Praca z osobami niewidomymi i słabowidzącymi z...

Praca z osobami niewidomymi i słabowidzącymi z

dodatkowymi ograniczeniami

Prowadzenie mgr pedagogiki Kristen Layton [email protected] 10-12 kwietnia, 2013

Przygotowała Kristen Layton, przetłumaczyła Renata Wójtowicz

mailto:[email protected]

Wiele rzeczy może poczekać, ale nie dziecko.

To teraz kształtują się jego kości, rozwija umysł.

Dziecku nie możemy powiedzieć: "Jutro". Dziecko nazywa się Dziś.

-Gabriella Mistral


Program warsztatów

Wpływ niewidzenia/słabowzroczności i dodatkowych ograniczeń na edukację i doświadczenia życiowe dziecka.

Strategie i działania wspomagające w celu zapewnienia dzieciom z uszkodzeniem wzroku i dodatkowymi ograniczeniami dostępu do informacji i umożliwienia im zdobywania wiedzy.

Program nauczania ("czego uczyć") dla dziecka z uszkodzeniem wzroku i dodatkowymi ograniczeniami.

Strategie nauczania ("jak uczyć") dzieci z uszkodzeniem wzroku i dodatkowymi ograniczeniami.

Podstawowe elementy systemu komunikacyjnego dla dzieci z uszkodzeniem wzroku i dodatkowymi ograniczeniami.

Kryteria skutecznych programów włączających oraz różne modele programów nauczania związanych z tymi programami włączającymi dla dzieci z niepełnosprawnością wzrokową i dodatkowymi ograniczeniami.


Rodzaje zajęć w ramach warsztatów

Wykłady interaktywne

Symulacje

Praca w grupach

Dyskusje

Materiały Przygotowała Kristen Layton, przetłumaczyła Renata Wójtowicz

Pomysły nie mogą czekać. Trzeba coś z nimi zrobić: Uchwycić wielkość

Treści do omówienia

Poczekalnia

3 pomysły dziennie

Pomysły do wykorzystania


Kategorie niewidzenia/słabowzroczności z dodatkowymi ograniczeniami

Niewidzenie/słabowzroczność z zaburzeniami poznawczymi

Niewidzenie/słabowzroczność z niepełnosprawnością ruchową

Niewidzenie/słabowzroczność z autyzmem

Niewidzenie/słabowzroczność z problemami zdrowotnymi

Głuchoślepota

Niewidzenie/słabowzroczność z niepełnosprawnością sprzężoną

--------------------------------------------------------

Dodatkowe kwestie do wzięcia pod uwagę:

Zaburzenia zachowania

Korowe uszkodzenie wzroku (nie uważane za przynależne do tej grupy, ale warte omówienia)


Etiologia: niektóre przyczyny niepełnosprawności wzrokowej z dodatkowymi ograniczeniami

Dziedziczne/chromosomowe Zespół Downa Zespół CHARGE Zespół Ushera Zespół Cornelii de Lange

Powikłania prenatalne/wrodzone Zespół różyczki wrodzonej Alkoholowy zespół płodowy Zatrucie

Poporodowe/niewrodzone Zamartwica Uraz bezpośredni (oka, ucha, ciała, głowy itp.) Infekcje Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowychh Urazowe uszkodzenie mózgu Udar

Powikłania związane z wcześniactwem


Myśl inaczej

http://archive.org/details/thinkdifferent


http://archive.org/details/thinkdifferent

Wpływ uszkodzenia wzroku i dodatkowych ograniczeń na rozwój językowy i uczenie się

Przyjmowanie informacji

Przetwarzanie Produkcja


Niepełnosprawność wzrokowa


Informacje dotyczące wzroku dziecka

Diagnoza lekarska

Sprawozdanie rodziców

Funkcjonalna diagnoza

widzenia

Lista pomocy i przyrządów


NYDBC 1

New York Deaf-Blind Collaborative

A Tool for Identifying Vision and Hearing Loss

in Children with Multiple Disabilities

[Funded by the U.S. Department of Education

Office of Special Education Programs]

Queens College

Powdermaker Hall 200 65-30 Kissena Blvd.

Flushing, NY 11367-1597 www.qc.cuny.edu/nydbc

[email protected]


NYDBC 3

STEP 1: OBSERVE VISUAL AND AUDITORY BEHAVIORS

Behaviors that suggest Vision or Hearing Loss If you suspect that your student has vision or hearing loss you should document those behaviors that lead

you to believe that this is true. Below is a list of behaviors or characteristics typical of children who have

vision and hearing loss. Check off those behaviors that are suspect, describe them if you think further explanation is needed and add any information you think pertinent to their sensory functioning and

behaviors.

A. Vision Appearance of the Eyes Yes No

1. Atypical appearance of the eyes including eye alignment(crossed or turned eye) 2. Unusual eye movements (nystagmus)

3. Visible irregularities (sagging eye lids, shape, size, structure)

4. Tearing, redness of eye or eyelid

5. Absence of a clear black pupil, or pupil that is excessively large or small

Behaviors of the Student Yes No

1. Unusual eye gaze or head position

2. Absence of visually directed behaviors that are expected for developmental level

3. Lacks interest in visual materials

4. Poor reaching behaviors with under or over shooting of target

5. Squinting, tearing, frequently closes eyes 6. Turning away from light (photophobia)

7. Difficulty adapting to changes in lighting

8. Does not see as well in dim light

9. Does not look at faces

10. Pokes , presses or rubs eyes frequently

11. Holds visual materials close to face or at an atypical angle 12. Does not track moving objects

13. Does not visually inspects item being held

B. H EA RI N G

Appearance of the Ears Yes No

1. Cleft lip or palate 2. Malformations of head and neck

3. Malformations of ears 4. Frequent ear aches or infection

5. Discharge from ears

Behaviors of the Student Yes No

1. Makes few or inconsistent responses to sound

2. Does not look at visual materials when asked to by someone 3. Does not startle or react to unexpected or new sounds

4. Does not respond to caregiver’s calling name/not soothed by caregiver’s voice

5. Shows a preference for certain types of sound (high or low frequency, louder or

softer sounds)

6. Has limited vocalizations does not try to imitate 7. Has difficulty attending to auditory stimuli for a reasonable length of time

8. Does not turn to or localize voices or sounds

9. Abnormalities in voice, intonation, articulation

10. Pulls on or covers ears

11. Breathes through mouth 12. Angles head to one side so as to favor one ear


Rodzaje niepełnosprawności wzrokowej

• Choroby oczu

• Etiologia

• Wiek wystąpienia choroby

• Ostrość wzroku

• Pole widzenia

• Choroba postępująca czy stan stabilny

• Korowe uszkodzenie wzroku

• Diagnoza i działania wspomagające pod kątem korowego uszkodzenia wzroku


Korowe uszkodzenie wzroku

Definicja dla celów medycznych: Korowe uszkodzenie wzroku można zdefiniować jako osłabioną obustronnie ostrość wzroku spowodowaną uszkodzeniem płatów potylicznych i/lub promienistości wzrokowej. Korowe uszkodzenie wzroku jest niemal zawsze związane z niewydajnym, zaburzonym zmysłem wzroku z powodu rozległych zaburzeń w pracy mózgu.

Definicja dla celów edukacyjnych: Korowe uszkodzenie wzroku to zaburzenie neurologiczne, którego efektem są nietypowe reakcje wzrokowe na osoby, materiały edukacyjne i otoczenie. Kiedy u ucznia z takimi cechami wzrokowymi i zachowaniami wykaże się ograniczoną ostrość widzenia lub na podstawie jego funkcjonowania uzna się go za niepełnosprawnego wzrokowo, uważa się, że ma on korowe uszkodzenie wzroku.


Korowe uszkodzenie wzroku jest główną

przyczyną niepełnosprawności wzrokowej

w krajach rozwiniętych Newcomb, 2009; Blind Babies Foundation, 1995; Flanagan, Jackson, Hill, 2003;

Goggin, O’Keefe, 1991; Hatton, 2001; Hatton, Schwietz, Boyer, Rychwalski, 2007;

Khan, O’Keefe, Kenny, Nolan, 2007; Rahi, Dezateux, 1998; Rogers, 1996;

Rosenberg i in., 1996

Badania wskazują, że funkcjonowanie wzrokowe dzieci

z korowym uszkodzeniem wzroku może ulec poprawie

(Khetpal i Donahue, 2007). Poprawę funkcjonowania

wzrokowego przypisuje się zazwyczaj plastyczności

mózgu i jego zdolności do kształtowania umiejętności

wzrokowych mimo uszkodzenia drogi wzrokowej oraz

obszarów mózgu odpowiedzialnych za wzrok.


Najczęstsze przyczyny korowego

uszkodzenia wzroku

Urazowe uszkodzenie mózgu

Infekcje (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu)

Zamartwica wewnątrzmaciczna i okołoporodowa

Hipoksja

Wcześniactwo

Wady mózgu (powiązane z rzadkimi zespołami lub nieznanymi przyczynami)


Dziecko może mieć korowe uszkodzenie wzroku, jeśli:

Wyniki badania wzroku dziecka są prawidłowe lub niemal prawidłowe;

Dziecko ma jakieś problemy neurologiczne;

Dziecko wykazuje nietypowe zachowania wzrokowe.


Zachowania wzrokowe: Korowe uszkodzenie wzroku

Nowy bodziec wzrokowy

Skomplikowany bodziec wzrokowy

Wpatrywanie się w światło

Wybór kolorów - dziecko woli 1-2 kolory


Zachowania wzrokowe: korowe uszkodzenie wzroku c.d.

Opóźniona reakcja na bodziec wzrokowy

Ograniczenia pola widzenia

Zainteresowanie ruchomym bodźcem wzrokowym

Brak lub opóźniony odruch mrugania

Nietypowe zachowania wzrokowo-ruchowe

Męczliwość wzroku


Korowe uszkodzenie wzroku

Wywołane przez uszkodzenie na drodze wzrokowej gdzieś między ciałem kolankowatym bocznym a korą wzrokową w płatach potylicznych.

Uszkodzenia spowodowane ograniczonym dostępem tlenu do tkanek mózgu (hipoksja) - zazwyczaj w wyniku zatrzymania akcji serca, podtopienia, sytuacji zagrożenia nagłą śmiercią łóżeczkową lub długotrwałych drgawek. Może być także spowodowane brakiem dopływu krwi do mózgu, wadami mózgu, urazem głowy, wodogłowiem oraz zakażeniami ośrodkowego układu nerwowego-zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu.

Często współwystępuje z porażeniem mózgowym, drgawkami i/lub opóźnieniami poznawczymi, wodogłowiem.

Diagnoza za pomocą rezonansu magnetycznego.

Uwaga: często współwystępuje z oczopląsem.


K. Layton 2011 22

Diagnoza korowego uszkodzenia wzroku

Badania przesiewowe/oceny funkcjonowania wzrokowego nie uwzględniają wyjątkowych cech charakterystycznych dzieci z korowym uszkodzeniem wzroku.

CVI Range (Skala do oceny korowego uszkodzenia wzroku) to narzędzie do obserwacji funkcjonowania wzrokowego dziecka, które zostało opracowane przez Christine Roman-Lantzy specjalnie pod kątem cech charakterystycznych korowego uszkodzenia wzroku.

Skala ta służy do oceny umiejętności dzieci z korowym uszkodzeniem wzroku i określa ich wpływ na otoczenie edukacyjne.

Wyniki oceny dokonanej za pomocą skali można wykorzystać do opracowania odpowiednich działań wspomagających oraz do obserwacji zmian w funkcjonowaniu wzrokowym dziecka w miarę upływu czasu.


K. Layton 2011 23

CVI Range - Skala do oceny korowego uszkodzenia wzroku

Wywiad

Obserwacja

Ocena bezpośrednia

Diagnoza powinna mieć miejsce w znajomym dziecku otoczeniu, w obecności znanych mu osób i z wykorzystaniem jego własnych zabawek/materiałów. Diagnozę można przeprowadzić w ramach jednego spotkania bądź kilku spotkań zaplanowanych w krótkich odstępach czasu.


Konsekwencje

niepełnosprawności wzrokowej

• Niemowlę

• Małe dziecko 2-5 lat

• Dziecko w wieku szkolnym

• Młodzież wkraczająca w życie dorosłe 16-26 lat

• Konsekwencje ogólne

• Tworzenie więzi rodzic-dziecko

• Uczenie się mimowolne

• Wyszukiwanie informacji

• Rozwój pojęć

• Rozwój społeczny

• Orientacja przestrzenna i bezpieczne, samodzielne poruszanie się


Wpływ niepełnosprawności wzrokowej na zdobywanie wiedzy

Ograniczone możliwości nawiązywania więzi wzrokowej i odczytywania wskazówek wzrokowych

Możliwe opóźnienia w nabywaniu kolejnych umiejętności z zakresu dużej motoryki i ograniczona potrzeba eksploracji

Ograniczone możliwości nauki poprzez obserwację wzrokową

Komunikacja niebazująca na doświadczeniu

Może nie wiedzieć, kiedy potencjalni partnerzy komunikacyjni znajdują się obok

Wzrok dobrze porządkuje nasz świat, organizacja pojęciowa


Działania wspomagające

Uczenie rodziców wczesnego tworzenia więzi

Bezpośrednie nauczanie podstawowych pojęć

Słuchowy opis wydarzeń, mimiki itp.

Doświadczenia praktyczne, interaktywne

Przystosowanie otoczenia

Pozycjonowanie

Przystosowanie materiałów

Rehabilitacja wzroku

Orientacja przestrzenna i

bezpieczne, samodzielne

poruszanie się

Nauka umiejętności

społecznych


Działania wspomagające dzieci z uszkodzeniem wzroku

Wspieranie rozwoju dużej motoryki (by dziecko mogło eksplorować)

Empiryczne uczenie się

Bogate werbalizacje, którym towarzyszy eksploracja

Nauka wykorzystania dłoni do zdobywania wiedzy

Partnerzy komunikacyjni powinni informować o swojej obecności

Rozwijanie umiejętności z zakresu uwagi słuchowej, rozróżniania słuchowego i słuchowego zapamiętywania oraz odtwarzania treści i kolejności

Koncentracja na rozwoju zmysłu dotyku


Informacje dotyczące uszkodzenia słuchu u dziecka

Diagnoza lekarska

Sprawozdanie rodziców

Funkcjonalna diagnoza słuchu-przykład

Lista pomocy i przyrządów


Rodzaje niepełnosprawności słuchowej

Ubytek słuchu przewodzeniowy

Stan zdrowia

Typy infekcji

Ubytek słuchu odbiorczy

Etiologia

Stan stabilny czy postępujący?

Wiek wystąpienia ubytku

Granice słyszalności

Wykorzystanie pomocy i przyrządów

Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego


Konsekwencje niepełnosprawności słuchowej

Konsekwencje niepełnosprawności słuchowej

Niemowlę

Małe dziecko 2-5 lat

Dziecko w wieku szkolnym

Młodzież wkraczająca w życie dorosłe 16-26 lat

Konsekwencje ogólne

Tworzenie więzi rodzic/rodzeństwo-dziecko

Uczenie się mimowolne

Rozwój pojęć

Rozwój umiejętności komunikacyjnych i językowych (w tym mowy)

Rozwój społeczny

Wrażliwość


Wpływ niepełnosprawności słuchowej na rozwój komunikacyjny

Może nie słyszeć mowy, ma mniej okazji do obserwacji, jak używany jest język.

Język migowy może nie być rozwiązaniem dla osób z zaburzeniami poznawczymi w przeciwieństwie do posługiwania się pojedynczymi znakami, co może być bardziej skuteczne.

Mniej partnerów komunikacyjnych/okazji do komunikacji.

Mówiące pomoce do porozumiewania się mogą być nieodpowiednie, gdyż nie wzmacniają użytkownika.


Działania wspomagające dzieci z ubytkiem słuchu

Gruntowne rozważenie form komunikacji ekspresywnej.

Należy wykorzystać mocne strony funkcjonowania wzrokowego dziecka przy

wyborze form porozumiewania się.

Znaczenie gestów/znaków/mimiki.

Potrzebuje partnera komunikacyjnego z bardziej rozbudowanym słownictwem

(migami).

Należy dopilnować, by słuch był w jak największym stopniu wzmocniony. Należy

upewnić się, że aparat słuchowy, system FM itp. są w dobrym stanie.

Należy dopilnować, by wszyscy partnerzy komunikacyjni posługiwali się migami,

gestami i innymi formami komunikacji w sposób konsekwentny i jednolity.


Działania wspomagające

Uczenie rodziców wczesnego tworzenia więzi

Bezpośrednie nauczanie umiejętności komunikacyjnych i językowych

Bezpośrednie nauczanie wczesnych pojęć (wykorzystanie zabawek wibrujących do nauki relacji przyczyna-skutek)

Wykorzystanie przyrządów wzmacniających

Dostosowanie otoczenia

Pozycjonowanie

Rehabilitacja słuchu

Nauka umiejętności społecznych


Konsekwencje niepełnosprawności wzrokowej PLUS

Niepełnosprawność ruchowa

Problemy zdrowotne

Zaburzenia poznawcze

Zaburzenia zachowania

Przyjmowanie informacji Przetwarzanie Produkcja informacji


Ślepota oddziela od rzeczy, głuchota oddziela od ludzi.

Helen Keller


Praca z osobami niewidomymi i słabowidzącymi z...

Documents

Transcript of Praca z osobami niewidomymi i słabowidzącymi z...