Prawo cywilne · Prawo pierwokupu – uznanie umowy za bezskuteczną w stosunku ... Prawo cywilne...

Prawo cywilne– część ogólna

5. wydanie

REPETYTORIA BECKA

Praw

o cyw

ilne – część og

ólna

5. wyd

.

pytania

kazusytablicetesty

REPETYTORIA BECKA

Prawo cywilne – część ogólna

Polecamy w tej serii:

PostęPowanie administracyjne

PostęPowanie cywilne

PostęPowanie karne

Prawo handlowe i gosPodarcze

Prawo karne

Prawo konstytucyjne

Prawo Pracy

Prawo rzeczowe, wyd. 5

sPadki i Prawo rodzinne

zobowiązania

Prawo cywilne – część ogólnapytania • kazusy • tablice • testy

5. wydanie

Marcin HałgasSędzia Sądu Rejonowego w Myślenicach

Piotr Kostańskiadiunkt w Katedrze Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji

Uniwersytetu Jagiellońskiego, adwokat

wydawnictwo c.h.beck warszawa 2016

© Wydawnictwo C.H.Beck 2016

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa

ISBN 978-83-255-8797-0

ISBN e-book 978-83-255-8798-7

wydawca: Aneta Flisek

Stan prawny: 1 października 2016 r.

Poszczególne części opracowali:Pytania egzaminacyjne:Marcin Hałgas: 1–3, 6–18, 30–37, 41, 67–81, 97–101, 103–114, Piotr Kostański: 4–5, 19–29, 38–40, 42–66, 82–96, 102, 115–125

Kazusy:Marcin Hałgas: 1–2, 4, 8, 11–15Piotr Kostański: 3, 5, 6–7, 9–10, 16–17

Tablice:Marcin Hałgas: 1, 6–9, 12–18, Piotr Kostański: 2–5, 10–11, 19–22,

Testy: www.testy-prawnicze.pl

Spis treści

Wykaz skrótów ______________________________________________________ IX

Część A. Pytania egzaminacyjneRozdział I. Ogólna charakterystyka prawa cywilnego _____________________ 1Pytania 1–6

Rozdział II. Stosunek cywilnoprawny, zdarzenie cywilnoprawne ___________ 11Pytania 7–9

Rozdział III. Prawo podmiotowe _______________________________________ 15Pytania 10–18

Rozdział IV. Osoby fizyczne ___________________________________________ 32Pytania 19–29

Rozdział V. Osoby prawne ____________________________________________ 42Pytania 30–37

Rozdział VI. Szczególne podmioty stosunków cywilnoprawnych ___________ 56Pytania 38–41

Rozdział VII. Dobra osobiste __________________________________________ 63Pytania 42–48

Rozdział VIII. Prawo firmowe _________________________________________ 72Pytania 49–54

Rozdział IX. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych ___________________ 76Pytania 55–66

Rozdział X. Czynności prawne ________________________________________ 91Pytania 67–75

Rozdział XI. Zawarcie umowy _________________________________________ 115Pytanie 76–82

Rozdział XII. Forma czynności prawnych _______________________________ 128Pytanie 83–94

Rozdział XIII. Wady oświadczenia woli _________________________________ 143Pytania 95–100

Rozdział XIV. Sankcje wadliwej czynności prawnej ______________________ 155Pytania 101–104

Rozdział XV. Przedstawicielstwo ______________________________________ 161Pytania 105–115

Rozdział XVI. Dawność ______________________________________________ 175Pytania 116–127

Część B. KazusyKazus 1. Działanie przez pełnomocnika – pojęcie nieruchomości – forma umowy __ 195Kazus 2. Czynności abstrakcyjne i kauzalne – pozorność czynności prawnej _______ 202Kazus 3. Potwierdzenie umowy zawartej przez osoby o ograniczonej zdolności

do czynności prawnych _________________________________________ 206Kazus 4. Wady oświadczenia woli – skutki wadliwych czynności prawnych ________ 208Kazus 5. Przedawnienie roszczeń ________________________________________ 215Kazus 6. Przedłużenie umowy dzierżawy gruntu rolnego ______________________ 218Kazus 7. Umowa użyczenia – przedawnienie roszczeń ________________________ 220Kazus 8. Ułomna osoba prawna – odpowiedzialność ułomnej osoby prawnej

za zobowiązania – pactum de forma – istotne warunki umowy ___________ 223Kazus 9. Sprzedaż zadłużonego przedsiębiorstwa – zakres odpo wie dzialności _____ 230Kazus 10. Groźby bezprawne – uchylenie się od skutków prawnych _____________ 233Kazus 11. Warunek – teoria organów – dobra wiara osoby prawnej _____________ 239Kazus 12. Zawarcie umowy w drodze negocjacji – odpowiedzialność za naruszenie

dobrych obyczajów w toku negocjacji _____________________________ 244Kazus 13. Zawarcie umowy w trybie złożenia oferty i jej przyjęcie – działanie

w imieniu osoby przez podmiot niebędący jej organem _______________ 250Kazus 14. Wyłączenie zbywalności prawa – orzeczenie sądu zastępu jące

oświadczenie woli strony _______________________________________ 256Kazus 15. Prawo pierwokupu – uznanie umowy za bezskuteczną w stosunku

do osoby trzeciej _____________________________________________ 260Kazus 16. Ochrona dóbr osobistych – bezprawność naruszenia ________________ 265

Część C. TabliceTablica 1. Prawo prywatne a prawo publiczne ______________________________ 275Tablica 2. Zdarzenia prawne ____________________________________________ 276Tablica 3. Przesłanki uznania za zmarłego w przypadku podstawowym

i w przypadkach szczególnych ___________________________________ 277Tablica 4. Instytucje uznania za zmarłego i stwierdzenia zgonu _________________ 279Tablica 5. Zakres zdolności do czynności prawnych __________________________ 279Tablica 6. Przesłanki oraz skutki całkowitego i częściowego ubezwłasnowolnienia __ 281Tablica 7. Konsument – zestawienie definicji ustawowych _____________________ 281Tablica 8. Porównanie wybranych osób prawnych ___________________________ 282

VI Spis treści

VII

Tablica 9. Teorie osób prawnych _________________________________________ 285Tablica 10. Powstanie osób prawnych _____________________________________ 285Tablica 11. Kategorie osób prawnych _____________________________________ 286Tablica 12. Organ a pełnomocnik osoby prawnej ____________________________ 287Tablica 13. Porównanie korporacyjnych i zakładowych osób prawnych ___________ 288Tablica 14. Zakończenie bytu osoby prawnej _______________________________ 289Tablica 15. Swoboda autonomii woli stron _________________________________ 290Tablica 16. Rodzaje czynności prawnych ___________________________________ 291Tablica 17. Składniki treści czynności prawnej _______________________________ 292Tablica 18. Wada oświadczenia woli i sankcja wadliwej czynności prawnej ________ 292Tablica 19. Przegląd ważniejszych przepisów o formie czynności prawnych (1) ____ 293Tablica 19. Przegląd ważniejszych przepisów o formie czynności prawnych (2) (c.d.) 294Tablica 20. Teorie oświadczenia woli ______________________________________ 296Tablica 21. Chwila złożenia oświadczenia woli ______________________________ 296Tablica 22. Nie są oświadczeniami woli ____________________________________ 297Tablica 23. Wady oświadczenia woli przy składaniu oświadczeń o wstąpieniu

w związek małżeński _________________________________________ 298Tablica 24. Błąd jako wada oświadczenia woli _______________________________ 300Tablica 25. Podstęp jako wada oświadczenia woli ____________________________ 302Tablica 26. Groźba jako wada oświadczenia woli ____________________________ 303Tablica 27. Rodzaje kauza _______________________________________________ 304Tablica 28. Warunek ___________________________________________________ 304Tablica 29. Skarga pauliańska a instytucja prawna z art. 59 KC __________________ 305Tablica 30. Nieważność bezwzględna a wzruszalność czynności prawnej _________ 306Tablica 31. Sposoby zawarcia umowy _____________________________________ 306Tablica 32. Przyjęcie oferty _____________________________________________ 307Tablica 33. Porozumienie przedkontraktowe _______________________________ 308Tablica 34. Porównanie aukcji i przetargu __________________________________ 308Tablica 35. Porównanie pełnomocnictwa i prokury ___________________________ 309Tablica 36. Przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa __________________________ 311Tablica 37. Przyczyny wygaśnięcia prokury _________________________________ 312Tablica 38. Przedstawicielstwo __________________________________________ 313Tablica 39. Rodzaje przedstawicielstwa ____________________________________ 314Tablica 40. Przesłanki skutecznego działania przedstawiciela ___________________ 314Tablica 41. Działanie bez umocowania lub z przekroczeniem umocowania ________ 315Tablica 42. Porównanie przerwy i zawieszenia biegu terminu przedawnienia ______ 316Tablica 43. Przegląd ważniejszych szczególnych terminów przedawnienia ________ 316Tablica 44. Prawa podmiotowe __________________________________________ 320Tablica 45. Rodzaje praw podmiotowych __________________________________ 321Tablica 46. Nabycie prawa podmiotowego _________________________________ 322Tablica 47. Wykonywanie prawa _________________________________________ 322Tablica 48. Nadużycie prawa podmiotowego _______________________________ 323Tablica 49. Nadużycie prawa podmiotowego _______________________________ 324Tablica 50. Rozstrzyganie kolizji praw podmiotowych ________________________ 325Tablica 51. Porównanie terminów do dochodzenia praw podmiotowych _________ 325Tablica 52. Ważniejsze terminy prekluzyjne w prawie cywilnym ________________ 326

Spis treści

Spis treściVIII

Część D. TestyTest 1. Część ogólna, przepisy wstępne

i przepisy dotyczące osób fizycznych __ 329 Odpowiedzi do testu 1 ___379Test 2. Osoby prawne ___________________ 338 Odpowiedzi do testu 2 ___ 379Test 3. Przedsiębiorcy i ich oznaczenia ______ 341 Odpowiedzi do testu 3 __380Test 4. Mienie __________________________ 345 Odpowiedzi do testu 4 __380Test 5. Czynności prawne – przepisy ogólne __ 350 Odpowiedzi do testu 5 __381Test 6. Zawarcie umowy _________________ 354 Odpowiedzi do testu 6 __381Test 7. Forma czynności prawnych _________ 359 Odpowiedzi do testu 7 __382Test 8. Wady oświadczenia woli i warunek ___ 362 Odpowiedzi do testu 8 __382Test 9. Przedstawicielstwo – przepisy ogólne,

pełnomocnictwo i prokura __________ 366 Odpowiedzi do testu 9 __383Test 10. Termin i przedawnienie roszczeń _____ 372 Odpowiedzi do testu 10 __384

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

ABGB _______ Pakiet cesarski z 1.6.1811 r. – Powszechna Księga Ustaw Cywilnych(Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch)

GospNierU ____ ustawaz21.8.1997r.ogospodarcenieruchomościami(tekstjedn.Dz.U.z2015r.poz.1774zezm.)

KC __________ KodekscywilnyKCaustr. _____ Kodekscywilnyaustriacki–ustawaz1.6.1811r.zezm.KH __________ Kodeks handlowyKM __________ ustawa z 18.9.2001 r. – Kodeks morski (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r.

poz.66zezm.)KonstytucjaRP ustawa z 2.4.1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.

Nr78,poz.483zezm.izesprost.)KPC _________ KodekspostępowaniacywilnegoKRO _________ KodeksrodzinnyiopiekuńczyKSH _________ KodeksspółekhandlowychKWU ________ ustawaz6.7.1982r.oksięgachwieczystychihipotece(tekstjedn.Dz.U.

z2016r.poz.790zezm.)NabNierCU ___ ustawaz24.6.1920r.onabywaniunieruchomościprzezcudzoziemców

(tekstjedn.Dz.U.z2016r.poz.1061)OchrZwU _____ ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (tekst jedn.Dz.U. z 2013 r.

poz.856zezm.)OrdPodU _____ ustawaz29.8.1997r.–Ordynacjapodatkowa(tekstjedn.Dz.U.z2015r.

poz.613zezm.)PlZagPrzU ____ ustawaz27.3.2003r.oplanowaniuizagospodarowaniuprzestrzennym

(tekstjedn.Dz.U.z2016r.poz.778zezm.)PrBank _______ ustawa z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r.

poz.128zezm.)PrNot ________ ustawaz14.2.1991r.–Prawoonotariacie(tekst jedn.Dz.U.z2014r.

poz.164zezm.)PrPrzew ______ ustawaz15.11.1984r.–Prawoprzewozowe(tekstjedn.Dz.U.z2015r.

poz. 915)PWKC _______ ustawaz23.4.1964r.–PrzepisywprowadzająceKodekscywilny(Dz.U.

Nr16,poz.94zezm.)

Wykaz skrótówX

SpółdzMieszkU ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn.Dz.U.z2013r.poz.1222zezm.)

WłLokU ______ ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r.poz. 1892)

ZastRejU _____ ustawaz6.12.1996r.ozastawierejestrowymirejestrzezastawów(tekstjedn.Dz.U.z2016r.poz.297zezm.)

2. Czasopisma

Biul.MS ______ BiuletynMinisterstwaSprawiedliwościBiul.SN ______ BiuletynSąduNajwyższegoDPP _________ DemokratycznyPrzeglądPrawniczyDz.U. ________ DziennikUstawGP ___________ Gazeta PrawnaKPP _________ KwartalnikPrawaPrywatnegoMoP _________ MonitorPrawniczyNP ___________ Nowe PrawoNPN _________ NowyPrzeglądNotarialnyONSA ________ OrzecznictwoNaczelnegoSąduAdministracyjnegoOSA _________ OrzecznictwoSąduApelacyjnegoOSN _________ Orzecznictwo Sądu Najwyższego (poprzednio: Zbiór Orzeczeń Sądu

Najwyższego, orzeczenia Izby Cywilnej – do 1952 r., od 1953 r. do1961r.–OrzecznictwoSąduNajwyższego,w1962r.–IzbyCywilnej,od 1963 r. do 1981 r. – IzbyCywilnej oraz IzbyPracy iUbezpieczeńSpołecznych,od1982r.do1989r.–IzbyCywilnejiAdministracyjnejorazIzbyPracyiUbezpieczeńSpołecznych,od1990r.do1994r.IzbyCywilnejorazIzbyAdministracyjnej,PracyiUbezpieczeńSpołecznych,od1994r.–IzbyCywilnej)

OSP _________ OrzecznictwoSądówPolskich(od1990r.)OSPiKA ______ OrzecznictwoSądówPolskich iKomisjiArbitrażowych(od1957r.do

1989 r.)PGiH ________ PrawoGospodarczeiHandlowePiP __________ PaństwoiPrawoPN __________ PrzeglądNotarialnyPPH _________ PrzeglądPrawaHandlowegoPr. Gosp. ______ PrawoGospodarczePS ___________ PrzeglądSądowyRPEiS ________ RuchPrawniczy,EkonomicznyiSocjologicznyTPP __________ TransformacjePrawaPrywatnego

3. Inne skróty

art. __________ artykułb. ____________ były(-a,-e)

XI

nast. _________ następny(-a,-e)niepubl. _______ niepublikowanynp. ___________ naprzykładNr ___________ numerNSA _________ NaczelnySądAdministracyjnypor. __________ porównajpost. _________ postanowieniepoz. __________ pozycjar. ____________ roks. ____________ stronaSN __________ SądNajwyższytekstjedn. _____ tekstjednolityuchw. SN(7) ___ uchwałaSąduNajwyższegowskładzie7sędziówust. __________ ustępw zw. ________ wzwiązkuwyr.__________ wyrokz. ____________ zeszytzd. ___________ zdanieze sprost. _____ zesprostowaniemzm. __________ zmianazob. __________ zobacz

Wykaz skrótów

Prawocywilne–częśćogólna,wyd.5,RepetytoriaBecka Pytanie 1

Część A. Pytania egzaminacyjne

Rozdział I. Ogólna charakterystyka prawa cywilnego

Pytanie 1. Co wyróżnia prawo cywilne od innych gałęzi prawa?

Prawocywilnejestjednązgałęziprawa.Początkowoprawocywilne,określa-ne jako ius civile, oznaczałoprawowiążąceobywatelidanegopaństwa.Było totzw.prawoobywatelskie–takonwencjaterminologicznazachowałasiędodziśnaokreślenienp.niemieckiegobürgerliches recht czyrosyjskiegograżdanskoje pra-wo.Wyznaczeniegranicpojęciaprawacywilnegomadużeznaczeniedlapraktykistosowaniaprawa.Bezokreśleniagranicprawacywilnegoniedasięprzeprowadzićanalizystosunkucywilnoprawnego,niemożnawyznaczyćzakresuprzedmiotowegoKodeksucywilnego.Kodekscywilnywart.1stanowijedynie,żeregulujestosunkicywilnoprawnemiędzyosobamifizycznymiiosobamiprawnymi.

Wzwiązkuzpowyższym,poszukująckryteriówrozróżnieniaprawacywilnegoodinnychgałęziprawa,wskazujesięnajegotrzyelementy–przedmiot,podmiotimetodęregulacji.Podmiotami prawa cywilnego,zgodniezart.1,sąosobyfizycz-neiprawne.Tenkatalognależyuzupełnićotrzeciąkategoriępodmiotówprawacy-wilnego,któraswójnormatywnywyrazuzyskaławart.331KC,wprowadzonymdokodeksuw2003r.–jednostkiorganizacyjneniebędąceosobamiprawnymi,którymustawaprzyznajezdolnośćprawną.Kryteriumtoniejestjednakprzydatnedowy-różnieniaprawacywilnegoodinnychgałęziprawa–tepodmiotyprawacywilnegouzyskująpodmiotowośćtakżenagruncieinnychgałęziprawa.

Sięgającdoprzedmiotu regulacji, jakodoswoistejcechyprawacywilnego,twierdzi się, żeprzedmiotem tym są stosunkimajątkowe i niemajątkowe.Przezstosunkimajątkowenależyrozumiećstosunkiwłasnościowewnajszerszymtegosłowa znaczeniu, inaczejmówiąc – stosunki, któremają za przedmiot interesy

Część A. Pytania egzaminacyjne2

Prawocywilne–częśćogólna,wyd.5,RepetytoriaBeckaPytanie 1

ekonomiczne. Stosunki niemajątkowe charakteryzują się brakiem bezpośredniejwartościekonomicznej,coniestoijednaknaprzeszkodzieścisłemupowiązaniutychstosunkówzestosunkamimajątkowymi,np.naruszeniezdrowia(dobroosobiste)możełączyćsiębardzościślezpowstaniemuszczerbkumajątkowegowpostaciko-niecznościponiesieniakosztówleczenia.Wprawiecywilnymzdecydowanieprze-ważająstosunkimajątkowe.Domenąstosunkówniemajątkowychjestpraworodzin-neiopiekuńcze.

Upatrywaniekryteriumrozróżnieniaprawacywilnegoodinnychgałęziprawawswoistymprzedmiocie regulacji skazane jest jednaknaniepowodzenie z tegowzględu,żeprzedmiotregulacjiprawacywilnegowcaleniejestswoistydlatejgałę-ziprawa.Stosunkamimajątkowymiinteresująsiętakiedziedzinyprawajak:prawofinansowe,prawoadministracyjne.Stosunkiniemajątkoweznajdująswąregulacjętakżewinnychgałęziachprawa.Ztegowzględukoniecznejestposzukiwaniekryte-riumrozgraniczającegowinnejceszeprawacywilnego.Obecniezgodniewskazujesię,żecechcharakterystycznychprawacywilnegonależyposzukiwaćwmetodzie regulowaniastosunkówspołecznych.Wnauceprawawyróżniasiętrzymetodyre-gulacji–cywilistyczną,administracyjnąikarnistyczną.

Metodaadministracyjnajestopartananierównorzędnościpodmiotów.Organad-ministracjipublicznejpozostajewstosunkunadrzędnościwobecdrugiegozpod-miotów.

Metodakarnistycznajestzbliżonadometodyadministracyjnej,różnisięodniejzestawemsankcji.

Metoda cywilistycznapoleganazrównaniupozycjistronstosunkuprawnegopodwzględemprawnym.Podmiotyprawacywilnegosąwzględemsiebieautono-miczne–niemająkompetencjiwładczegokształtowaniasytuacjiprawnejpartnera.Inaczejtakwestiaprzedstawiasięwstosunkachadministracyjnych–jednazestronmakompetencjędowładczegowkraczaniawsferęprawnądrugiejstrony.

Przyjmującmetodęregulacjijakokryteriumwyznaczającezakresprzedmiotowyprawacywilnego,należyprzyjąć,żedoprawacywilnegonależąwszystkieprzepisyczyteżskonstruowanenaichpodstawienormyprawne,któresązbudowanewedługmetodycywilistycznej.Niemaznaczenia,wjakimakcieumieszczonesąprzepisyprawa(choćniektórzyautorzytraktująrodzajaktunormatywnego,wktórymza-mieszczonodanyprzepisprawny,jakokryteriumpomocniczewokreśleniucharak-terudanegoprzepisu–zob.Z. Radwański,Prawocywilne,s.8),zjakąfunkcjąor-ganówpaństwowychpozostająonewzwiązku,jakiegorodzajusankcjeprzewidująprzepisyprawa.Wszelkiestosunkispołeczneuregulowaneprzepisamitakpojętegoprawacywilnegosąstosunkamicywilnoprawnymi.

Mającnawzględziepowyższeuwagi,możnazdefiniowaćprawo cywilnejakogałąź prawa obejmującą zespół norm prawnych regulujących na zasadzie auto-nomiczności (wyrażającej sięzwłaszczaw równorzędności) stosunkimajątkoweiniemajątkowemiędzyosobamifizycznymi,osobamiprawnymiorazjednostkami

3

Prawocywilne–częśćogólna,wyd.5,RepetytoriaBecka


Pytanie 2

organizacyjnyminiebędącymiosobamiprawnymi,którymustawaprzyznajezdo-nośćprawną.

Pytanie 2. Jaki jest zakres prawa cywilnego?

Uwagipoczynionewodpowiedzinapytaniepierwszepozwalająnadośćjasneodróżnienieprawaprywatnego,doktóregobezwątpienianależyprawocywilne,odprawapublicznego.Wramachprawaprywatnegowystępująjednakspecyficznegru-pynorm,którychzakwalifikowaniedoprawacywilnegomożebudzićwątpliwości.Grupytychnormwyodrębnionesąnapodstawiekryteriummetodyregulacji,nie-mniejichprzynależnośćdoprawacywilnegojeszczeniejestprzesądzonaprzezsamfakttożsamościwspomnianegokryterium.Ztegopunktuwidzeniamożnawyodręb-nićinnegałęzieprawa,któregrupująnormyprawaprywatnegowyodrębnionenapodstawiekryteriummetodyregulacji,lecznienależącedoprawacywilnegozpowo-duodmiennegozakresuzastosowania,specyficznychzasadczyinaczejukształtowa-nychinstytucjiogólnych.Problemtenjestszczególniedoniosływsytuacjiwyodręb-nieniasiępewnegokompleksunormzregulacjiogólniejszych–powstajewówczaspytanie,czynowyzespółnormjestjużnowągałęzią,czyjedyniewyspecjalizowa-nymdziałemdotychczasowejdyscypliny.Spośródkompleksównorm,którewzbu-dzająkontrowersjeodnośniedotego,czysąjedyniewyspecjalizowanymidziałamiprawacywilnego,czyjużodrębnymigałęziamiwramachprawaprywatnego,należywymienićnastępujące:1) prawo pracy–zgodniezutrwalonympoglądemdoktryny,prawotonienależydo

prawacywilnegoistanowiodrębnągałąźprawa.Zewzględunafunkcjęsocjal-no-ochronnąformalnarównorzędnośćstrondoznajedalekoidącegoogranicze-nia.Gałąźtazostałatakżeuregulowanawzasadniczejczęściwodrębnymakcieprawnym–Kodeksiepracy.Akttenmacharakterkompleksowy–skupiawsobiezarównonormyprywatno-,jakipublicznoprawne.Zgodniezart.300KP,dosto-sunkupracynienormowanegoprzepisamiprawapracystosujesięodpowiednioprzepisyKodeksu cywilnego podwarunkiem jednak, że nie są one sprzecznezzasadamiprawapracy;

2) prawo rolne–prawo to jestzbioremprzepisówróżnegorodzaju,niemawy-odrębnionejmetody regulacji.Wyodrębnienie prawa rolnego nastąpiłow celustworzeniadyscyplinykompleksowejidydaktycznej.Bardzopodobniekwestiaprzedstawia sięwprzypadkuprawawodnego igórniczego– są todyscyplinykompleksowe,wichskładwchodzązarównonormycywilno-,jakiadministra-cyjnoprawne;

3) prawo rodzinne–bezwątpieniawprawietymprzeważająstosunkiprawnetypuniemajątkowego,stosunkiosobiste.Stąd,zewzględunaswoistyprzedmiotregu-lacji,niektórzyautorzywnioskowali,żepraworodzinnestanowiodrębnągałąźprawa.Wprzeciwnymrazieustawodawcawnieuzasadnionysposóbprzyznałby



preferencjęstosunkommajątkowymnagruncietegoprawa.Poglądprzeciwny,aktualnie dominujący głosi, że prawo rodzinne jest częścią prawa cywilnego.Podajesięnastępująceargumentynauzasadnienie tegopoglądu:wprawie ro-dzinnymwystępujemetoda regulacji taka jakwprawie cywilnym,niemożnacałkowiciewyeliminowaćzprawarodzinnegostosunkówmajątkowych.Skoropraworodzinnejestczęściąprawacywilnego,toniemaprzeszkóddostosowaniawprostprzepisówczęściogólnejprawacywilnegodostosunkówrodzinnych;

4) prawo handlowe – wyodrębniłosięwwiekachśrednichjakoprawowłaściwedlastanukupieckiego.JeszczewXIXw.powszechnieakceptowanybyłpodziałnaprawocywilneiprawohandlowe.Wyodrębnienianormtegoostatniegodoko-nywanonapodstawieróżnychkryteriów–podmiotowych,przedmiotowychlubmieszanych.Stopniowojednaknormywłaściwedlaprawahandlowegowłączanebyłydopowszechnieobowiązującychaktówprawnychzzakresuprawacywilne-go–takpostąpionowprawieszwajcarskim,włoskim,holenderskim.WPolsceod1934r.obowiązywałKodekshandlowy,któryposługiwałsiępojęciemkupcadlawyodrębnieniazakresu regulacjidotyczącychprawahandlowego.PrzepisyoczynnościachhandlowychzostałyuchylonewrazzwejściemwżycieKodeksucywilnego(art.VI§1PWKC).WKodeksiehandlowympozostałyprzepisydoty-czącespółekhandlowych,natomiastregulacjeodnoszącesiędoczynnościpraw-nychwkomponowanodoprzepisówKodeksucywilnego,osiągającwtensposóbpostulat jednościprawacywilnego.Tymsamym, stracił aktualnośćpogląd, żewprawiepolskimprawohandlowe jestodrębnągałęziąprawa.Bezwątpieniajesttowyspecjalizowanydziałprawacywilnego,niemożnajednaktraktowaćgojakogałęzi;

5) prawo spółdzielcze –nie stanowionoodrębnejgałęziprawa, choćwyrażonopogląd,iżzewzględunapodporządkowanieczłonkówspółdzielnimamydoczy-nienianagruncieprawaspółdzielczegozodmiennąmetodąregulacjiniżmetodaobowiązującawcałymprawiecywilnym.Prawospółdzielczejestwyodrębnio-nymdziałemprawacywilnego,częścią tzw.prawakorporacyjnego.Wramachtegoprawastosunkimiędzykorporacjamiaczłonkamikorporacjiukształtowa-nesąnazasadzierównorzędności.Wyodrębnieniekompleksunormzwiązanychz działalnością spółdzielni nastąpiło w odrębnych aktach prawnych – Prawiespółdzielczymorazustawieospółdzielniachmieszkaniowych.

Pytanie 3. Jakie są podstawowe zasady prawa cywilnego?

Przezpodstawowezasadypolskiegoprawacywilnegonależyrozumiećtezasa-dy,którezgodniezpanującymiunaswarunkamispołeczno-gospodarczymiznala-zływyrazwprzepisachtegoprawaorazcharakteryzującałokształtprawacywilnego,jakrównieżjegoposzczególneinstytucje(zob.S. Grzybowski,[w:]SystemPr.Cyw.,s.50).Zasadysąkategoriąnormprawnych,któresąszczególniedoniosłedladanej

5



Pytanie 3

gałęziprawa,wskazująnapodstawowewartości,którepowinnybyćrealizowanewjejobrębie.

Możnawyróżnićnormy-zasadyinormy-reguły.Tepierwszemogąbyćspełnionewróżnymstopniu,tedrugie–mogąbyćalbospełnione,alboniespełnione.Wdalszejczęścimowabędzieonormach-zasadach.

Poszczególni autorzywymieniają różne zasady, które ich zdaniemmają za-sadniczeznaczenie.Zewzględunaprzemianyzaistniałepo1989r.katalogzasaduległzmianieiobecnieodzwierciedlaaktualnezałożeniarządzącegospodarkąryn-kową,nierozdzielczo-nakazową.NajbardziejrozbudowanyinajpełniejszykatalogzasadprawacywilnegoprzedstawionyzostałwpodręcznikuA. Woltera, J. Ignato-wicza, K. Stefaniuka,Prawocywilne.Zarysczęściogólnej,Warszawa1999.Wy-różnionotam: 1) zasadę ochrony osoby ludzkiej–każdyczłowiekmazdolnośćprawną,zagwa-

rantowanomutakżeswobodękorzystaniazdóbrosobistych; 2) zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa – prawo powinno za-

pewnićrównystartkażdemuorazosłonęsocjalnąnawypadekniepowodzeń; 3) zasadę praw podmiotowych–podstawąkorzystaniaprzez jednostki ludzkie

zróżnorodnychdóbrsąprzysługująceimprawaoustawowozagwarantowanejtreści;

4) zasadę autonomii woli stron–podmiotprawamożewłasnąmocąkształtowaćswojestosunkiprawne;

5) zasadę ochrony dobrej wiary–istniejeochronapodmiotudziałającegowmyl-nym,aleusprawiedliwionymprzekonaniu,żeokreśloneuprawnieniaprzysługu-jąkontrahentowi;

6)zasadęłagodzeniarygoryzmuprzepisówprawaprzezklauzulegeneralne; 7) zasadę jednakowej ochrony każdej własności–zasada tanieobowiązywa-

ławpoprzedniejformacjispołeczno-ustrojowej.Przed1989r.mówionowręczozasadziezróżnicowaniaprzepisówdotyczącychmieniaspołecznego,indywi-dualnegoiosobistego–każdejztychkategoriiprzyznawanoodmiennąochronę;

8) zasadę cywilnej odpowiedzialności za długi–dłużnikodpowiadazazobowią-zaniacałymswymmajątkiem,ograniczeniaodpowiedzialnościmogąwynikaćzunormowańszczególnych;

9)zasadęodpowiedzialnościzaszkodę;10) zasadę pełnej ochrony rodziny–szczególnywyrazznalazławklauzuligene-

ralnejdobradziecka;11) zasadę dziedziczenia–majątekosobyzmarłejprzechodzinaokreśloneosoby

jakospadkobiercówbądźustawowych,bądźtestamentowych;12)zasadęcywilnoprawnejochronyprawnadobrachniematerialnych;13) zasadę jedności prawa cywilnego –dozakresuregulacjiprawacywilnegona-

leżątakżestosunkiwynikającezprofesjonalnejdziałalności–prawohandloweniestanowiodrębnejodprawacywilnegodziedzinyprawa;

14)zasadęochronyprawcywilnychprzezniezawisłesądy.



Inniautorzyopracowańzzakresuczęściogólnejprawacywilnegopodająinnezestawienienajważniejszych,ichzdaniem,zasad,którejednakmieścisięwprzed-stawionympowyżejkatalogu.

Pytanie 4. Jaka jest podstawowa reguła dowodowa w prawie cywilnym? Jakie są wyjątki od tej reguły?

Zgodniezbrzmieniemart.6KC,ciężar udowodnienia faktu spoczywa na oso-bie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne.Napotrzebypostępowaniacy-wilnegokonkretyzacjętejzasadyzawieraart.232KPC,zgodniezktórymstronysąobowiązanewskazywaćdowodydlastwierdzeniafaktów,zktórychwywodząskut-kiprawne.PrzedmiotdowoduokreślająprzepisyKodeksupostępowaniacywilnego:art.227–231i234.Itak,przedmiotemdowodusąfaktymająceistotneznaczeniedlarozstrzygnięciasprawy,niewymagająjednakdowodufaktypowszechnieznaneorazznanesądowiurzędowo,jakifaktyprzyznanewtokupostępowaniaprzezstro-nęprzeciwną,oileprzyznanietoniebudziwątpliwości.Wsytuacji,kiedystronaniewypowiesięcodotwierdzeństronyprzeciwnej,sądmoże,uwzględniwszywynikicałejrozprawy,uznaćtakiefaktyzaprzyznane.Tekategoriefaktówniewymagająprzeprowadzeniadowodu.Niewymagająrównieżdowodufaktyobjęteniewzruszal-nymidomniemaniamiprawnymi(art.234KPC).

OdregułyogólnejworzecznictwieSNwypracowanyzostałwyjątek,wprzypad-kubowiem,gdyjednazestronswoimpostępowaniemuniemożliwiaalbopoważnieutrudniawskazanieokolicznościdrugiejstronie,naktórejspoczywaciężardowodu,wówczasnastronę„utrudniającą”przechodziciężardowodu,żeokolicznościtakieniezachodziły(orz.SNz3.3.1971r.,IIPR453/70,Biul.SN1971,Nr9,poz.147).Regułataznajdujepowszechnezastosowaniewsprawachzprawapracy,wktórychpracownikczęstoniejestwstaniedotrzećdomateriałudowodowego,znajdującegosięwdokumentacjipracodawcy(przykładowodokumentacjiczasupracy).Niemajednakprzeszkód,abyregułętęodpowiedniostosowaćwinnychsprawach,wktó-rychzokolicznościwynika,żestronadochodzącaswoichprawniemamożliwości–wnormalnychwarunkach–dotarciadomateriałudowodowego,którymdysponujestronaprzeciwna,atazkoleijejtoutrudnialubuniemożliwia.Przykładowodopusz-czasiętakże,takieodwrócenieciężarudowoduwsprawach,wktórychtwórcado-chodziodwydawcywynagrodzeniadodatkowegonapodstawieart.44PrAut,wska-zując,żetwórcaniemamożliwościpozyskaniainformacjidotyczącychosiągniętegoprzezwydawcęzysku,aprzesłankązasądzeniawynagrodzeniapodwyższonegojestistnienierażącejdysproporcjimiędzywynagrodzeniemtwórcyakorzyściamina-bywcyautorskichprawmajątkowych.Wniektórychprzepisachszczególnychusta-wodawcacelowoodwracaciężardowodupewnychokoliczności,wówczasciężardowoduwtymzakresiespoczywanastroniepozwanej.

7



Pytanie 4

W niektórych wypadkach ustawodawca wprowadza domniemania prawne wzruszalne,cosprawia,iżciężardowoduspoczywanienatejosobie,którazokreś-lonegofaktuwywodziskutkiprawne,alenadrugiejstroniestosunkucywilnopraw-nego.Przykładowo,należywskazaćnanastępującedomniemaniewprowadzoneprzezustawodawcę:1) wzakresieczęściogólnejprawacywilnego:

a) domniemaniedobrejwiary(art.7KC),b) domniemanie,żedzieckourodziłosiężywe(art.9KC),c) domniemanie bezprawności zagrożenia lub naruszenie dobra osobistego

(art.24§1KC),d) domniemaniechwiliśmierciosobyzaginionej(art.31§1iart.32KC);

2) wzakresieprawarzeczowego:a) domniemanie,żeurządzeniaznajdującesięnagranicysąsiadującychgruntów

służądowspólnegoużytkusąsiadów(art.154§1KC),b) domniemanierównościudziałówwspółwłaścicieli(art.197KC),c) domniemanieposiadaniasamoistnego,ciągłegoizgodnegozestanempraw-

nym(art.339–341KC),d) domniemaniawynikającezwpisuprawadoksięgiwieczystej(art.3–5KWU);

3) wzakresieprawazobowiązań:a) domniemaniewinywnadzorze(art.427KC),b) domniemaniewinywwyborze(art.429KC),c) domniemaniewinyosoby,którazwierzęchowalubsięnimposługuje,wprzy-

padkuwyrządzeniaszkodyprzeztozwierzę(art.431KC),d) domniemanie,żeniewykonanielubnienależytewykonaniejestnastępstwem

okoliczności,zaktóreodpowiadadłużnik(art.471KC),e) domniemanie normalnego związku przyczynowego (art. 427, 433–436 § 1

iart.846§1KC),f) domniemaniezapłatywynikającejzpokwitowania(art.466KC),g) domniemaniedziałaniadłużnikazeświadomościąpokrzywdzeniawierzycieli

(art.527§3iart.529KC),h) domniemanie,żewadalubjejprzyczynaistniaławchwiliprzejścianiebez-

pieczeństwanakupującegojeżelikupującymjestkonsument,awadafizycznazostałastwierdzonaprzedupływemrokuoddniawydaniarzeczysprzedanej(art. 5562KC),

i) domniemanienależytegostanuprzesyłki(art.781§2KC),j) domniemanie równej wartości wkładów wspólników w spółce cywilnej

(art.861§2KC);4) wzakresieprawaspadkowego:

a) domniemanie, że osoba, na której rzecz wydane zostało postanowienieostwierdzeniunabyciaspadku,jestspadkobiercą(art.1025§2KC);

5) wzakresieprawarodzinnego:a) domniemaniepochodzeniadzieckazmałżeństwa(art.62KRO),

Prawo cywilne · Prawo pierwokupu – uznanie umowy za bezskuteczną w stosunku ... Prawo cywilne...

Documents

Transcript of Prawo cywilne · Prawo pierwokupu – uznanie umowy za bezskuteczną w stosunku ... Prawo cywilne...