Zbigniew Kozański Psychologiczno-Pedagogiczna Poradnia dla Młodzieży
POWIATOWA PORADNIA PSYCHOLOGICZNO – PEDAGOGICZNA W ŁĘCZYCY tel. 247212837 pppp.leczyca.pl
description
Transcript of POWIATOWA PORADNIA PSYCHOLOGICZNO – PEDAGOGICZNA W ŁĘCZYCY tel. 247212837 pppp.leczyca.pl
POWIATOWA PORADNIA PSYCHOLOGICZNO – PEDAGOGICZNA
W ŁĘCZYCYtel. 247212837
www.pppp.leczyca.pl
„KIEDY MÓZG PRACUJE INACZEJ – WYBRANE ELEMENTY
POSTĘPOWANIA DIAGNOSTYCZNEGO I TERAPEUTYCZNEGO WOBEC DZIECI
Z ADHD”.
prowadzenie: Katarzyna Józwiak
Magdalena Raj – Wróblewska
28.03.2012 RADA SZKOLENIOWA
CELE SPOTKANIA:
przekazanie podstawowych informacji na temat tego, czym jest ADHD
omówienie sposobów różnicowania objawów ADHD od
trudnych zachowań
zapoznanie z typowymi objawami zespołu nadpobudliwości
psychoruchowej
wskazanie etapów interdyscyplinarnej diagnozy ADHD
przedstawienie propozycji rozwiązań pracy nad objawami
ADHD
TROCHĘ DANYCH STATYSTYCZNYCH:• ADHD występuje na całym świecie, niezależnie
od rasy i kultury
• uważa się, że na to zaburzenie cierpi 4 – 8% dzieci w wieku szkolnym (6 – 9 lat szczyt rozpowszechnienia jako konsekwencja niemożności adaptacji nieuważnego, nadmiernie ruchliwego i impulsywnego dziecka do systemu szkolnego ), przy czym jego początki można już obserwować poniżej 5 roku życia
• objawy ADHD utrzymują się u około 70 % pacjentów w okresie dorastania i u 30 – 50 % osób w dorosłym życiu
ADHD a płeć :• do niedawna uważano, że zaburzeniem
tym częściej dotknięci są chłopcy
• aktualne dane - dziewczęta i chłopcy mogą w podobnym stopniu być dotknięci tym zaburzeniem
• dziewczęta – częściej problemy z koncentracją uwagi
• chłopcy – z nadmierną impulsywnością i aktywnością (częściej kierowani do specjalistów z uwagi na manifestowane trudności wychowawcze)
ADHD a płeć :• u dziewcząt później pojawiają się objawy ( 3
– 5 rok życia) niż u chłopców ( 2 – 7 rok życia), rzadziej leczone są farmakologicznie
• wtórne trudności – dziewczęta bardziej niż chłopcy narażone są na zaburzenia lękowe, uzależnienie od alkoholu i narkotyków
• wtórne trudności - chłopcy – większe ryzyko wystąpienia depresji, zachowań opozycyjno – buntowniczych (ODD) i zaburzeń zachowania (CD)
• inne, najczęściej spotykane, wtórne w stosunku do ADHD zaburzenia to zaburzenia osobowości antyspołecznej, depresja, nadużywanie środków psychoaktywnych już w wieku dorosłym
ADHD a życie szkolne:• poziom osiągnięć, mierzony w czasie sprawdzianów i
egzaminów, jest znacznie gorszy u dzieci z ADHD, zwłaszcza w przypadku matematyki czy ortografii
• prawie połowa uczniów z ADHD przynajmniej raz powtarzała klasę
• 35% uczniów z ADHD nie może ukończyć szkoły średniej
• dzieci z ADHD pracują w szkole bardzo nierówno – dużo lepiej radzą sobie na początku roku szkolnego
• u uczniów widoczne są kłopoty z planowaniem i systematycznym uczeniem - częste zagrożenia niepromowaniem i trudności w mobilizowaniu się uczniów do pracy pod koniec semestru.
Czym jest a czym nie jest ADHD…
• ADHD w literaturze określany jest jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi
• skrót ADHD bywa zastępowany takimi terminami jak:
- zespół hiperkinetyczny- zaburzenia hiperkinetyczne- zespół minimalnego uszkodzenia mózgu
- zespół minimalnej dysfunkcji mózgu - lekka encefalopatia - wczesnodziecięcy zespół psychoorganiczny
- zespół deficytu uwagi i nadruchliwości
ADHD nie jest :
• chorobą• upośledzeniem umysłowym• opóźnieniem rozwoju• efektem błędów wychowawczych• efektem patologizacji rodziny• efektem złej diety• efektem mikrouszkodzeń mózgu
OBJAW A TRUDNE ZACHOWANIE UCZNIA
Obserwuję zachowanie dziecka
Rozpoznaję zachowanie jako
objaw ADHD
Rozpoznaję zachowanie jako celowe łamanie
zasady
Próbuję zastosować „Okulary na ADHD”
Przypominam zasadę, ewentualnie
przechodzę do wyciągnięcia konsekwencji
OBJAWY ADHD WRAZ Z NIEPOŻĄDANYM ZACHOWANIEM
Rozpoznaję zachowanie jako objaw
ADHD
Próbuję zastosować „Okulary na ADHD”
Dziecko wróciło do wykonania zadania
Pojawiło się zachowanie opozycyjne
(„NIE”)
Chwalę, stosuję wzmocnienia
pozytywne
Przypominam zasadę, ewentualnie
przechodzę do wyciągnięcia konsekwencji
Odróżnianie objawów ADHD od innych, trudnych zachowań – przykłady:
Objaw ADHD Niepożądane zachowanie
Wraca do pracy po przywołaniu uwagi Neguje polecenia nauczyciela, mówiąc, że nie będzie ich wykonywał, bo mu się nie chce
Wierci się na krześle Złośliwie buja się na krześle mimo usilnych próśb, by tego nie robił – mimo upomnienia nawet na chwilę nie przestaje
Konieczność zajęcia rąk podczas trwania lekcji Zachowuje się prowokująco w stosunku do kolegów, gdy tylko nauczyciel się odwróci uczeń złośliwie klepie, kłuje ołówkiem innych
Przestaje się skupiać, gdy za oknem przelatuje samolot
Bije się z kolegami na przerwach, on zaczyna.
Na klasówce czyta polecenie wybiórczo Jest arogancki w stosunku do dorosłych, mówi, że nie musi czegoś robić bo ma ADHD
W czasie lekcji chodzi po klasie Pluje i przeklina.
Wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi.
Udaje, że nie słyszy co nauczyciel mówi do niego i świetnie się przy tym bawi.
Wymaga kilkukrotnego powtórzenia polecenia. Na wydane polecenie reaguje np. „bla, bla, bla”.
Idąc do tablicy nieświadomie koledze strąca piórnik
Celowo niszczy koledze piórnik
ADHD JEST ZABURZENIEM ROZWOJOWYM:• wynikającym z odmiennej pracy mózgu i całego
układu nerwowego, objawiającym się w zachowaniu dziecka i diagnozowanym na podstawie opisu zachowania przedstawianego przez osoby stale przebywające z dzieckiem
• za powstanie którego, według najnowszych badań, odpowiedzialne są zaburzenia w pracy neuroprzekaźników – dopaminy, noradrenaliny i serotoniny
• które leczy się przez odpowiednio skonstruowany układ wychowawczych oddziaływań, pewne dostosowanie środowiska zewnętrznego i tylko niekiedy wspomaga się podaniem leków ułatwiających dziecku dostosowanie się do oczekiwań otoczenia
• najprawdopodobniej uwarunkowanym genetycznie
Właściwy poziom dopaminy pozwala:
• utrzymać uwagę na zadaniu• odfiltrować nieistotne informacje
Właściwy poziom noradrenaliny odpowiada za:
• właściwą ocenę sytuacji• odpowiedni poziom pobudzenia
Serotonina odpowiedzialna jest za:
• regulację nastroju• rytm snu i czuwania• kontrolę zachowań• pozytywne myślenie
Podtypy ADHD:
Podtypy ADHD:• podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi – „Dyzio Marzyciel”
• podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności – „Brykający Tygrysek”
• podtyp mieszany, czyli dwa w jednym – „Roztargniony, Brykający Tygrysek”
Nadpobudliwość objawiać się może w trzech sferach:• poznawczej – „Roztargniony
Profesorek”
• ruchowej – „Żywe Srebro”
• emocjonalnej – „Wrażliwa Mimoza”
Wszystkie te rodzaje nadpobudliwości mogą występować u jednego dziecka, któryś z rodzajów może też przeważać.
Nadpobudliwość w sferze poznawczej:• wzmożony odruch orientacyjny na działające bodźce
• dziecko nie może skupić się na jednej rzeczy
• ciągle je coś rozprasza
• często zdecydowanie bogatsza od rówieśników wyobraźnia
• zaskakiwanie otoczenia posiadanymi wiadomościami
Pomoc w zaburzeniach koncentracji uwagi:
• skracanie zadań• usuwanie zbędnych bodźców• przywoływanie uwagi
„TECHNIKI MINUTOWE” – przykłady:• dzielenie zadania na mniejsze fragmenty• ustalanie przerw w pracy• skracanie zadań• podchodzenie do ucznia co 5 minut by sprawdzić, czy
pracuje• przy tłumaczeniu nowych zagadnień -stanie przy ławce
ucznia z ADHD i zwracanie się bezpośrednio do niego• umówienie się z dzieckiem na tajny sygnał oznaczający :
„uwaga, to ważne!”• w czasie lekcji monitorowanie co robi uczeń• poproszenie ucznia o powtórzenie pytania by upewnić się,
czy dobrze usłyszał i zrozumiał• poproszenie, by uczeń głośno całej klasie powtórzył
polecenie• w trakcie sprawdzianów unikanie dawania zadań
wymagających przepisywania z tablicy co pozwoli zmniejszyć ryzyko błędów z nieuwagi
• podzielenie lekcji na różne rodzaje aktywności• używanie sygnałów niewerbalnych jest dobrym sposobem
na przywołanie rozproszonej uwagi
Nadpobudliwość w sferze ruchowej:
• niepokój ruchowy – „zespół niespokojnych rąk i nóg”
• dodatkowe skurcze mięśni
• tiki
• nagłe, niespodziewane i niczym nieuzasadnione ruchy lub wydawane dźwięki
Pomoc w nadruchliwości:
• akceptacja• bezpieczne i nieuciążliwe sposoby ruszania się• zajęcia sportowe
Nadpobudliwość w sferze emocjonalnej:
• intensywne reakcje uczuciowe na różne sytuacje, zdarzenia
• konfliktowość
• trudności w adaptacji do nowych sytuacji
• drażliwość, agresywność
• labilność emocjonalna
• może przejawiać się w postaci wzmożonej lękliwości
Pomoc w nadmiernej impulsywności:
• przypominanie zasad i powtarzanie poleceń• omówione z dzieckiem sygnały
„przypominajki”• przewidywanie niebezpiecznych sytuacji
ALGORYTM PRZYPOMINANIA ZASADY
Podejdź do dziecka i skoncentruj jego uwagę na sobie
Przypomnij mu zasadę w kilku słowach – np. .jedna osoba mówi, pozostałe - słuchają
Poproś by dziecko powtórzyło zasadę, jeśli potrzeba powtórz ją – jeden raz
Pochwal dziecko za zastosowanie się do zasady lub wyciągnij konsekwencje za jej złamanie
FORMUŁOWANIE ZASAD1. Określ zachowania dziecka, które chcesz zmienić, np. „Jasio nie
słucha moich poleceń”.2. Zamień zachowanie negatywne na pozytywne, czyli takie, jakie
chcesz osiągnąć, np. „W naszej klasie zawsze słuchamy poleceń nauczyciela”.
3. Maksymalna liczba negatywnych zachowań dziecka, które chcesz zmienić na pozytywne powinna wynosić 5.
4. Z pozytywnych zachowań utwórz listę zasad obowiązujących w klasie, którą powieś w widocznym miejscu.
5. Zasady powinny zaczynać się od najłatwiejszej – każda kolejna zasada ma dotyczyć coraz trudniejszych dla ucznia zachowań.
6. Do zasad utwórz, we współpracy z rodzicami, listę nagród i konsekwencji.
7. Przez pierwszy tydzień – wprowadzaj zasady przypominając o nich dziecku, zapoznaj dziecko z systemem nagród i konsekwencji lecz nie stosuj jeszcze konsekwencji natomiast chwal i nagradzaj dziecko za wszystkie zachowania zgodne z zasadami.
8. W drugim tygodniu możesz już stosować konsekwencje i wprowadzać system motywujący.
9. Konsekwencje stosuj tylko w sytuacjach, kiedy rzeczywiście są one niezbędne.
Data…KONTRAKT
1.Janek zobowiązuje się, że będzie się uczył w domu tabliczki mnożenia od godziny 16.00 do 17.00.
2.Mama będzie obecna w czasie nauki i będzie pomagać Jankowi w skupieniu się na rozwiązanych przykładach.
3.Za każde 1o minut wytężonej pracy Janek będzie dostawał żeton.4.O godzinie 17.00 Janek będzie mógł wymienić zebrane żetony na
nagrody bądź przywileje.
LICZBA ŻETONÓW CO MOŻNA DOSTAĆ
1 cukierek
2 pizza na kolację
3 Słuchanie bajki czytanej przez mamę
4 5 min. dodatkowej gry na komputerze
5 10 min. dodatkowej zabawy z mamą
6 10 min. dodatkowej gry na komputerze
O ADHD mówimy wtedy, gdy objawy nadruchliwości, impulsywności , zaburzeń koncentracji uwagi:• przybierają trwałe wzorce zachowania układające się w triadę
objawów• objawy te są niewspółmierne do wieku i poziomu rozwoju
dziecka • nasilenie objawów jest różne w zależności od sytuacji – są one
silnie wyrażone w czasie podejmowania wysiłku umysłowego lub przy
konieczności zachowania ciągłej uwagi, natomiast mogą być niewielkie lub zupełnie nieobecne w nowej ,interesującej sytuacji, a także w czasie indywidualnego kontaktu.
• utrudniają dziecku prawidłowe funkcjonowanie• występują w kilku środowiskach• wystąpiły przed 7 rokiem życia• utrzymują się dłużej niż 6 miesięcy• nie występują w przebiegu zaburzeń rozwojowych, schizofrenii,
innych psychoz i zaburzeń psychicznych
„ ZASADA 4 X TAK ”
1. Czy ja tu rządzę?2. Czy jestem bezpieczny?3. Czy inni są bezpieczni?4. Czy sprawca jest bezpieczny?
4 x TAK –wybuch „bezpieczny” Gdy chociaż 1 x NIE = niebezpieczeństwo,
potrzebujesz pomocy
Diagnoza ADHD• w Polsce istnieją dwie klasyfikacje pozwalające
zdiagnozować ADHD
DSM – IV
ICD – 10• terminy nadpobudliwość psychoruchowa z
deficytem uwagi oraz zaburzenie hiperkinetyczne stosowane są zamiennie mimo, iż nie są one tożsame
• zespół hiperkinetyczny jest pojęciem węższym – obejmuje jednocześnie występowanie objawów niepokoju psychoruchowego i problemów z koncentracją uwagi (wszystkie trzy grupy objawów muszą być obecne)
Diagnoza ADHD :
• interdyscyplinarna• nie może być postawiona w czasie
kilkuminutowego badania• warto uzyskać opinię od co najmniej
dwóch specjalistów• ostateczne rozpoznanie ustala lekarz
psychiatra
Elementy diagnozy ADHD:
• diagnoza bieżącego problemu• wywiad w kierunku problemów
psychologicznych / psychiatrycznych• wywiad rozwojowy• wywiad rodzinny• wywiad w kierunku chorób somatycznych• rozmowa z dzieckiem• diagnoza psychologiczna• badanie pediatryczne / neurologiczne /
psychiatryczne• opinia ze szkoły / obserwacja dziecka w szkole• wypełnienie razem z rodzicami
kwestionariuszy diagnostycznych w kierunku ADHD
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA ZESPOŁU ADHD – PROBLEMY PSYCHIATRYCZNE:
• zaburzenia nastroju• zaburzenia lękowe• zaburzenia zachowania• całościowe zaburzenia rozwojowe• upośledzenie umysłowe• zaburzenia psychotyczne • uzależnienia
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA ZESPOŁU ADHD – - CHOROBY SOMATYCZNE:
• nadczynność tarczycy• znaczny przerost migdałka gardłowego• alergia, zwłaszcza pokarmowa• astma• przewlekłe zatrucie ołowiem• choroba reumatyczna – pląsawica
Sydenhama
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA ZESPOŁU ADHD – INNE PROBLEMY:
• choroby neurologiczne• choroby genetyczne• choroby metaboliczne• działania niepożądane leków
ANALIZA UZYSKANYCH W TRAKCIE DIAGNOZY INFORMACJI PROWADZI DO:
• postawienia rozpoznania w oparciu o ICD – 10 / DSM – IV
• stworzenia planu terapeutycznego i przekazania go rodzicom
• ewentualnej decyzji o konsultacji w celu włączenia farmakoterapii
PLAN TERAPEUTYCZNY POWINIEN ZAWIERAĆ:
• materiały psychoedukacyjne dla dziecka / rodzica / nauczyciela
• informacje na temat warsztatów umiejętności rodzicielskich
• informacje o terapii dla dziecka• opinię z konkretnymi zaleceniami do szkoły• decyzję w sprawie leczenia
farmakologicznego
ZASADNOŚĆ FARMAKOTERAPII:
• skrajne nasilenie ADHD• wyraźne objawy zachowań opozycyjno –
buntowniczych• wyraźne objawy zaburzeń zachowania• inne powikłania – depresja, niska
samoocena• nauka wypada znacznie poniżej możliwości z
powodu objawów ADHD• z powodu objawów ADHD odrabianie lekcji
trwa od powrotu do domu do pójścia spać• objawy ADHD powodują złe kontakty z
rówieśnikami
Edukacja na
temat ADHD
Informacje przekazane
w czasie wizyty
Materiały edukacyjne dla dziecka
Materiały edukacyjne dla rodziców
Materiały edukacyjne
dla nauczycieli
Lista lektur do przeczytania
• brak koncentracji• roztargnienie• gadatliwość• kręcenie się• częste popadanie w konflikty• zapominanie o ważnych terminach• trudność z zasypianiem• niepokój ruchowy• częsta zmiana aktywności• brak myślenia o konsekwencjach
swojego postępowania• trudności z zasypianiem
NA NADPOBUDLIWOŚĆ MOŻNA SPOJRZEĆ TAK…
…ALBO TAK:• zaradność• wrażliwość• serdeczność• ciekawość świata• niekonwencjonalność• odwaga• otwartość• przylepność• wesołość z poczuciem humoru• zaradność• niełatwo zmieniające się zdanie
LEKTURY DO POLECENIA:1. B.Chrzanowska, J.Święcicka: „Oswoić ADHD. Przewodnik
dla rodziców i nauczycieli dzieci nadpobudliwych psychoruchowo”; Difin; Warszawa 2006.
2. Kołakowski, Wolańczyk, Pisula, Skotnicka, Bryńska: ”ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców”; GWP; Gdańsk 2006.
3. Pfiffner: „Wszystko o ADHD”; Zysk i s-ka; Poznań 2004.
4. Misiak, Kossakowska – Petrycka: „Mam nadpobudliwe dziecko…I co dalej?”; WSiP; Warszawa 2005.
„ Jeśli chcesz mieć dobre dziecko, to chwal je wiele razy w ciągu dnia. A jeśli nie masz za co, to… wymyśl.”
Dziękujemy za poświęcony czas i uwagę…