Inicjatywy środowisk patriotyczno – narodowychw polityce historycznej samorządu Warszawy

Mgr Maciej MaciejowskiInstytut Politologii UKSW

Samorząd terytorialny

● Wspólnota mieszkańców danego terytorium (sołectwa, gminy, powiatu, województwa) tworzona z mocy prawa – obligatoryjna korporacja prawa publicznego.

● Jednocześnie forma administracji publicznej. ● Problem alienacji władzy lokalnej.

Samorząd terytorialny a polityka historyczna

Polityka historyczna jest tematem żywym i kontrowersyjnym. Coraz większa sfera

podejmowania decyzji znajduje się na szczeblu samorządowym.

We współczesnej Polsce organy samorządu terytorialnego dysponują większą częścią

budżetu publicznego, niż organy centralne. Są też w sposób zarówno metaforyczny, jak i

dosłowny najbliżej obywateli. Stołeczny samorząd odpowiada, zgodnie z ustawą, za

organizację i kształtowanie przestrzeni publicznej. Wykonuje także zadania z zakresu

nazewnictwa lokalnego, kultury i ochrony dziedzictwa narodowego i edukacji, a zatem

wprost wchodzące w obszar polityki historycznej. Przykładami stosowania polityki

historycznej jest nadawanie nazw ulicom i innym obiektom miejskim.

Polityka historyczna a środowiska narodowo - patriotyczne

Środowiska i organizacje o charakterze narodowo – patriotycznym przejawiają duże

zainteresowanie i aktywność w dziedzinie polityki historycznej. Jednak wszelkie ich

postulaty spotykają się już od wielu lat z nieprzychylnym stanowiskiem władz miasta i

mainstreamowych mediów. Z pewnością polityka historyczna będzie wywoływać jeszcze

długo liczne kontrowersje, nawet na poziomie samorządu terytorialnego. Dotychczas głos

środowisk patriotycznych zbyt słabo docierał do opinii publicznej.

W ciągu ostatnich kilku lat zmieniła się diametralnie sytuacja na rynku medialnym.

Powstały tytuły prasowe, stacje radiowe i telewizyjne trafiające do szerokiego kręgu

odbiorców, dla których patriotyzm i polityka historyczna stanowią istotną część linii

programowej. Jeżeli środowiska patriotyczno – narodowe wykorzystają związane z tym

nowe możliwości, istnieje szansa na realizacje ich postulatów na dużo szerszą skalę, niż ma

to miejsce do tej pory.

Polityka historyczna m. st. Warszawy

● Muzeum Powstania Warszawskiego● Instytut Kresowy● Dom Spotkań z historią● Problem nazewnictwa miejskiego● Spory o pomniki (np. Pomnik Ofiar Katastrofy

Smoleńskiej, pomnik Ludwika Waryńskiego)

Postulaty środowisk patriotycznych w Warszawie

● Ponik Romana Dmowskiego● Pomnik Narodowych Sił Zbrojnych● Aleja NSZ● Pomnik Polaków Ratujących Żydów

Kalendarium● 1998 r. (październik) Z inicjatywy Anny Poray-Wybranowskiej powstaje

Komitet dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów. Wśród jego założycieli są: Agnieszka Bogucka, Stanisław Orsza Broniewski, prof. Jan Dowgiałło, prof. Marian Marek Drozdowski, dr Tadeusz Krawczak, prof. Tomasz Strzembosz i prof. Jan Żaryn.

● 2004 r. (październik) Śmierć prof. Tomasza Strzembosza, wiceprezesa stowarzyszenia i przewodniczącego Komisji Historycznej .

● 2008 r. (październik) Stołeczny Ratusz, po konsultacjach z ROPWiM kieruje projekt uchwały w sprawie budowy pomnika do Rady m. st. Warszawy. Rada uchwala głosami PO i SLD stanowisko popierające istnienie w tym miejscu „Dotleniacza”.

● 2011 r. (listopad) Rada Warszawy ponownie zajmuje się sprawą pomnika i uchwala decyzję o jego budowie oraz lokalizacji na Pl. Grzybowskim.

● 2013 r. (listopad) Ogłoszenie konkursu na projekt Pomnika Polaków Ratujących Żydów.

● 2014 r. (marzec) Rozstrzygnięcie konkursu i wybór zwycięskiej koncepcji pomnika – wstęgi.

„Dotleniacz” vs pomnik

Prezydent miasta, wiceprzewodnicząca Platformy Obywatelskiej, Hanna Gronkiewicz - Waltz kieruje do Rady, z wnioskiem o jego podjęcie, projekt uchwały o postawieniu pomnika. Jednocześnie kluby radnych PO i SLD wnoszą projekt stanowiska czyniący projekt uchwały bezprzedmiotowym. W projekcie stanowiska wnioskodawcy apelowali o wyznaczenie dla pomnika innej lokalizacji i pozostawienie tymczasowej instalacji artystycznej na Pl. Grzybowskim.

Kuriozalna sesja Rady m. st. Warszawy

● Wielokrotnie przerywane wystąpienie prof. Żaryna● Wystąpienie „mieszkanki Warszawy”● Przyjęcie projektu stanowiska przeciwnego powstaniu

pomnika

Powrót sprawy do Rady WarszawyDzięki zakulisowym tym działaniom i konsekwentnej postawie ROPWiM, sprawa budowy pomnika wróciła do Rady Warszawy w październiku 2011 r.

Było to już w następnej kadencji Rady. Platforma Obywatelska posiadła w kadencji 2010 – 2014 samodzielną większość. Jednak nadzieje inicjatorów powstania Pomnika Polaków Ratujących Żydów budziło zaangażowanie przedstawicieli ROPWiM w poufne negocjacje z władzami miasta. Polegały one przede wszystkim na szeroko zakrojonych konsultacjach, konsekwentnym lobbingu, wielu osobistych spotkaniach z decydentami, oraz przedstawicielami świata mediów i kultury. Wśród najbardziej zaangażowanych w te działania osób należy wymienić przede wszystkim Andrzeja Przewoźnika, Olgę Johann oraz Andrzeja Kunerta.

Rozpoczynając dyskusję przewodnicząca Ewa Malinowska – Grupińska stwierdziła, że radni pracujący w poprzedniej kadencji pamiętają medialno - polityczną burzę wokół pomnika. Wspomniała ogromne zaangażowanie w rozwiązanie tej sprawy Andrzeja Przewoźnika, który zginął 10 kwietnia 2010 r.

Powtórne głosowanie Rady Warszawy zostało przeprowadzone bez wcześniejszej kampanii medialnej i przeszło praktycznie bez echa. Ostatecznie za projektem uchwały opowiedziało się 52 radnych. Nikt nie był przeciwny. Wstrzymało się 4 radnych.

Co dalej?Listę Polaków ratujących Żydów przygotował zespół kierowany przez prof. Jana Żaryna. Na pomniku, oprócz instytucji takich jak Polskie Państwo Podziemne, Kościół i Rząd na uchodźstwie, mają się znaleźć nazwiska ok. 10 000 obywateli polskich.

Komitet kierowany prof. Adama Strzembosza i prof. Jana Żaryna, nadal stara się przyspieszyć realizacje konkursu, którego wyniki są znane od roku. Wiemy, że Pomnik będzie miał formę zawijającej się wstęgi. I nagrodę w konkursie na projekt i zaproszenie do dalszej pracy nad powstaniem pomnika dostali Piotr Musiałowski i Paulina Pankiewicz, z którymi współpracował Michał Adamczyk. Niestety nie widać żadnych działań władz miasta w tej sprawie.

W dyskusji publicznej pojawił się natomiast pomysł budowy pomnika "Ratującym-Ocaleni", który ma stanąć w pobliżu Muzeum Historii Żydów Polskich. Jest to inicjatywa o tyle niespodziewana, że Muzeum Polin miało uciekać od tematu Zagłady. Tymczasem 8 września 2014 r. został ogłoszony konkurs na koncepcję tego pomnika. Jego organizatorem jest Fundacja Pamięć i Przyszłość.

PodsumowanieHanna Gronkiewicz – Waltz ogłosiła niedawno, że Pomnik Braterstwa Broni, przez warszawiaków zwany „pomnikiem czterech śpiących” nie wróci na Plac Wileński. Czyżby obecne władze stolicy zmieniły dotychczasową linię polityki historycznej?Środowiska patriotycznej inteligencji wykazują ogromne zainteresowanie kształtowaniem pamięci historycznej. Jednak w porównaniu do środowisk lewicowych widać, że brak reprezentacji politycznej w stołecznym samorządzie oraz poparcia środków masowego przekazu dla ich postulatów w zakresie polityki historycznej w poważnym stopniu ogranicza możliwości ich realizacji.

Metodologia, źródła● Metoda historyczna● Metoda decyzyjna

● Archiwum Rady m. st. Warszawy● Archiwum Urzędu m. st. Warszawy● Archiwum Urzędu Dzielnicy Śródmieście

m. st. Warszawy● Archiwum własne autora