Praca z uczniem zdolnym

„

Istnieje coś bardziej niespotykanego, coś o wiele lepszego niż zdolności.Jest to zdolność rozpoznawania zdolności.” Elbert Humbart - psycholog

Pojęcia: „zdolność”, „uzdolnienie”, „talent”

były wielokrotnie definiowane przez psychologów, jak i pedagogów.

Zdolność określa się jako indywidualną właściwość psychiczną, różniącą jednego człowieka od drugiego, jako łatwość odbierania i przetwarzania informacji o otaczającym świecie.

wg W.

Szewczuka.

Zdolność to możliwość sprawniejszego wykonywania określonych czynności, wrodzone predyspozycje do wykonywania określonych działań lub warunkowane wewnętrznie i najczęściej wrodzone możliwości.

na podst.: D. Czelakowska, Inteligencja i zdolności twórcze dzieci w początkowym okresie edukacji, Krakow 2007

Dziecko zdolne

W rozumieniu społecznym, a także potocznym i szkolnym dziecko zdolne to takie, które dobrze się uczy, ma wzorowe zachowanie, jest grzeczne.

Badania wykazują, że szkoła typuje dzieci zdolne wg pewnych schematów, niekiedy pomijając czynnik intelektualny. Jest zdolny, bo dobrze się uczy, jest prawdomówny, nie ma dziwacznych pomysłów, nie zadaje trudnych pytań, schludnie wygląda, dobrze zachowuje się w szkole i poza nią.

„Wysoka średnia ocen , nie wyklucza zdolności, ale nie jest

też ich dowodem”Zaglądając do życiorysu Alberta Einsteina trudno uwierzyć, że był geniuszem. Późno nauczył się mówić. Z czytaniem i pisaniem też sobie nie radził, dlatego w szkole nie szło mu najlepiej, a nauczyciele uważali, że nigdy niczego nie osiągnie. (Dziś wiemy, że prawdopodobnie był dyslektykiem).

Panuje przekonanie, że dzieci zdolne są grzeczne, uczą się chętnie i łatwo. Bywa jednak tak, że dzieci te utrudniają i nauczycielom, i klasie codzienne funkcjonowanie. W grupie uczniów uzdolnionych niemały odsetek stanowią dzieci z niektórymi dysfunkcjami i zaburzeniami, np. z ADHD.

Dziecko zdolneW ujęciu psychologicznym „uczeń zdolny to taki, który ma wysoki iloraz inteligencji, duże osiągnięcia, wysoki poziom twórczy, to znaczy, że charakteryzuje go niepokój poznawczy, umie oderwać się od utartych schematów, potrafi znaleźć się w nowej sytuacji, ma pomysły nowych rozwiązań starych problemów, nie boi się nowych rzeczy”. (na podst.: M. Partyka, Zdolni, utalentowani, twórczy, Warszawa1999)

Jest jedna zdolność, bez której uczenie się byłoby niemożliwe: ciekawość. Uczeń zdolny jest

ciekawy świata, pyta i myśli krytycznie.

„Nie jestem zdolny. Jestem po prostu

bardzo,bardzo ciekawski”

Albert Eistein

CECHY UCZNIA ZDOLNEGOW wieku przedszkolnym uwidaczniają się następujące symptomy:

-łatwość zapamiętywania i uczenia się nowych rzeczy-zadawanie dużej liczby pytań-zainteresowanie światem-bogata wyobraźnia

W wieku szkolnym zauważa się głównie rozwój zdolności intektualnych:

-szybkie tempo procesów myślowych-umiejętność poprawnego wnioskowania-wysoka zdolność koncentracji uwagi-umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów-Wysoka sprawność językowa

Jak rozpoznać ucznia zdolnego???Krok 1. OBSERWACJA

Dziecko od najwcześniejszych lat przejawia naturalną ciekawość, chęć eksperymentowania, zdobywania nowych doświadczeń. Uważne podpatrywanie dziecka w różnorodnych sytuacjach umożliwi nam określenie jego predyspozycji, zasobów, cech temperamentu, które mogą stać się punktem wyjścia do rozbudzenia pasji.

Miałem sześciu lojalnych pomocnikówSłużyli mi dobrze i wiernieIch imiona to:„Dlaczego”, „Co” i „Kiedy”oraz „Jak”, „Gdzie” i „Kto”?

Rudyard Kipling

(Laureat literackiej Nagrody Nobla, 1907 r.)

 

Podtrzymywanie i rozbudzanie ciekawości to główne zadanie

rodziców i nauczycieli.Kluczowy moment, w którym powinno się

szczególnie podsycać i inspirować naturalną ciekawość dziecka, to czas między 9 a 12 rokiem życia. Jeśli w tym okresie, dziecko nie będzie odpowiednio wspierane, jego motywacja do rozwoju spadnie i nauka

przestanie być przyjemnością - mówi psycholog Anna Resler-Maj

Uczniowie zdolni będą dla podtrzymania ciekawości potrzebowali zadań trudniejszych i bardziej złożonych, ale także większej samodzielności w ich rozwiązywaniu oraz w znajdowaniu nowych problemów.

Jest wiele form pracy, angażujących i aktywizujących wszystkich uczniów.Na przykład wykonywanie doświadczeń wciąga i słabszych, i zdolniejszych. 

Jak pracować z uczniem zdolnym???

Krok 2. MOTYWACJA

Kiedy znamy już mocne strony dziecka, warto zachęcać je do podejmowania aktywności w celu rozwijania jego potencjału. Należy dziecko inspirować, pozwolić na samodzielność, doświadczanie, uczenie się na błędach. Unikajmy narzucania naszych pomysłów czy wyręczania.

Tym, czego naprawdę potrzebują zdolni, jest

przede wszystkim intelektualna samodzielność, czyli zdolność poruszania się

w gąszczu informacji i porządkowania ich tak, aby służyły zadawaniu nowych pytań i odkrywaniu nowych

problemów. Krokiem w dobrym kierunku jest wprowadzenie w szkołach projektów uczniowskich.

Umiejętność skupienia się na jednym zagadnieniu jest warunkiem rozwijania pasji. Zdarza się też, że już uczniowie

pierwszych klas szkoły podstawowej są tak pochłonięci zgłębianiem tajemnic dinozaurów czy czarnych dziur, że czas poświęcony na czytanie wierszy lub rysowanie uważają za zmarnowany.

Warto o tym pamiętać, zanim uznamy świetnego matematyka za lenia tylko dlatego, że z pozostałych przedmiotów zbiera kiepskie oceny. Być może jest to rzeczywiście efekt braku pilności, ale równie dobrze może to oznaczać chęć całkowitego poświęcenia się jedynej dziedzinie, która wydaje mu się naprawdę warta zainteresowania.

Zdolni często mają pasję

Dwukrotna laureatka Nagrody Nobla przepadała za jazdą na rowerze. Tym środkiem lokomocji wyruszyła w podróż poślubną, zamieniając pieniądze zebrane podczas wesela na jednoślady dla siebie i męża. Dwa kółka oczarowały ją do tego stopnia, że nie porzuciła siodełka nawet w 8 miesiącu ciąży;-)

Maria Skłodowska-Curie z mężem

Zdolni mają skłonność do zgłębiania szczególnie interesujących dziedzin.

Utalentowany konstruktor i wynalazca. Jako dziecko często doprowadzał rodziców do rozpaczy, gdy w pokoju zamienionym na laboratorium przeprowadzał niebezpieczne, a czasami bolesne eksperymenty. Zwykle jego doświadczenia kończył wybuch wstrząsający całym domem:-) Thomas Edison

Zdolni bywają nieśmiali lub roztargnieni André Ampère

Wielki fizyk i matematyk, słynął także z niezwykłego roztargnienia. Pewnego razu przechodząc przez most na Sekwanie, zauważył ciekawy kamień. Podniósł go i oglądał. Nagle przypomniał sobie, że spieszy się na wykład. Wyjął z kieszeni zegarek, sprawdził godzinę, po czym schował kamień do kieszeni, a zegarek wyrzucił do rzeki.James Chadwick

 

Wyjątkowo nieśmiały uczony. Kiedy zdawał na studia, pomylił matematykę, o której marzył, z fizyką, która go interesowała. Egzamin zdał, jednak wstydził się przyznać do pomyłki. Długo zastanawiał się jak wybrnąć z kłopotliwej sytuacji. Na szczęście z czasem polubił fizykę tak bardzo, że został laureatem Nagrody Nobla w tej dziedzinie.

Zadania nauczyciela i rodzica: dostrzeganie postępów, docenianie wysiłku, chwalenie, wspieranie w poszerzaniu wiedzy, doskonaleniu umiejętności.

Korzyści dla dziecka: ten etap jest niezbędny, aby

dziecku chciało się podejmować wysiłek.

Żeby im się chciało chcieć!

Krok 3. AKCJA

Teraz następuje działanie, które zwiększa zaangażowanie dziecka, wzmacnia jego chęć do wysiłku i aktywności. Na tym etapie dziecko zaczyna odczuwać przyjemność z wykonywanych zadań. Dzięki temu, że jest narażone na porażki, ma okazję nauczyć się radzenia sobie z różnymi emocjami.

Co zaproponować zdolnemu? Na pytanie: „co zaproponować

zdolnemu uczniowi?” najczęściej pada odpowiedź: udział w konkursie lub olimpiadzie. I rzeczywiście – na pierwszy rzut oka to bardzo dobre rozwiązanie.

Po pierwsze – mobilizuje. Po drugie – szybko można

zobaczyć rezultaty pracy. Po trzecie – można się zmierzyć

z innymi.

Nie każdy zdolny lubi konkursy!Zachęcanie do pracy przez

rywalizację ma swoje złe strony.

Przede wszystkim istnieje ryzyko, że emocje związane z

możliwością prześcignięcia innych i

potwierdzeniawłasnej wyższości staną się dla uczniów ważniejsze, niż sam przedmiot zmagań.

Skoro sukces w konkursie nie powinien być głównym źródłem motywacji, to

jak można inaczej pobudzać młodych ludzi do rozwijania

zainteresowań???

Jedną z metod jest podsuwanie książek, wskazywanie zadań do opracowania, problemów, tematów prac badawczych

Gdy uczeńwie, że

zapytamy go o efekty pracy,

będzie się starał

potraktować zadanie nie

tylko jako ciekawe,

ale także jako ważne

i wymagające

zaangażowania.

Dobrze, gdy zobowiąże się do

terminowego wykonania jakiejś pracy nie wobec nauczyciela albo

rodziców, ale wobec rówieśników.

Doskonałą formą wspierania systematyczności są także zajęcia pozalekcyjne (kółka zainteresowań). Choć nie ma tu rywalizacji ani ocen, każdy stara się przygotować na kolejne zajęcia. W ten sposób praca przyjmuje określony rytm.

Pamiętaj chemiku młody, wlewaj zawsze kwas do

wody!!!!

Bardzo pomocna jest także metoda projektu, czyli samodzielna praca grupy uczniów nad problemem.To doskonały sposób na kształcenie nawyku systematycznej pracy bez ciągłego nadzoru, a także nauka pracy zespołowej, odpowiedzialności i dobrego podziału zadań.

CZY I DLACZEGO WARTO MIEĆ PASJĘ?

Projekt edukacyjny zrealizowany przez uczniów klas II Gimnazjum Nr 1 im. Noblistów Polskich w Strykowie

Uzdolnieni uczniowie potrzebują zadań, które mają jasny cel edukacyjny i pozwalają na rozwijanie nowych zdolności i zdobywanie wiedzy

Cele edukacyjne w pracy z uczniem zdolnym:

•wszechstronny rozwój ucznia

•rozwój wyobraźni twórczej i myślenia dywergencyjnego (proces myślowy zakładający wiele punktów widzenia)

wdrażanie do systematyczności i samodzielności

•wdrażanie do procesu samokształceniowego

nauka stawiania, realizowania i oceniania własnych celów edukacyjnych; kształcenie umiejętności językowych

Jednym z najważniejszych celów pracy nauczyciela z uczniem zdolnym jest

MOTYWOWANIE I INSPIROWANIE UCZNIA DO POSZERZANIA WIEDZY I ROZWIJANIA POSIADANYCH UMIEJĘTNOŚCI

Możemy to robić przez:

-powierzenie mu opieki nad uczniem słabszym (samopomoc koleżeńska)

-stwarzanie uczniowi możliwości prezentowania wiedzy; dawanie mu zadań specjalnych, (np. referat, biografia, ważne kulturowo teksty)

-powierzanie im zadań asystenckich, prowadzenie zajęć dydaktycznych (np. części lekcji)

 

-dawanie mu możliwości prezentowania gości specjalnych i moderowania spotkań z ciekawymi ludźmi

-indywidualizację –organizując zajęcia dydaktyczne i pracę, dobierając uczniów przemiennie: jako grupy jednorodne pod względem zdolności (różnicowanie wymagań) i jako grupy indywidualnie zróżnicowane (wzajemna pomoc w rozwiązywaniu problemów)

-inspirowanie uczniów zdolnych do aktywności twórczej i oryginalności myślenia – nauczanie problemowe.Ten sposób nauczania rozwija operacje myślowe jak analiza, synteza, porównywanie i uogólnianie oraz płynność i giętkość myślenia. 

W przypadku ucznia wybitnie zdolnego można zastosować realizację indywidulanego programu lub toku nauczania

Uczniowie utalentowani, szczególnie zdolni, są poddawani szybszemu kształceniu, a uczniowie o wysokim poziomie zdolności kształceni są głównie przez wzbogacenie treści programowych.

Zdolni uczniowie na zadania zbyt łatwe i

niewymagające żadnego wysiłku

reagują znudzeniem i frustracją.

Wiedzą, że jeśli nie spotkają ich prawdziwe

wyzwania to mogą pozwolić sobie na

lenistwo i brak zaangażowania.

Dlatego powinni dostawać zadania trudniejsze i dodatkowe

(zarówno do domu, jak i podczas lekcji)

Propozycje/przykłady zadań i ćwiczeń dla uczniów zdolnych:

1. Którego bohatera naszych lektur nie lubi wiele osób. Bądź adwokatem tej postaci. Napisz w jej obronie mowę.2. Zmień losy bohatera Opowieści z Narnii. Napisz opowiadanie, w którym do szafy jako pierwszy wchodzi Edmund.

3a)Opisz swój pokój.b) Opisz swoje ulubione pomieszczenie w domu.c) Szczur, którego kupiłeś w tajemnicy, uciekł i buszuje po kuchni. Zredaguj opis tego pomieszczenia i jednocześnie przedstaw plan poszukiwania zwierzęcia.

Zadania nauczyciela i rodzica: zachęcanie do nierezygnowania z działań mimo porażek, poświęcenie więcej czasu

na rozmowę, dostrzeganie osiągnięć dziecka, tworzenie dobrej relacji opartej

na zaufaniu

Korzyści dla dziecka: wzrasta ambicja, samodzielność, systematyczność, odpowiedzialność oraz potrzeba uznania; dziecko

podejmuje wysiłek, aby wypracować sukces i rozwijać się.

Krok 4. PASJA

Na tym etapie dziecko spełnia potrzebę samorealizacji. Doświadcza efektów swojego wysiłku, konsekwencji swojego zaangażowania, czuje satysfakcję z pogłębiania wiedzy, potrafi wykorzystać nabytą wiedzę do swoich potrzeb związanych z pasją.

Rozwoju zdolnego ucznia nie da się zaplanować Zbyt wiele czynników

składa się na jego dojrzewanie. Sam rozwój zdolności intelektualnych jest bardzo nieregularny, ma swoje „przyspieszenia” i „wyhamowania”, a czasem momenty zupełnego „zastoju”. Dodatkowo w grę wchodzą takie czynniki, jak zdrowie, emocje, relacje ze środowiskiem i wszystkie te sprawy, o których znaczeniu bardzo często zapominamy.

Zdolny też ma prawo się zakochać!

Nie każdy jest szczególnie uzdolniony, ale każdy ma jakieś uzdolnienia, które może rozwijać z przyjemnością i korzyścią dla siebie.

„Moja pasja”

Szkicowanie, rysowanie malowaniete zajęcia rozbudzają wyobraźnię.Uczucia i wrażenia na papier przelanew różnych barwach ukazane. Prawdziwe sceny z życia wzięteprzetrwały w obrazie setki latdziś o nich dowiaduje się świat.

Gdy przekroczę próg dojrzały,farby będą moim życiem całym.Chcę rzeczywistość odzwierciedlać na płótnie,pokazać strony życia czarne i białe.Dla przyszłych pokoleń zostawić po sobie - choć ślady małe.  Natalia Giemza

Bezsprzecznie warto uczyć pracowitości i wytrwałości, ale nie można oczekiwać, że uczeń niczym medalowy zawodnik będzie regularnie wygrywał zawody i bił kolejne rekordy. Nie można też oczekiwać od szesnasto- czy siedemnastolatka, że pozostanie wierny swoim pasjom sprzed roku czy dwóch. Już sama ciekawość sprawia, że bardzo łatwo jest porzucić ukochaną w gimnazjum geografię na rzecz fizyki,na której trop zaprowadziła nas geologia.W gruncie rzeczy, zdolność przenoszenia uwag i zainteresowania na pokrewne dziedziny jest miernikiem intelektualnej otwartości.

Zadania nauczyciela i rodzica: okazywanie zainteresowania pomysłami

dziecka, wsparcie w rozwiązywaniu problemów, docenianie efektów działań,

inspirowanie do podejmowania trudniejszych wyzwań.

Korzyści dla dziecka: odczuwanie radości, spełnienia, kompetencji,

wiary w siebie, uzyskanie aprobaty innych.

Zrób to sam –szkoła może i powinna rozwijać samodzielność.

W trosce o wszechstronny rozwój naszych dzieci bardzo często kierujemy się przekonaniem, że do naszych obowiązków należy dostarczenie im wszystkiego, czego tylko mogą potrzebować. Tymczasem

samodzielność jest cechą niezwykle ważną i prędzej czy później niezbędną w życiu.

Pokonywanie nawet bardzo przyziemnych trudności wyzwala

energię i zapał

To, co musiałeś odkryć samodzielnie, zostanie w twym umyśle ścieżką, którą w razie potrzeby możesz pójść raz jeszcze” G. Ch. Lichtenberg

 

Jak postępować z uczniem zdolnym – wskazówki:

1)      Uczniowie zdolni często mają trudności z kontaktach z rówieśnikami (może cechować ich: egocentryzm, niezdolność akceptowania opinii innych, żywy temperament, poczucie wyizolowania, niezrozumienia). Uczmy ich zachowań prospołecznych.

2) Dzieci zdolne szukają okazji do nieskrępowanego zadawania pytań nauczycielowi. Muszą mieć świadomość, że ich komentarze nie spotkają się z obojętnością. Uczmy ich wartości zadawania pytań i rozwijajmy w nich tę umiejętność.

3) Uzdolnieni uczniowie potrzebują porażki, aby zrozumieć, że jest to niezbędna część procesu zdobywania wiedzy. Zachęcajmy ich do aktywnych poszukiwań i uczmy, ze czasem nie ma jednoznacznej lub zadowalającej odpowiedzi.

Bibliografia:Braun M., Mach M., Jak pracować ze zdolnymi. Poradnik dla nauczycieli i rodziców, Warszawa 201212 Partyka M., Zdolni, utalentowani, twórczy, Warszawa1999

Czelakowska D., Inteligencja i zdolności twórcze dzieci w początkowym okresie edukacji, Krakow 2007

Broszura: Praca z uczniem zdolnym. Materiały szkoleniowe dla nauczycieli języka polskiego, GWO, Gdańsk 2012

http://edubudzik.pl/

Wróblewski A. K.: Uczeni w anegdocie, księga 1; Diogenes Laertios: Żywoty i poglądy słynnych filozofów

http://www.ideachampions.com/weblogs/archives/2011/09/the_timeless_wi.shtml

http://www.warszawa.pl/Wiadomosci/Dla_mieszkanca/21,7726,2,1,0,480 Z_Mari

%25C4%2585_Curie_na_rowerze.htmlhttp://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Edison

M. Mach Jak pracować ze Poradnik dla nauczycieli i rodziców, Warszawa 2012

dolnymi? Poradnik dla nauczycieli i rodziców, Warszawa 2012

 

Dziękujemy za uwagę

Iwona SassuliczRenata Jagodzińska