Ochrona wasnoci intelektualnej \(wykad 5 - dozwolony uytek\)

Ochrona wOchrona wasnoasnoci ci intelektualnejintelektualnej

Prawo autorskie Prawo autorskie sposoby wykorzystania sposoby wykorzystania utworutworw w w ramach dozwolonego uw ramach dozwolonego uytkuytku

dr indr indr indr in. Robert . Robert . Robert . Robert StachniewiczStachniewiczStachniewiczStachniewicz

DOZWOLONY UDOZWOLONY UYTEK (licencja ustawowa)YTEK (licencja ustawowa)

Dozwolony uytek wykraczajcy poza zakres osobisty jest w polskim

prawie unormowany w formie do szczegowej listy okrelajcej, kiedy i jak jest dopuszczalny, przy czym w niektrych sytuacjach jest on

uwarunkowany przynajmniej prbami otrzymania zgody od waciciela praw autorskich lub moe wiza si z roszczeniami finansowymi z jego

strony.

Dozwolony uytek utworu mona podzieli na dwie grupy:

- dozwolony uytek osobisty,- dozwolony uytek publiczny.

Podzia ten wynika z charakteru wykonywanych czynnoci podczas korzystania z utworu (pl eksploatacji).

Zakres podmiotowy (osobowy) prywatnego uytku obejmuje krg osb

pozostajcych w zwizku osobistym, w szczeglnoci pokrewiestwa,

powinowactwa lub stosunku towarzyskiego (art.23. ust.2. ustawy).(Oznacza to na przykad, e mona swoim krewnym i znajomym poycza, bdwykonywa kopie ksiek, filmw i albumw muzycznych. Nie jest to jednak dozwolone w

przypadku programw komputerowych bd gier mona tylko legalnemu uytkownikowi

poprawia bedy programu, obserwowa jego dziaanie,)

Umoliwia on korzystanie z dziea w celach dydaktycznych naukowych, rozrywkowych, kolekcjonerskich ale bez motyww komercji.

Niezgodna z prawem bdzie wymiana np. w ramach "klubu mionikw muzyki", jeli nie wszyscy czonkowie si znaj i utrzymuj ze sob stay kontakt. Moliwe jest jednak podarowanie, bd odsprzeda rwnie

obcym osobom zakupionych wczeniej egzemplarzy utworw.

DOZWOLONY UDOZWOLONY UYTEK OSOBISTYYTEK OSOBISTY

W ramach dozwolonego uytku osobistego uytkownik moe

zwielokrotnia i rozpowszechnia utwr w krgu osb pozostajcych w

trwaym zwizku osobistym, poprzez:

- jednorazow reprodukcj (fonograficznie lub wideograficznie) bez udostpniania im nonika materialnego,

wywietlanie telewizyjne, wykonanie radiowe, udostpnienie w sieci, wystawienie (uroczystoci szkolne, weselne, spotkania towarzyskie,).

- skopiowanie dziea trwale reprodukowanego (oparte na legalnie udostpnionym noniku materialnym, np.: pyty, ksiki, czasopisma, dyskietki, tamy)

kopiowanie zwizane jest z opatami licencyjnymi wliczonymi w cen sprztu do reprodukcji oraz nonikw lub 3% wpyww z dziaalnoci firmy zajmujcej si gospodarczo reprodukcj.

Dozwolony uytek publiczny zwizany jest korzystaniem z utworu bez

zgody twrcy ze wzgldu na istotne potrzeby kulturalno-owiatowe

spoeczestwa.

Dla uytku publicznego wolno korzysta bez zgody twrcy dziea, nieodpatnie (z wyjtkami) z utworw w celach:- informacyjnych radio, TV, ew. internet;(wczeniej rozpowszechnione materiay o charakterze aktualnoci lub przegldu wydarze(sprawozdania z wydarze, aktualne artykuy na tematy polityczne, mowy wygoszone publicznie itp.), jednak jest to w przypadku wikszoci tego rodzaju materiaw obarczone moliwociroszcze ze strony odpowiednich organizacji zbiorowego zarzdzania prawami autorskimi)

- owiatowych i naukowych popularyzacja twrczoci, szerzenie wiedzy i kultury, rozwj nauki;

(daje to moliwo np. zrobienia kserokopii jednego rozdziau ksiki i rozdania ich uczniom w klasie; biblioteki, archiwa i szkoy mog rozpowszechnia wczeniej nabyte utwory poprzez ich udostpnianie i poyczanie w ramach swoich zada statutowych oraz odtworza pojedyncze

egzemplarze utworw niedostpnych w handlu celem uzupenienia swoich zbiorw; uytek dla

osb niepenosprawnych)

DOZWOLONY UDOZWOLONY UYTEK PUBLICZNYYTEK PUBLICZNY

- nadawa utworw reemisja kablowa;(rozpowszechnia oglnie dostpne w eterze programy telewizyjne i radiowe systemami anten

centralnych i sieci kablowych, pod warunkiem, e sygna jest dostarczany do maksimum 50 gospodarstw domowych)

- zakresu wykonania tylko ceremonie religijne, imprezy szkolne i akademickie, oficjalne uroczystoci pastwowe;

- wystaw plastycznych, zniszczenia oryginau dziea, rozpowszechniania,(rozpowszechnianie utworw wystawionych na stae na oglnie dostpnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, pod warunkiem, e nie bd one stosowane do tego samego celu;

mog by sporzdzone pocztwki, albumy, wykorzystanie w emisji tv, wystawy fotografii, obrazy malarskie, dekoracje domowe, itp.

W encyklopediach i atlasach publikowa utwory plastyczne i fotograficzne, "o ile nawizanie

porozumienia z twrc celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwycienia

przeszkody", przy czym twrca ma prawo w kadej chwili zada wynagrodzenia za uycie jego

utworu)

- pastwowych bezpieczestwo pastwa, postpowania administracyjnego, sdowego, prawnego;

- gospodarczych procesy technologiczne, swobodne korzystanie z egzemplarzy poch. z publicznej sprzeday i wystaw reklama i promocja tych dzie; prezentacja i naprawa sprztu, odbudowa lub remont podobnego obiektu budowlanego.

(okresowo lub incydentalnie korzysta z utworw nie majcych samodzielnego znaczenia

gospodarczego, a potrzebnego do przeprowadzenia procesu technologicznego, jeli utwr ten jest

przekazywany drog teleinformatyczn oraz jest stosowany zgodnie z przeznaczeniem - chodzi tu

gwnie o wszelkiego rodzaju instrukcje obsugi i wiedz typu know-how)

Dla dozwolonego uytku wolno korzysta bez zgody twrcy utworu

i nieodpatnie (z pewnymi wyjtkami) :

- z pojedynczych egzemplarzy utworu rozpowszechnionego, tzn. takiego,ktry za zezwoleniem twrcy zosta udostpniony publicznie (wyjtki: utwr architektoniczny i architektoniczno-urbanistyczny w zakresie budowania,

programy komputerowe - programw nie wolno wypoycza czy odstpowa nawet

znajomym, chyba e licencja jego uycia na to wyranie zezwala, elektroniczne bazy

danych, prywatne kopiowanie - art. 23.ust.1. ustawy).

- przytacza w utworach stanowicych samoistn cao urywki roz-powszechnionych utworw lub drobne utwory w caoci, lecz trzeba poda autora i dzieo (tzw. prawo cytatu).(Sd Najwyszy w orzeczeniu z 29.12.1971r. wypowiedzia zaakceptowany w doktryniepogld, e "wymaganiu wyranego wymienienia rda, z ktrego pochodzi fragment cudzego dziea nie czyni zado wymienienie tego dziea w zestawieniu literatury bezjakiegokolwiek wyjanienia ani zasady, ani stopnia wykorzystania tego dziea(OSN1972 nr 78 poz.133).

Zwyczajowo wymaga si, by bd bezporednio przy cytowanym

fragmencie, bd w przypisach poda:

- nazwisko autora, - tytu publikacji,- stron, na ktrej znajduje si zapoyczony materia, - nazw wydawnictwa oraz rok wydania, - ewentualnie, przy wykorzystaniu materiaw prasowych, tytu periodyku,

nr i dat egzemplarza, w ktrym wydrukowany zosta zapoyczony materia.

Prawo bezpatnego przytaczania urywkw (cytatu) rozpowszechnio-nych legalnie utworw lub drobnych utworw w caoci, przysuguje w zakresie uzasadnionym:

- wyjanieniem lub analiz krytyczn (jeli na przykadzie fragmentu jakiegoutworu wyraamy wasn opini),- prawami gatunku (np.: tworzc karykatur cudzego utworu wykorzystujemy jej elementy, jednak uzasadnione jest specyficzn form karykatury),

nauczaniem/ dydaktyk (np. fragmentw wystpujcych w podrcznikach

albo czasopismach popularnonaukowych - art. 29. ust.1. ustawy)(twrca ma prawo do wynagrodzenia w przypadku, gdy rozpowszechnia si drobne utwory

lub fragmenty wikszych utworw w podrcznikach, wypisach i antologiach w celu

naukowym i dydaktycznym - art. 29 ust.2. i ust.21 ustawy)

W Polsce fotografie korzystaj z nieograniczonej ochrony prawem

autorskim dopiero od roku 1994. Wczeniej, na podstawie ustawy o prawie

autorskim z roku 1926 i art. 2 ust.1 ustawy o prawie autorskim z roku 1952

korzystay tylko fotografie posiadajce "wyranie zastrzeenie prawa autorskiego".

Mona publikowa w encyklopediach i atlasach utwory plastyczne i

fotograficzne bez zgody twrcy, o ile nawizanie porozumienia z twrc

celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwycienia

przeszkody. Nie zwalnia to jednak wydawcy atlasu lub encyklopedii od

zapacenia twrcy wynagrodzenia, twrca moe jednak odstpi od prawa do wynagrodzenia. (art. 33 pkt 3. ustawy)