwołana (art. 1097 § 1 KC).W ramach spółek handlowych, podobnie jak przy jej ustanawianiu, należy odróżnić

problematykę czynności wewnętrznych dotyczących odwołania prokury (podjęcia decyzji o odwołaniu prokury ze skutkiem pro foro interno), od złożenia oświadczenia woli o odwo-łaniu. Decyzja o odwołaniu może być dokonana nawet przez jednego ze wspólników ma-jącego prawo prowadzenia spraw spółki (art. 41 § 2 KSH w sp.j., który to przepis znajduje odpowiednie zastosowanie do innych spółek osobowych), bądź jednego z członków za-rządu spółek kapitałowych (art. 208 § 7 i art. 371 § 5 KSH). Natomiast oświadczenie woli o odwołaniu (akt reprezentacji w stosunkach zewnętrznych), musi być dokonany zgodnie z zasadami i sposobem reprezentacji w danej spółce. W przypadku oświadczeń woli o od-wołaniu prokury istnieje jednak spór czy regulacje art. 208 § 7 i art. 371 § 5 KSH nie mogą być traktowane jako przepis specjalny dotyczący zasad reprezentacji spółek kapitałowych (przyjmując taką, dyskusyjną reprezentację możliwe będzie odwołanie prokurenta np. przez 1 członka zarządu w sytuacji, gdy do składania oświadczeń woli w imieniu spółki koniecz-ne jest współdziałanie co najmniej 2 członków zarządu).

Pomimo braku regulacji zrzeczenia się prokury w przepisach KC, powszechnie przyj-muje się dopuszczalność jej dokonania przez prokurenta. W takim przypadku prokurent winien złożyć oświadczenie woli mocodawcy o zrzeczeniu się prokury oraz zwrócić doku-ment prokury (odpowiednio stosowany art. 102 KC o pełnomocnictwie).

Ad (2)Prokura wygasa z przyczyn leżących po stronie mocodawcy, gdy ma miejsce (art. 1097

§ 2 KC):


(-) wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru,(-) ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy (sporne jest czy chodzi tutaj o upadłość likwida-

cyjną czy także o układową),(-) otwarcie likwidacji,(-) przekształcenie przedsiębiorcy – sporne jest czy chodzi tutaj tylko o przekształcenia

sensu stricto (w przypadku spółek handlowych art. 551–584 KSH), czy także o pozosta-łe czynności restrukturyzacyjne (łączenie i podział). Także i w tym przypadku dojdzie do wygaśnięcia prokury ze względu na wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru. W przy-padku połączenia spółka przejmowana albo spółki łączące się przestają istnieć w dniu wykreślenia rejestru – art. 493 § 1 KSH, natomiast w przypadku podziału spółka dzie-lona zostaje wykreślona z rejestru w trybie art. 542 § 2 KSH.Ad (3)Wygaśnięcie prokury z przyczyn dotyczących prokurenta ma miejsce z chwilą:

(-) śmierci prokurenta,(-) całkowitego albo częściowego ubezwłasnowolnienia prokurenta po ustanowieniu pro-

kury.Dyskusyjne jest czy prokura wygasa gdy prokurent uzyska na podstawie postanowień

przepisów prawa (np. KSH) szersze umocowanie niż przysługujące mu z mocy prokury np. zostanie jednoosobowym członkiem zarządu spółki z o.o.

orzecznictwo

Problematyka prokury łącznej niewłaściwej (reprezentacji mieszanej)

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 kwietnia 2001 r. iii czP 6/2001LexPolonica nr 350892Biuletyn Sądu Najwyższego 2001/4 str. 12Glosa 2001/11 str. 47Glosa 2002/11 str. 48Glosa 2002/2 str. 48Glosa 2002/3 str. 48Glosa 2002/6 str. 48Glosa 2002/7 str. 48Jurysta 2001/7–8 str. 20Monitor Prawniczy 2001/12 str. 623Monitor Prawniczy 2001/16 str. 831Monitor Prawniczy 2001/22 str. 1134Monitor Prawniczy 2002/15 str. 707OSNC 2001/10 poz. 148OSP 2001/12 poz. 179OSP 2002/4 poz. 54Prawo Bankowe 2001/10 str. 25Prawo Gospodarcze 2001/10 str. 7Prokuratura i Prawo – dodatek 2001/10 poz. 32Przegląd Prawa Handlowego 2002/3 str. 44


Radca Prawny 2001/4 str. 122Wokanda 2001/6 str. 4Wokanda 2001/9 str. 1Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona dzia-łać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem.

Uchwała sn z dnia 23 sierpnia 2006 r. iii czP 68/06OSNC 2007, Nr 6, poz. 82Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawniony umową spół-ki do jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu, może być ustanowiony pełnomocnikiem do poszczególnych czynności.

wyrok sądu apelacyjnego w lublinie z dnia 14 lutego 2006 r. iii aUa 525/2005LexPolonica nr 2068568Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będący jednocześnie jej jednooso-bowym zarządem może udzielić innemu wspólnikowi prokury w zakresie wynikają-cym z art. 61 § 1 k.h. Nie może jednak upoważnić go do zawarcia umowy o pracę z sobą lub innym członkiem zarządu, gdyż w umowach między spółką a członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnicy powołani uchwałą wspólników (art. 203 k.h.). (…)

wyrok sądu najwyższego – izba administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń społecznych z dnia 30 kwietnia 1997 r. ii Ukn 82/97LexPolonica nr 326952Glosa 1998/8 str. 32OSNAPiUS 1998/7 poz. 217Radca Prawny 2003/4 str. 133Wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, będący jednocześnie jej jednooso-bowym zarządem, może udzielić prokury innemu wspólnikowi w zakresie wynikają-cym z art. 61 § 1 kh. Nie może jednak upoważnić go do zawarcia umowy o pracę z sobą lub innymi członkami zarządu, gdyż w umowach między spółką a członkami zarzą-du spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnicy powołani uchwałą wspólni-ków (art. 203 kh).

Prokura łączna a samoistna

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 listopada 2006 r. V csk 252/2006LexPolonica nr 1020934Monitor Prawniczy 2006/24 str. 1304Możliwe jest udzielenie pełnomocnictwa pracownikowi ustanowionemu wcześniej pro-kurentem. Pełnomocnik taki będzie mógł samodzielnie reprezentować spółkę przed są-dem, nawet jeśli jako prokurent działał na zasadzie prokury łącznej.

Wygaśnięcie prokuryUchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 21 lipca 2006 r. iii czP 45/2006LexPolonica nr 413499


Biuletyn Sądu Najwyższego 2006/7Monitor Prawniczy 2006/16 str. 848Monitor Prawniczy 2007/15 str. 859Monitor Prawniczy 2007/22 str. 1267OSNC 2007/5 poz. 65OSP 2008/1 poz. 10OSP 2008/4 poz. 43Rejent 2006/7–8 str. 220Wokanda 2006/9 str. 11Z chwilą ogłoszenia upadłości prokura wygasa, a nowa nie może być ustanowiona (art. 109[7] § 2 kc).

Składanie oświadczeń przez prokurenta (dowody potwierdzające status prokurenta)wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 października 2005 r. ii ck 120/2005LexPolonica nr 390116Monitor Prawniczy 2005/22 str. 1095Jedynym dokumentem, który potwierdza status prokurenta, jest wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego. Jak nakazuje art. 109[8] kodeksu cywilnego, udzielenie i wygaśnię-cie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru. Dlatego dokumentem, który po-zwala prokurentowi wykazać swój status, jest wypis z tego rejestru.

2.5. krajowy rejestr sądowy

Głównymi zadaniami KRS jest pełnienie funkcji kontrolnej oraz informacyjnej. Z jednej strony zapewnia on bowiem dostęp do informacji o podmiotach prowadzących działalność gospodarczą wpisanych do KRS, a z drugiej strony kontroluje poprawność rejestrowanych da-nych (w szczególności w sytuacjach gdy wpis ma charakter konstytutywny np. art. 255 KSH).

2.5.1. zagadnienia materialnoprawne

2.5.1.1. zasady krs

Głównymi zasadami regulującymi działanie KRS są: (1) zasada jawności,(2) zasada wiarygodności,(3) zasada nieusuwalności wpisu,

Ad (1)W ramach zasady jawności wyróżnia się:

(a) jawność formalną tj. możliwość powszechnego dostępu do informacji zawartych w re-jestrze (art. 8 KRSU), przeglądania akt rejestrowych (art. 10 KRSU), a także obowiązek ogłaszania wpisów do rejestru w MSiG (art. 13 KRS w zw. z art. 5 § 3 KSH).Najprostszą formą uzyskiwania informacji o podmiotach znajdującących się

w rejestrze (poza zapoznaniem się z danymi udostępnionymi na stronach internetowych: www.ms.gov.pl), jest wniosek o wydanie odpisu z KRS. W takim przypadku podmiot zaintere-


sowany winien złożyć druk wniosku o wydanie odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego (formu-larz CI KRS-COD) oraz uiścić stosowną opłatę (za odpis pełny 60 zł, za odpis aktualny 30 zł).(b) jawność materialną, która może występować w aspekcie: (i) negatywnym (art. 14 KRSU), (ii) pozytywnym (art. 15 oraz 16 KRSU).

Ad (b) (i)Jawność materialna w aspekcie negatywnym oznacza, iż podmiot obowiązany do zło-

żenia wniosku o wpis do rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na dane, które nie zostały wpisane do rejestru lub uległy wykreśleniu z re-jestru. Jej celem jest ochrona osób trzecich.

Ad (b) (ii)Natomiast jawność materialna w aspekcie pozytywnym ma na celu ochronę podmio-

tu rejestrowego. Dotyczy ona zarówno wpisów podlegających ogłoszeniu w MSiG, jak i nie-podlegających ogłoszeniu.

W przypadku wpisów podlegających ogłoszeniu: (-) od dnia ogłoszenia w MSiG nikt nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych

wpisów. Jednak w odniesieniu do czynności dokonanych przed upływem szesnastego dnia od dnia ogłoszenia podmiot wpisany do rejestru nie może powoływać się na wpis wobec osoby trzeciej, jeżeli ta udowodni, że nie mogła wiedzieć o treści wpisu,

(-) w przypadku rozbieżności między wpisem do rejestru a ogłoszeniem w MSiG obowią-zuje wpis w rejestrze. Jednak osoba trzecia może powoływać się na treść ogłoszenia, chyba że podmiot wpisany do rejestru udowodni, że osoba trzecia wiedziała o treści wpisu,

(-) osoba trzecia może się powoływać na dokumenty i dane, w odniesieniu do których nie dopełniono jeszcze obowiązku ogłoszenia, jeżeli niezamieszczenie ogłoszenia nie po-zbawia jej skutków prawnych.Natomiast w przypadku wpisów nie podlegających ogłoszeniu w MSiG, nikt nie może

zasłaniać się nieznajomością treści wpisu w rejestrze, chyba że mimo zachowania należy-tej staranności nie mógł wiedzieć o wpisie.

Ad (2)Zasada wiarygodności ma na celu ochronę osób trzecich działających w dobrej wierze.Domniemywa się, że dane wpisane do rejestru są prawdziwe. Jeżeli dane wpisano do re-

jestru niezgodnie ze zgłoszeniem podmiotu lub bez tego zgłoszenia, podmiot ten nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupeł-nienie lub wykreślenie wpisu.

Dopełnieniem tej zasady jest odpowiedzialność podmiotu wpisanego do rejestru okre-ślona w art. 18 KRSU. Odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka.

Ad (3)Zasada nieusuwalności wpisów wynika z art. 12 ust. 1 KRSU.Wyjątkami od niej są sytuacje gdy sąd z urzędu (art. 12 ust. 2–3 KRSU):

(-) sprostuje wpis jeżeli okaże się, że w rejestrze znajduje się wpis zawierający oczywiste błędy lub niezgodności z treścią postanowienia sądu,

(-) wykreśla dane zamieszczone w rejestrze, gdy są one niedopuszczalne ze względu na obowiązujące przepisy prawa (uprzednio sąd winien wysłuchać zainteresowanych osób na posiedzeniu lub po wezwaniu do złożenia oświadczenia pisemnego).


Istnieją w tym względzie także inne regulacje szczególne (np. art. 46 ust. 3 KRSU).

2.5.1.2. rodzaje wpisów do krs

Rodzaje wpisów: (-) deklaratoryjne,(-) konstytutywne,(-) sanujące.

Wpis ma charakter deklaratoryjny, jeżeli tylko informuje o już zaistniałych sytu-acjach. W przypadku, gdy z wpisem łączy się określony efekt materialnoprawny wpis ma charakter konstytutywny. Zasadą są wpisy deklaratoryjne (np. ustanowienie/odwołanie członków zarządu – art. 167 § 2, art. 168, art. 320 § 1 pkt 5 KSH, art. 321 § 3 KSH, otwar-cie likwidacji spółki). Wpisy o charakterze konstytutywnym są wyjątkiem, należy tutaj przede wszystkim wymienić wpisy prowadzące do powstania bądź rozwiązania spółki handlowej (art. 12, art. 251 § 1, art. 94, art. 109 § 1, art. 134 § 1, art. 84 § 2, art. 89, art. 103 w zw. z art. 84 § 2, art. 478 w zw. z art. 150 § 1, art. 272 i art. 478 KSH), zmiany umowy/sta-tutu spółki (art. 255, art. 430 KSH), połączenia, podziały i przekształcenia spółek (art. 493 § 2, art. 530, art. 552 KSH).

Odrębną kategorią jest wpis sanujący (np. art. 21 § 1 KSH).

2.5.1.3. struktura krs

KRS składa się z: (1) rejestru przedsiębiorców,(2) rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz sa-

modzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej,(3) dłużników niewypłacalnych.

Katalog podmiotów wpisywanych do rejestru przedsiębiorców zawiera art. 36 KRSU (wszystkie spółki handlowe, a także inne kategorie podmiotów).

Katalog przedsiębiorców składa się z 6 działów, zawartość których określają art. 37–44 KRSU oraz stosowne rozporządzenia wykonawcze (tj. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadze-nia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej tre-ści wpisów w tych rejestrach).

2.5.1.4. centralna informacja krs (ci krs)

CI KRS posiada oddziały przy sądach rejestrowych. Pełni funkcje informacyjne (art. 4 ust. 2 KRSU). Wydaje odpisy (np. odpis pełny bądź aktualny – formularz CI KRS-COD), wyciągi i zaświadczenia oraz udziela informacji z rejestru, które mają moc dokumentów urzędowych, jeżeli zostały wydane w formie papierowej. Wydaje także z katalogu, drogą elek-troniczną, kopie dokumentów, które są poświadczane za zgodność z dokumentami znajdu-jącymi się w aktach rejestrowych podmiotu.

Udzielanie informacji, wydawanie odpisów, wyciągów lub zaświadczeń z rejestru oraz udostępnianie kopii dokumentów z katalogu jest odpłatne. Bezpłatnie udostępniane są na-tomiast, w ogólnodostępnych sieciach informatycznych, podstawowe informacje o podmio-


tach wpisanych do rejestru przedsiębiorców i do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, w tym również o organizacjach i podmiotach, które uzyskały status organiza-cji pożytku publicznego, a także lista podmiotów, wobec których w dziale 6 rejestru przed-siębiorców wpisano informację o ogłoszeniu upadłości.

2.5.2. zagadnienia proceduralnoprawne

2.5.2.1. wstęp

W ramach postępowania rejestrowego wyróżnia się: (-) postępowanie rejestrowe sensu stricto (postępowanie o wpis do KRS),(-) postępowanie rejestrowe sensu largo (postępowanie dotyczące innych czynności niż

wpis oraz czynności nadzorczych).Do postępowania przed sądami rejestrowymi stosuje się przepisy Kodeksu postępo-

wania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 7 KRSU), w szczególności będą to art. 6941–art. 6948 KPC.

Uczestnikiem postępowania rejestrowego może stać się osoba, której praw dotyczy to postępowanie, o ile weźmie udział w sprawie (art. 510 § 1 KPC).

Wnioskodawcą w postępowaniu rejestrowym jest podmiot podlegający wpisowi do re-jestru, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej (art. 6943 § 1 KPC). Nawet jeżeli podmiot podlegający wpisowi do rejestru nie był wnioskodawcą, staje się on uczestnikiem postępo-wania, nie stosuje się jednak art. 510 § 2 KPC. Podmiotem zawsze legitymowanym do by-cia uczestnikiem postępowania rejestrowego (od momentu zarejestrowania) jest podmiot podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców (art. 36 KRSU).

2.5.2.2. Przebieg postępowania

2.5.2.2.1. wszczęcie postępowania

Postępowanie co do zasady jest wszczynane na wniosek, o ile przepis szczególny nie przewiduje wszczęcia postępowania z urzędu (art. 19 ust. 1 KRSU).

Wniosek o wszczęcie postępowania winien być złożony w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu, o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej (art. 22 KRSU).

FormularzePostępowanie rejestrowe jest postępowaniem formularzowym – wniosek musi być

więc złożony na urzędowym formularzu (wnioski można także składać na niebarwnych formularzach stanowiących wydruki komputerowe lub będących kserokopiami formula-rzy urzędowych; urzędowe formularze są udostępniane w siedzibach sądów oraz na stro-nie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości: www.ms.gov.pl). Wzory formularzy określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie określenia wzorów urzędowych formularzy wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz sposobu i miejsca ich udostępniania.

Ważniejsze formularze dotyczące postępowania przed KRS: (a) rejestracja w rejestrze przedsiębiorców:


(-) KRS-W1 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębior-ców – spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa,

(-) KRS-W2 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębior-ców – spółka komandytowo-akcyjna,

(-) KRS-W3 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębior-ców – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

(-) KRS-W4 – formularz wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębior-ców – spółka akcyjna,

oraz formularze załączników do ww. wniosków: (-) KRS-WA – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze

przedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i za-wodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej – oddziały, tere-nowe jednostki organizacyjne,

(-) KRS-WB – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – wspólnicy spółki jawnej, komplementariusze spółki komandy-towo-akcyjnej,

(-) KRS-WC – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – wspólnicy spółki komandytowej,

(-) KRS-WD – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – partnerzy,

(-) KRS-WE – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega-jący wpisowi do rejestru,

(-) KRS-WG – formularz załącznika do wniosku o rejestrację/zmianę danych pod-miotu w rejestrze przedsiębiorców – emisje akcji,

(-) KRS-WK – formularz załącznika do wniosku o rejestrację lub o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innych orga-nizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdro-wotnej – organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki,

(-) KRS-WL – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa pań-stwowego, instytutu badawczego,

(-) KRS-WM – formularz załącznika do wniosku o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – przedmiot działalności,

(b) zmiana danych w rejestrze przedsiębiorców: (-) KRS-Z1 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsię-

biorców – spółka jawna, spółka komandytowa, spółka partnerska, (-) KRS-Z2 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsię-

biorców – spółka komandytowo-akcyjna, (-) KRS-Z3 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsię-

biorców – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna,a także formularze załączników do ww. wniosków:

(-) KRS-ZA – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym – zmiana – oddziały, terenowe jednostki organizacyjne,


(-) KRS-ZB – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przed-siębiorców – zmiana – wspólnicy spółki jawnej, komplementariusze spółki ko-mandytowo-akcyjnej,

(-) KRS-ZC – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przed-siębiorców – zmiana – wspólnicy spółki komandytowej,

(-) KRS-ZD – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przed-siębiorców – zmiana – partnerzy,

(-) KRS-ZE – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przed-siębiorców – zmiana – wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod-legający wpisowi do rejestru,

(-) KRS-ZF – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przed-siębiorców – zmiana – akcjonariusz spółki akcyjnej,

(-) KRS-ZK – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym – zmiana – organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do re-prezentowania spółki,

(-) KRS-ZL – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przed-siębiorców – zmiana – prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego, instytutu badawczego,

(-) KRS-ZM – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w rejestrze przed-siębiorców – zmiana – przedmiot działalności,

(-) KRS-ZN – formularz załącznika do wniosku o wpis/zmianę danych w rejestrze przedsiębiorców – sprawozdania finansowe i inne dokumenty,

(-) KRS-ZH – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym – zmiana – połączenie, podział, przekształcenie,

(-) KRS-ZY – formularz załącznika do wniosku o zmianę danych w Krajowym Rejestrze Sądowym – numer identyfikacyjny REGON, numer identyfikacji po-datkowej NIP,

(c) likwidacja, rozwiązanie, unieważnienie, zawieszenie działalności: (-) KRS-Z61 – formularz wniosku o zmianę wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym –

likwidacja, rozwiązanie/unieważnienie, (-) KRS-Z62 – formularz wniosku o zmianę danych podmiotu w rejestrze przedsię-

biorców – zawieszenie/wznowienie wykonywania działalności gospodarczej.

Dodatkowo do wniosku należy załączyć informacje i dokumenty niezbędne do doko-nania wpisu.

Określa je co do zasady KSH (np. art. 26 § 1–2, art. 74, art. 93, art. 110, art. 133, art. 164–168, art. 256, art. 265, art. 277, art. 316–321, art. 430, art. 507, art. 51613, art. 523 § 3, art. 535, art. 542, art. 569–570 i inne).

KRS przewiduje następujące dokumenty, które muszą być załączone do wniosku: (-) umowę/statut – jeżeli podmiot wpisywany do rejestru działa na podstawie umowy lub

statutu, a w przypadku zmiany umowy lub statutu, tekst jednolity z uwzględnieniem wprowadzonych zmian. Do tekstu jednolitego nie stosuje się przepisów o formie czyn-ności prawnych (art. 9 ust. 3–4 KRSU),

(-) wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania podmiotu podlegającego obowiązkowi wpisu do KRS (w tym także prokurenta), które powinny być uwierzytel-


nione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu (art. 19a ust. 1 KRSU),

(-) wraz z wnioskiem o wpis lub zmianę wpisu w rejestrze przedsiębiorców wnioskodaw-ca ma obowiązek złożyć także (art. 19 b ust. 1 z wyjątkiem przypadków wskazanych w art. 19 ust. 1c KRSU):

(i) wniosek o wpis albo zmianę wpisu do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON) – formularz RG–1,

(ii) zgłoszenie płatnika składek albo jego zmiany w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych (ZUS ZPA),

(iii) zgłoszenie identyfikacyjne albo aktualizacyjne, o którym mowa w ustawie z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatni-ków (NIP–2) wraz ze wskazaniem właściwego naczelnika urzędu skarbowego pod rygorem zwrotu wniosku.

(-) do wniosku o pierwszy wpis do rejestru przedsiębiorców wnioskodawca powinien także załączyć dokument potwierdzający uprawnienie do korzystania z lokalu lub nierucho-mości, w których znajduje się jego siedziba (art. 19b ust. 2 KRSU), a także dodatkowy odpis umowy spółki (art. 19b ust. 3 KRSU).Formę załączanych dokumentów określa art. 6944 KPC.Wreszcie niezależnie od powyższego, wraz ze złożeniem wniosku wnioskodawca bez

wezwania (art. 19 ust. 2 in fine KRS) uiszcza: (A) opłatę sądową,(B) opłatę za ogłoszenie w MSiG, jeżeli wpis podlega ogłoszeniu.

Ad (A)Opłaty sądowe dotyczące postępowania przed KRS regulują art. 52–64 KSCU1, do naj-

ważniejszych należy: (-) 500 zł – opłata stała od wniosku o zarejestrowanie podmiotu w rejestrze przedsiębior-

ców w KRS (art. 52 KSCU),(-) 250 zł – opata stała od wniosku o dokonanie zmiany wpisu dotyczącego podmiotu wpi-

sanego do rejestru przedsiębiorców (art. 55 KSCU),(-) 100 zł – opłata stała od skargi na orzeczenie referendarza sądowego, chociażby do-

tyczyło kilku wpisów w rejestrze przedsiębiorców lub rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej (58 KSCU).W wypadku jednoczesnego wniesienia przez tego samego wnioskodawcę, na kilku for-

mularzach, kilku wniosków o wpis lub o dokonanie zmian w KRS pobiera się tylko jedną opłatę, z tym że jeżeli przepis przewiduje dla danego rodzaju spraw opłaty w różnych wy-sokościach – pobiera się opłatę wyższą.

Ad (B)

1 W brzmieniu od 01.07.2011 r. nadanym przez ustawę z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu ba-rier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U.2011.106.622).


Jeżeli wpis podlega ogłoszeniu (co jest zasadą – art. 13 ust. 1 KRSU), konieczne jest do-datkowo dokonanie opłaty stałej z tytułu publikacji w MSiG2: (-) za ogłoszenie pierwszego wpisu – 500 zł,(-) za ogłoszenie kolejnych wpisów – 250 zł,(-) za ogłoszenie publikowane w toku postępowania sądowego, inne niż wymienione po-

wyżej – 500 złotych.

2.5.2.2.2. etapy badania wniosku

Wniosek o wpis sąd rejestrowy rozpoznaje nie później niż w terminie 7 dni od daty jego złożenia. Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wezwania do usunięcia przeszkody do dokonania wpisu, wniosek powinien być rozpoznany w ciągu 7 dni od usunięcia przeszko-dy przez wnioskodawcę, co nie uchybia terminom określonym w przepisach szczególnych. Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wysłuchania uczestników postępowania albo przepro-wadzenia rozprawy, należy rozpoznać go nie później niż w ciągu miesiąca (art. 20a KRSU).

Etapy badania wniosku: (1) badanie wstępne,(2) badanie formalne,(3) rozpoznanie merytoryczne.

Ad (1)Przedmiotem badania wstępnego jest analiza dopuszczalności wszczęcia i prowadze-

nia postępowania rejestrowego (art. 199 KPC i art. 1099 KPC).Ad (2)Braki formalne można podzielić na 2 grupy:

(a) braki określone w art. 19 ust. 3 KRSU (w zw. z art. 5111 KPC), które skutkują zwrotem bez wzywania do uzupełnienia braków, do której to sytuacji nie stosuje się art. 1301 KPC. W razie zwrócenia wniosku może on być ponownie złożony w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia o zwrocie. Jeżeli wniosek ponownie złożony nie jest do-tknięty brakami, wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia. Skutek taki nie na-stępuje w razie kolejnego zwrotu wniosku, chyba że zwrot nastąpił na skutek braków uprzednio niewskazanych.

(b) braki inne niż określone w art. 19 ust. 3 KRSU – wnioskodawca jest wzywany pod ry-gorem zwrotu do ich uzupełnienia (art. 19 ust. 3, a w zw. z art. 130 KPC).Ad (3)W ramach badania merytorycznego sprawdzeniu podlega okoliczność czy: (i) wniosko-

dawca posiada legitymację procesową, (ii) nie upłynął termin, w którym można było zło-żyć wniosek (np. art. 169, art. 256 § 3, art. 326, art. 430, art. 431 § 4 KSH) bądź czy wniosek nie jest przedwczesny (nie zakończyło się postępowanie likwidacyjne, a złożono już wnio-sek o wykreślenie spółki z rejestru), (iii) wniosek jest zasadny.

Kluczowe znaczenie w ramach kontroli merytorycznej ma art. 23 KRSU, który jest źró-dłem największych wątpliwości w praktyce.

2 Art. 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 kwietnia 1996 r. w sprawie organiza-cji, sposobu wydawania i rozpowszechniania oraz podstawy ustalania ceny numerów Monitora Sądowego i Gospodarczego i wysokości opłat za zamieszczenie w nim ogłoszenia lub obwiesz-czenia.


Konsekwencją badania merytorycznego na podstawie art. 23 KRSU może być: (1) stwierdzenie braku usuwalnego,(2) stwierdzenie braku nieusuwalnego,(3) stwierdzenie drobnych uchybień.

Ad (1)W przypadku stwierdzenia braku usuwalnego sąd rejestrowy wyznacza spółce kapi-

tałowej w organizacji stosowny termin do jego usunięcia pod rygorem odmowy wpisu do KRS (art. 165, art. 317 KSH). Podobnie kwestia wygląda w przypadku zmian umowy spółki kapitałowej (np. art. 256 § 3, art. 431 § 7 KSH). Problematyczne jest, czy sąd rejestrowy ma takie uprawnienie w odniesieniu do spółek osobowych (brak jest w tym przypadku jedno-znacznej podstawy prawnej).

Brakami usuwalnymi dotyczącymi umowy spółki są np. wadliwe oznaczenie wspólni-ków obejmujących udziały (niezgodne z komparycją aktu notarialnego), brak dodatku spół-ka z ograniczoną odpowiedzialnością, brak postanowienia, czy wspólnik może mieć tylko jeden czy więcej udziałów (art. 153 KSH).

Ad (2)Brakiem nieusuwalnym jest np. upływ terminu do zgłoszenia spółki do KRS (bądź zgło-

szenia zmiany umowy/statutu).Ad (3)W przypadku stwierdzenia drobnych uchybień, sąd rejestrowy nie może odmówić wpi-

sania spółki do rejestru, jeżeli uchybienia te: (i) nie naruszają interesu spółki oraz interesu publicznego, a także (ii) nie mogą być usunięte bez poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów (art. 164 § 3, art. 317 § 2 KSH).

Wpis do rejestru polega na wprowadzeniu do systemu informatycznego danych zawar-tych w postanowieniu sądu rejestrowego niezwłocznie po jego wydaniu.

Wpis jest dokonany z chwilą zamieszczenia danych w rejestrze (art. 20 ust. 1 KRSU).

orzecznictwo

Zakres kognicji sądu rejestrowego

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 2 października 2008 r. ii csk 186/2008LexPolonica nr 2136300 1. Obowiązek badania zgodności treści dokumentu z przepisami prawa należy rozu-mieć nie tylko jako obowiązek oceny, czy wszystkie dokumenty wymagane do wpisu prze-kształconej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały sporządzone i załączone do wniosku, ale także jako obowiązek oceny złożonego wniosku i załączonych do niego dokumentów pod względem merytorycznym. 2. Do zgłoszenia wniosku o wpis przekształconej spółki z ograniczoną odpowiedzialno-ścią ma zastosowanie art. 169 k.s.h. w związku z art. 555 k.s.h., który wyłącza ogólne rozwiązanie przyjęte w art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Zawarcie umo-wy spółki jest odrębnym warunkiem przekształcenia, poprzedzającym złożenie wnio-sku o rejestrację spółki przekształconej i wykreślenie z rejestru spółki przekształcanej. Sama uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy przekształcanej spółki akcyjnej, chociażby zawierała zgodę na zaproponowaną treść umowy spółki, nie może zastą-


pić zawarcia umowy będącej wynikiem oświadczeń woli wspólników uprawnionych do udziału w spółce przekształconej.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 stycznia 2010 r. iii czP 122/2009LexPolonica nr 2126758Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/1OSNC 2010/7–8 poz. 107 Sąd rejestrowy, na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Tekst jednolity: Dz.U. 2007 r. Nr 168 poz. 1186 ze zm.) jest upraw-niony do badania wpływu naruszeń procedury podejmowania uchwał przez walne zgro-madzenie akcjonariuszy spółki akcyjnej na ich treść.

Wpływ skarżenia uchwał na postępowanie rejestroweUchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 21 lipca 2010 r. iii czP 49/2010LexPolonica nr 2333600Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/7OSNC 2011/1 poz. 7Rzeczpospolita 2010/169 str. C3 Stosownie do art. 252 § 2 w związku z art. 249 § 2 k.s.h. postępowanie rejestrowe może zawiesić sąd rejestrowy. Nie wyłącza to jednak dopuszczalności zabezpieczenia rosz-czenia o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowie-dzialnością przez zawieszenie postępowania rejestrowego.

2.5.3. orzeczenia i ich zaskarżanie

Orzeczenia sądu rejestrowego zapadają w formie postanowień (art. 516 KPC, art. 6945 § 1 KPC), które może także wydawać referendarz (art. 5091 KPC).

Postanowienia co do istoty sprawy są skuteczne i wykonalne z chwilą ich wydania, z wyjątkiem postanowień dotyczących wykreślenia podmiotu z KRS (art. 6945 § 1 KPC).

W postępowaniu rejestrowym od postanowień sądu pierwszej instancji orzekających co do istoty sprawy przysługuje apelacja. Na inne postanowienia, w przypadkach określonych w ustawie, przysługuje zażalenie (art. 516 KPC). Apelacja przysługuje więc od: (i) dokona-nia wpisu, (ii) odmowy dokonania wpisu, (iii) stwierdzenia, iż brak podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu.

W postępowaniu rejestrowym możliwa jest także skarga na czynności referendarza (art. 5181 § 3a KPC w zw. z art. 39822 i nast. KPC).

Skarga kasacyjna przysługuje jedynie od postanowień sądu drugiej instancji w przedmio-cie wpisu lub wykreślenia z rejestru podmiotu podlegającego rejestracji (art. 5191 § 3 KSH).

W postępowaniu rejestrowym możliwe jest wznowienie postępowania rejestrowego (art. 524 KPC). Możliwa jest także skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawo-mocnego orzeczenia (art. 4241–art. 42412 KPC).


2.5.4. koszty postępowania

Koszty postępowania rejestrowego ponosi podmiot podlegający obowiązkowi wpisu do rejestru (art. 6948 § 1 KPC). Gdy wnioskodawca nie jest podmiotem uprawnionym do dzia-łania w imieniu podmiotu podlegającego wpisowi do rejestru, ponosi je wnioskodawca, chy-ba że jego wniosek został uwzględniony w całości lub w istotnej części (art. 6948 § 1 KPC).

Zwolnione od kosztów są wpisy dokonywane przez sąd rejestrowy z urzędu w zakre-sie wskazanym w art. 6948 § 3 KPC.

2.5.5. Postępowanie przymuszające

W razie stwierdzenia, że wniosek o wpis do rejestru lub dokumenty, których złoże-nie jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu terminu, sąd rejestrowy wzywa obowiązanych do ich złożenia, wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin, pod rygorem za-stosowania grzywny przewidzianej w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego o eg-zekucji świadczeń niepieniężnych. W razie niewykonania obowiązków w tym terminie, sąd rejestrowy nakłada grzywnę na obowiązanych. Przepisów art. 1052 KPC i art. 1053 KPC nie stosuje się. Powyższa grzywna może być ponawiana (art. 24. ust. 1–2 KRSU).

Jeżeli powyższe środki nie spowodują złożenia wniosku o wpis lub dokumentów, któ-rych złożenie jest obowiązkowe, a w rejestrze jest zamieszczony wpis niezgodny z rzeczy-wistym stanem rzeczy, sąd rejestrowy wykreśla ten wpis z urzędu (art. 24 ust. 3 KRSU).

W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd rejestrowy może dokonać z urzędu wpisu danych odpowiadających rzeczywistemu stanowi rzeczy, o ile dokumenty stanowiące podstawę wpisu znajdują się w aktach rejestrowych, a dane te są istotne (art. 24 ust. 4 KRSU).

Konsekwencje braku wykonywania obowiązków określonych w art. 24 ust. 1 KRSU, pomimo nałożenia grzywny, będą się różnić w zależności, czy będzie to spółka osobowa, czy kapitałowa: (a) w przypadku spółki osobowej sąd rejestrowy z urzędu może, z ważnych powodów, orzec

o rozwiązaniu spółki oraz ustanowić likwidatora (art. 25 KRSU),(b) w przypadku spółki kapitałowej sąd rejestrowy może ustanowić dla niej kuratora na

okres nieprzekraczający roku. Sąd rejestrowy może przedłużyć ustanowienie kuratora na okres nieprzekraczający 6 miesięcy, jeżeli czynności kuratora nie mogły zostać za-kończone przed upływem okresu, na który został ustanowiony (art. 26 ust. 1 KRSU).Ad (b)Ustanowienie kuratora ze względu na brak wykonywania obowiązków rejestrowych

(art. 26 ust. 1 KRSU) stanowi regulację szczególną w stosunku do art. 42 KC.Kuratorem może być tylko osoba fizyczna, która nie była karana za popełnione umyśl-

nie przestępstwo przeciwko mieniu, obrotowi gospodarczemu oraz obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi.

Kompetencje i sposób działania kuratora ustanowionego w trybie art. 26 ust. 1 KRSU regulują art. 28–33 KRSU.

W szczególności, kurator jest obowiązany do niezwłocznego przeprowadzenia czyn-ności wymaganych do wyboru lub powołania władz osoby prawnej. W przypadku, gdy w terminie trzech miesięcy od dnia ustanowienia kuratora nie dojdzie do wyboru lub powo-łania władz albo wybrane lub powołane władze nie wykonują obowiązków, o których mowa w art. 24 ust. 1 KRSU, kurator może podjąć czynności zmierzające do likwidacji osoby praw-


nej. Jeżeli powyższe czynności nie doprowadzą do rozwiązania osoby prawnej i wszczęcia likwidacji, kurator może wystąpić do sądu rejestrowego o rozwiązanie osoby prawnej oraz ustanowienie likwidatora z powodu braku jej władz lub z innej ważnej przyczyny.

Niezależnie od powyższego, na spółkach handlowych ciążą obowiązki informacyjne określone w art. 34 KRSU, których naruszenie także może wiązać się z nałożeniem grzyw-ny przez sąd rejestrowy (art. 34 ust. 3 KRSU).

3

Spółki osobowe

3.1. spółka jawna

3.1.1. Powstanie spółki jawnej

Spółka jawna może powstać w sposób: (a) pierwotny tj. na skutek zawarcia umowy spółki i jej wpisu do KRS (art. 251 KSH),(b) wtórny tj. na skutek (i) przekształcenia innej spółki handlowej w spółkę jawną (art. 551

§ 1 KSH), (ii) przekształcenia w spółkę jawną spółki cywilnej (art. 26 § 4–6 KSH).Spółka jawna nie może powstać na skutek łączenia (art. 491 § 1 in fine KSH) bądź po-

działu spółek handlowych (art. 528 § 2 KSH).

3.1.1.1. Umowa spółki jawnej

W ramach umowy spółki jawnej należy wyróżnić: (a) elementy obligatoryjne,(b) elementy fakultatywne.

Ad (a)Elementy obligatoryjne umowy sp.j. określa art. 25 KSH, stosownie do treści którego

winna ona zawierać: (1) firmę i siedzibę spółki,(2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,(3) przedmiot działalności spółki,(4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Ad (b)W ramach elementów dodatkowych, które mogą być uregulowane w umowie spółki

jawnej należy w szczególności wspomnieć o: (1) możliwości wyłączenia jednomyślności wspólników przy dokonywaniu zmian umowy

spółki (art. 9 KSH),

Spółki osobowe 53

(2) możliwości przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę (art. 10 § 1 KSH), a także wyłączenia wymogu zgody wszystkich pozostałych wspólników na powyższą czynności (art. 10 § 2 KSH),

(3) modyfikacji zasad prowadzenia spraw spółki (art. 39–47 KSH),(4) modyfikacji sposobu reprezentacji spółki (art. 30 § 1 KSH),(5) modyfikacji zasad partycypacji wspólników w zyskach i stratach (art. 51 KSH),(6) modyfikacji regulacji (art. 50 KSH),(7) możliwości wskazania przyczyn rozwiązania spółki (art. 58 pkt 1 KSH).

Spółka jawna charakteryzuje się najszerszym spośród spółek zakresem swobody stron w kształtowaniu treści jej statutu (art. 25 KSH w zw. z art. 2 KSH w zw. z art. 3531 KC). Należy jednak pamiętać, iż w ramach jej regulacji istnieją normy bezwzględnie obowiązu-jące, których strony nie mogą zmodyfikować. W szczególności należy tutaj wymienić brak możliwości zwolnienia wspólnika od obowiązku wniesienia wkładu (art. 3 KSH), a także inne bezwzględnie obowiązujące regulacje np. art. 38 KSH (w zw. z art. 37 § 2 KSH), art. 60 KSH, art. 62 KSH, art. 63 KSH, art. 71 KSH, art. 73 KSH.

Należy także pamiętać, iż spółka jawna musi być powołana w celu prowadzenia dzia-łalności gospodarczej (art. 22 § 1 KSH), nie jest więc możliwe jej utworzenie w celu niego-spodarczym (np. działalności charytatywnej).

3.1.1.2. rejestracja w krs

Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru. W okresie pomiędzy zawarciem umowy spółki jawnej a jej rejestracją w KRS można mówić o tzw. spółce osobowej w orga-nizacji (vide wcześniejsze rozdziały), w szczególności art. 251 § 2 KSH (osoby, które działa-ły w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie).

Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego (niezależnie od innych dokumentów wymaganych m.in. przez ustawę o KRS) powinno zawierać: (1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich ad-

resy do doręczeń,(4) nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki i sposób re-

prezentacji.Postępowanie o rejestrację spółki jawnej jest postępowaniem formularzowym (główny

formularz to KRS-W1 wraz z obligatoryjnymi załącznikami KRS-WB, KRS-WK, KRS-WM, oraz ewentualnymi załącznikami fakultatywnymi KRS-WA, KRS-WH, KRS-WL, KRS-ZN).

W pozostałym zakresie mają zastosowanie ogólne zasady postępowania rejestrowego (vide wcześniejsze rozdziały).

3.1.2. zmiana umowy spółki jawnej

Zawarta przez wspólników umowa może być następnie (w toku istnienia spółki) zmie-niana (oczywiście, zmiany te nie mogą naruszać bezwzględnie obowiązujących regulacji dotyczących sp.j.).


W zależności od przyjętego przez wspólników rozwiązania, będzie się to odbywać na zasadzie (i) jednomyślności albo (ii) większości (ustalonej przez wspólników – art. 9 in fine KSH). Nie jest możliwe umowne określenie większości niezbędnej do wykluczenia wspól-nika (art. 63 § 2–3 KSH).

Zmiana treści umowy spółki winna być odnotowana w KRS. W odniesieniu do ele-mentów określonych w art. 26 § 1 KSH obowiązek ten wynika z art. 26 § 2 KSH, natomiast w pozostałym zakresie wynika on z przepisów KRS (art. 47 KRSU).

3.1.3. Majątek, wkłady i udziały w spółce jawnej

Majątkiem spółki jawnej jest wszelkie mienie: (-) wniesione jako wkład przez wspólników, lub(-) nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki (art. 48 § 2 KSH). W przypadku, gdy jest wymagana szczególna forma dla wniesienia wkładów (np. art. 158 KC), wniesienie wkładu winno nastąpić w tej szczególnej formie. W razie braku stosownych postanowień w umowie spółki przyjmuje się, iż wkłady wspólników są równe.

Powyższy opisany wkład jest określany mianem tzw. wkładu spółkowego czyli ogółu praw i obowiązków w spółce. Od wkładu spółkowego należy odróżnić tzw. udział kapitałowy (art. 50 § 1 KSH). Udział kapitałowy stanowi równowartość wkładu rzeczywiście wniesio-nego do spółki i podstawę do szczególnych roszczeń finansowych wspólnika wobec spół-ki (art. 53 KSH, art. 65 KSH, art. 82 KSH). W przypadku, gdy przybiera on wartość ujemną wspólnik musi wyrównać jego wartość (art. 65 § 4 KSH).

W odniesieniu do majątku sp.j. obowiązuje zasada nienaruszalności. Oznacza to, iż jego uszczuplenie przez wspólników jest dopuszczalne tylko w przypadkach przewidzia-nych w KSH. Są to: (a) wypłata udziału w zysku na rzecz wspólników (art. 52 KSH),(b) wypłata odsetek od udziału kapitałowego (art. 53 KSH),(c) zwrot wydatków na rzecz wspólnika prowadzącego sprawy spółki (art. 45 KSH

w zw. z art. 742 KC),(d) wypłata kwoty określonej w art. 65 KSH na rzecz wspólnika występującego ze spółki.

Ogół praw i obowiązków wspólnika sp.j. może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi (art. 10 § 1 KSH). W przypadku, gdy umowa prze-widuje tego typu rozporządzenie udziałem, może ona określać także dodatkowe przesłanki (np. wskazanie kręgu osób, na rzecz których może ono nastąpić). Jeżeli umowa nie stano-wi inaczej, do zbycia udziału wymagana jest zgoda wszystkich pozostałych wspólników.

Art. 10 KSH nie przewiduje żadnej szczególnej formy dla przeniesienia, w praktyce jed-nak stosuje się formę pisemną celem uniknięcie problemów dowodowych.

Spółki osobowe 55

3.1.4. Prawa i obowiązki wspólników

3.1.4.1. wstęp

Ogół praw i obowiązków wspólników można podzielić na: (1) prawa i obowiązki organizacyjne (korporacyjne), obejmujące: (a) prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, (b) prawo reprezentacji spółki, (c) prawo do informacji o spółce (art. 38 § 2 KSH), (d) obowiązek lojalności (art. 56–57 KSH), (e) prawo wypowiedzenia umowy spółki (art. 61 KSH) oraz prawo żądania rozwiąza-

nia spółki (art. 63 KSH);(2) prawa i obowiązki majątkowe: (a) obowiązek wniesienia wkładu (art. 3 KSH), (b) prawo do zysku i obowiązek partycypacji w stratach spółki, (c) prawo podziału zysku, (d) prawo do odsetek od udziału kapitałowego, (e) prawo do wypłaty określonej kwoty w przypadku wystąpienia ze spółki/likwida-

cji spółki.

3.1.4.2. Prawa i obowiązki organizacyjne

3.1.4.2.1. Prowadzenie spraw spółki

Prowadzenie spraw spółki obejmuje dokonywanie przez wspólników wszelkich czyn-ności związanych z prowadzeniem przez spółkę działalności gospodarczej (art. 22 § 1 KSH), które to czynności dokonywane są w stosunkach wewnętrznych. Natomiast dokonywanie czynności związanych z prowadzoną przez spółkę jawną działalnością w stosunkach ze-wnętrznych określa się mianem reprezentacji (art. 29 § 2 KSH).

Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 39 § 1 KSH).W ramach prowadzenia spraw spółki wyróżnia się:

(1) sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności,(2) sprawy przekraczające zakres zwykłych czynności,(3) czynności nagłe.

Ad (1)Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprze-

kraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem sprawy nieprzekraczającej zakresu zwykłych czynności choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej dokonaniu, wymagana jest uprzednia uchwała wspólników. Uchwała win-na być podjęta jednomyślnie (art. 42 KSH). Decyzja o ustanowieniu prokury wymagać bę-dzie jednak zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki (art. 41 § 1 KSH).

Ad (2)W sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgo-

da wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki (art. 43 KSH).


Ad (3)Wspólnik, któremu przysługuje prawo prowadzenia spraw spółki może bez uchwały

wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce po-ważną szkodę.

Powyższe zasady, ze względu na dyspozytywny w tym zakresie charakter regulacji KSH (z wyjątkiem art. 38 KSH), mogą zostać zmodyfikowane, przykładowo: (-) wspólnicy mogą w umowie bądź też późniejszej uchwale wspólników powierzyć pro-

wadzenie spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom. Pozostali wspólnicy są wówczas wyłączeni od prowadzenia spraw spółki. W takim przypadku do prowadzenia przez wybranych wspólników spraw spółki stosuje się przepisy KSH dotyczące prowadzenia spraw przez wszystkich wspólników. Uchwałę wszystkich wspólników zastępuje wów-czas uchwała tych wspólników, którym powierzono prowadzenie spraw spółki. Jeżeli wspólnicy, którym zostało powierzone prowadzenie spraw spółki, mają mieć możli-wość decydowania samodzielnie także w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności, konieczna jest w tym zakresie modyfikacja umowy (art. 43 in fine KSH),

(-) wspólnicy mogą powierzyć prowadzenie spraw spółki osobom trzecim (z uwzględ-nieniem art. 38 § 1 KSH), w szczególności można wyłączyć część wspólników od pro-wadzenia spraw spółki, a pozostałym wspólnikom umożliwić ich prowadzenie tylko łącznie z osobami trzecimi (art. 40 § 1 KSH w zw. z art. 38 § 1 KSH),

(-) możliwe jest także modyfikowanie zasad podejmowania decyzji co do prowadzenia spraw spółki określonych w art. 42 i 43 KSH.Prowadzenie spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na

mocy prawomocnego orzeczenia sądu, a z roszczeniem tym może wystąpić: (1) spółka,(2) wspólnik, który chce, aby zwolnić go od obowiązku prowadzenia spraw spółki (art. 47

in fine KSH).Prawa i obowiązki wspólnika prowadzącego sprawy spółki ocenia się w stosunku mię-

dzy nim a spółką według: (-) przepisów o zleceniu (art. 731–751 KC),(-) a gdy wspólnik działa bez umocowania albo przekracza swe uprawnienia – według

przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 752–757 KC).O ile umowa spółki nie stanowi inaczej, za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie

otrzymuje wynagrodzenia. Nawet jednak w przypadku braku wynagrodzenia za prowa-dzenie spraw spółki, jako iż do prowadzenia spraw spółki stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 45 KC), możliwe będzie żądanie przez wspólnika prowadzącego sprawy spół-ki zwrotu wydatków, które wspólnik poczynił w celu należytego wykonania swych czynno-ści w ramach prowadzenia spraw spółki (art. 742 KC w zw. z art. 45 KSH).

3.1.4.2.2. reprezentacja spółki

Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. O ile więc wspólnicy nie postanowili inaczej, spółkę może reprezentować każdy ze wspólników. Wspólnicy reprezentujący spółkę są jej przedstawicielami ustawowymi (art. 2 KSH w zw. z art. 95 i nast. KC).

Zakres reprezentacji obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe (przed sąda-mi powszechnymi i administracyjnymi, karnymi), zarówno z osobami trzecimi, jak i z sa-mymi wspólnikami (w przypadku, gdy drugą stroną umowy jest spółka).

Spółki osobowe 57

Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.Od ograniczenia prawa reprezentacji wobec osób trzecich należy odróżnić możliwość

określenia przez wspólników sposobu reprezentacji, co może polegać na konieczności re-prezentowania spółki wraz z innym wspólnikiem (wspólnikami) bądź prokurentem (art. 30 § 1 in fine KSH).

Pozbawienie prawa reprezentowania może nastąpić (i) w umowie spółki, (ii) na mocy prawomocnego orzeczenia sądu (co może nastąpić tylko z ważnych powodów – art. 30 § 2 KSH).

orzecznictwo

Reprezentacja spółek osobowych

wyrok naczelnego sądu administracyjnego z dnia 29 listopada 2007 r. ii osk 1591/2006LexPolonica nr 2055656Z mocy ustawy (art. 29 § 1 i § 2 Kodeksu Spółek handlowych) każdy wspólnik ma pra-wo reprezentować spółkę we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Skoro więc o wszystkich czynnościach dokonywanych w tej sprawie Sąd pierwszej instancji po-wiadamiał obu wspólników, to było to równoznaczne z powiadomieniem Spółki, która w żaden sposób nie została pozbawiona możliwości obrony swoich praw.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 30 maja 2008 r. iii czP 43/2008LexPolonica nr 1908537OSNC 2009/7–8 poz. 93 Skuteczność pełnomocnictwa procesowego udzielonego przez spółkę jawną uzależniona jest od zachowania sposobu reprezentacji ujawnionego w Krajowym Rejestrze Sądowym.

3.1.4.3. Prawa majątkowe

3.1.4.3.1. Partycypacja w zysku/stracie spółki

Każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku, bez względu na rodzaj i wartość wkładu (art. 51 § 1 KSH).

Określony w umowie spółki udział wspólnika w zysku odnosi się, w razie wątpliwo-ści, także do jego udziału w stratach. Dopuszczalne jest zwolnienie wspólnika w umowie od udziału w stratach.

Z zysku, przed wypłatą dla wspólników, należy odjąć kwoty określone w art. 52 § 2 KSH.Regulacje KSH dotyczące partycypacji w zysku/stracie, mają charter dyspozytywny

(art. 37 § 1 KSH).


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 kwietnia 2009 r. iV csk 558/2008LexPolonica nr 2062813Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/7Umowne zwolnienie wspólnika spółki jawnej od udziału w stratach (art. 51 § 3 k.s.h.) nie modyfikuje jego odpowiedzialności na podstawie art. 22 § 2 k.s.h.

3.1.5. Ustanie spółki jawnej

3.1.5.1. rozwiązanie spółki

Rozwiązanie spółki powodują (art. 58 KSH): (1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,(2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,(3) ogłoszenie upadłości spółki,(4) śmierć wspólnika – art. 60 KSH (z uwzględnieniem jednak art. 583 KSH) lub ogłosze-

nie jego upadłości,(5) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika (art. 61 KSH) lub wierzyciela wspólni-

ka (art. 62 § 2 KSH),(6) prawomocne orzeczenie sądu (art. 63 KSH).

W przypadku, gdy pomimo istnienia przyczyn rozwiązania przewidzianych w umo-wie, prowadzi ona swoją działalność za zgodą wszystkich wspólników, spółkę uważa się za przedłużoną na czas nieoznaczony (art. 59 KSH).

Zasady wypłaty udziału wspólnika określa art. 65 KSH. Regulacje te znajdują także za-stosowanie w przypadku gdy w spółce składającej się z dwóch wspólników po stronie jed-nego z nich zaistnieje powód rozwiązania spółki. W takim przypadku sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem (art. 66 KSH).

3.1.5.2. likwidacja spółki

Zaistnienie przyczyn rozwiązania spółki (art. 58 KSH), powoduje konieczność prze-prowadzenia likwidacji spółki, o ile wspólnicy nie uzgodnili innego sposobu zakończenia działalności spółki. W przypadku, gdy podstawą rozwiązania spółki jest wypowiedzenie jej umowy przez wierzyciela wspólnika lub ogłoszenie upadłości jej wspólnika, porozu-mienie w sprawie zakończenia działalności spółki wymaga zgody odpowiednio wierzycie-la lub syndyka.

Likwidatorami są wszyscy wspólnicy. Wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Uchwała wymaga jedno-myślności, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 70 § 1 KSH). Jednomyślności wyma-ga także odwołanie likwidatora (art. 72 KSH). Z ważnych powodów sąd rejestrowy może, na wniosek wspólnika lub innej osoby mającej interes prawny, ustanowić likwidatorami tylko niektórych spośród wspólników, jak również inne osoby. Umowa spółki nie może wyłączyć

Spółki osobowe 59

powyższego uprawnienia sądu rejestrowego (art. 71 § 2 KSH). Likwidatora ustanowionego przez sąd rejestrowy tylko sąd może odwołać (art. 73 § 2 KSH).

Do spółki jawnej w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące jej stosunków we-wnętrznych i zewnętrznych, o ile co innego nie wynika z regulacji zawartych w art. 67–85 KSH bądź z celu likwidacji. W przypadku, gdy jest kilku likwidatorów, są oni upoważnie-ni do reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej. W sprawach, w których wymagana jest uchwała likwidatorów, roz-strzyga większość głosów, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postano-wili inaczej (art. 75–76 KSH).

Likwidatorzy winni zgłosić do sądu rejestrowego otwarcie likwidacji (szczegółowe wy-mogi w tym zakresie określa art. 74 KSH). W fazie spółki w likwidacji, firma spółki jawnej winna zawierać obligatoryjne oznaczenie „w likwidacji”.

Obowiązkiem likwidatorów jest zakończenie bieżących interesów spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku (art. 77 § 1 KSH, co do dalszych obowiązków likwidatorów – art. 77 § 2, art. 78, art. 81 KSH). Wpływ likwidacji na prokurę – art. 79 KSH.

Podział majątku spółki w likwidacji w pierwszej kolejności polega na spłacie zobowią-zań spółki, z jednoczesnym pozostawieniem odpowiednich kwot na pokrycie zobowiązań niewymagalnych bądź spornych (art. 82 § 1 KSH).

Po zaspokojeniu, bądź zabezpieczeniu wierzycieli, jeżeli istnieje jeszcze majątek spół-ki, dzieli się go między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przy-padku braku stosownych postanowień umowy, spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.

W przypadku, gdy majątek spółki nie wystarcza na spłatę udziałów oraz długów, za-stosowanie ma art. 83 KSH.

Zakończenie likwidacji winno być zgłoszone przez likwidatorów do sądu rejestrowe-go wraz z wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru. W przypadku rozwiązania spółki bez przeprowadzenia likwidacji obowiązek złożenia wniosku ciąży na wspólnikach.

Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru (art. 84 § 2 KSH).Przechowywanie ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki – art. 84 § 3 KSH.

orzecznictwo

wyrok sn z 24.7.2009 r. ii csk 134/09Biul. SN Nr 10/2009, s. 16OSNC Nr A/2010, poz. 20Przepisu art. 67 § 1 KSH nie można rozumieć w ten sposób, że wspólnicy stwierdzą tyl-ko, iż spółka zostaje rozwiązana bez przeprowadzenia likwidacji. W szczególności je-żeli spółka jest dłużnikiem, nie można zakończyć jej działalności bez wskazania w jaki sposób jej długi mają być zaspokojone. W razie gdy wspólnicy nie wskażą innego sposo-bu zaspokojenia długów spółki, to stają się jej następcami prawnymi do czasu zaspo-kojenia jej wierzycieli.


Uchwała sn z 4.9.2009 r. iii czP 52/09 OSNC Nr 3/2010, poz. 38Wykreślenie spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców nie wyłącza nadania na podsta-wie art. 7781 KPC tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wy-konalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność za zobowiązania wymienione w tytule egzekucyjnym.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 października 2008 r. V csk 172/2008LexPolonica nr 1997744Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/C poz. 65Wspólnik spółki jawnej może dochodzić wypłaty udziału w zysku (art. 52 § 1 ksh) tyl-ko wobec spółki, a po otwarciu jej likwidacji przysługuje mu tylko roszczenie, o którym mowa w art. 82 § 2 zdanie trzecie ksh, co nie wyklucza roszczenia odszkodowawczego wobec innych wspólników za szkodę poniesioną w związku z niewypłaceniem w termi-nie udziału w zysku.

3.1.6. odpowiedzialność wspólników spółki jawnej

Każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z mająt-ku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika). Możliwe jest jednak wniesienie powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru (art. 22 § 2 KSH w zw. z art. 31 KSH).

Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia (art. 32 KSH).

Kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, który wniósł do spółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki, do wartości wniesionego przedsię-biorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzycie-la (art. 33 KSH).

Regulacje zawarte w art. 31–33 KSH mają charakter ius cogens.Odpowiedzialność subsydiarna jest podtypem odpowiedzialności solidarnej, w za-

kresie w niej nieuregulowanym znajdą więc zastosowanie regulacje KC (art. 366–378 KC w zw. z art. 2 KSH). Niezależnie od powyższego regulację szczególną w tym zakresie zawie-ra art. 35 KSH, zgodnie z którym: (i) wspólnik pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki może przedsta-

wić wierzycielowi zarzuty przysługujące spółce wobec wierzyciela,(ii) jeżeli zarzut wymaga złożenia oświadczenia woli przez spółkę celem uchylenia się od

skutków prawnych oświadczenia woli, potrącenia lub w innych podobnych przypad-kach, wspólnik może odmówić zaspokojenia wierzyciela, dopóki spółka nie złoży ta-kiego oświadczenia. Wierzyciel może wyznaczyć spółce dwutygodniowy termin do

Spółki osobowe 61

złożenia oświadczenia woli, po którego bezskutecznym upływie wspólnik lub wierzy-ciel może wykonać służące mu uprawnienie.W zakresie możliwości dokonywania potrąceń należy uwzględniać zasady ochrony ma-

jątku spółki jawnej określone w art. 36 KSH.

orzecznictwo

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 13 stycznia 2010 r. i aca 978/2009LexPolonica nr 21234031. Zaprzestanie działalności spółki jawnej, a nawet jej rozwiązanie, nie zwalnia wspól-

ników z odpowiedzialności za jej długi.2. Chodzi o tzw. subsydiarną odpowiedzialność, która polega na tym, że wierzyciel

spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (art. 31 kodeksu spółek handlowych). Co więcej, moż-na pozwać wspólnika razem ze spółką, zanim egzekucja z jej majątku okaże się (formalnie) bezskuteczna, czyli niejako na zapas. Kwestię subsydiarnej odpowie-dzialności bada się na etapie nadawania wyrokowi tzw. klauzuli wykonalności.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 4 września 2009 r. iii czP 52/2009LexPolonica nr 2072775Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/9Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2010/3 poz. 19 str. 12OSNC 2010/3 poz. 38www.sn.plWykreślenie spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców nie wyłącza nadania na podsta-wie art. 778[1] k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce klauzuli wy-konalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność za zobowiązania wymienione w tytule egzekucyjnym.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 października 2008 r. V csk 172/2008LexPolonica nr 1997744Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/C poz. 65Wspólnik spółki jawnej może dochodzić wypłaty udziału w zysku (art. 52 § 1 ksh) tyl-ko wobec spółki, a po otwarciu jej likwidacji przysługuje mu tylko roszczenie, o którym mowa w art. 82 § 2 zdanie trzecie ksh, co nie wyklucza roszczenia odszkodowawczego wobec innych wspólników za szkodę poniesioną w związku z niewypłaceniem w termi-nie udziału w zysku.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lipca 2008 r. V csk 72/2008LexPolonica nr 21432211. Akcesoryjność odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki oznacza ścisły związek z długiem głównym. Jeżeli zatem zobowiązanie wspólników jest ściśle zależne od zobowiązania spółki, to trudno podzielić pogląd, że skutki przedawnienia roszcze-


nia przeciw spółce nie rozciągają się na wspólników. (...) Przedawnienie roszczenia głów-nego odnosi skutek wobec wspólników.2. Wytoczenie powództwa przeciwko wspólnikom spółki jawnej nie przerywa biegu przedawnienia wobec spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 10 października 2007 r. i csk 263/2007LexPolonica nr 20727051. Pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej – dłużnik, nie może przedstawić zarzutu który przysługiwałby spółce, w momencie w którym spółka ta w dacie wniesienia pozwu już nie istnieje.2. Z momentem ustania bytu prawnego spółki jawnej bez przeprowadzenia postępowa-nia likwidacyjnego, jej wspólnicy stają się sukcesorami spółki. Jeżeli w uchwale o rozwią-zaniu spółki brak wyraźnego postanowienia kto jest takim sukcesorem, za następców prawnych spółki, do czasu rozliczenia się jej z pozostałymi uczestnikami obrotu, powin-ni być uznani wszyscy wspólnicy spółki.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 12 maja 2005 r. iii czP 21/2005LexPolonica nr 378462Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/5Monitor Prawniczy 2006/22 str. 1219OSNC 2006/4 poz. 58Prokuratura i Prawo – dodatek 2006/1 poz. 51Radca Prawny 2006/3 str. 114Rejent 2006/3 str. 211Rejent 2006/6 str. 187Wokanda 2005/6 str. 10Wokanda 2005/9 str. 4www.sn.plTytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, opatrzonemu na pod-stawie art. 778[1] kpc klauzulą wykonalności przeciwko wspólnikowi tej spółki, sąd nie może nadać klauzuli wykonalności w trybie art. 787 kpc przeciwko jego małżonkowi.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 czerwca 2010 r. i csk 453/2009LexPolonica nr 2297912Przewidziana w art. 22 § 2 k.s.h. solidarność ma swoisty charakter, gdyż jej skutki zo-stały w pierwszej kolejności określone w przepisach szczególnych tj. w kodeksie spółek handlowych, a nie w przepisach kodeksu cywilnego, w szczególności co do możliwości zgłoszenia zarzutów przez wspólnika wobec wierzycieli spółki. Nie ma wątpliwości, że wspólnikowi przysługują zarzuty osobiste wobec wierzyciela (art. 375 § 1 k.c. w związku z art. 22 § 2 i art. 2 k.s.h.), jednak zarzuty wynikające z umowy podstawowej łączącej spółkę jawną z wierzycielem nie są zarzutami osobistymi wspólnika; są to zarzuty przy-sługujące spółce, na które może się on powołać tylko z mocy art. 35 § 1 k.s.h., „przejęte” od spółki w ramach odpowiedzialności za cudzy dług. Ta pochodność zarzutów oznacza, że muszą one rzeczywiście przysługiwać spółce w chwili zgłoszenia ich wobec wierzyciela.

Spółki osobowe 63

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 kwietnia 2009 r. iV csk 558/2008LexPolonica nr 2062813Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/7Umowne zwolnienie wspólnika spółki jawnej od udziału w stratach (art. 51 § 3 k.s.h.) nie modyfikuje jego odpowiedzialności na podstawie art. 22 § 2 k.s.h.

wyrok sądu apelacyjnego w katowicach z dnia 18 grudnia 2008 r. i aca 726/2008LexPolonica nr 2060929Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2009/2 poz. 5 str. 20Uregulowanie art. 509 § 2 kc określa przedmiotowy zakres umowy przelewu wierzy-telności, odnoszący się do jej stron, wierzyciela i osoby trzeciej. Skuteczność tej umowy względem wspólników dłużnika oceniana być powinna w oparciu o przepisy normu-jące zasady odpowiedzialności spółki jawnej i jej wspólników za zobowiązania spółki. Zgodnie z art. 22 § 2 ksh odpowiedzialność każdego wspólnika spółki jawnej jest osobi-sta, nieograniczona i solidarna pomiędzy wspólnikami oraz ze spółką, przy uwzględ-nieniu tego, że stosownie do art. 31 § 1 ksh, jest ona subsydiarna w zakresie egzekucji, bo możliwość zaspokojenia się z majątku osobistego wspólnika powstaje w razie bez-skuteczności egzekucji z majątku spółki. Takie objęcie wspólników odpowiedzialnością wynika z powołanej ustawy, która przewiduje możliwość różnicowania zobowiązań, a nadto określa solidarność odpowiedzialności, która nie może być umownie modyfi-kowana. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki istnieje także wówczas, gdy dłużnik główny (spółka) uległa likwidacji, nie stanowi ona (likwidacja) przeszkody do kierowania roszczeń z tytułu odpowiedzialności za długi spółki przeciwko wspólni-kom. Nie zasługuje na podzielenie stanowisko skarżącej, iż skoro w umowie przelewu wierzytelności strony ją zawierające postanowiły, że na rzecz powódki zostały przenie-sione wierzytelności (...) należne od dłużnika – spółki jawnej, a nie wymieniły jako dłuż-ników wspólników to umowa uprawnia powódkę do dochodzenia nabytej wierzytelności jedynie od spółki. Nie ma bowiem podstawy do przyjęcia, że strony umowy przelewu zwolniły dłużników od odpowiedzialności, co powinno być jednoznacznie wskazane. Przedmiotem umowy jest zatem wierzytelność wobec dłużnika jakim była spółka jaw-na, a doszło jedynie do zmiany wierzyciela. Wobec tego powódka jako nowy wierzyciel spółki jawnej ma prawo domagać się zapłaty od wszystkich odpowiedzialnych za zobo-wiązania tej spółki zgodnie z art. 22 § 2 ksh. Ustawowy charakter tej odpowiedzialności przemawia za stanowiskiem, że istnieje ona w każdym przypadku istnienia odpowie-dzialności spółki, niezależnie od kategorii zobowiązania, nawet po jej likwidacji.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 8 maja 2008 r. V csk 573/2007LexPolonica nr 1936364Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/7OSNC 2009/6 poz. 89OSP 2009/11 poz. 120Prawo Bankowe 2008/7–8 str. 19Art. 35 § 1 ksh jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 372 kc.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 29 listopada 2006 r. ii csk 250/2006LexPolonica nr 1079211Biuletyn Sądu Najwyższego 2007/2OSNC 2007/10 poz. 155Prawo Bankowe 2007/3 str. 5Wspólnik spółki jawnej jest wobec wierzyciela tej spółki dłużnikiem w rozumieniu art. 527 i 530 kc.

3.2. spółka komandytowa

3.2.1. wstęp

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębior-stwa pod własną firmą, w której występują dwa rodzaje wspólników: (-) komplementariusze – odpowiadający wobec wierzycieli za zobowiązania spółki bez

ograniczenia (art. 22 w zw. z art. 103 KSH), którzy są zobowiązani i uprawnieni do prowadzenia spraw spółki (art. 39 § 1 w zw. z art. 103 KSH), a także jej reprezentacji (art. 29 § 1 w zw. z art. 103 KSH),

(-) komandytariusze – ponoszący ograniczoną odpowiedzialność wobec wierzycieli (art. 111 KSH), którzy są wyłączeni od prowadzenia spraw spółki (dyspozytywny art. 121 KSH), a także pozbawieni ustawowego prawa reprezentacji spółki (mogą ją re-prezentować wyłącznie jako pełnomocnicy – art. 118 KSH).W kwestiach nieuregulowanych w art. 102–124 KSH do spółki komandytowej odpo-

wiednie zastosowanie znajdują przepisy o spółce jawnej (art. 103 KSH). Modyfikacje reżi-mu prawnego spółki jawnej będą wynikać z występowania w ramach tej spółki wspólnika o szczególnym charakterze tj. komandytariusza. Będą one w szczególności dotyczyć zasad prowadzenia spraw spółki, jej reprezentacji, a także problematyki wkładów komandytariusza.

Ze względu na relacje pomiędzy komplementariuszem a komandytariuszem można wyróżnić dwa główne typy spółki komandytowej: (1) klasyczny (kodeksowy) – w tym przypadku rola komandytariusza jest ograniczona tyl-

ko do roli dawcy kapitału, któremu przysługują uprawnienia kontrolne,(2) dynamiczny – w tym przypadku komandytariusz, na skutek modyfikacji dyspozytyw-

nych regulacji KSH, będzie dysponował prawem prowadzenia spraw spółki i jej repre-zentacji (jako pełnomocnik, prokurent).Dodatkowo, w praktyce obrotu gospodarczego, istotną rolę odgrywa inspirowana wzor-

cami niemieckimi (GmbH & KG) spółka komandytowa, w której rolę jedynego komplemen-tariusza pełni spółka kapitałowa (z o.o. lub akcyjna) czyli np. „ABC spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” spółka komandytowa. W konstrukcji tej komandytariuszami są za-zwyczaj wspólnicy spółki z o.o., którzy są często także członkami zarządu (prokurentami) spółki z o.o. (a tym samym reprezentując jedynego komplementariusza reprezentują całą spółkę komandytową). Pełnienie funkcji jedynego komplementariusza przez spółkę z o.o. umożliwia wyłączenie ich osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki (koman-dytariusze ponoszą powyższą odpowiedzialność tylko do wysokości sumy komandytowej, natomiast wspólnicy spółki z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki).

Spółki osobowe 65

Jednocześnie wspólnicy ustalają w umowie spółki komandytowej następujący sposób par-tycypacji w zyskach: 99% przypada komandytariuszom (osobom fizycznym), natomiast 1% komplementariuszowi (osobie prawnej – sp. z o.o.). Dzięki temu dochody uzyskane przez komandytariuszy są opodatkowane tylko PIT, natomiast ograniczenie dochodów komandy-tariusza tylko do 1% minimalizuje obciążenia fiskalne, którym podlega zysk wypracowany przez sp. z o.o. przyznawany jej wspólnikom (CIT na poziomie sp. z o.o., a następnie PIT, gdy zysk uzyskany przez sp. z o.o. jest przekazywany do jej wspólników w formie dywidendy).

3.2.2. Powstanie spółki komandytowej

Spółka komandytowa, podobnie jak spółka jawna, może powstać w sposób: (a) pierwotny tj. na skutek zawarcia umowy spółki i jej wpisu do KRS (art. 109 KSH),(b) wtórny tj. na skutek (i) przekształcenia innej spółki handlowej (osobowej albo kapita-

łowej) w spółkę komandytową (art. 551 § 1 KSH), (ii) przekształcenia spółki cywilnej w spółkę komandytową (art. 551 § 2 KSH).Szczególnym sposobem właściwym tylko dla spółki komandytowej jest:

(c) przekształcenie sp.j. w sp.k. na żądanie spadkobiercy wspólnika spółki jawnej, połączo-ne z przyznaniem mu statusu komandytariusza (art. 583 § 1–5 KSH),a także (co jednak jest sporne) utworzenie spółki komandytowej:

(d) poprzez przystąpienie do spółki jawnej wspólnika, który będzie odpowiadał w sposób ograniczony (art. 114 KSH).

3.2.2.1. Umowa spółki komandytowej

W ramach umowy spółki komandytowej należy wyróżnić: (A) elementy obligatoryjne,(B) elementy fakultatywne.

Ad (A)Kluczowe elementy umowy spółki komandytowej zawiera art. 105, stosownie do tre-

ści którego umowa spółki komandytowej powinna zawierać: (1) firmę i siedzibę spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,(4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,(5) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wie-

rzycieli (sumę komandytową).Ad (1)Poza regulacjami prawa firmowego należy tutaj w szczególności zwrócić uwagę na re-

gulacje art. 104 § 1–2 określającego budowę firmy, w tym także art. 104 § 3 KSH (brzmie-nie firmy, gdy komplementariuszem jest osoba prawna).

Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypad-ku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandy-tariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (art. 104 § 4 KSH).

Ad (2)Przedmiotem działalności sp.k. musi być prowadzenie przedsiębiorstwa (art. 102 KSH),

oznaczenie przedmiotu działalności spółki winno nastąpić zgodnie z art. 40 pkt 1 KRSU.


Ad (4)Wspólnicy są zobligowani do wniesienia wkładu (art. 3 KSH), nie jest możliwe zwolnie-

nie komandytariusza od obowiązku wniesienia wkładu (art. 108 § 2 KSH). Jeżeli wkładem komandytariusza do spółki jest w całości lub w części świadczenie niepieniężne, umowa spółki określa przedmiot tego świadczenia (aport), jego wartość, jak również osobę wspól-nika wnoszącego takie świadczenie niepieniężne (art. 107 § 1 KSH).

Ad (B)Elementy fakultatywne umowy spółki komandytowej, które strony mogą, ale nie mu-

szą umieścić/modyfikować to regulacje np. art. 108 § 1, art. 115, art. 117, art. 121 § 1–3, art. 123 § 1 KSH.

Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 106 KSH).

3.2.2.2. rejestracja spółki komandytowej w krs

Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisem do rejestru, odpowiadają solidar-nie (art. 109 KSH).

Zgłoszenie spółki komandytowej do sądu rejestrowego powinno zawierać (art. 110 § 1 KSH): (1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz odrębnie nazwiska

i imiona albo firmy (nazwy) komandytariuszy, a także okoliczności dotyczące ograni-czenia zdolności wspólnika do czynności prawnych, jeżeli takie istnieją,

(4) nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezen-tacji; w przypadku, gdy komplementariusze powierzyli tylko niektórym spośród siebie prowadzenie spraw spółki – zaznaczenie tej okoliczności,

(5) sumę komandytową.Należy tutaj także uwzględniać odpowiednie regulacje KRSU, jak np. art. 38 pkt 6

lit. e, art. 39 pkt 1 KRSU.W pozostałym zakresie do rejestracji znajdą odpowiednio zastosowanie (via art. 103

KSH) przepisy dotyczące rejestracji sp.j. (np. art. 26 § 3 KSH).Co do postępowania rejestrowego vide wcześniejsze rozdziały.

3.2.3 zmiana umowy spółki komandytowej

W toku istnienia spółki komandytowej wspólnicy mogą dokonywać jej zmian, będą do nich miały odpowiednie zastosowanie przepisy o spółce jawnej, a także regulacje ogól-ne KSH (w szczególności art. 9, art. 3 KSH).

Poniżej omówienie istotniejszych modyfikacji w stosunku do spółki jawnej.Zmiany umowy spółki wymagają formy aktu notarialnego (art. 106 KSH).Zmiany danych określonych w art. 110 § 1 KSH wymagają zgłoszenia do KRS. Do KRS

należy także zgłosić obniżenie sumy komandytowej. Istotne jest, iż obniżenie sumy koman-dytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania obniżenia do rejestru (art. 113 KSH).

Spółki osobowe 67

3.2.4. wkłady do spółki komandytowej

Do wkładów komplementariuszy znajdą odpowiednie zastosowanie regulacje doty-czące wkładów wspólników do spółki jawnej (art. 103 w zw. z art. 28 oraz 48 i nast. KSH).

Zasady dotyczące wkładów obowiązujące w sp.j. doznają największych modyfikacji w odniesieniu do wkładów komandytariusza.

W odniesieniu do komandytariusza należy rozróżnić: (1) wkład (rzeczywiście) wniesiony (art. 123 KSH) od wkładu umówionego (art. 105 pkt 4

KSH, art. 107 § 1 KSH),(2) sumę komandytową (art. 105 pkt 5, art. 111, art. 113 KSH).

I tak: Ad (1)Wkład rzeczywiście wniesiony stanowi element (realne aktywa) majątku spółki, nato-

miast wkład umówiony stanowi zobowiązanie wspólnika do dokonania określonego przy-sporzenia na rzecz spółki. Wkład wniesiony może pokrywać się z wkładem umówionym, bądź może być od niego niższy.

W przypadku wnoszenia aportu przez komandytariusza winien on zostać opisany w umowie zgodnie z art. 107 § 1 KSH.

Zdolności aportowej nie mają następujące wkłady komandytariusza: (a) zobowiązanie do wykonania pracy lub świadczenia usług na rzecz spółki,(b) wynagrodzenie za usługi świadczone przy powstaniu spółki,

chyba że wartość innych jego wkładów do spółki nie jest niższa od wysokości sumy komandytowej,

a także – w przypadku, gdy komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowie-dzialnością lub spółka akcyjna, zaś komandytariuszem jest wspólnik tej spółki, zdolności aportowej nie posiadają: (c) udziały komandytariusza w tej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcje tej

spółki akcyjnej.Ad (2)Suma komandytowa jest abstrakcyjną wielkością, określoną przez komandytariusza,

która oznacza maksymalny zakres jego odpowiedzialności. Wysokość sumy komandyto-wej nie jest, co do zasady, w żaden sposób skorelowana z wysokością wkładu do spółki ko-mandytowej (umowa spółki może w tym zakresie zawierać odmienne postanowienia vide art. 108 § 1 KSH).

3.2.5. Prawa i obowiązki wspólników

Prawa i obowiązki komplementariusza nie różnią się co do zasady od praw i obowiąz-ków wspólnika spółki jawnej. Istotne różnice będą natomiast występować w wybranych kwestiach dotyczących praw i obowiązków komandytariusza.

3.2.5.1. Prawa organizacyjne

W odniesieniu do praw i obowiązków organizacyjnych komandytariusza na uwagę za-sługuje problematyka: (1) prowadzenia spraw spółki,


(2) reprezentacji spółki,(3) obowiązku lojalności,(4) prawa do kontroli.

Ad (1)Co do zasady, prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki spoczywa na komplemen-

tariuszach (art. 39 § 1 w zw. z art. 103 KSH), natomiast pozbawieni są go komandytariu-sze (art. 121 § 1 KSH).

Możliwe jest jednak przyznanie prawa do prowadzenia spraw spółki także komandyta-riuszom. W takim przypadku do prowadzenia spraw przez komplementariuszy będzie miał zastosowanie mechanizm dotyczący prowadzenia spraw przez wspólników spółki jawnej z modyfikacjami wskazanymi poniżej.

W przypadku przyznania prawa do prowadzenia spraw spółki komandytariuszowi: (-) w sprawach nieprzekraczających zakresu zwykłych czynności spółki komandytariusz

będzie miał takie same prawa, jak komplementariusz (np. art. 40, 42 i in. KSH),(-) w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana będzie zgo-

da komandytariusza, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 121 § 2 KSH),(-) będzie on uprawniony do dokonania czynności nagłej (art. 44 KSH).

Ad (2)Problematykę reprezentacji sp.k. regulują art. 117 i 118 KSH, mające charakter bez-

względnie obowiązujący (art. 119 KSH).Zasadą jest, iż spółkę komandytową reprezentują komplementariusze niepozbawieni

prawa reprezentacji spółki (art. 117 KSH): (-) z mocy umowy spółki albo(-) prawomocnego orzeczenia sądu.

W pozostałym zakresie będą tutaj miały zastosowanie regulacje art. 29 i 30 KSH w zw. z art. 103 KSH.

Natomiast komandytariusze są pozbawieni możliwości reprezentacji spółki, z wyjąt-kiem działania jako pełnomocnik (co obejmuje swym zakresem także szczególny rodzaj peł-nomocnictwa tj. prokurę). Jednocześnie, jeżeli komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czyn-ności wobec osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariusza, który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres (art. 118 KSH).

Ad (3)Obowiązek lojalności ma zastosowanie do komplementariuszy (art. 103 KSH). Nie bę-

dzie on miał zastosowania do komandytariuszy pozbawionych prawa prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania, możliwe jest jednak umowne zmodyfikowanie tej zasady (art. 121 § 3 in fine KSH).

Ad (4)Prawo kontroli przysługujące komandytariuszowi reguluje art. 120 § 1–2 KSH, mają-

cy charakter bezwzględnie obowiązujący.

3.2.5.2. Prawa majątkowe

W zakresie praw majątkowych na uwagę zasługują regulacje dotyczące uczestnictwa w zysku i stracie. Do partycypacji przez komplementariusza w zysku/stracie spółki ko-

Spółki osobowe 69

mandytowej znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o spółce jawnej (w szczególno-ści art. 51–54 KSH).

Komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczy-wiście wniesionego do spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zysk przypadający komandytariuszowi za dany rok obrotowy jest przeznaczany w pierwszej kolejności na uzu-pełnienie jego wkładu rzeczywiście wniesionego do wartości umówionego wkładu. W ra-zie wątpliwości komandytariusz uczestniczy w stracie jedynie do wartości umówionego wkładu (art. 123 KSH).

3.2.6. Ustanie spółki komandytowej

Do ustania spółki komandytowej znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o spół-ce jawnej (art. 103 KSH), z wyjątkiem art. 124 KSH.

3.2.7. odpowiedzialność wspólników spółki komandytowej

Komplementariusze odpowiadają wobec wierzycieli za zobowiązania spółki bez ogra-niczenia (art. 22 w zw. z art. 103 KSH), także w pozostałym zakresie do ich odpowiedzial-ności znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy o spółce jawnej.

Natomiast komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej (art. 105 pkt 5 KSH).

Obniżenie sumy komandytowej nie ma skutku prawnego wobec wierzycieli, których wierzytelności powstały przed chwilą wpisania obniżenia do rejestru (konieczny jest więc w tym przypadku wpis do KRS obniżenia sumy komandytowej).

Podmioty przystępujące do spółki w charakterze komandytariusza odpowiadają także za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania ich do rejestru (aczkolwiek jest to od-powiedzialność do wysokości sumy komandytowej).

W przypadku zawarcia umowy spółki komandytowej z przedsiębiorcą prowadzącym przedsiębiorstwo we własnym imieniu i na własny rachunek, komandytariusz odpowia-da także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa, a istniejące w chwili wpisu spółki do KRS.

Jeżeli umowa spółki komandytowej to przewiduje, możliwe jest przyjęcie do spółki no-wego komplementariusza, w takim przypadku dotychczasowy komandytariusz może uzy-skać status komplementariusza lub osoba trzecia może przystąpić do spółki w charakterze komplementariusza, za zgodą wszystkich dotychczasowych wspólników.

Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wartości wkładu wnie-sionego do spółki.

W przypadku zwrotu wkładu w całości albo w części odpowiedzialność zostaje przy-wrócona w wysokości równej wartości dokonanego zwrotu. Jeżeli dojdzie do uszczuplenia majątku przez stratę, uważa się za zwrot wkładu w stosunku do wierzycieli każdą wypłatę do-konaną przez spółkę na rzecz komandytariusza przed uzupełnieniem wkładu do pierwotnej wartości określonej w umowie spółki. Dokonanie takich wypłat nie wymaga wpisu do KRS.

Komandytariusz nie jest obowiązany do zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na pod-stawie sprawozdania finansowego, chyba że działał w złej wierze.


orzecznictwo

wyrok sądu apelacyjnego w białymstoku z dnia 26 października 2004 r. i aca 327/2004LexPolonica nr 383353Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej 2004/4–2005/1 str. 13OSA 2005/8 poz. 32 str. 511. Subsydiarność odpowiedzialności wspólników spółki komandytowej (art. 31 § 1 ksh

w zw. z art. 103 ksh) rzutuje nie na powinność świadczenia przez wspólników, ale na kolejność zaspokojenia wierzyciela z określonych mas majątkowych.

2. Występowanie przesłanki bezskuteczności egzekucji z majątku spółki komandytowej (art. 31 § 1 ksh w zw. z art. 103 ksh) badane jest na etapie postępowania o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko wspólnikom w oparciu o treść art. 31 § 2 ksh w zw. z art. 103 ksh).

3. Upływ terminu przedawnienia przeciwko spółce komandytowej w czasie toczenia się sprawy wniesionej przez wierzyciela przeciwko wspólnikom spółki może być skutecz-nie podnoszony przez wspólników na podstawie art. 35 § 1 ksh w zw. z art. 103 ksh.

4.1. reprezentacja organiczna

4.1.1. charakterystyka

Osoba prawna może być reprezentowana przez: (-) swoje organy (tzw. reprezentacja organiczna – art. 38 i nast. KC w zw. z art. 201 § 1,

art. 204 KSH oraz art. 368, art. 372 KSH),(-) przedstawicieli ustawowych (np. kurator z art. 42 KC, kurator ustanowiony przez sąd

rejestrowy w przypadku określonym w art. 26 ust. 1 KRSU, art. 253 § 2 KSH, art. 426 § 2 KSH),

(-) pełnomocników (art. 98 i nast. KC np. 210 § 1, 379 § 1 KSH), co obejmuje także szcze-gólny podtyp pełnomocnictwa tj. prokurę (art. 1091 KC i nast.).Możliwe jest także łączenie reprezentacji organicznej z działaniem pełnomocników/

prokurentów (przykładowo art. 205 § 1, art. 373 § 1 KSH), tego typu reprezentacja nosi mia-no reprezentacji łącznej mieszanej.

W praktyce największe problemy prawne dotyczą wadliwości aktów reprezentacji or-ganicznej. W praktyce należy tutaj wyróżnić następujące grupy zagadnień: (1) działanie tzw. kadłubowych organów spółki tj. sytuację, w której skład osobowy orga-

nu jest mniejszy niż wymagany przez ustawę bądź umowę (statut) spółki;(2) działanie przez organ bez zgody:

(a) innego organu spółki,(b) osoby trzeciej;

(3) działanie przez organ poza zakresem działalności określonym w umowie spółki;(4) problematykę udzielania członkom zarządu pełnomocnictwa/prokury.

Ad (1)Zgodnie z art. 39 KC nieważna jest umowa zawarta przez:

(a) organ z przekroczeniem umocowania,(b) osobę działającą w imieniu osoby prawnej nie będącą jej organem,(c) osobę działającą w imieniu osoby prawnej, która nie istnieje (art. 39 § 2 KC).

4

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych


Linia orzecznicza jednak w tym względzie nie jest jednoznaczna i dopuszcza możli-wość następczego potwierdzenia czynności wadliwej reprezentacji organicznej.

Ad (2)Konsekwencje braku zgody w stosunkach wewnętrznych będą zależeć od tego czy bę-

dzie to zgoda wymagana przez: (i) przepisy prawa – zastosowanie znajdzie wtedy art. 17 § 1–2 KSH,(ii) postanowienia umowy/statutu spółki (art. 17 § 3 KSH).

Natomiast w przypadku zgody osoby trzeciej (np. organu administracji rządowej) za-stosowanie znajdzie art. 63 KSH.

Ad (3)W prawie polskim, w przeciwieństwie do systemów anglosaskich, brak jest tzw. kon-

cepcji ultra vires czyli działania poza przedmiotem przedsiębiorstwa spółki. Działania podjęte przez zarząd z naruszeniem określonego w umowie przedmiotu działalności będą więc ważne, co nie wyklucza jednak odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki (art. 293, art. 483 KSH).

Ad (4)Sporna, zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie jest możliwość udzielenia członko-

wi zarządu, zwłaszcza w przypadku reprezentacji łącznej z drugim członkiem zarządu, peł-nomocnictwa do samodzielnej reprezentacji spółki.

orzecznictwo

Możliwość potwierdzania czynności zarządu

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z 2007-09-14 iii czP 31/07OSN Izba Cywilna rok 2008, Nr 2, poz. 14, str. 1Do umowy zawartej przez zarząd spółdzielni bez wymaganej do jej ważności uchwa-ły walnego zgromadzenia lub rady nadzorczej ma zastosowanie w drodze analogii art. 103 § 1 i 2 KC.

wyrok sn – izba cywilna z 2009-10-08 ii csk 180/09Czynność prawna dokonana przez „fałszywy organ” osoby prawnej jest bezwzględnie nieważna i nie podlega konwalidacji (art. 39 KC).

Skutki braku umocowania wobec osób trzecichUchwała sądu najwyższego – izba cywilna z 2008-12-05 iii czP 124/08OSN Izba Cywilna rok 2009, Nr 11, poz. 146, str. 23Osoba trzecia nie może skutecznie podnieść zarzutu nieważności umowy zawartej przez spółkę z o.o. reprezentowaną przez odwołanego członka zarządu, który w chwili zawie-rania umowy był nadal wpisany do rejestru przedsiębiorców.

Możliwość ukształtowania zasad reprezentacji w zależności od wartości danej czynnościUchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 października 1996 r. iii czP 112/96LexPolonica nr 313399

Wybrane zagadnienia wspólne dotyczące spółek kapitałowych 73

Glosa 1997/3 str. 32Glosa 1997/6 str. 32Glosa 1997/8 str. 32Glosa 1998/1 str. 36Glosa 1998/12 str. 31OSNC 1997/2 poz. 20OSP 1997/3 poz. 62OSP 1997/4 poz. 87Prokuratura i Prawo – dodatek 1997/2 poz. 29Przegląd Sądowy 1998/9 str. 122W umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być przewidziana reprezen-tacja łączna dla składania przez zarząd oświadczeń w zakresie praw i obowiązków ma-jątkowych spółki powyżej określonej ich wartości.

Zarząd kadłubowy

wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 27 października 2004 r. i Pk 680/2003LexPolonica nr 369906Rzeczpospolita 2004/254 str. C2Sąd Okręgowy trafnie stwierdził, że rezygnacja członka zarządu z pełnienia funkcji w świetle umowy spółki nie powodowała przekształcenia zarządu wieloosobowego w za-rząd jednoosobowy. Wprowadzenie zarządu jednoosobowego wymagałoby odpowied-niej uchwały, co nie miało miejsca. Zarząd działający jedynie w osobie prezesa zarządu w świetle aktów wewnętrznych strony pozwanej był jedynie zarządem kadłubowym, któ-ry nie mógł w sposób prawnie skuteczny dokonywać czynności z zakresu prawa pracy tj. zmieniać warunków zatrudnienia w drodze aneksu do umowy o pracę z powodem.

Pełnomocnictwo dla członka zarządu

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 sierpnia 2006 r. iii czP 68/2006LexPolonica nr 415607Biuletyn Sądu Najwyższego 2006/8Monitor Prawniczy 2006/18 str. 958Monitor Prawniczy 2007/3 str. 149Monitor Prawniczy 2008/1 str. 44OSNC 2007/6 poz. 82Prokuratura i Prawo – dodatek 2007/3 poz. 35Rejent 2006/10 str. 199Rzeczpospolita 2006/198 str. C1Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawniony umową spół-ki do jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu, może być ustanowiony pełnomocnikiem do poszczególnych czynności.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 listopada 2007 r. iV csk 263/2007LexPolonica nr 2424268Dopuszczone jest ustanowienie pełnomocnictwa do poszczególnych czynności dla człon-ka zarządu spółki, który jest uprawniony umową spółki do jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu. Przyznanie członkowi zarządu legitymacji do działania w imieniu spółki w charakterze pełnomocnika nie przesądza, w jakiej faktycznie roli występował członek zarządu pozwanej spółki. Jest to kwestia stosownych ustaleń fak-tycznych, pozostających poza zakresem wniesionej skargi kasacyjnej.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 5 lutego 2008 r. i aca 1255/2007LexPolonica nr 1932896Spółka jako osoba prawna jest samodzielnym podmiotem, który działa przez swe orga-ny (art. 38 kc). Jej organem wykonawczo-reprezentacyjnym jest zarząd. Zgodnie z prze-pisem art. 201 ksh prowadzi on sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz, przy czym zasady reprezentacji mogą być ustalone przez wspólników w sposób odmienny od re-gulacji zawartej w art. 205 ksh. Już względny charakter tej regulacji prawnej przema-wia, w ocenie Sądu Apelacyjnego, za dopuszczalnością ustanowienia pełnomocnikiem jednego z członków zarządu Spółki. Osoba będąca członkiem zarządu jest umocowana do wszelkich czynności prawnych (art. 204 ksh). Innymi słowy, z obwiązujących prze-pisów nie można wywieść ogólnego ograniczenia uprawnień do umocowania zarządu w charakterze pełnomocnika czy zakazu łączenia funkcji piastuna organu spółki z jej pełnomocnikiem.

Reprezentacja mieszana

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 kwietnia 2001 r. iii czP 6/2001LexPolonica nr 350892Biuletyn Sądu Najwyższego 2001/4 str. 12Glosa 2001/11 str. 47Glosa 2002/11 str. 48Glosa 2002/2 str. 48Glosa 2002/3 str. 48Glosa 2002/6 str. 48Glosa 2002/7 str. 48Jurysta 2001/7–8 str. 20Monitor Prawniczy 2001/12 str. 623Monitor Prawniczy 2001/16 str. 831Monitor Prawniczy 2001/22 str. 1134Monitor Prawniczy 2002/15 str. 707OSNC 2001/10 poz. 148OSP 2001/12 poz. 179OSP 2002/4 poz. 54Prawo Bankowe 2001/10 str. 25Prawo Gospodarcze 2001/10 str. 7


Prokuratura i Prawo – dodatek 2001/10 poz. 32Przegląd Prawa Handlowego 2002/3 str. 44Radca Prawny 2001/4 str. 122Wokanda 2001/6 str. 4Wokanda 2001/9 str. 1Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona dzia-łać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem.

4.2. Jednoosobowe spółki kapitałowe

Spółką jednoosobową jest spółka kapitałowa, której wszystkie udziały albo akcje nale-żą do jednego wspólnika albo akcjonariusza (art. 4 § 1 pkt 3 KSH).

Do aktu założycielskiego sporządzonego przez jedynego wspólnika (akcjonariusza) spółki stosuje się przepisy o umowie spółki (art. 4 § 2 KSH).

W przypadku funkcjonowania, a także przejmowania i przekształcania jednoosobo-we spółki kapitałowe charakteryzują się kilkoma odrębnościami w stosunku do spółek wie-loosobowych.(1) Na etapie tworzenia spółki z o.o., jak i akcyjnej: (a) obowiązuje zakaz ich zawiązania wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę

z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 151 § 2, art. 301 § 1 in fine KSH), (b) zgłoszenie do sądu rejestrowego spółki jednoosobowej (poza danymi określony-

mi w art. 166 § 1 bądź art. 318 KSH) powinno również zawierać nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego wspólnika/akcjonariusza, a tak-że wzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem/akcjonariuszem spółki (art. 166 § 2, art. 319 § 1 KSH).

Powyższe zasady stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia przez jednego wspól-nika wszystkich udziałów po zarejestrowaniu spółki (art. 166 § 3 KSH, 319 § 2), przy czym w przypadku spółki akcyjnej zarząd ma 3 tygodnie na zgłoszenie tej okoliczności do sądu rejestrowego w terminie trzech tygodni od dnia, w którym dowiedział się, że wszystkie ak-cje spółki zostały nabyte przez jedynego akcjonariusza.

dodatkowo, tylko w odniesieniu do spółki z o.o.: (c) w jednoosobowej spółce z o.o. w organizacji jedyny wspólnik nie ma prawa repre-

zentowania spółki. Nie dotyczy to zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego (art. 162 KSH).

(2) Na etapie funkcjonowania jednoosobowej spółki z o.o. i akcyjnej: (a) w spółce jednoosobowej jedyny wspólnik/akcjonariusz wykonuje wszystkie upraw-

nienia przysługujące zgromadzeniu wspólników/WZA zgodnie z przepisami regu-lującymi funkcjonowanie spółki z o.o./S.A. Przepisy o zgromadzeniu wspólników/WZA są stosowane odpowiednio (art. 156/303 § 1 KSH),

(b) w przypadku gdy wszystkie udziały/akcje spółki przysługują jedynemu wspól-nikowi/akcjonariuszowi albo jedynemu wspólnikowi/akcjonariuszowi i spółce, oświadczenie woli takiego wspólnika/akcjonariusza składane spółce wymaga for-my pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 173 § 1, art. 303 § 2 KSH),


(c) w przypadku, gdy wspólnik, o którym stanowi art. 173 § 1 KSH, jest zarazem jedy-nym członkiem zarządu, umowa pomiędzy wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu ta-kiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 KSH). Analogicznie sytuacja ta wygląda w spółce akcyjnej (art. 379 § 2 KSH).

Powyższe zasady dotyczące organizacji i funkcjonowania spółek jednoosobowych będą miały odpowiednie zastosowanie do jednoosobowych spółek kapitałowych w organizacji (art. 11 § 2 KSH).(3) W przypadku przejmowania, przekształcania spółek: (a) gdy spółka przejmująca przejmuje swoją spółkę jednoosobową zastosowanie ma uprosz-

czony tryb przejmowania (art. 516 § 6 KSH),(b) plan przekształcenia w spółce jednoosobowej sporządza się w formie aktu notarialne-

go (art. 557 § 3 KSH), gdy co do zasady wystarczająca jest forma pisemna pod rygorem nieważności – art. 557 § 2 KSH.

(c) zgodnie ze znowelizowanymi przepisami możliwe będzie także przekształcenie przedsiębiorcy jednoosobowego w jednoosobową spółkę kapitałową (art. 551 § 5 KSH w zw. z art. 5841 i nast. KSH).

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń spo-łecznych z dnia 17 grudnia 1996 r. ii Ukn 37/96LexPolonica nr 323779Glosa 1997/12 str. 32OSNAPiUS 1997/17 poz. 320Radca Prawny 2003/4 str. 132Umowa o pracę zawarta w imieniu jednoosobowej spółki z o.o. z jej prezesem, przez peł-nomocnika, któremu udzielił on pełnomocnictwa do zawarcia tej czynności jako nad-zwyczajne zebranie wspólników, w skład którego wchodził jako jedyny wspólnik – jest nieważna.

wyrok sądu najwyższego – izba administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń społecznych z dnia 5 lutego 1997 r. ii Ukn 86/96LexPolonica nr 324086Glosa 1998/4 str. 32OSNAPiUS 1997/20 poz. 404Radca Prawny 2003/4 str. 132Nieważna jest umowa o pracę, którą jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzial-nością i zarazem Prezes jej dwuosobowego – wraz z małżonkiem – zarządu zawarł z tą spółką za pośrednictwem pełnomocnika ustanowionego przez siebie działającego w cha-rakterze zgromadzenia wspólników.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 21 czerwca 2007 r. iV csk 88/2007LexPolonica nr 2088971


W sytuacji, gdy jedyny wspólnik działając jako członek zarządu spełnił wszystkie wy-mogi przewidziane w art. 203 kh dla ustanowienia pełnomocnika, nie ma podstaw do zakwestionowania ważności takiego pełnomocnictwa.

4.3. cywilnoprawna odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej – wybrane zagadnienia

4.3.1. odpowiedzialność w stosunkach wewnętrznych

Podjęcie przez spółkę kapitałową decyzji dotyczącej odpowiedzialności w stosunkach wewnętrznych dotyczących roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiąza-niu spółki lub sprawowaniu zarządu lub nadzoru wymaga zgody zgromadzenia wspólni-ków (art. 228 pkt 2 KSH) bądź walnego zgromadzenia akcjonariuszy (art. 393 pkt 2 KSH).

W ramach odpowiedzialności w stosunkach wewnętrznych należy wyróżnić wspólne dla wszystkich spółek kapitałowych rodzaje odpowiedzialności: (1) odpowiedzialność z tytułu naruszenia zasad tworzenia: (-) w sp. z o.o. – art. 292 KSH, (-) w S.A. – art. 480–481 KSH,(2) odpowiedzialność z tytułu szkody wyrządzonej spółce działaniem (zaniechaniem)

sprzecznym z prawem lub postanowieniami spółki (art. 293/483 KSH),(3) actio pro socio (art. 295/486 KSH),

a także właściwe tylko dla spółki akcyjnej: (4) odpowiedzialność w trybie art. 484 KSH,

I tak: Ad (1)Kto, biorąc udział w tworzeniu spółki, wbrew przepisom prawa z winy swojej wyrzą-

dził spółce szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Regulacja ta jest analogiczna dla spółki z o.o. i akcyjnej (art. 292/480 § 1 KSH). Przepisy o spółce akcyjnej dodatkowo zawie-rają w tym zakresie przykładowy katalog naruszeń, mianowicie obciążają one odpowie-dzialnością tego kto: (1) zamieścił lub współdziałał w zamieszczeniu w statucie, sprawozdaniach, opiniach,

ogłoszeniach i zapisach fałszywych danych lub dane te w inny sposób rozpowszechniał bądź też pominął lub współdziałał w pominięciu w tych dokumentach danych istot-nych dla powstania spółki, w szczególności dotyczących wkładów niepieniężnych, na-bycia mienia oraz przyznania akcjonariuszom lub innym osobom wynagrodzenia lub szczególnych korzyści,

albo(2) współdziałał w czynnościach prowadzących do zarejestrowania spółki na podstawie

dokumentu zawierającego fałszywe dane (art. 480 § 2 KSH).Dodatkowo przepisy o spółce akcyjnej przewidują odpowiedzialność odszkodowawczą

podmiotów, które w związku z powstaniem spółki akcyjnej lub podwyższeniem jej kapitału zakładowego z winy swojej zapewniają sobie albo osobie trzeciej zapłatę nadmiernie wygóro-waną ponad wartość zbywczą wkładów niepieniężnych albo nabywanego mienia, lub też wy-nagrodzenie albo korzyści szczególne, niewspółmierne z oddanymi usługami (art. 481 KSH).

Ad (2)


Członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami sta-tutu spółki, chyba że nie ponosi winy.

Członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator powinien przy wykonywaniu swo-ich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działal-ności (art. 293/483 KSH).

orzecznictwo

wyrok sądu apelacyjnego w krakowie z dnia 18 października 2010 r.i aca 826/2010LexPolonica nr 25218131. Dla wykazania interesu prawnego w wytoczeniu konkretnego powództwa nie wystar-czy powołać się na swój status akcjonariusza i określone w Kodeksie spółek handlowych uprawnienia korporacyjne w stosunku do spółki akcyjnej, ale należy wskazać na konkret-ne prawa lub obowiązki (korzyści lub zagrożenia majątkowe), które dotyczą bezpośred-nio powoda np. na czym polega jego korzyść lub strata w zależności od wyniku sprawy.2. Jeżeli na skutek czynności organów spółki doszło do zdarzeń powodujących szkodę w jej majątku, która to szkoda z reguły oznacza zarazem obniżenie wartości udziału akcjonariusza w spółce, akcjonariuszowi przysługuje jedynie powództwo z art. 486 § 1 w zw. z art. 483 § 1 k.s.h.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. iii ck 592/2002LexPolonica nr 420818Rzeczpospolita 2006/272 str. C2Udzielenie absolutorium może zwolnić od odpowiedzialności odszkodowawczej człon-ka zarządu (rady nadzorczej).

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lutego 2006 r. V csk 128/2005LexPolonica nr 401516Monitor Prawniczy 2006/5 str. 2261. Ustalenie bezprawności w rozumieniu art. 293 ksh nie może ograniczać się jedynie do ogólnikowego stwierdzenia, że działanie lub zaniechanie było sprzeczne z prawem lub umową spółki, lecz powinno wskazywać – z przytoczeniem konkretnych przepisów pra-wa lub postanowień umowy – na czym polegała sprzeczność zachowania członka orga-nu spółki z oznaczonym przepisem prawa lub postanowieniem umowy.2. Wskazana w art. 293 ksh reguła dowodowa w postaci domniemania dotyczy jedynie winy. Nie obejmuje ona natomiast bezprawności, szkody i związku przyczynowego między naruszeniem prawa lub postanowień umowy a szkodą, co oznacza, że obowiązek wyka-zania tych przesłanek odpowiedzialności – zgodnie z art. 6 kc – spoczywa na powodzie.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 15 czerwca 2005 r. iV ck 731/2004LexPolonica nr 1576787OSP 2007/9 poz. 103


Zarówno poszkodowana spółka, jak i jej wspólnik mogli dochodzić na podstawie art. 292 albo art. 294 § 1 kh odszkodowania od członka zarządu zarówno wówczas, gdy jego czyn wyrządzający szkodę, był naruszeniem umowy spółki lub przepisów kh, jak i wówczas, gdy był to także czyn niedozwolony.wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 6 lutego 2004 r. ii ck 407/2002LexPolonica nr 1548526Unormowanie zawarte w art. 201 kh (obecnie art. 208 ksh) odnosi się do prowadzenia spraw spółki, a więc czynności w zakresie wewnętrznym spółki. Podjęcie przez członka zarządu działań wbrew regulacjom dokonywania czynności określonych w tym prze-pisie narazić go może na przewidzianą w art. 292 kh (obecnie: art. 293 ksh) odpowie-dzialność wobec spółki za szkody tym spowodowane.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 17 grudnia 2003 r. iV ck 305/2002LexPolonica nr 365240Poniesienie przez osobę zatrudnioną w spółce handlowej i pełniącą jednocześnie funkcję w zarządzie tej spółki, konsekwencji przewidzianych w kodeksie pracy nie wyklucza jej odpowiedzialności za te same zachowania na podstawie przepisów kodeksu handlowego.Skazanie pozwanej prawomocnym wyrokiem karnym w istocie stanowi spełnienie prze-słanki odpowiedzialności z art. 292 kh, jaką jest wyrządzenie przez członka władz spół-ki szkody przez działalność sprzeczną z prawem lub postanowieniami umowy spółki.

Ad (3)Problematykę actio pro socio regulują art. 295 § 1 KSH/486 KSH.Jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie wyrządzonej jej szkody w termi-

nie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej spółce.

Na żądanie pozwanego, zgłoszone przy pierwszej czynności procesowej, sąd może na-kazać złożenie kaucji na zabezpieczenie pokrycia szkody grożącej pozwanemu. Wysokość i rodzaj kaucji sąd określa według swojego uznania. W przypadku niezłożenia kaucji w wy-znaczonym przez sąd terminie pozew zostaje odrzucony. Na kaucji służy pozwanemu pierw-szeństwo przed wszystkimi wierzycielami powoda.

Jeżeli powództwo okaże się nieuzasadnione, a powód, wnosząc je, działał w złej wie-rze lub dopuścił się rażącego niedbalstwa, obowiązany jest naprawić szkodę wyrządzoną pozwanemu.

Osoby obowiązane do naprawienia szkody nie mogą powoływać się na uchwałę wspól-ników udzielającą im absolutorium, ani na dokonane przez spółkę zrzeczenie się roszczeń o odszkodowanie w przypadku: (-) actio pro socio,(-) w razie upadłości spółki.

orzecznictwo

wyrok sądu apelacyjnego w katowicach z dnia 5 listopada 2009 r. V aca 352/2009LexPolonica nr 2348325OSA 2011/2 poz. 3 str. 22Rejent 2011/10 str. 164


W razie bezczynności spółki w dochodzeniu zwrotu bezpodstawnej wypłaty, każdy wspól-nik może wnieść pozew o naprawienie szkody wyrządzonej w ten sposób spółce w trybie art. 295 § 1 k.s.h., w którym przesłankowo podlegać będzie badaniu kwestia bezpraw-ności dokonanych wypłat, jak i bezczynności spółki w dochodzeniu ich zwrotu.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 15 czerwca 2005 r. iV ck 731/2004LexPolonica nr 1576787OSP 2007/9 poz. 103Zarówno poszkodowana spółka, jak i jej wspólnik mogli dochodzić na podstawie art. 292 albo art. 294 § 1 kh odszkodowania od członka zarządu zarówno wówczas, gdy jego czyn, wyrządzający szkodę, był naruszeniem umowy spółki lub przepisów kh, jak i wówczas gdy był to także czyn niedozwolony.

wyrok sądu apelacyjnego w krakowie z dnia 18 października 2010 r. i aca 826/2010LexPolonica nr 25218131. Dla wykazania interesu prawnego w wytoczeniu konkretnego powództwa nie wy-

starczy powołać się na swój status akcjonariusza i określone w Kodeksie spółek handlowych uprawnienia korporacyjne w stosunku do spółki akcyjnej, ale nale-ży wskazać na konkretne prawa lub obowiązki (korzyści lub zagrożenia majątko-we), które dotyczą bezpośrednio powoda np. na czym polega jego korzyść lub strata w zależności od wyniku sprawy.

2. Jeżeli na skutek czynności organów spółki doszło do zdarzeń powodujących szko-dę w jej majątku, która to szkoda z reguły oznacza zarazem obniżenie wartości udziału akcjonariusza w spółce, akcjonariuszowi przysługuje jedynie powództwo z art. 486 § 1 w zw. z art. 483 § 1 k.s.h.

4.3.3. odpowiedzialność w stosunkach zewnętrznych

Odpowiedzialność w stosunkach zewnętrznych obejmuje: (1) odpowiedzialność za podanie fałszywych danych określoną art. 291/479 KSHoraz właściwe tylko dla spółki z o.o.(2) art. 299 KSH.

Możliwe jest także dochodzenie przez osoby trzecie odszkodowania w przypadku gdy poniosły szkodę na skutek działań określonych w art. 484 KSH.

I tak: Ad (1)Jeżeli członkowie zarządu umyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane

w oświadczeniu, o którym mowa w:(i) art. 167 § 1 pkt 2 KSH, art. 320 § 1 pkt 3 i 4 KSHlub(ii) art. 262 § 2 pkt 3 KSH, art. 441 § 2 pkt 5 (czyli w ramach podwyższenia kapitału zakła-

dowego),odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką przez trzy lata od dnia zareje-strowania spółki lub zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego.


Istotne jest, iż członkowie zarządu odpowiadają solidarnie (nie subsydiarnie) ze spół-ką czyli wybór, od kogo będzie domagać się zaspokojenia, należy wyłącznie do wierzyciela.

Nie jest także istotny zakres pomyłki np. 10 zł przy wysokości kapitału 10 000 000 zł, a także fakt, iż ów brak kapitału został niezwłocznie po rejestracji spółki (podwyższenia kapitału) uzupełniony.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 14 stycznia 2004 r. i ck 93/2003LexPolonica nr 1526382(…)2. Odpowiedzialność członków zarządu na podstawie art. 470 kh, będąca swoistą karą

„za fałsz” w oświadczeniu przewidzianym w art. 439 § 2 pkt 5 kh, dotyczy wszyst-kich zobowiązań spółki powstałych po zarejestrowaniu podwyższenia kapitału ak-cyjnego.

Ad (2)Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpo-

wiadają solidarnie za jej zobowiązania.Członek zarządu może się uwolnić od powyższej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:

(i) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postę-powanie układowe

albo(ii) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania ukła-

dowego nastąpiło nie z jego winyalbo(iii) pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowa-

nia układowego wierzyciel nie poniósł szkody.W doktrynie i orzecznictwie sporny jest charakter odpowiedzialności z art. 299 KSH.

Doktryna opowiada się za jej gwarancyjnym charakterem, natomiast w orzecznictwie obec-nie dominuje pogląd o jej odszkodowawczym charakterze.

Należy pamiętać, iż każdemu z członków zarządu spółki kapitałowej przysługuje samo-istna (tj. niezależna od sposobu reprezentacji) legitymacja o złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 20 ust. 2 pkt 2 in fine PrUpN). Członek zarządu nie może się więc zasłaniać faktem np. kadłubowości zarządu.

Przepisy powyższe nie naruszają dalej idącej odpowiedzialności członków zarządu (art. 21 ust. 3 PrUpN) czyli odpowiedzialności osób zobowiązanych do zgłoszenia wnio-sku o ogłoszenie upadłości (określonych w art. 21 ust. 1–2 PrUpN), za szkodę wyrządzoną niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 2 tygodni od zaistnienia przesła-nek do ogłoszenia upadłości.

orzecznictwo

odpowiedzialność w trybie art. 299 kshwyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 28 stycznia 2004 r. iV ck 176/2002LexPolonica nr 370603


Monitor Prawniczy 2006/17 str. 936Wokanda 2004/9 str. 7Roszczenie wierzyciela przeciwko członkom zarządu za zobowiązania spółki z o.o. (art. 298 kh(1), obecnie art. 299 ksh) ulega przedawnieniu w terminie określonym w art. 442 § 1(2) kc.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 15 grudnia 2004 r. iV ck 376/2004LexPolonica nr 2027912Odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu jest odpowiedzialnością delik-tową. Kwalifikacja ta umożliwia stosowanie do przedawnienia roszczenia wierzyciela spółki wobec członków zarządu przepisu art. 442 kc, a to oznacza poddanie tego rosz-czenia trzyletniemu terminowi przedawnienia, rozpoczynającemu swój bieg w zasa-dzie od dnia bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej prawomocnym tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce, z reguły bowiem już wtedy, gdy egzeku-cja tej wierzytelności okaże się bezskuteczna, wierzyciele spółki dowiadują się o szko-dzie i o osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 14 czerwca 2005 r. V ck 719/2004LexPolonica nr 1631275Ocena reżimu ustanowionej w art. 298 kh odpowiedzialności członków zarządu spół-ki wywoływała (podobnie jak pod rządem art. 299 ksh) rozbieżności nie tylko w litera-turze przedmiotu, lecz także w orzecznictwie. Według zdecydowanie przeważających w orzecznictwie ocen odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpo-wiedzialnością z art. 298 kh ma charakter odszkodowawczy.Szkoda, jako podstawa odpowiedzialności, jest utożsamiana z obniżeniem potencja-łu majątkowego spółki, a nie z bezpośrednim uszczerbkiem w majątku wierzyciela. Zarówno bowiem powstanie szkody, jak i inne przesłanki odpowiedzialności tj. wina i związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą a zachowaniem członków za-rządu spółki funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 14 czerwca 2005 r. V ck 719/2004LexPolonica nr 405563Gazeta Prawna 2006/81 str. A51. Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z art. 299 ksh ma charakter odszkodowawczy.2. Szkoda, jako podstawa odpowiedzialności, jest utożsamiana z obniżeniem poten-cjału majątkowego spółki, a nie z bezpośrednim uszczerbkiem w majątku wierzyciela. Zarówno bowiem powstanie szkody, jak i inne przesłanki odpowiedzialności tj. wina i związek przyczynowy pomiędzy tak rozumianą szkodą a zachowaniem członków za-rządu spółki, funkcjonują na zasadzie domniemania ustawowego.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 lipca 2005 r. V ck 839/2004LexPolonica nr 2424367Odpowiedzialność z art. 299 ksh jest dolegliwa (całym majątkiem), dlatego należy jed-noznacznie wykazać obowiązek określonego postępowania przez członka zarządu oraz


niedopełnienie tego obowiązku. Przesłanki tej szczególnej odpowiedzialności nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej.wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 31 stycznia 2006 r. i csk 417/2006LexPolonica nr 1162531Rzeczpospolita 2007/31 str. C1Jeżeli egzekucja przeciwko spółce z o.o. okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają osobiście i solidarnie za jej zobowiązania (art. 298 kodeksu handlowego i art. 299 kodeksu spółek handlowych). Termin przedawnienia roszczeń wobec człon-ków zarządu spółki z o.o. liczy się dla wierzyciela od momentu uzyskania świadomości, że wyegzekwowanie długu od spółki jest niemożliwe.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 19 października 2005 r. V ck 258/2005LexPolonica nr 389471Gazeta Prawna 2005/205 str. 22Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada z art. 299 ksh za szkodę spowodowaną niezgłoszeniem we właściwym czasie wniosku o upadłość. Decydujące znaczenie ma przy tym to, czy był członkiem zarządu w czasie, gdy powstały podstawy do zgłoszenia wniosku, a nie to, czy był wtedy wpisany do rejestru sądowego.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 28 kwietnia 2006 r. V csk 39/2006LexPolonica nr 2059688Wpis określonej osoby w charakterze członka zarządu nie rozstrzyga o ponoszeniu przez tę osobę odpowiedzialności na zasadach ustanowionych w art. 299 k.s.h.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 17 stycznia 2007 r. ii csk 322/2006LexPolonica nr 2073235W zasadzie na podstawie art. 299 k.s.h. za zobowiązania spółki odpowiadają członko-wie zarządu, którzy zajmowali to stanowisko w czasie od wymagalności zobowiązania aż do chwili wystąpienia wierzyciela z powództwem, oraz za wszystkie zobowiązania, które powstały w okresie sprawowania przez nich tej funkcji, a w tym powstałe tak-że dopiero po spełnieniu się przesłanek do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.Postępowanie likwidacyjne nie powinno wyłączać odpowiedzialności członków zarządu określonej w art. 299 k.s.h. w wypadku, gdy wprawdzie zobowiązanie staje się wymagal-ne lub powstaje w toku likwidacji spółki, lecz nie powstałoby gdyby pozwani członkowie zarządu wystąpili z wnioskiem o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 lutego 2007 r. iii csk 227/2006LexPolonica nr 1854564OSNC 2008/A poz. 191. W sprawie z powództwa wierzyciela spółki przeciwko członkom jej zarządu, wszczę-

tej na podstawie art. 299 ksh nie zachodzi współuczestnictwo konieczne spółki i członków zarządu.


2. Jeżeli wierzyciel dochodzący roszczenia przewidzianego w art. 299 ksh przedsta-wia prawomocny wyrok stwierdzający zobowiązanie spółki, sąd nie może badać, czy stwierdzone w nim zobowiązanie istnieje i w jakim rozmiarze.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 28 lutego 2007 r. iii czP 143/2007LexPolonica nr 1843523Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/2OSNC 2009/3 poz. 38OSP 2009/6 poz. 69www.sn.plOdpowiedzialność związaną z bezskutecznością egzekucji określonego zobowiązania wo-bec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponoszą na podstawie art. 299 ksh osoby będące członkami jej zarządu lub likwidatorami w czasie istnienia tego zobowiązania.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 stycznia 2008 r. iV csk 430/2007LexPolonica nr 21432491. Z regulacji art. 299 k.s.h. wynika na rzecz wierzyciela domniemanie szkody w wy-sokości niewyegzekwowanego wobec spółki zobowiązania. Domniemany w świetle tej regulacji jest także związek przyczynowy między szkodą wierzyciela a niezłożeniem we właściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości lub podania o wszczęcie postępowania układowego oraz zawinienie przez niego niezgłoszenia wnio-sku o ogłoszenie upadłości i niewszczęcia postępowania układowego.2. Odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. jest sankcją za kierowanie przez zarząd sprawa-mi spółki w sposób niekorzystny dla wierzycieli, który doprowadził do bezskuteczności egzekucji jej zobowiązań. Ostatecznym zaś przejawem tego nieprawidłowego, nagannego postępowania zarządu jest zaniechanie złożenia we właściwym czasie wniosku o ogło-szenie upadłości spółki.3. Przyjęcie, że roszczenie z art. 299 k.s.h. jest roszczeniem odszkodowawczym sui generis nie przesądza jeszcze kwestii zasad rządzących jego przedawnieniem. W tym względzie wchodzi tu w grę przedawnienie z art. 442 k.c.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 30 maja 2008 r. iii csk 12/2008LexPolonica nr 2019490Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania, ukształtowana w art. 299 ksh, uzależniona jest od wykazania przez wie-rzyciela tytułem egzekucyjnym istnienia niezaspokojonej wierzytelności w stosunku do spółki oraz bezskuteczności egzekucji tej wierzytelności z majątku spółki. Bezskuteczność egzekucji rozumiana jest przy tym jako niemożność uzyskania zaspokojenia z całego ma-jątku spółki, a nie tylko z pewnych jego składników.

wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 1 września 2009 r. i Uk 95/2009LexPolonica nr 2127773Rzeczpospolita 2010/22 str. F5


Za „właściwy czas” na złożenie wniosku o upadłość, uwalniający członka zarządu spółki od odpowiedzialności za zobowiązania składkowe, nie może zostać uznany czas, w któ-rym należności składkowe są regulowane na bieżąco.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 23 stycznia 2007 r. i aca 781/2006LexPolonica nr 1152372Rzeczpospolita 2006/23 str. C3Brak formalnego zakończenia postępowania upadłościowego nie uniemożliwia powo-dowi, który wytoczył powództwo z art. 299 ksh, wykazywania bezskuteczności egzeku-cji prowadzonej przeciwko spółce na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że stan masy upadłości świadczy w sposób nie budzący wątpliwości o niemożności zaspo-kojenia jego wierzytelności w tym postępowaniu.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 29 października 2003 r.iV ca 2/2003LexPolonica nr 2027903Dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przeciwko członkom zarządu spółki z o.o. o roszczenie przewidziane w art. 298 kh (obecnie w art. 299 ksh), gdy zobowiązanie spółki o zapłatę zaległych składek na ubezpieczenie społeczne powstało przed dniem 1 stycznia 1998 r., także po wejściu w życie art. 108 Ordynacji podatkowej i art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Postanowienie sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 2 marca 2004 r. iii aPz 17/2004LexPolonica nr 377574Monitor Prawniczy 2006/17 str. 936Monitor Prawniczy 2006/22 str. 1219Monitor Prawniczy 2007/9 str. 515OSA 2005/1 poz. 5 str. 84Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje możliwości nadania tytułowi egzeku-cyjnemu, wydanemu przeciwko spółce z o.o., klauzuli wykonalności przeciwko członko-wi zarządu tej spółki.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z roku 2005 i aca 523/2005LexPolonica nr 409501Rzeczpospolita 2006/131 str. C2Z obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki nie zwalnia nawet uspra-wiedliwione przekonanie, że firma jest już w tak złej kondycji, że sąd oddali wnio-sek z powodu braku środków na pokrycie kosztów postępowania. Każdy, kto prowadzi działalność w stanie niewypłacalności, przy kolejnym kontrakcie ryzykuje oskarżenie o działanie w celu wyłudzenia. Pozostając w zwłoce z wnioskiem o upadłość, naraża się też na odpowiedzialność karną. Oddalenie wniosku z braku środków nie zmienia statusu przedsiębiorcy, ma jednak zasadnicze znaczenie dla wierzycieli. Pracownicy, którym nie wypłacono pensji, mogą od tej daty poszukiwać zaspokojenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a kontrahenci, którzy nie odzyskali na-


leżności, mogą wliczyć je w koszty działalności, zmniejszając straty przynajmniej w za-kresie podatkowym.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 czerwca 2003 r. V ckn 416/2001LexPolonica nr 365457Biuletyn Sądu Najwyższego 2003/12 str. 15Jurysta 2004/3 str. 34Monitor Prawniczy 2004/2 str. 80Monitor Prawniczy 2006/17 str. 936OSNC 2004/7–8 poz. 129Radca Prawny 2004/6 str. 138Ustalenie przewidzianej w art. 298 § 1 kh (art. 299 § 1 ksh) przesłanki bezskuteczności eg-zekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu.

5

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

5.1. wstęp

Spółka z o.o. posiada pełną osobowość prawną. Możliwe więc będzie odpowiednie za-stosowanie do niej, w zakresie nieuregulowanym w KSH, przepisów dotyczących organiza-cji i funkcjonowania osób prawnych (art. 35–43 KC w zw. z art. 2 KSH).

Spółka z o.o. może być powołana w każdym celu prawnie dopuszczalnym, nie musi ona więc (w przeciwieństwie do spółek osobowych – art. 22 § 1 KSH), prowadzić przed-siębiorstwa.

Wspólnicy spółki z o.o. nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki (w przeciwieństwie do wspólników spółek osobowych – art. 22 § 2 w zw. z art. 31 KSH). Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki z o.o. ma absolutnie wyjątkowy cha-rakter (np. art. 13 § 2 KSH).

5.2. Powstanie spółki z o.o.

5.2.1 wprowadzenie

Na gruncie KSH spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może powstać w sposób: (1) pierwotny – poprzez zawarcie umowy nowej spółki z o.o. oraz rejestrację w KRS

(art. 163 i nast. KSH),(2) wtórny tj. poprzez: (a) połączenie spółek handlowych (art. 491 § 1 i nast. KSH) (b) podział spółek (art. 528 § 1 i nast. KSH) (c) przekształcenie, przy czym można tutaj wyodrębnić trzy możliwości: (-) przekształcenie spółki handlowej (osobowej bądź kapitałowej) w spółkę

z o.o. (art. 551 § 1 KSH), (-) przekształcenie spółki cywilnej w spółkę z o.o. (art. 551 § 2–3 w zw. z art. 572

KSH),


(-) przekształcenie osoby fizycznej wykonującej we własnym imieniu dzia-łalność gospodarczą w rozumieniu SDGU w jednoosobową spółkę z o.o. (art. 551 § 5, art. 5841–art. 58413 KSH).

Do pierwotnego powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymagane jest: (1) zawarcie umowy spółki,(2) wniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w ra-

zie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienie nadwyż-ki (agio),

(3) powołanie zarządu, a także ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeże-li wymaga tego ustawa lub umowa spółki,

(4) zarejestrowanie spółki w KRS.Z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spół-

ka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji (art. 161 i nast. KSH w zw. z art. 11–13 KSH). Co do problematyki spółki z o.o. w organizacji vide wcześniejsze rozdziały.

5.2.2. Umowa spółki

Umowa spółki z o.o. winna być zawarta w formie aktu notarialnego (art. 157 § 2 KSH).W ramach umowy spółki z o.o. należy wyróżnić:

(1) obligatoryjną treść umowy spółki (art. 157 § 1, art. 158 § 1, art. 159 w zw. z art. 3 KSH),(2) fakultatywną treść umowy spółki (art. 157 § 1 w zw. z art. 3531 KC).

I tak: Ad (1)W ramach obligatoryjnej treści umowy spółki należy wyróżnić postanowienia doty-

czące: (a) firmy i siedziby spółki,(b) przedmiotu działalności spółki,(c) wysokości kapitału zakładowego,(d) okoliczności, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,(e) liczby i wartości nominalnej udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,

a także, w sytuacji gdy: (f) wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części aport, umo-

wa spółki powinna szczegółowo określać (art. 158 § 1 KSH): (-) przedmiot tego wkładu, (-) osobę wspólnika wnoszącego aport, (-) liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów,(g) wspólnikowi mają być przyznane (art. 159 KSH): (-) szczególne korzyści

lub (-) na wspólników mają być nałożone, oprócz wniesienia wkładów na pokrycie udzia-

łów, inne obowiązki wobec spółki, należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki dokładnie określić w umowie spółki (art. 159 KSH),

(h) intencją wspólników jest, aby czas trwania spółki był oznaczony: (-) wskazanie czasu, na jaki spółka została zawarta (art. 157 § 1 pkt 6 KSH).

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 89

Ad (a)Firma spółki może być obrana dowolnie; powinna jednak zawierać dodatkowe ozna-

czenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „spółka z o. o.” lub „sp. z o. o.” (art. 160 KSH). W pozostałym zakresie mają do niej zastosowanie regulacje tzw. prawa firmowego (vide wcześniejsze rozdziały).

Siedziba spółki – art. 41 KC w zw. z art. 2 KSH.Ad (b) Winien on być oznaczony zgodnie z PKD (art. 40 pkt 1 KRSU).Ad (c)–(f) Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 5 000 złotych (art. 154 § 1

KSH). Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości no-minalnej. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych (art. 154 § 2 KSH).

Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakła-dowym powinny być równe i są niepodzielne (art. 152–153 KSH).

Podstawowe zasady dotyczące wkładu do spółek kapitałowych i zdolności aportowej – vide wcześniejsze rozdziały (w szczególności regulacje art. 14 KSH).

W przypadku spółki z o.o. nie jest dopuszczalne wypłacanie tzw. prowizji grynder-skiej (wynagrodzenia za usługi świadczone przy powstaniu spółki) ze środków wpłaconych na pokrycie kapitału zakładowego, jak również zaliczanie jej na poczet wkładu wspólnika (art. 158 § 2 KSH).

Dopuszczalne jest obejmowanie udziału po cenie wyższej od wartości nominalnej (tzw. agio). W takim przypadku agio przelewa się do kapitału zapasowego. Nie jest natomiast dopuszczalne obejmowanie udziałów poniżej ich wartości nominalnej (art. 154 § 3 KSH).

W przypadku wnoszenia aportów należy szczegółowo wskazać dane określone w art. 158 § 1 KSH.

Przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu spółki.Ad (g) Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki (art. 153

§ 3 KSH). Nałożenie więc na wspólników jakichkolwiek dodatkowych obowiązków poza obo-wiązkiem wniesienia wkładu (art. 163 pkt 2 KSH) wymagać będzie wyraźnego wyszczegól-nienia ich w umowie (np. art. 176, art. 177–179 KSH).

Jeżeli wspólnikowi mają być przyznane szczególne korzyści lub jeżeli na wspólników mają być nałożone, oprócz wniesienia wkładów na pokrycie udziałów, inne obowiązki wo-bec spółki, należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki dokładnie określić w umo-wie spółki (art. 159 KSH).

Od pojęcia szczególnych korzyści i obowiązków (osobistego uprzywilejowania wspól-nika) z art. 159 KSH, należy odróżnić uprzywilejowanie udziału wspólnika (art. 174 § 2–4 KSH).

Ad (2)W ramach fakultatywnej treści umowy spółki z o.o. należy w szczególności zwrócić

uwagę na możliwość zmian jej treści:(a) w zakresie praw i obowiązków wspólników: (-) uprzywilejowanie udziału wspólnika (art. 174 § 2–4 KSH), (-) wprowadzenie obowiązku powtarzających się świadczeń niepieniężnych

(art. 176 KSH),


(-) wprowadzenie dopłat (art. 177–179 KSH), (-) ograniczenie możliwości zbycia udziału, jego części bądź ułamkowej części, a tak-

że jego zastawienia (art. 182 § 1 KSH), (-) ograniczenia wstąpienia do spółki spadkobierców (art. 183 KSH) bądź małżonka

wspólnika (art. 1831 KSH), (-) modyfikację zasad podziału zysku (art. 191 § 2 KSH),(b) w ramach organizacji i funkcjonowania zarządu: (-) modyfikację zasad powoływania/odwoływania członków zarządu (art. 201 § 4

KSH – z uwzględnieniem jednak art. 203 § 1 ab inito KSH), (-) modyfikację zasad wygaśnięcia mandatu członka zarządu w przypadku powoła-

nia członka zarządu na okres dłuższy niż rok, bądź w przypadku tzw. wspólnej kadencji (art. 202 § 2–3 KSH),

(-) określenie zasad reprezentacji (art. 205 § 1 KSH), (-) nałożeniu dodatkowych ograniczeń na członków zarządu wobec spółki (art. 207

KSH), (-) relacji w ramach zarządu wieloosobowego (art. 208 § 1 KSH), (-) zgody na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi (art. 211 § 2 KSH),(c) w ramach organizacji i funkcjonowania rady nadzorczej: (-) ograniczenie lub wyłączenie prawa indywidualnej kontroli wspólnika (art. 213

§ 3 KSH), (-) określenie zasad powoływania/odwoływania członków rady nadzorczej (art. 215

§ 2 KSH), ich kadencji (art. 216 KSH) oraz wygaśnięcia ich mandatu (art. 218 § 1 KSH),

(-) rozszerzenie uprawnień rady nadzorczej (art. 220 KSH), (-) ustanowienie surowszych wymogów co do kworum rady nadzorczej (art. 222 § 1

in fine KSH),(d) w zakresie organizacji i funkcjonowania zgromadzenia wspólników: (-) poszerzenie zakresu spraw wymagających uchwały zgromadzenia (art. 228 ab in-

itio KSH, art. 228 pkt 4 KSH), (-) wyłączenie obowiązku uchwały wspólników w sytuacji określonej w art. 229 KSH

i art. 230 KSH, (-) określenie dodatkowych, poza określonymi w KSH sytuacji, kiedy konieczne jest

zwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (art. 232 KSH), (-) modyfikację miejsca zgromadzeń wspólników (art. 234 § 1 KSH), (-) przyznanie uprawnienia do zwołania zgromadzenia wspólników także innym oso-

bom (art. 235 § 3 KSH), (-) obniżenie progu wspólników uprawnionych do zwoływania zgromadzenia wspól-

ników (art. 236 § 2 KSH), (-) uprzywilejowanie co do prawa głosu (art. 242 KSH w zw. z art. 177 § 2–4 KSH), (-) wprowadzenie ograniczeń w zakresie uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników

oraz wykonywania prawa głosu przez pełnomocników (art. 243 § 1 KSH), (-) modyfikację wymogów co do ilości głosów koniecznych do pojęcia uchwały w za-

kresie wyznaczonym przez art. 245, art. 246 § 1–2 KSH,(e) w odniesieniu do zmian umowy spółki: (-) umożliwienie podwyższenia kapitału zakładowego na mocy dotychczasowych po-

stanowień umowy spółki (tj. bez trybu zmiany umowy spółki – art. 257 KSH),


(-) modyfikację w umowie spółki zasad prawa pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów (art. 258 KSH),

a także: (-) modyfikację przesłanek wyłączenia wspólnika ze spółki (art. 266 § 2 KSH), (-) wprowadzenie dodatkowych, poza ustawowymi, przesłanek rozwiązania spółki

(art. 270 pkt 1 KSH), (-) wskazanie innych podmiotów mogących pełnić funkcję likwidatorów (art. 270

§ 1 KSH).

5.2.3. Problematyka rejestracji spółki z o.o.

Zgłoszenia zawiązania spółki dokonuje się do sądu rejestrowego właściwego ze wzglę-du na siedzibę spółki. Wniosek o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie za-rządu (art. 164 § 1 w zw. z art. 19 KSH).

Wniosek jest składany na stosownych formularzach (główny formularz to KRS-W3, do którego obligatoryjnie należy załączyć formularz KRS-WK „Organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki”, KRS-WM „Przedmiot działalności”, fakultatyw-nie np. KRS-WA „Oddziały/terenowe jednostki organizacyjne”, KRS-WE „Wspólnicy spół-ki z ograniczoną odpowiedzialnością podlegający wpisowi do rejestru”, formularz KRS-WL „Prokurenci, pełnomocnicy spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego, jednostki badaw-czo-rozwojowej”).

Zgłoszenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do sądu rejestrowego powinno zawierać: (1) firmę,(2) siedzibę,(3) adres spółki,(4) przedmiot działalności spółki,(5) wysokość kapitału zakładowego,(6) określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,(7) nazwiska, imiona członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,(8) nazwiska i imiona członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lub

umowa spółki wymaga ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej,(9) jeżeli wspólnicy wnoszą do spółki wkłady niepieniężne – zaznaczenie tej okoliczności,(10) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,(11) jeżeli umowa wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki – oznaczenie tego pi-

sma.Zgłoszenie do KRS jednoosobowej sp. z o.o. winno również zawierać nazwisko i imię

albo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego wspólnika, a także wzmiankę, że jest on jedynym wspólnikiem spółki. Zasada ta ma także zastosowanie w przypadku nabycia przez jednego wspólnika wszystkich udziałów po zarejestrowaniu spółki.

Do zgłoszenia spółki należy dołączyć (jako załączniki): (1) umowę spółki,(2) oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na pokrycie kapitału zakłado-

wego zostały przez wszystkich wspólników w całości wniesione,(3) jeżeli o powołaniu członków organów spółki nie stanowi akt notarialny zawierający

umowę spółki, dowód ich ustanowienia, z wyszczególnieniem składu osobowego,


(4) podpisaną przez wszystkich członków zarządu listę wspólników z podaniem nazwiska i imienia lub firmy (nazwy) oraz liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich,

(5) złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów członków zarzą-du,

(6) adresy członków zarządu,(7) inne dokumenty wymagane przez przepisy szczególne (w szczególności dokumenty

wskazane w KRSU, dowód uiszczenia odpowiedniej opłaty określonej w KSCU wraz z dowodem uiszczenia opłaty za ogłoszenie w MSiG i inne).W pozostałym zakresie mają tutaj zastosowanie zasady ogólne dotyczące załączników,

opłat i postępowania przed KRS omówione we wcześniejszych rozdziałach.Jeżeli zawiązanie spółki nie zostało zgłoszone do sądu rejestrowego w terminie sześciu

miesięcy od dnia zawarcia umowy spółki albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające za-rejestrowania stało się prawomocne, umowa spółki ulega rozwiązaniu. W takim przypad-ku, jeżeli spółka w organizacji nie jest w stanie dokonać niezwłocznie zwrotu wszystkich wniesionych wkładów lub pokryć w pełni wierzytelności osób trzecich, zarząd dokona li-kwidacji. Jeżeli spółka w organizacji nie ma zarządu, zgromadzenie wspólników albo sąd rejestrowy ustanawia likwidatora albo likwidatorów. Do likwidacji spółki w organizacji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące likwidacji spółki. Likwidatorzy ogłoszą jed-nokrotnie o otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia. Spółka w organizacji ulega rozwiązaniu z dniem zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników sprawozdania likwidacyjnego. Sprawy re-jestrowe związane z likwidacją spółki w organizacji należą do sądu rejestrowego właściwe-go ze względu na siedzibę spółki.

5.3. kapitał zakładowy i inne fundusze spółki

Kapitał zakładowy jest podstawowym kapitałem (funduszem) spółki. Kapitał zakła-dowy ma charakter obligatoryjny. Niezależnie od powyższego, spółka może także posia-dać inne fundusze własne (w szczególności kapitał zapasowy – art. 154 § 3 KSH, rezerwowy np. art. 260 § 1 KSH).

Kapitał zakładowy winien być wpłacony przed rejestracją spółki/rejestracją jego pod-wyższenia (art. 163 pkt 2 KSH, art. 262 § 2 pkt 3 KSH) oraz wyrażony w pieniądzu polskim (art. 157 § 1 pkt 3 KSH). Wypłata z zysku nie jest możliwa, jeżeli spółka nie osiągnęła zy-sku bilansowego (art. 192 KSH).

KSH przewiduje szereg przepisów mających zapewnić ochronę majątku spółki (art. 163 pkt 2, art. 158 § 2, art. 175, art. 189, art. 190, art. 192, art. 200 § 1, art. 233).

5.4. Udziały

5.4.1. wstęp

Udział w spółce z o.o. może być rozumiany jako: (-) ogół praw i obowiązków w spółce,(-) część kapitału zakładowego.


Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Możliwe jest nato-miast ich objecie za cenę wyższą od nominalnej, w takim przypadku nadwyżkę (agio) prze-lewa się na kapitał zapasowy (art. 154 § 3 ab initio KSH).

Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych.Na udziały lub prawa do zysku w spółce nie mogą być wystawiane dokumenty na oka-

ziciela, jak również dokumenty imienne lub na zlecenie (art. 174 § 6 KSH).

5.4.2. rodzaje udziałów

Wyróżnia się: (1) udziały o równej/nierównej wartości nominalnej,(2) udziały zwykłe/uprzywilejowane,(3) udziały gotówkowe/aportowe.

Ad (1)Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nomi-

nalnej (art. 152 KSH); o kwestii tej rozstrzyga umowa spółki.W przypadku, gdy wspólnik może mieć tylko jeden udział, wówczas wszystkie udziały

w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne (art. 153 KSH).Ad (2)Zasadą jest, iż wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce (art. 174. § 1 KSH,

art. 20 KSH).Wyjątkiem od powyższej zasady jest możliwość uprzywilejowania udziałów wspólni-

ków (art. 174 § 2–5 KSH).I tak:

(a) uprzywilejowanie udziału musi być wyraźnie przewidziane w umowie spółki,(b) przykładowy katalog sposobów uprzywilejowania zawiera art. 174 § 3 KSH, są nimi: (i) uprzywilejowanie co do prawa głosu, (ii) uprzywilejowanie co do prawa do dywidendy, (iii) uprzywilejowanie co do sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypad-

ku likwidacji spółki,w praktyce spotyka się także często np. uprzywilejowanie:

(iv) w zakresie wyboru członków organów spółki (zarządu, rady nadzorczej), (v) w zakresie prawa pierwszeństwa nabycia nowych udziałów spółki itp.;(c) umowa spółki może uzależnić przyznanie szczególnych uprawnień od spełnienia do-

datkowych świadczeń na rzecz spółki, upływu terminu lub ziszczenia się warunku.Ad (b) (i)Uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu nie może być zastosowane w odniesieniu do

udziałów o nierównej wartości nominalnej. Maksymalny zakres uprzywilejowania prawa głosu to trzy głosy na jeden udział.

Ad (b) (ii)Uprzywilejowanie dotyczące dywidendy nie może przewyższać więcej niż o połowę

dywidendy przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym. O ile umowa nie stanowi ina-czej, udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspo-kojenia przed pozostałymi udziałami. Jeżeli umowa spółki przyznaje prawo do dywidendy uprzywilejowanej niewypłaconej w latach poprzednich, powinna określać najwyższą licz-


bę lat, za które dywidenda może być wypłacona z zysku w następnych latach; okres ten nie może przekraczać pięciu lat (art. 196–197 KSH).

Ad (3)Udziały obejmowane za wkłady pieniężne nie są określone w szczególny sposób w umo-

wie spółki.Natomiast w przypadku udziałów obejmowanych za wkłady niepieniężne (aporty), za-

stosowanie znajduje art. 158 § 1 KSH szczegółowo określający zakres danych, które muszą być uwidocznione w umowie spółki.

5.4.3. współwłasność udziału

Współwłasność może dotyczyć zarówno udziałów o równej, jak i nierównej wartości nominalnej (art. 152 KSH).

Współwłasność udziału (udziałów) może przybrać postać: (-) współwłasności ułamkowej, do której odpowiednie zastosowanie znajdują regulacje

KC (art. 2 KSH w zw. z art. 196 i nast. KC),(-) współwłasności łącznej, do której odpowiednie (art. 2 KSH) zastosowanie znajdują

przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika (art. 196 § 2 KC) czyli albo prze-pisy o spółce cywilnej albo regulacje KRiO dotyczące współwłasności łącznej majątku wspólnego małżonków.Zgodnie z KSH współuprawnieni z udziału (udziałów):

(i) wykonują swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela, natomiast gdy nie wskazali wspólnego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być dokonywane wo-bec któregokolwiek z nich (art. 184 KSH),

(ii) za świadczenia związane z udziałem odpowiadają solidarnie.W przypadku współwłasności majątku wspólnego małżonków zastosowanie może

znaleźć art. 1831 KSH.

5.4.4. ograniczenia wstąpienia następców prawnych wspólnika do spółki

Umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć:(-) wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. W tym przypad-

ku umowa spółki powinna określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia. Umowa spółki może wyłączyć lub ograniczyć podział udziałów między spadkobierców w przypadku, gdy zmarły wspólnik miał więcej niż jeden udział. Jeżeli według umowy spółki wspól-nik mógł mieć tylko jeden udział, udział ten może być podzielony między spadkobier-ców, chyba że umowa spółki wyłącza lub ogranicza w określony sposób podział tego udziału między spadkobierców. Wskutek podziału nie mogą powstać udziały o warto-ści niższej niż 50 złotych (art. 183 KSH),

(-) wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską (art. 1831 KSH).


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 października 2005 r. iV ck 99/2005LexPolonica nr 405567Biuletyn Sądu Najwyższego 2006/3Monitor Prawniczy 2006/21 str. 1159OSNC 2006/7–8 poz. 127Radca Prawny 2006/5 str. 121Rejent 2006/4 str. 187Rejent 2006/9 str. 197Udział w spółce z o.o. nabyty przez jednego z małżonków ze środków z majątku wspólne-go, może stać się składnikiem tego majątku, jeżeli małżonkowie tak postanowili (art. 184 kh oraz art. 184 ksh).

5.4.5. księga udziałów

Wpisy do księgi udziałów mają charakter deklaratoryjny (w przeciwieństwie do S.A., gdzie mają charakter legitymizacyjny vide art. 343 KSH).

Do księgi udziałów należy wpisywać: (-) nazwisko i imię albo firmę (nazwę), siedzibę oraz adres każdego wspólnika,(-) liczbę i wartość nominalną jego udziałów,(-) ustanowienie zastawu lub użytkowania i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika

lub użytkownika,(-) a także wszelkie zmiany dotyczące osób wspólników i przysługujących im udziałów.

Księgę udziałów prowadzi zarząd. Naruszenie przez zarząd obowiązków w tym zakresie może prowadzić do odpowiedzialności cywilnej (art. 293 KSH) i odpowiedzialności na zasa-dach ogólnych (via art. 300 KSH), a także odpowiedzialności karnej (art. 594 § 1 pkt 2 KSH).

Po każdym wpisaniu zmiany zarząd składa do KRS podpisaną przez wszystkich człon-ków zarządu nową listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego ze wspólników oraz wzmianką o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału.

Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów (art. 188 § 2 KSH).

orzecznictwo

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 22 września 1993 r. iii czP 118/93LexPolonica nr 300699OSNCP 1994/5 poz. 99Sąd odmówi przyjęcia do rejestru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nowej listy wspólników, jeżeli zgłoszona w tym przedmiocie zmiana opiera się na nieważnej umo-wie zbycia udziałów.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 29 sierpnia 1990 r. i cz 188/90LexPolonica nr 315432


W zasadzie dostatecznym dowodem pozwalającym na ustalenie, kto jest wspólnikiem spółki, jest lista wspólników sporządzona w sposób określony w art. 167 § 2 kh. Lista ta powinna uwzględniać wszystkie zmiany w składzie spółki (art. 188 § 3 kh). Wątpliwości co do prawdziwości listy wspólników mogą być wyjaśnione na podstawie prowadzo-nej przez zarząd księgi udziałów, do której powinny być wpisane wszelkie zmiany, m. in. w osobach wspólników (art. 188 § 1 kh). Jeżeli zachodzi podejrzenie, że księga udziałów nie zawiera wpisów odpowiadających rzeczywistemu stanowi faktycznemu, ustalenie osób wspólników może nastąpić na podstawie innych dowodów i przy uwzględ-nieniu wchodzących w grę przepisów prawa.

5.4.6. zbycie udziału

5.4.6.1. wymogi i procedura

Przedmiotem zbycia może być: (1) cały udział (dotyczy to udziałów o równej bądź nierównej wartości nominalnej),(2) ułamkowa część udziału (dotyczy to zarówno udziałów o równej, jak i nierównej war-

tości nominalnej),(3) część udziału (dotyczy to udziałów o nierównej wartości nominalnej).

I tak: Ad (2)W takim przypadku powstaje współwłasność ułamkowa udziału (art. 184 KSH).Ad (3)W przypadku udziałów o nierównej wartości nominalnej (art. 153 KSH) możliwe jest

także zbycie części udziału (czyli podział udziału i rozporządzenie „fragmentem” upraw-nień udziałowych), w takim przypadku: (-) umowa spółki powinna przewidywać taką możliwość (art. 181 § 1 KSH),(-) w wyniku podziału nie mogą powstać udziały niższe niż 50 złotych.

Zbycie udziału/ułamkowej części udziału/części udziału powinno być dokonane w for-mie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 KSH).

O przejściu udziału/części udziału/ułamkowej części udziału na inną osobę zaintere-sowani zawiadamiają spółkę, przedstawiając dowód przejścia.

Przejście udziału/części udziału/ułamkowej części udziału jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania czynności (art. 187 § 1 KSH).

Zbycie udziału podlega: (-) wpisowi do księgi udziałów – art. 188 § 1 KSH,(-) wpisowi do KRS (art. 188 § 3 KSH), z uwzględnieniem wymogów wynikających z KRSU

(w szczególności art. 38 pkt 8 lit. c KRSU).Nabywca udziału/części udziału/ułamkowej części udziału odpowiada wobec spółki so-

lidarnie ze zbywcą za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału. Roszczenia spółki do zbywcy z tytułu powyższych świadczeń przedawnia-ją się z upływem trzech lat od dnia, w którym zgłoszono spółce zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału.


5.4.6.2. ograniczenia możliwości rozporządzania udziałem

Ograniczenia rozporządzalności udziałem mogą mieć charakter: (1) ustawowy,(2) wynikający z umowy spółki z o.o.,(3) wynikający z umowy wspólników.

I tak: Ad (1)Nieważne jest rozporządzenie udziałem dokonane przed (art. 16 KSH):

(-) wpisem spółki kapitałowej do rejestru,(-) zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego KRS.

Nieważne jest także nabywanie udziałów własnych przez spółkę z o.o. (art. 200 § 1 KSH w zw. z art. 58 KC), z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 200 § 1 in fine KSH.

Ad (2)Zbycie udziału/części udziału/ułamkowej części udziału, a także jego zastawienie, może

być ograniczone w umowie spółki poprzez: (a) uzależnienie ich dokonania od zgody spółki (art. 182 § 2–5 KSH),(b) inne ograniczenia.

Ad (a)Zgody udziela zarząd w formie pisemnej. Zgoda ta ma charakter zgody osoby trzeciej

w rozumieniu art. 63 § 1 KC.W przypadku odmowy wyrażenia zgody sąd rejestrowy może zezwolić na zbycie, jeże-

li istnieją ku temu ważne powody. W takim przypadku spółka może, w terminie wyznaczo-nym przez sąd rejestrowy, przedstawić innego nabywcę. W razie braku porozumienia, cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki, po za-sięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiści-ła ceny nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może swobodnie rozporządzać swoim udziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty.

Powyższa regulacja ma charakter dyspozytywny (art. 182 § 2 in fine KSH).Ad (b)W przypadku wprowadzenia ograniczeń w rozporządzaniu prawami udziałowymi do

treści umowy spółki [w szczególności prawa pierwszeństwa, ang. right of first refusal, pra-wa pierwokupu (art. 596–602 KC w zw. z art. 2 KSH)], dopuszcza się w doktrynie możliwość bezskuteczności czynności dokonanej z naruszeniem ww. ograniczeń nie tylko w stosun-kach pomiędzy stronami (inter partes), ale także w stosunkach pomiędzy nabywcą praw udziałowych a spółką. Ze względu jednak na brak w przepisach o spółce z o.o. odpowied-nika art. 304 § 2 pkt 4 KSH (ograniczenia co do zbywalności akcji, których brak w statucie powoduje ich bezskuteczność wobec spółki), kwestia ta nie jest całkowicie jednoznaczna.

Ad (3)W przypadku ograniczeń pomiędzy wspólnikami, zawartymi w umowie wspólników

(ang. shareholders agreement – vide wcześniejsze rozdziały), wszelkie ograniczenia zby-walności w tym zakresie skutkują wyłącznie w relacjach pomiędzy stronami (art. 57 § 2 KC w zw. z art. 2 KSH).


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 marca 2006 r. iii csk 32/2006LexPolonica nr 403372OSP 2007/3 poz. 31Rzeczpospolita 2006/74 str. F9Normy wynikającej z art. 254 § 2 i 4 ksh nie stosuje się w przypadkach stwierdzenia nie-ważności uchwały zgromadzenia wspólników zawierającej zgodę na zbycie udziałów.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lutego 2007 r. iii csk 311/2006LexPolonica nr 1622391Gazeta Prawna 2007/201 str. A71. Czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki (dokonaną przez spół-

kę – art. 254 § 2 ksh), ale czynnością między zbywcą a nabywcą. W sprawie mię-dzy wspólnikiem a osobą trzecią art. 254 § 2 ksh nie znajduje zastosowania.

2. Artykuł 182 ksh jest przepisem, który uzależnia dokonanie konkretnej czynności prawnej od zgody spółki. Stosowne postanowienie umowy spółki ma wobec niego charakter wykonawczy. Stąd czynność prawna dokonana bez zgody wymaganej przepisem prawa (art. 182 ksh) jest czynnością niezupełną (negotium claudicans) dotkniętą tzw. bezskutecznością zawieszoną.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lutego 2006 r. V ck 437/2005LexPolonica nr 399912Gazeta Prawna 2006/30 str. 19To w umowie spółki zostaje ukształtowane uprawnienie określane jako pierwszeństwo nabycia udziałów przez pozostałych wspólników. Możliwe jest ukształtowanie tego pra-wa jako prawa pierwokupu w rozumieniu art. 596 kc; dopuszczalne jest także zawar-cie w umowie spółki postanowień odbiegających od uregulowań zawartych w kodeksie cywilnym.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 listopada 2000 r. ii ckn 341/2000LexPolonica nr 1611952Nie można przyjąć, że zgodę na zbycie udziału wyraziło zgromadzenie wspólników w uchwale podjętej in blanco. Istotą wymagania uzyskania zgody na zbycie udziału jest umożliwienie wspólnikom wpływania na kształt osobowy i kapitałowy spółki. Nie można przyjąć, aby skuteczne były uchwały podejmowane in blanco, a więc dopusz-czające zbycie udziału w dowolnym czasie przez któregokolwiek ze wspólników, dowol-nie wybranej osobie.


wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 11 lipca 2007 r. i aca 332/2007LexPolonica nr 1932869Zgoda spółki jest zgodą osoby trzeciej i spółka może udzielić tej zgody zarówno przed, jak i po dokonaniu czynności prawnej przenoszącej udział, w tym ostatnim przypad-ku ze skutkiem wstecznym (art. 63 kc). Do czasu złożenia oświadczenia przez spółkę czynność mająca na celu przeniesienie udziału w spółce będzie czynnością niezupełną, a w razie odmowy będzie nieważna.

Art. 182 ksh nie daje przyszłemu nabywcy uprawnienia do wystąpienia do Sądu Rejestrowego o wydanie zezwolenia po dokonaniu czynności prawnej mającej na celu przeniesienie udziału (tj. zezwolenia ze skutkiem wstecznym).

Art. 64 kc nie uprawnia sądu do wydania zezwolenia na przeniesienie udziału w spółce z o.o. i nie może prowadzić do zobowiązania spółki do złożenia oświadczenia woli zastępującego owo zezwolenie w sytuacji, gdy nie istnieje źródło takiego obowiąz-ku spółki w umowie bądź przepisie prawa.

5.4.7. zastaw, użytkowanie udziału

Zastaw udziału w spółce z o.o. może przybrać postać: (1) zastawu zwykłego,(2) zastawu rejestrowego.

Ad (2)Do zastawu rejestrowego znajdą zastosowanie przepisy ustawy z dnia 6 grudnia

1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jednolity: Dz.U. 2009 r. Nr 67 poz. 569 ze zm.) – dalej ZRRZU.

Do ustanowienia zastawu rejestrowego są wymagane: (i) umowa o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) między osobą uprawnioną

do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem) oraz

(ii) wpis do rejestru zastawów.Nie jest natomiast wymagane przeniesienie posiadania zastawionych udziałów na rzecz

zastawnika (art. 2 ust. 2 ZRRZU), co przesądza o popularności tej konstrukcji w praktyce.Umowa zastawnicza winna być pod rygorem nieważności zawarta na piśmie (art. 3

ust. 1 ZRRZU). Regulacja ta stanowi lex specialis wobec art. 180 KSH.Umowa zastawu na udziałach powinna określać co najmniej (art. 3 ust. 2 ZRRZU):

(-) datę zawarcia umowy;(-) imię i nazwisko (nazwę) oraz miejsce zamieszkania (siedzibę) i adres zastawnika, za-

stawcy oraz dłużnika, jeżeli nie jest on zastawcą;(-) przedmiot zastawu w sposób odpowiadający jego właściwościom;(-) wierzytelność zabezpieczoną zastawem – przez oznaczenie stosunku prawnego, z któ-

rego ta wierzytelność wynika lub może wynikać, oraz najwyższą sumę zabezpieczenia.Aby zastawnik/użytkownik udziału mógł wykonywać prawo głosu, okoliczność ta musi

być przewidziana w umowie spółki (art. 187 § 2 KRSU).Zarówno w przypadku ustanowienia zastawu, jak i użytkowania, konieczne jest zawia-

domienie o tym fakcie spółki. W tym celu zainteresowani zawiadamiają spółkę przedstawia-jąc dowód ustanowienia zastawu lub użytkowania. Ustanowienie zastawu lub użytkowania


jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie o tym wraz z dowodem dokonania czynności (art. 187 § 1 KSH).

Po uzyskaniu ww. zawiadomienia zarząd winien: (i) wpisać tą okoliczność do księgi udziałów, obejmującą w szczególności informację o usta-

nowieniu zastawu lub użytkowania, a także informację co do możliwości wykonywa-nia prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika (art. 188 § 1 KSH),

(ii) złożyć sądowi rejestrowemu podpisaną przez wszystkich członków zarządu nową listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego ze wspól-ników oraz wzmianką o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału.

5.4.8. Umorzenie udziału

Udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy umowa spółki tak stanowi (art. 199 § 1 ab initio KSH).

Ze względu na tryb, w ramach którego może dojść do umorzenia udziału, należy wy-różnić: (1) umorzenie dobrowolne,(2) umorzenie przymusowe,(3) umorzenie automatyczne.

Ad (1)Do dobrowolnego umorzenia udziału konieczne jest:

(a) zawarcie umowy nabycia udziału od wspólnika (art. 180 i nast. KSH),(b) podjęcie przez wspólników uchwały o umorzeniu udziału,(c) obniżenie kapitału (z wyjątkiem obniżenia z czystego zysku – art. 199 § 4 in fine KSH).

Ad (b)Uchwała o umorzeniu winna określać w szczególności:

(-) podstawę prawną umorzenia,(-) wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział.

Za zgodą wspólnika umorzenie udziału może nastąpić bez wynagrodzenia (art. 199 § 3 KSH).Ad (c)Jeżeli umorzenie udziału łączy się z obniżeniem kapitału, musi zostać podjęta sto-

sowna uchwała i dokonana procedura obniżenia kapitału (art. 263 i nast. KSH). W takim przypadku umorzenie następuje z chwilą zarejestrowania obniżenia kapitału zakładowe-go (art. 199 § 7 KSH).

Jeżeli do umorzenia dochodzi z tzw. czystego zysku (bez obniżenia kapitału), umorze-nie będzie miało miejsce z chwilą nabycia udziału przez spółkę i zapłaty ceny wspólnikowi.

Wreszcie, w przypadku, gdy umorzenie (za zgodą wspólnika) następuje nieodpłatnie, do umorzenia dochodzi z chwilą podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o ob-niżeniu kapitału zakładowego.

Ad (2)Umorzenie przymusowe polega na podjęciu przez zgromadzenie wspólników uchwa-

ły o obniżeniu kapitału zakładowego w przypadku ziszczenia się określonych w umowie spółki przesłanek.

Umorzenie udziału wymaga uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna okre-ślać w szczególności:


(a) podstawę prawną umorzenia,(b) sprecyzowanie, jakie udziały są przedmiotem umorzenia (ich liczbę, wspólnika ich po-

siadającego itp.),(c) wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział, które nie

może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę prze-znaczoną do podziału między wspólników,

(d) uzasadnienie.Jeżeli obniżenie przymusowe jest finansowane z czystego zysku, nie jest konieczne ob-

niżenie kapitału zakładowego (art. 199 § 4 in fine KSH), w innym przypadku nastąpi ono z chwilą obniżenia kapitału zakładowego (art. 199 § 7 KSH).

Ad (3)Umorzenie automatyczne polega na umorzeniu udziału w przypadku zaistnienia okre-

ślonego w umowie spółki zdarzenia. Brak jest w takim przypadku konieczności uchwały wspólników, konieczna jest jedynie uchwała zarządu o obniżeniu kapitału (art. 199 § 5 KSH).

Jeżeli obniżenie następuje z czystego zysku (bez obniżenia kapitału), bądź wspólnik wy-raził zgodę na umorzenie udziału bez wynagrodzenia (art. 199 § 3 KSH), wystarczająca jest tylko uchwała zarządu w formie aktu notarialnego o treści określonej w art. 265 § 4 KSH. Jeżeli natomiast obniżenie będzie się wiązać z obniżeniem kapitału zakładowego, konieczne będzie podjęcie przez zarząd uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego (art. 199 § 5 KSH).

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 września 2010 r. i csk 530/2009LexPolonica nr 2380933Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/12OSNC 2011/3 poz. 36Rejent 2011/10 str. 159Rejent 2011/2 str. 143Wspólnik ma legitymację do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników o umorzeniu jego udziałów (art. 252 § 1 w związku z art. 250 pkt 2 k.s.h.).

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 12 maja 2005 r. V ck 562/2004LexPolonica nr 391416Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/10Monitor Prawniczy 2006/13 str. 714Monitor Prawniczy 2007/20 str. 1156OSNC 2006/4 poz. 70SP 2007/11 poz. 122Radca Prawny 2006/3 str. 112Rejent 2005/11 str. 153Przymusowe umorzenie udziałów nie może być wykorzystywane do usunięcia wspólni-ka ze spółki z przyczyn przewidzianych w art. 266 § 1 ksh.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 3 grudnia 1999 r. i ckn 266/98LexPolonica nr 344859Glosa 2000/8 str. 32Przegląd Prawa Handlowego 2000/5 str. 54Wspólnikowi spółki z o.o. zwraca się nominalną wartość umorzonego udziału, chyba że umowa stanowi inaczej.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 22 kwietnia 1999 r. ii ckn 266/98LexPolonica nr 342815Biuletyn Sądu Najwyższego 1999/10 str. 4Glosa 2000/4 str. 32Glosa 2000/5 str. 32Glosa 2000/7 str. 32OSNC 2000/1 poz. 5OSP 2000/4 poz. 64Prawo Gospodarcze 2000/2 str. 13Radca Prawny 2000/1 str. 140Rejent 2000/2 str. 159Jeżeli mają być umorzone udziały jednego ze wspólników na podstawie postanowie-nia umowy spółki nie określającego szczegółowych przesłanek umorzenia, jego zgoda na umorzenie warunkuje prawidłowość uchwały zgromadzenia wspólników w przed-miocie umorzenia.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 stycznia 1998 r. iii ckn 302/97LexPolonica nr 330258Biuletyn Sądu Najwyższego 1998/5 str. 12Glosa 1998/11 str. 30OSNC 1998/7–8 poz. 124OSP 1998/11 poz. 194W świetle treści art. 235 kh wspólnik nie jest wyłączony od głosowania w przedmiocie podjęcia uchwały co do umorzenia udziałów.Wytoczenie powództwa o unieważnienie uchwały przez wspólnika nie dopuszczonego do głosowania na skutek wadliwej wykładni art. 235 kh nie jest uzależnione od zgłosze-nia żądania zaprotokołowania sprzeciwu (art. 240 § 3 pkt 3 kh).

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 kwietnia 1997 r. iii czP 15/97LexPolonica nr 320376Glosa 1997/9 str. 32Glosa 1998/1 str. 36OSNC 1997/6–7 poz. 74Prokuratura i Prawo – dodatek 1997/7–8 poz. 29Wokanda 1997/6 str. 6W razie umorzenia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością części udziałów z czy-stego zysku dopuszczalne jest powzięcie przez wspólników uchwały zmieniającej umowę spółki i dostosowującej wartość pozostałych po umorzeniu udziałów do niezmienionej wysokości kapitału zakładowego.


Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 28 września 1995 r. iii czP 124/95LexPolonica nr 304250Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Łodzi 1996/1 poz. 10OSNC 1996/1 poz. 10OSP 1996/6 poz. 109Prokuratura i Prawo – dodatek 1996/1 poz. 39Wokanda 1995/11 str. 8W przypadku, gdy umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewiduje moż-liwość umorzenia udziałów, a nie zawiera postanowień co do odpłatności umorzenia, byłemu wspólnikowi przysługuje roszczenie o zapłatę ekwiwalentu według wartości bi-lansowej udziału także wówczas, gdy nie zaskarżył on uchwały zgromadzenia wspól-ników o umorzeniu udziałów i wypłacie ekwiwalentu według wartości nominalnej udziału.

5.4.9. Problematyka obejmowania/nabywania udziałów własnych przez spółkę

Spółka nie może:(-) obejmować,(-) nabywać,(-) przyjmować w zastaw

udziałów (części udziałów/ułamkowej części udziałów) własnych. Czynności dokona-ne z naruszeniem powyższego zakazu są nieważne (art. 200 § 1 KSH w zw. z art. 58 KC).

W drodze wyjątku nabywanie udziałów własnych będzie jednak dopuszczalne w na-stępujących sytuacjach: (1) egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego ma-

jątku wspólnika. Udziały powinny być zbyte w ciągu 1 roku od nabycia. Jeżeli do zby-cia nie doszło, należy je umorzyć zgodnie z przepisami dotyczącymi obniżenia kapitału zakładowego, chyba że w spółce został utworzony, w celu umorzenia udziałów, specjal-ny kapitał rezerwowy,

(2) w przypadku nabycia celem umorzenia udziałów (art. 199 KSH),(3) nabycia udziałów o wartości nominalnej nieprzekraczającej 10% kapitału zakładowe-

go, w celu: (-) umożliwienia objęcia udziałów lub akcji wspólnikom spółki przejmowanej (art. 515

§ 2 KSH w zw. z art. 200 § 1 in fine KSH), bądź

(-) wykupienia udziałów przypadających wspólnikom spółki dzielonej, w sytuacji gdy plan podziału przewiduje objęcie przez wspólników spółki dzielonej udzia-łów w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej na warunkach mniej korzystnych niż w spółce dzielonej (art. 541 § 5 KSH w zw. z art. 200 § 1 in fine KSH),

(4) nabycia udziałów o wartości nominalnej nieprzekraczającej 25% kapitału zakładowe-go w przypadku określonym w art. 516 § 6 KSH.Udziały własne należy umieścić w bilansie w osobnej pozycji kapitału własnego w war-

tości ujemnej (art. 200 § 3 KSH).


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 marca 2009 r. ii csk 608/2008LexPolonica nr 2441064W stosunkach pomiędzy spółką a wspólnikami ma znaczenie umorzenie udziałów z czystego zysku. Dla stosunków zewnętrznych takie umorzenie nie prowadzi do żad-nych zmian w kapitale zakładowym. Natomiast ilość udziałów objętych przez wspól-ników może być wtedy mniejsza od wartości kapitału zakładowego. Skoro zaś wartość bilansową udziału obliczamy poprzez podzielnie wartości bilansowej spółki przez licz-bę udziałów w spółce, to z oczywistych względów nie można brać pod uwagę udziałów umorzonych, gdyż prawnie one nie istnieją.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 6 października 1998 r. ii ckn 291/98LexPolonica nr 333147Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 1999/7–8 poz. 100 str. 88OSNC 1999/4 poz. 73Rejent 1999/5 str. 101Wokanda 1999/2 str. 3Przewidziane w art. 194 § 1 zd. drugie kh nabycie udziałów celem ich umorzenia może nastąpić w drodze umowy kupna, której treść ograniczają jedynie klauzule generalne z art. 58 § 1 i 2 oraz art. 353[1] kc.

5.5. wspólnicy – prawa i obowiązki

W ramach praw i obowiązków wspólników spółki z o.o. za A. Herbetem3, wyróżnię: (1) uprawnienia: (-) czysto majątkowe (obligacyjne), (-) organizacyjne (korporacyjne),(2) obowiązki: (-) czysto majątkowe (obligacyjne), (-) organizacyjne (korporacyjne).

Elementarne stosunki prawne, na podstawie których powstają uprawnienia i obowiąz-ki czysto majątkowe, mają charakter zobowiązaniowy, a one same mają normatywną postać roszczeń. Z kolei typowe uprawnienia organizacyjne stanowią uprawnienia kształtujące4.

I tak: Ad (1)Uprawnienia czysto majątkowe (obligacyjne) obejmują:

(a) prawo do zysku (art. 191–197 KSH);(b) prawo poboru/pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapita-

le zakładowym (art. 258 § 1 KSH);

3 A. Herbet [w] S. Sołtysiński (red.), System Prawa Prywatnego. Tom 17 A. Prawo spółek kapitało-wych, Warszawa 2010, s 358 i nast.

4 ibidem


(c) prawo do udziałów gratisowych (art. 260 § 2 KSH);(d) prawo do zwrotu dopłat (art. 179 KSH);(e) prawo do wynagrodzenia za powtarzające się świadczenia niepieniężne (art. 176 § 2 KSH);(f) prawo rozporządzania udziałem (art. 180–182 KSH);(g) prawo do żądania wykupienia lub odkupu udziału (art. 516 § 3, art. 51611 § 1, art. 541

§ 5 zd. 1 KSH);(h) prawo do wypłaty wynagrodzenia za udział umorzony (art. 199 § 2 KSH);(i) prawo do wynagrodzenia za udział w spółce przekształcanej (art. 565 KSH);(j) prawo do udziału w nadwyżce likwidacyjnej (art. 286 KSH).

Natomiast uprawnienia organizacyjne (korporacyjne) obejmują: (a) prawo głosu (art. 242 KSH);(b) prawo udziału w zgromadzeniu wspólników i prawo uczestnictwa w podejmowaniu

uchwał w trybie obiegowym (art. 243 § 1 i art. 227 § 2 KSH);(c) prawo sprzeciwu wobec odbycia zgromadzenia wspólników bez formalnego zwoła-

nia oraz podejmowania uchwał w sprawach nieobjętych porządkiem obrad (art. 240, art. 239 KSH);

(d) indywidualne prawo kontroli (art. 212 KSH);(e) prawo do informacji;(f) prawo przeglądania księgi udziałów i księgi protokołów (art. 188 § 2, art. 248 § 4 KSH);

a także: (g) uprawnienia członkowskie o charakterze kolektywnym, których wykonywanie jest uza-

leżnione od reprezentacji określonej części kapitału zakładowego, obejmujące: (i) prawo żądania zwołania zgromadzenia wspólników i postawienia poszczególnych

spraw na jego porządku obrad (art. 236 § 1 KSH); (ii) prawo zwołania zgromadzenia na podstawie upoważnienia sądu rejestrowego

(art. 237 § 1 KSH); (iii) prawo żądania wyznaczenia przez sąd biegłego rewidenta w celu zbadania rachun-

kowości i działalności spółki (art. 223 KSH);oraz uprawnienia o charakterze procesowym obejmujące:

(h) prawo żądania uchylenia uchwały wspólników albo stwierdzenia jej nieważności (art. 249 i nast. KSH);

(i) prawo żądania wyłączenia wspólnika (art. 266 KSH);(j) actio pro socio (art. 295 § 1 KSH)

oraz(k) prawo żądania rozwiązania spółki (art. 271 pkt 1 KSH).

Ad (2)Obowiązki czysto majątkowe (obligacyjne) wspólnika spółki z o.o. obejmują:

(a) obowiązek wniesienia wkładu (art. 3 i 163 pkt 2 KSH);(b) obowiązki wynikające z nienależytego wniesienia wkładu (art. 14 § 2 i art. 175 KSH);(c) obowiązek zwrotu bezprawnej wypłaty (art. 198 § 1 KSH) oraz obowiązek pokrycia

spowodowanego taką wypłatą niedoboru w kapitale zakładowym w razie braku moż-liwości wyegzekwowania zwrotu od odbiorcy i członków zarządu (art. 198 § 2 KSH);a także ustanowione w umowie spółki:

(e) obowiązek dopłat (art. 177 i 178 KSH);oraz

(f) obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (art. 176 § 1 KSH).


Natomiast podstawowym obowiązkiem organizacyjnym (korporacyjnym) wspólnika spółki z o.o. jest obowiązek lojalności (lojalnego współdziałania).

5.6. zarząd

5.6.1. legitymacja do pełnienia funkcji członka zarządu

W skład zarządu mogą wchodzić wspólnicy lub osoby spoza ich grona (art. 201 § 3 KSH), które: (-) są osobami fizycznymi,(-) mają pełną zdolność do czynności prawnych,(-) nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepi-

sach rozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 KSH. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. W terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się powyższego wyroku skazany może złożyć wniosek do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlo-wej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to przestępstw popeł-nionych umyślnie. Sąd rozstrzyga o wniosku wydając postanowienie.

(-) nie pełnią w danej spółce roli członka rady nadzorczej/komisji rewizyjnej (incompati-bilitas), a także innych stanowisk wskazanych w art. 214 § 2–3 KSH.Umowa spółki może zawierać dodatkowe wymogi (ograniczenia) dla pełnienia funk-

cji członka zarządu (np. określone wykształcenie).

5.6.2. Powoływanie/odwoływanie

Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 201 § 4 KSH). Nawet jednak w przypadku przyznania uprawnie-nia do powoływania/odwoływania członków zarządu innemu organowi (np. radzie nad-zorczej) bądź podmiotowi (wybranemu wspólnikowi), wspólnicy mogą zawsze odwołać członka zarządu (art. 203 § 1 ab initio KSH).

Powołanie członka zarządu powoduje powstanie pomiędzy nim a spółką dwojakiego rodzaju więzów prawnych: (-) stosunku organizacyjnego (wynikającego z pełnienia określonej funkcji w strukturze

organizacyjnej spółki),(-) stosunku cywilnoprawnego wynikającego z zawartej z członkiem zarządu umowy cy-

wilnoprawnej regulującej wzajemne prawa i obowiązki spółki i członka zarządu (umo-wa o pracę, kontrakt menedżerski, umowa zlecenia itp.).Umowa spółki może w odmienny sposób regulować problematykę odwołania, w szcze-

gólności ograniczać podstawy odwołania do ważnych powodów (art. 203 § 2 KSH).Odwołany członek zarządu jest uprawniony i obowiązany do złożenia wyjaśnień

w toku przygotowania sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finanso-wego, obejmujących okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu oraz do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym sprawozdania, o których mowa w art. 231 § 2 pkt 1 KSH, chyba że akt odwołania stanowi inaczej (art. 203 § 3 KSH).


5.6.2. Mandat a kadencja

Kadencja to okres, na który został powołany członek zarządu (czas oznaczony albo nieoznaczony).

Mandat to upoważnienie do pełnienia funkcji członka zarządu.Mandat członka zarządu wygasa:

(i) z upływem kadencji, na którą został powołany,(ii) wskutek śmierci członka zarządu,(iii) jego rezygnacji (w tym zakresie stosuje się odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu zle-

cenia przez przyjmującego zlecenie, w szczególności art. 746 § 2 KSH),(iv) odwołania z funkcji członka zarządu,(v) jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem od-

bycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierw-szy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu,

(vi) w przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego spra-wozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej,

(vii) jeżeli umowa spółki przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kadencji, mandat członka zarządu powołanego przed upływem danej kadencji zarzą-du wygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

orzecznictwo

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 21 lipca 2010 r. iii czP 23/2010LexPolonica nr 2335730Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/7Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2011/1 poz. 8 str. 80OSNC 2011/1 poz. 6OSP 2011/5 poz. 57Rejent 2010/7–8 str. 181Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa w terminie przewidzianym w art. 202 § 1 k.s.h. także wtedy, gdy według uchwały wspólników po-wołanie nastąpiło na czas nieokreślony.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 stycznia 2010 r. ii csk 301/2009LexPolonica nr 2440310Likwidator może złożyć rezygnację z funkcji i ma do niej zastosowanie art. 202 § 5 k.s.h. w zw. z art. 746 § 2 k.c. Odpowiednie stosowanie przepisów o zleceniu nakazu-je przyjąć prymat oświadczenia woli przyjmującego zlecenie (likwidatora) wobec in-teresów spółki. Z treści art. 746 § 2 wynika, że oświadczenie o rezygnacji likwidatora jest jednostronną czynnością prawną, a więc nie wymagającą przyjęcia przez spółkę, lecz wymagającą zakomunikowania innej osobie, gdyż do niej odnosi się unormowa-nie zawarte w art. 61 k.c.


wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 2 kwietnia 2008 r. i aca 1296/2007LexPolonica nr 1932885Funkcja członka zarządu spółki z reguły ma charakter odpłatny, jego rezygnacja bez ważnego powodu będzie skutkowała jego odpowiedzialnością odszkodowawczą wobec spółki, o ile nie zostanie przez spółkę przyjęta. Oznacza to, że rezygnacja z funkcji człon-ka zarządu to jednostronne oświadczenie woli, skuteczne z chwilą dojścia do spółki, nie wymagające przyjęcia przez spółkę.

Postanowienie sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 25 maja 2006 r. iii aPz 16/2006LexPolonica nr 1218926Podkreślić należy, że wpis oraz wykreślenie członka zarządu z rejestru przedsiębiorców ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny, a więc potwierdza jedynie istnieją-cy stan faktyczny. Omawiana norma prawna tworzy co prawda domniemanie praw-dziwości tego wpisu, jednakże nie może stanowić generalnej zasady zmierzającej do bezwzględnego uznawania, że osoby formalnie figurujące w tym rejestrze jako człon-kowie zarządu spółki prawa handlowego wobec których zaniechano przeprowadzenia przewidzianych prawem procedur wykreślenia z rejestru, zgodnie z prawem reprezen-tują spółkę w ramach jej zarządu.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 19 sierpnia 2004 r. V ck 600/2003LexPolonica nr 24470531. Zgodnie z art. 222 § 6 k.s.h. zgromadzenie wspólników może uchwalić regulamin

rady nadzorczej, określający jej organizację i sposób wykonywania czynności; może też upoważnić samą radę nadzorczą do uchwalenia jej regulaminu. Zatem regu-lamin, o którym mowa, może określać również sposób składania oświadczeń i do-konywania doręczeń radzie nadzorczej.

2. W braku odmiennych postanowień regulaminu rady nadzorczej – dojście oświad-czenia woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu do jednego z członków rady nad-zorczej w sposób określony w art. 61 k.c. można uznać za chwilę złożenia rezygnacji. Trzeba dodać, że również w sytuacji, w której regulamin określa sposób składa-nia radzie nadzorczej oświadczeń i dokonywania doręczeń, w praktyce najczęściej odbiorcą oświadczenia woli o rezygnacji z funkcji członka zarządu będzie jedynie urzędujący członek tego organu.

5.6.2. kompetencje zarządu

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę (art. 201 § 1 KSH).Prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy

wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki (art. 204 § 1 KSH).


5.6.2.1. Prowadzenie spraw spółki

W stosunkach wewnętrznych (wobec spółki) członkowie zarządu podlegają ogranicze-niom ustanowionym w (i) art. 151–300 KSH tj. Dział I Tytułu III KSH, (ii) w umowie spółki oraz (iii) jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, w uchwałach wspólników (art. 207 KSH).

Rada nadzorcza nie ma prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń co do pro-wadzenia spraw spółki (art. 219 § 2 KSH). Ze względu na brak w regulacji spółki z o.o. od-powiednika art. 3751 KSH, sporne jest, czy zgromadzenie wspólników może wydawać zarządowi wiążące polecenia dotyczące prowadzenia spraw spółki.

Zarząd może być jedno bądź wieloosobowy (art. 201 § 2 KSH). Jeżeli zarząd jest jed-noosobowy, ogół kwestii związanych z prowadzeniem spraw spółki wykonuje jedyny czło-nek zarządu. Natomiast w przypadku zarządu wieloosobowego, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej: (-) każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki,(-) każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nie-

przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem sprawy nieprzekraczającej zakresu zwykłych czynności choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu lub jeżeli sprawa przekracza za-kres zwykłych czynności spółki, wymagana jest uprzednia uchwała zarządu,

(-) uchwały zarządu mogą być powzięte jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną więk-szością głosów. Umowa spółki może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania pracami zarządu,

(-) powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu. Odwołać proku-rę może każdy członek zarządu.W przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, jego współ-

małżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powią-zany osobiście, członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takich spraw i może żądać zaznaczenia tego w protokole (art. 209 KSH).

5.6.2.2. reprezentacja spółki

Reprezentacja obejmuje składanie oświadczeń woli jako organ spółki we wszelkich czynnościach sądowych i pozasądowych spółki (art. 204 § 1 KSH).

Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (art. 204 § 2 KSH). Wszelkie więc ograniczenia w tym zakre-sie mogą wywierać jedynie skutki w stosunkach wewnętrznych (pro foro interno), pozba-wione natomiast będą ograniczeń w zakresie stosunków zewnętrznych (pro foro externo).

Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświad-czeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie: (-) dwóch członków zarządualbo(-) jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.


W przypadku reprezentacji biernej (odbioru oświadczeń w imieniu spółki) wystar-czające jest złożenie oświadczenia woli wobec jednego członka zarządu lub prokurenta (art. 205 § 2 KSH).

Powyższe zasady reprezentacji nie wyłączają ustanowienia prokury jednoosobowej lub łącznej i nie ograniczają praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze.

W przypadku reprezentacji istotne jest, iż niektóre czynności, niezależnie od zacho-wania określonego sposobu reprezentacji, wymagają uzyskania zgody zgromadzenia wspól-ników bądź rady nadzorczej. W przypadku, gdy konieczność uzyskania zgody ww. organów wynika z ustawy, sankcją za brak jej uzyskania jest nieważność czynności prawnej (art. 17 § 1–2 KSH). W sytuacji, gdy konieczność uzyskania ww. zgody wynika tylko z umowy spół-ki, czynność prawna jest ważna, co jednak nie wyklucza odpowiedzialności członków za-rządu z tytułu naruszenia umowy spółki (art. 293 § 1 KSH).

5.6.3. zakaz konkurencji

Członek zarządu nie może bez zgody spółki (art. 211 KSH): (-) zajmować się interesami konkurencyjnymi wobec spółkiani też(-) uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej

lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyj-nej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka za-rządu.Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powo-

łania zarządu.

5.6.4. Umowy/spory z członkami zarządu

W przypadku: (-) umowy między spółką a członkiem jej zarządu,(-) sporu pomiędzy spółką a członkiem jej zarząduspółka jest reprezentowana przez (art. 210 § 1 KSH): (-) radę nadzorcząlub(-) pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników.

W przypadku, gdy jedyny wspólnik spółki z o.o. jest zarazem jedynym członkiem jej zarządu, czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 KSH).

Niezależnie od powyższego zgody zgromadzenia wspólników wymaga zawarcie przez spółkę kapitałową z członkiem zarządu (a także likwidatorem, członkiem rady nadzorczej/komisji rewizyjnej, prokurentem) albo na jego rzecz umowy: (-) kredytu,(-) pożyczki,(-) poręczenia


lub(-) innej podobnej umowy,chyba, że ustawa stanowi inaczej.

W przypadku stosunków dominacji – zależności vide art. 15 § 2 KSH. Konsekwencją braku zgody zgromadzenia wspólników jest zastosowanie art. 17 § 1–2 KSH.

5.7. rada nadzorcza/komisja rewizyjna

W odróżnieniu od spółki akcyjnej, wspólnikom spółki z o.o. przysługuje indywidual-ne prawo nadzoru (art. 212 KSH), a także stanowiące prawo mniejszości uprawnienie do powołania biegłego rewidenta (art. 223–226 KSH). Powyższe uprawnienie może być przez umowę spółki ograniczone albo wręcz wyłączone w przypadku, gdy ustanowiona zostanie rada nadzorcza/komisja rewizyjna (art. 213 § 3 KSH).

Ustanowienie rady nadzorczej/komisji rewizyjnej jest obligatoryjne tylko w przypad-ku gdy: (-) kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 złotych,a(-) wspólników jest więcej niż 25.

W pozostałych przypadkach ustanowienie rady nadzorczej/komisji rewizyjnej ma cha-rakter fakultatywny (art. 213 § 1 KSH).

Zakaz łączenia funkcji nadzorczych i zarządczych (incompatibilitas) vide art. 214 KSH.Minimalny skład rady nadzorczej to co najmniej 3 członków (art. 215 § 1 ab initio KSH).Rada nadzorcza jest powoływana/odwoływana uchwałą wspólników, jeżeli umowa

spółki nie stanowi inaczej (art. 215 § 2 KSH). Niezależnie jednak od modyfikacji umow-nych w tym zakresie, wspólnicy będą mogli zawsze odwołać członków rady nadzorczej (art. 216 § 2 KSH).

Kadencja członków rady nadzorczej wynosi 1 rok jeżeli umowa spółki nie stanowi ina-czej (art. 216 § 1 KSH).

W ramach kompetencji rady nadzorczej można wyróżnić: (1) kompetencje ustawowe,(2) kompetencje przyznane w umowie spółki.

Ad (1)Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzi-

nach jej działalności, nie ma jednak prawa wydawania zarządowi wiążących poleceń doty-czących prowadzenia spraw spółki.

Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy: (a) ocena sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za

ubiegły rok obrotowy, będących przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspól-ników, w zakresie ich zgodności:

(-) z księgami i dokumentami, (-) ze stanem faktycznym,(b) ocena wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty,(c) składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników

powyższej oceny.


W celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie doku-menty spółki, żądać od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywać rewizji stanu majątku spółki.

Zasadą obowiązującą przy wykonywaniu prawa nadzoru jest możliwość jego indywi-dualnego, a nie kolegialnego wykonywania. Modyfikację w tym zakresie może wprowadzić umowa spółki z o.o. (art. 219 § 5 KSH).

Ad (2)Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, w szczególności stano-

wić, że: (-) zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczo-

nych w umowie spółki czynnościoraz(-) rada nadzorcza ma prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszcze-

gólnych lub wszystkich członków zarządu.W kontekście powyższej regulacji pojawia się wątpliwość czy możliwe jest delegowa-

nie członków rady nadzorczej do pełnienia funkcji członków zarządu na kształt art. 383 KSH w spółce akcyjnej.

Rada nadzorcza (komisja rewizyjna) podejmuje uchwały na posiedzeniach, z przebie-gu których sporządza się protokół.

Wymogami (semiiperatywnymi) dla ważności posiedzenia rady nadzorczej są: (-) prawidłowe zaproszenie wszystkich jej członków,(-) obecność co najmniej połowy jej członków.

Ustawa dopuszcza dwa wyjątki od obowiązku osobistego uczestnictwa w posiedze-niu rady nadzorczej: (-) umowa spółki może przewidywać, że członkowie rady nadzorczej mogą brać udział

w podejmowaniu uchwał rady nadzorczej oddając swój głos na piśmie za pośrednic-twem innego członka rady nadzorczej. Oddanie głosu na piśmie nie może dotyczyć spraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej;

(-) umowa może także przewidywać podejmowanie uchwał przez radę nadzorczą w try-bie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. W takim przypadku uchwała jest ważna, gdy wszyscy członkowie rady nadzorczej zostali powiadomieni o treści projektu uchwały.Wyjątki dotyczące osobistego stawiennictwa nie dotyczą jednak:

(-) wyborów przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej,(-) powołania członka zarządu,(-) odwołania i zawieszania w czynnościach ww. osób.

Zgromadzenie wspólników może uchwalać regulamin rady nadzorczej określający jej organizację i sposób wykonywania czynności. Zgromadzenie wspólników może upoważ-nić radę nadzorczą do uchwalenia jej regulaminu.

Skład komisji rewizyjnej – art. 217 KSH.Wygaśnięcie mandatów członków rady nadzorczej – art. 218 KSH.


5.8. zgromadzenie wspólników

5.8.1. charakterystyka i uprawnienia

Zgromadzenie wspólników jest organem (art. 38 i nast. KC w zw. z art. 2 KSH) „stano-wiącym” spółki z o.o. Wyraża ono swoją wolę w formie uchwał.

Uchwały wspólników spółki z o.o. mogą zapadać: (a) na zgromadzeniu wspólników (art. 227 § 1 KSH),(b) bez odbycia zgromadzenia wspólników (art. 227 § 2 KSH).

I tak: Ad (a)Podejmowanie uchwał na zgromadzeniu wspólników jest podstawową formą podej-

mowania decyzji przez zgromadzenie wspólników. Uchwały dotyczące spraw określo-nych w art. 231 § 2–3 KSH mogą zapadać tylko i wyłącznie na zgromadzeniu wspólników (art. 231 § 4 KSH).

Ad (b)Uchwały mogą być podjęte bez odbycia zgromadzenia wspólników jeżeli wszyscy wspól-

nicy (i) wyrażą na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być powzięte, albo (ii) na gło-sowanie pisemne.

Katalog spraw, które wymagają uchwały wspólników jest dość obszerny. Uchwały wy-maga: (1) rozpatrzenie i zatwierdzenie (art. 228 pkt 1 KSH): (-) sprawozdania zarządu z działalności spółki, (-) sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy

oraz (-) udzielenie absolutorium członkom organów spółki z wykonania przez nich obo-

wiązków,(2) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawiąza-

niu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru (art. 228 pkt 2 KSH),(3) w przypadku przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części (art. 228 pkt 4 KSH)

uchwały wymagać będzie ich: (-) zbycie, (-) wydzierżawienie, (-) ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

(4) zwrot dopłat (art. 228 pkt 5 KSH),(5) zmiana umowy spółki (art. 255 § 1 KSH),(6) zawarcie umów holdingowych (art. 228 pkt 6 KSH w zw. z art. 7 KSH),(7) umorzenie udziału (art. 199 § 2 KSH),(8) zawarcie umowy o nabycie dla spółki nieruchomości albo udziału w nieruchomości

lub środków trwałych za cenę przewyższającą jedną czwartą kapitału zakładowego, nie niższą jednak od 50 000 złotych, przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowa-nia spółki, chyba że umowa ta była przewidziana w umowie spółki (art. 229 KSH),

(9) powołanie pełnomocnika do (art. 210 § 1 KSH): (-) umów między spółką a członkiem zarządu, (-) sporów pomiędzy członkiem zarządu a spółką,(10) decyzja co do dalszego istnienia spółki jeżeli (art. 233 KSH):


(-) bilans sporządzony przez zarząd, (-) bilans sporządzony zgodnie z art. 223–225 KSH wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz poło-

wę kapitału zakładowego,(11) rozwiązanie spółki albo przeniesienie jej siedziby za granicę (art. 270 pkt 2 KSH),(12) zbycie nieruchomości z wolnej ręki w toku likwidacji spółki (art. 282 § 1 KSH),(13) zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej po-

dobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokuren-tem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób (art. 15 § 1 KSH),

(14) połączenie spółek (art. 506 § 1–2 KSH),(15) podział spółki (art. 541 KSH),(16) przekształcenie spółki (art. 562 KSH),

a także jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej: (17) powoływanie i odwoływanie członków zarządu (art. 201 § 4 KSH), członków rady nad-

zorczej/komisji rewizyjnej (art. 215, art. 217 KSH),(18) określenie terminu i wysokości dopłat (art. 178 § 1 KSH),(19) wyrażanie zgody na zajmowanie się przez członka zarządu interesami konkurencyj-

nymi, uczestniczenie w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej, uczestniczenie w innej konku-rencyjnej osobie prawnej jako członek organu, udział w konkurencyjnej spółce kapi-tałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu (art. 211 KSH),

(20) podział zysku (art. 191 § 2 KSH),(21) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomo-

ści (art. 228 pkt 4 KSH),(22) uchwalenie regulaminu dla rady nadzorczej/komisji rewizyjnej (art. 222 § 6 KSH),(23) odwołanie likwidatorów (art. 276 § 2 KSH),(24) rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwu-

krotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego (art. 230 KSH). W tym przy-padku art. 17 § 1 KSH nie stosuje się.Niezależnie od powyższego umowa spółki może przewidywać obowiązek podjęcia

uchwały także w innych sytuacjach.

5 8.2. zwyczajne a nadzwyczajne zgromadzenie wspólników

Zgromadzenie wspólników może być: (A) zwyczajne,(B) nadzwyczajne.

Ad (A)Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy

po upływie każdego roku obrotowego.Obligatoryjny zakres spraw, które powinny być przedmiotem obrad zwyczajnego zgro-

madzenia wspólników określa art. 231 § 2 KSH. Winny one obejmować: (1) rozpatrzenie i zatwierdzenie: (-) sprawozdania zarządu z działalności spółki


oraz (-) sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,(2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, jeżeli zgodnie z art. 191 § 2

KSH sprawy te nie zostały wyłączone spod kompetencji zgromadzenia wspólników,(3) udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiąz-

ków.Powyższe sprawy nie mogą być przedmiotem głosowania pisemnego.Przedmiotem zwyczajnego zgromadzenia wspólników może być również rozpatrze-

nie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego grupy kapitałowej w rozumieniu przepisów o rachunkowości oraz inne sprawy.

Za rok obrotowy, w którym działalność spółki przez cały czas pozostawała zawieszo-na i nie doszło do zamknięcia ksiąg rachunkowych na koniec tego roku obrotowego, zwy-czajne zgromadzenie wspólników może się nie odbyć na podstawie uchwały wspólników. W takim przypadku przedmiotem obrad następnego zwyczajnego zgromadzenia wspólni-ków będą sprawy określone w art. 231 § 2 KSH dotyczące roku obrotowego, w którym dzia-łalność spółki pozostawała zawieszona.

Ad (1)Sprawozdanie finansowe składa się z (art. 45 ust. 2 RachU):

(i) bilansu wykazującego stan aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzed-ni rok obrotowy (art. 46 i nast. RachU),

(ii) rachunku zysków i strat, w którym wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy (art. 47 RachU),

(iii) informacji dodatkowej, obejmującej: (-) wprowadzenie do sprawozdania finansowego,

a także (-) dodatkowe informacje i objaśnienia zawierające dane określone w art. 48 RachU.

Do sprawozdania finansowego w przypadkach określonych w art. 45 ust. 4 RachU za-łącza się także: (iv) sprawozdanie z działalności jednostki zawierające dane określone w art. 49 RachU.

Kierownik jednostki (czyli, co do zasady, zarząd) zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i przed-stawia je właściwym organom zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa i po-stanowieniami umowy spółki.

Sprawozdanie finansowe podpisuje, podając zarazem datę podpisu, osoba, której po-wierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy – wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu wymaga pisem-nego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego (art. 52 ust. 1–2 RachU).

Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez jej organ za-twierdzający nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwier-dzeniem jednak roczne sprawozdanie finansowe w sytuacjach określonych w art. 64 i nast. RachU podlega badaniu przez biegłego rewidenta oraz ogłoszeniu (art. 53 ust. 1 RachU).

Wyboru biegłego rewidenta do badania sprawozdania finansowego dokonuje organ za-twierdzający sprawozdanie finansowe jednostki (czyli co do zasady zgromadzenie wspólni-ków), chyba że umowa lub inne wiążące jednostkę przepisy prawa stanowią inaczej. Zarząd jednostki nie może dokonać takiego wyboru.


Zarząd zawiera z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych umo-wę o badanie lub przegląd sprawozdania finansowego w terminie umożliwiającym jego udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Koszty wykonania czynno-ści rewizji finansowej ponosi jednostka (art. 66 ust. 4–5 RachU).

Ad (2)Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto (czyli zysku w rozumieniu art. 231

§ 1 pkt 2 ab initio KSH) w przypadku, gdy spółka jest zobowiązana, zgodnie z art. 64 ust. 1 RachU, do poddania badaniu biegłego rewidenta swojego rocznego sprawozdania finanso-wego, może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdza-jący, poprzedzonym wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto dokona-ne bez spełnienia powyższego warunku jest nieważne z mocy prawa.

Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto w sytuacji, gdy spółka nie jest zobo-wiązana, stosownie do art. 64 ust. 1 RachU, do poddania badaniu biegłego rewidenta swo-jego rocznego sprawozdania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający (art. 53 ust. 3–4 RachU).

Ad (3)Udzielenie absolutorium dotyczy wszystkich osób, które pełniły funkcję członków

zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki w ostatnim roku obrotowym. Członkowie organów spółki, których mandaty wygasły przed dniem zgromadzenia wspól-ników, mają prawo uczestniczyć w zgromadzeniu, przeglądać sprawozdanie zarządu i spra-wozdanie finansowe wraz z odpisem sprawozdania rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej oraz biegłego rewidenta i przedkładać do nich opinie na piśmie. Żądanie dotyczące skorzy-stania z tych uprawnień powinno być złożone zarządowi na piśmie najpóźniej na tydzień przed zgromadzeniem wspólników.

Członkowie zarządu nie mogą powoływać się na absolutorium w przypadkach okre-ślonych w art. 296 KSH.

Ad (B)Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się (art. 232 KSH):

(i) obligatoryjnie w przypadkach określonych w: (-) ustawie (np. art. 233 KSH)

lub (-) umowie spółki,(ii) fakultatywnie – na żądanie uprawnionych do zwołania zgromadzenia organów lub

osób.

5 8.3. Miejsce zgromadzeń wspólników

Zasadą jest, iż zgromadzenia wspólników odbywają się w siedzibie spółki (art. 41 KC w zw. z art. 2 KSH w zw. z art. 234 KSH).

Wyjątki w tym zakresie mogą wynikać z: (-) umowy spółki, która może w tym zakresie wskazywać inne miejsce na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej, (-) zgodnej woli wspólników wyrażonej na piśmie, w którym określą oni inne miej-

sce na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.


5 8.4. zwoływanie zgromadzeń wspólników

Zgromadzenie wspólników zwołuje: (1) zarząd: (-) gdy uzna to za uzasadnione (art. 235 § 1 KSH), (-) na żądanie wspólnika/wspólników w sytuacji określonej w art. 236 § 1 KSH, (-) na żądanie rady nadzorczej/komisji rewizyjnej (art. 235 § 2 KSH), (-) w wykonaniu uchwały zgromadzenia wspólników, (-) w innych sytuacjach, gdy umowa spółki będzie przewidywała taką możliwość

(art. 235 § 3 KSH),(2) rada nadzorcza/komisja rewizyjna w sytuacji określonej w art. 235 § 2 KSH,(3) wspólnicy – w sytuacji określonej w art. 237 § 1 KSH.

Zgromadzenie wspólników zwołuje się poprzez przesłanie wspólnikom oraz innym osobom, które mają być obecne na zgromadzeniu wspólników, zaproszenia:

Zaproszenie winno określać: (-) dzień, godzinę, miejsce zgromadzenia wspólników,

oraz (-) szczegółowy porządek obrad.

W przypadku zamierzonej zmiany umowy spółki należy wskazać istotne elementy tre-ści proponowanych zmian.

Zaproszenie winno być przesłane: (a) za pomocą listów poleconych,(b) za pomocą przesyłek nadanych pocztą kurierską,(c) pocztą elektroniczną, jeżeli uprzednio wspólnik wyraził na to pisemną zgodę podając

adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane.Wysłanie zaproszenia we wszystkich powyższych przypadkach powinno nastąpić na

co najmniej dwa tygodnie przed terminem zgromadzenia wspólników.

5 8.5. ważność zgromadzenia wspólników i podejmowanych na nim uchwał

Zasadą jest, iż zgromadzenie wspólników jest ważne bez względu na liczbę reprezen-towanych na nim udziałów (art. 241 KSH). Wyjątki w tym zakresie może przewidywać: (a) ustawa (np. art. 239 § 1 KSH, art. 240 KSH, art. 273 ab initio KSH, art. 246 § 3 KSH),(b) umowa spółki.

Pomimo braku formalnego zwołania zgromadzenia wspólników, możliwe jest podję-cie przez to zgromadzenie uchwały, jeżeli (art. 240 KSH): (-) cały kapitał zakładowy jest reprezentowany,(-) nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego (i) odbycia zgromadzenia lub (ii)

wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad.Zasadą jest związanie zgromadzenia wspólników porządkiem obrad. Zgromadzenie

wspólników może podjąć uchwałę w sprawach nieobjętych porządkiem obrad tylko w sy-tuacji, gdy (i) cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na zgromadzeniu, (ii) nikt z obec-nych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały.

Na zasadzie wyjątku można podjąć rozstrzygnięcie w sprawach nieobjętych porząd-kiem obrad, a dotyczących: (-) wniosku o zwołanie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników,


(-) wniosków o charakterze porządkowym.

5 8.6. wykonywanie prawa głosu

Prawo głosu/prawo do uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników nie musi być wyko-nywane przez wspólnika osobiście. Może on w tym celu korzystać z pełnomocnika (przed-stawiciela). Ograniczenia w tym względzie może przewidywać: (a) ustawa (np. art. 243 § 3 KSH, art. 244 KSH),(b) umowa spółki.

Warunkiem wykonywania prawa głosu przez pełnomocnika jest: (i) udzielenie pełnomocnictwa w formie pisemnej pod rygorem nieważności,(ii) złożenie pełnomocnictwa (dołączenie) do księgi protokołów.

Na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos, chyba że umowa spółki (art. 174 § 3 KSH) stanowi inaczej.

Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, na każde 10 złotych wartości nominalnej udziału o nierównej wysokości przypada jeden głos.

Przez głosy rozumie się głosy „za”, „przeciw” oraz „wstrzymujące się” oddane pod-czas głosowania w sposób zgodny z (i) ustawą lub (ii) umową spółki (art. 4 § 1 pkt 9 KSH).

Zasadą jest, iż uchwały zapadają bezwzględną większością głosów (art. 245 KSH), co oznacza więcej niż połowę głosów oddanych (art. 4 § 1 pkt 10 KSH). Powyższe dotyczy tak-że przypadku określonego w art. 233 KSH (art. 246 § 2 KSH). Przy obliczaniu głosów nie bierze się pod uwagę głosów nieważnych bądź objętych zakazem głosowania (art. 244 KSH).

Surowsze wymogi w zakresie większości głosów co do ilości głosów mogą wynikać: (A) z ustawy,(B) z umowy spółki.

Ad (A)W szczególności należy tutaj wymienić:

(i) większości 2/3 głosów wymaga uchwała dotycząca (art. 246 § 1 KSH): (-) zmiany umowy spółki, (-) rozwiązania spółki (art. 270 pkt 2 KSH), (-) zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części,(ii) większości 3/4 głosów wymaga uchwała: (-) dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki, (-) o przekształceniu spółki (art. 577 § 1 pkt 1 KSH), (-) o połączeniu spółek (art. 506 § 1 KSH), (-) dotycząca podziału spółki (art. 541 § 1 KSH),(iii) jednomyślności wymaga uchwała w sytuacji określonej w art. 273 KSH.

Specyficzne wymogi co do głosowania przewiduje art. 246 § 3 KSH, zgodnie z którym uchwała dotycząca zmiany umowy spółki: (-) zwiększająca świadczenia wspólnikówlub(-) uszczuplająca prawa udziałowebądź(-) uszczuplająca prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom,

wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy.


Ad (B)W szczególności mogą one dotyczyć uchwał określonych w art. 246 § 1–2 in fine KSH.

Umowa spółki może ustanowić surowsze warunki powzięcia tych uchwał.Kolejną kwestią jest ustawowe wyłączenie prawa głosu wspólnika. Wspólnik nie może

bowiem (art. 244 KSH): (-) osobiście (ani przez pełnomocnika)bądź(-) jako pełnomocnik innej osobygłosować przy powzięciu uchwał dotyczących: (-) jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia abso-

lutorium,(-) zwolnienia go z zobowiązania wobec spółkioraz(-) sporu między nim a spółką.

Wspólnik będzie więc mógł głosować w sprawach przyznawania mu wynagrodzenia oraz zawierania z nim umów.

Głosy wykonane z naruszeniem powyższego zakazu są nieważne.Zasadą jest jawność głosowania (art. 247 § 1 KSH). Głosowanie tajne zarządza się:

(i) przy wyborach, przy czym zgromadzenie wspólników może powziąć uchwałę o uchy-leniu tajności głosowania w sprawach dotyczących wyboru komisji powoływanej przez zgromadzenie wspólników,

(ii) przy wnioskach o odwołanie bądź o pociągnięcie do odpowiedzialności członków or-ganów spółki lub likwidatorów,

(iii) w sprawach osobowych,(iv) na żądanie choćby jednego ze wspólników obecnych lub reprezentowanych na zgro-

madzeniu wspólników.

5 8.7. Protokołowanie uchwał

Uchwały zgromadzenia wspólników powinny zostać: (a) wpisane do księgi protokołów,(b) podpisane przez: (i) obecnych

lub co najmniej przez: (ii) przewodniczącego i osobę sporządzającą protokół (protokolanta).

Jeżeli protokół sporządza notariusz, zarząd składa wypis protokołu do księgi proto-kołów.

Protokół powinien: (i) zawierać stwierdzenie o prawidłowości zwołania zgromadzenia wspólników,(ii) zawierać stwierdzenie, iż zgromadzenie posiada zdolność do powzięcia uchwał

(tzw. zdolność postulacyjną),(iii) wymieniać: (-) powzięte uchwały, (-) liczbę głosów oddanych za każdą uchwałą (w praktyce także wstrzymujących się

i przeciw), (-) zgłoszone sprzeciwy.


Załącznikiem do protokołu powinna być lista obecności z podpisami uczestników zgro-madzenia wspólników. Natomiast dowody zwołania zgromadzenia wspólników winny być dołączone przez zarząd do księgi protokołów.

Uchwały podjęte bez zwołania zgromadzenia wspólników zarząd wpisuje do księgi pro-tokołów. Wspólnicy mogą przeglądać księgę protokołów, a także żądać wydania poświad-czonych przez zarząd odpisów uchwał.

5.9. zmiana umowy spółki

5.9.1. zagadnienia ogólne

Zmiana umowy spółki wymaga: (a) uchwały wspólników,(b) wpisu do rejestru.

Ad (a)Zasadą jest, iż zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników. Wyjątkiem w tym

zakresie jest tzw. automatyczne umorzenie udziału (art. 199 § 4–5 KSH), w którym zamiast uchwały wspólników konieczna jest uchwała zarządu.

Zarówno w przypadku uchwały wspólników, jak i uchwały zarządu zasadą jest, iż win-ny one być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza.

Uchwała wspólników może być podjęta na zgromadzeniu wspólników bądź, gdy usta-wa na to zezwala, także w tzw. trybie obiegowym (art. 227 § 2 KSH).

Ad (b)Zmianę umowy spółki zarząd zgłasza do sądu rejestrowego. Wpis zmiany umowy spół-

ki do KRS ma charakter konstytutywny (do zmiany umowy spółki dochodzi więc dopiero z chwilą zarejestrowania zmiany w KRS).

Za zmianę umowy spółki uważane są wszystkie (nawet redakcyjne) zmiany jej treści. W orzecznictwie przyjęło się, iż za zmianę umowy spółki nie jest uważane odwołanie usta-nowionego w umowie spółki członka zarządu, a także zmiany w osobach wspólników wy-nikające ze zbycia udziałów spółki.

Jeżeli na skutek zmiany umowy spółki zmianie ulegają dane obejmujące: (1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) przedmiot działalności spółki,(3) wysokość kapitału zakładowego,(4) określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,(5) sposób reprezentowania spółki,(6) nazwiska i imiona członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lub

umowa spółki wymaga ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej,(7) okoliczność wniesienia do spółki wkładów niepieniężnych,(8) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,(9) pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki,(10) w przypadku spółek jednoosobowych dane określone w art. 166 § 2–3 KSH,a także, nienastępująca w trybie zmiany umowy spółki, zmiana danych dotyczących: (11) nazwisk, imion i adresów członków zarządu


zmiana powyższych danych podlega zgłoszeniu do KRS, jeżeli podlegają one wpisowi do tego rejestru.

Sąd rejestrowy nie może odmówić wpisania spółki do rejestru z powodu drobnych uchy-bień, które nie naruszają interesu spółki oraz interesu publicznego, a nie mogą być usunięte bez poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów. W przypadku stwierdzenia w zgłosze-niu braku usuwalnego, sąd rejestrowy wyznaczy spółce stosowny termin do jego usunięcia pod rygorem odmowy wpisu do rejestru.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 lutego 1998 r. iii ckn 363/97LexPolonica nr 331922Glosa 1998/10 str. 21Glosa 2000/3 str. 32OSNC 1998/10 poz. 159Przegląd Prawa Handlowego 1999/12 str. 52Członek zarządu ustanowionego w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być odwołany przez zgromadzenie wspólników bezwzględną większością głosów bez konieczności zmiany umowy spółki.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 maja 1992 r. iii czP 55/92LexPolonica nr 296008OSAiSN 1993/10 poz. 3 str. 60OSNCP 1992/12 poz. 221Wokanda 1992/9 str. 4Uchwała walnego posiedzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w przedmiocie rozdzielenia udziałów wspólników – podjęta w następstwie podwyższe-nia kapitału zakładowego dokonanego w odrębnej uchwale zmieniającej umowę spół-ki – stanowi zmianę umowy spółki.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 lutego 2009 r. ii csk 498/2008LexPolonica nr 2081043Dziennik Gazeta Prawna 2009/193 str. B11Przewidziany w art. 255 § 1 k.s.h. sposób zmiany umowy spółki w drodze uchwały wspól-ników jest odstępstwem od zasad ogólnych. Stosowania tego wyjątku nie można rozsze-rzać na czas poprzedzający moment wpisu spółki do rejestru.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 lutego 2009 r. ii csk 489/2008LexPolonica nr 2040673Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/5OSNC 2010/2 poz. 29OSP 2010/7–8 poz. 78Rejent 2011/9 str. 153


Zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji następuje w dro-dze umowy zawartej przez wspólników.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 3 marca 2006 r. ii csk 147/2005LexPolonica nr 19355041. Dopuszczalna jest zmiana umowy spółki z o.o. przez uchylenie jej dotychcza-

sowego tekstu oraz uchwalenie w całości nowego. Dla skuteczności zmiany tych postanowień umowy, których nie wymienia art. 166 ksh, jako podlegających obli-gatoryjnemu ujawnieniu w rejestrze, wystarczające jest w takiej sytuacji wskaza-nie w postanowieniu o wpisie, że nastąpiła zmiana umowy spółki przez uchylenie dawnego tekstu i uchwalenie nowego, bez konieczności wymieniania zmienionych lub uchylonych postanowień (art. 255 i art. 166 w zw. z art. 256 ksh).

2. Z uwagi na to, że zmiana umowy spółki z o.o. w zakresie przedłużenia kadencji zarządu nie należy do zmian danych wskazanych w art. 166 ksh, których ujaw-nienie w rejestrze jest obligatoryjne, dla jej skuteczności nie jest konieczne wskaza-nie w postanowieniu Sądu rejestrowego określonego postanowienia umowy spółki, które uległo zmianie, a wystarczające jest ogólne stwierdzenie, że nastąpiła zmia-na umowy spółki przez uchylenie starego i uchwalenie nowego tekstu umowy.

3. Nawet w sytuacji, gdy upłynął już okres, na jaki został powołany członek zarzą-du (jego kadencja), może trwać jeszcze jego mandat, do czasu odbycia określonego w tym przepisie zgromadzenia wspólników. Nie następuje w wyniku tego przedłu-żenie kadencji, która już upłynęła, a jedynie trwanie mandatu do określonego usta-wowo momentu.

5.9.2. Podwyższenie kapitału zakładowego

Podwyższenie kapitału zakładowego może być dokonane w trybie: (1) zmiany umowy spółki,(2) bez zmiany umowy spółki.

Niezależnie od trybu, w którym dokonywane będzie podwyższenie kapitału zakła-dowego, do jego podwyższenia znajdą odpowiednie zastosowanie regulacje dotyczące (i) wartości nominalnej udziału, (ii) pełnej wpłaty na poczet kapitału zakładowego, (iii) agio, (iv) wnoszenia aportów.

Podwyższenie może nastąpić poprzez podwyższenie wartości nominalnej udziałów istniejących lub ustanowienie nowych (art. 257 § 2 KSH).

Ad (1)Podwyższenie kapitału zakładowego będzie wymagało zmiany umowy spółki, gdy:

(i) brak będzie w umowie spółki regulacji umożliwiających dokonanie podwyższenia ka-pitału zakładowego bez zmiany umowy spółki (art. 257 §1 KSH),

bądź (ii) gdy ww. regulacje będą zawarte w umowie spółki, jednak w związku z podwyższeniem

kapitału konieczna będzie zmiana umowy spółki (np. w umowie spółki nie przewidzia-no uczestnictwa nowych wspólników, podwyższenie nastąpi ze środków własnych spół-ki – art. 260 KSH).W takim przypadku konieczne będzie:

(a) podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego:


(-) uchwała winna określać maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakłado-wego i termin podwyższenia (art. 257 § 1 KSH),

(-) uchwała winna być dokonana w formie aktu notarialnego (art. 256 § 3 KSH), (-) uchwała wymaga przegłosowania większością 2/3 głosów (art. 246 § 1 KSH),(b) zarejestrowanie zmiany umowy spółki w KRS.

Ad (2)W sytuacji, gdy umowa spółki przewiduje:

(-) maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego,(-) termin, do którego podwyższenie kapitału zakładowego ma nastąpić,możliwe jest podwyższenie kapitału na mocy dotychczasowych postanowień umowy spół-ki tj. bez trybu zmiany umowy spółki.

W takim przypadku konieczne jest podjęcie przez wspólników uchwał „uszczegóła-wiających” kwestie związane z podwyższeniem kapitału (rodzaj wkładu: pieniężne/aporty, ilości udziałów obejmowanych przez poszczególnych wspólników itp.).

Powyższe uchwały winny być podjęte bezwzględną większością głosów (art. 245 KSH) i nie wymagają formy aktu notarialnego (a contrario z art. 255 § 3 KSH).

Oświadczenia dotychczasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 257 § 3 KSH).

Ze względu na finansowanie podwyższenia kapitału należy wyróżnić: (1) finansowanie poprzez wkłady wspólników,(2) podwyższenie kapitału zakładowego ze środków własnych spółki (tzw. kapitalizacja re-

zerw spółki),(3) konwersję wierzytelności na kapitał zakładowy.

Ad (1)Wkłady mogą pochodzić od dotychczasowych, bądź nowych wspólników.W przypadku obejmowania udziałów przez dotychczasowych wspólników zasadą jest

obejmowanie ich proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów (art. 257 § 1 KSH). W przypadku udziałów o nierównej wartości nominalnej (art. 152 KSH) proporcjonalne objęcie udziałów będzie polegało na proporcjonalnym podwyższeniu wartości nominalnej przysługującego każdemu ze wspólników udziału. Natomiast w przypadku udziałów o rów-nej wartości nominalnej może ono polegać na podwyższeniu wartości nominalnej udzia-łów istniejących lub ustanowieniu nowych udziałów (art. 257 § 2 KSH).

Jeżeli podwyższenie kapitału zakładowego następuje na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki (tzn. w trybie bez zmiany umowy spółki) oświadczenia dotych-czasowych wspólników o objęciu nowych udziałów wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 257 § 3 KSH). W przypadku, gdy podwyższenie kapitału będzie następo-wać w trybie zmiany umowy spółki, oświadczenia dotychczasowego wspólnika o objęciu no-wego udziału bądź udziałów lub o objęciu podwyższenia wartości istniejącego udziału bądź udziałów wymaga formy aktu notarialnego (pomimo nie do końca jasnej redakcji, w doktry-nie przyjmuje się, iż art. 258 § 2 KSH jest lex generalis dla art. 257 § 3 KSH).

Prawo pierwszeństwa w objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym może być zmodyfikowane przez umowę spółki bądź uchwałę wspólników. W takim przypadku możliwe jest np. wyłączenie prawa pierwszeństwa, przyznanie go nieproporcjonalnie do-tychczasowym wspólnikom czy wyłączenie części prawa pierwszeństwa dotychczasowych udziałowców, a w pozostałym zakresie przyznanie prawa o decydowaniu, komu zostaną przyznane nowe udziały – np. zarządowi.


Prawo pierwszeństwa należy wykonać w terminie miesiąca od dnia wezwania do jego wykonania. Wezwania zarząd przesyła wspólnikom jednocześnie (art. 258 § 1 in fine KSH).

W przypadku objęcia udziałów przez nowego wspólnika jego oświadczenie powinno zawierać przystąpienie do spółki oraz objęcie udziału lub udziałów o oznaczonej wartości nominalnej. Oświadczenie to wymaga formy aktu notarialnego (art. 259 KSH).

Prawo pierwszeństwa nie dotyczy udziałów własnych spółki, o których stanowi art. 200 KSH.

Ad (2)Podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki:

(a) wymaga obligatoryjnie uchwały wspólników (nie można go więc przeprowadzić na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki),

(b) jego źródłem może być wyłącznie kapitał zapasowy lub kapitały (fundusze) rezerwowe utworzone z zysku spółki (art. 260 § 1 in fine KSH),

(c) jego uczestnikami mogą być tylko dotychczasowi wspólnicy,(d) nowe udziały przysługują wspólnikom w stosunku do ich dotychczasowych udziałów

i nie wymagają objęcia (zasada ta ma także odpowiednie zastosowanie do podwyższe-nia wartości nominalnej dotychczasowych udziałów),

(e) kapitalizacja rezerw nie jest możliwa w odniesieniu do udziałów własnych spółki, o któ-rych stanowi art. 200 KSH.Ad (3)Wspólnik nie może potrącać swoich wierzytelności wobec spółki kapitałowej z wie-

rzytelnością spółki względem wspólnika z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów. Dopuszczalne jest natomiast potrącanie powyższych wierzytelności w trybie potrącenia umownego (art. 14 § 4 in fine KSH).

Do dokonania konwersji wierzytelności na kapitał konieczne jest więc: (a) wyłączenie prawa poboru dotychczasowych wspólników i przyznanie go wierzycielo-

wi spółki (może nim być określony wspólnik bądź osoba trzecia),(b) objęcie przez wierzyciela spółki udziałów spółki (z tym momentem staje się on równo-

cześnie dłużnikiem spółki z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów),(c) zawarcie przez spółkę i wierzyciela umowy potrącenia wzajemnych wierzytelności.

W przypadku wszystkich sposobów podwyższenia kapitału zakładowego konieczne jest zgłoszenie podwyższenia do sądu rejestrowego (art. 262 § 1 KSH). Załączniki do zgło-szenia określa art. 262 § 2–3 KSH.

Podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 262 § 4 KSH).

orzecznictwo

Uchwała sądu najwyższego z dnia 15 grudnia 2006 r. iii czP 132/06OSNC 2007/10/148 Biul. SN 2006/12/10Pr.Bankowe 2007/10/7Jeżeli nie wszyscy wspólnicy objęli – w stosunku określonym w art. 257 § 3 w związ-ku z art. 260 § 2 k.s.h. – udziały w kapitale zakładowym podwyższonym na podsta-wie dotychczasowych postanowień umowy spółki, podwyższenie kapitału nie dochodzi do skutku.


wyrok sądu najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r. i csk 384/09OSNC 2010/10/140M.Prawn. 2011/9/494Nowe udziały w kapitale podwyższonym na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki (art. 257 § 1 i 3 k.s.h.) mogą objąć tylko dotychczasowi wspólnicy propor-cjonalnie do przysługujących im już udziałów; w razie nieobjęcia przez nich udziałów w ten sposób, podwyższenie kapitału zakładowego nie dochodzi do skutku.

wyrok sądu najwyższego z dnia 14 maja 2010 r. ii csk 505/09OSNC 2011/1/8Biul. SN 2010/10/13Uchwałą zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością niebę-dąca zmianą umowy spółki można wyłączyć prawo pierwszeństwa dotychczasowego wspólnika do objęcia udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym, chyba że co in-nego wynika z umowy spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 3 grudnia 2008 r. V csk 283/2008LexPolonica nr 2012288Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/2OSNC 2009/12 poz. 170Uchwała wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o podwyższeniu kapita-łu zakładowego przez zmianę umowy spółki nie wymaga jednomyślności.

Dopuszczalność konwersji wierzytelności na kapitał zakładowy

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 marca 1993 r. iii czP 20/93LexPolonica nr 300572OSNCP 1993/9 poz. 157OSP 1993/9 poz. 188Pokrycie udziałów, po podwyższeniu kapitału zakładowego spółki z ograniczoną od-powiedzialnością, dopuszczalne jest także przez oświadczenie wspólnika o przeniesie-niu – na poczet tego udziału – jego wierzytelności przysługującej mu wobec tej spółki.

5.9.2. obniżenie kapitału zakładowego

Do obniżenia kapitału zakładowego stosuje się przepisy dotyczące najniższej wysoko-ści kapitału zakładowego oraz udziału.

Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna określać: (a) wysokość, o jaką kapitał zakładowy ma być obniżonyoraz(b) sposób obniżenia kapitału.Uchwała o obniżeniu musi być podjęta kwalifikowaną większością głosów (art. 246

§ 1 KSH) oraz powinna być zawarta w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 255 § 3 KSH).

Obniżenie kapitału zakładowego nie może nastąpić w trybie dotychczasowych posta-nowień umowy spółki (tj. bez zmiany umowy spółki).


O uchwalonym obniżeniu kapitału zakładowego zarząd niezwłocznie ogłasza wzywając wierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwu w terminie trzech miesięcy licząc od dnia ogło-szenia, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie (tzw. postępowanie konwokacyjne).

Wierzyciele, którzy w powyższym terminie zgłosili sprzeciw, powinni być przez spół-kę zaspokojeni lub zabezpieczeni. Wierzycieli, którzy sprzeciwu nie zgłosili, uważa się za zgadzających się na obniżenie kapitału zakładowego.

Wyjątkiem od obowiązku przeprowadzenia postępowania konwokacyjnego jest sytu-acja, gdy pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwraca się wspólnikom wpłat doko-nanych na kapitał zakładowy, a jednocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następuje jego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości (art. 264 § 2 KSH).

Obniżenie kapitału zakładowego zarząd zgłasza do sądu rejestrowego (art. 265 § 1 KSH).Do zgłoszenia obniżenia kapitału zakładowego należy dołączyć: (1) uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego,(2) dowody należytego wezwania wierzycieli,(3) oświadczenie wszystkich członków zarządu stwierdzające, że wierzyciele, którzy

zgłosili sprzeciw w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia o obniżeniu kapitału, zostali za-spokojeni lub zabezpieczeni.

Modyfikacje załączników do wniosku o wpis obniżenia kapitału zakładowego – art. 265 § 3 KSH. W przypadku tzw. umorzenia automatycznego udziału – art. 265 § 4 KSH.

5.10. rozwiązanie i likwidacja spółki z o.o.

5.10.1. Przyczyny rozwiązania spółki z o.o.

Rozwiązanie spółki powodują: (1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,(2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za gra-

nicę stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza,(3) ogłoszenie upadłości spółki,(4) inne przyczyny przewidziane prawem.

Należy jednak pamiętać, iż pomimo zaistnienia przyczyn rozwiązania spółki, do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru jednomyślna uchwała wszystkich wspól-ników o dalszym istnieniu spółki może zapobiec jej rozwiązaniu, chyba że z żądaniem roz-wiązania wystąpił niebędący wspólnikiem członek organu spółki lub organ, o którym mowa w art. 271 pkt 2 KSH albo w przypadkach określonych w art. 21 KSH (art. 273 KSH).

Ad (4)Inne przyczyny przewidziane prawem określone w KSH obejmują:

(a) rozwiązanie spółki przez sąd rejestrowy,(b) rozwiązanie spółki przez sąd w trybie postępowania procesowego.

Ad (a)Sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu wpisanej do KRS spółki kapitałowej w przy-

padku, gdy: (i) nie zawarto umowy spółki,(ii) określony w umowie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem,


(iii) umowa spółki nie zawiera postanowień dotyczących firmy, przedmiotu działalności spółki, kapitału zakładowego lub wkładów,

(iv) wszystkie osoby zawierające umowę spółki nie miały zdolności do czynności prawnych w chwili jej zawarcia.W powyższych przypadkach, jeżeli braki nie zostaną usunięte w terminie wyznaczo-

nym przez sąd rejestrowy, sąd ten może, po wezwaniu zarządu spółki do złożenia oświad-czenia, wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki. Jeżeli natomiast powyższe braki nie mogą być usunięte, sąd rejestrowy orzeka o rozwiązaniu spółki.

Z powodu powyższych braków nie będzie jednak możliwe rozwiązanie spółki jeżeli od jej wpisu do rejestru upłynęło pięć lat (tzw. wpis konwalidujący do KRS).

O rozwiązaniu spółki sąd rejestrowy orzeka na wniosek osoby mającej interes prawny albo z urzędu, po przeprowadzeniu rozprawy.

Orzeczenie o rozwiązaniu spółki nie wpływa na ważność czynności prawnych zare-jestrowanej spółki.

Ad (b)Może ono być dokonane:

(i) na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki,

(ii) na żądanie oznaczonego w odrębnej ustawie organu państwowego, jeżeli działalność spółki naruszająca prawo zagraża interesowi publicznemu.

5.10.2. reżim prawny spółki z o.o. w likwidacji

Otwarcie likwidacji następuje (art. 274 § 1 KSH): (-) z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd,(-) z dniem powzięcia przez wspólników uchwały o rozwiązaniu spółkilub(-) z dniem zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania.

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru (art. 272 KSH).

W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną. Likwidację pro-wadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.

Do spółki w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące organów spółki, praw i obowiązków wspólników, jeżeli: (-) przepisy o spółce z o.o. nie stanowią inaczejlub(-) z celu likwidacji nie wynika co innego.

Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. W okresie likwidacji nie może być ustanowiona prokura.

5.10.3. likwidatorzy

Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej. W przypadku, gdy o rozwiązaniu spółki orzeka sąd, może on jednocześnie ustanowić likwidatorów. Likwidatorów ustanowionych przez sąd tylko sąd może odwołać. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, likwidatorzy mogą być odwołani na mocy uchwa-


ły wspólników. Na wniosek osób mających interes prawny sąd może, z ważnych powodów, odwołać likwidatorów i ustanowić innych. Sąd, który ustanowił likwidatorów, określa wy-sokość ich wynagrodzenia.

Do likwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisy KSH stanowią inaczej.

W granicach swoich kompetencji, określonych w art. 282 § 1 KSH, likwidatorzy mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. Ograniczenia kompetencji likwi-datorów nie mają skutku prawnego wobec osób trzecich. Wobec osób trzecich działających w dobrej wierze czynności podjęte przez likwidatorów uważa się za czynności likwidacyjne.

W stosunku wewnętrznym likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspól-ników. Likwidatorzy, ustanowieni przez sąd, są obowiązani stosować się do jednomyślnych uchwał, powziętych przez wspólników oraz przez osoby, które spowodowały ich ustano-wienie zgodnie z art. 276 § 4 KSH (art. 282 § 2 KSH).

5.10.4. Postępowanie likwidacyjne

Otwarcie likwidacji – art. 274 § 1 KSH.Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia do sądu rejestrowego

(art. 277 § 1 KSH): (-) otwarcia likwidacji,(-) nazwisk i imion likwidatorów oraz ich adresów,(-) sposobu reprezentowania spółki przez likwidatoróworaz wszelkich w tym zakresie zmian, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotych-czasowej reprezentacji spółki.

Do zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzo-ry podpisów likwidatorów.

Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów przez sąd od-wołanych następuje z urzędu.

Zgłoszeniu podlega także uchylenie likwidacji (art. 278 KSH).W następnej kolejności likwidatorzy powinni ogłosić o rozwiązaniu spółki i otwarciu

likwidacji wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie trzech miesię-cy od dnia tego ogłoszenia.

Likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji. Bilans ten likwidatorzy składa-ją zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Likwidatorzy powinni po upływie każde-go roku obrotowego składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe. Do bilansu likwidacyjnego należy przyjąć wszystkie skład-niki aktywów według ich wartości zbywczej.

Likwidatorzy powinni wykonać czynności likwidacyjne tj. zakończyć interesy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki (czyn-ności likwidacyjne). Nowe interesy mogą podejmować tylko wówczas, gdy to jest potrzeb-ne do ukończenia spraw w toku. Nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki – jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników.

Sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, któ-rzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy zło-żyć do depozytu sądowego.


Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od daty ogłoszenia o otwar-ciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Masa likwidacyjna jest dzielona pomiędzy wspólników w stosunku do ich udziałów. Umowa spółki może określać inne zasady podziału majątku.

Wierzyciele spółki, którzy nie zgłosili swoich roszczeń we właściwym terminie, ani nie byli spółce znani, mogą żądać zaspokojenia swoich należności z majątku spółki jeszcze nie-podzielonego. Wspólnicy, którzy po upływie terminu określonego w art. 286 § 1 KSH otrzy-mali w dobrej wierze przypadającą na nich część majątku spółki, nie są obowiązani do jej zwrotu w celu pokrycia należności wierzycieli.

Po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub za-bezpieczeniu wierzycieli (sprawozdanie likwidacyjne) i po zakończeniu likwidacji, likwida-torzy powinni ogłosić w siedzibie spółki to sprawozdanie i złożyć je sądowi rejestrowemu, z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.

Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników. W braku takiego wskazania, prze-chowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Z upoważnienia sądu rejestrowego wspólnicy i osoby mające w tym interes prawny mogą przeglądać księgi i dokumenty.

O rozwiązaniu spółki likwidator albo syndyk zawiadamia właściwy urząd skarbowy przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego.

orzecznictwo

Uchwała sn z 28.1.2010 r. iii czP 91/09 OSNC Nr 6/2010, poz. 85Odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 KSH ponosi także likwidator spółki z o.o.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 15 maja 2009 r. ii csk 18/2009LexPolonica nr 2128126Niemożność osiągnięcia celu spółki (art. 271 pkt 1 k.s.h.) może też zachodzić subiektyw-nie, jeżeli jest wywołana stosunkami spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 10 kwietnia 2008 r. iV csk 20/2008LexPolonica nr 2038544Celem każdej spółki handlowej, zarówno osobowej, jak i kapitałowej, podobnie zresztą jak każdej korporacji, czyli zrzeszenia osób, jest dążenie do osiągnięcia wspólnego celu (art. 3 ksh). Chodzi tu zresztą nie tylko o cel gospodarczy, ale również społeczny, zaś podstawową cechą każdej spółki jest idea współdziałania wspólników (akcjonariuszy). Wspólnicy spółki z o.o. powinni dążyć do osiągnięcia wspólnego celu w całym okresie jej istnienia. Konsekwentnie więc sytuacja, gdy osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe, została w ustawie wskazana jako podstawowa „ważna przyczyna” rozwiązania spółki przez sąd (art. 271 pkt 1 ksh). W piśmiennictwie podkreśla się, że niemożność osiągnię-cia celu spółki może być spowodowana konfliktem istniejącym między wspólnikami, gdy wskutek tarć między dwiema grupami wspólników o zrównoważonej liczbie głosów nie jest możliwe podejmowanie uchwał, co utrudnia prawidłowe funkcjonowanie spółki.


Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 kwietnia 2008 r. iii czP 34/2008LexPolonica nr 1888386Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/4W sytuacji, w której jednomyślna uchwała wszystkich wspólników o dalszym istnieniu spółki zapadła wprawdzie po wydaniu przez sąd rejestrowy postanowienia o rozwią-zaniu spółki, ale przed rozpoznaniem apelacji wniesionej przez spółkę od tego postano-wienia, podlega ona wraz z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego i wnioskiem o rejestrację podwyższenia kapitału zakładowego uwzględnieniu przez sąd drugiej in-stancji w ramach zasady aktualności. Zasada ta wynika z art. 316 § 1 kpc, zgodnie z któ-rym sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Jak wyjaśniał już Sąd Najwyższy, przez „stan rzeczy” należy rozumieć tu za-równo okoliczności faktyczne sprawy, jak i przepisy prawa, na podstawie których ma być podjęte rozstrzygnięcie.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 18 stycznia 1994 r. iii czP 178/93LexPolonica nr 300737OSNCP 1994/7–8 poz. 154OSP 1994/9 poz. 172Prawo Gospodarcze 1994/4 str. 7Rejent 1994/1 str. 118Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która nie rozpoczęła prowadzenia swego przedsiębiorstwa, ani nie zaciągała zobowiązań, może być wykreślona z rejestru han-dlowego dopiero po przeprowadzeniu likwidacji.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 września 2010 r. iii czP 54/2010LexPolonica nr 2386355Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/9Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2011/2 poz. 9 str. 3OSNC 2011/3 poz. 24Rejent 2011/10 str. 158www.sn.plSąd może na podstawie art. 276 § 4 k.s.h. ustanowić likwidatora spółki z ograniczoną odpowiedzialnością także wtedy, gdy nie jest to połączone z odwołaniem dotychczaso-wego likwidatora.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 czerwca 2003 r. V ckn 418/2001LexPolonica nr 2424377Likwidatorami ustawowymi są członkowie zarządu, w zależności zatem od liczby człon-ków zarządu likwidatorem ustawowym będzie jedna, dwie lub większa liczba osób. Zgodnie z powołanym art. 266 k.h. oraz § 31 pkt 4 umowy spółki, uchwałą o rozwiąza-niu spółki wyznaczyć można innych likwidatorów. Oznacza to, że jeśli do powołania li-kwidatorów nie dochodzi w drodze uchwały wspólników, likwidatorem (likwidatorami) zostają członkowie zarządu, gdy zaś w przedmiocie tym podjęta zostaje uchwała, liczba powołanych likwidatorów nie musi odpowiadać liczbie członków zarządu.

6

Spółka akcyjna

6.1. wstęp

6.1.1. charakterystyka

Spółka akcyjna, podobnie jak sp. z o.o., posiada pełną osobowość prawną. W zakre-sie nieuregulowanym w KSH odpowiednie zastosowanie do S.A. znajdą więc przepisy re-gulujące organizację i funkcjonowanie osób prawnych (art. 35–43 KC w zw. z art. 2 KSH).

W warstwie konstrukcyjnej jest ona „najczystszym” modelem korporacji kapitałowej czyli stanowi związek kapitałów, nie zaś związek osób. Zakres uprawnień poszczególnych akcjonariuszy zależy, co do zasady, od poziomu zainwestowanego (wniesionego) kapitału.

Wspólnicy spółki akcyjnej nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki (art. 301 § 5 KSH).

Spółka akcyjna może być powołana w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Niektóre rodzaje działalności mogą być prowadzone wyłącznie w postaci spółki akcyjnej (np. banki prywatne – art. 21 i nast. Prawa bankowego).

Spółka akcyjna, podobnie jak spółka z o.o., może być spółką jednoosobową. Nie może być jednak zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o. (art. 301 § 1 in fine KSH).

6.1.2. Postacie (modele) spółki akcyjnej

6.1.2.1. informacje ogólne

Ze względu na źródło regulacji wyróżnia się następujące postacie spółki akcyjnej: (1) spółki kodeksowe (modelowe),(2) spółki specjalistyczne (szczególne).

Ad (1)Do spółki kodeksowej zastosowanie znajdują wyłącznie regulacje KSH, bez jakichkol-

wiek modyfikacji zawartych w leges speciales.


Ad (2)W przypadku spółek specjalistycznych model kodeksowy jest modyfikowany przez roz-

maite regulacje szczególne. Wśród powyższych leges speciales należy wyróżnić: (-) regulacje dotyczące spółki publicznej,(-) regulacje dotyczące innych niż spółka publiczna, spółek akcyjnych (np. spółki banko-

we, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, towarzystwa emerytalne, Giełdę Papierów Wartościowych i inne).Powyższy podział nie ma jednak charakteru rozłącznego (np. bank może być także

spółką publiczną).

6.1.2.2. spółka publiczna

6.1.2.2.1. definicja

Systemową definicję spółki publicznej zawiera OfPublU (odwołuje się do niej zarów-no art. 4 § 1 pkt 6 KSH, jak i art. 3 pkt 26 ObrInFinU).

Zgodnie z art. 4 pkt 20 OfPublU spółką publiczną jest spółka: (-) w której co najmniej jedna akcja jest zdematerializowana w rozumieniu przepisów usta-

wy o obrocie instrumentami finansowymi,względnie(-) której akcje zostały zarejestrowane na podstawie art. 5a ust. 2 OIFU.

Zgodnie z art. 5 OIFU dematerializacji podlegają papiery wartościowe: (-) będące przedmiotem oferty publicznejlub(-) dopuszczone do obrotu na rynku regulowanymlub(-) wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu.

Emitent może jednak postanowić, iż emitowane przez niego papiery wartościowe nie będą podlegać dematerializacji – jest to wyjątek, który może znaleźć zastosowanie w od-niesieniu do papierów wartościowych: (-) będących przedmiotem oferty publicznej, które nie będą podlegać dopuszczeniu do

obrotu na rynku regulowanymalbo(-) wprowadzonych wyłącznie do alternatywnego systemu obrotu.

W kontekście dematerializacji akcji kluczowe znaczenie ma pojęcie oferty publicznej i publicznego proponowania nabycia papierów wartościowych.

Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych może być dokonywane wy-łącznie w drodze oferty publicznej (art. 3 ust. 2 OfPublU).

Publicznym proponowaniem nabycia papierów wartościowych jest proponowanie od-płatnego nabycia papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób jeżeli pro-pozycja jest skierowana do co najmniej 100 osób lub do nieoznaczonego adresata.

Ofertą publiczną jest udostępnianie co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu ad-resatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia de-cyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych.

Spółka akcyjna 133

Przeprowadzenie oferty publicznej wymaga sporządzenia odpowiedniego dokumen-tu informacyjnego (prospektu emisyjnego, memorandum informacyjnego), uzyskania jego zatwierdzenia przez KNF, a następnie jego publicznego udostępnienia.

Przeprowadzenie oferty publicznej (subskrypcji otwartej) nie oznacza, iż spółka bę-dzie ubiegać się o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym (alternatywnym syste-mie obrotu). Stosownie do powyższego, na gruncie obowiązujących przepisów, spółka po przeprowadzeniu obligatoryjnej procedury związanej z ofertą publiczną i zdematerializo-waniu akcji, nie musi następnie dokonywać dalszej procedury mającej na celu dopuszcze-nie do obrotu na rynku giełdowym (GPW) albo w alternatywnym systemie obrotu (New Connect). Uzyskanie statusu spółki publicznej jest bowiem (paradoksalnie) związane wy-łącznie z dematerializacją akcji, nie zaś z uczestnictwem w zorganizowanym obrocie pa-pierami wartościowymi.

6.1.2.2.2. reżim prawny spółki publicznej (wzmianka)

Regulacja prawna spółki publicznej jest rozproszona w szeregu przepisów, można w ich ramach wyodrębnić:

(1) przepisy dotyczące spółki publicznej zawarte w KSH (w szczególności art. 328 § 6, art. 336 § 3, art. 340 § 3, art. 348 § 3, art. 351 § 2 in fine, art. 362 § 1 pkt 2a, art. 385 § 1, art. 401 § 1–2 i 4, art. 4021–4023, art. 403 in fine, art. 4061–4063, art. 4065 § 3, art. 407 § 11, art. 4111–4112, art. 412 § 6, art. 4121 § 2, 4–5, art. 4122 § 2–3, art. 413 § 2, art. 4181 § 8, art. 424 § 2, art. 425 § 3, art. 431 § 3a–4, art. 432 § 2 i 4, art. 436 § 1, art. 437 § 1, art. 440 § 3, art. 441 § 2 pkt 6 i § 3, art. 445 § 1 zd 2 in fine i § 3, art. 449 w zw. z art. 445, art. 451 § 2, art. 452 § 4, art. 506 § 2, art. 516 § 1, art. 5162 pkt 2, art. 51611 § 4, art. 541 § 3, art. 590 pkt 2, art. 591 pkt 4 i 5),(2) przepisy dotyczące spółek publicznych zawarte w regulacjach prawa rynku kapitało-

wego (OIFU, OfPublU, NRKU), w szczególności należy tutaj zwrócić uwagę na: (a) obowiązki informacyjne (art. 55a i nast. OfPublU), obejmujące konieczność przekazy-

wania przez spółkę publiczną: (i) informacji poufnych (art. 154 i nast. OIFU), (ii) informacji bieżących i okresowych,(b) obowiązek ujawnienia stanu posiadania w przypadku określonej liczby głosów w spół-

ce publicznej. Obowiązek ten ciąży zarówno na podmiocie, który przekroczył określo-ną ilość głosów (art. 69 OfPublU), jak i na samej spółce publicznej (art. 70 OfPublU),

(c) instytucję wezwań czyli szczególną procedurę nabywania akcji dających określony pro-cent w ogólnej liczbie głosów (art. 72 i nast. OfPublU),

(d) szczególne uprawnienia i obowiązki akcjonariuszy spółki publicznej obejmujące: (i) przymusowy wykup (art. 82 OfPublU), (ii) przymusowy odkup (art. 83 OfPublU), (iii) uprawnienie do ustanowienia rewidenta do spraw szczególnych (art. 84–86

OfPublU).


6.2. Powstanie spółki akcyjnej

6.2.1 sposoby

Na gruncie KSH spółka akcyjna może powstać: (1) w sposób pierwotny poprzez zawiązanie spółki poprzedzone podpisaniem statutu przez

jej założycieli (art. 301 § 3 KSH),(2) w sposób wtórny tj. poprzez: (a) połączenie spółek handlowych (art. 491 § 1 i nast. KSH), (b) podział spółek, z zastrzeżeniem, iż nie jest możliwy podział spółki akcyjnej jeże-

li kapitał zakładowy nie został w pełni pokryty (art. 528 § 1 i nast. KSH),(c) przekształcenie, przy czym można tutaj wyodrębnić trzy możliwości: (-) przekształcenie spółki handlowej (osobowej bądź kapitałowej) w spółkę akcyjną

(art. 551 § 1 KSH), (-) przekształcenie spółki cywilnej w spółkę akcyjną (art. 551 § 2–3 w zw. z art. 572

KSH), (-) przekształcenie osoby fizycznej wykonującej we własnym imieniu działalność

gospodarczą w rozumieniu SDGU w jednoosobową spółkę akcyjną (art. 551 § 5, art. 5841–art. 58413 KSH).

6.2.2. Pierwotne powstanie spółki akcyjnej (procedura)

Pierwotne powstanie spółki akcyjnej jest złożonym ciągiem czynności. Do powstania spółki akcyjnej wymaga się: (1) zawarcia umowy założycielskiej. W przeciwieństwie do spółki z o.o. czynność ta jest

bardziej rozbudowana, zawarcie umowy założycielskiej S.A. obejmuje bowiem: (a) akt zawiązania spółki akcyjnej, (b) uchwalenie statutu spółki (art. 301 § 2–3 KSH), (c) wyrażenie zgody przez jedynego założyciela albo założycieli lub łącznie z osoba-

mi trzecimi na: (i) zawiązanie spółki akcyjnej, (ii) brzmienie statutu, (iii) objęcie akcji, a dodatkowo także, jeżeli przewidziane są aporty (w szczególności przedsiębior-

stwo) albo spółka nabywa mienie lub dokonuje zapłaty wynagrodzenia za usługi świadczone przy jej powstaniu (tzw. prowizja grynderska), oświadczenie każdego z przyszłych akcjonariuszy, iż zapoznał się (art. 314 KSH):

(-) ze sprawozdaniem założycieli określonym w art. 311 KSH, (-) z opinią biegłego (biegłych) rewidentów z badania sprawozdania założycie-

li (art. 312–3121 KSH).Powyższe czynności powinny być dokonane w formie aktu notarialnego (w jednym lub

większej liczbie aktów notarialnych – art. 313 § 1 KSH). Treść aktów o wyrażeniu zgody na zawiązanie spółki akcyjnej, brzmienie statutu i objęcie akcji określa art. 313 § 2–4 KSH.(2) zawiązania spółki (art. 306 pkt 1 KSH), co następuje z chwilą: (a) objęcia wszystkich akcji (art. 310 § 1 KSH),

chyba, że:


(b) statut przewiduje tzw. widełkowe określenie kapitału zakładowego (czyli jego mi-nimalną lub maksymalną wysokość). W takim przypadku zawiązanie spółki na-stępuje z chwilą:

(i) objęcia przez akcjonariuszy takiej liczby akcji, których łączna wartość no-minalna jest równa co najmniej minimalnej wysokości kapitału zakłado-wego (tj. 100 000 zł)

oraz (ii) złożenia przez zarząd, przed zgłoszeniem spółki do rejestru, oświadcze-

nia w formie aktu notarialnego o wysokości objętego kapitału zakładowe-go. Wysokość objętego kapitału powinna mieścić się w określonych przez statut granicach (widełkach). Akt notarialny zawierający oświadczenie za-rządu powinien zawierać postanowienie o dookreśleniu wysokości kapitału zakładowego w statucie. Wysokość kapitału zakładowego określona w sta-tucie powinna być zgodna z oświadczeniem zarządu.

Dopiero z chwilą zawiązania spółki powstaje spółka akcyjna w organizacji (art. 323 KSH). Do chwili ustanowienia zarządu spółka w organizacji jest reprezentowana przez wszystkich założycieli działających łącznie albo przez pełnomocnika ustanowionego jed-nomyślną uchwałą założycieli. Odpowiedzialność powyższych osób ustaje wobec spółki z chwilą zatwierdzenia ich czynności przez walne zgromadzenie.

Do praw i obowiązków oraz odpowiedzialności założycieli spółki w okresie przed po-wstaniem spółki w organizacji (tzw. przedspółka akcyjna) stosuje się odpowiednio przepi-sy dotyczące spółki akcyjnej w organizacji (art. 323 § 4 KSH).(3) wniesienia przez akcjonariuszy wkładów (aportów/wkładów pieniężnych) na pokrycie

kapitału zakładowego. W przeciwieństwie do spółki z o.o. w spółce akcyjnej ustawo-dawca dopuszcza pokrycie części kapitału po rejestracji spółki. Minimalną wysokość kapitału, którą należy wnieść przed rejestracją, ustala się według następujących kry-teriów: (a) pokrycie akcji: (i) akcje aportowe powinny być pokryte w całości nie później niż przed

upływem roku po zarejestrowaniu spółki, (ii) akcje gotówkowe powinny być opłacone przed zarejestrowaniem spół-

ki co najmniej w ¼ ich wartości nominalnej, (b) pokrycie kapitału winno nastąpić co najmniej do wysokości 25 000 zł w przy-

padku, gdy: (i) akcje są obejmowane wyłącznie w zamian za aporty, albo (ii) w zamian za aporty i wkłady pieniężne.Akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli akcje są obej-

mowane po cenie wyższej od wartości nominalnej agio winno być uiszczone w całości przed zarejestrowaniem spółki.

Wpłaty na akcje powinny być dokonane bezpośrednio lub za pośrednictwem firmy in-westycyjnej na rachunek spółki w organizacji prowadzony przez bank na terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu (art. 315 KSH).(4) powołania zarządu, a także ustanowienia rady nadzorczej (w spółce akcyjnej rada nad-

zorcza ma charakter obligatoryjny),


(5) złożenia wniosku o wpis do KRS.Wniosek o wpis składa zarząd. Sądem właściwym jest sąd siedziby spółki. Wniosek

o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu (art. 19 w zw. z art. 316 § 1 in fine KSH).

Postępowanie o wpis jest postępowaniem formularzowym (podstawowy formularz to KRS-W4 – wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – spółka akcyjna, wraz ze stosownymi formularzami uzupełniającymi). W zakresie nieuregulowanym w KSH, do rejestracji spółki akcyjnej zastosowanie znajdą KRSU, KPC, KSCU wraz ze stosownymi rozporządzeniami wykonawczymi (vide wcześniejsze rozdziały).

Treść zgłoszenia określa art. 318–319 KSH.Do zgłoszenia należy dołączyć (art. 320 KSH):

(a) statut,(b) akty notarialne o zawiązaniu spółki i objęciu akcji,(c) oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wymagane statutem wpłaty na akcje

oraz wkłady niepieniężne zostały dokonane zgodnie z prawem,(d) potwierdzony przez bank lub firmę inwestycyjną dowód wpłaty na akcje, dokonanej

na rachunek spółki w organizacji; w przypadku, gdy statut przewiduje pokrycie kapi-tału zakładowego wkładami niepieniężnymi po dokonaniu rejestracji, należy dołączyć oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wniesienie tych wkładów do spółki jest zapewnione zgodnie z postanowieniami statutu przed upływem terminu określonego w art. 309 § 3 KSH,

(e) dokument stwierdzający ustanowienie organów spółki z wyszczególnieniem ich skła-du osobowego,

(f) zezwolenie lub dowód zatwierdzenia statutu przez właściwy organ władzy publicznej, jeżeli są one wymagane do powstania spółki,

(g) w przypadku widełkowego określenia kapitału zakładowego, oświadczenie zarządu o wysokości objętego kapitału zakładowego,

(h) w przypadku określonym w art. 311 § 1 KSH także sprawozdanie założycieli oraz opi-nię biegłego rewidenta,

(i) notarialnie poświadczone wzory podpisów członków zarządu (art. 321 § 3 KSH).Po pozytywnym przejściu postępowania rejestrowego sąd wydaje postanowienie o wpi-

sie (art. 6945 § 1 KPC). Wpis jest dokonany z chwilą zamieszczenia danych w rejestrze (art. 20 ust. 1 in fine KRSU). Z tym momentem spółka akcyjna staje się spółką w swej docelowej for-mie, uzyskuje pełną osobowość prawną (art. 37 KC) i wstępuje w ogół praw i obowiązków spółki akcyjnej w organizacji (art. 12 in fine KSH).

Jeżeli w terminie sześciu miesięcy od daty sporządzenia statutu spółka nie zostanie zgłoszona do zarejestrowania lub jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania stało się prawomocne, konieczne będzie przeprowadzenie likwidacji spółki akcyjnej w or-ganizacji zgodnie z zasadami określonymi w art. 325–326 KSH.

Na akcje i prawa uczestnictwa w zysku bądź podziale majątku spółki spółka w orga-nizacji nie może wydawać dokumentów na okaziciela, świadectw tymczasowych, jak rów-nież dokumentów imiennych lub na zlecenie (art. 322 KSH).

Szczegółowe omówienie problematyki spółek kapitałowych w organizacji znajduje się we wcześniejszych rozdziałach.


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 23 października 2008 r. V csk 131/2008LexPolonica nr 1964650Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2010/1 poz. 2 str. 181. Odmowa przeprowadzenia dowodów powołanych przez stronę nie stanowi pozba-

wienia jej możności obrony swych praw powodującego nieważność postępowania. Może zaś – w zależności od okoliczności – stanowić uchybienie procesowe mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

2. Ustawowo przewidzianą drogę (art. 418 § 3 w zw. z art. 417 § 1 i art. 312 § 8 k.s.h.), która zapewnia wystarczającą ochronę praw akcjonariuszy mniejszościowych przed ich pokrzywdzeniem na skutek zaniżonej wyceny akcji podlegających przymuso-wemu wykupowi, należy uznać za drogę wyłączną, wykluczającą możliwość kwe-stionowania wyceny akcji podlegających wykupowi na jakiejkolwiek innej drodze, bez względu na wybraną przez akcjonariusza podstawę prawną żądania.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 lutego 2008 r. ii csk 441/2007LexPolonica nr 1877126Jeżeli pierwotna cena wykupu (ustalona przez biegłego) została zmodyfikowana przez sąd w ten sposób, że uległa podwyższeniu po uiszczeniu przez akcjonariuszy większo-ściowych ceny wykupu zgodnej z wyliczeniem biegłego, to spoczywa na nich obowiązek uiszczenia różnicy w stosunku do wpłaconej wcześniej ceny wykupu na rachunek spółki. Obowiązek ten winien zostać zrealizowany w terminie trzech tygodni od dnia ogłosze-nia ceny wykupu ostatecznie ustalonej orzeczeniem sądu. Orzeczenie sądu ma charak-ter konstytutywny. Na jego podstawie dochodzi do zmiany stosunku zobowiązaniowego poprzez modyfikację ceny wykupu akcji.

6.3. statut spółki akcyjnej

Statut spółki akcyjnej wymaga formy aktu notarialnego (art. 301 § 2 KSH).Postanowienia statutu spółki akcyjnej można podzielić na:

(A) obligatoryjne,(B) fakultatywne.

Ad (A)W ramach postanowień obligatoryjnych należy w pierwszej kolejności wyróżnić po-

stanowienia, których brak zamieszczenia wiązał się będzie z odmową rejestracji spółki ak-cyjnej przez KRS. Są to postanowienia dotyczące: (1) firmy (art. 304 § 1 pkt 1 w zw. z art. 305 KSH),(2) siedziby spółki (art. 304 § 1 pkt 1 KSH w zw. z art. 41 KC),(3) przedmiotu działalności spółki (art. 304 § 1 pkt 2 KSH w zw. z art. 40 pkt 1 KRSU),(4) wysokości kapitału zakładowego (art. 304 § 1 pkt 4 KSH w zw. z art. 308 § 1, art. 310

§ 2–4 KSH) oraz kwoty wpłaconej przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału za-kładowego (art. 309 KSH),


(5) wartości nominalnej akcji (art. 304 § 1 pkt 5 KSH w zw. z art. 308 § 2 KSH) i ich liczby ze wskazaniem, czy akcje są imienne czy na okaziciela,

(6) nazwisk i imion albo firmy (nazwy) założycieli (art. 304 § 1 pkt 7 KSH w zw. z art. 301 § 2 KSH),

(7) liczby członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalnej lub maksymal-nej liczby członków tych organów oraz podmiotu uprawnionego do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej (art. 304 § 1 pkt 8 KSH).Od powyższych postanowień obligatoryjnych należy odróżnić postanowienia, których

brak zamieszczenia w statucie nie spowoduje odmowy rejestracji przez KRS, ale wiązał się będzie z innymi konsekwencjami.

Bezskuteczność wobec spółki spowoduje brak postanowień dotyczących: (8) liczby i rodzajów tytułów uczestnictwa w zysku lub w podziale majątku spółki oraz

związanych z nimi praw,(9) wszelkich związanych z akcjami obowiązków świadczenia na rzecz spółki, poza obo-

wiązkiem wpłacenia należności za akcje,(10) warunków i sposobu umorzenia akcji (art. 359–360 KSH),(11) ograniczeń zbywalności akcji (chodzi tutaj oczywiście o statutowe ograniczenia zby-

walności akcji – art. 337 § 2–4 KSH),(12) uprawnień osobistych przyznanych akcjonariuszom (art. 354 KSH),(13) co najmniej przybliżonej wielkości wszystkich kosztów poniesionych lub obciążających

spółkę w związku z jej utworzeniem.Natomiast brak odmiennego uregulowania w odniesieniu do powyższych postano-

wień spowoduje, iż: (14) w spółce nie będzie akcji uprzywilejowanych jeżeli statut nie będzie określał (i) licz-

by akcji poszczególnych rodzajów, (ii) związanych z nimi uprawnień (art. 304 § 1 pkt 6 KSH),

(15) spółka zawarta będzie na czas nieoznaczony jeżeli brak będzie wyraźnego rozstrzy-gnięcia co do czasu jej trwania (art. 304 § 1 pkt 3 KSH),

(16) ogłoszenia spółki będą publikowane tylko w Monitorze Sądowym i Gospodarczym jeżeli statut nie wskaże innego pisma do ogłoszeń (art. 304 § 1 pkt 10 w zw. art. 5 § 3 KSH).Ad (B)W odniesieniu do konstytucji spółki akcyjnej obowiązuje tzw. zasada surowości statutu.

Oznacza to największe, w porównaniu do innych spółek handlowych, ograniczenie zakre-su swobody stron przy kształtowaniu jego treści (art. 3531 KC w zw. z art. 304 § 3–4 KSH).

Regulacje dotyczące spółki akcyjnej mogą być modyfikowane przez strony tylko w przy-padku, gdy ustawa wyraźnie na to zezwala (art. 304 § 3 KSH). W pozostałym zakresie do-puszczalne jest umieszczanie w statucie dodatkowych postanowień przy łącznym spełnieniu następujących przesłanek (art. 304 § 4 KSH): (a) z ustawy wynika, iż nie przewiduje ona wyczerpującego uregulowania,(b) dodatkowe postanowienia statutu nie są sprzeczne z: (i) naturą spółki akcyjnej lub (ii) dobrymi obyczajami.


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 grudnia 2007 r. iii csk 195/2007LexPolonica nr 1762428Wprowadzenie do statutu spółki akcyjnej przepisu dotyczącego obowiązku wykupu ak-cji nie powoduje, że przepis ten jest nieważny. Należy go traktować jak zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, które należy wykonać.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 czerwca 2007 r. V csk 154/2007LexPolonica nr 1467418Monitor Prawniczy 2007/14 str. 764Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2009/3 poz. 20 str. 15Zgodnie z art. 411 § 1 zdanie drugie ksh – w brzmieniu obowiązującym przed zmia-ną dokonaną ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r. o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych o istotnym znaczeniu dla po-rządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego – przesłanką ograniczenia prawa głosu akcjonariusza jest zamieszczenie odpowiedniego postanowienia w statucie spółki. W unormowaniu tym nie wskazano możliwych sposobów ograniczenia prawa głosu. Nie ulega jednak wątpliwości, że ograniczenia przewidziane w statucie nie mogą prowadzić do pozbawienia akcjonariusza prawa głosu w ogóle bądź też do całkowitego oderwania liczby przysługujących mu głosów od liczby i rodzaju posiadanych akcji. Wprowadzenie tego rodzaju ograniczeń nie dałoby się pogodzić z wyrażoną w art. 20 ksh zasadą rów-nego traktowania wszystkich akcjonariuszy, odpowiedniego do wniesionego wkładu.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 8 lutego 1994 r. iii czP 187/93LexPolonica nr 303795Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 1994/5–6 poz. 84Prawo Gospodarcze 1994/4 str. 6Wokanda 1994/3 str. 6Przewidziane w statucie spółki akcyjnej podwyższenie kapitału akcyjnego w drodze przeniesienia do tego kapitału części kapitału zapasowego lub funduszu rezerwowego albo w drodze wydania akcjonariuszom nowych akcji w miejsce należnej im dywiden-dy, wymaga zmiany postanowienia statutu określającego wysokość kapitału akcyjnego.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 19 marca 1990 r. iii crn 43/90LexPolonica nr 315460Zamieszczenie w statucie spółki zakresu i kosztów związanych z akcjami niepienięż-nych obowiązków akcjonariuszy do świadczeń na rzecz spółki (art. 309 § 2 pkt 2 kh) nie jest warunkiem ważności umowy spółki. Zakres i koszty takich obowiązków określonych w statucie mogą być przedmiotem odrębnej umowy. Fakt, że statut spółki nie precyzuje zakresu i kosztów obowiązków akcjonariuszy do świadczeń na rzecz spółki i że okolicz-ności tych nie wyjaśnił sąd rejestrowy przed wpisaniem spółki do rejestru nie stanowi więc naruszenia prawa przez zaskarżone postanowienie.


Postanowienie sądu apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 listopada 1936 r.ii. c.z. (X) 1060/36LexPolonica nr 302803Przegląd Prawa Handlowego 1937 poz. 1623W myśl intencji art. 309 § 1 pkt 1 kh statut spółki akcyjnej nie może podawać jako „sie-dziby spółki” miejscowości, w której nie znajdują się ani zakłady przemysłowe spółki, ani też w której nie mieści się zarząd sprawami spółki. Bez znaczenia zaś prawnego jest okoliczność, iż założyciele spółki mają interes (np. ze względu na ulgi podatkowe obo-wiązujące na danym obszarze) w ustanowieniu siedziby w miejscowości nie odpowia-dającej faktycznemu stanowi rzeczy.

6.4. akcje

6.4.1. wstęp

Akcja może być rozumiana jako:(-) ogół praw i obowiązków w spółce,(-) część kapitału zakładowego,(-) papier wartościowy.

Akcje (jako ogół praw i obowiązków) powstają z momentem rejestracji spółki bądź w przypadku akcji nowych emisji z datą zarejestrowania podwyższenia kapitału zakłado-wego (z wyjątkiem określonym w art. 452 § 1 KSH). Ogół praw i obowiązków akcjonariusza wynikający z akcji jest określany legitymacją materialną.

Od legitymacji materialnej akcjonariusza należy odróżnić legitymację formalną uciele-śnioną w dokumencie akcji. Powstanie praw z akcji uprawnia akcjonariusza do domagania się wydania dokumentu akcji (w przypadku rejestracji spółki – art. 328 § 5 KSH, w przypad-ku akcji nowej emisji – art. 437 § 7 KSH w zw. z art. 328 § 5 KSH). Należy jednak zauważyć, iż utrata dokumentu akcji nie powoduje utraty legitymacji materialnej (np. art. 357 KSH).

Akcje winny mieć równą wartość nominalną (art. 302 KSH) i są niepodzielne (art. 334 § 1 KSH). Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz (art. 308 § 2 KSH).

Statut spółki akcyjnej winien obligatoryjnie (pod rygorem odmowy rejestracji spół-ki) określać: (-) wartość nominalną akcji,

oraz(-) ich liczbę,

a także wskazywać, czy akcje są: (-) imienne czy na okaziciela (art. 304 § 1 pkt 5 KSH w zw. z art. 334 § 1 KSH).

Brak zawarcia w statucie postanowień dotyczących akcji określonych w art. 304 § 1 pkt 2–5 KSH powoduje, iż będą one bezskuteczne wobec spółki.

Akcje nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej (art. 309 § 1 KSH).Pokrycie akcji (309 § 3 KSH):

(i) aportowych – powinno nastąpić w całości nie później niż przed upływem roku po za-rejestrowaniu spółki,

(ii) gotówkowych – powinno nastąpić przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w ¼ ich wartości nominalnej.


Jeżeli akcje są obejmowane po cenie wyższej od wartości nominalnej, agio winno być uiszczone w całości przed zarejestrowaniem spółki (art. 309 § 2 KSH).

Akcjonariusz obowiązany jest do wniesienia pełnego wkładu na akcje. Wpłaty powinny być dokonane równomiernie na wszystkie akcje. Wpłaty na akcje powinny być dokonane bez-pośrednio lub za pośrednictwem firmy inwestycyjnej, na rachunek spółki prowadzony przez bank na terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (art. 329 § 3 KSH).

Terminy i wysokość wpłat na akcje określa: (i) statutlub(ii) uchwała walnego zgromadzenia,(iii) zarząd, jeżeli został upoważniony przez walne zgromadzenie do określenia terminów

wpłat na akcje (zarząd nie może decydować o wysokości wpłat).Szczegółową procedurę dokonywania wpłat określa art. 330 § 2–4 KSH.Sankcją za opóźnienie we wpłacie na akcje, o ile statut nie stanowi inaczej, jest ko-

nieczność zapłacenia: (-) odsetek ustawowychlub(-) odszkodowania.

Opóźnienie o miesiąc we wpłacie na akcje może prowadzić do tzw. sankcyjnego unie-ważnienia dokumentu akcji (art. 331 KSH), z czym wiązać się będzie utrata uprawnień udziałowych w spółce. Jeżeli unieważnieniu ulegną wszystkie akcje, oznaczać to będzie tak-że utratę członkostwa w spółce.

Akcjonariusz lub poprzednik prawny akcjonariusza, który opóźnił się z wniesieniem wkładu lub innych związanych z nim świadczeń, w przypadku pokrycia niedoboru ma zwrotne roszczenia do swego następcy. Roszczenia te przedawniają się z upływem trzech lat (art. 332 KSH).

6.4.2. Treść dokumentu akcji

6.4.2.1. wymogi dotyczące treści dokumentu akcji

Dokument akcji powinien być sporządzony na piśmie.Dokument akcji powinien być opatrzony pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu (pod-

pis może być mechanicznie odtwarzany) i winien zawierać następujące dane (art. 328 § 1 KSH): (1) firmę, siedzibę i adres spółki,(2) oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru,(3) datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji,(4) wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji,(5) wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych,(6) ograniczenia co do rozporządzania akcją (ustawowe, jak i statutowe),(7) postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki.

W praktyce, pomimo iż nie jest to wymagane przez art. 328 § 1 KSH, dodaje się także informację czy dana akcja jest imienna czy na okaziciela.


Nieważność dokumentu akcji powoduje: (-) brak postanowień określonych w pkt (1)–(2) lub (4), a także(-) brak na dokumencie akcji pieczęci spółki oraz podpisu zarządu.

Statut może przewidywać dodatkowe postanowienia dotyczące treści dokumentu ak-cji oraz jego formy.

Od nieważności dokumentu akcji należy odróżnić unieważnienie dokumentu akcji, które nastąpi w przypadku: (a) tzw. sankcyjnego unieważnienia akcji (art. 331 KSH) oraz unieważnienia dokumentu

akcji w przypadku określonym w art. 418 § 2a KSH,(b) znacznego uszkodzenia dokumentu akcji, wydania wadliwego lub nieważnego doku-

mentu akcji (art. 357 KSH),(c) utraty aktualności treści dokumentu wskutek zmiany stosunków prawnych, w szczegól-

ności w przypadku zmiany wartości nominalnej albo połączenia akcji (art. 358 KSH).Z wyjątkiem przypadków określonych w pkt (a), unieważnienie dokumentu akcji nie

prowadzi do utraty praw udziałowych w spółce.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 lutego 2009 r. V csk 346/2008LexPolonica nr 2092263OSNC 2010/B poz. 35Rejent 2011/7–8 str. 176Według art. 328 § 4 ksh tylko brak ściśle określonych danych w dokumencie akcji powo-duje ich nieważność. Sankcja nieważności odnosi się wyłącznie do braku lub niepraw-dziwości zapisów określających: firmę, siedzibę i adres spółki, sąd rejestrowy i numer, pod którym spółka jest wpisana, wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 2 października 2008 r. ii csk 194/2008LexPolonica nr 2136301Rygor nieważności przewidziany w art. 328 § 4 k.s.h. jest uzależniony od kumulatywne-go spełnienia dwóch przesłanek: mylnego oznaczenia sądu rejestrowego i numeru, pod którym spółka jest wpisana do rejestru. Wskazuje na to spójnik „i”, właściwy dla ko-niunkcji, która pozwala zastosować wymieniony rygor.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 lutego 2009 r. V csk 319/2008LexPolonica nr 2222066OSP 2010/5 poz. 46Zamieszczenie na dokumencie akcji oznaczenia „zwykłe na okaziciela” oraz właściciela akcji zamiast akcjonariusza nie powoduje nieważności dokumentu akcji.


wyrok sądu apelacyjnego w katowicach z dnia 10 kwietnia 2008 r. V aca 79/2008LexPolonica nr 2064177Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2008/4 poz. 9 str. 35Art. 328 ksh określa ściśle jakie dane musi zawierać dokument akcji. Brak któregokol-wiek z tych elementów pozbawia taki dokument mocy prawnej. Dokonując analizy treści dokumentów (nazywanych odcinkami zbiorowymi akcji) przedstawionych przez powód-kę należy dojść do wniosku, że zawierają one wszystkie elementy wskazane w art. 328 § 1 ksh, w szczególności wskazują rodzaj akcji – „zwykłe na okaziciela”. Wskazanie w tym dokumencie także właściciela akcji nie ma wpływu na określenie rodzaju akcji. Taka akcja nadal pozostaje wszak akcją zwykłą na okaziciela, bo taki rodzaj akcji wpisano w stosownej rubryce (art. 328 § 1 pkt 4 ksh). Dlatego przyjąć należało, że zamieszczenie w dokumentach akcji dodatkowej informacji (nie wymaganej przez art. 328 § 1 ksh) nie może mieć wpływu na ważność samego dokumentu, jest prawnie obojętne. (...) Wskazanie właściciela akcji w odcinku zbiorczym akcji mogłoby mieć wpływ na ważność dokumen-tu gdyby w samej rubryce „rodzaj akcji” wpisano zarazem, że są to akcje na okaziciela oraz wpisano firmę właściciela akcji. Wtedy dopiero mógłby powstać dylemat czy są to akcje na okaziciela czy też akcje imienne i jedynie w takiej sytuacji należałoby dojść do wniosku, że dokument taki byłby nieważny – bo nie byłoby jednoznacznego wskazania rodzaju akcji (jak żąda tego zapis art. 328 § 1 pkt 4 ksh).

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 marca 2008 r. V csk 467/2007LexPolonica nr 1970945OSNC 2008/D poz. 124OSP 2009/11 poz. 119Jeżeli dokument akcji na okaziciela – także duplikat wydany w zamian za akcję umo-rzoną – jest nieważny, zbycie akcji nie powoduje przeniesienia na nabywcę praw wy-nikających z akcji.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 27 maja 2004 r. iii aPa 115/2003LexPolonica nr 396993OSA 2005/5 poz. 15 str. 66Posiadanie świadectwa depozytowego potwierdzającego konkretną ilość akcji stoczni uzyskanych nieodpłatnie w toku prywatyzacji, ale nie wydanie tych akcji w naturze, nie jest równoznaczne z zaistnieniem szkody i obowiązkiem jej naprawienia przez Skarb Państwa – Ministra Skarbu Państwa.

6.4.2.2. klasyfikacja akcji

Akcje mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów.Najistotniejszy jest podział akcji na:

(1) akcje imienne i na okaziciela,(2) akcje zwykłe i uprzywilejowane,(3) akcje zdematerializowane (art. 7 ust. 1–4 OIFU) i akcje zmaterializowane,(4) akcje gotówkowe i akcje aportowe (art. 336 KSH),(5) akcje nieme (art. 353 § 3 KSH) i akcje dające prawo głosu,


(6) akcje związane z obowiązkiem powtarzających się świadczeń pieniężnych (art. 356 KSH) oraz akcje z którymi nie wiąże się taki obowiązek.Najistotniejsze są klasyfikacje akcji określone w pkt (1)–(2).Ad (1)Akcje mogą być imienne lub na okaziciela (art. 334 § 1 KSH). Rozstrzygnięcie tej kwe-

stii musi obligatoryjnie znajdować się w statucie (art. 304 § 1 pkt 5 KSH).Akcje imienne zaliczają się do imiennych papierów wartościowych (art. 9218 KC).

Legitymują one osobę ich posiadacza. Ich przeniesienie następuje w drodze czynności kon-sensualnej (art. 339 KSH). W połączeniu z ograniczeniami statutowymi stanowią znakomi-ty instrument utrzymania określonego osobowego składu akcjonariatu (art. 337 § 2 KSH). Mogą być wydawane przed pełną wpłatą (art. 335 § 2 KSH).

Akcje na okaziciela zaliczają się do dokumentów na okaziciela, o których stanowi art. 92110 KC. Ich przeniesienie stanowi więc czynność realną. Nie jest możliwe statuto-we ograniczenie rozporządzania tymi akcjami (art. 337 § 2 KSH). Nie mogą być wydawa-ne przed pełną wpłatą.

Zamiana akcji imiennych na akcje na okaziciela albo odwrotnie może być dokonana na żądanie akcjonariusza. Ograniczenia w tym zakresie mogą wynikać z ustawy (art. 336 § 1 KSH) lub statutu (winien on zawierać w tym zakresie wyraźne postanowienie o zaka-zie zamiany).

Ad (2)Uprzywilejowanie akcji wymaga regulacji zawartych w statucie (art. 304 §2 pkt 6 KSH).Akcje uprzywilejowane powinny być akcjami imiennymi (wyjątek – akcje nieme, któ-

re mogą być także akcjami na okaziciela). Zmiana akcji z imiennych na okaziciela powodu-je wygaśnięcie uprzywilejowania (art. 352 in fine KSH).

Uprzywilejowanie jest związane w tym przypadku z akcją, nie zaś osobą akcjonariu-sza, zbycie akcji nie powoduje więc wygaśnięcia uprzywilejowania.

Katalog przywilejów jest otwarty, przykładową regulację w tym zakresie zawiera art. 351 § 2 KSH wskazując na możliwość uprzywilejowania co do: (i) prawa głosu (maksymalnie 2 głosy na jedną akcję – art. 352 KSH, nie jest dopuszczal-

ne uprzywilejowanie głosowe akcji spółki publicznej – art. 351 § 2 in fine KSH),(ii) prawa do dywidendy (maksymalnie o połowę więcej, niż dywidenda z akcji nieuprzy-

wilejowanych – art. 353 § 1 KSH) lub podziału majątku w przypadku likwidacji spół-ki.Ustawową przesłanką dopuszczalności wykonywania szczególnych uprawnień zwią-

zanych z akcją jest zakończenie roku obrotowego, w którym akcjonariusz wniósł w pełni swój wkład na pokrycie kapitału zakładowego.

Dodatkowo statut może wprowadzić dodatkowe ograniczenia związane z wykonywa-niem szczególnych uprawnień poprzez uzależnienie ich od: (i) terminu, warunku,(ii) spełnienia dodatkowych świadczeń wobec spółki.

W każdym jednak przypadku przy konstruowaniu przywilejów akcyjnych należy uwzględniać ograniczenia autonomii stron w ramach spółki akcyjnej (art. 304 § 3 i 4 KSH).

Od akcji uprzywilejowanych należy odróżnić osobiste uprawnienia akcjonariuszy (art. 354 KSH). Związane są one z osobą akcjonariusza, nie zaś z akcją. Ze względu na powyższe wygasają z momentem utraty statusu akcjonariusza spółki (art. 354 § 4 KSH).


Wymagają one pod rygorem bezskuteczności wobec spółki uregulowania w statucie spół-ki (art. 304 § 2 pkt 6 KSH).

Także i w tym przypadku brak zamkniętego katalogu osobistych uprawnień akcjonariu-szy, ich przykładowy zakres zawiera art. 354 § 1 in fine KSH wskazując, iż mogą one dotyczyć: (i) powoływania lub odwoływania członków zarządu, rady nadzorczej,

lub(ii) prawa do otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki.

Ustawowym ograniczeniem realizacji uprawnień osobistych jest konieczność pełnego opłacenia akcji (art. 354 § 4 w zw. z art. 352 § 4 KSH).

Możliwe jest statutowe ograniczenie realizacji uprawnień osobistych poprzez uzależ-nienie ich od: (i) terminu,(ii) warunku,(iii) spełnienia dodatkowych świadczeń wobec spółki.

Także i w tym przypadku należy ze szczególną ostrożnością uwzględniać zasadę suro-wości statutu (art. 304 § 3 i 4 KSH).

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 12 maja 2005 r. V ck 583/2004LexPolonica nr 391417Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/10OSP 2007/3 poz. 28Rejent 2005/11 str. 153Czynność prawna przeniesienia akcji imiennych wymaga obecnie m.in. przeniesienia ich posiadania (art. 339 ksh), a nie wyłącznie wręczenia (art. 350 kh), a więc pod rzą-dem przepisów ksh utraciła ona charakter czynności realnej.

wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 17 lutego 2005 r. ii Pk 238/2004LexPolonica nr 386450OSNP 2005/18 poz. 287Odmowa zamiany akcji zwykłych na okaziciela emitowanych w serii B, na akcje zwykłe imienne emitowane w serii A, nie uzasadnia odpowiedzialności spółki akcyjnej wobec akcjonariusza na podstawie art. 416 kc, jeżeli ten nie poniósł szkody wskutek niedoko-nania żądanej konwersji.

6.4.2.3. inne dokumenty związane z akcjami

Z akcjami pozostają związane także inne dokumenty, takie jak: (1) świadectwo tymczasowe,(2) świadectwo założycielskie,(3) świadectwo użytkowe,(4) warrant subskrypcyjny,(5) kwity depozytowe (ADR, GDR – art. 3 pkt 20 OIFU),(6) kupony dywidendowe,


a także związane z akcjami zdematerializowanymi: (7) imienne świadectwo depozytowe (art. 9–12 OIFU),(8) imienne zaświadczenie o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki publicz-

nej (art. 4063 § 2–3 KSH).I tak: Ad (1)Przed pełną wpłatą mogą być wydawane tylko dokumenty akcji imiennych, nie jest na-

tomiast możliwe wydawanie dokumentów akcji na okaziciela. Na dowód częściowej wpłaty na akcje na okaziciela wydaje się imienne świadectwa tymczasowe (art. 335 KSH).

Ad (2)Imienne świadectwa założycielskie są wydawane w celu wynagrodzenia usług świad-

czonych przy powstaniu spółki. Dają prawo uczestnictwa w podziale zysku spółki w grani-cach ustalonych przez statut, po uprzednim odliczeniu na rzecz akcjonariuszy określonej w statucie minimalnej dywidendy. Świadectwa założycielskie mogą być wydawane najwy-żej na okres dziesięciu lat od chwili zarejestrowania spółki (art. 355 KSH).

Ad (3)Jeżeli statut tak stanowi, w zamian za umorzone akcje spółka wydaje świadectwa użyt-

kowe bez określonej wartości nominalnej. Świadectwa użytkowe mogą być imienne lub na okaziciela. Świadectwa użytkowe uczestniczą na równi z akcjami w dywidendzie oraz w nadwyżce majątku spółki pozostałej po pokryciu wartości nominalnej akcji, o ile statut nie stanowi inaczej (art. 361 KSH).

Ad (4)Jest to papier wartościowy, imienny lub na okaziciela, uprawniający jego posiadacza do:

(i) zapisu na akcje – w przypadku określonym w art. 444 § 7 KSH,(ii) objęcia akcji – w przypadku określonym w art. 448 § 2 pkt 3 KSH,

z wyłączeniem prawa poboru.Uchwała o przyznaniu warrantów uprawniających do zapisu/objęcia akcji powinna nie

tylko wyłączać prawo poboru tych akcji, ale także wyłączać prawo poboru warrantów sub-skrypcyjnych (art. 433 § 8 KSH).

Ad (5)Inkorporują one w sobie uprawnienie dla ich właściciela do domagania się zamiany

tego papieru na określone papiery wartościowe w określonej proporcji, pobierania pożyt-ków podlegających wymianie papierów, a także możliwość składania wiążącej dyspozycji co do wykonywania prawa głosu.

Ad (6)Kupony dywidendowe (art. 357 § 1 KSH) dotyczą tylko akcji zmaterializowanych.

Upoważniają ich okaziciela do poboru dywidendy za poszczególne okresy obrotowe spół-ki. Z chwilą wyczerpania arkusza dywidendowego, akcjonariusz może wystąpić o wyda-nie nowego.

6.4.3. księga akcyjna

6.4.3.1. wstęp

Wpisy do księgi akcyjnej, w przeciwieństwie do księgi udziałów w sp. z o.o., mają cha-rakter legitymizacyjny. Nabycie akcji imiennych niepołączone z wpisem wiązać się będzie


z brakiem możliwości wykonywania wobec spółki praw przez nowego akcjonariusza (art. 343 § 1 KSH). Powyższa zasada ma odpowiednie zastosowanie do zastawcy/użytkownika akcji.

Uprawnionym do przeglądania księgi akcyjnej jest każdy akcjonariusz (art. 341 § 7 KSH), a także członek zarządu i rady nadzorczej, zastawnik, użytkownik. Nie jest do końca jasne czy prawo przeglądania przysługuje także osobom spoza spółki (np. znaczącemu in-westorowi, który chce zbadać stan prawny akcji, które będzie nabywał).

Księgę akcyjną prowadzi zarząd. Naruszenie przez zarząd obowiązków w tym zakresie może prowadzić do odpowiedzialności cywilnej (art. 483 KSH) i odpowiedzialności na zasa-dach ogólnych (via art. 490 KSH), a także odpowiedzialności karnej (art. 594 § 1 pkt 2 KSH).

Księga akcyjna może być prowadzona w formie cyfrowej (art. 341 § 8 KSH). Może pro-wadzić ją zarówno zarząd osobiście (art. 341 § 1 ab initio KSH), jak też zarząd może zlecić jej prowadzenie podmiotom wskazanym w art. 342 KSH.

Księga akcyjna obejmuje swym zakresem wpisy dotyczące: (i) akcji imiennych,(ii) świadectw tymczasowych.

Do księgi akcyjnej podlegają wpisowi następujące informacje: (a) nazwisko i imię albo firma (nazwa) akcjonariusza,(b) siedziba i adres akcjonariusza albo adres do doręczeń,(c) wysokość dokonanych wpłat,(d) na wniosek osoby uprawnionej, informację o przeniesieniu akcji na inną osobę wraz

z datą wpisu tej informacji,(e) na żądanie zastawcy/użytkownika można dodatkowo umieścić w niej wpis o (i) ustano-

wieniu na akcji ograniczonego prawa rzeczowego, (ii) przysługującym zastawcy/użyt-kownikowi prawie wykonywania głosu z obciążonej akcji,

(f) w przypadku nabycia akcji lub praw zastawniczych na akcji w drodze sukcesji general-nej zarząd dokonuje wpisu w księdze akcyjnej na wniosek osoby uprawnionej.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 4 grudnia 2009 r. iii csk 85/2009LexPolonica nr 2221906Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/3OSNC 2010/7–8 poz. 113Rejent 2011/9 str. 153Wpis do księgi akcyjnej ma znaczenie jedynie legitymacyjno-dowodowe (art. 343 § 1 k.s.h.).

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 3 lipca 2003 r. iii ckn 309/2001LexPolonica nr 365726Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/1 str. 9Monitor Prawniczy 2004/6 str. 278OSNC 2004/9 poz. 148Radca Prawny 2004/6 str. 138Wpis do księgi akcyjnej kształtuje stosunek prawny pomiędzy akcjonariuszem a spółką i w stosunku między tymi podmiotami ma charakter konstytutywny.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 22 listopada 2002 r. ii ckn 642/2000LexPolonica nr 355225Monitor Prawniczy 2004/6 str. 279Zbycie akcji nie wygasza wierzytelności spółki wobec zbywcy nadal wpisanego do księ-gi akcyjnej (art. 352 kh; obecnie art. 343 § 1 ksh).

orzeczenie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 maja 1958 r. 4 cr 721/57LexPolonica nr 303115OSN 1959/III poz. 85Legitymujący się zaświadczeniem o utraconych akcjach na okaziciela wydanym mu na podstawie art. 2 dekretu z dnia 3 lutego 1947 r. o rejestracji i umarzaniu niektórych do-kumentów na okaziciela emitowanych przed dniem 1 września 1939 r. (Tekst jednolity: Dz.U. 1948 r. Nr 28 poz. 190), ma prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu spół-ki akcyjnej tak jak akcjonariusz, który spełnił warunki unormowane w art. 399 § 2 kh.

6.4.3.2. Procedura postępowania o wpis

Przed dokonaniem zmian w księdze akcyjnej zarząd powiadamia o swoim zamiarze osoby zainteresowane (czyli osoby, których uprawnienia wpisane w księdze akcyjnej mają zostać wykreślone lub obciążone przez wpis ograniczonego prawa rzeczowego) wyznacza-jąc im co najmniej dwutygodniowy termin dla zgłoszenia sprzeciwu. Zgłoszenie pisemne-go sprzeciwu w tym terminie powoduje wstrzymanie zmiany wpisu.

Osoby występujące z wnioskiem o wpis są obowiązane przedłożyć spółce dokumenty uzasadniające dokonanie wpisu. Zarząd nie ma obowiązku badania prawdziwości podpi-sów zbywcy akcji i osób ustanawiających zastaw lub użytkowanie na akcji.

Wpis do księgi akcyjnej jest czynnością wewnątrzorganizacyjną spółki. Nie mają tutaj więc zastosowania ograniczenia czynności z członkami zarządu (art. 379 KSH).

6.4.4. zbycie akcji

6.4.4.1. wymogi

Wymogi dotyczące zbywania akcji różnić się będą w zależności od tego czy przedmio-tem zbycia będzie: (A) akcja imienna,(B) akcja na okaziciela,(C) akcja zdematerializowana.

Ad (A)Do zbycia akcji imiennej konieczne jest:

(1) pisemne oświadczenie: (i) na samym dokumencie akcji, (ii) w osobnym dokumencie,(2) przeniesienie posiadania (art. 348–351 KC),ze względów praktycznych należy dodatkowo pamiętać o złożeniu przez nabywcę wniosku o: (3) dokonanie stosownego wpisu do księgi akcyjnej.


Akcja imienna zalicza się do kategorii imiennych papierów wartościowych (art. 9217 KC). Stosownie do powyższego przeniesienie praw z akcji następuje w oparciu o odpowiednio sto-sowane przepisy o przelewie (art. 9217 KC w zw. z art. 509 i nast. KC), natomiast wymagana dla imiennych papierów wartościowych czynność wydania dokumentu została zastąpiona czynnością przeniesienia posiadania (art. 339 KSH stanowi lex specialis dla art. 9217 in fine w tym zakresie). Konsekwencją powyższego jest kauzalny charakter zbycia akcji (art. 510 § 2 KC). Jako podstawę kauzalnego charakteru zbycia akcji wskazuje się także art. 156 KC.

Ad (1)Praktyką w zakresie zbywania akcji jest umieszczanie oświadczenia o przeniesieniu ak-

cji w odrębnej umowie – w przypadku umowy sprzedaży akcji mają one bardzo rozbudo-waną strukturę, przejście akcji jest w nich często obwarowane szeregiem warunków, często także zawiera się odrębnie umowę o skutku zobowiązującym, a następnie w jej wykonaniu umowę o skutku rozporządzającym.

Ad (2)Przeniesienie posiadania jest terminem szerszym od wydania akcji. Poza zwykłym wy-

daniem akcji (art. 348 ab initio KC), obejmuje ono także: (a) wydanie dokumentów umożliwiających faktyczne rozporządzanie akcją, jak też środ-

ków dających faktyczną władzę nad rzeczą (art. 348 in fine KC),(b) przeniesienie z zachowaniem władztwa określone w art. 349 KC,(c) przeniesienie posiadania z zachowaniem zależnego posiadania przez osobę trzecią

(art. 350 KC),(d) przeniesienie posiadania samoistnego na dotychczasowego posiadacza zależnego

(art. 351 KC).Ad (3)Nabycie praw z akcji następuje po spełnieniu przesłanek określonych w pkt (1) oraz (2).Aby nowy akcjonariusz uzyskał legitymację formalną wobec spółki, konieczne jest wpi-

sanie go do księgi akcyjnej (art. 343 § 1 KSH). Wpisanie do księgi akcyjnej umożliwia tak-że wykonywanie innych praw przez właściciela akcji imiennej np. uczestnictwo w WZA (art. 406 § 1 KSH).

Ad (B)W związku z brakiem w KSH szczególnych regulacji dotyczących przenoszenia pa-

pierów akcji na okaziciela, zastosowanie znajdą w tym zakresie ogólne regulacje dotyczące przenoszenia papierów wartościowych na okaziciela (art. 92112 KC). Do przeniesienia wła-sności konieczne będzie zawarcie umowy przenoszącej własność oraz wydanie dokumen-tu. Umowa zbycia akcji na okaziciela jest czynnością realną.

Ad (C)Umowa zobowiązująca do przeniesienia zdematerializowanych papierów wartościo-

wych przenosi te papiery z chwilą dokonania odpowiedniego zapisu na rachunku papierów wartościowych (art. 7 ust. 2 OIFU). Dokonanie zapisu na rachunku papierów wartościo-wych następuje po dokonaniu zarejestrowania przeniesienia papierów wartościowych po-między odpowiednimi kontami depozytowymi prowadzonymi przez KDPW.

6.4.4.2. ograniczenia możliwości rozporządzania akcją

Zasadą jest zbywalność akcji (art. 337 § 1 KSH).


Ograniczenia możliwości rozporządzania akcjami można podzielić na: (1) zawarte w ustawie,(2) zawarte w statucie,(3) zawarte w umowie wspólników.

I tak: Ad (1)Nieważne jest rozporządzenie akcją (imienną, jak i na okaziciela) dokonane przed

(art. 16 KSH): (-) wpisem spółki kapitałowej do rejestrualbo(-) przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego.

Nieważne będzie także rozporządzenie akcją imienną z naruszeniem art. 336 § 1 KSH.Natomiast bezskutecznością zawieszoną będzie dotknięte zbycie akcji imiennej

związanej z obowiązkiem powtarzających się świadczeń pieniężnych (art. 356 § 2 KSH w zw. z art. 63 KC).

Poza wyjątkami wskazanymi w art. 362 § 1 KSH, zakazane jest także nabywanie (oraz obejmowanie – art. 366 KSH) akcji własnych przez spółkę. Nabycie akcji z naruszeniem po-wyższego zakazu jest jednak ważne (art. 364 § 1 KSH). Sankcją jest brak możliwości wyko-nywania uprawnień z nabytych akcji (art. 364 § 2 KSH).

Ad (2)Ograniczenia statutowe mogą dotyczyć wyłącznie akcji imiennych (art. 337 § 2 ab in-

itio KSH). Można wśród nich wyróżnić dwa modele ograniczeń tj.:(a) model kodeksowy (art. 337 § 3–4 KSH), którego naruszenie powoduje bezskuteczność

zawieszoną (art. 63 KC) dokonanych rozporządzeń,(b) model pozakodeksowy (art. 337 § 2 in fine KSH) – w tym zakresie możliwe jest przy-

znanie prawa pierwszeństwa, pierwokupu, czy też opcji na akcje. Sankcje z tytułu na-ruszenia tego zakazu wywołują spory w doktrynie. Nie jest bowiem jednoznacznie rozstrzygnięte, czy sankcją winna być bezskuteczność wobec spółki wynikająca z naru-szenia art. 304 § 2 pkt 4 KSH, czy też w drodze analogii można tutaj zastosować sank-cję z art. 63 KC.Ad (3)Ograniczenia umowne odnoszą skutek wyłącznie inter partes. Mogą dotyczyć zarów-

no akcji imiennych, jak i na okaziciela. Przybierają one zazwyczaj postać kupna (ang. call option) bądź sprzedaży (ang. put option), prawa pierwszeństwa (ang. right of first refusal), prawa pierwokupu (ang. pre-emption right), klauzul typu tag-along/drag-along itp. (szerzej na ten temat Rozdział I).

6.4.5. Umorzenie akcji

Akcja może być umorzona jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko w przypadku, gdy statut spółki tak stanowi (art. 359 § 1 ab initio KSH). Statut, pod rygorem bezskutecz-ności wobec spółki, winien określać warunki i sposób umorzenia akcji (art. 304 § 2 pkt 3 KSH). Umorzenie wiąże się z utratą prawa udziałowego, jednocześnie powinno mu towa-rzyszyć umorzenie dokumentu akcji.

Umorzenie akcji wymaga zawsze obniżenia kapitału zakładowego (art. 360 § 1 ab in-ito KSH).


Podobnie jak w sp. z o.o., w spółce akcyjnej można wyróżnić: (1) umorzenie dobrowolne,(2) umorzenie przymusowe,(3) umorzenie automatyczne.

Ad (1)Umorzenie dobrowolne nie może być dokonywane częściej niż raz w roku obrotowym.

Statut musi przewidywać możliwość umorzenia.Do dobrowolnego umorzenia konieczne jest:

(a) zawarcie umowy nabycia akcji od akcjonariusza (art. 359 KSH),(b) podjęcie przez walne zgromadzenie: (i) uchwały o umorzeniu akcji, o treści określonej w art. 359 § 2 KSH, podjętej więk-

szością ¾ głosów (art. 415 § 1 KSH), przy czym jeżeli na walnym zgromadzeniu jest reprezentowana co najmniej połowa kapitału zakładowego, do powzięcia uchwa-ły o umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów (art. 415 § 4 KSH),

a następnie na tym samym zgromadzeniu: (ii) uchwały o obniżeniu kapitału (art. 360 § 1 KSH), podjętej większością ¾ głosów

(art. 415 § 1 KSH),(c) ogłoszenie uchwały o umorzeniu,(d) przeprowadzenie procedury obniżenia kapitału zakładowego, przy czym w przypad-

kach wskazanych w art. 360 § 2 KSH nie będzie konieczne przeprowadzanie postępo-wania konwokacyjnego (art. 456 KSH),

(e) umorzenie kapitału następuje z chwilą obniżenia kapitału (art. 362 § 4 KSH) czyli z chwilą zarejestrowania stosownej zmiany statutu w KRS,

(f) jeżeli obniżenie jest finansowane: (i) ze środków „uwolnionych” z kapitału zakładowego na skutek umorzenia – akcjo-

nariusz może uzyskać swoje wynagrodzenie dopiero z upływem 6 miesięcy od dnia ogłoszenia wpisu obniżenia kapitału zakładowego do rejestru (art. 456 § 3 KSH),

(ii) z tzw. czystego zysku (art. 360 § 2 pkt. 2 KSH w zw. z art. 348 § 1 KSH) – akcjona-riusz może uzyskać wynagrodzenie za umorzone akcje przed zarejestrowaniem obniżenia kapitału, jednakże od momentu spełnienia świadczenia przez spółkę ak-cjonariusz nie może wykonywać praw z umarzanych praw udziałowych (art. 360 § 4 KSH).

Umorzenie dobrowolne może nastąpić za wynagrodzeniem albo bez wynagrodzenia. Możliwe jest także przyznanie akcjonariuszowi, w zamian za umorzone akcje, świadectw tymczasowych.

Ad (2)Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia muszą być określone w statucie (art. 304

§ 2 pkt 3 KSH w zw. z art. 359 § 1 in fine KSH).Nie jest możliwe przymusowe umorzenie akcji objętych przed wpisem do rejestru

(art. 359 § 5 KSH).Do przymusowego umorzenia akcji konieczne jest:

(a) podjęcie przez walne zgromadzenie: (i) uchwały o umorzeniu akcji o treści określonej w art. 359 § 2 KSH, przy czym mi-

nimalna wysokość wynagrodzenia przyznanego za umorzone akcje nie może być niższa od wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w spra-wozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przezna-


czoną do podziału między akcjonariuszy; uchwała winna być podjęta większością ¾ głosów (art. 415 § 1 KSH), przy czym jeżeli na walnym zgromadzeniu jest re-prezentowana co najmniej połowa kapitału zakładowego, do powzięcia uchwały o umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów (art. 415 § 4 KSH),

a następnie na tym samym walnym zgromadzeniu: (ii) uchwały o obniżeniu kapitału (art. 360 § 1 KSH), podjętej większością ¾ głosów

(art. 415 § 1 KSH),(b) ogłoszenie uchwały o umorzeniu przymusowym,(c) przeprowadzenie procedury obniżenia kapitału zakładowego, przy czym w przypad-

kach wskazanych w art. 360 § 2 KSH nie będzie konieczne przeprowadzanie postępo-wania konwokacyjnego (art. 456 KSH),

(e) umorzenie kapitału następuje z chwilą obniżenia kapitału (art. 362 § 4 KSH) czyli z chwilą zarejestrowania stosownej zmiany statutu w KRS,

(f) jeżeli obniżenie jest finansowane: (i) ze środków „uwolnionych” z kapitału zakładowego na skutek umorzenia – akcjo-

nariusz może uzyskać swoje wynagrodzenie dopiero z upływem 6 miesięcy od dnia ogłoszenia wpisu do obniżenia kapitału zakładowego do rejestru (art. 456 § 3 KSH),

(ii) z tzw. czystego zysku (art. 360 § 2 pkt. 2 KSH w zw. z art. 348 § 1 KSH) – akcjona-riusz może uzyskać wynagrodzenie za umorzone akcje przed zarejestrowaniem obniżenia kapitału, jednakże od momentu spełnienia świadczenia przez spółkę ak-cjonariusz nie może wykonywać praw z umarzanych praw udziałowych (art. 360 § 4 KSH).

Ad (3)Umorzenie automatyczne jest podtypem umorzenia przymusowego. Jego istota po-

lega na tym, iż do umorzenia dochodzi w przypadku zaistnienia określonego w statucie spółki zdarzenia, a uchwałę w tym względzie podejmuje zarząd zamiast walnego zgroma-dzenia (art. 359 § 7 KSH).

6.5. akcjonariusze – prawa i obowiązki

W ramach praw i obowiązków wspólników spółki akcyjnej za A. Szumańskim5 wy-różnię: (1) prawa akcjonariuszy, w ramach których należy wyróżnić: (a) prawa majątkowe tj.: (i) prawo do dywidendy, (ii) prawo poboru nowych akcji, (iii) prawo do udziału w masie likwidacyjnej, (b) prawa korporacyjne, które można podzielić na: (i) podstawowe prawa korporacyjne, do których zalicza się prawo do: (-) uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, (-) głosu na walnym zgromadzeniu,

5 A. Szumański [w] A. Szumański (red) A. Chłopecki, M. Dyl, M. Michalski, L. Sobolewski, I. Weiss System Prawa Prywatnego. Tom 19. Prawo papierów wartościowych Warszawa 2006 s. 168–274.


(-) informacji o spółce, (ii) prawa kolektywne akcjonariuszy, do których zalicza się: (-) prawa mniejszości, (-) prawa większości, (iii) prawa indywidualne akcjonariusza, obejmujące prawo do: (-) zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia, (-) wytoczenia powództwa na rzecz spółki (actio pro socio), (-) zablokowania nieformalnych procedur zwoływania i odbywania wal-

nego zgromadzenia,(2) obowiązki akcjonariuszy, w ramach których należy wyróżnić: (a) obowiązek lojalności (co do istnienia którego zdania są podzielone), (b) obowiązek wniesienia wkładu do spółki (pokrycia akcji), (c) obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych, (d) obowiązek spełnienia świadczeń dodatkowych (wniesienie dopłat).

6.6. zarząd

6.6.1. legitymacja do pełnienia funkcji członka zarządu

W skład zarządu mogą wchodzić akcjonariusze lub osoby spoza ich grona (art. 368 § 3 KSH), które: (-) są osobami fizycznymi,(-) mają pełną zdolność do czynności prawnych,(-) nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepi-

sach rozdziałów XXXIII–XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 KSH. Zakaz ten ustaje z upływem piątego roku od dnia uprawomocnienia się wyroku skazującego, jednakże nie może zakończyć się wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia zakończenia okresu odbywania kary. W terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się powyższego wyroku skazany może złożyć wniosek do sądu, który wydał wyrok, o zwolnienie go z zakazu pełnienia funkcji w spółce handlo-wej lub o skrócenie czasu obowiązywania zakazu. Nie dotyczy to przestępstw popeł-nionych umyślnie. Sąd rozstrzyga o wniosku, wydając postanowienie.

(-) nie pełnią w danej spółce roli członka rady nadzorczej (incompatibilitas) – art. 387 § 2–3 KSH.

6.6.2. Powoływanie/odwoływanie

Zasadą jest, iż członek zarządu jest powoływany i odwoływany przez radę nadzorczą. Statut może jednak wskazywać inny organ lub podmiot (np. dominującego inwestora) upraw-niony do powoływania/odwoływania członków zarządu (art. 368 § 4 KSH).

Niezależnie od treści regulacji statutowych WZA zawsze będzie mogło odwoływać (a także zawiesić w czynnościach) członka zarządu (art. 368 § 4 in fine KSH).

Powołanie członka zarządu powoduje powstanie pomiędzy nim a spółką dwojakiego rodzaju więzów prawnych:


(-) stosunku organizacyjnego (wynikającego z pełnienia określonej funkcji w strukturze organizacyjnej spółki),

(-) stosunku cywilnoprawnego, wynikające z zawartej z członkiem zarządu umowy cywil-noprawnej regulującej wzajemne prawa i obowiązki spółki i członka zarządu (umowa o pracę, kontrakt menedżerski, umowa zlecenia itp.). W umowach z członkiem zarzą-du spółka jest reprezentowana w sposób określony w art. 379 § 1 KSH. Jeżeli statut nie stanowi inaczej wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umo-wy o pracę lub innej umowy ustala rada nadzorcza (art. 378 § 1 KSH). Możliwe jest tak-że dodatkowo tworzenie programów motywacyjnych dla zarządu poprzez przyznanie im prawa do określonego udziału w zysku rocznym spółki, który jest przeznaczony do podziału między akcjonariuszy (art. 378 § 2 KSH).Odwołany członek zarządu jest uprawniony i obowiązany do złożenia wyjaśnień w toku

przygotowania sprawozdania zarządu z działalności spółki i sprawozdania finansowego obejmujących okres pełnienia przez niego funkcji członka zarządu oraz do udziału w WZA zatwierdzającym sprawozdania, o których mowa w art. 395 § 2 pkt 1 KSH, chyba że akt od-wołania stanowi inaczej (art. 370 § 3 KSH).

6.6.3. Mandat a kadencja

Kadencja to okres, na który został powołany członek zarządu. Kadencja członka za-rządu nie może być dłuższa niż pięć lat. Ponowne powołania tej samej osoby na członka zarządu są dopuszczalne na kadencje nie dłuższe niż pięć lat każda. Powołanie może nastą-pić nie wcześniej niż na rok przed upływem bieżącej kadencji członka zarządu (art. 369 § 1 KSH). Możliwe jest ustanowienie w statucie częściowego odnawiania zarządu w ten spo-sób, że pewna liczba członków zarządu kolejno ustępuje albo w drodze losowania albo we-dług starszeństwa wyboru albo w inny sposób.

Mandat to upoważnienie do pełnienia funkcji członka zarządu.Mandat członka zarządu wygasa:

(i) z upływem kadencji, na którą został powołany,(ii) wskutek śmierci członka zarządu,(iii) wskutek jego rezygnacji (w tym zakresie stosuje się odpowiednio przepisy o wypowie-

dzeniu zlecenia przez przyjmującego zlecenie, w szczególności art. 746 § 2 KSH),(iv) wskutek odwołania z funkcji członka zarządu,(v) jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem od-

bycia WZA zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu,

(vi) jeżeli statut przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kaden-cji, mandat członka zarządu powołanego przed upływem danej kadencji zarządu wy-gasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że statut spółki stanowi inaczej (art. 369 § 3 KSH).

6.6.4. kompetencje zarządu

Kompetencje zarządu można podzielić na dwie główne grupy: (-) prowadzenie spraw spółki,(-) reprezentacja spółki.


6.6.4.1. Prowadzenie spraw spółki

W stosunkach wewnętrznych (wobec spółki) członkowie zarządu podlegają ograni-czeniom ustanowionym w: (a) art. 301–490 (Dział II Tytułu III KSH),(b) statucie spółki,(c) regulaminie zarządu,(d) a także uchwałach: (i) rady nadzorczej, (ii) WZA.

Jednakże zarówno WZA, jak i rada nadzorcza nie mogą wydawać zarządowi wiążą-cych poleceń co do prowadzenia spraw spółki (art. 3751 KSH).

Zarząd może być jedno albo wieloosobowy (art. 368 § 2 KSH).Jeżeli zarząd jest wieloosobowy:

(-) wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej (w przypadku spółki akcyjnej zasadą jest więc kolegialność działań członków zarządu w przeciwieństwie do spółki z o.o. vide art. 208 § 2–4 KSH),

(-) powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu, natomiast odwo-łać prokurę może każdy członek zarządu,

(-) zarząd może uchwalić swój regulamin jeżeli statut nie przyznaje radzie nadzorczej lub walnemu zgromadzeniu prawa do jego uchwalenia lub zatwierdzenia.Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów, chyba że statut stanowi

inaczej. Statut może przewidywać, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu, jak również przyznawać mu określone uprawnienia w zakresie kierowania praca-mi zarządu. Uchwały zarządu mogą być powzięte jeżeli wszyscy członkowie zostali prawi-dłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu.

W przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu, jego współ-małżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób, z którymi jest powią-zany osobiście, członek zarządu powinien wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takich spraw i może żądać zaznaczenia tego w protokole.

Uchwały zarządu są protokołowane.Protokoły powinny zawierać:

(-) porządek obrad,(-) nazwiska i imiona obecnych członków zarządu,(-) liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały oraz zdania odrębne.

Protokoły podpisują obecni członkowie zarządu.

6.6.4.2. reprezentacja spółki

Reprezentacja obejmuje składanie oświadczeń woli jako organ spółki we wszelkich czynnościach sądowych i pozasądowych spółki (art. 372 KSH).

Prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich.


Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut (art. 373 § 1 KSH). Jeżeli statut nie reguluje tej problematyki, do reprezentacji czynnej spół-ki wymagane jest: (-) współdziałanie dwóch członków zarządualbo(-) jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Natomiast reprezentacja bierna (przyjmowanie oświadczeń składanych spółce) oraz do-ręczanie pism spółce mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta.

Powyższe zasady reprezentacji nie wyłączają ustanowienia prokury jednoosobowej lub łącznej i nie ograniczają praw prokurentów wynikających z przepisów o prokurze. W przy-padku reprezentacji należy pamiętać, iż do dokonania niektórych czynności, niezależnie od zachowania określonego sposobu reprezentacji, konieczne jest uzyskanie zgody WZA (bądź rady nadzorczej). W przypadku, gdy konieczność uzyskania zgody ww. organów wy-nika z ustawy, sankcją za brak jej uzyskania jest nieważność czynności prawnej (art. 17 § 1–2 KSH). W sytuacji, gdy konieczność uzyskania ww. zgody wynika tylko ze statutu spół-ki, czynność prawna jest ważna, co jednak nie wyklucza odpowiedzialności członków za-rządu z tytułu naruszenia statutu (art. 483 § 1 KSH).

6.6.5. zakaz konkurencji

Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobo-wej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu, a także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, w przypadku posiadania w niej przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów albo ak-cji bądź prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Jeżeli statut nie stano-wi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powoływania zarządu.

6.6.6. Umowy/spory z członkami zarządu

W przypadku: (-) umowy między spółką a członkiem zarządu,(-) sporu pomiędzy spółką a członkiem zarządu,spółka jest reprezentowana przez (art. 379 § 1 KSH): (-) radę nadzorcząlub(-) pełnomocnika powołanego uchwałą WZA.

W przypadku, gdy jedyny akcjonariusz jest zarazem jedynym członkiem zarządu, czyn-ność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawia-damia sąd rejestrowy przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 379 § 2 KSH).

Niezależnie od powyższego, zgody zgromadzenia wspólników wymaga zawarcie przez spółkę kapitałową z członkiem zarządu (a także likwidatorem, członkiem rady nadzorczej, prokurentem) albo na jego rzecz umowy: (-) kredytu,(-) pożyczki,


(-) poręczenialub(-) innej podobnej umowy.

W przypadku stosunków dominacji–zależności vide art. 15 § 2 KSH. Konsekwencją, braku zgody walnego zgromadzenia akcjonariuszy jest konieczność zastosowania art. 17 § 1–2 KSH.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. iii ck 592/2003LexPolonica nr 1627847Były członek zarządu lub rady nadzorczej spółki akcyjnej jest uprawniony do zaskar-żenia uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.

wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 23 stycznia 2004 r. i Pk 213/2003LexPolonica nr 365591Monitor Prawniczy 2004/5 str. 203Jeżeli rada nadzorcza nie wypowie umowy o pracę prezesowi (członkowi zarządu) spół-ki kapitałowej jednocześnie z jego odwołaniem z funkcji prezesa (członka zarządu), to później tego nie może zrobić. Odwołany staje się bowiem zwykłym pracownikiem, a kom-petencje pracownicze wykonuje wobec niego nie rada nadzorcza, ale zarząd spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 lutego 2005 r. iii ck 296/2004LexPolonica nr 382276Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/6Monitor Prawniczy 2006/6 str. 315OSNC 2006/2 poz. 31Przegląd Sądowy 2007/11–12 str. 205Radca Prawny 2006/2 str. 118Rejent 2006/1 str. 163Wokanda 2005/7–8 str. 14Podjęcie przez zarząd spółki akcyjnej uchwały o zwołaniu walnego zgromadzenia bez obecności jednego z członków zarządu, który o posiedzeniu nie był zawiadomiony, nie powoduje bezskuteczności jego zwołania, a podjętych na nim uchwał za nieistniejące. Uchwały takie mogą być zaskarżone na podstawie art. 425 § 1 ksh.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 18 lutego 2010 r. ii csk 449/2009LexPolonica nr 2274179Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/4OSNC 2010/D poz. 103Rejent 2010/5 str. 144Rejent 2011/2 str. 142


Uchwała rady nadzorczej spółki akcyjnej o odwołaniu członka jej zarządu może być za-skarżona powództwem o stwierdzenie nieważności tej uchwały na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 lutego 2002 r. V ckn 902/2000LexPolonica nr 379785Ograniczenie praw członków zarządu do reprezentacji spółki akcyjnej wynikające ze sta-tutu lub uchwały (innej niż objęta dyspozycją art. 369 § 2 w zw. z art. 388 kh) nie wy-wierało skutków w stosunkach zewnętrznych spółki.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 maja 2004 r. iii ck 249/2003LexPolonica nr 371491Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/11Monitor Prawniczy 2005/2 str. 111Monitor Prawniczy 2005/9 str. 454Monitor Prawniczy 2006/12 str. 664OSNC 2005/5 poz. 87Radca Prawny 2005/3 str. 100Rejent 2005/5 str. 164Kurator spółki akcyjnej ustanowiony w celu powołania jej organów nie ma uprawnie-nia do powołania zarządu i nie zastępuje walnego zgromadzenia ani rady nadzorczej tej spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 października 2007 r. iV ckn 260/2007LexPolonica nr 1664511Rzeczpospolita 2007/259 str. C4Mandat członka zarządu wygasa najpóźniej z dniem odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 6 listopada 2002 r. i ckn 1279/2000LexPolonica nr 375470Stan utrzymywania się mandatu członka zarządu bez atrybutu sprawowania funkcji członka zarządu kończy się z momentem zakończenia zebrania wspólników (walnego zgromadzenia) zatwierdzającego sprawozdanie, bilans oraz rachunek zysków i strat za ostatni rok urzędowania.

wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 15 marca 2006 r. ii Pk 167/2005LexPolonica nr 1204789OSNP 2007/5–6 poz. 70W umowie o pracę strony mogą ustalić, że odszkodowanie (odprawa) dla członka za-rządu spółki akcyjnej na wypadek odwołania z pełnienia tej funkcji przed terminem


ma charakter świadczenia na wypadek utraty miejsca pracy w związku z odwołaniem, a nie w związku z samym pozbawieniem funkcji; odszkodowanie to nie ma charakte-ru wynagrodzenia za pracę.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. iii ck 592/2003LexPolonica nr 1627847Były członek zarządu lub rady nadzorczej spółki akcyjnej jest uprawniony do zaskar-żenia uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 27 stycznia 2004 r. i Pk 191/2003LexPolonica nr 370551OSNP 2004/23 poz. 403Prawo członka zarządu spółki akcyjnej do ustalonego w umowie o pracę odszkodowa-nia za jej rozwiązanie może być uzależnione od przyczyn odwołania z zarządu spółki.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 czerwca 2008 r. i csk 6/2008LexPolonica nr 1913369Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2009/6 poz. 42 str. 16Wprowadzenie do umowy spółki reprezentacji łącznej nie stanowi ograniczenia bądź pozbawienia prawa reprezentacji poszczególnych członków zarządu. Umowa określa wówczas, w jaki sposób istniejące nadal dla każdego członka zarządu prawo reprezen-tacji ma być wykonywane.

6.7. rada nadzorcza

6.7.1. wstęp

W spółce akcyjnej, w przeciwieństwie do sp. z o.o. (art. 212 KSH), akcjonariuszom nie przysługuje indywidualne prawo nadzoru. W S.A. prawo nadzoru jest wykonywane w spo-sób zinstytucjonalizowany przez stworzony w tym celu organ – radę nadzorczą.

Rada nadzorcza w S.A. ma charakter obligatoryjny, niezależny od liczby akcjonariuszy, ani wysokości kapitału zakładowego (art. 381 KSH).

6.7.2. kompetencje

Głównym celem rady nadzorczej jest sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.

Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej należy: (1) ocena (i) sprawozdań zarządu z działalności i (ii) sprawozdania finansowego w zakresie

ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym, oraz (iii) wnio-sków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty, a także (iv) składanie WZA corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny,


(2) zawieszanie, z ważnych powodów, w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu,

(3) delegowanie członków rady nadzorczej, na okres nie dłuższy niż trzy miesiące, do cza-sowego wykonywania czynności członków zarządu, którzy zostali odwołani, złożyli re-zygnację albo z innych przyczyn nie mogą sprawować swoich czynności,

(4) podejmowanie niezwłocznie odpowiednich działań w celu dokonania zmiany w skła-dzie zarządu w przypadku niemożności sprawowania czynności przez członka zarzą-du,

(5) wyrażanie zgody na dokonywanie przez zarząd czynności określonych w statucie; je-żeli rada nadzorcza nie wyrazi zgody, zarząd może wystąpić o tzw. arbitraż wewnątrz-korporacyjny (art. 384 § 2 KSH), rada nadzorcza jednak nie może wydawać zarządowi wiążących poleceń co do prowadzenia spraw spółki (art. 3751 KSH),

(6) inne czynności przewidziane w statucie (art. 384 § 1 ab initio KSH).

6.7.3. skład, wybór, wykonywanie obowiązków

Minimalny skład rady nadzorczej to 3 członków (art. 385 § 1 ab initio KSH), w spół-kach publicznych – minimum 5 osób.

Rada nadzorcza jest powoływana/odwoływana uchwałą WZA, jeżeli statut nie stano-wi inaczej (art. 385 § 2 KSH). Niezależnie jednak od modyfikacji statutowych w tym zakre-sie akcjonariusze będą mogli zawsze odwołać członków rady nadzorczej (art. 385 § 1 in fine KSH). Szczególnym uprawnieniem występującym w ramach rady nadzorczej jest możli-wość wyboru jej członków w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art. 385 § 3–9 KSH).

Kadencja członka rady nadzorczej – art. 386 KSH, incompatibilitas – art. 387 KSH.Zasadą jest wykonywanie obowiązków rady nadzorczej w sposób kolegialny (art. 390

§ 1 KSH). Określone czynności nadzorcze mogą jednak być wykonywane przez delegowa-nych do tego celu członków rady nadzorczej. Szczególne uprawnienia w tym zakresie przy-sługują radzie nadzorczej wybranej w drodze odrębnego głosowania grupami (art. 385 § 3–9 KSH – w takim przypadku każda grupa może delegować jednego spośród wybranych przez siebie członków rady nadzorczej do stałego indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych. Członkowie ci mają prawo uczestniczenia w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym. Zarząd obowiązany jest zawiadomić ich uprzednio o każdym swoim posie-dzeniu. Członkowie rady nadzorczej delegowani do stałego indywidualnego wykonywania nadzoru otrzymują osobne wynagrodzenie, którego wysokość ustala walne zgromadzenie. Walne zgromadzenie może powierzyć to uprawnienie radzie nadzorczej. Do członków ta-kich stosuje się zakaz konkurencji, o którym mowa w art. 380 KSH (art. 390 § 2–3 KSH).

Członkom rady nadzorczej może zostać przyznane wynagrodzenie. Wynagrodzenie określa statut lub uchwała walnego zgromadzenia. Wynagrodzenie członków rady w for-mie prawa do udziału w zysku spółki za dany rok obrotowy przeznaczonym do podziału między akcjonariuszy może uchwalić tylko walne zgromadzenie. Członkom rady nadzor-czej przysługuje zwrot kosztów związanych z udziałem w pracach rady.

6.7.4. Posiedzenia rady

Do wystąpienia z żądaniem zwołania posiedzenia rady uprawniony jest: (1) zarząd


lub(2) członek rady nadzorczej.

Osoby występujące z żądaniem zwołania posiedzenia rady winny podać proponowa-ny porządek obrad.

Przewodniczący rady nadzorczej zwołuje posiedzenie w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania wniosku. Jeżeli przewodniczący rady nadzorczej nie zwoła posiedzenia w powyższym terminie, wnioskodawca może je zwołać samodzielnie, podając datę, miej-sce i proponowany porządek obrad.

Rada nadzorcza winna być zwoływana co najmniej trzy razy w roku obrotowym.O ile statut nie przewiduje surowszego quorum, rada nadzorcza może podejmować

uchwały jeżeli na posiedzeniu jest obecna co najmniej połowa jej członków, a wszyscy jej członkowie zostali zaproszeni.

Jeżeli statut tak stanowi, możliwe są wyjątki od osobistego stawiennictwa na posie-dzeniu, są to: (a) oddawanie głosu na piśmie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej (nie

może ono dotyczyć spraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej),

(b) podejmowanie uchwał przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewa-nia się na odległość (uchwała jest ważna, gdy wszyscy członkowie rady zostali powia-domieni o treści projektu uchwały).Członek rady musi jednak osobiście i bezpośrednio uczestniczyć w głosowaniach do-

tyczących: (i) wyboru/odwołania przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej,(ii) powołania/odwołania członka zarządu oraz jego zawieszania w czynnościach.

Jeżeli statut nie stanowi inaczej, uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną więk-szością głosów. Statut może także przewidywać, że w przypadku równości głosów rozstrzy-ga głos przewodniczącego rady nadzorczej.

Protokół z rady nadzorczej powinien zawierać porządek obrad, nazwiska i imiona obec-nych członków rady nadzorczej, liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały oraz zda-nia odrębne. Protokół podpisują obecni członkowie rady nadzorczej.

Możliwe jest uchwalenie regulaminu rady nadzorczej określającego jej organizację i spo-sób wykonywania czynności. Uprawnienie to co do zasady przysługuje WZA, jeżeli jednak statut tak stanowi, możliwe jest upoważnienie rady nadzorczej do uchwalenia jej regulaminu.

Uchwały rady nadzorczej mogą być skarżone w trybie powództwa o ustalenie istnie-nia/nieistnienia stosunku prawnego (art. 189 KPC) przez osoby posiadające interes prawny w wystąpieniu z tym powództwem. W orzecznictwie pojawiały się także poglądy, iż możli-we jest tutaj odpowiednie stosowanie przepisów o skarżeniu uchwał WZA.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 3 listopada 2009 r. ii csk 181/2009LexPolonica nr 23000121. Umowa o świadczenie usług nadzoru, która przewiduje m.in. przewodniczenie ra-

dzie nadzorczej i kierowanie jej pracą oraz osobiste pełnienie czynności nadzor-czych, określa wysokość wynagrodzenia, przewiduje także wypadki, w jakich może nastąpić jej wypowiedzenie przez zarząd i powoduje, że w określonym zakresie


przewodniczący rady nadzorczej podlega zarządowi spółki, skoro to zarząd przy-znaje wynagrodzenie i może przewodniczącego odwołać. Istotą nadzoru jest upraw-nienie do podejmowania decyzji wiążących kontrolowanego (art. 382–384 k.s.h.). Jeżeli jednak kontrolowany może decydować o wypowiedzeniu umowy w stosunku do przewodniczącego organu kontrolującego to dochodzi do zamazania ról i kom-petencji organu kontrolującego oraz organu kontrolowanego. Umowa dopuszczająca taką możliwość musi być uznana za sprzeczną z istotą zobowiązania, co skutkuje jej nieważnością w świetle art. 353[1] k.c.

2. Podstawą roszczenia o zasądzenie wynagrodzenia za czynności członka rady nad-zorczej spółki akcyjnej delegowanego do samodzielnego pełnienia czynności nad-zorczych jest – o ile statut nie stanowi inaczej – uchwała walnego zgromadzenia określająca wysokość tego wynagrodzenia.

3. Jeżeli wymogiem wynikającym z art. 392 § 1 zd. drugie k.s.h. jest określenie wyna-grodzenia członków rady nadzorczej w uchwale, pozostawienie tej kwestii załącz-nikowi, który nie stanowi integralnej części protokołu, sprawia, że uchwała w tym przedmiocie jest nieważna.

4. Walne zgromadzenie spółki akcyjnej narzucając zarządowi obowiązek zawarcia umowy o świadczenie usług nadzoru z przewodniczącym rady nadzorczej, zobo-wiązując zarząd do określenia w umowie i wypłacania wynagrodzenia w wysokości ustalonej przez walne zgromadzenie, narusza określony w art. 375[1] k.s.h. zakaz wydawania wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 18 października 2008 r. ii csk 304/2008LexPolonica nr 1970638Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/2OSNC 2009/C poz. 73Uchwała walnego zgromadzenia spółki akcyjnej o usunięciu – na wniosek akcjonariu-szy reprezentujących co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego – z porządku ob-rad wyboru członków rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami jest sprzeczna z ustawą (art. 385 § 3 k.s.h.).

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 grudnia 2007 r. i csk 329/2007LexPolonica nr 1855332Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/2Monitor Prawniczy 2008/21 str. 1167OSNC 2008/B poz. 59Wybór rady nadzorczej spółki akcyjnej w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art. 385 § 3 ksh) wymaga uchwały walnego zgromadzenia podjętej z zachowaniem prze-widzianego statutem quorum.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 21 stycznia 2005 r. i ck 505/2004LexPolonica nr 379628Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/5Monitor Prawniczy 2006/3 str. 149OSNC 2006/1 poz. 10


Radca Prawny 2006/1 str. 98Rejent 2006/1 str. 164Walne zgromadzenie może odwołać członka rady nadzorczej wybranego w głosowaniu grupami. Taki rodzaj głosowania nie wyłącza ponownych wyborów do rady nadzorczej przy zastosowaniu art. 385 § 1 i 2 ksh.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 31 marca 2004 r. iii ck 392/2002LexPolonica nr 409354Monitor Prawniczy 2006/3 str. 1511. Pomimo użytego w art. 379 § 5 kh sformułowania o wygaśnięciu mandatów wszyst-

kich członków rady nadzorczej przedterminowo „z dniem odbycia walnego zgro-madzenia” rzeczywiście chodzi o ich wygaśnięcie z momentem dokonania wyboru nowej rady. Do tego też czasu dotychczasowa rada ma obowiązek pełnić swoje funk-cje.

2. W razie dokonania, w drodze wyboru grupami, wyboru choćby jednego członka rady nadzorczej, dochodzi do powołania (chociaż w niepełnym składzie) rady nad-zorczej. Nieutworzenie pozostałych grup mających wybrać dalszych członków rady nie pozbawia zgromadzenia możliwości ich wyboru, które może dokonać go w dro-dze zwykłego głosowania, już bez udziału akcjonariuszy, którzy utworzyli grupę.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 czerwca 2003 r. iii ck 11/2001LexPolonica nr 366749Rzeczpospolita 2004/116 str. C3Jeśli w porządku dziennym walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki akcyjnej umiesz-czony został wniosek o wybór rady nadzorczej grupami, nie jest możliwe usunięcie go w wyniku podjęcia przez to zgromadzenie uchwały o zmianie porządku obrad.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 czerwca 2003 r. iii ckn 111/2001LexPolonica nr 361579Biuletyn Sądu Najwyższego 2003/12 str. 13OSNC 2004/9 poz. 141Radca Prawny 2004/6 str. 138Umieszczenie w porządku dziennym walnego zgromadzenia akcjonariuszy wniosku okre-ślonego w art. 379 § 3 kh wyłączało możliwość usunięcia tego wniosku w drodze podję-cia stosownej uchwały przez to zgromadzenie.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 maja 2002 r. i ckn 832/2000LexPolonica nr 359561Biuletyn Sądu Najwyższego 2003/2 str. 9Monitor Prawniczy 2003/20 str. 944OSNC 2003/7–8 poz. 105Radca Prawny 2003/5 str. 135Wokanda 2003/3 str. 3Członek rady nadzorczej spółki akcyjnej mógł być na podstawie przepisów Kodeksu han-dlowego odwołany przez walne zgromadzenie w każdym czasie.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 września 1998 r. i ckn 517/98LexPolonica nr 333732Glosa 2000/3 str. 32Monitor Prawniczy 1999/3 str. 27OSNC 1999/3 poz. 57Prawo Gospodarcze 1999/5 str. 1Przegląd Prawa Handlowego 1999/12 str. 47Rejent 1999/4 str. 41Zgłoszenie przez akcjonariuszy reprezentujących przynajmniej 1/5 część kapitału akcyj-nego wniosku o dokonanie wyboru rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami zobowiązuje walne zgromadzenie akcjonariuszy do dokonania takiego wyboru (z zastrzeżeniem wyjątku przewidzianego w art. 379 § 3 kh). Realizacja tego obowiązku uzależniona jest jednak od utworzenia przez akcjonariuszy oddzielnej grupy lub grup do wyboru członków rady nadzorczej oraz połączenia grup mniejszościowych celem do-konania wspólnego wyboru pozostałych członków rady nadzorczej.

wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 25 maja 2005 r. i Pk 249/2004LexPolonica nr 379352OSNP 2006/9–10 poz. 142Przepis art. 17 § 3 ksh może mieć odpowiednie zastosowanie do dokonania czynności prawnej przez spółkę akcyjną reprezentowaną przez radę nadzorczą (art. 379 ksh), gdy wymagana jest zgoda (uchwała) walnego zgromadzenia. Brak uchwały walnego zgroma-dzenia spółki akcyjnej nie powoduje nieważności umowy o pracę z członkiem zarządu spółki jeżeli wymaganie zgody walnego zgromadzenia na jej zawarcie przez radę nad-zorczą wynika wyłącznie ze statutu, a nie z ustawy.

wyrok sądu najwyższego – izba Pracy, Ubezpieczeń społecznych i spraw Publicznych z dnia 4 grudnia 2008 r. ii Pk 134/2008LexPolonica nr 1970639Zgodnie z art. 379 § 1 i art. 390 § 1 kodeksu spółek handlowych umowę z członkiem za-rządu (tu jej prezesem) albo podpisują wszyscy członkowie rady albo podejmują uchwa-łę określającą warunki tego zatrudnienia. Podpisanie umowy przez upoważnionego członka rady ma jedynie charakter techniczny. Dodatkowe uprawnienia dopisane wte-dy do umowy są więc nieważne.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lutego 2005 r. iii ck 301/2004LexPolonica nr 24234141. Z art. 390 § 3 k.s.h. wynika, że rada nadzorcza wykonuje swoje obowiązki kolegial-

nie, tylko wyjątkowo może delegować swoich członków do samodzielnego pełnienia określonych czynności nadzorczych. Taki wyjątek od reguły należy interpretować w sposób ścisły. Taka delegacja ogranicza się tylko do określonych (w uchwale rady o delegowaniu) czynności nadzorczych i ma charakter okresowy.

2. Rada nadzorcza mogłaby skorzystać z możliwości delegowania swych członków do indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych, gdyby została wybrana


odrębnymi grupami. W takiej sytuacji każda grupa miałaby prawo delegowania jednego spośród wybranych przez siebie członków do stałego indywidualnego wy-konywania czynności nadzorczych (art. 390 § 2 k.s.h.). Do tych członków stosuje się zakaz konkurencji przewidziany w art. 380 k.s.h.

3. Stały indywidualny nadzór członka rady wybranego w ramach głosowania grupa-mi jest wykonywany przede wszystkim w interesie akcjonariuszy mniejszościowych, którzy utworzyli grupę i doprowadzili do wybrania członka rady.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 listopada 2003 r. iV ck 218/2002LexPolonica nr 366678Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/4Jurysta 2004/10 str. 33Jurysta 2004/6 str. 37Prawo Bankowe 2004/9 str. 22Przewidziane w art. 390 § 3 ksh osobne wynagrodzenie przysługiwać może jedynie człon-kowi rady nadzorczej delegowanemu do stałego indywidualnego wykonywania czynno-ści nadzorczych na podstawie art. 390 § 2 ksh.

6.8. walne zgromadzenie akcjonariuszy (wza)

6.8.1. charakterystyka i kompetencje

Walne zgromadzenie akcjonariuszy jest organem (art. 38 i nast. KC w zw. z art. 2 KSH) „stanowiącym” spółki akcyjnej. Wyraża ono swoją wolę w formie uchwał.

Uchwały akcjonariuszy mogą zapadać wyłącznie na walnym zgromadzeniu (nie jest możliwe, tak jak w sp. z o.o., podejmowanie uchwał bez zgromadzenia wspólników – art. 227 § 2 KSH).

Uchwały WZA, ze względu na ich skutki, można podzielić na: (-) uchwały o skutku wewnętrznym (wywołują tylko skutki prawne w stosunkach we-

wnętrznych – pro foro interno),(-) uchwały o skutku zewnętrznym (wywołują nie tylko skutki wewnętrzne, ale także są

konieczne do wywołania skutków zewnętrznych – pro foro externo).Sytuacje, których dotyczyć mogą uchwały WZA, można pogrupować na:

(1) rozstrzygnięcia dotyczące bieżących spraw spółki, w szczególności należy tutaj wymie-nić:

(a) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absoluto-rium członkom organów spółki z wykonania przez nich obowiązków (art. 393 pkt 1 KSH),

(b) postanowienie dotyczące roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy zawią-zaniu spółki lub sprawowaniu zarządu albo nadzoru (art. 393 pkt 2 KSH),

(c) zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego (art. 393 pkt 3 KSH),


(d) nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieru-chomości, chyba że statut stanowi inaczej (art. 393 pkt 4 KSH),

(e) emisję obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa i emisję warrantów sub-skrypcyjnych (art. 393 pkt 5 KSH),

(f) nabycie własnych akcji w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 2 KSH oraz upoważnienie do ich nabywania w przypadku określonym w art. 362 § 1 pkt 8 KSH (art. 393 pkt 6 KSH),

(g) zawarcie umowy holdingowej (art. 393 pkt 7 w zw. z art. 7 KSH), (h) zawarcie umowy o nabycie dla spółki jakiegokolwiek mienia za cenę przewyższa-

jącą jedną dziesiątą wpłaconego kapitału zakładowego od założyciela lub akcjo-nariusza albo dla spółki lub spółdzielni zależnej od założyciela lub akcjonariusza spółki, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki (art. 394 § 1 KSH),

(i) decyzję co do dalszego istnienia spółki w sytuacji, gdy bilans sporządzony przez zarząd wykazał stratę przewyższającą sumę kapitałów: zapasowego i rezerwowych oraz 1/3 części kapitału zakładowego (art. 397 KSH);

(2) decyzje w sprawach członków pozostałych organów spółki, w szczególności należy tu-taj wymienić:

(a) powoływanie/odwoływanie członków rady nadzorczej (art. 385 § 1 KSH), (b) odwoływanie/zawieszanie w czynnościach członków zarządu, a jeżeli statut tak

stanowi – także ich powoływanie (art. 394 § 4 KSH), (c) ustalenie wynagrodzenia członków zarządu i rady nadzorczej w postaci prawa do

udziału w zysku spółki, jeśli statut tak stanowi (art. 378, art. 392 KSH), (d) powołanie pełnomocników spółki do zawarcia umów z członkami zarządu, gdy

spółki nie reprezentuje rada nadzorcza (art.379 § 1 KSH),(3) decyzje dotyczące zmian struktury organizacyjnej spółki (jej formy ustrojowej), w szcze-

gólności należy tutaj zaliczyć: (a) zmianę statutu (art. 430 § 1 KSH) oraz upoważnienie rady nadzorczej do ustalenia

jednolitego tekstu zmienionego statutu lub wprowadzenia innych zmian o cha-rakterze redakcyjnym określonych w uchwale zgromadzenia (art. 430 § 5 KSH),

(b) pozbawianie prawa poboru (art. 433 § 2 KSH), (c) podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki (art. 442 § 1 KSH), (d) upoważnienie zarządu do dokonywania podwyższenia w ramach kapitału zakła-

dowego (art. 445 § 1 KSH), (e) warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego (art. 448 § 1 KSH), (f) obniżenie kapitału zakładowego (art. 455 § 1 KSH), (g) uchwały o połączeniu spółek (art. 506 KSH), (h) uchwały o podziale spółki (art. 541 KSH), (i) uchwałę o przekształceniu spółki (art. 562 KSH).

6.8.2. zwyczajne a nadzwyczajne zgromadzenie wspólników

Zgromadzenie wspólników może być: (a) zwyczajne,(b) nadzwyczajne


Ad (a)Zwyczajne zgromadzenie wspólników powinno odbyć się w terminie sześciu miesięcy

po upływie każdego roku obrotowego.Obligatoryjny zakres spraw, które powinny być przedmiotem obrad zwyczajnego zgro-

madzenia wspólników określa art. 395 KSH.Ad (b)Nadzwyczajne zgromadzenie wspólników zwołuje się (art. 398 KSH):

(a) obligatoryjnie w przypadkach określonych w: (-) ustawie (np. art. 397 KSH)lub (-) statucie spółki,(b) fakultatywnie – na żądanie uprawnionych do zwołania zgromadzenia organów lub

osób.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 listopada 2008 r. iii csk 168/2008LexPolonica nr 1967860Walne zgromadzenie spółki akcyjnej wyraziło zgodę na zbycie użytkowania wieczyste-go gruntu i własności znajdujących się na nim budynków w całości. Rozdzielenie ich na udziały i sprzedaż dwoma umowami decyzją zarządu nie oznacza, że sprzedający nie zbył całości. Był to tylko sposób realizacji uchwały, a nie jej modyfikacja.

6.8.3. czynności poprzedzające odbycie walnego zgromadzenia

6.8.3.1. zwołanie wza

6.8.3.1.1. Podmioty uprawnione do zwołania/wystąpienia z żądaniem zwołania wza

Uprawnionymi do zwołania WZA są: (1) zarząd (art. 399 § 1 KSH),(2) rada nadzorcza, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie określonym w art. 301–490 KSH

lub w statucie (art. 399 § 2 KSH),(3) nadzwyczajne walne zgromadzenie, jeżeli zwołanie go uzna za wskazane (art. 399 § 2

in fine KSH),(4) akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej

połowę ogółu głosów (art. 399 § 3 KSH),(5) inne osoby w warunkach określonych w art. 399 § 4 KSH,(6) akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału

zakładowego upoważnieni przez sąd rejestrowy w sytuacji określonej w art. 400 KSH.Od prawa do zwołania/żądania zwołania WZA należy odróżnić:

(1) prawo umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego WZA (art. 401 § 1–3 KSH),

(2) prawo do zgłoszenia (art. 401 § 4 KSH):


(a) projektów uchwał dotyczących spraw wprowadzonych do porządku obrad walne-go zgromadzenia

lub (b) spraw, które mają zostać wprowadzone do porządku obrad,(3) prawo do zgłaszania projektów uchwał dotyczących spraw wprowadzonych do porząd-

ku obrad określonego w art. 401 § 5 KSH.

6.8.3.1.2. sposób zwołania

Sposób zwoływania WZA będzie się różnił w zależności od tego, czy będzie chodziło o spółkę publiczną czy niepubliczną.

Walne zgromadzenie zwoływane będzie: (1) w przypadku spółki niepublicznej: (a) poprzez ogłoszenie w MSiG (art. 5 § 3 KSH) na co najmniej 3 tygodnie przed ter-

minem WZA, w ogłoszeniu należy oznaczyć: (-) datę, godzinę i miejsce walnego zgromadzenia oraz szczegółowy porządek

obrad, (-) w przypadku zamierzonej zmiany statutu powołać należy dotychczas obo-

wiązujące postanowienia, jak również treść projektowanych zmian. Jeżeli jest to uzasadnione znacznym zakresem zamierzonych zmian, ogłoszenie może zawierać projekt nowego tekstu jednolitego statutu wraz z wylicze-niem nowych lub zmienionych postanowień statutu,

(b) w przypadku, gdy wszystkie akcje wyemitowane w spółce są imienne, WZA może być zwołane:

(-) za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wy-słanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia, przy czym dzień wysłania listów uważa się za dzień ogłoszenia,

(-) za pomocą poczty elektronicznej, jeżeli akcjonariusz uprzednio wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wy-słane,

(2) w przypadku spółki publicznej (art. 4021 KSH): (a) poprzez ogłoszenie dokonywane na stronie internetowej spółki, na co najmniej

26 dni przed terminem WZA. Ogłoszenie o walnym zgromadzeniu spółki publicznej powinno zawierać co naj-mniej (art. 4022 KSH):

(i) datę, godzinę i miejsce WZA, szczegółowy porządek obrad, (ii) precyzyjny opis procedur dotyczących uczestniczenia w WZA i wykony-

wania prawa głosu, w szczególności informacje o: (-) prawie akcjonariusza do żądania umieszczenia określonych spraw

w porządku obrad WZA (art. 401 § 1 KSH), (-) prawie akcjonariusza do zgłaszania projektów uchwał dotyczących

spraw wprowadzonych do porządku obrad WZA lub spraw, które mają zostać wprowadzone do porządku obrad przed terminem wal-nego zgromadzenia (art. 401 § 4 KSH),


(-) prawie akcjonariusza do zgłaszania projektów uchwał dotyczących spraw wprowadzonych do porządku obrad podczas WZA (art. 401 § 5 KSH),

(-) sposobie wykonywania prawa głosu przez pełnomocnika, w tym w szczególności o formularzach stosowanych podczas głosowania przez pełnomocnika oraz sposobie zawiadamiania spółki przy wy-korzystaniu środków komunikacji elektronicznej o ustanowieniu peł-nomocnika (art. 412 – art. 413 KSH),

(-) możliwości i sposobie uczestniczenia w walnym zgromadzeniu przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej (art. 4065 KSH),

(-) sposobie wypowiadania się w trakcie walnego zgromadzenia przy wy-korzystaniu środków komunikacji elektronicznej,

(-) sposobie wykonywania prawa głosu drogą korespondencyjną lub przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej,

(iii) dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (record date – art. 406 KSH),

(iv) informację, że prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu mają tylko osoby będące akcjonariuszami spółki w dniu rejestracji uczestnictwa w wal-nym zgromadzeniu,

(v) wskazanie, gdzie i w jaki sposób osoba uprawniona do uczestnictwa w WZA może uzyskać pełny tekst dokumentacji, która ma być przedstawiona wal-nemu zgromadzeniu, oraz projekty uchwał lub, jeżeli nie przewiduje się podejmowania uchwał, uwagi zarządu lub rady nadzorczej spółki dotyczą-ce spraw wprowadzonych do porządku obrad walnego zgromadzenia lub spraw, które mają zostać wprowadzone do porządku obrad przed terminem walnego zgromadzenia,

(vi) wskazanie adresu strony internetowej, na której będą udostępnione infor-macje dotyczące walnego zgromadzenia,

(b) w sposób określony dla przekazywania informacji bieżących zgodnie z przepisami art. 56 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 60 ust. 2 bądź 61 OfPublU,

niezależnie od powyższych obowiązków: (c) spółka publiczna winna zamieścić na własnej stronie internetowej, począwszy od dnia

zwołania WZA, następujące dane i informacje (art. 4023 KSH): (i) ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia, (ii) informację o ogólnej liczbie akcji w spółce i liczbie głosów z tych akcji w dniu ogło-

szenia, a jeżeli akcje są różnych rodzajów – także o podziale akcji na poszczegól-ne rodzaje i liczbie głosów z akcji poszczególnych rodzajów,

(iii) dokumentację, która ma być przedstawiona walnemu zgromadzeniu, (iv) projekty uchwał lub, jeżeli nie przewiduje się podejmowania uchwał, uwagi za-

rządu lub rady nadzorczej spółki, dotyczące spraw wprowadzonych do porządku obrad walnego zgromadzenia lub spraw, które mają zostać wprowadzone do po-rządku obrad przed terminem walnego zgromadzenia,

(v) formularze pozwalające na wykonywanie prawa głosu przez pełnomocnika lub drogą korespondencyjną, jeżeli nie są one wysyłane bezpośrednio do wszystkich akcjonariuszy.


Jeżeli powyższe formularze z przyczyn technicznych nie mogą zostać udostępnione na stronie internetowej, spółka publiczna wskazuje na tej stronie sposób i miejsce uzyskania formularzy. W takim przypadku spółka publiczna wysyła formularze nieodpłatnie pocztą każdemu akcjonariuszowi na jego żądanie.

Formularze powinny zawierać proponowaną treść uchwały WZA i umożliwiać: (-) identyfikację akcjonariusza oddającego głos oraz jego pełnomocnika, jeżeli akcjona-

riusz wykonuje prawo głosu przez pełnomocnika,(-) oddanie głosu w rozumieniu art. 4 § 1 pkt 9 KSH,(-) złożenie sprzeciwu przez akcjonariuszy głosujących przeciwko uchwale,(-) zamieszczenie instrukcji dotyczących sposobu głosowania w odniesieniu do każdej

z uchwał, nad którą głosować ma pełnomocnik.Miejsce walnych zgromadzeń akcjonariuszy – art. 403 KSH.

orzecznictwo

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 17 grudnia 2010 r. iii czP 96/2010LexPolonica nr 2427680Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/12OSNC 2011/7–8 poz. 81Rejent 2011/2 str. 143Odmowa zamieszczenia przez zarząd ogłoszenia, o którym mowa w art. 402[1] k.s.h., gdy z inicjatywą zwołania walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki publicznej wy-stępują akcjonariusze na podstawie art. 399 § 3 k.s.h., oznacza niezwołanie przez za-rząd walnego zgromadzenia, w rozumieniu art. 594 § 1 pkt 3 k.s.h.

6.8.3.1.3. Podmioty uprawnione do uczestnictwa w wza

Uprawnionymi do uczestnictwa w WZA są: (1) w spółce publicznej, jak i niepublicznej, uprawnionymi będą aktualni członkowie za-

rządu i rady nadzorczej (art. 4066 KSH), w przypadku określonym w art. 395 § 3 KSH uprawnienie to posiadają także byli członkowie zarządu.

(2) w spółce niepublicznej (art. 406 KSH): (a) w przypadku: (i) uprawnionych z akcji imiennych, (ii) uprawnionych ze świadectw tymczasowych, (iii) zastawników, którym przysługuje prawo głosu, (iv) użytkowników, którym przysługuje prawo głosu, konieczne jest wpisane tych osób do księgi akcyjnej co najmniej na tydzień przed

odbyciem walnego zgromadzenia, (b) w przypadku: (i) uprawnionych z akcji na okaziciela

jeżeli dokumenty akcji zostaną złożone w spółce co najmniej na tydzień przed ter-minem tego zgromadzenia i nie będą odebrane przed jego ukończeniem. Zamiast akcji może być złożone zaświadczenie wydane na dowód złożenia akcji u (i) nota-riusza, (ii) w banku lub (iii) firmie inwestycyjnej, mających siedzibę lub oddział na


terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, wskazanych w ogłoszeniu o zwołaniu walnego zgroma-dzenia. W zaświadczeniu wskazuje się numery dokumentów akcji i stwierdza, że dokumenty akcji nie będą wydane przed zakończeniem walnego zgromadzenia.

(2) w spółce publicznej (art. 4061 – art. 4063 KSH): W spółce publicznej podstawą do określenia podmiotów legitymowanych jest ustale-

nie tzw. dnia rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (ang. record date). Celem wprowadzenia do KSH record date było zachęcenie akcjonariuszy do uczestnictwa w WZA poprzez umożliwienie im przenoszenia należących do nich akcji w okresie między dniem rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu a dniem zakończenia walnego zgroma-dzenia (art. 4064 KSH).

Prawo uczestniczenia w WZA spółki publicznej mają tylko osoby będące akcjonariusza-mi spółki na 16 dni przed datą walnego zgromadzenia. Dzień rejestracji uczestnictwa w wal-nym zgromadzeniu jest jednolity dla uprawnionych z akcji na okaziciela i akcji imiennych.

Procedura ustalania uprawnionych do uczestnictwa w WZA zależy od tytułu upraw-niającego do uczestnictwa, a także od tego, czy akcje mają postać dokumentu czy też są zde-materializowane (art. 4062 KSH): (a) uprawnieni akcji imiennych,(b) uprawnieni ze świadectw tymczasowych,(c) zastawnicy, którym przysługuje prawo głosu,(d) użytkownicy, którym przysługuje prawo głosuwinni być wpisani do księgi akcyjnej w dniu rejestracji uczestnictwa w WZA, natomiast w przypadku: (e) uprawnionych z akcji na okaziciela, uzależnione to będzie od postaci akcji tj. czy mają

one postać dokumentu (zmaterializowaną) czy też mają charakter zdematerializowa-ny, w przypadku:

(i) akcji mających postać dokumentu: konieczne będzie złożenie dokumentów akcji w spółce nie później niż w dniu rejestra-cji uczestnictwa w WZA i ich nieodbieranie przed zakończeniem tego dnia. Jako rów-noważne ze złożeniem akcji jest traktowane zaświadczenie wydane na dowód złożenia akcji u notariusza, w banku lub firmie inwestycyjnej mających siedzibę lub oddział na terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, wskazanych w ogłoszeniu o zwołaniu walnego zgromadze-nia. W zaświadczeniu wskazuje się numery dokumentów akcji i stwierdza, że doku-menty akcji nie będą wydane przed upływem dnia rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Lista uprawnionych ze zmaterializowanych akcji na okaziciela będzie ustalana w oparciu o powyższą procedurę (art. 4063 § 1 i § 6 KSH),

(ii) akcji zdematerializowanych: konieczne jest wystąpienie przez uprawnionego o wystawienie mu imiennego zaświad-czenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (art. 4063 § 2 KSH), w oparciu o powyższe zaświadczenie KDPW przygotowuje i udostępnia spółce wykaz uprawnio-nych do uczestnictwa w WZA (art. 4063 § 6–8 KSH).Na co najmniej 3 dni powszednie (czyli nie licząc sobót i niedziel) przed odbyciem

WZA, w lokalu zarządu spółki publicznej powinna być wyłożona podpisana przez zarząd lista akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w WZA. Lista uprawnionych akcjona-


riuszy winna zawierać nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) uprawnionych, ich miejsce za-mieszkania (siedzibę), liczbę, rodzaj i numery akcji oraz liczbę przysługujących im głosów. Osoba fizyczna może podać adres do doręczeń zamiast miejsca zamieszkania. Akcjonariusz może przeglądać listę akcjonariuszy w lokalu zarządu oraz żądać odpisu listy za zwrotem kosztów jego sporządzenia. Jeżeli prawo głosu z akcji przysługuje zastawnikowi lub użyt-kownikowi, okoliczność tę zaznacza się na liście akcjonariuszy na wniosek uprawnionego (art. 407 § 1 i 3 KSH).

Dodatkowe uprawnienia akcjonariuszy w tym zakresie: (-) art. 407 § 2 (spółki publiczne, jak i niepubliczne),(-) art. 407 § 11 KSH (tylko spółki publiczne).

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 10 czerwca 2005 r. ii ck 715/2004LexPolonica nr 379682Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/10OSP 2006/5 poz. 55Rejent 2005/11 str. 153Akcjonariusz spełniający warunki formalne uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, określone w art. 406 ksh, nie może być pozbawiony tego uczestnictwa przez zarząd spół-ki ani też przez przewodniczącego walnego zgromadzenia.

6.8.4. Przebieg wza

6.8.4.1. Przesłanki ważności wza i zdolności do podejmowania uchwał

Zasadą jest, iż nie jest możliwe podjęcie uchwał w przypadku braku formalnego zwoła-nia WZA. W drodze wyjątku art. 405 § 1 KSH dopuszcza możliwość podjęcia uchwały po-mimo braku formalnego zwołania walnego zgromadzenia jeżeli (i) cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, (ii) nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia walne-go zgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad.

Podobnie nie jest możliwe podjęcie uchwały w sprawach nieobjętych porządkiem ob-rad z dwoma wyjątkami: (a) zawsze mogą być uchwalone, mimo że nie były umieszczone w porządku obrad: (i) wniosek o zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia

oraz (ii) wnioski o charakterze porządkowym,(b) inne uchwały, nieobjęte porządkiem obrad mogą być podjęte wyłącznie, jeżeli: (i) cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na walnym zgromadzeniu oraz (ii) nikt z obecnych nie zgłosi sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały.

Zasadą jest także ważność WZA bez względu na ilość reprezentowanych na nim ak-cji (czyli brak wymogu quorum). Wyjątki w tym zakresie mogą przewidywać regulacje (i) art. 301–490 KSH, (ii) statutu spółki akcyjnej (art. 408 § 1 KSH).


6.8.4.2. Przebieg i organizacja wza – informacje ogólne

Uchwały WZA winny być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza (art. 421 § 1 KSH).

WZA otwiera przewodniczący wybrany w sposób określony w art. 409 KSH (w głoso-waniu tajnym – art. 420 § 2 KSH, bezwzględną większością głosów – art. 414 KSH), następ-nie przewodniczący zarządza sporządzenie listy obecności w trybie określonym w art. 410 KSH, stwierdza prawidłowość zwołania walnego zgromadzenia i jego zdolność do powzię-cia uchwał (art. 421 § 1 ab initio KSH).

Następnie przewodniczący zarządza głosowanie w sprawie powołania komisji skru-tacyjnej (może ono nastąpić w głosowaniu jawnym – art. 420 § 3 KSH) oraz przyjęcia po-rządku obrad walnego zgromadzenia.

W dalszej kolejności przewodniczący zarządza dyskusję oraz głosowanie nad poszcze-gólnymi uchwałami (co do treści protokołu w tym zakresie – art. 421 § 2 KSH).

WZA może podjąć większością 2/3 głosów uchwały o zarządzeniu przerwy w obra-dach. Łącznie przerwy nie mogą trwać dłużej niż 30 dni (art. 408 § 2 KSH).

W trakcie obrad WZA zarząd jest obowiązany do udzielenia akcjonariuszowi na jego żą-danie informacji dotyczących spółki w trybie i na zasadach określonych w art. 428–429 KSH.

Po wyczerpaniu porządku obrad przewodniczący zarządza zamknięcie obrad WZA.Dane podlegające załączeniu do księgi akcyjnej – art. 421 § 3 KSH, dane podlegające

ujawnieniu na stronie internetowej spółki – art. 421 § 4 KSH.

6.8.4.3. wykonywanie prawa głosu

6.8.4.3.1. zagadnienia wstępne

Akcja daje prawo do jednego głosu na walnym zgromadzeniu (art. 411 § 1 KSH).Zasada ta ma w pełni zastosowanie do akcji na okaziciela (mających postać dokumen-

tu, jak i zdematerializowanych), w przypadku akcji imiennych możliwe jest natomiast ich uprzywilejowanie poprzez przyznanie 2 głosów na jedną akcję (art. 351 KSH). Akcje nieme (art. 353 § 3 KSH) nie dają prawa do jakiegokolwiek głosu.

Prawo głosu przysługuje od pełnego pokrycia akcji, chyba że statut zawiera w tym względzie inną regulację (art. 411 § 2 KSH).

W przypadku jeżeli statut tak stanowi (art. 304 § 3 KSH w zw. z art. 411 § 3–4 KSH), możliwe jest: (1) ograniczenie prawa głosu akcjonariuszy dysponujących powyżej 1/10 ogółu głosów

w spółce. Do liczby głosów, jakimi dysponuje akcjonariusz dolicza się głosy przysługu-jące mu jako zastawnikowi lub użytkownikowi lub na podstawie innego tytułu praw-nego. Ograniczenie może również dotyczyć innych osób dysponujących prawem głosu jako zastawnik, użytkownik lub na podstawie innych tytułów prawnych. Ograniczenie to może dotyczyć wyłącznie wykonywania prawa głosu z akcji przekraczających limit głosów określony w statucie,

(2) skumulowanie głosów należących do akcjonariuszy, między którymi istnieje stosunek dominacji lub zależności w rozumieniu KSH lub odrębnej ustawy, a także określenie zasad redukcji głosów. W takim przypadku, do głosów z akcji spółki dominującej do-licza się głosy z akcji spółki lub spółdzielni zależnej.


Nowością wprowadzoną niedawno do KSH jest tzw. możliwość niejednolitego wyko-nywania prawa głosu (art. 4113 KSH). Polega ona na możliwości odmiennego głosowania przez akcjonariusza z każdej swojej akcji (np. akcjonariusz posiadający 1500 akcji podczas głosowania za konkretną uchwałą ze 100 akcji głosuje za, z 1000 wstrzymuje się, natomiast z 400 głosuje przeciw).

Jeżeli statut przewiduje taką możliwość, dopuszczalne jest uczestnictwo w WZA za pomocą środków komunikacji elektronicznej vide art. 4065 KSH (tzw. wirtualne WZA).

6.8.4.3.2. Ustawowe wyłączenie prawa głosu (art. 413 ksh)

W przypadku spółki niepublicznej akcjonariusz nie może ani osobiście, ani przez peł-nomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących: (a) jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia abso-

lutorium,(b) zwolnienia z zobowiązania wobec spółki,(c) sporu pomiędzy nim a spółką.

Powyższe zakazy nie dotyczą spółki publicznej. Akcjonariusz spółki publicznej może głosować jako pełnomocnik przy powzięciu uchwał dotyczących jego osoby, określonych w art. 413 § 1 KSH. W takim przypadku pełnomocnictwo może upoważniać do reprezentacji tylko na jednym WZA. Udzielenie dalszego pełnomocnictwa jest wyłączone. Pełnomocnik ma obowiązek ujawnić akcjonariuszowi okoliczności wskazujące na istnienie bądź możli-wość wystąpienia konfliktu interesów. Pełnomocnik głosuje zgodnie z instrukcjami udzie-lonymi przez akcjonariusza.

6.8.4.3.3. większości głosów (art. 413 ksh)

Zasadą jest, iż uchwały zapadają bezwzględną większością głosów jeżeli przepisy KSH lub statut nie stanowią inaczej (art. 414 KSH).

Kwalifikowane większości głosów przewidują w szczególności następujące przepi-sy KSH: (1) większości 95% wymaga przymusowy wykup (squeeze out) określony w art. 418 KSH,(2) większości 4/5 – uchwała o pozbawieniu prawa poboru określona w art. 433 § 2 KSH,

winna ona także zawierać w tym względzie dodatkowe postanowienia,(3) większości 3/4 głosów (art. 415 § 1 KSH) – uchwała dotycząca: (a) zmiany statutu, (b) umorzenia akcji, przy czym jeżeli na WZA jest reprezentowana co najmniej po-

łowa kapitału zakładowego, do powzięcia uchwały o umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów,

(c) obniżenia kapitału zakładowego, (d) zbycia przedsiębiorstwa albo jego zorganizowanej części (vide dodatkowo także

art. 393 § pkt 3 KSH w z zw. z art. 17 KSH), (e) rozwiązania spółki, przy czym w przypadku określonym w art. 397 KSH – po-

wzięcia uchwały o rozwiązaniu spółki wystarczy bezwzględna większość głosów jeżeli statut nie stanowi inaczej,

(e) emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji,(4) większości 2/3 wymaga:


(a) uchwała dotycząca finansowania przez spółkę nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji (art. 343 KSH), jeżeli jednak na WZA jest reprezentowana co naj-mniej połowa kapitału zakładowego, do podjęcia uchwały wystarczy bezwzględ-na większość głosów,

(b) uchwała o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki (art. 416 § 1 KSH), przy czym występują w tym przypadku dodatkowe ograniczenia co do głosowania (art. 416 § 2–3 KSH) oraz dodatkowe przesłanki skuteczności tej uchwały (art. 416 § 4 oraz art. 417 KSH).

Uchwała dotycząca zmiany statutu zwiększająca świadczenia akcjonariuszy lub uszczu-plająca prawa przyznane osobiście poszczególnym akcjonariuszom (określone w art. 354 KSH) wymaga zgody wszystkich akcjonariuszy, których dotyczy (art. 415 § 3 KSH).

Statut może ustanowić surowsze warunki powzięcia uchwał, o których mowa w art. 414 § 1–4 KSH.

6.8.4.3.4. Tajność/jawność, oddzielne głosowanie grupami (rodzajami) akcji/możliwość głosowania korespondencyjnego

Zasad dotyczących tajności/jawności nie stosuje się, gdy w WZA uczestniczy tylko je-den akcjonariusz (art. 420 § 4 KSH).

Zasadą jest jawność głosowania (art. 420 § 1 KSH).Tajne głosowanie zarządza się:

(1) zawsze: (a) przy wyborach, (b) nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów, (c) o pociągnięcie do odpowiedzialności członków zarządu oraz likwidatorów, (d) w sprawach osobowych (WZA może jednak podjąć uchwałę o uchyleniu tajności

głosowania w sprawach dotyczących wyboru komisji powoływanej przez walne zgromadzenie),

(2) na żądanie choćby jednego z akcjonariuszy obecnych lub reprezentowanych na WZA (nieważne jakiej sprawy dotyczy).Przepisy KSH wykluczają czasami możliwość głosowania nad pewnymi sprawami

w drodze głosowania tajnego (np. art. 416 § 2 KSH, art. 418 in fine KSH, art. 4181 in fine § 1 KSH).

Jeżeli w spółce istnieją akcje o różnych uprawnieniach (czyli akcje zwykłe i uprzywile-jowane), uchwały o (art. 419 § 1–2 KSH): (1) zmianie statutu (art. 430 i nast. KSH),(2) obniżeniu kapitału zakładowego (art. 455 i nast. KSH),(3) umorzeniu akcji (art. 359–360 KSH w zw. z art. 455 i nast. KSH),(4) emisji nowych akcji uprzywilejowanych, które przyznają uprawnienia tego samego

rodzaju, jakie służą dotychczasowym akcjom uprzywilejowanym albo przyznają inne uprawnienia mogące naruszyć prawa dotychczasowych akcjonariuszy uprzywilejowa-nych, z wyjątkiem sytuacji gdy statut przewiduje emisję nowych akcji uprzywilejowanych,mogące naruszyć prawa akcjonariuszy danego rodzaju akcji, powinny być powzięte

w drodze oddzielnego głosowania w każdej grupie (rodzaju) akcji. W każdej grupie akcjo-nariuszy uchwała powinna być powzięta większością głosów, jaka jest wymagana do po-wzięcia tego rodzaju uchwały na walnym zgromadzeniu.


Nowością wprowadzoną do KSH w przypadku spółek publicznych jest możliwość gło-sowania korespondencyjnego w trybie i na zasadach określonych w art. 4111–4112 KSH.

6.8.4.3.5. Pełnomocnictwo

Akcjonariusz może uczestniczyć w walnym zgromadzeniu oraz wykonywać prawo gło-su osobiście lub przez pełnomocnika.

Jeżeli co innego nie wynika z treści pełnomocnictwa, pełnomocnik wykonuje wszyst-kie uprawnienia akcjonariusza na walnym zgromadzeniu. Natomiast do udzielenia dal-szego pełnomocnictwa konieczne jest wyraźne postanowienie w treści pełnomocnictwa.

Możliwe jest udzielanie przez kilku akcjonariuszy pełnomocnictwa jednemu pełno-mocnikowi. Pełnomocnik może głosować odmiennie z akcji każdego akcjonariusza. Nie można ograniczać prawa ustanawiania pełnomocnika na walnym zgromadzeniu i liczby pełnomocników.

Przepisy o wykonywaniu prawa głosu przez pełnomocnika stosuje się do wykonywa-nia prawa głosu przez innego przedstawiciela.

Forma pełnomocnictwa (ma ona zastosowanie zarówno do ustanowienia, jak i odwo-łania pełnomocnictwa) w przypadku: (a) spółki niepublicznej – wymaga ono formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 4121

§ 1 KSH).(b) spółki publicznej – może być udzielone: (-) na piśmie lub (-) w postaci elektronicznej w tym przypadku nie jest wymagane opatrzenie bezpiecz-

nym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifiko-wanego certyfikatu. Spółka ma obowiązek wskazać akcjonariuszom co najmniej jeden sposób zawiadamiania przy wykorzystaniu środków komunikacji elek-tronicznej o udzieleniu pełnomocnictwa w postaci elektronicznej. O sposobie zawiadamiania rozstrzyga regulamin walnego zgromadzenia, zaś w braku regu-laminu – zarząd spółki. Spółka podejmuje odpowiednie działania służące weryfi-kacji ważności pełnomocnictwa udzielonego elektronicznie. Działania te powinny być proporcjonalne do celu.

Statut nie może wprowadzać dalej idących ograniczeń dotyczących formy udzielenia pełnomocnictwa.

Ustawowe wyłączenia możliwości działania jako pełnomocnik – w ich ramach nale-ży wyróżnić: (1) wyłączenia o charakterze podmiotowym (art. 4122 KSH),(2) wyłączenia o charakterze przedmiotowym (art. 413 KSH).

Ad (1)Wyłączenia o charakterze podmiotowym wyglądają inaczej w przypadku spółek pu-

blicznych i niepublicznych: (a) w spółkach niepublicznych pełnomocnikami na WZA nie mogą być: (i) członek zarządu, (ii) pracownik spółki,(b) w spółkach publicznych pełnomocnikiem na WZA może być członek zarządu, członek

rady nadzorczej, likwidator, pracownik spółki publicznej lub członek organów lub pra-


cownik spółki lub spółdzielni zależnej od tej spółki. Jednakże pełnomocnictwo dla po-wyższych osób jest obwarowane szeregiem ograniczeń i dodatkowych wymogów (tzw. pełnomocnictwo związane).Pełnomocnictwo związane:

(i) może upoważniać do reprezentacji tylko na jednym WZA,(ii) udzielenie dalszego pełnomocnictwa jest wyłączone,(iii) pełnomocnik ma obowiązek ujawnić akcjonariuszowi okoliczności wskazujące na ist-

nienie bądź możliwość wystąpienia konfliktu interesów,(iv) pełnomocnik głosuje zgodnie z instrukcjami udzielonymi przez akcjonariusza (moco-

dawcę).Ad (2)Wyłączenia o charakterze przedmiotowym zostały omówione w ramach ustawowych

ograniczeń prawa głosu (art. 413 KSH).

6.9. zmiana statutu

6.9.1. zagadnienia ogólne

Zmiana statutu spółki wymaga (art. 430 KSH): (A) uchwały WZA,(B) wpisu do rejestru.

Ad (A)Przez zmianę statutu należy rozumieć każdą jego zmianę (nawet stylistyczną).Zasadą jest, iż zmiana statutu spółki wymaga uchwały WZA.W drodze wyjątku uprawnionym do (współ)decydowania o zmianie statutu może być

zarząd. Będzie to miało miejsce w następujących przypadkach: (1) tzw. kapitału docelowego (art. 455 § 3 KSH),(2) przy obniżeniu kapitału: (a) przy automatycznym umorzeniu akcji (art. 359 § 7 KSH), (b) przy umorzeniu ustawowym (art. 363 § 5 KSH),(3) przy dookreśleniu kwoty w ramach tzw. widełkowego określenia kapitału zakłado-

wego (w spółce niepublicznej: art. 431 § 7 w zw. z art. 310 § 2 KSH, natomiast w spół-ce publicznej WZA może upoważnić do tego zarząd albo radę nadzorczą vide art. 342 § 5 KSH).Rada nadzorcza może zostać upoważniona przez WZA do ustalenia jednolitego tekstu

zmienionego statutu lub wprowadzenia innych zmian o charakterze redakcyjnym określo-nych w uchwale zgromadzenia (art. 430 § 5 KSH).

Zwoływanie WZA dotyczących zmiany statutu podlega co do zasady tym samym za-sadom, co zwoływanie każdego WZA. W spółkach niepublicznych konieczne więc będzie ogłoszenie w trybie art. 402 § 2 KSH. W przypadku zamierzonej zmiany statutu powołać należy dotychczas obowiązujące postanowienia, jak również treść projektowanych zmian. Jeżeli jest to uzasadnione znacznym zakresem zamierzonych zmian, ogłoszenie może za-wierać projekt nowego tekstu jednolitego statutu wraz z wyliczeniem nowych lub zmienio-nych postanowień statutu (art. 402 § 2 KSH). Analogiczne obowiązki ciążyć będą na spółce publicznej (art. 4021–4032 KSH, w szczególności art. 4022 pkt 5 KSH). W przypadku pod-


wyższeń kapitału konieczne będzie dodatkowo wskazanie proponowanego dnia prawa po-boru (art. 432 § 2–3 KSH).

Ad (B)Zgłoszenia zmiany statutu do KRS dokonuje zarząd.KSH przewiduje w tym zakresie terminy zawite na dokonanie zgłoszenia:

(1) zasadą jest 3 miesięczny termin od dnia powzięcia uchwały (art. 432 § 2 KSH), który to termin może podlegać wydłużeniu w przypadku:

(a) podwyższenia kapitału zakładowego: (-) w ciągu 6 miesięcy, (-) w przypadku akcji nowej emisji będących przedmiotem oferty publicznej objętej

prospektem emisyjnym (memorandum informacyjnym), zgodnie z OfPublU – w ciągu 12 miesięcy od dnia zatwierdzenia prospektu emisyjnego (albo innego dokumentu informacyjnego) oraz nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia przy-działu akcji, przy czym wniosek o zatwierdzenie odpowiedniego dokumentu in-formacyjnego nie może zostać złożony po upływie 4 miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego,

(b) obniżenia kapitału zakładowego: (-) w ciągu 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały, (-) a w przypadku, gdy równocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następu-

je jego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości w drodze nowej emi-sji akcji od dnia ustalonego zgodnie z pkt (a) ppkt (2).

Równocześnie z wpisem o zmianie statutu należy wpisać do rejestru zmiany danych wymienionych w art. 318 i art. 319 KSH. Do zarejestrowania zmian statutu stosuje się odpo-wiednio przepisy art. 324 i art. 327 KSH. Jeżeli WZA nie ustaliło tekstu jednolitego, a także nie upoważniło do tego rady nadzorczej (art. 430 § 5 KSH), upoważnionym do sporządze-nia tekstu jednolitego jest zarząd spółki (art. 9 ust. 4 KRSU).

W pozostałym zakresie mają tutaj zastosowanie odpowiednie przepisy dotyczące po-stępowania rejestrowego (vide wcześniejsze rozdziały).

Zmiana statutu następuje z chwilą rejestracji uchwały zmieniającej statut w KRS.Wśród zmian statutu najbardziej rozbudowaną jest regulacja zmiany statutu dotyczą-

ca podwyższenia kapitału zakładowego (art. 431–454 KSH) oraz obniżenia kapitału zakła-dowego (art. 455–458 KSH).

6.9.2. Podwyższenie kapitału zakładowego

W ramach podwyższenia kapitału zakładowego można wyróżnić następujące jego sposoby: (A) zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego,(B) podwyższenie kapitału zakładowego ze środków własnych spółki,(C) podwyższenie w ramach kapitału docelowego (art. 444–447 KSH),(D) warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego (art. 448–454 KSH).

Ad (A)Podstawowym trybem podwyższenia kapitału zakładowego jest zwykłe podwyższenie

kapitału zakładowego będące schematem konstrukcyjnym na którym bazują pozostałe spo-soby podwyższenia kapitału zakładowego (np. 453 § 1 KSH).


Podwyższenie kapitału zakładowego może być dokonane dopiero po całkowitym wpła-ceniu co najmniej dziewięciu dziesiątych dotychczasowego kapitału zakładowego. Przepisu nie stosuje się w przypadku łączenia się spółek (art. 431 § 3 KSH).

Zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego wymaga zmiany statutu i następuje w dro-dze emisji: (i) nowych akcjilub (ii) podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych akcji.

Uchwała o zwykłym podwyższeniu kapitału zakładowego jest podejmowana więk-szością 3/4 głosów (art. 415 § 1 KSH). Brak jest wymogu co do kworum (art. 408 § 1 KSH). Wyjątkiem w tym zakresie jest podejmowanie przez WZA spółki publicznej uchwały w spra-wie podwyższenia kapitału zakładowego przewidującej objęcie nowych akcji w drodze sub-skrypcji prywatnej lub subskrypcji otwartej przez oznaczonego adresata (vide art. 431 § 3a KSH).

Ogłoszony porządek obrad WZA winien wskazywać proponowany dzień prawa po-boru (art. 432 § 3 KSH).

Do podwyższenia kapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy art. 308–3121, art. 315 § 2, art. 316 § 2, art. 317, art. 321 § 2, art. 322 i art. 328 § 5 KSH.

W przypadku obejmowania nowych akcji dotychczasowym akcjonariuszom przysługu-je tzw. prawo poboru czyli prawo pierwszeństwa ich objęcia w stosunku do liczby posiada-nych akcji (art. 433 § 1 KSH). W interesie spółki WZA może pozbawić akcjonariuszy prawa poboru akcji w całości lub w części. Uchwała WZA wymaga większości co najmniej 4/5 gło-sów. Pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru akcji może nastąpić w przypadku, gdy zosta-ło to zapowiedziane w porządku obrad WZA. Zarząd przedstawia walnemu zgromadzeniu pisemną opinię uzasadniającą powody pozbawienia prawa poboru oraz proponowaną cenę emisyjną akcji bądź sposób jej ustalenia. Wyłączenie prawa poboru nie będzie konieczne w przypadkach określonych w art. 433 § 3–5 KSH. Wyłączenie prawa poboru nie musi do-tyczyć całości emitowanych akcji, może być nim objęta tylko część.

W zależności od sposobu określenia podmiotów, którym zaoferowane będą nowe ak-cje do objęcia, można wyróżnić: (1) subskrypcję prywatną,(2) subskrypcję zamkniętą,(3) subskrypcję otwartą.

Procedura podwyższenia kapitału zakładowego różnić się będzie w zależności od za-stosowanego sposobu subskrypcji.

I tak: Ad (1)Subskrypcja prywatna polega na złożeniu oferty przez spółkę i jej przyjęciu przez ozna-

czonego adresata; przyjęcie oferty następuje na piśmie pod rygorem nieważności (art. 431 § 2 pkt 1 KSH). Objęcie akcji w tym trybie nie może być uzależnione od warunku lub ter-minu (art. 431 § 6 KSH). W następstwie przyjęcia oferty przez subskrybenta strony zawie-rają umowę o objęciu akcji (art. 441 § 2 pkt 6 KSH), która w szczególności winna zawierać zobowiązanie spółki do przyznania określonej liczby akcji nowej emisji zgodnie z warunka-mi wynikającymi z uchwały WZA za określoną cenę, zobowiązanie subskrybenta do wnie-sienia wkładu w całości lub części, a także zgodę subskrybenta na brzmienie statutu, jeżeli nie jest on akcjonariuszem spółki (art. 437 § 2 pkt 3 KSH).


Aby było możliwe złożenie subskrybentowi (subskrybentom) prywatnym oferty objęcia nowych akcji, konieczne jest wyłączenie w odniesieniu do ww. akcji prawa poboru (art. 433 § 2 KSH). Nie oznacza to, iż spółka pragnąca przeprowadzić subskrypcję prywatną musi wyłączyć całe prawo poboru przysługujące jej akcjonariuszom, możliwe jest np. wyłącze-nie prawa poboru tylko do 40% akcji, które będą następnie przyznane subskrybentowi pry-watnemu, a zachowanie go w pozostałych 60% (ich subskrypcja nastąpi wtedy w ramach subskrypcji zamkniętej).

Podwyższenie kapitału należy zgłosić do KRS zgodnie z art. 441 § 1–2 KSH. Podwyższenie następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 441 § 4 KSH).

Ad (2)Subskrypcja zamknięta polega na zaoferowaniu akcji wyłącznie akcjonariuszom, któ-

rym służy prawo poboru – nie ma więc konieczności wyłączania prawa poboru (art. 431 § 1 KSH).

Zaoferowanie nowych akcji akcjonariuszom, którym przysługuje prawo poboru, może nastąpić w drodze ogłoszenia (art. 434 § 1 KSH) bądź w przypadku, gdy wszystkie akcje są akcjami imiennymi, ogłoszenie może być wysłane listami poleconymi.

Treść ogłoszenia określa art. 434 § 2 KSH.Następnie akcjonariusze wykonują prawo poboru w pierwszym terminie, a gdy całość

akcji nie została objęta, także w drugim terminie (art. 435 KSH). Wykonywanie prawa po-boru w ramach spółki publicznej następuje w trybie i na zasadach określonych w art. 436 KSH (główną różnicą jest tutaj wykonywanie prawa poboru w ramach jednego terminu, a nie dwóch).

Co do treści, formy i terminów zapisu na akcje – art. 437–438 KSH.Zarząd, w terminie 2 tygodni od upływu terminu zamknięcia subskrypcji, dokonuje

przydziału akcji subskrybentom zgodnie z ogłoszonymi zasadami przydziału akcji, jeżeli co najmniej minimalna liczba akcji przeznaczonych do objęcia została subskrybowana i nale-życie opłacona (art. 439 § 1 KSH). Wykazy subskrybentów ze wskazaniem liczby i rodzaju przyznanych każdemu z nich akcji należy wyłożyć najpóźniej w terminie tygodnia od dnia przydziału akcji i pozostawić do wglądu w ciągu następnych dwóch tygodni w miejscach, gdzie zapisy były przyjmowane. Osoby, którym akcji nie przydzielono, należy wezwać do odbioru wpłaconych kwot najpóźniej z upływem dwóch tygodni od dnia zakończenia przy-działu akcji. Termin odbioru wpłaconych kwot nie może być dłuższy niż dwa tygodnie od dnia zakończenia przydziału akcji.

Podwyższenie kapitału zakładowego zarząd zgłasza do KRS wraz z załącznikami okre-ślonymi w art. 441 § 2–3 KSH.

Podwyższenie kapitału zakładowego następuje z chwilą wpisania do rejestru (art. 441 § 4 KSH).

Należy pamiętać, iż subskrypcja zamknięta w przypadku, gdy będzie kierowana do ponad 100 akcjonariuszy, spełni wymogi oferty publicznej6. W takim przypadku do prze-prowadzenia subskrypcji zamkniętej, niezależnie od wymogów określonych w KSH, zasto-sowanie znajdą regulacje dotyczące oferty publicznej. W szczególności konieczne będzie

6 Zgodnie z art. 3 ust. 3 OfPublU ofertą publiczną jest udostępnianie, co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach war-tościowych i warunkach dotyczących ich nabycia stanowiących dostateczną podstawę do podję-cia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych.


w tym przypadku sporządzenie odpowiedniego dokumentu informacyjnego (co do zasady prospektu emisyjnego), jego zatwierdzenie przez KNF, a także udostępnienie do publicznej wiadomości (art. 7 ust. 1 OfPublU).

Ad (3)Subskrypcja otwarta polega na zaoferowaniu akcji osobom, którym nie służy prawo

poboru, w drodze ogłoszenia wzywającego do zapisywania się na akcje (art. 440 § 1 KSH).Subskrypcja otwarta może być dokonana w oparciu o dwa modele:

(a) subskrypcji otwartej, która nie będzie dokonywana w trybie oferty publicznej. Jest to model rzadko występujący, bowiem kierowanie oferty publicznej do nieoznaczone-go adresata ex definitio wypełnia przesłanki oferty publicznej określone art. 3 ust. 3 OfPublU. W praktyce model ten będzie miał zastosowanie do sytuacji, w których na gruncie OfPublU brak będzie obowiązku sporządzania jakiegokolwiek dokumentu in-formacyjnego (prospektu, memorandum itp.). Subskrypcja akcji w tym przypadku re-gulowana jest przez art. 440–441 KSH.

(b) subskrypcji otwartej dokonywanej w ramach oferty publicznej.W tym przypadku subskrypcja akcji uregulowana będzie przez art. 440 § 2

w zw. z art. 437–439 KSH oraz art. 441 KSH, a także odpowiednie regulacje prawa rynku kapitałowego (w szczególności OfPublU, OIFU).

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 17 czerwca 1997 r. iii ckn 95/97LexPolonica nr 325721Glosa 1998/7 str. 29OSNC 1997/12 poz. 203Radca Prawny 1998/1 str. 69Objęcie określonych akcji nowej emisji w związku z podwyższeniem kapitału akcyjne-go – tak akcji pieniężnych, jak i aportowych, oraz objęcie ich zarówno przez dotych-czasowych akcjonariuszy, jak i osoby trzecie, związane jest każdorazowo z konkretną uchwałą walnego zgromadzenia akcjonariuszy o podwyższeniu kapitału. Jeżeli uchwa-ła w tej sprawie pozbawiona była skutków prawnych, to w razie ponownego uchwale-nia podwyższenia kapitału akcyjnego konieczne jest powtórne objęcie określonej liczby akcji przez zainteresowane osoby.

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 11 marca 1997 r. iii czP 6/97LexPolonica nr 320452Glosa 1997/8 str. 32Monitor Prawniczy 1997/6 str. VOSNC 1997/6–7 poz. 73OSP 1997/9 poz. 167Prokuratura i Prawo – dodatek 1997/9 poz. 27Podwyższenie kapitału akcyjnego może być dokonane także przez zwiększenie nominal-nej wartości akcji z równoczesnym przeniesieniem do kapitału akcyjnego odpowiedniej części środków z funduszu rezerwowego.


Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 15 marca 2007 r. ii csk 529/2006LexPolonica nr 20732481. Zgodnie z art. 431 § 1 k.s.h. podwyższenie kapitału zakładowego może nastąpić w drodze emisji nowych akcji lub podwyższenia wartości nominalnej akcji dotychczaso-wych. Użyty w tym przepisie spójnik „lub” nie oznacza alternatywy rozłącznej. Możliwe jest zastosowanie obu wskazanych sposobów podwyższenia kapitału zakładowego rów-nolegle, nawet w drodze uchwały podjętej na tym samym walnym zgromadzeniu.2. Konstytutywny charakter wpisu do rejestru zmiany statutu spółki w związku z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego sprawia, że podjęcie uchwały o pod-wyższeniu kapitału zakładowego przez emisję nowych akcji i – jednocześnie – przez podwyższenie wartości akcji dotychczasowych do wysokości ustalonej dla akcji nowo emitowanych, nie łamie bezwzględnie obowiązującej zasady równej wartości nominal-nej akcji wyrażonej w art. 302 k.s.h. Zasady tej nie narusza też wpis takiej uchwały do rejestru.3. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie określają wprost, w jaki sposób powinny być wnoszone pieniężne wkłady uzupełniające na akcje w związku z podwyższeniem ich wartości nominalnej. Istnieją natomiast unormowania regulujące tę materię w odnie-sieniu do wkładów wnoszonych przy tworzeniu spółki akcyjnej (art. 329, art. 330 k.s.h.). Na gruncie tych przepisów należy dopuścić – w razie braku odmiennego zastrzeżenia w statucie – wniesienie wkładu pieniężnego na akcje przez osobę trzecią na rachunek akcjonariusza.

wyrok sądu apelacyjnego w katowicach z dnia 28 października 2009 r. V aca 358/2009LexPolonica nr 2289044Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach i Sądów Okręgowych 2010/1 poz. 10 str. 28Przepis art. 431 ksh reguluje kwestie związane z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki akcyjnej wskazując w § 2 dopuszczalne sposoby podwyższenia kapitału zakłado-wego. Tym sposobem na wypadek podwyższenia kapitału zakładowego w drodze emi-sji nowych akcji jest także subskrypcja prywatna polegająca na złożeniu przez spółkę oferty i jej przyjęciu przez oznaczonego adresata. Adresatem takiej oferty może być za-równo osoba, której nie służy prawo poboru, a więc osoba trzecia spoza grona akcjona-riuszy, jak i dotychczasowy akcjonariusz, któremu spółka oferuje większy niż wynikający z prawa poboru pakiet akcji. Nie ulega wątpliwości, że zastosowanie tego sposobu pod-wyższenia kapitału, gdy oferta kierowana jest do osoby spoza grona dotychczasowych akcjonariuszy musi nastąpić przy uwzględnieniu wszystkich uregulowań, które dotyczą także praw akcjonariuszy. Takim przepisem jest art. 433 § 1 ksh, który stanowi, iż ak-cjonariusze mają prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji w stosunku do liczby po-siadanych akcji (prawo poboru). Prawo poboru rozumiane jako uprawnienie do objęcia akcji nowej emisji przyznane zatem zostało wyłącznie akcjonariuszom i niewątpliwie ma ono na celu ochronę interesu dotychczasowych akcjonariuszy, a to zachowania przy-sługujących im praw udziałowych na ten wypadek gdyby zarząd udostępnił akcje no-wej emisji albo tylko niektórym akcjonariuszom albo w ogóle osobom trzecim. W tym celu ustawodawca ustanowił szereg warunków pod jakimi dotychczasowi akcjonariu-


sze mogą być pozbawieni w całości lub w części prawa poboru i przepisy te, a to art. 433 § 1–6 ksh mają charakter bezwzględnie obowiązujący, zaś ich naruszenie powoduje nie-ważność czynności prawnej, w tym uchwały akcjonariuszy podejmowanej na Walnym Zgromadzeniu. Przepis art. 433 § 2 ksh przewiduje wyraźnie, że nie tylko całkowite, lecz także częściowe pozbawienie akcjonariuszy prawa poboru akcji może nastąpić tylko na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia, bowiem prawo poboru nie może być ogra-niczone ani zniesione przez zapisy statutu, a jedynie uchwałą walnego zgromadzenia, a więc decyzją akcjonariuszy, których prawo poboru ma być wyłączone lub ograniczone. (…). Oznacza to, że podwyższenie kapitału zakładowego w trybie subskrypcji prywatnej skierowanej do adresata, któremu nie służy prawo poboru musi być połączone z wyłą-czeniem prawa poboru dotychczasowych akcjonariuszy, a uchwała w tym przedmiocie powinna być powzięta najpóźniej razem z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakłado-wego. Uregulowanie bowiem art. 433 § 1 i 2 ksh wskazuje na to, że aby akcje nowej emi-sji mogły być zaoferowane osobie, której prawo poboru nie przysługuje, konieczne jest wyłączenie lub ograniczenie tego prawa dotychczasowym akcjonariuszom, którym co do zasady przysługuje prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji. Pierwej musi zatem zostać wyłączone lub ograniczone uprawnienie, by następnie mogła z prawa tego sko-rzystać osoba, której uprawnienie to z mocy prawa nie służy.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 października 1996 r. iii ckn 4/96LexPolonica nr 313402Glosa 1997/11 str. 31Glosa 1997/5 str. 32Glosa 1998/1 str. 36OSNC 1997/2 poz. 23OSP 1997/3 poz. 64Wokanda 1997/2 str. 6Objęcie akcji kolejnej emisji przez osobę trzecią, wskazaną przez organ spółki, przy jed-noczesnym wyłączeniu dotychczasowych akcjonariuszy od poboru tych akcji, następu-je w trybie indywidualnej umowy.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 31 stycznia 2002 r. iV ckn 641/2000LexPolonica nr 2027951„Interes spółki”, o którym mowa w art. 435 § 2 kh występuje, gdy osoby, na rzecz których dokonano wyłączenia od prawa poboru akcji dotychczasowych akcjonariuszy, mogą za-pewnić spółce środki finansowe, których nie są w stanie wnieść dotychczasowi akcjona-riusze i przeprowadzić stosowny program naprawczy.

Ad (B)Jest to podtyp zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego.WZA może podwyższyć kapitał zakładowy, przeznaczając na to środki z:

(a) kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, jeżeli mogą być one użyte na ten cel,(b) kapitałów rezerwowych utworzonych w przypadku określonym w art. 457 § 2 KSH,(c) kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, które zgodnie ze statutem nie mogą być

przeznaczone do podziału między akcjonariuszy,(d) z kapitału zapasowego.


Należy jednakże pozostawić taką część kapitałów, które mogą być przeznaczone do po-działu, jaka odpowiada niepokrytym stratom oraz akcjom własnym.

Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego ze środków spółki może zostać po-wzięta, jeżeli zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk i opinia biegłego rewidenta nie zawiera istotnych zastrzeżeń dotyczących sytuacji fi-nansowej spółki. Jeżeli ostatnie sprawozdanie finansowe zostało sporządzone na dzień bi-lansowy przypadający co najmniej na sześć miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, na którym przewiduje się powzięcie takiej uchwały, biegły rewident spółki wybrany do badania sprawozdania finansowego spółki albo inny biegły rewident wybrany przez radę nadzorczą bada nowy bilans i rachunek zysków i strat wraz z informacją dodatkową, które powinny być przedstawione na tym zgromadzeniu.

Nowe akcje, które mają być przydzielone akcjonariuszom na mocy uchwały walne-go zgromadzenia, nie wymagają objęcia, z wyjątkiem sytuacji gdy akcjonariuszom miałyby przypaść ułamkowe części akcji (art. 443 § 2 KSH).

Akcje przydzielone przysługują akcjonariuszom w stosunku do ich udziałów w do-tychczasowym kapitale zakładowym. Zasada ta nie może być modyfikowana przez posta-nowienia statutu lub uchwały.

Przyznawanie ułamkowych części akcji – art. 443 § 2 KSH.Zarząd powinien wezwać akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji celem ich ak-

tualizacji lub wymiany nie później niż w terminie miesiąca od dnia zarejestrowania pod-wyższenia kapitału zakładowego.

Ad (C)O ile przepisy art. 444–454 KSH nie stanowią inaczej, do docelowego podwyższenia

kapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zmiany statutu i zwykłe-go podwyższenia kapitału zakładowego (czyli rozdziału 4 Działu II KSH).

Istotą kapitału docelowego jest przyznanie zarządowi upoważnienia do dokonywania podwyższenia kapitału zakładowego (czyli dokonywania zmian statutu spółki w tym za-kresie).

Upoważnienie zarządu do dokonywania podwyższenia kapitału zakładowego w ra-mach kapitału docelowego nie narusza kompetencji WZA do dokonywania zwykłego pod-wyższenia kapitału zakładowego (art. 454 KSH).

Upoważnienie to musi być zawarte w statucie spółki, zaś maksymalny okres upoważ-nienia to 3 lata. Zarząd może wykonywać przysługujące mu upoważnienie poprzez doko-nanie jednego albo kilku kolejnych podwyższeń kapitału zakładowego.

Wysokość kapitału docelowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału za-kładowego na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi.

Upoważnienie zarządu do podwyższenia kapitału zakładowego może zostać udzielone na kolejne okresy, nie dłuższe jednak niż trzy lata. Udzielenie upoważnienia wymaga zmia-ny statutu. Upoważnienie zarządu do podwyższenia kapitału nie może obejmować upraw-nienia do podwyższenia kapitału ze środków własnych spółki.

Wkłady w kapitale podwyższonym w ramach kapitału docelowego winny mieć charak-ter pieniężny. Wkłady aportowe są dopuszczalne tylko wtedy, gdy upoważnienie do pod-wyższenia kapitału zakładowego przewiduje możliwość objęcia akcji w zamian za aporty. Zarząd nie może wydawać akcji uprzywilejowanych lub przyznawać uprawnień, o których mowa w art. 354 KSH.


Podejmowanie uchwały przez WZA w sprawie zmiany statutu przewidującej upoważ-nienie zarządu do podwyższenia kapitału zakładowego w granicach kapitału docelowego – art. 445 KSH.

Podejmowanie przez zarząd uchwały w granicach statutowego upoważnienia – art. 446 KSH.Pozbawienie prawa poboru w granicach kapitału zakładowego – art. 447 KSH.Wnoszenie aportów w ramach kapitału docelowego – art. 4471 KSH.Specyficznym papierem wartościowym związanym z podwyższeniem kapitału zakła-

dowego w ramach kapitału docelowego są warranty subskrypcyjne (art. 444 § 7 ab initio KSH). Są one papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela uprawniającymi ich posiadacza do zapisu na akcje (art. 444 § 7 KSH) z wyłączeniem prawa poboru (art. 447 § 1 w zw. z art. 444 § 7 KSH w zw. z art. 453 § 2 KSH).

Treść uchwały o emisji warrantów subskrypcyjnych określa art. 453 § 3 KSH.

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 maja 2004 r. V ck 452/2003LexPolonica nr 377953Monitor Prawniczy 2006/14 str. 775Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376OSNC 2005/5 poz. 89Radca Prawny 2005/3 str. 100Rejent 2005/5 str. 164 Skuteczność zamieszczenia w statucie spółki akcyjnej upoważnienia zarządu do wyłą-czenia lub ograniczenia prawa niektórych akcjonariuszy poboru akcji – przy podwyż-szeniu kapitału zakładowego w ramach kapitału docelowego – należy oceniać przede wszystkim z punktu widzenia interesów spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 maja 2004 r. V ck 458/2003LexPolonica nr 366740Monitor Prawniczy 2004/12 str. 534Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376 Dopuszczalne jest zapisanie w statucie spółki akcyjnej, że zarząd podwyższając kapi-tał docelowy może wyłączyć lub ograniczyć prawo poboru akcji wobec niektórych jej akcjonariuszy.

Ad (D)O ile przepisy art. 444–454 KSH nie stanowią inaczej, do warunkowego podwyższenia

kapitału zakładowego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zmiany statutu i zwykłe-go podwyższenia kapitału zakładowego (czyli rozdziału 4 Działu II KSH).

Uchwalenie warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie narusza kompe-tencji WZA do dokonywania zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego (art. 454 KSH).

Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego polega na tym, iż WZA podejmuje uchwałę z zastrzeżeniem, iż osoby, którym przyznano prawo do objęcia akcji wykonają je na warunkach określonych w uchwale w trybie określonym w art. 448–452 KSH.

Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego może zostać powzięte wyłącznie w celu (art. 448 § 2 KSH):


(1) przyznania praw do objęcia akcji przez obligatariuszy obligacji zamiennych lub obli-gacji z prawem pierwszeństwa

albo(2) przyznania praw do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzor-

czej w zamian za wkłady niepieniężne stanowiące wierzytelności, jakie przysługują im z tytułu nabytych uprawnień do udziału w zysku spółki lub spółki zależnej

albo(3) przyznania praw do objęcia akcji przez posiadaczy warrantów subskrypcyjnych, o któ-

rych mowa w art. 453 § 2 KSH.Wartość nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może prze-

kraczać dwukrotności kapitału zakładowego z chwili podejmowania uchwały o warunko-wym podwyższeniu kapitału zakładowego.

Treść uchwały o warunkowym podwyższeniu – art. 449 KSH.Po podjęciu przez WZA uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego

zarząd zgłasza podwyższenie do KRS w trybie określonym w art. 450 KSH.Osoby uprawnione obejmują akcje w warunkowo podwyższonym kapitale.Po zarejestrowaniu warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego akcjonariusze,

którzy w pełni wnieśli wkłady, otrzymują dokumenty akcji (art. 451 § 3 KSH). Jest to wyjątek od zasady deklaratoryjnego charakteru dokumentu akcji, bowiem w tym przypadku naby-cie praw przez akcjonariusza (czyli także legitymacja materialna) powstaje z chwilą wyda-nia dokumentów akcji (art. 452 § 1 KSH).

Zarząd każdorazowo po dokonaniu wpłat dokonuje zgłoszenia aktualizującego, w któ-rym wskazuje wykaz akcji objętych w danym roku (w spółce niepublicznej w terminie 30 dni po upływie każdego roku kalendarzowego – art. 452 § 2–3 KSH, w spółce publicznej w terminie tygodnia po upływie każdego kolejnego miesiąca licząc od wydania pierwszego dokumentu akcji – art. 452 § 4 KSH).

Specyficznym papierem wartościowym związanym z warunkowym podwyższeniem ka-pitału zakładowego są warranty subskrypcyjne „objęciowe” (art. 448 § 2 pkt 3 KSH). Są one papierami wartościowymi imiennymi lub na okaziciela uprawniającymi ich posiadacza do objęcia akcji z wyłączeniem prawa poboru (art. 448 § 2 pkt 3 KSH w zw. z art. 453 § 2 KSH).

Treść uchwały o emisji warrantów subskrypcyjnych określa art. 453 § 3 KSH.

6.9.3. obniżenie kapitału zakładowego

Obniżenie kapitału zakładowego wymaga zmiany statutu (art. 455 § 1 KSH).Obniżenie kapitału następuje:

(a) poprzez zmniejszenie wartości nominalnej akcji,(b) poprzez połączenie akcji,(c) poprzez umorzenie części akcji,(d) w przypadku podziału przez wydzielenie (tj. art. 529 § 1 pkt 4 i nast. KSH).

Ogłoszenie o zwołaniu WZA, a także uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego po-winny określać cel obniżenia, kwotę, o którą kapitał zakładowy ma być obniżony, jak rów-nież sposób obniżenia.

W przypadku umorzenia akcji w trybie art. 359 § 7 lub art. 363 § 5 KSH uchwałę wal-nego zgromadzenia zastępuje uchwała zarządu zaprotokołowana przez notariusza.


Obniżenie kapitału zakładowego nie może naruszać regulacji dotyczących najniższej wysokości kapitału zakładowego oraz akcji.

Terminem zawitym do zgłoszenia uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego do KRS jest 6 miesięcy od: (-) dnia powzięcia uchwały,(-) dnia ustalonego zgodnie z art. 431 § 4 KSH w przypadku, gdy równocześnie z obniże-

niem kapitału zakładowego następuje jego podwyższenie do co najmniej pierwotnej wysokości w drodze nowej emisji akcji.W przypadku obniżenia kapitału zakładowego konieczne jest przeprowadzenie tzw. po-

stępowania konwokacyjnego określonego art. 456 § 1–2 KSH (wyjątki od obowiązku prze-prowadzenia postępowania konwokacyjnego – art. 457 KSH).

Zarząd zgłasza do KRS obniżenie kapitału zakładowego (art. 458 § 1 KSH) wraz ze sto-sownymi załącznikami określonymi w art. 458 § 2 KSH.

Roszczenia przysługujące akcjonariuszom z tytułu obniżenia kapitału zakładowego mogą być zaspokojone przez spółkę najwcześniej po upływie sześciu miesięcy od dnia ogło-szenia wpisu obniżenia kapitału zakładowego do rejestru (art. 456 § 3 KSH).

6.10. rozwiązanie i likwidacja spółki

Przyczynami rozwiązania spółki akcyjnej są (art. 459 KSH): (1) przyczyny przewidziane w statucie,(2) uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki,(3) uchwała walnego zgromadzenia o przeniesieniu siedziby spółki za granicę,(4) ogłoszenie upadłości spółki,(5) inne przyczyny przewidziane prawem.

Z wyjątkiem przypadków, gdy rozwiązanie następuje z mocy prawomocnego orzecze-nia sądu, do dnia złożenia wniosku o wykreślenie spółki z rejestru (tj. art. 475 § 1 in fine KSH) możliwe jest zapobieżenie rozwiązaniu spółki poprzez podjęcie przez WZA uchwa-ły większością 3/4 głosów oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co naj-mniej połowę kapitału zakładowego.

Zaistnienie przyczyn rozwiązania spółki nie powoduje, iż spółka traci byt prawny, jest to dopiero pierwszy z elementów wchodzących w skład procedury prowadzącej do utraty przez spółkę osobowości prawnej. Z chwilą zaistnienia przyczyn rozwiązania spółka wcho-dzi w fazę likwidacji. Po zakończeniu procedury likwidacyjnej likwidatorzy składają do sądu rejestrowego wniosek o wykreślenie spółki. Spółka traci byt prawny dopiero z chwilą jej wy-kreślenia z KRS (art. 478 KSH).

Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że (i) statut lub (ii) uchwała walnego zgro-madzenia stanowi inaczej. Natomiast jeżeli o likwidacji orzeka sąd, może on jednocześnie ustanowić likwidatorów. Na wniosek osób mających w tym interes prawny sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, odwołać likwidatorów i ustanowić innych. Likwidatorów usta-nowionych przez sąd tylko sąd może odwołać. Sąd, który ustanowił likwidatorów, określa wysokość ich wynagrodzenia. O ile przepisy art. 459–478 KSH nie stanowią inaczej, do li-kwidatorów stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu.

Do spółki w okresie likwidacji stosuje się przepisy dotyczące organów spółki, praw i obowiązków akcjonariuszy oraz inne regulacje zawarte w art. 301–490 KSH, jeżeli prze-


pisy KSH nie stanowią inaczej lub z celu likwidacji nie wynika co innego. Otwarcie likwi-dacji powoduje wygaśnięcie dotychczas udzielonych prokur. W okresie likwidacji nie może być ustanowiona nowa prokura.

W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną. Likwidację pro-wadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.

W okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać akcjonariuszom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań.

Procedura likwidacji: (1) otwarcie likwidacji następuje z dniem: (a) uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, (b) powzięcia przez walne zgromadzenie uchwały o rozwiązaniu spółki lub (c) zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania.(2) w pierwszej kolejności, każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia

do KRS następujących informacji: (a) otwarcie likwidacji, (b) nazwiska i imiona likwidatorów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń, (c) sposób reprezentacji spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym względzie zmiany.

Obowiązek powyższy istnieje nawet w sytuacji, gdy nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Do powyższego zgłoszenia należy dołączyć złożone wobec sądu albo poświadczo-ne notarialnie wzory podpisów likwidatorów. Wpis likwidatorów ustanowionych przez sąd i wykreślenie likwidatorów odwoła-nych przez sąd następuje z urzędu.

(3) następnie likwidatorzy powinni ogłosić (art. 5 § 3 KSH) dwukrotnie o rozwiązaniu spół-ki i otwarciu likwidacji wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w termi-nie sześciu miesięcy od dnia ostatniego ogłoszenia. Powyższe ogłoszenia nie mogą być dokonywane w odstępie czasu dłuższym niż miesiąc ani krótszym niż dwa tygodnie.

(4) likwidatorzy sporządzają bilans likwidacyjny w trybie i na zasadach określonych w art. 467 KSH.

(5) likwidatorzy dokonują czynności likwidacyjnych obejmujących (i) zakończenie inte-resów bieżących spółki, (ii) ściągnięcie wierzytelności, (iii) wypełnienie zobowiązań, (iv) upłynnienie majątku spółki, w trybie i na zasadach określonych w art. 468 § 2 – art. 472 KSH. Istotne jest, iż sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce wierzycieli, którzy się nie zgłosili lub których wierzytelności nie są wy-magalne albo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego (art. 473 KSH).

(6) po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli oraz upływie roku od ostatniego ogło-szenia o otwarciu likwidacji (art. 465 § 1 KSH) likwidatorzy przystępują do podziału majątku pomiędzy akcjonariuszy, w trybie i na zasadach określonych w art. 474 § 2–4 KSH. W tym samym czasie może także dojść do zaspokojenia tzw. spóźnionych wie-rzycieli o których stanowi art. 475 KSH.

(7) po dokonaniu powyższych czynności likwidatorzy przedstawiają tzw. sprawozdanie li-kwidacyjne do zatwierdzenia przez walne zgromadzenie, które po zatwierdzeniu pod-lega ogłoszeniu w MSiG, a także złożeniu do akt rejestrowych i ogłoszeniu w siedzibie spółki (art. 476 §1 KSH). Wraz ze złożeniem powyższego sprawozdania do KRS likwi-datorzy powinni wnieść wniosek o wykreślenie spółki z rejestru.

(8) spółka traci byt prawny w chwilą wykreślenia z rejestru (art. 478 KSH).

7

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników

(walnego zgromadzenia akcjonariuszy)

7.1. zagadnienia ogólne

7.1.1. wstęp

Uchwały organów spółek kapitałowych, a w szczególności zgromadzenia wspólników (ZW), czy też walnego zgromadzenia akcjonariuszy (WZA), są traktowane przez dominu-jący nurt doktryny i orzecznictwa jako czynności prawne.

Głosy oddawane przez poszczególnych wspólników/akcjonariuszy, zgodnie z domi-nującym poglądem są traktowane jako oświadczenia woli bądź też akty do nich zbliżone.

Wadliwość uchwał może być konsekwencją zarówno naruszenia procedury ich po-dejmowania (zwoływania ZW/WZA, podejmowania uchwał w sprawach nieobjętych po-rządkiem obrad, podjęcia uchwał w głosowaniu jawnym zamiast w tajnym itp.), jak też naruszania przez ich treść merytoryczną przepisów prawa (np. przyznawanie udziałom w spółce z o.o. uprzywilejowania w wysokości 4 głosów na jeden udział).

Ze względu na stopień wadliwości uchwał wyróżnia się (w porządku malejącym): (1) uchwały nieistniejące (negotium non existens), które mogą być skarżone za pomocą po-

wództwa o stwierdzenie nieistnienia uchwały (art. 189 KPC),(2) uchwały nieważne, które mogą być skarżone za pomocą powództwa o stwierdzenie

nieważności uchwały (art. 252, art. 425 KSH),(3) uchwały wzruszalne, które mogą być skarżone za pomocą powództwa o uchylenie

uchwały (art. 249, art. 422 KSH).Odrębną grupą zagadnień jest problematyka skarżenia uchwał pozostałych orga-

nów kolegialnych spółek kapitałowych tj. zarządu oraz rady nadzorczej/komisji rewizyjnej. W tym zakresie sporne jest czy winno to następować w drodze powództwa o ustalenie ist-nienia/nieistnienia prawa lub stosunku prawnego czyli art. 189 KPC (pogląd dominujący), czy też można w tym zakresie w drodze analogii stosować powództwa o stwierdzenie nie-ważności/uchylenie uchwały (mniejszościowy pogląd, który pojawia się czasem w orzecz-nictwie – vide wyrok poniżej).


orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 stycznia 2009 r. ii csk 419/2008LexPolonica nr 2073242W doktrynie istnieją rozbieżności co do tego, czy uchwały rady można klasyfikować jako czynność prawną. Przeciwko temu rozwiązaniu przemawia też deklaratoryjny charak-ter wyroku ustalającego wydanego na podstawie art. 189 kpc. Z tych przyczyn należy przyjąć, że w drodze analogii ma zastosowanie unormowanie art. 249–252 k.s.h. do-tyczące zaskarżania uchwał zgromadzenia wspólników, gdyż ratio legis zaskarżania tych uchwał przez odwołanych członków organów spółki jest analogiczne do zaskarża-nia przez takich członków uchwał rady. Jest nią ochrona stabilności stosunków spółki oraz zapewnienie bezpieczeństwa obrotu, do czego prowadzi eliminacja podmiotowo nieograniczonej dopuszczalności zaskarżania uchwał.

7.1.2. stwierdzenie nieważności uchwały

Podstawą do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważności uchwały jest jej sprzeczność z prawem (art. 252, art. 425 KSH). W przypadku wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważności nie stosuje się przepisu art. 189 KPC (nie jest więc konieczne wykazywanie interesu prawnego w uzyskaniu rozstrzygnięcia w tej sprawie).

Przez sprzeczność z prawem należy rozumieć sprzeczność ze wszystkimi aktami po-wszechnie obowiązującymi (czyli nie tylko KSH, ale także KC, KRSU, RachU).

Ze względu na okoliczność, iż czynność prawna sprzeczna z prawem jest nieważna, dominującym poglądem jest, iż wyrok w sprawie o stwierdzenie nieważności uchwały ma charakter deklaratoryjny (nie jest to jednak pogląd jednoznacznie akceptowany w orzecz-nictwie).

Legitymowanymi czynnie do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nieważności uchwały są (art. 250, art. 422 § 2 KSH):

Legitymowanymi do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników/WZA jest: (1) zarząd działający in corpore (czyli jako organ), jak też poszczególni jego członkowie,(2) rada nadzorcza (a w przypadku spółki z o.o. także komisja rewizyjna – jeżeli została

ustanowiona) działająca in corpore, jak też poszczególni jej członkowie,(3) wspólnik/akcjonariusz: (a) który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania

sprzeciwu (w przypadku WZA – wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariusza akcji niemej),

(b) bezzasadnie niedopuszczony do udziału w ZW/WZA,(c) który nie był obecny na ZW/WZA, co jednak ma zastosowanie tylko w przypad-

ku: (i) wadliwego zwołania ZW/WZA lub (ii) powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad.

a także, wyłącznie w odniesieniu do sp. z o.o.: (d) wspólnik, który w przypadku pisemnego głosowania (art. 227 § 2 KSH):

Skarżenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia akcjonariuszy) 191

(i) został pominięty przy głosowaniu lub (ii) nie zgodził się na głosowanie pisemne albo (iii) głosował przeciwko uchwale

oraz po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgło-sił sprzeciw.

Ustawa przewiduje terminy zawite do wystąpienia z powództwem o stwierdzenie nie-ważności uchwały: (1) w przypadku spółki z o.o. – prawo do wniesienia powództwa wygasa (art. 252 § 3 KSH): (-) z upływem 6 miesięcy od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, jednakże nie później niż (-) z upływem trzech lat od dnia powzięcia uchwały,(2) w przypadku spółki akcyjnej: (a) będącej spółką niepubliczną, z upływem (-) 6 miesięcy od dnia, w którym uprawniony powziął wiadomość o uchwale, nie później jednak niż (-) z upływem 2 lat od dnia powzięcia uchwały, (b) będącej spółką publiczną: (-) w terminie 30 dni od dnia jej ogłoszenia, (-) nie później jednak niż w terminie 1 roku od dnia powzięcia uchwały.

Upływ terminów do domagania się stwierdzenia nieważności uchwały nie wyłącza moż-liwości podniesienia zarzutu nieważności uchwały (art. 252 § 4, art. 425 § 4 KSH).

Specyficzną sankcją związaną ze skarżeniem uchwał spółek akcyjnych (zarówno pu-blicznych, jak i niepublicznych), jest możliwość domagania się odszkodowania od powoda w przypadku wniesienie oczywiście bezzasadnego powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały WZA. W takim przypadku spółka może domagać się od powoda zasądzenia kwo-ty do dziesięciokrotnej wysokości (i) kosztów sądowych oraz (ii) wynagrodzenia jednego adwokata lub radcy prawnego. W przypadku jeżeli szkoda przekraczała wysokość tej kwoty spółka będzie uprawniona do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 423 § 2 KSH w zw. z art. 425 § 5 KSH).

orzecznictwo

Spółka z o.o.wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 września 2010 r. i csk 530/2009LexPolonica nr 2380933Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/12OSNC 2011/3 poz. 36Rejent 2011/10 str. 159Rejent 2011/2 str. 143Wspólnik ma legitymację do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników o umorzeniu jego udziałów (art. 252 § 1 w związku z art. 250 pkt 2 k.s.h.).


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 kwietnia 2009 r. i csk 362/2008LexPolonica nr 2395682Naruszenie art. 240 w związku z art. 243 § 1 i 3 k.s.h. podobnie jak uchybienie wyma-ganiom przewidzianym w art. 402 § 2 i art. 404 § 1 k.s.h. oraz wymaganiom określonym w art. 238 § 2 i art. 239 § 1 k.s.h. należy zaliczyć do tego rodzaju naruszeń przepisów normujących sposób podejmowania uchwał, które zawsze tj. w okolicznościach każde-go konkretnego przypadku, są doniosłe z punktu widzenia treści podjętej uchwały tzn. mogły mieć istotny wpływ na jej treść. Ustawodawca w art. 240 k.s.h. określił prze-słanki dopuszczalnego odstępstwa od wymagań dotyczących zwołania zgromadzenia wspólników, w rezultacie każde odstępstwo od tych wymagań przy podjęciu uchwały niemieszczące się w określonych w art. 240 k.s.h. granicach (przy uwzględnieniu w ra-zie głosowania przez pełnomocników art. 243 k.s.h.) powinno uzasadniać stwierdzenie nieważności podjętej uchwały na podstawie art. 252 § 1 k.s.h.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 marca 2009 r. i csk 253/2009LexPolonica nr 2147827Dziennik Gazeta Prawna 2010/42 str. D5Uchybienia dotyczące przestrzegania procedury zgromadzenia wspólników mogą mieć wpływ na ważność podjętych uchwał. Najistotniejsze uchybienia, takie jak podjęcie uchwał nieobjętych porządkiem obrad pomimo braku obecności lub zgody wszystkich wspólników albo też z pominięciem ustawowych lub umownych wymogów kworum, mogą stanowić podstawę do uchylenia lub stwierdzenia nieważności takich uchwał. Jednak jeżeli uchybienia mają charakter jedynie techniczny, a co najważniejsze – nie wpływa-ją na treść podjętej uchwały, nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do jej uchyle-nia lub stwierdzenia nieważności.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 marca 2009 r. i csk 253/2008LexPolonica nr 2019568Skoro ustawodawca powiązał – w aktualnym brzmieniu normy art. 238 § 1 ksh – spo-soby zwoływania zgromadzenia wspólników z nadaniem lub wysłaniem z zachowaniem wskazanego ustawą terminu określonych w tym przepisie przesyłek, a nie z ich dorę-czaniem adresatowi, to w tej sytuacji uznać należy, że wymieniony przepis stwarza tyl-ko minimalne gwarancje zapewnianej wspólnikom ochrony ustawowej. Zawiadomienie ich dokonane w inny sposób pozwalający wszakże na powzięcie z określonym wyprze-dzeniem czasowym informacji o terminie, miejscu i porządku obrad zwołanego zgro-madzenia wspólników nie może być traktowane jako zwołane wadliwie i pozbawione uprawnienia do podejmowania uchwał.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 30 stycznia 2009 r. ii csk 355/2008LexPolonica nr 1995076Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/5OSNC 2009/D poz. 100Rejent 2010/1 str. 175Na podstawie zajęcia udziałów dłużnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wierzyciel jest legitymowany do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności


uchwały wspólników zagrażającej możliwości uzyskania zaspokojenia (art. 910[2] § 1 in fine kpc).

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 3 grudnia 2008 r. V csk 283/2008LexPolonica nr 2012288Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/2OSNC 2009/12 poz. 170Uchwała wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o podwyższeniu kapita-łu zakładowego przez zmianę umowy spółki nie wymaga jednomyślności.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 lipca 2007 r. V csk 130/2007LexPolonica nr 1522246Nie znajduje uzasadnienia ocena, że w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzial-nością wpis w księdze udziałów rozstrzyga, kto jest wspólnikiem. Tego rodzaju wpis ma znaczenie deklaratywne i pełni funkcję porządkową. Decyzje co do treści wpisów podej-muje zarząd spółki z o.o., a jego ocena nie pozbawia rzeczywistego wspólnika jego praw w wypadku bezzasadnego wykreślenia go z listy wspólników bądź bezzasadnej odmo-wy umieszczenia go na liście wspólników.

Uchwała składu siedmiu sędziów sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 1 mar-ca 2007r. iii czP 94/2006LexPolonica nr 1224234Biuletyn Sądu Najwyższego 2007/3Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1079Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1096Monitor Prawniczy 2007/7 str. 388Monitor Prawniczy 2008/19 str. 1036OSNC 2007/7–8 poz. 95Osobie odwołanej ze składu organu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie przysłu-guje legitymacja do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspól-ników sprzecznej z ustawą (art. 252 § 1 w zw. z art. 250 pkt 1 ksh).

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 16 listopada 2006 r. i aca 562/2006LexPolonica nr 420723Rzeczpospolita 2006/271 str. C3Niezgodny z prawem wybór przewodniczącego walnego zgromadzenia wspólników nie dyskwalifikuje jego uchwał. Tym bardziej jeśli wyboru takiego nie zaskarżono do sądu.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 31 marca 2006 r. iV csk 46/2005LexPolonica nr 2059665Członkom zarządu przysługuje legitymacja czynna do zaskarżenia uchwały wspólników po ich „odwołaniu” w sytuacji, gdy uchwała o takiej treści stoi w sprzeczności z ustawą i jest nieważna od chwili jej podjęcia. Przyjęcie innego poglądu oznaczałoby zniwecze-nie konstrukcji stwierdzenia nieważności uchwały od momentu jej powzięcia.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 21 grudnia 2005 r. iV ck 318/2005LexPolonica nr 2120681Wykonywanie uprawnień określanych zazwyczaj jako uprawnienia korporacyjne wspól-nika, z których podstawowym jest uprawnienie do uczestniczenia w Zgromadzeniu i głosowaniu nad uchwałami, nie jest konieczne dla realizacji celu zajęcia i uzyska-nia zaspokojenia wierzyciela i nie mieści się w granicach uprawnień, o których mowa w art. 887 § 1 k.p.c.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 15 grudnia 2005 r. ii csk 19/2005LexPolonica nr 2050866Przepis art. 252 k.s.h. dotyczący uchwały sprzecznej z prawem nie wymienia interesu spółki jako przesłanki zaskarżania uchwały. Jest to zrozumiałe, ponieważ, jak zauwa-żono w piśmiennictwie, spółka zawsze powinna mieć interes prawny w wyeliminowaniu uchwały sprzecznej z ustawą. Zaskarżenie uchwały przez odwołane osoby może leżeć w interesie spółki; jest tak, gdy wadliwa decyzja większości została podporządkowana interesom określonej ich grupy. W takim wypadku możliwość skorzystania z prawa do zaskarżenia uchwały przez członka organu spółki dotkniętego zakwestionowaną uchwa-łą ma na celu również ochronę interesu spółki albo części wspólników.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 27 października 2004 r. iV ck 116/2004LexPolonica nr 370325Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/3Monitor Prawniczy 2005/21 str. 1079OSNC 2005/11 poz. 190Radca Prawny 2005/6 str. 107Radca Prawny 2005/6 str. 117Rejent 2005/11 str. 149Rejent 2006/10 str. 178Uchwały podjęte przez walne zgromadzenie wspólników spółki z ograniczoną odpowie-dzialnością zwołane po upływie terminu oznaczonego przez sąd w postanowieniu wy-danym na podstawie art. 237 § 1 ksh, są nieważne.

Spółka akcyjnawyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 lipca 2007 r. ii csk 163/2007LexPolonica nr 1797487Biuletyn Sądu Najwyższego 2007/12Monitor Prawniczy 2008/20 str. 1109OSNC 2008/9 poz. 104Artykuł 425 § 1 ksh stosuje się także do uchwał podjętych z naruszeniem ustawowych wy-magań proceduralnych jeżeli naruszenie to mogło mieć istotny wpływ na treść uchwał.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 26 sierpnia 2008 r. i aca 440/2008LexPolonica nr 1940651Kwestia prawidłowości wpisów w księdze akcyjnej, które mają charakter wzruszalny, może być przedmiotem badania nie tylko w postępowaniu opartym na treści art. 189


k.p.c., a więc w sposób poprzedzający odbycie walnego zgromadzenia, lecz może być ba-dana również w trybie zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia, w sytuacji, gdy żą-danie stwierdzenia nieważności podjętych na walnym zgromadzeniu uchwał oparte jest na zarzucie wadliwości wpisów w księdze akcyjnej.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 17 października 2007 r. ii csk 248/2007LexPolonica nr 1900383Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/4Monitor Prawniczy 2008/20 str. 1106OSNC 2008/12 poz. 144OSP 2009/7–8 poz. 85Uchwała walnego zgromadzenia podjęta z uwzględnieniem głosów z akcji wykonanych wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 89 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorgani-zowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz.U. 2005 r. Nr 184 poz. 1539 ze zm.), podlega zaskarżeniu w drodze powództwa przewidzianego w art. 425 § 1 ksh.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 19 września 2007 r. ii csk 165/2007LexPolonica nr 2423327Artykuł 425 § 1 k.s.h. ma przede wszystkim na względzie przypadki sprzeczności z usta-wą treści uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy, jednakże zastosowanie tego przepisu nie ogranicza się do tych przypadków. Jego hipotezą są objęte także naruszenia przepisów ustawowych określających procedurę podejmowania uchwał, o ile miały one wpływ na treść podjętej uchwały. Uchybienie wymaganiom przewidzianym w art. 402 § 2 i art. 404 § 1 k.s.h. należy zaliczyć do tego rodzaju naruszeń proceduralnych regu-lacji ustawowych, które zawsze są doniosłe z punktu widzenia treści podjętej uchwały.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 12 maja 2006 r. V csk 59/2006LexPolonica nr 1631147Przewidziane w art. 339 kh wymagania dotyczące treści dokumentu akcyjnego nie mia-ły charakteru wyłącznie porządkowego. Akcja wydana zatem z naruszeniem określo-nych w tym przepisie wymagań była nieważna i nie nadawała się do obrotu. Wprawdzie art. 339 kh nie przewidywał wyraźnie sankcji nieważności, ale nie jest to – ze względu na charakter postanowień dotyczących treści akcji – wystarczający argument przeciw-ko jej stosowaniu.Jeżeli statut spółki lub przepis szczególny nie stanowią inaczej, to walne zgromadzenie może obradować i podejmować uchwały, jeżeli jest na nim obecny co najmniej jeden ak-cjonariusz dysponujący jedną akcją lub jego przedstawiciel.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 lutego 2006 r. iV csk 41/2005LexPolonica nr 401512Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/9 poz. 108


Były akcjonariusz zachowuje legitymację do zaskarżenia uchwały walnego zgromadze-nia, która dotyczy jego praw korporacyjnych lub majątkowych, natomiast traci legity-mację do zaskarżania uchwał, które nie dotykają jego praw.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 10 marca 2005 r. iii ck 477/2004LexPolonica nr 391196Monitor Prawniczy 2006/6 str. 316Wokanda 2005/7–8 str. 15Podstawą żądania stwierdzenia nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjona-riuszy mogą być zarówno przesłanki o charakterze materialnym związane z treścią podjętych uchwał, jak i przesłanki o charakterze formalnym związane ze sposobem prowadzenia zgromadzenia lub też nawet poprzedzające jego zwołanie np. wadliwym zwołaniem walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Uchwały walnego zgromadzenia ak-cjonariuszy o treści sprzecznej z przepisami ustawy niewątpliwie już z tego względu mogą być zaskarżone na gruncie art. 425 ksh. Natomiast w przypadku uchybień formalnych podstawą żądania stwierdzenia nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjona-riuszy mogą być tylko takie uchybienia formalne, które wywarły wpływ na treść uchwał.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 lutego 2005 r. iii ck 296/2004LexPolonica nr 382276Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/6Monitor Prawniczy 2006/6 str. 315OSNC 2006/2 poz. 31Przegląd Sądowy 2007/11–12 str. 205Radca Prawny 2006/2 str. 118Rejent 2006/1 str. 163Wokanda 2005/7–8 str. 14Podjęcie przez zarząd spółki akcyjnej uchwały o zwołaniu walnego zgromadzenia bez obecności jednego z członków zarządu, który o posiedzeniu nie był zawiadomiony, nie powoduje bezskuteczności jego zwołania, a podjętych na nim uchwał za nieistniejące. Uchwały takie mogą być zaskarżone na podstawie art. 425 § 1 ksh.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 listopada 2004 r. ii ck 210/2004LexPolonica nr 376969Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/3Monitor Prawniczy 2006/3 str. 151Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Artykuł 425 § 1 ksh wymienia tylko jedną podstawę stwierdzenia nieważności w postaci sprzeczności z ustawą. W myśl art. 2 zd. 1 ksh w sprawach tworzenia, organizacji, funk-cjonowania, rozwiązywania, łączenia, podziału i przekształcenia spółek handlowych przepisy kc stosuje się wówczas, gdy określane zagadnienie nie jest uregulowane w ksh. Stwierdzenie nieważności uchwały sprzecznej z ustawą mieści się w zakresie spraw do-tyczących funkcjonowania spółki w rozumieniu art. 2 zd. 1 ksh. Powyższe uregulowa-nie w ksh wyłącza stosowanie w omawianym zakresie powołanego w kasacji przepisu art. 58 § 1 i 2 kc.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 lutego 2004 r. ii ck 438/2002LexPolonica nr 366259Monitor Prawniczy 2004/6 str. 246Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/5 poz. 531. Zawarte w art. 422 § 2 kodeksu spółek handlowych wyliczenie osób i organów spół-

ki uprawnionych do zaskarżenia uchwały walnego gromadzenia akcjonariuszy na podstawie art. 422 § 1 lub na podstawie art. 425 § 1 ksh jest, z zastrzeżeniem wy-jątków wynikających z odrębnych przepisów, wyczerpujące.

2. Wykładnia systemowa i celowościowa art. 422 § 2 pkt 1 (art. 250 pkt 1) ksh prze-mawia też za uznaniem uprawnienia byłego członka zarządu lub rady nadzorczej do zaskarżenia na podstawie art. 425 (252) ksh uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 2 października 2003 r. V ck 240/2002LexPolonica nr 363380Statut spółki musi być zgodny z ustawą. Ponieważ ustawa o specjalnych strefach ekono-micznych wprowadza ograniczenia w liczbie członków walnego zgromadzenia, sąd po-winien zająć się wpływem tego przepisu na statut. Dopiero wtedy będzie mógł ocenić, czy podjęta uchwała jest ważna.

7.1.3. Uchylenie uchwały

Podstawą do wystąpienia z pozwem o uchylenie uchwały ZW/WZA jest (art. 249 § 1, art. 422 § 1 KSH): (-) jej sprzeczność z umową/statutem bądź dobrymi obyczajami, a także (-) godzenie w interes spółki lub posiadanie na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.

Zakres koniunkcji powyższych przesłanek jest sporny (w szczególności czy wystarczy sama sprzeczność z umową/statutem nie połączona ze sprzecznością z dobrymi obyczaja-mi, a także godzenie w interes spółki/pokrzywdzenie akcjonariusza, aby można było do-magać się uchylenia uchwały).

Legitymowanymi do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników są: (1) zarząd działający in corpore (czyli jako organ), jak też poszczególni jego członkowie,(2) rada nadzorcza (a w przypadku spółki z o.o. także komisja rewizyjna – jeżeli została

ustanowiona) działająca in corpore, jak też poszczególni jej członkowie,(3) wspólnik/akcjonariusz: (a) który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania

sprzeciwu (w przypadku WZA – wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariusza akcji niemej),

(b) bezzasadnie niedopuszczony do udziału w ZW/WZA, (c) który nie był obecny na ZW/WZA, co jednak ma zastosowanie tylko w przypadku: (i) wadliwego zwołania ZW/WZA


lub (ii) powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad, a także, wyłącznie w odniesieniu do sp. z o.o.: (d) który w przypadku pisemnego głosowania (art. 227 § 2 KSH): (i) został pominięty przy głosowaniu lub (ii) nie zgodził się na głosowanie pisemne albo (iii) głosował przeciwko uchwale oraz po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.

Zgodnie z dominującym poglądem, przyjmuje się, iż wyrok w sprawie o uchylenie uchwały ma charakter deklaratoryjny (nie jest on jednak jednoznacznie przyjęty przez orzecznictwo).

Ustawa przewiduje terminy zawite do wystąpienia z powództwem o uchylenie uchwały: (1) w przypadku spółki z o.o. prawo do wniesienia powództwa wygasa (art. 251 KSH): (-) z upływem 1 miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, jednakże nie później niż (-) z upływem 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały,(2) w przypadku spółki akcyjnej (art. 424 KSH) prawo to wygasa w przypadku spółki: (a) będącej spółką niepubliczną: (-) z upływem 1 miesiąca od dnia, w którym uprawniony powziął wiadomość

o uchwale, nie później jednak niż (-) w terminie 6 miesięcy od dnia powzięcia uchwały, (b) będącej spółką publiczną: (-) w terminie 1 miesiąca od otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż (-) w terminie 3 miesięcy od dnia powzięcia uchwały.

Specyficzną sankcją związaną ze skarżeniem uchwał spółek akcyjnych (zarówno pu-blicznych, jak i niepublicznych), jest możliwość domagania się odszkodowania od powoda w przypadku wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa o uchylenie uchwały WZA. W takim przypadku spółka może domagać się od powoda zasądzenia kwoty do dziesię-ciokrotnej wysokości (i) kosztów sądowych oraz (ii) wynagrodzenia jednego adwokata lub radcy prawnego. W przypadku jeżeli szkoda przekraczała wysokość tej kwoty, spółka bę-dzie uprawniona do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 423 § 2 KSH).

orzecznictwo

Spółka z o.o.wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 15 października 2009 r. i csk 94/2009LexPolonica nr 2128965Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/12Rejent 2010/2 str. 135Podjęcie przez zgromadzenie wspólników uchwały w sprawie pozbawienia wspólnika członkostwa w spółce z o.o. nie pozbawia go możliwości zaskarżenia tej uchwały.


wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 10 lipca 2009 r. ii csk 91/2009LexPolonica nr 2440308Stosownie do przepisu art. 249 § 1 k.s.h. uchwała może być zaskarżona nawet w przy-padku zgodności z postanowieniami umowy spółki, jeżeli wbrew dobrym obyczajom ku-pieckim godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.Pokrzywdzenie wspólnika to nie tylko powstanie szkody w jego majątku, ale także wte-dy, gdy w wyniku podjętej uchwały jego pozycja w spółce zmniejsza się, co może wiązać się z pogorszeniem jego sytuacji udziałowej bądź osobistej.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 maja 2009 r. iii csk 315/2008LexPolonica nr 2378343Nie należy co do zasady wykluczyć, że naruszenie przy podejmowaniu uchwały zasady pacta sunt servanda może prowadzić do sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami. Jeżeli bowiem przykładowo aktualnych wspólników w spółce wiąże umowa co do sposo-bu głosowania na zgromadzeniu wspólników nie można wykluczyć, że oddanie głosów sprzecznie z tą umową mogłoby być potraktowane jako naruszenie dobrych obycza-jów. Należy jednak zwrócić uwagę, że pewniejszym sposobem zabezpieczenia interesów stron takiej umowy są instrumenty przewidziane w kodeksie cywilnym dotyczące skut-ków nienależytego jej wykonania, na przykład zastrzeżenie wysokich kar umownych.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 6 marca 2009 r. ii csk 522/2008LexPolonica nr 2073246Decyzja o przeznaczeniu zysku rocznego na cele związane z działalnością spółki i dal-szym jej rozwojem, która wyłącza prawo do dywidendy, powinna uwzględniać, między innymi, cel jej działalności, konieczne do jego realizacji i dalszego rozwoju przedsięwzię-cia oraz uwarunkowania rynkowe, jak również to, że prawo do udziału w wypracowanym zysku jest jednym z najważniejszych uprawnień wspólnika. Właściwe rozważenie intere-su spółki i wspólnika decyduje o pozytywnej ocenie uchwały zgromadzenia wspólników.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 29 kwietnia 2008 r. i aca 1341/2007LexPolonica nr 1932343Instytucja przymusowego umorzenia udziałów nie może być wykorzystywana do usu-nięcia wspólnika ze spółki z przyczyn, które ma na względzie art. 266 § 1 ksh. Takie jej wykorzystywanie stanowiłoby obejście art. 266 ksh.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 11 grudnia 2007 r. i aca 654/2007LexPolonica nr 2212987Fakt rezygnacji z realizacji projektu w sytuacji, gdy spółka nie dysponowała środka-mi finansowymi na jego realizację, nawet jeśli według wstępnych szacunków realizacja projektu miała przynieść zwiększenie obrotów, nie może być uznany, jak tego oczeku-je powód, za działanie niemoralne, a tym samym sprzeczne z dobrymi obyczajami. Podniesiony w apelacji zarzut, iż pozostali wspólnicy podejmując zaskarżoną uchwa-łę działali „metodą faktów dokonanych” uznać należy za gołosłowny. Powód bowiem miał świadomość, iż planowana inwestycja może nie dojść do skutku, oczekiwał od po-zostałych wspólników podjęcia decyzji w tej kwestii.


wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 7 lipca 2006 r. i aca 188/2006LexPolonica nr 1114643OSA 2008/2 poz. 9 str. 431. W razie powzięcia uchwały przez zgromadzenie wspólników z naruszeniem bez-

względnie, jak i względnie obowiązujących przepisów prawnych pomimo wadliwości uchwały (jako podjętej z naruszeniem prawa) obowiązuje ona dopóty, dopóki sąd wyrokiem konstytutywnym nie orzeknie o jej nieważności (tzn. nieważność względ-na uchwały).

2. Skoro przepis art. 615 § 2 ksh dotyczy wygaśnięcia mandatu członka organu wskutek upływu czasu, a zarówno pod rządami Kodeksu handlowego, jak i obecnie obowią-zującego Kodeksu spółek handlowych (art. 202) dopuszczalna była i jest możliwość powołania członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na czas nie-oznaczony i obydwa te akty prawne regulują kwestię terminu wygaśnięcia mandatu wskutek upływu czasu, to zgodnie z powołanym przepisem do terminu wygaśnię-cia mandatu członka zarządu powołanego przed wejściem w życie Kodeksu spół-ek handlowych, stosować należy przepisy dotychczasowe, a więc art. 196 kh.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 października 2004 r. iii ck 459/2002LexPolonica nr 2423424Zmiana w uchwale polegająca na dodaniu postanowienia umożliwiającego wejście w skład rady nadzorczej osoby nie mającej jednocześnie statusu udziałowca i pracow-nika, prowadzi w rezultacie do oczywistego ograniczenia uprawnień wspólników będą-cych jednocześnie pracownikami pozwanej spółki. Udział reprezentanta pracowników w radzie nadzorczej oznaczał bowiem możliwość odpowiedniego wpływania na decyzje rady nadzorczej, nawet gdyby znajdowały się w niej także osoby reprezentujące interesy wspólnika większościowego. Pozbawienie takiej minimalnej reprezentacji pracowników spółki mogło być zatem ocenione jako działanie sprzeczne z dobrymi obyczajami i ma-jące na celu pokrzywdzenie wspólników mniejszościowych (art. 249 § 1 k.s.h.).

Spółka akcyjnawyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 listopada 2009 r. i csk 158/2009LexPolonica nr 2097054Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/1OSNC 2010/4 poz. 63Interes spółki handlowej (art. 422 k.s.h.) odpowiada interesom wszystkich grup jej wspól-ników z uwzględnieniem wspólnego celu określonego w statucie spółki.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 17 czerwca 2010 r. iii csk 290/2009LexPolonica nr 2460064OSNC 2011/A poz. 10Pokrzywdzenie akcjonariusza spółki akcyjnej w rozumieniu art. 422 § 1 k.s.h. może na-stąpić także w sferze jego interesów pozamajątkowych związanych z funkcjonowaniem spółki, w tym – w zakresie jego praw i obowiązków korporacyjnych.


wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 14 października 2009 r. i aca 418/2009LexPolonica nr 2151607Każdy z członków zarządu powinien wyrazić wolę wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały, aby można było je uznać za wniesione w imieniu zarządu. Wola taka może zostać wyrażona w formie uchwały zarządu.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 11 stycznia 2008 r. V csk 363/2007LexPolonica nr 1912174Biuletyn Sądu Najwyższego 2008/5OSNC 2008/D poz. 101Odwołanemu członkowi zarządu spółki akcyjnej nie przysługuje prawo do wystąpie-nia z powództwem o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia odmawiającej udzie-lenia mu absolutorium.

wyrok Trybunału konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2009 r. sk 31/2008LexPolonica nr 2037781OTK ZU 2009/6A poz. 83Art. 422 § 2 pkt 1 w związku z art. 422 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94 poz. 1037 ze zm.), w zakresie pozbawiającym od-wołanego członka zarządu spółki akcyjnej legitymacji do wytoczenia powództwa o uchy-lenie uchwały walnego zgromadzenia o nieudzieleniu mu absolutorium z wykonania przez niego obowiązków, jest zgodny z art. 32, art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 47 Konstytucji.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 października 2008 r. iii csk 100/2008LexPolonica nr 1997743Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/1OSNC 2009/A poz. 30Uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy spółki akcyjnej, podjęte z naruszeniem wymagania lojalności wobec akcjonariusza tej spółki mającego znaczący pakiet akcji, mogą być uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i godzić w interes spółki (art. 422 § 1 ksh).

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 15 maja 2007 r. i aca 339/2007LexPolonica nr 1400993Podjęcie uchwały o przeznaczeniu całego zysku na kapitał zapasowy skutkujące pozba-wieniem akcjonariuszy mniejszościowych dywidendy, jest sprzeczne z dobrymi obycza-jami i narusza prawa tychże akcjonariuszy.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 7 lutego 2006 r. iV csk 41/2005LexPolonica nr 401512Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/9 poz. 108


Były akcjonariusz zachowuje legitymację do zaskarżenia uchwały walnego zgromadze-nia, która dotyczy jego praw korporacyjnych lub majątkowych, natomiast traci legity-mację do zaskarżania uchwał, które nie dotykają jego praw.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z roku 2006 Vi aca 98/2006LexPolonica nr 1947753Gazeta Prawna 2008/185 str. 19Naruszenie dóbr osobistych oraz podważenie wiarygodności menedżerskiej nie może być podstawą do uchylenia uchwały walnego zgromadzenia spółki w trybie art. 422 ko-deksu spółek handlowych, na mocy której odmówiono prezesowi zarządu absolutorium.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 8 marca 2005 r. iV ck 607/2004LexPolonica nr 24242171. Sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami w rozumieniu art. 422 k.s.h. występuje

wówczas, gdy w obrocie handlowym może być ona uznana za nieetyczną. Chodzi przy tym jednak raczej nie o ocenę z punktu widzenia etyki przeciętnego, uczciwe-go człowieka, lecz o oceny nastawione na zapewnienie niezakłóconego funkcjono-wania spółki pod względem ekonomicznym.

2. W interesy spółki może godzić podjęcie uchwały o rozszerzeniu przedmiotu dzia-łalności, które wiązałoby się ze znacznymi kosztami w sytuacji, gdy spółka znajduje się w niezbyt korzystnym położeniu finansowym (brak środków na wypłatę dywi-dendy).

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lutego 2005 r. iii czP 82/2004LexPolonica nr 373859Biuletyn Sądu Najwyższego 2005/2Monitor Prawniczy 2006/7 str. 374Monitor Prawniczy 2007/17 str. 970OSNC 2005/12 poz. 205Prokuratura i Prawo – dodatek 2005/7–8 poz. 50Radca Prawny 2006/1 str. 98Rejent 2005/3 str. 141Wokanda 2005/3 str. 9www.sn.plAkcjonariusz spółki, który był członkiem jej zarządu, nie jest legitymowany do wystąpie-nia z powództwem o stwierdzenie nieważności uchwały walnego zgromadzenia w przed-miocie wyrażenia zgody na dochodzenie przeciwko niemu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy sprawowaniu zarządu.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 8 lutego 2005 r. i aca 471/2004LexPolonica nr 378716Sama sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami nie jest wystarczającą przesłanką dla uchylenia takiej uchwały. Wykazanie sprzeczności uchwały z dobrymi obyczajami nie jest równoznaczne z tym, że taka uchwała automatycznie godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.


Nie ma podstaw, aby odmówić co do zasady Walnemu Zgromadzeniu prawa do odwo-łania członka Rady Nadzorczej powołanego w drodze głosowania odrębnymi grupami.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 25 listopada 2004 r. iii ck 592/2003LexPolonica nr 1627847Były członek zarządu lub rady nadzorczej spółki akcyjnej jest uprawniony do zaskar-żenia uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 kwietnia 2004 r. i ck 537/2003LexPolonica nr 370345Biuletyn Sądu Najwyższego 2004/10Monitor Prawniczy 2005/4 str. 210OSNC 2004/12 poz. 204Radca Prawny 2004/6 str. 138Uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy może być uznana za krzywdzącą ak-cjonariusza zarówno wówczas, gdy cel pokrzywdzenia istniał w czasie podejmowania uchwały, jak i wtedy, gdy treść uchwały spowodowała, że jej wykonanie doprowadziło do pokrzywdzenia akcjonariusza.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 13 lutego 2004 r. ii ck 438/2002LexPolonica nr 366259Monitor Prawniczy 2004/6 str. 246Monitor Prawniczy 2006/6 str. 317Monitor Prawniczy 2006/7 str. 376Monitor Prawniczy 2007/19 str. 1068OSP 2006/5 poz. 531. Zawarte w art. 422 § 2 kodeksu spółek handlowych wyliczenie osób i organów spół-

ki uprawnionych do zaskarżenia uchwały walnego gromadzenia akcjonariuszy na podstawie art. 422 § 1 lub na podstawie art. 425 § 1 ksh jest, z zastrzeżeniem wy-jątków wynikających z odrębnych przepisów, wyczerpujące.

2. Wykładnia systemowa i celowościowa art. 422 § 2 pkt 1 (art. 250 pkt 1) ksh prze-mawia też za uznaniem uprawnienia byłego członka zarządu lub rady nadzorczej do zaskarżenia na podstawie art. 425 (252) ksh uchwały walnego zgromadzenia w przedmiocie udzielenia mu absolutorium.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 16 kwietnia 2003 r. i c 537/2003LexPolonica nr 366436Rzeczpospolita 2004/94 str. C5Kodeks spółek handlowych przyznaje walnemu zgromadzeniu spółki akcyjnej znaczną władzę. Nie oznacza to jednak pełnej dowolności. Granice tej władzy podlegają kontroli sądu. Nie należy jednak do niego kontrola polityki ekonomicznej spółki.


7.1.4. Problematyka tzw. „uchwał nieistniejących”

Uchwały nieistniejące są uchwałami podjętymi z tak rażącym naruszeniem przepisów prawa, iż wątpliwym jest, czy w tym przypadku można mówić o podjęciu jakiejkolwiek de-cyzji przez organ (art. 38 KC) spółki (np. przez akcjonariuszy bez zwołania zgromadzenia, przez osoby wyłączone od głosowania itp.). Pomimo, iż tego typu przypadki są objęte za-kresem stwierdzenia nieważności uchwały (ustawa stanowi o sprzeczności z prawem nie wskazując na to, jak istotna ma być ta sprzeczność), co może rodzić wątpliwości co do za-sadności wyróżniania tego typu uchwał, praktyka orzecznicza dopuszcza możliwość wy-stępowania z powództwem o stwierdzenie nieistnienia uchwały (za jego dopuszczalnością przemawia także brzmienie art. 29 pkt 5 KSCU, który posługuje się wprost sformułowa-niem ustalenia istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki).

Podstawą materialno-prawną dla tego typu powództw jest odpowiednio stosowany art. 58 KC (via art. 2 KSH), zaś środkiem proceduralno-prawnym dla tego typu powództw jest powództwo o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa z art. 189 KPC.

Zaletami praktycznymi powództw o stwierdzenie nieistnienia uchwały, jest: (-) brak zawężenia podmiotów legitymowanych do wystąpienia z tym powództwem wy-

łącznie do podmiotów określonych w art. 250/422 § 2 KSH. Podmiotem legitymowa-nym w tym przypadku będą wszyscy posiadający interes prawny (w rozumieniu art. 189 KPC) w stwierdzeniu nieistnienia uchwały,

(-) brak zastosowania do powództw o stwierdzenie nieistnienia uchwały rygorystycznych terminów przewidzianych przez przepisy o stwierdzeniu nieważności (art. 252 § 3/425 § 2 i 3 KSH).W pozostałym zakresie do powództw o stwierdzenie nieistnienia uchwały stosuje się

odpowiednio przepisy o skarżeniu uchwał (w szczególności do reprezentacji spółki w tego typu postępowaniach).

orzecznictwo

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 4 stycznia 2008 r. iii csk 238/2007LexPolonica nr 2077158Brak zachowania kworum należy do uchybień czyniących uchwałę nieistniejącą. Zawarty w statucie wymóg dotyczący kworum normuje sposób działania walnego zgromadzenia spółki jako organu uprawnionego do składania w jej imieniu oświadczeń woli. Jeśli statut przewiduje możliwość podjęcia uchwały jedynie przy istnieniu określo-nego kworum i jeśli uchwała stanowi oświadczenie woli spółki, to w konsekwencji na-leży uznać, że podjęcie uchwały przy braku tego kworum nie może w ogóle być uznane za złożenie oświadczenia woli.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z roku 2006 Vi aca 54/2006LexPolonica nr 1299045Rzeczpospolita 2007/79 str. C3Osoba niezadowolona z uchwały w spółce nie może jej zanegować na podstawie tzw. po-wództwa o ustalenie, gdy można ją zaskarżyć na podstawie kodeksu spółek handlowych.


7.2. skarżenie uchwał a postępowanie rejestrowe przed krs

Zasadą jest, iż zaskarżenie uchwały walnego zgromadzenia nie wstrzymuje postępo-wania rejestrowego.

Sąd rejestrowy może jednakże zawiesić postępowanie rejestrowe po przeprowadzeniu rozprawy (art. 249 § 2 KSH w zw. z art. 252 § 2 KSH art. 423 § 1 w zw. z art. 425 § 5 KSH).

Niezależnie od powyższego w przypadku uchwał sprzecznych z prawem możliwa jest odmowa ich zarejestrowania na podstawie art. 23 KRSU.

W przypadku zarejestrowania uchwały sprzecznej z prawem podnosi się także możli-wość skorzystania przez sąd rejestrowy z art. 12 ust. 3 KRSU.

orzecznictwo

Uchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 20 stycznia 2010 r. iii czP 122/2009LexPolonica nr 2126758Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/1OSNC 2010/7–8 poz. 107Rejent 2010/2 str. 135Rejent 2011/9 str. 152www.sn.plSąd rejestrowy na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Tekst jednolity: Dz.U. 2007 r. Nr 168 poz. 1186 ze zm.) jest upraw-niony do badania wpływu naruszeń procedury podejmowania uchwał przez walne zgro-madzenie akcjonariuszy spółki akcyjnej na ich treść.

Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 2 października 2008 r. ii csk 186/2008LexPolonica nr 21363001. Obowiązek badania zgodności treści dokumentu z przepisami prawa należy rozu-

mieć nie tylko jako obowiązek oceny, czy wszystkie dokumenty wymagane do wpi-su przekształconej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały sporządzone i załączone do wniosku, ale także jako obowiązek oceny złożonego wniosku i załą-czonych do niego dokumentów pod względem merytorycznym.

2. Do zgłoszenia wniosku o wpis przekształconej spółki z ograniczoną odpowiedzial-nością ma zastosowanie art. 169 k.s.h. w związku z art. 555 k.s.h., który wyłącza ogólne rozwiązanie przyjęte w art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Zawarcie umowy spółki jest odrębnym warunkiem przekształcenia poprzedzają-cym złożenie wniosku o rejestrację spółki przekształconej i wykreślenie z rejestru spółki przekształcanej. Sama uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy prze-kształcanej spółki akcyjnej, chociażby zawierała zgodę na zaproponowaną treść umowy spółki, nie może zastąpić zawarcia umowy będącej wynikiem oświadczeń woli wspólników uprawnionych do udziału w spółce przekształconej.


Postanowienie sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 5 maja 2005 r. iV ck 18/2005LexPolonica nr 21049571. Na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym nie jest dopusz-

czalne wykreślenie podmiotu wpisanego uprzednio do rejestru. Przepis ten nie może prowadzić do obchodzenia przewidzianego prawem spółdzielczym trybu likwida-cji spółdzielni.

2. Kompetencja sądu rejestrowego do badania prawidłowości (zgodności z przepisa-mi prawa spółdzielczego) uchwały o podziale spółdzielni stanowiącej podstawę wpisu nowopowstałej spółdzielni przysługuje sądowi rejestrowemu w postępowa-niu o dokonanie wpisu. Nie sposób natomiast kompetencji takiej przyznać sądowi rejestrowemu w toku postępowania wszczętego z urzędu i mającego na celu doko-nanie oceny, czy znajdujące się w rejestrze dane są dopuszczalne ze względu na obowiązujące przepisy prawa. Poza granicami takiego postępowania musi pozo-stać merytoryczne badanie dokumentów, które były już uprzednio badane w toku postępowania o wpisane danego podmiotu do rejestru.

7.3. konsekwencje prawomocnego wyroku w przypadku skarżenia uchwał

Konsekwencje prawomocnego wyroku uchylającego/stwierdzającego nieważność uchwały (art. 427 KSH) będą odmienne w skutkach wewnętrznych (pro foro interno) oraz w skutkach zewnętrznych (pro foro externo).

W stosunkach wewnętrznych prawomocny wyrok uchylający/stwierdzający nieważ-ność uchwały ma moc obowiązującą w stosunkach: (-) między spółką a wszystkimi akcjonariuszami, a także(-) spółką a członkami organów spółki.

W stosunkach zewnętrznych, gdy ważność czynności dokonanej przez spółkę jest za-leżna od uchwały ZW/WZA (np. art. 17 w zw. z art. 229 KSH), uchylenie/stwierdzenie nie-ważności takiej uchwały nie ma skutku wobec osób trzecich działających w dobrej wierze (należy tutaj pamiętać o domniemaniu dobrej wiary z art. 7 KC w zw. z art. 2 KSH).

Na zarządzie ciąży obowiązek zgłoszenia w KRS w terminie tygodnia od uprawomoc-nienia się wyroku uchylającego/stwierdzającego nieważność uchwały.

orzecznictwo

Spółka z o.o.wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 9 lutego 2007 r. iii csk 311/2006LexPolonica nr 1912543Czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki, ale czynnością między zbywcą a nabywcą. Do tego przypadku więc art. 254 § 2 ksh nie znajduje zastosowania.


Spółka akcyjnawyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 26 czerwca 2008 r. ii csk 49/2008LexPolonica nr 1922501Monitor Prawniczy 2008/15 str. 790OSNC 2009/9 poz. 126OSP 2011/4 poz. 46Prawomocny wyrok uchylający uchwałę, o której mowa w art. 17 § 1 ksh, lub stwier-dzający jej nieważność nie wywiera skutków wobec osób trzecich działających w dobrej wierze (art. 427 § 2 i 4 ksh).

7.4. wybrane aspekty proceduralnoprawne dotyczące skarżenia uchwał

W sporze dotyczącym uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały ZW/WZA po-zwaną spółkę reprezentuje (art. 253, art. 426 KSH): (1) pełnomocnik ustanowiony na mocy uchwały ZW/WZA,a jeżeli to nie nastąpiło: (2) zarząd,(3) kurator ustanowiony przez sąd właściwy dla rozstrzygnięcia powództwa, jeżeli zarząd

nie może działać za spółkę, a brak jest uchwały ZW/WZA o ustanowieniu pełnomoc-nika.Spory dotyczące ważności (istnienia) uchwał są sporami „ze stosunku spółki” w rozu-

mieniu art. 4791 § 2 pkt. 1 ab inito KPC, będą więc podlegać rozpoznaniu w postępowaniu gospodarczym. Stosownie do powyższego będą podlegać wszystkim ograniczeniom wła-ściwym dla tego postępowania (np. prekluzja dowodowa).

Pozew dotyczący uchylenia/stwierdzenia nieważności/stwierdzenia nieistnienia uchwa-ły podlega opłacie stałej w kwocie 2 000 zł (od każdej skarżonej uchwały – art. 29 pkt 3–5 KSCU).

Standardowym środkiem zabezpieczenia powództw skarżących uchwały ZW/WZA jest wystąpienie o wstrzymanie jej wykonania, względnie wystąpienie o dokonanie stosownej wzmianki w księdze wieczystej (gdy przedmiotem uchwały jest czynność dotycząca nieru-chomości). Możliwe jest także ubieganie się o zabezpieczenie powództwa poprzez zawie-szenie postępowania rejestrowego.

orzecznictwo

Reprezentacja spółkiUchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 22 października 2009 r. iii czP 63/2009LexPolonica nr 2089177Biuletyn Sądu Najwyższego 2009/10Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2010/3 poz. 18 str. 3OSNC 2010/4 poz. 55Przegląd Sądowy 2010/11–12 str. 175Przegląd Sądowy 2011/2 str. 113


Rejent 2010/5 str. 144www.sn.pl1. Zarząd spółki z o.o. nie może działać za spółkę w sporze o uchylenie uchwały zgro-

madzenia wspólników wytoczonym przez wspólnika będącego jednocześnie człon-kiem zarządu pozwanej spółki.

2. W pozostałym zakresie odmawia podjęcia uchwały.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 3 marca 2005 r. i aca 167/2004LexPolonica nr 379470W sporze toczącym się na podstawie art. 189 kpc, artykuł 253 ksh jako przepis szcze-gólny regulujący sposób reprezentacji spółki w ściśle określonych w nim przypadkach, nie ma wprost zastosowania. O reprezentacji spółki w takiej sytuacji decyduje ogólna regulacja zawarta w art. 210 ksh, która wskazuje na radę nadzorczą lub pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników jako podmioty uprawnione do reprezentacji w sporze spółki z członkiem zarządu.

Inne zagadnieniaUchwała sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 21 lipca 2010 r. iii czP 49/2010LexPolonica nr 2333600Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/7Orzecznictwo Sądów w sprawach Gospodarczych 2011/1 poz. 2 str. 17OSNC 2011/1 poz. 7Rejent 2010/7–8 str. 181www.sn.pl1. Stosownie do art. 252 § 2 w związku z art. 249 § 2 k.s.h. postępowanie rejestrowe

może zawiesić sąd rejestrowy, nie wyłącza to jednak dopuszczalności zabezpiecze-nia roszczenia o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczo-ną odpowiedzialnością przez zawieszenie postępowania rejestrowego.

2. Dopuszczalne jest zabezpieczenie roszczenia o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez zawieszenie postępo-wania rejestrowego dotyczącego wpisu zmian na podstawie tej uchwały.

wyrok sądu najwyższego – izba cywilna z dnia 24 czerwca 2009 r. i csk 510/2008LexPolonica nr 2046939Inne są przesłanki uchylenia uchwały wspólników (art. 249 § 1 ksh), a inne stwierdzenia nieważności takiej uchwały (art. 252 § 1 ksh), aczkolwiek mogą być przypadki, gdy rów-nocześnie spełnione są przesłanki uchylenia i stwierdzenia nieważności uchwały. Jeśli zatem zgłoszono żądanie określane w nauce procesu cywilnego jako żądanie ewentu-alne, oznacza to, że o uchyleniu zaskarżonej uchwały wspólników sąd może orzec tylko w razie uprzedniego oddalenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały.

wyrok sądu apelacyjnego w warszawie z roku 2005 i aca 944/2005LexPolonica nr 418794Rzeczpospolita 2006/249 str. C2


Jeśli udziałowiec spółki chce skutecznie zaskarżyć uchwałę, musi przestrzegać wymogów formalnych na zgromadzeniu. Musi też pamiętać o rygorach obowiązujących w spra-wach gospodarczych.

Postanowienie sądu apelacyjnego w warszawie z dnia 18 listopada 2008 r. Vi acz 1842/2008LexPolonica nr 2216013Dziennik Gazeta Prawna 2010/66 str. C3Jeżeli w pozwie sformułowano żądanie ewentualne np. stwierdzenia nieważności, ewen-tualnie uchylenia uchwały zgromadzenia, to wówczas opłata pobierana jest jedynie od żądania zasadniczego. W przypadku zgłoszenia obu tych żądań uznać bowiem należy, że żądanie ewentualne nie ma samodzielnego bytu – sąd orzeka o nim tylko w sytuacji, gdy oddala roszczenie główne. Nie zachodzi zatem kumulacja roszczeń uzasadniająca wnoszenie opłaty w podwójnej wysokości.

kc ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.)

kPc ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 Nr 43, poz. 296 ze zm.)

krsU ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2003 Nr. 121, poz. 769)

kscU ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywil-nych (Dz.U. 2006, Nr 167, poz. 1398 ze zm.)

ksh ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. Nr 94, poz. 1037 ze zm.)

nrkU ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz.U. z 2005 r. Nr. 183 poz. 1537 ze zm.)

oiFinU ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 183, poz. 1538 ze zm.)

ofPublU ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wpro-wadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 185, poz. 1439)

PrUpn ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr. 60 poz. 535 ze zm.)

rachU ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.)

sdgU ustawa z dnia 2 lipca 2004 o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2004 r. Nr. 173, poz. 1807 z późn. zm.)

zknU ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 03.153.1503 ze zm.)

zrrzU ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jednolity: Dz.U. 2009 r. Nr 67 poz. 569 ze zm.).

Wykaz skrótów

Prawo spółek handlowych [ podręcznik- skrypt- 2011]

Documents

Transcript of Prawo spółek handlowych [ podręcznik- skrypt- 2011]