ANKOWOŚĆ - Wrocław University of Economics · dobrych praktyk, oczekując, iż właściwe organy...

2020-03-06

1

BANKOWOŚĆ BANKOWOŚĆ

Wykład 3A – Uwarunkowania funkcjonowania systemu bankowego

2

dr Adam Nosowski/Katedra Bankowości/UE Wrocław 2020

Plan wykładu 3

1. Regulacje formalno-prawne – uwarunkowania 2. Prawo bankowe 3. Bank – uwarunkowania tworzenia 4. Sieć bezpieczeństwa finansowego

2020-03-06

2

Cele regulacji w sektorze bankowym 4

ograniczenie możliwości powstania sytuacji, w których spadek zaufania do banków wywołałby masowe wycofywanie wkładów i ryzyko załamania się systemu bankowego, a konsekwencji całego systemu finansowego

ograniczenie rozprzestrzeniania się problemów banków z powodu np. upadku banku realizującego dużą liczbę transakcji międzynarodowych lub kryzysu finansowego kraju zadłużonego w bankach zagranicznych

uniknięcie sytuacji związanych z wydatkowaniem dużych kwot z budżetu państwa na podejmowanie próby ratowania upadających banków lub całego sektora

Cele regulacji w sektorze bankowym 5

ograniczenie szeroko rozumianego ryzyka systemowego, na które wpływ ma silna konkurencja między bankami na rynkach międzynarodowych prowadząca do sytuacji, w których ryzyko nie jest właściwie oceniane

ograniczenie zagrożenia wynikającego z rozliczeń międzybankowych oraz płatniczych systemów rozliczeniowych;

ochrona klienta, poprzez dopuszczenie do działania na rynku finansowym tylko podmiotów wiarygodnych, dających rękojmię bezpiecznego i rozsądnego zarządzania środkami klientów

Zakres regulacji bankowych 6

regulacje strukturalne – których celem jest ochrona struktury rynku bankowego, m.in. przez: politykę licencyjną, kontrolę koncentracji,

regulacje ostrożnościowe – których celem jest regulowanie działalności banków i zapobieganie indywidualnym upadłościom, m.in. przez: ograniczanie ryzyka, wymogi kapitałowe, wymogi informacyjne.

2020-03-06

3

Regulacje którym podlegają banki 7

akty prawne ogólne/ponadsektorowe

akty prawne sektorowe

regulacje podmiotowe

zalecenia i standardy środowiskowe

prawo unijne

Prawo unijne 8

Przesłanki regulacji w sektorze bankowym UE:

różne modele istniejących systemów bankowych

zmiany w systemach bankowych w trakcie integracji europejskiej

tradycje i struktury krajowych systemów bankowych

ochrona specyficznie pojętych interesów narodowych

Prawo unijne – o co chodzi z Komitetem Bazylejskim 9

Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego powstał w 1974 r. pod auspicjami Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS). Komitet został powołany przez prezesów Banków Centralnych krajów należących do Grupy G10. Celem Komitetu jest dążenie do wypełnienia luk w systemie nadzoru bankowego.

Komitet Bazylejski stanowi forum współpracy państw członkowskich w zakresie nadzoru bankowego. Komitet nie pełni jednak funkcji instytucji nadzorczej, a jego wytyczne nie stanowią obowiązujących norm prawnych. Komitet formułuje standardy techniczne, wytyczne oraz rekomendacje w zakresie dobrych praktyk, oczekując, iż właściwe organy poszczególnych państw wdrożą je w formie aktów prawnych w sposób, który najlepiej odpowiada specyfice danego systemu.

2020-03-06

4

Prawo unijne – wtórne źródła prawa 10

Rozporządzenia zbliżone są do ustaw polskiego porządku prawnego, pełnią rolę ujednolicającą przepisy prawa w krajach wspólnotowych UE, mają charakter wiążący, zasięg ogólny (adresatami mogą być zarówno państwa, jak i jednostki) oraz abstrakcyjny (dotyczą nieokreślonej liczby przypadków/sytuacji).

Prawo wtórne jest tworzone przez instytucje Unii na podstawie prawa pierwotnego, czyli traktatów (akcesyjny dla Polski to Traktat Ateński z 2003 roku)


Rozporządzenia (przykłady):

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/751 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie opłat interchange w odniesieniu do transakcji płatniczych realizowanych w oparciu o kartę

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Capital Requirements Regulation, CRR) – implementacja Bazylei III


Dyrektywy:

są obowiązujące dla państw członkowskich w tym sensie, że każde z nich musi dostosować swoje prawo wewnętrzne do treści dyrektyw;

istotą tych aktów jest fakt, iż państwa członkowskie same wybierają sposób i metodę realizacji zawartych w nich celów;

państwa członkowskie są jednak zobligowane do dążenia do określonych celów w określonym terminie.

2020-03-06

5


Rozporządzenia (przykłady):

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniająca dyrektywę 2002/87/WE i uchylająca dyrektywy 2006/48/WE oraz 2006/49/WE (Capital Requirements Directive IV, CRD IV)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego

Prawo unijne – prawo krajowe – przykład wdrożenia 14

Zmiany w polskim prawie wdrażających CRD IV/CRR:

Wdrożenie pakietu CRD IV/CRR do polskiego porządku prawnego zostało dokonane przede wszystkim w formie nowelizacji ustawy – Prawo bankowe, dokonanej ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym.

W/w zmiany w ustawie – Prawo bankowe polegały na wprowadzeniu w tym akcie prawnym nowych przepisów dyrektywy CRD IV (nieobecnych we wcześniejszych dyrektywach CRD) oraz modyfikacji tych, które w tej dyrektywie uległy zmianie. W ustawie wprowadzono również modyfikacje zmierzające do dostosowania prawa krajowego do rozwiązań przewidzianych w rozporządzeniu CRR

Prawo unijne – prawo krajowe – przykład wdrożenia 15

Zmiany w polskim prawie wdrażających CRD IV/CRR (cd):

Dla pełnego wdrożenia pakietu CRD IV / CRR do polskiego porządku prawnego, konieczne jest również wydanie aktów wykonawczych m.in. do ustawy – Prawo bankowe. Są one wydawane w formie rozporządzeń Ministra Finansów, które zastępują dotychczas obowiązujące uchwały KNF w tym zakresie.

Przykłady aktów wykonawczych”

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie rodzajów ekspozycji banków wyłączonych z limitów dużych ekspozycji

Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 6 marca 2017 r. w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej, polityki wynagrodzeń oraz szczegółowego sposobu szacowania kapitału wewnętrznego w bankach

2020-03-06

6

Regulacje krajowe – ogólne/ponadsektorowe akty prawne 16

Ogólne/ponadsektorowe akty prawne:

Kodeks spółek handlowych

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim

Ustaw z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe

Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym

Regulacje krajowe – sektorowe akty prawne 17

Sektorowe (bankowe) akty prawne:

Ustawa Prawo Bankowe – więcej w dalszej części wykładu

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. o Narodowym Banku Polskim

Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych

Ustawa z dnia 7.12.2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających

Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o Banku Gospodarstwa Krajowego

Regulacje krajowe – regulacje sektorowe 18

Regulacje sektorowe (przykłady):

Uchwała nr 493/2017 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 21 listopada 2017 r. w sprawie stosowania wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego dotyczących polityki i praktyk w zakresie wynagrodzeń w odniesieniu do sprzedaży i dystrybucji detalicznych produktów i usług bankowych

Rekomendacje KNF (przykłady):

Rekomendacja - dotycząca zarządzania ryzykiem stopy procentowej w bankach

Rekomendacja - dotycząca kontroli wewnętrznej w banku

Rekomendacja - dotycząca zarządzania ryzykiem walutowym w bankach oraz zasad dokonywania przez banki operacji obciążonych ryzykiem walutowym

2020-03-06

7

Prawo bankowe – czego dotyczy 19

Kwestie, które reguluje prawo bankowe

ogólne (np. co jest czynnością bankową, które czynności bank może powierzać podmiotom zewnętrznym)

tworzenie i organizacja banków oraz oddziałów i przedstawicielstw banków

rachunki bankowe

rozliczenia pieniężne przeprowadzane za pośrednictwem banków

kredyty i pożyczki pieniężne oraz zasady koncentracji zaangażowań

gwarancje bankowe, poręczenia i akredytywy

Prawo bankowe – czego dotyczy 20

Kwestie, które reguluje prawo bankowe (cd)

emisja bankowych papierów wartościowych

szczególne obowiązki i uprawnienia banków (np. tajemnica bankowa)

zrzeszanie, łączenie się i podział banków

fundusze własne, kapitał wewnętrzny i gospodarka finansowa banków

nadzór bankowy

plany naprawy oraz wczesna interwencja, likwidacja i upadłość banku

odpowiedzialność cywilna i karna

Proces licencyjny jest dwuetapowy:

1. uzyskanie zezwolenia na utworzenie banku

2. uzyskanie zezwolenia na rozpoczęcie działalności

Licencjonowanie banku 21

Licencjonowanie działalności bankowej ma na celu niedopuszczenie niewłaściwych osób i kapitałów do prowadzenia banku, m.in. po to aby zapewnić bezpieczeństwo powierzanym bankowi środkom finansowym.

Jeśli dany kraj jest członkiem Europejskiego Obszaru Gospodarczego to działalność na jego terenie mogą prowadzić na zasadzie „jednolitego paszportu” oddziały instytucji kredytowych z innych krajów EOG. Nadzór będzie sprawowała instytucja nadzorcza z kraju macierzystego.

2020-03-06

8

Licencjonowanie banku – etap 1 22

1. uzyskanie zezwolenia na utworzenie banku może nastąpić jeżeli:

zostało zapewnione wyposażenie banku w:

fundusze własne, których wielkość powinna być dostosowana do rodzaju czynności bankowych

przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej działalności,

pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające przechowywane

w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej;

założyciele dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem,

osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków rady nadzorczej oraz zarządu

spełniają określone w ustawie wymogi kwalifikacyjne;

przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzyletni

wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków pieniężnych gromadzonych w

banku.

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – założyciele 23

Założycielami banku w formie spółki akcyjnej mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, z

tym że założycieli nie może być mniej niż 3.

Zasada ta nie ma zastosowania, gdy założycielem jest Skarb Państwa, bank krajowy, instytucja kredytowa, bank zagraniczny, krajowy lub zagraniczny zakład ubezpieczeń lub międzynarodowa instytucja finansowa (PB art. 13).

Założycielami banku spółdzielczego mogą być tylko osoby fizyczne w liczbie wymaganej dla założenia spółdzielni, określonej ustawą Prawo spółdzielcze (tj. min. 10 osób).

Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli założyciele dają rękojmię ostrożnego i stabilnego

zarządzania bankiem. Wprawdzie za zarządzanie bankiem bezpośrednio odpowiada

zarząd banku, jednak istotny wpływ mają na nie również właściciele (założyciele, znaczący

akcjonariusze) banku, którzy, poprzez wybór członków rady nadzorczej wpływają na

obsadę zarządu, a poprzez udział i decydowanie na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

banku, rozstrzygają o podstawowych dla banku sprawach.

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – kapitał 24

Wnoszony przez założycieli banku kapitał założycielski nie może być niższy od

równowartości w złotych 5 mln euro przeliczonej według kursu średniego ogłaszanego

przez Narodowy Bank Polski (PB art. 32).

Kapitał założycielski banku wnoszony w formie pieniężnej musi być wpłacony przez

założycieli w walucie polskiej na rachunek bankowy w banku krajowym, otwarty w celu

dokonania wpłat na kapitał założycielski banku (PB art. 32).

Kapitał założycielski banku nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu, lub źródeł

nieudokumentowanych (PB art. 30).

Część kapitału założycielskiego może być wniesiona w formie wkładów niepieniężnych

(aportu) w postaci wyposażenia i nieruchomości, jeśli będą one bezpośrednio przydatne

w prowadzeniu działalności bankowej (PB art. 30).

2020-03-06

9

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – fundusze własne 25

Wymóg dotyczący kapitału założycielskiego określa konieczne minimum w zakresie

funduszy własnych banku, na które w momencie utworzenia banku składać się będzie

wyłącznie kapitał założycielski. Minimum to nie jest jednak wystarczające dla

zabezpieczenia ryzyka związanego z działalnością operacyjną banku, tj. wykonywaniem

czynności bankowych. Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli zostało zapewnione

wyposażenie banku w fundusze własne, których wielkość powinna być dostosowana do

rodzaju czynności bankowych przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej

działalności, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka (adekwatność kapitałowa).

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – osoby zarządzające 26

Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli osoby przewidziane do objęcia stanowisk członków

rady nadzorczej oraz zarządu spełniają określone wymogi, w szczególności chodzi o posiadanie

przez nie wiedzy, umiejętności i doświadczenia, odpowiednich do funkcji i obowiązków, jakie

mają być im powierzone, jak również o to, by osoby te dawały rękojmię należytego

wykonywania tych obowiązków. Nie powinny zachodzić wątpliwości, iż będą one wykonywały

swoje obowiązki w sposób właściwy, prawidłowy, stosowny, odpowiedni osiągając zamierzone

cele bez uszczerbku dla prawidłowego zarządzania bankiem.

Prawidłowe zarządzanie bankiem oznacza, że działania podejmowane w ramach zarządzania

bankiem są nie tylko zgodne z obowiązującymi przepisami, ale też rozsądne, podejmowane z

należytą rozwagą i bez nadmiernego ryzyka (ostrożność), zaś efekty tych działań są

proporcjonalne do ich skali, nie powodują gwałtownych zmian w sytuacji ekonomiczno-

finansowej banku oraz nie wpływają negatywnie na postrzeganie banku jako instytucji godnej

zaufania, należycie dbającej o bezpieczeństwo gromadzonych środków (stabilność).

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – plan działalności 27

Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli przedstawiony przez założycieli plan działalności banku

na okres co najmniej trzyletni wskazuje, że działalność ta będzie bezpieczna dla środków

pieniężnych gromadzonych w banku. Planem objęta powinna być zamierzona działalność banku

we wszystkich jej przejawach, tj. nie tylko w odniesieniu do usług świadczonych na rzecz

klientów, lecz także w odniesieniu organizacji przyszłego banku, czy do działalności

wspomagającej (np. marketing).

Plan działalności powinien być oparty na realnych i wiarygodnych założeniach, jak również

wewnętrznie spójny – w szczególności zakładane wielkości finansowe powinny odzwierciedlać

założenia dotyczące działalności operacyjnej i organizacji, w tym planowanych nakładów (PB

art. 30).

2020-03-06

10

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – plan działalności 28

Przykładowa struktura programu działalności i planu finansowego banku. I.Streszczenie

I. Autorzy II. Zakładane kierunki rozwojowe III. Planowane nakłady IV. Planowane wyniki

II.Ogólna charakterystyka banku I. Firma II. Siedziba III. Przedmiot i zakres działalności IV. Założyciele i kapitał założycielski V. Organy

III.Analiza strategiczna (SWOT) I. Mocne strony II. Słabe strony III. Szanse IV. Zagrożenia

IV.Założenia ogólne strategii banku I. Misja II. Wizja III. Cele strategiczne

V.Plan marketingowy I. Produkty/usługi II. Odbiorcy/klienci III. Konkurenci

IV. Ceny (oprocentowanie, marże, prowizje, opłaty) V. Dystrybucja VI. Promocja

VI. Plan działalności operacyjnej I. Technologia, w tym zwłaszcza obsługa IT II. Nakłady inwestycyjne III. Źródła finansowania inwestycji IV. Potencjał ilościowy – zdolność obsługi klientów i świadczenia

usług V. Plan ilościowy usług VI. Źródła finansowania działalności operacyjnej VII. Realizacja wymogów ostrożnościowych i nadzorczych

dotyczących działalności banków VII.Plan organizacji i zarządzania

I. Struktura organizacyjna II. Etatyzacja III. System informacyjny zarządzania IV. Metody zarządzania

VIII.Plan zatrudnienia i płac I. Zatrudnienie II. Płace III. Założenia polityki personalnej i kadrowej

IX.Harmonogram głównych zamierzeń

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – plan finansowy 29

IX. Plan finansowy 1. Plan przychodów 2. Plan kosztów 3. Plan zysków i strat 4. Plan nakładów inwestycyjnych 5. Plan zapotrzebowania na kapitał 6. Plan źródeł finansowania działalności 7. Plan przepływów pieniężnych 8. Plan bilansu

X. Ocena finansowa, w tym ocena na podstawie zestawień planu finansowego i ocena wskaźnikowa

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – pomieszczenia 30

Utworzenie banku może nastąpić, jeżeli zostało zapewnione wyposażenie banku w

pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne, należycie zabezpieczające

przechowywane w banku wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej

działalności bankowej. Chodzi tu w szczególności o lokale centrali i jednostek organizacyjnych

(oddziałów, filii, ekspozytur, punktów kasowych itp.) banku, jak również skarbce, sale do obsługi

kasowej, sale operacyjne itp.

2020-03-06

11

Licencjonowanie banku – etap 1 – utworzenie – zezwolenie 31

W zezwoleniu na utworzenie banku Komisja Nadzoru Finansowego określa: firmę banku, jego

siedzibę, nazwy (nazwiska) założycieli i obejmowane przez nich akcje, wysokość kapitału

założycielskiego, działalność, do wykonywania której bank jest upoważniony, oraz warunki, po

spełnieniu których Komisja Nadzoru Finansowego zezwoli na rozpoczęcie przez bank

działalności, a także zatwierdza projekt statutu banku oraz skład pierwszego zarządu banku.

Po uzyskaniu zezwolenia założyciele banku mogą utworzyć bank (założyć spółdzielnie, zawiązać

spółkę akcyjną) i zarejestrować go w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Następnie bank przygotowuje się do rozpoczęcia działalności, co powinno nastąpić w terminie

roku od wydania zezwolenia na utworzenie banku w przeciwnym wypadku zezwolenie to traci

moc. Bank obowiązany jest powiadomić Bankowy Fundusz Gwarancyjny o uzyskaniu wpisu do

Krajowego Rejestru Sądowego.

Licencjonowanie banku – etap 2 – rozpoczęcie działalności 32

2. uzyskanie zezwolenia na rozpoczęcie działalności, po stwierdzeniu że bank:

jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności

zgromadził w całości kapitał założycielski

dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i

innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności

bankowej

spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku


Badanie spełniania przez bank powyższych wymagań odbywa się przez

przeprowadzenie w banku kontroli na miejscu, w toku której upoważnieni pracownicy

Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego badają w szczególności:

zgodność ze stanem faktycznym danych zawartych w dokumentach stanowiących podstawę zezwolenia na utworzenie banku, a zwłaszcza w zakresie:

prawidłowości dokonania wpłat kapitału założycielskiego,

źródeł pokrycia kosztów organizacji,

składu zarządu banku, składu akcjonariuszy – założycieli (księga akcji),

stanu prawnego obiektu przeznaczonego na siedzibę banku,

zgodności aktu notarialnego i wpisów w rejestrze handlowym z decyzją Komisji i statutem,

wyposażenie banku w zestaw wewnętrznych regulaminów i instrukcji koniecznych do prowadzenia zamierzonej działalności,

wyposażenie w zestaw stempli i pieczęci,

2020-03-06

12


Badanie spełniania przez bank powyższych wymagań odbywa się przez

przeprowadzenie w banku kontroli na miejscu, w toku której upoważnieni pracownicy

Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego badają w szczególności:

wyposażenie banku w niezbędne formularze, druki oraz formularze czekowe,

stopień przygotowania (wyszkolenia) personelu,

stosowane techniki księgowania,

przygotowanie do przekazywania wymaganej przez Narodowy Bank Polski sprawozdawczości,

wyposażenie banku w sprzęt i oprogramowanie komputerowe,

wyposażenie banku w inne podstawowe urządzenia biurowe,

zapewnienie warunków obsługi kasowej oraz zabezpieczenie wartości przechowywanych w banku,

zabezpieczenie systemów informatycznych,

właściwe oznakowanie obiektu oraz dostępność i czytelność przeznaczonych dla klientów informacji.

35 filary bezpieczeństwa usług finansowych

Funkcjonowanie i bezpieczeństwo rynku usług finansowych

Rozwiązania instytucjonalno-prawne – dyscyplina regulacyjna

Samoregulacja

Świadomość finansowa

36 filary bezpieczeństwa usług finansowych – dyscyplina regulacyjna

Dyscyplina regulacyjna

Rem

igiu

sz W

. Kas

zub

ski

– Sa

mo

regu

lacj

a se

kto

ra b

anko

weg

o w

zak

resi

e u

słu

g p

łatn

iczy

ch

Dyscyplina regulacyjna rodzaj kontroli najczęściej sprawowane przez specjalne organy nadzoru finansowego, ale także banki centralne i instytucje gwarantujące depozyty lub wypłacające inwestorom rekompensaty. Sposobu i zakresu ich działania nie wyznaczają umowy, ale akty prawne: przepisy prawa finansowego, normy ostrożnościowe, zasady licencjonowania, restrukturyzacji i likwidacji pośredników finansowych oraz, w mniejszym stopniu, reguły prowadzenia polityki konkurencji i kształtowania struktury własnościowej sektora finansowego.

2020-03-06

13

37 filary bezpieczeństwa usług finansowych – dyscyplina rynkowa

Dyscyplina rynkowa

Dyscyplina rynkowa rodzaj kontroli odwołującej się do działań w zakresie monitorowania i wywierania wpływu przez uczestników rynku/interesariuszy (w tym kapitałodawców) oraz zmian zachowań banków wywołanych tymi działaniami.

38 filary bezpieczeństwa usług finansowych – dyscyplin porównanie

Kryteria Dyscyplina regulacyjna Dyscyplina rynkowa

Istota Monitorowanie działalności pośredników finansowych

i wpływanie na decyzje ich kierownictw

Podmioty

sprawujące

Publiczne organy nadzorcze lub

instytucje nadzorcze działające w

interesie publicznym

Podmioty sektora prywatnego, głównie

kapitałodawcy (w tym depononenci)

Umocowanie

prawne

Przepisy prawne regulujące działanie

sektora finansowego

Prywatne umowy zawarte z

pośrednikami finansowymi

Podstawa

monitorowania

Publicznie dostępne źródła informacji

oraz informacje o charakterze poufnym

Publiczne dostępne źródła informacji o

kondycji pośredników finansowych

Sygnały rynkowe

Narzędzia

monitorowania

Bezpośrednie administracyjne narzędzia

oddziaływania, włącznie z możliwością

cofnięcia licencji na prowadzenie

działalności finansowej

Finansowe, np. koszt kapitału,

wolumen transakcji oraz

nieadministracyjne pozafinansowe, np.

działania dużych akcjonariuszy

39 filary bezpieczeństwa usług finansowych – samoregulacja

Rem

igiu

sz W

. Kas

zub

ski

– Sa

mo

regu

lacj

a se

kto

ra b

anko

weg

o w

zak

resi

e u

słu

g p

łatn

iczy

ch

Metoda dobrowolnej regulacji, przeprowadzanej przez uczestników danego sektora.

motyw i cel samoregulacji: nieefektywność i nieprawidłowości funkcjonowania danej branży.

inicjator: z reguły władze publiczne, zachęcające do naprawy istniejącej sytuacji.

alternatywa: uregulowania „odgórne”.

metoda: powołanie sektorowej organizacji samoregulującej, zrzeszającej instytucje danego sektora. Rezygnacja z forsowania propozycji odzwierciedlających partykularne interesy, zjednoczenie sił dla dobra wspólnego. Kompromisowe rozwiązania i zaangażowanie uczestników

środki: zalecenia, rekomendacje, instrumenty prawa miękkiego, brak sankcji publiczno- prawnych przykład inicjatywy: SEPA

2020-03-06

14

40 filary bezpieczeństwa usług finansowych – świadomość finansowa

Świadomość finansowa

zdolność do korzystania z wiedzy i umiejętności w celu skutecznego zarządzania środkami finansowymi zapewniającego dobrobyt finansowy.

Podejście systemowe – sieć bezpieczeństwa finansowego/bankowego

Specyfika (przesłanki tworzenia):

Sektor bankowy jest bardziej podatny na zagrożenia związane z efektem zarażenia;

Banki dokonują „transformacji ryzyka”, które może doprowadzić do paniki na rynkach finansowych (ryzyko systemowe);

Działania w walce z ryzykiem systemowym :

zapobieganie sytuacjom kryzysowym (crisis prevention);

ograniczanie zasięgu istniejącego już zagrożenia (crisis management);

likwidacja skutków kryzysu (crisis resolution)

41

Sieć bezpieczeństwa bankowego a sieć bezpieczeństwa finansowego

Sieć bezpieczeństwa finansowego – co kto i kiedy 42

Sieć bezpieczeństwa finansowego tworzą:

bank centralny, wypełniający funkcję pożyczkodawcy ostatniej instacji – w Polsce NBP

organ lub organy nadzoru, stojące na straży przestrzegania przeze instytucje finansowe zasad bezpieczeństwa – w Polsce KNF

instytucja lub instytucje gwarancyjne, zapewniające ochronę środków klientów upadłych banków – w Polsce BFG

organ przymusowej restrukturyzacji (resolution) – w Polsce BFG

regulacje prawne, które określają, jak instytucje finansowe powinny bezpiecznie działać

2020-03-06

15

Plan wykładu 43

4. Czym jest ryzyko bankowe 5. Zarządzanie ryzykiem bankowym 6. Rodzaje ryzyka bankowego

Ryzyko 44

ryzyko jako możliwość, że przyszły wynik będzie inny od oczekiwanego (gorszy lub lepszy)

Neutralna koncepcja ryzyka

ryzyko jako możliwość poniesienia straty lub zrealizowania się scenariusza gorszego od oczekiwanego (wynik gorszy, to niekoniecznie strata, ale też zysk niższy niż oczekiwany lub planowany)

Negatywna koncepcja ryzyka

rozumiane jako nieosiągnięcie zamierzonych celów stawianych przez bank, co wiąże z sobą zmniejszenie kapitału własnego, wystąpienie trudności finansowych, a w skrajnych przypadkach upadłość banku.

Ryzyko bankowe

Ryzyko bankowe – przyczyny 45

liberalizacja/deregulacja

internacjonalizacja i globalizacja

rosnące deficyty budżetów i zadłużanie się krajów rozwijających się

sekurytyzacja

zmiana zachowań i struktury klientów

rozwój nowych rodzajów produktów bankowych

postęp technologiczny

Co jest w tym „ryzykownego”?

2020-03-06

16

Zarządzanie ryzykiem 46

Zarządzanie ryzykiem to systemowe podejście do postępowania z poszczególnymi rodzajami ryzyka poprzez przewidywanie przypadkowych strat oraz przygotowanie i wdrożenie procedur i rozwiązań, w ramach systemu zarządzania, pozwalających na minimalizację strat zarówno przyszłych jak i obecnych

System zarządzania ryzykiem 47

Artykuł 9 Prawa Bankowego stanowi, że:

1. W banku funkcjonuje system zarządzania.

2. System zarządzania stanowi zbiór zasad i mechanizmów odnoszących się do procesów decyzyjnych, zachodzących w banku oraz do oceny prowadzonej działalności bankowej.

3. W ramach systemu zarządzania w banku funkcjonuje co najmniej:

a) system zarządzania ryzykiem,

b) system kontroli wewnętrznej.

System zarządzania ryzykiem 48

Artykuł 9b Prawa Bankowego stanowi, że:

Zadaniem systemu zarządzania ryzykiem jest identyfikacja, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku służące zapewnieniu prawidłowości procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez bank działalności.

W ramach systemu zarządzania ryzykiem bank:

1) stosuje sformalizowane zasady służące określaniu wielkości podejmowanego ryzyka i zasady zarządzania ryzykiem;

2) stosuje sformalizowane procedury mające na celu identyfikację, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku, uwzględniające również przewidywany poziom ryzyka w przyszłości;

3) stosuje sformalizowane limity ograniczające ryzyko i zasady postępowania w przypadku przekroczenia limitów;

4) stosuje przyjęty system sprawozdawczości zarządczej umożliwiający monitorowanie poziomu ryzyka;

5) posiada strukturę organizacyjną dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego przez bank ryzyka.

2020-03-06

17

System zarządzania ryzykiem w ING 49

Proces zarządzanie ryzykiem 50

Określenie zasad i celów

Identyfikacja ryzyka

Sterowanie ryzykiem

Kontrola

PR

OC

ES Z

AR

ZĄD

ZAN

IA R

YZYK

IEM


Określenie zasad i celów PROCES ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Bank opracował kompleksowy dokument o charakterze wytycznych dotyczących polityki/strategii w zakresie zarządzania ryzykiem „Strategia ryzyka na lata 2015-2017”, Dokument jest zatwierdzany przez Zarząd i Radę Nadzorczą Banku. Strategia ryzyka jest nierozerwalnie związana z innymi dokumentami strategicznymi, takimi jak: Budżet, Plan Płynności, Plan Kapitałowy. Strategia Ryzyka zawiera szereg celów w zakresie rodzajów ryzyka uznanych za istotne. Należy tu wymienić m.in. docelowa struktura portfela kredytowego, wskaźniki jakości portfela kredytowego, koszt ryzyka, wymogi kapitałowe/kapitał ekonomiczny, wymagana wielkość i struktura płynności, limity i zasady w zakresie ryzyka rynkowego i operacyjnego. Cele zawarte w Strategii Ryzyka mają charakter mierzalnych i ilościowych wielkości, jak również wytycznych jakościowych. Równolegle Bank opracował szereg wytycznych dotyczących strategii/polityki w odniesieniu do konkretnych rodzajów/obszarów ryzyka.

2020-03-06

18


Identyfikacja ryzyka PROCES ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Identyfikacja ryzyka, czyli określenie, jakimi rodzajami ryzyka i w jakim stopniu zagrożony jest w danym momencie bank. Wymaga to m.in. przeanalizowania poszczególnych transakcji z punktu widzenia zagrożenie ryzykiem, a następnie dokonania ich klasyfikacji.


Pomiar ryzyka PROCES ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Wśród metod pomiaru ryzyka wyodrębnić można następujące grupy:

klasyczne zestawienie niedopasowania pozycji (luka płynności, luka stopy procentowej, luka duracji, niedopasowanie elastyczności)

Metody te pozwalają – w uproszczonym sposób – na oszacowanie poziomu różnych rodzajów ryzyka bankowego i w ograniczonym stopniu na aktywne zarządzanie nimi. Ich wyniki są stosunkowo łatwe do interpretacji, ale nie pozwalają na wyznaczenie łącznej ekspozycji na ryzyko bankowe.

metody oceny ryzyka pojedynczego zaangażowania kredytowego (credit-scoring, analiza dyskryminacyjna, wewnętrzne ratingi ryzyka)

Metody te pozwalają na określenie ryzyka dla poszczególnych zaangażowań kredytowych banku w instytucji finansowe i podmioty gospodarcze na podstawie przyjętych przezeń kryteriów.



Wśród metod pomiaru ryzyka wyodrębnić można następujące grupy (cd):

metody pomiaru określonego rodzaju ryzyka (rynkowego, kredytowego, operacyjnego)

Metody te obejmują modele do pomiaru określonego rodzaju ryzyka. Takie modele to np. model pomiaru ryzyka rynkowego Risk Metrics, czy model szacowania wartości zagrożonej VaR

metody eksperckie o charakterze jakościowym (stosowane np. w określaniu poziomu ryzyka operacyjnego)

2020-03-06

19



Przy analizie ryzyka istotne jest rozróżnienie pomiędzy:

ryzykiem indywidualnym, związanym z pojedynczą transakcją

ryzykiem łącznym (w tym portfelowym), gdzie to ryzyko nie jest prostą sumą ryzyk indywidualnych. Łączne ryzyko jest określane przez wielkość pojedynczych zagrożeń, prawdopodobieństwo ich wystąpienia i stopień zależności (korelacji) pomiędzy nimi.


Sterowanie ryzykiem PROCES ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Sterowanie ryzykiem czyli podejmowanie inicjatyw mających na celu ograniczenie ryzyka do założonej dopuszczalnej wartości.

Rentowność

Ryzyko Bezpieczeństwo



Na etapie sterowania ryzykiem mogą być podejmowane dwa rodzaje działań:

działania wpływające na przyczyny występowania ryzyka, tzn. aktywna

strategia przeciwdziałania ryzyku – w tym:

unikaniu ryzyka, poprzez nieangażowanie się w transakcje szczególnie

ryzykowne,

zmniejszaniu wielkości ryzyka,

przenoszeniu ryzyka na inne podmioty,

hedgingu, czyli tworzeniu tzw. pozycji przeciwstawnych tak, aby straty

jednej pozycji mogły być zrekompensowane przez zyski na drugiej

pozycji.

2020-03-06

20



Na etapie sterowania ryzykiem mogą być podejmowane dwa rodzaje działań:

działania wpływające na skutki ryzyka, tzn. pasywna strategia

przeciwdziałania ryzyku – tj. tworzenie „bufora” poprzez zwiększanie

kapitału własnego, zwiększanie rezerw, a także przynależność do systemów

gwarantowania depozytów


Kontrola PROCES ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Kontrola to zbadanie skuteczności podejmowanych działań w zakresie ograniczania ryzyka, czyli ocena:

metod analizy ryzyka z punktu widzenia ich dokładności i aktualności;

zastosowanych instrumentów sterowania z punktu widzenia poniesionych kosztów i osiągniętych korzyści;

stopnia integracji z systemem rachunkowości i systemem informatycznym banku;

przejrzystości systemu dla osób podejmujących decyzje.


Ciągłość i kompleksowość PROCES ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Zarządzanie ryzykiem powinno być procesem ciągłym i kompleksowym, co oznacza konieczność uwzględnienie następujących elementów:

odpowiedzialność zarządu za realizację strategii banku w zakresie ustalonego profilu ryzyka oraz odpowiedzialność za sprawnie działajacy system zarządzania ryzykiem,

ustanowione i weryfikowane limity,

sprawny system informacji o ryzyku dla kierownictwa,

zasady wprowadzania nowych produktów generujących ryzyko,

plany awaryjne,

testy warunków skrajnych, jako ćwiczenia odporności banku.

2020-03-06

21

Zarządzanie ryzykiem – rodzaje ryzyka 61

Zarządzanie ryzykiem bankowym

Ryzyko struktury aktywów i pasywów, w tym ryzyko płynności

portfel bankowy portfel handlowy

ryzyko rynkowe

ryzyko operacyjne

Minimalny poziom kapitałów własnych

Ryzyko płynności – co to jest? 62

Płynność oznacza zdolność do terminowego regulowania zobowiązań, czyli zdolność do pokrycia w każdej chwili wszystkich płatności z tytułu umów z klientami, a także postawienia do dyspozycji kredytobiorców kwot w wysokości i terminie określonych umowami. Płynność finansowa banków jest wypadkową wielkości i struktury aktywów i pasywów bilansu.

Ryzyko płynności oznacza zagrożenie banku utratą zdolności do wywiązywania się ze zobowiązań płatniczych zarówno wobec swoich deponentów, jak i kredytobiorców.

Ryzyko płynności – przyczyny 63

Czynniki wewnętrzne, to m.in.: struktura aktywów, pasywów i

pozycji pozabilansowych, struktura depozytów posiadanych

przez bank, struktura i jakość portfela

kredytowego, wielkość i struktura portfela

papierów wartościowych (w tym aktywów łatwych do upłynnienia),

oprocentowanie produktów oraz wysokość prowizji,

możliwość refinansowania się przez bank na rynku.

Czynniki zewnętrzne, to m.in.: obowiązujące regulacje

ostrożnościowe i wymogi (np. w zakresie rezerw obowiązkowych)

zmiany makroekonomiczne (np. recesja gospodarcza, bezrobocie)

polityka banku centralnego (np. poziom stóp procentowych)

preferencji klientów banku co do typu i poziomu ryzyka

sytuacji gospodarczej otoczenia, w jakim działają bank i jego klienci

2020-03-06

22

Ryzyko płynności – złota reguła bankowa 64

Bank Deponent Kredytobiorca

na 3 miesiące

na 3 miesiące

Ryzyko płynności – inne reguły 65

Reguła „osadu we wkładach” – zakładała, że w bankach powinien utrzymywać się pewien stabilny poziom wkładów, tzw. osad. Reguła ta uwzględniała więc możliwość prolongaty wkładów.

Reguła „przesunięć” – aktywna polityka inwestowania prowadzona przez bank powinna być tak zorganizowana, żeby w razie wystąpienia problemów z zachowaniem płynności mogła nastąpić, bez większych strat, sprzedaż aktywów przed ich terminem płatności.

Reguła „maksymalnego obciążenia” – zakładała, że suma strat, która musi być wzięta pod uwagę przy przedterminową sprzedażą aktywów nie może być większa niż kapitał własny

Ryzyko płynności – metody pomiaru 66

Luka płynności

Zmodyfikowana (skorygowana) luka płynności

Zestawienie przepływów pieniężnych

Wskaźniki syntetycznie informujące o płynności banków

wskaźnik płynności bieżącej = aktywa zapadalne do 3 miesięcy

pasywa wymagalne do 3 miesięcy

Testy warunków skrajnych

2020-03-06

23

Ryzyko płynności w banku PKO BP 67

Ryzyko płynności w banku PKO BP 68

Ryzyko rynkowe – co to jest? 69

Ryzyko rynkowe to ryzyko związane z oddziaływaniem na bank zmian na rynku stóp procentowych, kursów walut, kursów akcji oraz cen instrumentów finansowych.

Ryzyko stopy procentowej, spowodowane niekorzystnymi tendencjami w zakresie rynkowych stóp procentowych, które wpływają na wycenę dłużnych instrumentów finansowych (np. obligacje, listy zastawne), a także na poziom marży odsetkowej w działalności depozytowo-kredytowej.

Przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej jest nierównomierna elastyczność dopasowywania się do zmian rynkowych stóp procentowych po stronie aktywów i pasywów

Metody pomiaru (m.in.):

metoda luki

metoda badania elastyczności stopy procentowej

2020-03-06

24

Ryzyko stopy procentowej w banku PKO BP 70

Ryzyko kredytowe – co to jest? 71

Ryzyko związane z partnerem transakcji (w tym kredytowe) – niebezpieczeństwo niezrealizowania przez bank założonego wyniku na skutek częściowej lub całkowitej straty wynikającej z niewywiązania się ze swoich obowiązków partnera transakcji lub pogorszenie jego sytuacji (ryzyko niewypłacalności dłużnika banku).

Ryzyko kredytowe oznacza zagrożenie, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków zawartej z bankiem umowy, narażając kredytodawcę na stratę finansową.

Kwestie zarządzania tym ryzykiem (np. zdolność kredytowa i metody jej oceny) są omawiane na ćwiczeniach.

Ryzyko kredytowe – system rezerw celowych 72

System tworzenia rezerw celowych – konieczność tworzenia rezerw na określonym

poziomie w oparciu o klasyfikacja ekspozycji kredytowych

Kryteria klasyfikacji:

terminowość regulowania spłat kapitału i odsetek,

sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużnika, oceniana na podstawie mierników:

ilościowych (np. rentowność, płynność finansowa, zadłużenie),

jakościowych (np. jakość zarządzania, uzależnienie od rynku),

ocen agencji ratingowych

2020-03-06

25


Kategoria ekspozycji kredytowych

dla podmiotów gospodarczych

Charakterystyka klasy ryzyka Poziom rezerw celowych

normalne Ekspozycje kredytowe, dla których:

- Opóźnienie w spłacie nie przekracza 1 miesiąca,

- Sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników nie budzi obaw

0% podstawy rezerwy

pod obserwacją Ekspozycje kredytowe, dla których:

- Opóźnienie w spłacie przekracza 1 m-c i nie przekracza 3 m-cy,

- Sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników nie budzi obaw, wymagają one jednak uwagi

Co najmniej 1,5% podstawy rezerwy

poniżej standardu Ekspozycje kredytowe, dla których:

- Opóźnienie w spłacie przekracza 3 m-ce i nie przekracza 6 m-cy,

- Sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników może stanowić zagrożenie terminowej spłaty

Co najmniej 20% podstawy rezerwy

wątpliwe Ekspozycje kredytowe, dla których:

- Opóźnienie w spłacie przekracza 6 m-cy i nie przekracza 12 m-cy,

- Sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników uległa znacznemu pogorszeniu

Co najmniej 50% podstawy rezerwy


Kategoria ekspozycji kredytowych

dla podmiotów gospodarczych

Charakterystyka klasy ryzyka Poziom rezerw celowych

stracone Ekspozycje kredytowe, dla których:

- Opóźnienie w spłacie przekracza 12 m-cy,

- Sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużników pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiający spłacenie długu bądź też:

Wobec dłużnika ogłoszono upadłość lub likwidację,

Wobec dłużnika bank wszczął postępowanie egzekucyjne,

Wobec dłużnika, którego majątek nie został ujawniony,

Ekspozycje kredytowe kwestionowane przez dłużników na drodze postępowania sądowego

Co najmniej 100% podstawy

Ryzyko operacyjne – co to jest? 75

ryzyko operacyjne – to ryzyko straty wynikającej z niewłaściwych lub zawodnych procesów, ludzi i systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych. Kategorie ryzyka operacyjnego (przykłady):

ryzyko nadużyć wewnętrznych,

ryzyko nadużyć zewnętrznych,

ryzyko personelu i bezpieczeństwa pracy,

ryzyko klientów, produktów oraz praktyk biznesowych,

ryzyko brak ciągłości pracy instytucji, przerwanie pracy systemów,

ryzyko zarządzania instytucją i zarządzania procesami.

2020-03-06

26

Ryzyko operacyjne – dlaczego? 76

Wzrost znaczenie ryzyka operacyjnego na przełomie XX i XXI wieku wynikał z: nowe produkty i strategie, wyspecjalizowane procesy i zależność od gwałtownie rozwijających się

technologii outsourcing upadku banków lub dużych strat wynikających z działań wchodzących w

obszar ryzyko operacyjne

Ryzyko operacyjne w banku PKO BP 77

Ryzyko operacyjne w banku PKO BP 78

2020-03-06

27

Inne rodzaje ryzyka 79

ryzyko prawne – jest to ryzyko spowodowane zmianami regulacji prawnych (wiążę się z ryzykiem braku zgodności – compliance),

ryzyko biznesu – jest rozumiane jako ryzyko poniesienia strat wynikających z niekorzystnych zmian zachodzących w otoczeniu biznesowym, podjęcia niekorzystnych decyzji, nieprawidłowego wprowadzenia podjętych decyzji lub braku podjęcia odpowiednich działań, które miałyby być odpowiedzią na zachodzące w otoczeniu biznesowym zmiany; obejmuje ono w szczególności ryzyko strategiczne,

ryzyko utraty reputacji – rozumiane jest jako ryzyko pogorszenia reputacji wśród klientów, kontrahentów, inwestorów, organów nadzoru i kontroli oraz opinii publicznej, na skutek decyzji biznesowych, zdarzeń operacyjnych, przypadków braku zgodności lub innych zdarzeń,

Inne rodzaje ryzyka – cd 80

ryzyko braku zgodności (compliance) – rozumiane jest jako ryzyko poniesienia sankcji prawnych, powstania strat finansowych bądź utraty reputacji lub wiarygodności wskutek niezastosowania się banku lub jego pracowników do przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez bank standardów działania, w tym norm etycznych,

ryzyko systemowe – ryzyko wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu systemu finansowego, które są na tyle silne, że ich skutki istotnie wpływają na podmioty sfery realnej,

ryzyko modeli – ryzyko poniesienia strat w wyniku podejmowania błędnych decyzji biznesowych na podstawie funkcjonujących modeli.

BANKOWOŚĆ

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

dr Adam Nosowski Katedra Bankowości/UE Wrocław 2020

ANKOWOŚĆ - Wrocław University of Economics · dobrych praktyk, oczekując, iż właściwe organy...

Documents

Transcript of ANKOWOŚĆ - Wrocław University of Economics · dobrych praktyk, oczekując, iż właściwe organy...