Pracownia auksologiczna

A. Rusińska

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

2012

składa się z nieodwracalnych procesów

wzrastania

różnicowania

dojrzewania

Rozwój biologiczny

zależy od następujących czynników

endogennych genetycznych (determinanty)

endogennych paragenetycznych (stymulatory)

egzogennych środowiskowych (modyfikatory)

Rozwój biologiczny

płodowa

noworodkowa

niemowlęca

dzieciństwa (okres poniemowlęcy, przedszkolny, wczesnoszkolny)

dojrzewania

Fazy wzrastania

okres najszybszego wzrastania

dziecko osiąga około 30% ostatecznej wysokości ciała

długość i masa ciała przy urodzeniu są uwarunkowane przez czynnikigenetyczne i paragenetyczne(płodowe i matczyne)

Faza płodowa

28 dni życia

fizjologiczny ubytek masy ciała i powrót do masy urodzeniowej w ciągu maksymalnie 10 dni

szybkie tempo wzrastania

Faza noworodkowa

szybkie ale zwalniające

tempo wzrastaniaMasa ciała po 5 m - 200% masy urodzeniowej

Masa ciała po 12 m - 300% masy urodzeniowej

Długość ciała po 12 m - 150% długości urodzeniowej

odpowiada za 15% ostatecznej wysokości ciała

zależy głównie od właściwego odżywiania, stanu zdrowia i funkcjonowania gruczołu tarczowego

Faza niemowlęca

wolniejsze, stabilne ale utrzymujące się wzrastanie

okres poniemowlęcy 10-12 cm/rok,

przedszkolny 5-7 cm/rok,

wczesnoszkolny 5-6 cm/rok

odpowiada za 40% ostatecznej wysokości ciała

zależy od hormonów (h. wzrostu, h. tarczycy, steroidy nadnerczy, wit. D) po warunkiem, iż dziecko jest prawidłowo odżywione, zdrowe i szczęśliwe

Faza dziecięca

odpowiada za 15% ostatecznej wysokości

w tym okresie zachodzi skok pokwitaniowy

uwarunkowany przez hormony płciowe (testosteron i estradiol) oraz hormon wzrostu

hormony płciowe zarastanie chrząstek wzrostowych zakończenie wzrastania kości długich

Faza dojrzewania

szczyt szybkości wzrastania

10-12 cm/rok

dziewczęta 11-12 r.ż.

chłopcy 13-14 r.ż.

długość kończyn szerokość bioder, klatki,barków długość tułowia głębokość klatki

stopa podudzie udo

ramię przedramię ręka

= skok pokwitaniowy

wysokość

masa ciała

obwód głowy

obwód klatki, talii, bioder, ramienia, przedramienia, uda, podudzia

szerokość i głębokość klatki, szerokość barków, bioder

długość tułowia, kończyn

fałdy skórno-tłuszczowe

Zasady praktycznej antropometrii

Wskaźniki antropometryczne (morfometryczne, somatometryczne)

Nie polecamy...

stadiometr antropometr

Poniżej 18 m.ż. – długość ciała na leżąco liberometrem

Pomiary bezpośrednie:

•B-v – wysokość ciała

•B-sy – długość kończyny

dolnej

Pomiary pośrednie:

•sst-sy – długość tułowia

(B-sst) - (B-sy)

Pomiary pośrednie:

•a-da – długość kończyny górnej

(B-a) - (B-da)

Cyrkiel kabłąkowy

a-a

Szerokość

barków

ic-ic

Szerokość

bioder

thl-thl

Szerokość

klatki

piersiowej

xi-ths

Głębokość

klatki

piersiowej

Taśma miernicza

Fałdy skórno-

tłuszczowe

nad m. dwugłowym

nad m. trójgłowym

na brzuchu

pod łopatką

Waga lekarska

Siatki centylowe dla chłopców i dziewcząt

Interpretacja wyników

centyl - procent osób w populacji prezentującydaną wartość cechy

pośrodku – 50-ty centyl

wartości prawidłowe - pomiędzy 10-90 centylem

im dalej od średniej tym bardziej prawdopodobna patologiczna przyczyna nieprawidłowych wartości

Inne sposoby interpretacji

tabele centylowe

tabele lub siatki standardowe (norma +/- 2SD)

profile rozwoju biologicznego -morfogramy

Ocena proporcji masy ciała do wysokości

siatki centylowe wysokości i masy ciała (dysharmonia rozwojowa – gdy różnica pomiędzy masą a wysokością =>2 kanały centylowe)

siatki proporcji masy do wysokości

wskaźniki proporcji

Wiek biologiczny nie zawsze = kalendarzowy

typowy wiek, w którym większość zdrowych osobników w populacji osiąga określony etapwzrastania i dojrzewania

jest wyrażony w latach (tak jak wiek kalendarzowy)

Wiek biologiczny= rozwojowy, fizjologiczny

wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy)

wiek wtórnych cech płciowych

wiek zębowy

wiek kostny

Ocena wieku biologicznego

wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy)

wiek wtórnych cech płciowych

wiek zębowy

wiek kostny

Ocena wieku biologicznego

Wiek morfologiczny np. Wiek wzrostowy

wiek odpowiadający 50-temu centylowi

dla danego parametru morfologicznego

(np. wysokości)

Przykład

chłopiec, 8 lat

140 cm

wiek morfologiczny:

10 lat

(przyspieszony~2lata)

Przykład

dziewczynka, 13 lat

140 cm

wiek morfologiczny: 10 lat

(opóźnienie ~3lat)

wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy)

wiek wtórnych cech płciowych

wiek zębowy

wiek kostny

Ocena wieku biologicznego

ocena cech dojrzewania

według kryteriów Tannera (5 faz)

Wiek wtórnych cech płciowych

rozwój piersi - pierwszy objaw, zwykle rozpoczyna się 8 - 12 r.ż. (~10r.ż.)

owłosienie łonowe

menarche - występuje średnio 2,5 roku po rozpoczęciu dojrzewania i sygnalizuje zakończenie wzrastania (tylko ~ 5 cm wysokości jeszcze)

U dziewcząt

U dziewcząt

Rozwój piersi wg Tannera

Rozwój piersi wg Tannera

powiekszenie jąder

powyżej 4 ml (orchidometr)

jest pierwszym objawem, zwykle rozpoczyna się w wieku 10 - 14 lat (~12lat)

owłosienie łonowe

postępuje za powiększeniem jąder, skok pokwitaniowy gdy jądra 12-15 ml

U chłopców

U chłopców

Rozwój zewnętrznych narządów płciowych

wg Tannera

Rozwój zewnętrznych narządów płciowych

wg Tannera

Owłosienie łonowe - u dziewcząt i chłopców

Wiek wtórnych cech płciowychzmienność indywidualna mało precyzyjne kryterium

wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy)

wiek wtórnych cech płciowych

wiek zębowy

wiek kostny

Ocena wieku biologicznego

ocena wieku biologicznego na podstawie liczby wyrżniętych zębów i porównanie z wzorcem

użyteczny w okresie wyrzynania zębów

– zęby mleczne - od 6 do 24 m.ż.

– zęby stałe - od 6 do 14 r.ż.

zmienność indywidualna

Wiek zębowy

Ząbkowanie

Ząbkowanie

Zęby mleczne(20)

Zęby stałe- wyrzynanie

Siekacze środkowe 6 -7 r.ż.

Siekacze boczne 7 -8 r.ż.

Przedtrzonowe 10-11 r.ż.

Kły 10-11 r.ż.

Trzonowe 12-14 r.ż.

(mądrości~20 r.ż.)

Zęby stałe(32)

wiek morfologiczny (somatyczny, wzrostowy)

wiek wtórnych cech płciowych

wiek zębowy

wiek kostny

Ocena wieku biologicznego

najbardziej precyzyjne kryterium oceny wieku biologicznego

zdjęcie RTG ręki z odcinkiem dalszym przedramienia (kolano u małych niemowląt)

Wiek kostny - dojrzałość szkieletu

ocena mineralizacji (1)

czas pojawiania się i dojrzewania jąder kostnienia (2)

zarastanie chrząsek nasadowych (3)

Wiek kostny - dojrzałość szkieletu

porównujemy ze standardem - wzorcem (Greulich i Pyle; Kopczyńska-Sikorska)

wyrażony jest w latach (lub miesiącach u niemowląt)

konstytucjonalne opóźnienie wzrastania i dojrzewania

niedoczynność tarczycy, niedobór hormonu wzrostu

zaburzenia metaboliczne,

niedożywienie, hipowitaminozy

zaburzenia wchłaniania, przewlekłe choroby przewodu pokarmowego

mukowiscydoza

przewlekła niewydolność nerek

przewlekłe choroby z niedotlenieniem (serca, płuc)

zespoły genetyczne

Przyczyny opóźnienia wieku kostnego

nadczynność tarczycy

nadmiar steroidów nadnerczy - wrodzony przerost nadnerczy

nadmiar steroidów płciowych - przedwczesne dojrzewanie (guzy jądra, jajnika, przysadki)

otyłość

hiperwitaminoza

Przyczyny przyśpieszenia wieku kostnego

Pamiętaj

Powtarzane proste pomiary odnotowane w książeczce zdrowia dziecka i naniesione na siatki centylowe są bardzo przydatne w ustaleniu dziagnozy wielu przewlekłych chorób u dzieci