Poradnik Test Edukacja - Zawód (1)

Lublin 2013

Robert Porzak, Wiesaw Talik

Test Edukacja Zawd

Test Edukacja Zawd

Robert Porzak, Wiesaw Talik

Lublin 2013

Publikacja powstaa wwyniku projektu Innowacyjne metody ksztacenia wobrbie przedsibiorczoci zrealizowanego przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej wramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki, Priorytet III Wysoka jako

systemu owiaty. Projekty Innowacyjne.

Robert Porzak, WSEI LublinWiesaw Talik

Test Edukacja Zawd

Recenzja wydawnicza:dr hab. Zbigniew Ga, prof. WSEI dr hab. Mariola aguna, prof. KUL

Korekta jzykowa: Justyna Tatara

Projekt Innowacyjne metody ksztacenia wobrbie przedsibiorczoci zrealizowa-ny przez Polsk Fundacj Orodkw Wspomagania Rozwoju Gospodarczego OIC

Poland iWysz Szko Ekonomii iInnowacji wLublinie.

Wydawca:Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe

Wyszej Szkoy Ekonomii i Innowacji w Lublinie20-209 Lublin, ul. Projektowa 4

tel.: + 48 81 749 17 77, fax: + 48 81 749 32 13www.wsei.lublin.pl

Wydanie pierwszeCopyright 2013 by Polska Fundacja Orodkw Wspomagania

Rozwoju Gospodarczego OIC Poland

ISBN 978-83-62074-89-1

3

Spis treci

Wprowadzenie 5

Rozdzia 1. Opis izastosowanie Testu Edukacja Zawd 7

1.1. Wykorzystanie testu wplanowaniu kariery edukacyjnej i za-wodowej licealistw 7

1.2. Opis skal wchodzcych wskad testu 9

1.3. Sposb posugiwania si wersj elektroniczn testu 121.3.1. Wersja on-line testu 12

1.3.2. Wersja off-line testu 17

1.4. Zasady przeprowadzania bada 19

1.5. Informacja zwrotna interpretacja wynikw 21

Rozdzia 2. Realizacja treci podstawy programowej podstaw przedsi-biorczoci podczas zaj edukacyjnych zwykorzystaniem Testu Edukacja Zawd 25

2.1. Podstawa programowa podstaw przedsibiorczoci 252.1.1. Cele ksztacenia oglnego 25

2.1.2. Cele oglne ksztacenia wzakresie podstaw przedsibiorczoci, realizowane podczas zaj edukacyjnych zwykorzystaniem Te-stu Edukacja Zawd 28

2.2. Porwnanie podstawy programowej dla przedmiotu podsta-wy przedsibiorczoci dla IV etapu edukacyjnego ztreciami nauczania zawartymi w programie zaj edukacyjnych: Test Edukacja Zawd. Diagnoza wspierajca decyzje edukacyj-no-zawodowe 29

2.3 Program zaj edukacyjnych podstawy przedsibiorczoci zTestem Edukacja Zawd 32

4

2.4 Scenariusze zaj przedmiotu podstawy przedsibiorczoci 34

Rozdzia 3. Test Edukacja Zawd i Firma symulacyjna 37

Rozdzia 4. Podstawy koncepcyjne iteoretyczne testu 41

Rozdzia 5. Procedura konstruowania testu 45

5.1. Tworzenie wyjciowej puli twierdze 45

5.2. Procedura bada 46

5.3. Struktura prby uczestniczcej wbadaniach 47

5.4. Analiza waciwoci psychometrycznych twierdze oraz two-rzenie skal 50

Rozdzia 6. Waciwoci psychometryczne skal 55

6.1. Rzetelno 55

6.2. Trafno 56

6.3. Normalizacja 61

Zakoczenie 63

Bibliografia 65

Aneks 67

Karty pracy 71

5

Wprowadzenie

Celem projektu Innowacyjne metody ksztacenia wobrbie przedsibiorczoci, realizowanego przez Polsk Fundacj Orodkw Wspomagania Rozwoju Gospodar-czego OIC Poland wraz zpartnerem Wysz Szko Ekonomii iInnowacji wLubli-nie, jest peniejsze osiganie celw edukacyjnych przedmiotu podstawy przedsibior-czoci. Wpodstawie programowej tych zaj, jako istotny element wymienione jest doradztwo zawodowe. Ksztatowanie umodziey umiejtnoci planowania wasnej cieki kariery edukacyjno-zawodowej, obok przekazywania wiedzy oglnej, powin-no by kluczowym zadaniem licew oglnoksztaccych. Odpowiednie przygoto-wanie ucznia do dokonywania wiadomego, odpowiedzialnego i trafnego wyboru ksztacenia na poziomie studiw wyszych oraz do wyznaczania sobie adekwatnych celw zawodowych powinno by jednym zpodstawowych dziaa podejmowanych przez nauczycieli na kadym etapie edukacji, awszczeglnoci wliceum, gdy doko-nywany jest wybr przedmiotw maturalnych.

Wtym celu skonstruowano produkt zawierajcy (1) elektroniczne narzdzie dia-gnostyczne Test Edukacja Zawd, ktry bdzie pomocny przy podejmowaniu decyzji owyborze dalszej cieki ksztacenia lub rozwoju zawodowego przez lice-alistw oraz (2) komputerow gr decyzyjn Firm Symulacyjn do wykorzystania wtrakcie zaj dydaktycznych zpodstaw przedsibiorczoci. Przedstawiony wponi-szym poradniku Test Edukacja Zawd bada szeroko pojte preferencje edukacyj-no-zawodowe. Moe by pomocny wpodejmowaniu decyzji zwizanych zwyborem edukacji na poziomie studiw wyszych oraz rl, jakie ucze liceum oglnoksztac-cego moe peni wyciu zawodowym, atym samym jego cieki zawodowej.

Konstrukcj testu zrealizowano wpodejciu psychometrycznym teoretyczno-kry-terialnym, stosowanym szeroko wpsychologii. Test Edukacja Zawd skada si z13skal, ktre odpowiadaj 13 obszarom edukacyjno-zawodowym. Test dostpny jest bezpatnie na stronie internetowej www.test.oic.lublin.pl oraz wwersji off-line, zapisanej na pycie CD izaczonej do niniejszego poradnika. Po wypenieniu testu ucze otrzymuje informacj na temat preferowanych obszarw edukacyjno-zawodo-wych. Dodatkowo opracowany zosta film instruktaowy, zawierajcy informacje na temat testu.

Wypenienie przez uczniw Testu Edukacja Zawd moe by wstpem do gry decyzyjnej - Firmy symulacyjnej (drugiej czci innowacyjnego produktu) wykorzy-

6

Wprowadzenie

stywanej wnauczaniu przedmiotu podstawy przedsibiorczoci. Diagnoza preferen-cji zawodowych pozwoli wwczas nauczycielom na adekwatne przypisanie uczniom rl wgrze. Opis Firmy Symulacyjnej zamieszczono wpodrczniku pt. Poradnik dla prowadzcego zajcia zzakresu przedsibiorczoci zwykorzystaniem symulacyjnej gry decyzyjnej, autorstwa Karola Tarkowskiego, Moniki Wawrzeczyk-Kulik iWojciecha Kulika.

Obok podstawowego wykorzystania caego produktu wzestawie Test Edukacja-Zawd Firma Symulacyjna, moliwe jest take uycie samego testu wdiagnosty-ce zainteresowa ipreferencji edukacyjno-zawodowych prowadzonej wporadniach psychologiczno-pedagogicznych, wczasie lekcji wychowawczych czy te samodziel-nie przez ucznia.

Wpierwszych rozdziaach poradnika opisano zasady praktycznego posugiwania si testem oraz instrukcj do wersji elektronicznej, atake moliwoci wykorzysta-nia testu wdoradztwie karier wplanowaniu kariery edukacyjnej izawodowej lice-alistw. Wrozdziale autorstwa Lidii Nogowskiej, opisano realizacj treci podstawy programowej podstaw przedsibiorczoci podczas zaj edukacyjnych zwykorzysta-niem Testu Edukacja Zawd oraz zamieszczono przykadowe scenariusze za-j. Ta cz zawiera najwaniejsze informacje dla uytkownika metody. Wdalszej czci przedstawiono zarys podstaw teoretycznych ikryterialnych testu, anastpnie omwiono etapy prac przy konstruowaniu testu oraz opisano waciwoci psychome-tryczne skal testu.

Prace nad testem byy dwuetapowe. Wpierwszym etapie skonstruowano wstpn wersj metody, anastpnie blisko 160 nauczycieli podstaw przedsibiorczoci ikli-ka tysicy uczniw z caej Polski testowao nowe narzdzie diagnostyczne. Uwagi uczniw oraz nauczycieli pozwoliy udoskonali Test Edukacja Zawd, jak rw-nie niniejszy poradnik.

Starano si, aby opracowane narzdzie byo efektywne, ciekawe imoliwie proste oraz przydatne uczniom i nauczycielom. Niniejszy poradnik przeznaczony jest dla nauczycieli, pedagogw, psychologw, doradcw zawodowych iinnych specjalistw, prowadzcych doradztwo edukacyjno-zawodowe dla uczniw licew oglnokszta-ccych.

7

Rozdzia 1. Opis i zastosowanie Testu Edukacja Zawd

Test Edukacja Zawd suy do badania szeroko pojtych preferencji edukacyj-no-zawodowych. Metoda jest dostpna bezpatnie wwersji elektronicznej: on-line oraz off-line. Wyniki testu mog stanowi wany punkt wprocesie dokonywania wy-boru dalszego kierunku ksztacenia przez uczniw licew oglnoksztaccych.

Wtym rozdziale przedstawiono kluczowe informacje otecie dla jego uytkow-nika: moliwo wykorzystania testu wplanowaniu kariery edukacyjnej izawodo-wej licealistw, opis skal testu, sposb posugiwania si wersj elektroniczn, zasady przeprowadzania bada (szczeglnie bada grupowych) oraz zasady generowania informacji zwrotnej dla ucznia.

1.1. Wykorzystanietestuwplanowaniukarieryedukacyjnejizawodowejlicealistw

Test Edukacja Zawd pozwala na dostarczenie uczniom licew oglnokszta-ccych profesjonalnych usug doradztwa zawodowego. Uczniowie maj moliwo diagnozy preferencji edukacyjno-zawodowych oraz zaplanowania swojej kariery zawodowej iwybrania odpowiedniej dla siebie cieki ksztacenia, roli wyciu za-wodowym. Natomiast nauczyciele przedmiotu podstawy przedsibiorczoci mog ubogaci treci nauczania oocen predyspozycji zawodowych uczniw.

Cele oglne ksztacenia wzakresie podstaw przedsibiorczoci realizowane pod-czas zaj zwizanych zTestem Edukacja Zawd dotycz Komunikacji ipodej-mowania decyzji (Ucze wykorzystuje formy komunikacji werbalnej iniewerbalnej; podejmuje decyzje iocenia ich skutki, zarwno pozytywne, jak inegatywne) oraz Planowania i kariery zawodowej (Ucze opisuje mocne strony swojej osobowoci; analizuje dostpno rynku pracy wodniesieniu do wasnych kompetencji iplanw zawodowych).

Wybr szkoy czy zawodu (okrelenie drogi edukacyjnej), planowanie kariery za-wodowej, adaptacja do aktualnych warunkw rynku pracy, zmiana zawodu, poszuki-wanie lub zmiana pracy, motywowanie do rozwoju edukacyjnego izawodowego, re-

8

Rozdzia1 OpisizastosowanieTestuEdukacjaZawd

konstruowanie planw yciowych wujciu biograficznym, godzenie sfery rodzinnej zzawodow to gwne zadania wspczesnego doradztwa zawodowego (Czerkawska, Czerkawski, 2005). Doradca zawodowy czy nauczyciel powinien pomc uczniowi, bdcemu na pocztku swojej kariery zawodowej, przede wszystkim wokreleniu jego mocnych isabych stron, zainteresowa, uzdolnie, umiejtnoci, postaw, pre-dyspozycji icech osobowoci istotnych wwyborze kierunku studiw wyszych.

Jednym zwielu wymaga, jakie stawiane s doradcom zawodowym, jest cige wzbogacanie warsztatu pracy. Wodpowiedzi na te potrzeby opracowano nowe narz-dzie do pomiaru szeroko pojtych preferencji edukacyjno-zawodowych. Test Edu-kacja Zawd moe by wykorzystywany na lekcjach podstaw przedsibiorczoci, wSzkolnych Orodkach Karier, a take na lekcjach wychowawczych, koach zaintere-sowa czy wnauczaniu nowego przedmiotu: ekonomia wpraktyce. Test moe uroz-maici iwspomc rwnie prac poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz in-nych instytucji wspierajcych, dziaajcych na rzecz modziey. Moe by stosowany wczasie indywidualnych porad edukacyjno-zawodowych oraz samodzielnie przez uczniw.

Z uwagi na atwo obsugi i automatycznie generowan informacj zwrotn, atym samym brak koniecznoci kontaktu zdoradc zawodowym, Test Edukacja Zawd moe stanowi jedyne rdo informacji opreferencjach, zainteresowaniach edukacyjno-zawodowych dla uczniw mieszkajcych z dala od instytucji wiad-czcych bezpatne doradztwo zawodowe lub dla uczniw pochodzcych zubogich rodzin. Tym samym test ten moe stanowi wartociowe uzupenienie statutowych dziaa poradni psychologiczno-pedagogicznych, zwizanych zdoradztwem zawo-dowym dla uczniw.

W planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej, oprcz tych diagnozowanych przez Test Edukacja-Zawd, wane s rwnie inne czynniki, ktre powinny by uwzgldnione. Podejmujc decyzj zwizan zwyborem kierunku studiw wyszych izawodu, ucze powinien wzi take pod uwag np. kondycj fizyczn istan zdro-wia, wyniki wnauce, talenty, warunki pracy, sytuacj na rynku pracy. Blok zaj na temat planowania kariery zawodowej mona rozbudowa ote dodatkowe elemen-ty. Na lekcjach zdoradztwa zawodowego warto zapozna rwnie ucznia zoglnymi trendami na rynku pracy, potrzebami gospodarczymi kraju okreli zawody przy-szoci oraz zawody deficytowe inadwykowe, przeanalizowa oczekiwania praco-dawcw. W tym celu mona skorzysta zpublikacji Obserwatoriw Rynku Pracy, dziaajcych przy Wojewdzkich Urzdach Pracy.

Podejmujc decyzj, konieczna jest wiedza oszkoach wyszych, wymaganiach re-krutacyjnych, warunkach nauki. Pen informacj owszystkich szkoach wyszych wPolsce mona znale na stronie www.polon.nauka.gov.pl. Wan rol nauczyciela jest take pobudzenie aktywnoci iinicjatywy ucznia wpodjciu trafnej isamodziel-nej decyzji oraz planowania swojej kariery zawodowej. Uprzednio, warto aby ucze dokadnie zapozna si zwarunkami icharakterem pracy wzawodzie, ktry chcia-by wykonywa. Ostatecznie decyzja owyborze studiw wyszych izawodu, zuwagi

9

Rozdzia1OpisizastosowanieTestuEdukacjaZawd

na jej donioso ikonsekwencje finansowe, powinna zosta przedyskutowana przez ucznia z jego rodzicami/prawnymi opiekunami. Podsumowaniem caego procesu doradczego powinno by opracowanie Indywidualnego Planu Dziaania, ktry za-wiera opis predyspozycji zawodowych (np. wyniki Testu Edukacja Zawd), moc-nych isabych stron ucznia oraz plan uzyskania wymarzonego zawodu.

Kontakt ucznia z doradc zawodowym, psychologiem lub pedagogiem w celu kompleksowej diagnozy predyspozycji zawodowych z pewnoci przyczyni si do gbszej refleksji nad dalsz drog edukacyjno-zawodow. Diagnoza predyspozycji zawodowych ucznia moe zosta wzbogacona ownioski z innych metod stosowa-nych wdoradztwie zawodowym.

Wykorzystanie informacji, uzyskiwanych z testu do skonkretyzowania decyzji edukacyjno-zawodowych bdzie efektywniejsze po uzupenieniu jej pogbion dia-gnoz predyspozycji, realizowan wrazie potrzeby przez psychologw wporadniach psychologiczno-pedagogicznych iszkoach. Szczeglnie wskazane jest poczenie in-formacji pyncych ztestu zocen potencjau intelektualnego ucznia, struktury jego osobowoci oraz dynamiki funkcjonowania, woparciu oocen temperamentu. Przy-kadowy zestaw diagnostyczny moe obejmowa bateri testw APIS-Z, NEO-PI-R, FCZ-KT oraz omawiany tutaj Test Edukacja-Zawd.

1.2. Opisskalwchodzcychwskadtestu

Test Edukacja Zawd bada szeroko pojte preferencje edukacyjno-zawodo-we iprzeznaczony jest dla uczniw licew oglnoksztaccych. Test skada si ze 107 twierdze, do ktrych badany ustosunkowuje si na skali: zdecydowanie nie zga-dzam si nie zgadzam si nie mam zdania (rwnie trafne jak nietrafne) zga-dzam si zdecydowanie zgadzam si.

Test Edukacja Zawd zbudowany jest ztrzynastu nastpujcych skal:

1. Zawody opiekuczo-wychowawcze (12 twierdze) Praca wtych zawodach zwizana jest znauczaniem iwychowywaniem dzieci imodziey, opiekowa-niem si innymi, niesieniem pomocy osobom potrzebujcym. Wymaga umie-jtnoci nawizywania kontaktu zinnymi ludmi. Niezbdna jest wraliwo na drugiego czowieka i jego potrzeby. Pracujc w tych zawodach moesz nie pomoc osobom potrzebujcym, osobom z niepenosprawnoci, wy-kluczonym spoecznie. Przykadowe kierunki studiw: pedagogika, pomoc spo-eczna, dydaktyka, wychowanie przedszkolne. Przykadowe zawody: nauczyciel, pracownik socjalny, wychowawca, pedagog szkolny.

2. Zawody artystyczne (10 twierdze) Praca wtych zawodach zwizana jest ze sztuk idziaalnoci kulturaln, wymaga talentu izdolnoci artystycznych wokrelonej dziedzinie (np. plastycznych, muzycznych). Twrczo, niekon-

10


wencjonalno, kreatywno, wprowadzanie nowych ioryginalnych rozwi-za to istotne elementy zwizane z zawodami artystycznymi. Przykadowe kierunki studiw: historia sztuki, malarstwo, muzyka, aktorstwo, reyseria, rze-mioso, fotografia. Przykadowe zawody: muzyk, malarz, aktor, fotograf, grafik.

3. Zawody humanistyczne (8 twierdze) Praca wtych zawodach zwizana jest ze zdolnociami jzykowymi, atwoci wypowiadania si. Zainteresowania li-teratur lub histori s istotnie zwizane ztymi zawodami. Osoby wykonujce te zawody powinny mie atwo pisania dobrych tekstw, atwo wypowia-dania si. Wwykonywaniu zawodw humanistycznych wana jest zdolno posugiwania si sowem. Przykadowe kierunki studiw: filologia polska, jzy-koznawstwo, historia, filozofia, etyka, archeologia, teologia. Przykadowe zawo-dy: pisarz, jzykoznawca, historyk, filolog.

4. Zawody spoeczne (6 twierdze) Praca wtych zawodach zwizana jest zin-nymi ludmi, dziaaniem winstytucjach spoecznych. Wymagana jest umiejt-no nawizywania kontaktw interpersonalnych oraz wsppracy. Dla osb wykonujcych te zawody charakterystyczne jest zaangaowanie wsprawy spo-eczne ipolityczne oraz otwarto na innych ludzi. Przykadowe kierunki stu-diw: psychologia, socjologia, kulturoznawstwo, politologia, ekonomia, dzienni-karstwo. Przykadowe zawody: psycholog, socjolog, politolog.

5. Zawody zwizane zgospodark iadministracj (5 twierdze) Praca wtych zawodach zwizana jest zkwestiami ekonomicznymi, administracyjnymi ifi-nansowymi. Osoby wykonujce te zawody powinny cechowa si uporzd-kowaniem, sumiennoci, skrupulatnoci, dokadnoci, dobr organizacj czasu pracy, wysok kultur osobist. Czsto praca wtym obszarze wymaga kontaktu zklientem ipracy zkomputerem. Wane s zdolnoci przywdcze. Przykadowe kierunki studiw: zarzdzanie imarketing, bankowo ifinanse, administracja, marketing i reklama. Przykadowe zawody: analityk finanso-wy, ksigowy, pracownik administracyjny, specjalista ds. marketingu ireklamy, przedsibiorca.

6. Zawody prawnicze (8 twierdze) Praca w tych zawodach wymaga bar-dzo dobrej znajomoci przepisw prawa, samodzielnoci icigego ledzenia zmieniajcych si przepisw prawa. Wane jest zainteresowanie prawnymi aspektami ycia spoecznego, ekonomicznego igospodarczego. Osoby wyko-nujce zawody prawnicze powinny cechowa si pewnoci siebie, zdolnoci mylenia analitycznego ilogicznego oraz umiejtnoci perswazji. Przykado-we kierunki studiw: prawo. Przykadowe zawody: prawnik, adwokat, sdzia, radca prawny, prokurator, notariusz, komornik.

7. Zawody biologiczno-medyczne (12 twierdze) Praca w tych zawodach wie si zmedycyn, ochron zdrowia i naukami przyrodniczymi (biolo-gia, chemia). Osoby pracujce wzawodach biologiczno-medycznych powin-

11


ny cechowa si upodobaniem do posiadania bardzo szerokiej, szczegowej wiedzy, zainteresowaniem naukami przyrodniczymi, dowiadczeniami, chci niesienia pomocy, znajdywania nowych rozwiza, awprzypadku zawodw medycznych atwoci nawizywania kontaktw zinnymi oraz empati, zro-zumieniem drugiego czowieka. Przykadowe kierunki studiw: biologia, zoo-logia, medycyna, farmacja, biotechnologia, weterynaria, pielgniarstwo, fizjote-rapia. Przykadowe zawody: biolog, lekarz, stomatolog, farmaceuta, weterynarz, rehabilitant, masaysta, pielgniarz, poonik, analityk medyczny

8. Zawody zwizane znaukami cisymi (6 twierdze) Praca wtych zawo-dach zwizana jest zzainteresowaniami naukami cisymi (fizyka, matematy-ka), informatyk, prowadzeniem bada. Wane s: ciekawo, dociekliwo, sumienno izainteresowania naukowe. Osoby wykonujce te zawody powin-na cechowa zdolno abstrakcyjnego, analitycznego isyntetycznego myle-nia. Bd czsto zagbia zoone problemy ieksperymentowa. Przykadowe kierunki studiw: matematyka, fizyka, chemia, informatyka, geografia. Przyka-dowe zawody: fizyk, matematyk, informatyk, statystyk, geolog, kartograf.

9. Zawody inynieryjno-techniczne (14 twierdze) Praca w tych zawodach zwizana jest z zainteresowaniami, wymagajcymi praktycznego mylenia, zdolnoci manualnych, technicznych i mechanicznych. Osoby wykonujce te zawody powinny interesowa si budow idziaaniem maszyn iurzdze. Praca wymaga zainteresowania technologi, produkcj, automatyzacj prze-twarzania. Przykadowe kierunki studiw: mechanika, budowa maszyn, me-talurgia, elektronika, robotyka, telekomunikacja, elektrotechnika. Przykadowe zawody: mechanik, elektronik, inynier produkcji, poligraf.

10. Architektura ibudownictwo (11 twierdze) Praca wtych zawodach zwiza-na jest zprojektowaniem ibudow rnych budynkw. Wana jest wyobrania przestrzenna, zdolnoci konstrukcyjne ikreatywno oraz ch wymylania iwdraania nowych rozwiza wbudownictwie. Osoby wykonujce te zawo-dy powinny cechowa si wysokim poziomem wiedzy zmatematyki ifizyki oraz zainteresowaniami urbanistycznymi, architektonicznymi. Przykadowe kierunki studiw: architektura, urbanistyka, architektura krajobrazu, budow-nictwo, gospodarka przestrzenna. Przykadowe zawody: architekt, urbanista, inynier budowlany, inynier sanitarny.

11. Zawody rolnicze (4 twierdzenia) Praca wtych zawodach zwizana jest zrol-nictwem, upraw rolin, ogrodnictwem, hodowl zwierzt, poowami ryb. Wane wtej pracy s zainteresowania ekologiczne, przyrodnicze lub rolnicze. Osoby wykonujce te zawody powinny lubi kontakt zprzyrod, mie zainte-resowania upraw lub hodowl. Przykadowe kierunki studiw: zootechnika, ogrodnictwo, lenictwo, rybowstwo, agronomia, produkcja rolinna izwierz-ca. Przykadowe zawody: lenik, zootechnik, agronom, rolnik.

12


12. Zawody usugowe (5 twierdze) Praca wtych zawodach zwizana jest ze sprzeda usug, turystyk, rekreacj, kosmetyk iodnow biologiczn, ho-telarstwem. Cenna jest umiejtno nawizywania kontaktw zinnymi lud-mi oraz elastyczne podejcie do czasu pracy. Osoby wykonujce te zawody powinny interesowa si turystyk, rekreacj, potrafi planowa, organizowa iprzeprowadza imprezy turystyczne. Przykadowe kierunki studiw: turysty-ka, agroturystyka, rekreacja, transport, nauki osporcie. Przykadowe zawody: przewodnik turystyczny, pilot wycieczek, spedytor, logistyk, recepcjonista, pra-cownik biura podry lub spa.

13. Suby mundurowe (6 twierdze) Praca wtym obszarze wie si zdobr sprawnoci fizyczn, umiejtnoci wsppracy wzespole, znajomoci prze-pisw prawa. Osoby pracujce wsubach mundurowych powinny cechowa si trosk obezpieczestwo iobron kraju. Praca ta wie si take zochro-n osb imienia. Przykadowe kierunki studiw: ochrona osb imienia, bezpie-czestwo publiczne, nauki wojskowe, bezpieczestwo narodowe, policja. Przy-kadowe zawody: onierz, policjant, straak, stranik graniczny, ochroniarz.

1.3. Sposbposugiwaniasiwersjelektroniczntestu

Test Edukacja Zawd dostpny jest wwersji on-line (strona internetowa) iof-f-line (pyta CD). Poniej zaprezentowano sposoby posugiwania si obiema wersja-mi testu.

1.3.1.Wersjaon-linetestu

Test Edukacja Zawd dostpny jest wwersji on-line na stronie internetowej: http://www.test.oic.lublin.pl.

13


Po uruchomieniu tej strony ucze (osoba badana) powinien zarejestrowa si, kli-kajc na link Zarejestruj si. Na stronie startowej ucze moe te zalogowa si, wpisujc wczeniej podany login i haso. Po zalogowaniu wywietli si informacja zwrotna.

14


Podczas rejestracji, osoba badana wpisuje swoj nazw uytkownika login (du-goci minimum 3 znaki) oraz haso (dugo minimum 6 znakw).

Po zalogowaniu uytkownik powinien zapozna si z instrukcj wypeniania testu oraz uzupeni podstawowe informacje o sobie (imi i nazwisko, wiek, klasa, pe, wielko miejscowoci zamieszkania, wojewdztwo i powiat),

a nastpnie nacisn Dalej. W oknie pojawi si twierdzenia testu, wobec ktrych naley si ustosunkowa, wybierajc jedn z piciu moliwych odpowiedzi.

15


Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie twierdzenia naley nacisn Dalej wy-wietli si kolejna cz testu. W sytuacji, gdy uytkownik chce zmieni swoj wcze-niejsz odpowied moe wybra przycisk Wstecz. Do wszystkich zda naley za-znaczy odpowiedzi.

Na koniec pojawi si ekran z potwierdzeniem udzielonych odpowiedzi naley nacisn Zakocz. Po tym kroku nie bdzie ju moliwoci powrotu do twierdze.

16


Natomiast po zatwierdzeniu swoich odpowiedzi pojawi si interpretacja wynikw testu. Aby zapisa t interpretacj naley wybra przycisk (ikon) doc lub pdf . Mona rwnie wydrukowa t informacj zwrotn.

Pojawi si okienko wyboru miejsca zapisu dokumentu. Po wybraniu odpowied-niego miejsca zapisu dokumentu naley wybra przycisk Zapisz. (W zalenoci od systemu operacyjnego przycisk moe nazywa si inaczej)

17


Zapisan na dysku swojego komputera lub noniku wymiennym (np. pendrive) informacj zwrotn bdzie mona wydrukowa. Ponadto, po ponownym zalogo-waniu si uytkownika, wywietli si strona z interpretacj wczeniej wypenionego testu.

1.3.2.Wersjaoff-linetestu

Test Edukacja Zawd w trybie off-line jest programem wykonywalnym, dzia-ajcym w systemie Windows bez koniecznoci przeprowadzania instalacji. Aby uru-chomi program naley wybra miejsce, w ktrym znajduje si plik edukacjazawod.exe (np. napd CD, pendrive, czy wybrana lokalizacja na dysku twardym) i klikn dwukrotnie na ikonk programu.

Wersja off-line testu nie wymaga rejestracji uytkownika. Bezporednio po uru-chomieniu programu wywietla si pierwszy ekran z informacj na temat testu i in-strukcj jego wypeniania.

18


Naciskajc przycisk Dalej pojawi si ekran zmiejscem do wpisania podstawo-wych informacji oosobie wypeniajcej test. Uytkownik podaje tylko imi inazwi-sko, klas oraz pe.

19


Naciskajc przycisk Dalej przechodzimy do twierdze testu, wobec ktrych na-ley si ustosunkowa, wybierajc jedn zpiciu moliwych odpowiedzi. Pozostae etapy pracy ztestem s identyczne, jak wwersji on-line.

1.4.Zasadyprzeprowadzaniabada

Wprzypadku prowadzenia bada grupowych np. wzespole klasowym, naley ka-demu uczniowi zapewni dostp do komputera. Nauczyciel przed lekcj powinien podj dziaania przygotowawcze: sprawdzi czy wpracowni komputerowej jest do-stp do Internetu (jeli nie ma, to na kadym komputerze powinien uruchomi wer-sj off-line testu); awprzypadku maych pracowni komputerowych podzieli klas na grupy. Kademu uczniowi naley zapewni maksymaln intymno, sprzyjajc rzetelnemu udzielaniu odpowiedzi. Interakcja zinnymi respondentami uczniami moe wpyn znieksztacajco na wyniki badania.

Instrukcja wypeniania testu zamieszczona jest wpierwszym oknie, po zalogowa-niu si do aplikacji komputerowej:

20


Test Edukacja Zawd zosta przygotowany po to, aby pomc Ci wzi-dentyfikowaniu Twoich mocnych stron oraz wesprze Ci wwyborze waciwej drogi edukacyjnej i zawodowej. Na podstawie Twoich szczerych odpowiedzi na poszczeglne twierdzenia, dotyczce zainteresowa, predyspozycji, postaw, uzdolnie, umiejtnoci icech osobowoci mona okreli, jaki kierunek stu-diw wyszych jest dla Ciebie najodpowiedniejszy.

Test skada si ze 107 twierdze. Uzupenij wszystkie pola iustosunkuj si do wszystkich twierdze. Przy kadym twierdzeniu zaznacz na skali od zdecy-dowanie NIE zgadzam si do TAK, zdecydowanie zgadzam si odpowied, ktra najlepiej wyraa Twoje przekonania: zdecydowanie NIE zgadzam si NIE zgadzam si rwnie trafne jak nietrafne, nie mam zdania TAK, zgadzam si TAK, zdecydowanie zgadzam si

Staraj si wykorzysta ca skal odpowiedzi. Nie ma tu dobrych, ani zych odpowiedzi. Zaznacz t odpowied, ktra najlepiej wyraa Twoj opini. Pa-mitaj, e tylko rzetelne wypenienie testu pozwoli na opracowanie wiarygod-nej informacji zwrotnej na temat Twoich preferencji, zainteresowa ipredys-pozycji edukacyjno-zawodowych.

Po ocenie pierwszej grupy twierdze kliknij Dalej, a do koca testu, po czym kliknij Zapisz. Po zakoczeniu bada otrzymasz interpretacj swoich odpowiedzi.

Instrukcja moe by przeczytana przez nauczyciela, jednak zwykle uczniowie za-poznaj si zni samodzielnie. Dodatkowe wyjanienia zazwyczaj nie s konieczne. Jako wstp do wypeniania testu mona wywietli uczniom pierwsz cze filmu instruktaowego, ktry jest doczony do poradnika. Drug cz filmu warto nato-miast wywietli po autodiagnozie dokonanej przez uczniw.

W sytuacji gdy ucze ma trudnoci zczytaniem (np. ucze zgbok dysleksj rozwojow, niedowidzcy, wsytuacji braku okularw) dopuszcza si moliwo, aby nauczyciel czyta pozycje testowe i zaznacza udzielone przez ucznia odpowiedzi. Wprzypadku ucznia zniepenosprawnoci, konieczna jest jednak konsultacja wy-nikw badania zpsychologiem lub doradc zawodowym, wcelu odniesienia ich do rodzaju istopnia niepenosprawnoci oraz dla pogbienia diagnozy.

Przed przystpieniem do wypeniania testu naley uzupeni metryczk, zawiera-jc dane, ktre pozwol wygenerowa informacj zwrotn (np. dobra odpowiednie normy zuwagi na pe, wiek). Podanie imienia inazwiska suy jedynie do podpisa-nia informacji zwrotnej, ktr ucze moe wydrukowa i zachowa.

21


1.5.Informacjazwrotnainterpretacjawynikw

Po ustosunkowaniu si przez ucznia do wszystkich twierdze, aplikacja automa-tycznie generuje informacj zwrotn. Na pocztku znajduj si dane ucznia, ktre poda wmetryczce. Kolejny punkt informacji zwrotnej zawiera informacje na temat wypenionego testu iwynikw:

Wypenie test badajcy Twoje preferencje, zainteresowania ipredyspozy-cje edukacyjno-zawodowe. Test ma Ci pomc wlepszym poznaniu siebie oraz wesprze Ci wwyborze waciwej drogi edukacyjnej i zawodowej. Ponisze wnioski, oparte s na tym, jakich odpowiedzi udzielie. Twoja szczero przy wypenianiu testu ma wpyw na trafno diagnozy.

Na podstawie uzyskanych przez Ciebie wynikw mona powiedzie, e naj-bardziej odpowiednie s dla Ciebie:

Wtym miejscu wywietlane s 3 dominujce obszary zawodowe opisy trzech skal (identyczne jak w punkcie 1.2), w ktrych ucze uzyska najwysze wyniki znormalizowane. Wprzypadku np. 5 skal na poziomie 10 stena (maksymalny wynik znormalizowany), wywietlany jest opis 3 znich, wktrych badany uzyska najwy-sze rednie wyniki surowe. Wtakiej sytuacji ucze otrzymuje dodatkow informacj:

Powysze opisy odnosz si do obszarw zawodowych, wktrych osigne najwysze wyniki. Jednak analiza Twoich odpowiedzi wskazuje, e uzyskae zblione wyniki wkilku obszarach edukacyjno zawodowych (patrz wykres). Dlatego wcelu pogbienia diagnozy Twoich predyspozycji zawodowych wska-zana jest wizyta udoradcy zawodowego.

Kolejny punkt interpretacji zawiera graficzne przedstawienie uzyskanych wyni-kw, we wszystkich 13 skalach obszarach edukacyjno-zawodowych (Wykres 1). Kady ztych obszarw przedstawiono na skali od 1 do 10 im wyszy wynik, tym bardziej dany obszar jest charakterystyczny dla badanego. Tym samym ucze otrzy-muje informacj na temat dominujcych obszarw, ale take na temat obszarw, kt-re nie le wsferze jego zainteresowa.

Powyej opisano trzy najbardziej charakterystyczne dla Ciebie obszary edu-kacyjno-zawodowe. Poniszy wykres przedstawia natomiast Twoje wyniki, jakie uzyskae wposzczeglnych skalach testu. Kady z13 obszarw eduka-cyjno-zawodowych przedstawiono na skali od 1 do 10 im wyszy wynik tym bardziej dany obszar jest charakterystyczny dla Ciebie.

22


Wykres 1. Przykadowa prezentacja graficzna wynikw testu

Ostatnia cz informacji zwrotnej identyczna dla wszystkich badanych zawie-ra dodatkowe wyjanienia iwskazwki do planowania kariery zawodowej:

Pamitaj jednak, e kady test moe by obarczony bdem. Uzyskane przez Ciebie wyniki nie s bezdyskusyjne iostateczne, ajedynie orientacyjne. Wyniki tego testu nie przesdzaj owyborze zawodu, mog Ci jednak pomc wpod-jciu tej decyzji.

W planowaniu kariery edukacyjno-zawodowej wane s rne czynniki, ktre powiniene uwzgldni. Podejmujc decyzj zwizan zwyborem kie-runku studiw wyszych izawodu, obok swoich zainteresowa, predyspozycji, postaw, uzdolnie, umiejtnoci icech osobowoci, we take pod uwag:

kondycj fizyczn istan zdrowia (np. wytrzymao fizyczna, choroby przewleke, wada wzroku, wada suchu, niepenosprawnoci);

wyniki wnauce;

talenty (np. plastyczne, muzyczne, aktorskie);

odporno na stres, monotoni, umiejtno dziaania pod presj czasu;

warunki pracy, wjakich chciaby pracowa (np. poziom haasu, praca biurowa, praca na roli);

sytuacj na rynku pracy (aktualna spoeczna igospodarcza ranga da-nego zawodu).

23


Pamitaj, e w celu kompleksowej diagnozy Twoich predyspozycji eduka-cyjno-zawodowych warto skontaktowa si zdoradc zawodowym, psycholo-giem lub pedagogiem. Moesz te skorzysta zpomocy doradcw, pracujcych wrnych instytucjach np. Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych, Mo-dzieowych Centrach Kariery OHP itp. Warto rwnie skontaktowa si zdo-radc zawodowym, aby uzyska informacje na temat interesujcych Ci kie-runkw studiw izawodw. Zanim podejmiesz decyzj warto dokadnie zapo-zna si zwarunkami icharakterem pracy wzawodzie, ktry chciaby wprzy-szoci wykonywa.

Pene informacje na temat rynku pracy moesz znale na stronach: www.psz.praca.gov.pl lub www.bezrobocie.org.pl. Warto te przeanalizowa raporty dotyczce trendw na rynku pracy, zawodw nadwykowych ideficytowych, oczekiwa pracodawcw publikowane przez Obserwatoria Rynku Pracy dzia-ajce przy Wojewdzkich Urzdach Pracy.

Powiniene rwnie sprawdzi wymagania rekrutacyjne poszczeglnych uczelni wyszych, na ktrych moesz podj studia, aby zdoby wymarzony zawd. Pen informacj owszystkich szkoach wyszych wPolsce znajdziesz na stronie www.polon.nauka.gov.pl.

Pamitaj, e decyzj owyborze studiw wyszych izawodu warto przedys-kutowa zrodzicami/prawnymi opiekunami.

Przy interpretacji wynikw naley pamita, i szczero przy wypenianiu testu ma wpyw na trafno diagnozy. Ponadto kady test moe by obarczony bdem. Test jest dobrym narzdziem diagnostycznym, zawajcym pul wyborw do wska-zanych obszarw edukacyjno-zawodowych, onajwyszych wynikach. Wyniki skal, dotyczcych obszarw biologiczno-medycznych oraz architektury i budownictwa, a take gospodarki i administracji s do dobrym prognostykiem przyszych de-cyzji zawodowych. Natomiast wyniki wskalach: zawody spoeczne izawody rolni-cze, zuwagi na niezadawalajce wskaniki trafnoci (patrz rozdzia 6), naley trak-towa ze szczegln ostronoci. Nie powinny by one rozpatrywane pojedynczo. Uwarunkowania spoeczne mog odgrywa istotn rol wwielu innych zawodach, np. wzawodach inynieryjno-technicznych moe by istotna wsppraca wgrupie i umiejtno nawizywania kontaktw albo w zawodach opiekuczo-wychowaw-czych (np. pracownik socjalny) wan rol moe odgrywa znajomo sytuacji go-spodarczej kraju izasad postpowania administracyjnego), czy te wzawodach przy-rodniczo-medycznych, wpracy np. weterynarza, wane s zainteresowania zwiza-ne zrolnictwem. Zatem uzyskane wyniki wtecie nie s bezdyskusyjne iostateczne, ajedynie orientacyjne.

Zawarte winterpretacji kierunki studiw izawody naley traktowa, jako przy-kadowe dla danego obszaru zawodowego nie jest to zbir zamknity. Analizu-

24


jc wyniki testu warto zachca ucznia do refleksji nad wsplnym mianownikiem, dominujcych obszarw zawodowych iprby opisu na tej podstawie sylwetki pra-cownika iwarunkw oraz wymaga, dotyczcych stanowiska pracy. Warto zatem, na podstawie najwyszych uzyskanych wynikw, podanych winterpretacji, sprbo-wa wskaza obszar zawodowy czy te charakter pracy, wynikajcy ze wszystkich uwzgldnionych winformacji zwrotnej opisw skal. Chodzi ookrelenie najbardziej odpowiedniego rodowiska pracy dla ucznia, na podstawie jego kilku dominujcych preferencji edukacyjno-zawodowych.

Warto zwrci uwag, i wsytuacji, gdy dana skala (obszar edukacyjno-zawodo-wy) jest na poziomie niskim (1-4 sten na wykresie winformacji zwrotnej) to mona uzna, e opisywany przez ni obszar nie ley wsferze zainteresowania ucznia.

25

Rozdzia 2. Realizacja treci podstawy programowej podstaw przedsibiorczoci podczas zaj edukacyjnych z wykorzystaniem Testu Edukacja Zawd

Lidia Nogowska

2.1.Podstawaprogramowapodstawprzedsibiorczoci

Realizacja treci podstawy programowej powinna by zgodna zrozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej zdnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy pro-gramowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego wposzczeglnych typach szk (Dz.U. z2009 r. Nr 4, poz. 17).

2.1.1.Celeksztaceniaoglnego

Wpodstawie programowej ksztacenia oglnego dla gimnazjw i szk ponad-gimnazjalnych okrelone s cele ksztacenia oglnego, ktre osigane s w trakcie realizacji programw poszczeglnych przedmiotw.

Ksztacenie oglne stanowi integraln cao i jest fundamentem wyksztacenia, umoliwiajcego zdobycie zrnicowanych kwalifikacji zawodowych, anastpnie ich pniejsze doskonalenie lub modyfikowanie, otwierajc proces ksztacenia si przez cae ycie.

Celem ksztacenia oglnego okrelonego dla III iIV etapu edukacyjnego jest:1. przyswojenie przez uczniw okrelonego zasobu wiadomoci na temat faktw,

zasad, teorii ipraktyk,2. zdobycie przez uczniw umiejtnoci wykorzystania posiadanych wiadomo-

ci, podczas wykonywania zada irozwizywania problemw,

26

Rozdzia2 Realizacjatrecipodstawyprogramowejpodstaw...

3. ksztatowanie uuczniw postaw, warunkujcych sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we wspczesnym wiecie.

Do najwaniejszych umiejtnoci zdobywanych przez ucznia wtrakcie ksztacenia oglnego na III iIV etapie edukacyjnym nale:

1. czytanie umiejtno rozumienia, wykorzystywania irefleksyjnego przetwa-rzania tekstw, wtym tekstw kultury, prowadzca do osignicia wasnych celw, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa wyciu spoecze-stwa,

2. mylenie matematyczne umiejtno wykorzystania narzdzi matematyki w yciu codziennym oraz formuowania sdw opartych na rozumowaniu matematycznym,

3. mylenie naukowe umiejtno wykorzystania wiedzy ocharakterze nauko-wym do identyfikowania irozwizywania problemw, atake formuowania wnioskw, opartych na obserwacjach empirycznych, dotyczcych przyrody ispoeczestwa,

4. umiejtno komunikowania si wjzyku ojczystym iwjzykach obcych, za-rwno wmowie, jak iwpimie,

5. umiejtno sprawnego posugiwania si nowoczesnymi technologiami infor-macyjno-komunikacyjnymi,

6. umiejtno wyszukiwania, selekcjonowania ikrytycznej analizy informacji,7. umiejtno rozpoznawania wasnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia si,8. umiejtno pracy zespoowej.Jednym znajwaniejszych zada szkoy na III iIV etapie edukacyjnym jest konty-

nuowanie ksztacenia umiejtnoci posugiwania si jzykiem polskim, wtym dbao-ci owzbogacanie zasobu sownictwa uczniw. Wypenianie tego zadania naley do obowizkw kadego nauczyciela.

Wanym zadaniem szkoy na III i IV etapie edukacyjnym jest przygotowanie uczniw do ycia wspoeczestwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarza uczniom warunki do nabywania umiejtnoci wyszukiwania, porzdkowania iwy-korzystywania informacji zrnych rde, zzastosowaniem technologii informacyj-no-komunikacyjnych, na zajciach zrnych przedmiotw.

Nauczyciele wszystkich przedmiotw powinni odwoywa si do zasobw biblio-teki szkolnej iwsppracowa znauczycielami bibliotekarzami wcelu wszechstron-nego przygotowania uczniw do samoksztacenia iwiadomego wyszukiwania, se-lekcjonowania iwykorzystywania informacji.

Poniewa rodki spoecznego przekazu odgrywaj coraz wiksz rol, zarwno w yciu spoecznym, jak i indywidualnym, kady nauczyciel powinien powici duo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniw do waciwego odbioru iwykorzystania mediw.

Wprocesie ksztacenia oglnego szkoa na III iIV etapie edukacyjnym ksztatuje uuczniw postawy sprzyjajce ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu ispoecz-nemu, takie jak: uczciwo, wiarygodno, odpowiedzialno, wytrwao, poczu-

27

Rozdzia2Realizacjatrecipodstawyprogramowejpodstaw...

cie wasnej wartoci, szacunek dla innych ludzi, ciekawo poznawcza, kreatywno, przedsibiorczo, kultura osobista, gotowo do uczestnictwa wkulturze, podejmo-wania inicjatyw oraz do pracy zespoowej.

Wrozwoju spoecznym bardzo wane jest ksztatowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji ikultury wasnego narodu, atake postawy posza-nowania dla innych kultur i tradycji. Szkoa podejmuje odpowiednie kroki wcelu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji.

Wiadomoci iumiejtnoci, ktre ucze zdobywa na III iIV etapie edukacyjnym opisane s, zgodnie z ide europejskich ram kwalifikacji, w jzyku efektw kszta-cenia. Cele ksztacenia sformuowane s wjzyku wymaga oglnych, a treci na-uczania oraz oczekiwane umiejtnoci uczniw sformuowane s wjzyku wymaga szczegowych.

Szkolny zestaw programw nauczania, program wychowawczy szkoy oraz pro-gram profilaktyki tworz spjn cao imusz uwzgldnia wszystkie wymagania opisane wpodstawie programowej. Ich przygotowanie irealizacja s zadaniem za-rwno caej szkoy, jak ikadego nauczyciela.

Szkoa oraz poszczeglni nauczyciele podejmuj dziaania, majce na celu zindy-widualizowane wspomaganie rozwoju kadego ucznia, stosownie do jego potrzeb imoliwoci. Nauczanie uczniw zniepenosprawnociami, wtym uczniw zupo-ledzeniem umysowym wstopniu lekkim, dostosowuje si do ich moliwoci psy-chofizycznych oraz tempa uczenia si. Na III iIV etapie edukacyjnym wymaga si od uczniw take wiadomoci iumiejtnoci zdobytych na wczeniejszych etapach edukacyjnych.

Strategia uczenia si przez cae ycie wymaga umiejtnoci podejmowania wa-nych decyzji poczynajc od wyboru kierunku studiw lub konkretnej specjalizacji zawodowej, poprzez decyzje owyborze miejsca pracy, sposobie podnoszenia oraz poszerzania swoich kwalifikacji, a do ewentualnych decyzji ozmianie zawodu.

cznie III iIV etap edukacyjny zapewniaj wsplny ijednakowy dla wszystkich zasb wiedzy wzakresie podstawowym. Na IV etapie edukacyjnym moliwe jest po-nadto ksztacenie wzakresie rozszerzonym oistotnie szerszych wymaganiach wsto-sunku do zakresu podstawowego.

Przedmiot podstawy przedsibiorczoci realizowany jest tylko na etapie IV wza-kresie podstawowym. Nauczyciele tego przedmiotu s zobowizani do uwzgldniania powyszych zaoe wtrakcie realizacji tego innowacyjnego programu nauczania.

28


2.1.2.Celeoglneksztaceniawzakresiepodstawprzedsibiorczoci,realizowanepodczaszajedukacyjnychzwykorzystaniemTestuEdukacjaZawd

Test Edukacja Zawdczas realizacji 2 jednostki lekcyjne (90 min.)

Cele ksztacenia wymagania oglne:

I. Komunikacja ipodejmowanie decyzji. Ucze wykorzystuje formy komunikacji werbalnej iniewerbalnej; podejmuje de-cyzje iocenia ich skutki, zarwno pozytywne, jak inegatywne.

II. Planowanie ikariera zawodowa. Ucze opisuje mocne strony swojej osobowoci; analizuje dostpno rynku pracy wodniesieniu do wasnych kompetencji iplanw zawodowych.

Treci nauczania wymagania szczegowe:

1. Czowiek przedsibiorczy. Wwyniku realizacji procesu ksztacenia ucze: 1. przedstawia cechy, jakimi charakteryzuje si osoba przedsibiorcza,2. rozpoznaje zachowania asertywne, ulege iagresywne; odnosi je do cech osoby

przedsibiorczej,3. rozpoznaje mocne isabe strony wasnej osobowoci; odnosi je do cech osoby

przedsibiorczej,4. charakteryzuje swoje role spoeczne itypowe dla nich zachowania,5. zna korzyci wynikajce zplanowania wasnych dziaa iinwestowania wsie-

bie, 6. analizuje przebieg kariery zawodowej osoby, ktra zgodnie zzasadami etyki

odniosa sukces wyciu zawodowym,7. podejmuje racjonalne decyzje, opierajc si na posiadanych informacjach

iocenia skutki wasnych dziaa,8. stosuje rne formy komunikacji werbalnej iniewerbalnej wcelu autoprezen-

tacji oraz prezentacji wasnego stanowiska,9. przedstawia drog, jak dochodzi si wasnych praw wroli czonka zespou,

pracownika, konsumenta.

2. Rynek pracy. Wwyniku realizacji procesu ksztacenia ucze: 1. wyjania motywy aktywnoci zawodowej czowieka,

29


2. analizuje wasne moliwoci znalezienia pracy na rynku lokalnym, regional-nym, krajowym ieuropejskim,

3. przygotowuje si do rozmowy kwalifikacyjnej iuczestniczy wniej wwarun-kach symulowanych,

4. wyszukuje oferty pracy, uwzgldniajc wasne moliwoci ipredyspozycje,5. rozrnia zachowania etyczne inieetyczne wroli pracodawcy ipracownika;

wyjania zjawisko mobbingu wmiejscu pracy oraz przedstawia sposoby prze-ciwdziaania.

2.2. PorwnaniepodstawyprogramowejdlaprzedmiotupodstawyprzedsibiorczocidlaIVetapuedukacyjnegoztreciaminauczaniazawartymiwprogramiezajedukacyjnych:TestEdukacjaZawd.Diagnozawspierajcadecyzjeedukacyjno-zawodowe

Poniej dokonano zestawienia treci nauczania podstaw przedsibiorczoci, za-wartych wpodstawie programowej ksztacenia oglnego ztreciami zamieszczony-mi wprogramie zaj edukacyjnych zwizanych zTestem Edukacja Zawd.

Zakres treci nauczania uporzdkowano wedug kolejnoci celw podstawy pro-gramowej, realizowanych na zajciach zpodstaw przedsibiorczoci. Dziki temu ze-stawieniu, watwy sposb mona sprawdzi, wktrej czci programu zaj eduka-cyjnych przewidziano realizacj konkretnych treci nauczania zpodstawy progra-mowej. Szczegowy program zaj edukacyjnych, obowizujcy na Tecie Eduka-cja Zawd, zawarty jest wtabeli 1. Znajduj si tam treci nauczania, wukadzie iwkolejnoci. wynikajcych zRozporzdzenia Ministra Edukacji Narodowej zdnia 23 grudnia 2008 r. wsprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk.

30

Tabela 1. Porwnanie podstawy programowej z treciami nauczania zawartymi w programie zaj edukacyjnych stanowicym zacznik zwizanych z Testem Edukacja Zawd.

Treci nauczania zawarte wpodstawie programowej

Treci nauczania zawarte w pro-gramie nauczania odpowiadajce treciom z podstawy programowej

Cele ksztacenia oglne

Test Edukacja Zawdczas realizacji 2 jednostki lekcyjne (90 min.)

Cele ksztacenia wymagania oglneI. Komunikacja i podejmowanie decyzji.

Ucze wykorzystuje formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej; podejmuje decyzje iocenia ich skutki, zarwno pozytywne, jak i negatywne.

II. Planowanie i kariera zawodowa.Ucze opisuje mocne strony swojej osobowoci; analizuje dostpno rynku pracy wodniesieniu do wasnych kompetencji i planw zawodowych.

Wymagania szczegowe

1. Czowiek przedsibiorczy.W wyniku realizacji procesu ksztacenia ucze:

1. Czowiek przedsibiorczy. W wyniku realizacji procesu ksztacenia ucze:

1. przedstawia cechy, jakimi charakteryzu-je si osoba przedsibiorcza;

1. przedstawia cechy, jakimi charakteryzu-je si osoba przedsibiorcza,

2. rozpoznaje zachowania asertywne, ule-ge i agresywne; odnosi je do cech osoby przedsibiorczej;

2. rozpoznaje zachowania asertywne, ule-ge i agresywne; odnosi je do cech osoby przedsibiorczej;

3. rozpoznaje mocne i sabe strony wasnej osobowoci; odnosi je do cech osoby przedsibiorczej;

3. rozpoznaje mocne i sabe strony wasnej osobowoci; odnosi je do cech osoby przedsibiorczej;

4. charakteryzuje swoje role spoeczne i ty-powe dla nich zachowania;

4. charakteryzuje swoje role spoeczne i ty-powe dla nich zachowania,

5. zna korzyci wynikajce z planowania wasnych dziaa i inwestowania w sie-bie;

5. zna korzyci wynikajce z planowania wasnych dziaa i inwestowania w sie-bie,

6. analizuje przebieg kariery zawodowej osoby, ktra zgodnie z zasadami etyki odniosa sukces w yciu zawodowym;

6. analizuje przebieg kariery zawodowej osoby, ktra zgodnie z zasadami etyki odniosa sukces w yciu zawodowym;

7. podejmuje racjonalne decyzje, opierajc si na posiadanych informacjach, i oce-nia skutki wasnych dziaa;

7. podejmuje racjonalne decyzje, opierajc si na posiadanych informacjach i oce-nia skutki wasnych dziaa,

31

8. stosuje rne formy komunikacji wer-balnej i niewerbalnej w celu autoprezen-tacji oraz prezentacji wasnego stanowi-ska;

8. stosuje rne formy komunikacji wer-balnej i niewerbalnej w celu autoprezen-tacji oraz prezentacji wasnego stanowi-ska,

9. przedstawia drog, jak dochodzi si wasnych praw w roli czonka zespou, pracownika, konsumenta;

9. przedstawia drog, jak dochodzi si wasnych praw w roli czonka zespou, pracownika, konsumenta.

10. zna prawa konsumenta oraz wymie-nia instytucje stojce na ich stray; przedstawia zasady skadania reklama-cji w przypadku niezgodnoci towaru zumow;

11. odczytuje informacje zawarte w rekla-mach, odrniajc je od elementw per-swazyjnych; wskazuje pozytywne i ne-gatywne przykady wpywu reklamy na konsumentw.

6, Rynek pracyWwyniku realizacji procesu ksztace-nia ucze:

6. Rynek pracy. Wwyniku realizacji procesu ksztace-nia ucze:

1. omawia mierniki iskutki bezrobocia dla gospodarki oraz sposoby walki zbezro-bociem;

1. wyjania motywy aktywnoci zawodo-wej czowieka,

2. wyjania motywy aktywnoci zawodo-wej czowieka;

2. analizuje wasne moliwoci znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym ieuropejskim,

3. analizuje wasne moliwoci znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym ieuropejskim;

3. przygotowuje si do rozmowy kwalifi-kacyjnej iuczestniczy wniej wwarun-kach symulowanych;

4. wyszukuje oferty pracy, uwzgldniajc wasne moliwoci ipredyspozycje;

4. wyszukuje oferty pracy, uwzgldniajc wasne moliwoci ipredyspozycje;

5. rozrnia sposoby zatrudnienia pra-cownika i interpretuje podstawowe przepisy Kodeksu pracy, w tym obo-wizki iuprawnienia pracownika ipra-codawcy;

5. rozrnia zachowania etyczne i nie-etyczne wroli pracodawcy ipracownika; wyjania zjawisko mobbingu wmiejscu pracy oraz przedstawia sposoby prze-ciwdziaania.

6. sporzdza dokumenty aplikacyjne doty-czce konkretnej oferty pracy;

7. przygotowuje si do rozmowy kwalifi-kacyjnej iuczestniczy wniej wwarun-kach symulowanych;

32


8. charakteryzuje rne formy wynagro-dze i oblicza swoje wynagrodzenie brutto inetto; wypenia deklaracj po-datkow PIT, opierajc si na przyka-dowych danych;

9. rozrnia zachowania etyczne inie-etyczne wroli pracodawcy ipracow-nika; wyjania zjawisko mobbingu wmiejscu pracy oraz przedstawia sposoby przeciwdziaania.

2.3 ProgramzajedukacyjnychpodstawyprzedsibiorczocizTestemEdukacjaZawd

Ponisza tabela zawiera dokadny opis zaj edukacyjnych z podstaw przedsi-biorczoci, zwykorzystaniem Testu Edukacja Zawd diagnozy, wspierajcej de-cyzje edukacyjno-zawodowe wraz analiz wynikw. Program odwouje si do pod-stawy programowej podstaw przedsibiorczoci.

Tabela 2. Program zaj edukacyjnych zwykorzystaniem Testu Edukacja Zawd

Temat: Test Edukacja Zawd. Diagnoza wspierajca decyzje edukacyjno-zawodowe.

Czas: 2 jednostki lekcyjne

Cele ksztacenia (wymagania oglne) i treci nauczania (wymagania szczeg-owe), wynikajce z podstawy programowej przedmiotu podstawy przedsi-

biorczoci

reci nauczania wymagania szczegoweI. Czowiek przedsibiorczy. Ucze:1. przedstawia cechy, jakimi charakteryzuje si osoba przedsibiorcza,2. rozpoznaje mocne i sabe strony wasnej osobowoci; odnosi je do cech osoby

przedsibiorczej,3. charakteryzuje swoje role spoeczne i typowe dla nich zachowania,4. zna korzyci wynikajce z planowania wasnych dziaa i inwestowania wsiebie, 5. podejmuje racjonalne decyzje, opierajc si na posiadanych informacjach iocenia

skutki wasnych dziaa,6. stosuje rne formy komunikacji werbalnej i niewerbalnej w celu autoprezentacji

oraz prezentacji wasnego stanowiska,7. przedstawia drog, jak dochodzi si wasnych praw w roli czonka zespou, pra-

cownika, konsumenta.

33


II. Rynek pracy. Ucze: 1. wyjania motywy aktywnoci zawodowej czowieka,2. analizuje wasne moliwoci znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym,

krajowym i europejskim, przygotowuje si do rozmowy kwalifikacyjnej i uczestni-czy w niej w warunkach symulowanych.

Efekty ksztacenia

Poziom podstawowy Poziom ponadpodstawowy

charakteryzuje swoje role spoeczne i ty-powe dla nich zachowania;

podejmuje racjonalne decyzje, opierajc si na posiadanych informacjach i oce-nia skutki wasnych dziaa;

stosuje rne formy komunikacji wer-balnej i niewerbalnej w celu autoprezen-tacji oraz prezentacji wasnego stanowi-ska;

omawia zasady pracy zespoowej i wyja-nia, na czym polegaj role lidera iwy-konawcy; omawia cechy dobrego kie-rownika zespou;

identyfikuje i analizuje konflikty w ze-spole i proponuje metody ich rozwiza-nia szczeglnie w drodze negocjacji;

wyjania motywy aktywnoci zawodo-wej czowieka.

krytycznie ocenia penione role i wasne zachowania;

podejmuje racjonalne decyzje w skom-plikowanych sytuacjach, opierajc si na posiadanych informacjach,

ocenia skutki wasnych dziaa i podaje propozycje innych rozwiza,

analizuje wasne moliwoci znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim, przygotowuje si do rozmowy kwalifikacyjnej i uczest-niczy w niej w warunkach symulowa-nych.

Procedura osigania celw (metody nauczania)

Praca z komputerem wiczenia interak-tywne z wykorzystaniem Testu Edukacja Zawd, wiczenia praktyczne, pogadanka.

rodki dydaktyczne Komputery. Poradnik Test Edukacja Za-wd. Film instruktaowy.

Zasoby Test Edukacja Zawd dostpny jest w wersji on-line na stronie internetowej www.test.oic.lublin.pl oraz w wersji off-line, na zaczonej pycie CD.

Wykorzystanie testu w planowaniu kariery edukacyjnej i zawodowej lice-alistw

Diagnoza czynnikw warunkujcych pod-jcie decyzji o wyborze kierunku studiw wyszych i zawodu.

34


2.4 Scenariuszezajprzedmiotupodstawyprzedsibiorczoci

Temat: Test Edukacja - Zawd. Diagnoza wspierajca decyzje edukacyjno-zawodowe

Po zajciach ucze: podejmuje decyzje owyborze dalszej cieki ksztacenia, rozumie konieczno dokonywania rozwoju zawodowego, wyznacza sobie adekwatne cele zawodowe do cieki ksztacenia, planuje wasn ciek kariery edukacyjno-zawodowej, rozumie konsekwencje wynikajce zdokonania wiadomego iodpowiedzial-

nego wyboru ksztacenia.

Czas trwania: 2 x 45 min

Metody iformy pracy: Praca zkomputerem wiczenia interaktywne zwykorzysta-niem Testu Edukacja Zawd, wiczenia praktyczne, pogadanka.

Niezbdne rodki dydaktyczne: Komputer dla kadego ucznia, poradnik Test Edu-kacja Zawd, Film instruktaowy.

Zasoby: Test Edukacja Zawd dostpny jest wwersji on-line na stronie interneto-wej www.test.oic.lublin.pl oraz w wersji off-line na zaczonej do tej publikacji pycie CD.

Wcelu przygotowania si do zaj:

Nauczyciel: Opracowuje szczegowy plan zaj, dostosowany do danej klasy; Opracowuje lub analizuje niezbdne materiay merytoryczne; Przygotowuje niezbdne rodki do realizacji zaj; Opracowuje sposoby iokrela szczegowe kryteria oceniania, zgodnie zWSO,

obowizujcym wszkole; Dobiera lub opracowuje narzdzia umoliwiajce prac uczniw: Test Eduka-

cja Zawd, wiczenia 1, 2 wraz zkartami pracy, zamieszczonymi na kocu poradnika.

Przygotowuje sal irodki dydaktyczne.

Ucze: Zapoznaje si zinformacjami przekazanymi przez nauczyciela.

35


Wypenia test, badajcy preferencje edukacyjno-zawodowe. Zapoznaje si z wnioskami, dokonuje indywidualnych i grupowych przemyle na temat wyniku testu.

Przynosi zeszyt przedmiotowy.

Przebieg zaj:

1. Rozpoczcie:a. czynnoci organizacyjno-porzdkowe,b. zapoznanie uczniw zcelami zaj iorganizacj pracy podczas zaj.

2. Realizacja kolejno planowanych zaj Nauczyciel wtrakcie poniszych zaj: przekazuje instrukcj wypenienia testu zapoznaje uczniw ze sposobem

posugiwania si wersj elektroniczn testu (mona wykorzysta film instruk-taowy),

nadzoruje wypenianie testu przez uczniw, opisuje skale wchodzce wskad testu oraz wyjania zasady generowania in-

formacji zwrotnej (koniec lekcji pierwszej), przekazuje zasady interpretacji wynikw testu, omawia przykadowy wynik testu (dobrany do klasy, jako najczciej si po-

wtarzajcy np. w klasie z rozszerzeniem biologii i chemii prawdopodobnie najczciej pojawi si zawody: biologiczno-medyczne, rolnicze, a w klasie z rozszerzon matematyk, fizyk, informatyk: nauki cise, inynieryjno-techniczne) (mona wykorzysta film instruktaowy),

wskazuje moliwoci, wynikajce zwykorzystania testu wplanowaniu kariery edukacyjnej izawodowej licealistw,

dzieli uczniw na grupy na zasadzie podobiestwa uzyskanych wynikw bu-rza mzgw, dyskusja nad znaczeniem wynikw iich wykorzystania wplano-waniu kariery zawodowej,

wskazuje na moliwoci znalezienia pracy na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim z odniesieniem do poszczeglnych obszarw eduka-cyjno-zawodowych, ktre diagnozuje test,

dba o porzdek i dyscyplin pracy, udziela wskazwek, konsultuje wypowiedzi, reaguje w sytuacjach problemo-

wych.

3. PodsumowaniePozyskanie informacji zwrotnej od uczniw na nastpujce pytanie:Co, oprcz wynikw Testu Edukacja Zawd, powiniene wzi pod uwag wybie-rajc dla siebie studia wysze, zawd?

36


wiczenie 1.Po diagnozie preferencji edukacyjno - zawodowych, przeanalizuj swoje sabe imoc-ne strony, odnie je do osoby przedsibiorczej, anastpnie zastanw si, jak moesz zmieni swoje wady. Nastpnie okrel swoje cele edukacyjne (kierunek studiw) iza-wodowe (wybrany zawd).

wiczenie 2.Na podstawie wynikw testu oraz analizy swoich mocnych isabych stron, opracuj Indywidualny Plan Dziaania, zaplanuj poszczeglne kroki swojej kariery zawodo-wej, postaw krtko- idugoterminowe cele, okrel konkretne dziaania, ktre musisz podj, aby osign postawione cele.

Karty pracy do powielenia, ktre mona wykorzysta do powyszych wicze znajduj si na kocu poradnika.

Zapowied nastpnych zaj.Zadanie pracy domowej

wiczenie1. Korzystajc np. zzasobu Internetu, informacji przekazywanych przez media,

przedstaw oglne trendy na rynku pracy.2. Wyjanij, co rozumie si przez pojcie zawody przyszoci, zawody deficy-

towe, zawody nadwykowe.3. Dokonaj przemyle na nastpujcy temat: jak zmiany demograficzne ludno-

ci wkraju wpywaj na oczekiwania rynku pracy?

Przeanalizuj ofert ksztacenia wybranej uczelni, zgodnie zobszarem zawodowym iwynikiem podanym winterpretacji Testu Edukacja Zawd.

37

Rozdzia 3. Test Edukacja Zawd i Firma symulacyjna

Test Edukacja Zawd, mimo e moe by uywany jako niezalena metoda do diagnozy szeroko pojtych preferencji edukacyjno-zawodowych, zosta skonstru-owany jako komplementarne narzdzie do Firmy symulacyjnej gry decyzyjnej, kt-ra rwnie zostaa opracowana w ramach projektu Innowacyjne metody ksztacenia w obrbie przedsibiorczoci.

Wyniki testu mog posuy nauczycielowi w przypisywaniu rl w trakcie zaj powiconych Firmie symulacyjnej. Nauczyciel znajc predyspozycje zawodowe uczniw moe przypisa im adekwatne role, jakie mog peni w czasie gry, a tym samym zapewni im wiadome w niej uczestnictwo.

Wykorzystujc zatem obie czci narzdzia Test Edukacja Zawd i Firm sy-mulacyjn w procesie edukacyjnym w ramach przedmiotu podstawy przedsibior-czoci powinno si najpierw przeprowadzi diagnoz preferencji edukacyjno-zawo-dowych. Poszczeglnym predyspozycjom zawodowym mona przypisa role, jakie naley przydzieli uczestnikom gry decyzyjnej. W tabeli 3 zamieszczono propozycje poczenia wynikw Testu Edukacja Zawd z rolami, ktre uczniowie mog od-grywa w Firmie symulacyjnej.

Tabela 3. Propozycje poczenia wynikw Testu Edukacja Zawd z rolami w Firmie symulacyjnej

Nazwa stano-wiska rola

wdziale Firmy symulacyjnej

Opis roli penionej w dzialeWyniki Testu Edukacja Zawd

1. Prezes Zarzdu Koordynacja i kontrola dziaa poszcze-glnych graczy, podejmowanie rozstrzy-gajcych decyzji w przypadku rnic zda wgrupie. Ucze w tej roli powinien spraw-dzi przed zapisaniem gry poprawno wszystkich podjtych decyzji, a nastpnie dokona jej zapisu (arkusz Menu).

Zawody zwizane z gospodark i ad-ministracj oraz Za-wody prawnicze

38

Rozdzia3 TestEdukacjaZawdiFirmasymulacyjna

2. Kierownik Biu-ra Zarzdu

Wspiera prac Zarzdu, w szczeglnoci zajmuje si archiwizacj decyzji podejmo-wanych przez graczy (w szczeglnoci za-pisw dotyczcych udziau w przetargach - oferowanej ceny, jako, itd.) oraz odpo-wiada za przekazanie i odbir od nauczycie-la plikw z gr. W przypadku braku takiej roli w grze, obowizki w zakresie archiwi-zacji decyzji podejmowanych przez gra-czy (w szczeglnoci zapisw, dotyczcych udziau w przetargach oferowane ceny, ja-ko, itd.) przejmuje osoba odpowiedzialna za sprzeda, za pozostae obowizki przej-muje Prezes zarzdu.

Zawody zwizane z gospodark i ad-ministracj oraz Za-wody usugowe

3. Dyrektor Dzia-u Finansowe-go

Odpowiedzialny za sytuacj finansow firmy, w szczeglnoci moe przeprowadza sy-mulacje dotyczce przychodw i kosztw, wyniku finansowego oraz sytuacji pieni-nej firmy (arkusz gry Sprawozdania_finan-sowe) a take odpowiada za operacje ban-kowe zwikszania/spat kredytw, w tym szczeglnie kredytu lombardowego, a take za stan lokat (arkusz Kredyty_i_lokaty).

Zawody zwizane z naukami cisymi oraz Zawody zwi-zane z gospodark iadministracj

4. Dyrektor ds.Zarzdza-nia ikontroli Jakoci

Odpowiedzialny za dostosowanie poziomu jakoci do celw jakociowych grupy oraz wymaga klientw, w szczeglnoci musi sprawdza poziom jakoci w stosunku do konkurencji i do oczekiwa klientw (ar-kusz Przetargi), a take odpowiada za pod-niesienie jakoci i koszty z tym zwizane (arkusz jako).

Zawody spoeczne, Zawody usugowe oraz Zawody huma-nistyczne

5. Dyrektor ds.Zatrudnie-nia

Odpowiedzialny za utrzymanie odpo-wiedniego poziomu wydajnoci pracow-nikw (arkusz Zatrudnienie_i_szkolenie); w szczeglnoci podejmuje po konsultacji decyzje co do poziomu zatrudnienia oraz iloci szkole; prowadzi symulacje w opar-ciu ozdefiniowane stawki kosztw.

Zawody artystycz-ne, Zawody spo-eczne, Zawody opiekuczo-wycho-wawcze, Zawody humanistyczne oraz Zawody zwizane znaukami cisymi

39

Rozdzia3TestEdukacjaZawdiFirmasymulacyjna

6. Dyrektor ds.Sprzeday iMarketingu

Odpowiedzialny za zgoszenie grupy do przetargw, ktrych wygranie jest rwno-znaczne z realizacj usugi (arkusz Prze-targi); w szczeglnoci analizuje przetargi dostpne wdanym okresie gry pod ktem wymaga klienta ikonsultuje to zpozosta-ymi czonkami zespou; analizuje rozstrzy-gnite w poprzednim okresie decyzyjnym przetargi (wasnej grupy i grup konku-rencyjnych) w celu okrelenia optymalnej strategii udziau wprzetargach; po konsul-tacjach dotyczcych ceny zgasza grup do udziau wprzetargach.

Zawody spoeczne, Zawody usugowe, Zawody humani-styczne, Zawody zwizane z gospo-dark i administra-cj, Zawody zwi-zane z naukami cisymi

Mechanizm przypisywania rl moe by dwojaki. W podstawowym wariancie nauczyciel moe zaproponowa podjcie okrelonej roli uczniowi, ktry ma wyso-kie rezultaty wdanej skali testu, posugujc si przedstawionymi powyej zasadami doboru rl wedug wynikw testu. Ucze sprawdza wwczas swoje preferencje ido-wiadcza typowych dla danego zawodu sytuacji decyzyjnych.

Drugi wariant wykorzystania wynikw testu w grze symulacyjnej bazuje na celu edukacyjno-doskonalcym i zmierza do usprawnienia tych obszarw, ktre s u ucznia wzgldnie najsabiej uksztatowane, sdzc w oparciu owyniki testu, amimo to preferencje edukacyjno-zawodowe ucznia obejmuj dan grup kierun-kw ksztacenia/pracy. Nauczyciel proponuje wwczas uczniowi podjcie wgrze ta-kiej roli, ktra odpowiada zawodom, dla ktrych wyniki testu s niskie, cho dana rola zawodowa ley wsferze zainteresowania ucznia.

Wmiar moliwoci, wynikajcych zczasu, jakim dysponuje nauczyciel, mona te zaproponowa uczniom skonfrontowanie si wdwch kolejnych rozgrywkach gry zrolami zgodnymi zpreferowanymi oraz przeciwstawnymi do nich. Takie przypisa-nia, jeeli bd prowadzone wdanej rozgrywce wjednolitym wariancie dla wszystkich uczniw, powinny czciowo wpywa na rezultaty gry. Uczniowie grajcy wzespo-ach stworzonych woparciu oprzypisanie rl zgodne zpreferencjami wskazywanymi przez test Edukacja Zawd powinni uzyskiwa wysze wyniki, ni po przypisaniu do zespow woparciu odobr rl niezgodny zpreferencjami. Takie dowiadczenie, omwione zuczniami po rozegraniu gry moe da im dodatkowe wskazanie, dotycz-ce wanoci kierowania si wasnymi zainteresowaniami ipreferencjami wwyborze kierunku dalszego rozwoju edukacyjno-zawodowego. Oczywicie rnice wynikw nie zawsze musz by wyraziste, std konieczno traktowania takiego dodatkowe-go wariantu wycznie jako uzupeniajcego eksperymentu, podejmowanego jedynie wklasach wktrych gra przebiega szybko ijest odbierana przez uczniw jako atwa. Jest to jedna zrozszerzajcych form zaj moliwych do przeprowadzenia dziki inte-gracji narzdzi Test Edukacja Zawd gra Firma symulacyjna.

41

Rozdzia 4. Podstawy koncepcyjne i teoretyczne testu

Poszczeglne skale testu obszary edukacyjno-zawodowe nawizuj do Rozpo-rzdzenia Rady Ministrw zdnia 6 maja 2003 r. (Dz. U. nr 98, poz. 895 zdnia3czerw-ca 2003r.), ktre zawiera Polsk Klasyfikacj Edukacji. Klasyfikacja ta odnosi si do Midzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Edukacji (International Standard Classification of Education - ISCED 97), opracowanej przez UNESCO. Dokument ten wymienia dziewi gwnych grup edukacyjnych (Ksztacenie, Nauki humani-styczne i sztuka, Nauki spoeczne, gospodarka i prawo, Nauka, Nauki techniczne, Rolnictwo, Nauki medyczne, Usugi, Siy zbrojne iobrona kraju), podzielonych na dwadziecia dwie podgrupy, ktrym przypisano rne kierunki studiw wyszych. Wopisie obszarw edukacji izawodw wzito te pod uwag Krajowe Ramy Kwali-fikacji (Chmielecka, 2010).

Uwzgldniajc kryterium gwnych grup i podgrup ksztacenia (specjalnoci, kierunkw studiw, dyscyplin nauki), wymienionych wtym dokumencie, eksperci opracowali trzynacie obszarw edukacyjnych, ktre byy podstaw trzynastu skal tworzonego testu. Cz podgrup wymienianych w Polskiej Klasyfikacji Edukacji poczono na zasadzie podobiestwa pod wzgldem wymaga maturalnych irekru-tacyjnych na uczelnie wysze oraz zainteresowa poszczeglnymi przedmiotami, co jest istotne przy podejmowaniu rnych kierunkw studiw. Niektre kategorie s rwnie podobne pod wzgldem rodowiska czy charakteru pracy.

Wyrniono nastpujce obszary edukacyjno-zawodowe:1. Zawody opiekuczo-wychowawcze;2. Zawody artystyczne;3. Zawody humanistyczne;4. Zawody spoeczne;5. Zawody zwizane zgospodark iadministracj;6. Zawody prawnicze;7. Zawody biologiczno-medyczne;8. Zawody zwizane znaukami cisymi;9. Zawody inynieryjno-techniczne;10. Architektura ibudownictwo;

42

Rozdzia4 Podstawykoncepcyjneiteoretycznetestu

11. Zawody rolnicze;12. Zawody usugowe;13. Suby mundurowe.Powyszy podzia by podstaw do tworzenia nowego testu i punktem wyjcia

wpsychometrycznej procedurze opracowywania testu. Kademu zwyodrbnionych na podstawie Polskiej Klasyfikacji Edukacji obszarw zawodowych, przypisano kon-kretne kierunki studiw oraz zawody, jakie mona po ukoczeniu danych studiw wykonywa. Specyfika icharakter poszczeglnych grup zawodw bya podstaw ko-lejnego etapu prac - opracowania wyjciowej puli twierdze.

Tworzc pozycje testowe starano si, aby odzwierciedlone wnich zostay prefe-rencje, zainteresowania oraz predyspozycje zawodowe iedukacyjne, atake postawy, uzdolnienia, umiejtnoci icechy osobowoci, kluczowe przy wyborze edukacji na poziomie studiw wyszych, atym samym przy okrelaniu cieki zawodowej przez licealistw.

Zainteresowania, to czynnik brany pod uwag przez osoby dokonujce wyboru zawodu wpierwszej kolejnoci. Zainteresowania mona rozpatrywa zdwch per-spektyw jako waciwoci ludzi ijako atrybuty obiektu zainteresowania. Zaintere-sowania rozumiane jako waciwoci, s zwykle ujmowane jako rdo motywacji, ktra pobudza czowieka do dziaania, zgodnie zpragnieniami wsytuacji, kiedy ist-nieje moliwo swobodnego wyboru (Hurlock, 1985, s. 244). Zainteresowania za-wodowe mona uzna za wzgldnie stabilne waciwoci indywidualne, wpywajce na zachowanie poprzez preferencje wobec okrelonych rodzajw aktywnoci zawo-dowej irodowiska pracy (Iddekinge, Putka, Campbell, 2011, s. 14). Takie przekro-jowe ujcie podkrela trwao zainteresowa, wykraczajc poza kontekst aktualnej sytuacji czowieka. Stabilno zainteresowa jest wanym czynnikiem motywujcym do rozwoju edukacyjno-zawodowego, anastpnie efektywnoci wdziaaniu zawodo-wym.

Silnie zaznaczone, trwale przejawiane zainteresowania mog by jednym ze wskanikw postaw, stanowicych perspektywiczne uwarunkowanie aktywnoci edukacyjno-zawodowej. Postawy s definiowane jako trwaa ocena pozytywna lub negatywna ludzi, obiektw ipoj (Aronson, Wilson, Akert, 2006, s. 313). Najcz-ciej wyrniane elementy skadowe postawy to komponent poznawczy, emocjonal-ny ibehawioralny. Postawy nie maj tak specyficznego, wskiego wpywu na decyzje zawodowe, jak zainteresowania, jednak ich horyzont czasowy jest szerszy. Postawy wpywaj nie tyle na wybr konkretnego zawodu, co raczej dziedziny edukacyjno-zawodowej, rozumianej jako np. zawody zwizane zpomoc lub zpienidzmi, czy te wywieraniem wpywu na zmiany spoeczne lub rozwj gospodarczy, bd naukowy.

Predyspozycje ujmuje si jako wrodzone, czasem take nabyte sprawnoci wza-kresie jakiej okrelonej dziedziny, ale te jako skonnoci. Predyspozycje bywaj cz-sto czone z zainteresowaniami jednostki (Szewczuk, 1985, s. 66-67). Do pojcia predyspozycji bywaj rwnie wczane uzdolnienia. Mona przyj, e wyranie ukierunkowane isilnie zaznaczone predyspozycje wokrelonej dziedzinie, to uzdol-

43

Rozdzia4Podstawykoncepcyjneiteoretycznetestu

nienia. Cho intuicyjnie jasne, pojcie predyspozycji jest szerokie inieostre. Split-ter (2010, s. 210-211) wymienia a 30 poj uywanych zamiennie zdyspozycjami izblion liczb rnorodnych definicji tego pojcia, zwracajc uwag na ich aspekty fizyczne ipsychiczne.

Struktura osobowoci integruje wszystkie powysze aspekty wjedn funkcjonaln cao, ukierunkowujc wikszo aktywnoci czowieka. Osobowo bywa trakto-wana jako struktura dynamicznie regulujca odpowied na zmieniajce si warunki oraz jako zestaw stabilnych, niezmiennych wcigu ycia cech. Na osobowo rozu-mian jako zestaw cech skadaj si obserwowalne zachowania, uczucia, myli imo-tywy, dziki czemu osobowo ujawnia si wformie stabilnych, spjnych wzorcw funkcjonowania wrnorodnych sytuacjach, pozwalajcych przewidywa przysze dziaania czowieka idokonywane wybory yciowe, wtym zawodowe (Pervin, 2002, s. 49-75).

45

Rozdzia 5. Procedura konstruowania testu

Wtym rozdziale zaprezentowano kolejne etapy prac nad konstrukcj Testu Edu-kacja Zawd, ktre przeprowadzono wpodejciu psychometrycznym teoretyczno-kryterialnym, szeroko stosowanym wpsychologii.

5.1. Tworzeniewyjciowejpulitwierdze

Woparciu oprzedstawione wrozdziale czwartym rozwaania dotyczce preferen-cji, zainteresowa, predyspozycji, postaw, uzdolnie, umiejtnoci icech osobowoci istotnych przy wyborze edukacji idrogi zawodowej oraz zaproponowane, na podsta-wie Polskiej Klasyfikacji Edukacji obszary edukacyjno-zawodowe, eksperci sporz-dzili pozycje testowe. Wtym etapie pracy wydatny udzia miaa Pani Danuta Saga.

Zostaa opracowana wyjciowa pula 485 twierdze, na ktre moliwe byo udziele-nie odpowiedzi zgodnie znastpujc skal: zdecydowanie nie zgadzam si nie zga-dzam si nie mam zdania (rwnie trafne jak nietrafne) zgadzam si zdecydo-wanie zgadzam si. Cz twierdze miao odwrcon skal odpowiedzi. Starano si uywa czsto stosowanych, jednoznacznych, zrozumiaych dla licealisty wyrae.

Twierdzenia zostay poddane ocenie trzech sdziw kompetentnych doradcw zawodowych zwieloletnim dowiadczeniem. Zadaniem sdziw bya ocena, na ile dane twierdzenie dobrze diagnozuje preferencje poszczeglnych obszarw edukacyj-no-zawodowych. Sdziowie posugiwali si skal od 1 do 7, gdzie 1 oznaczao zu-penie nie pasuje, a7 wpeni pasuje. Dodatkowo sdziowie mogli zaproponowa modyfikacj twierdze. Do dalszego etapu prac nad testem weszy twierdzenia, dla ktrych rednia ocen sdziw kompetentnych bya wiksza lub rwna 5,67. Przy-jcie arbitralnie ustanowionego na wysokim poziomie progu wczenia pozwolio zmniejszy liczb twierdze testowych do 43% puli wyjciowej. Dziki zastosowanej metodzie wdalszej pracy nad testem, wzito pod uwag twierdzenia onajwyszej trafnoci wocenie sdziw kompetentnych. Na poszczeglne wymiary edukacyjno-zawodowe przypadao od 11 do 18 twierdze. cznie do bada standaryzacyjnych weszo 207twierdze. Na koniec tego etapu zostay one poddane ocenie pod wzgl-dem jzykowym.

46

Rozdzia5 Procedurakonstruowaniatestu

5.2.Procedurabada

Wcelu oceny waciwoci psychometrycznych poszczeglnych twierdze iwy-brania tych, ktre wejd do ostatecznej wersji testu, przeprowadzono dwuetapowe badania oparte na zaoeniach Klasycznej Teorii Testw, na oglnopolskiej prbie licealistw. Starano si dobra uczniw do bada wsposb reprezentatywny dla ro-dowiska licew oglnoksztaccych uwzgldniajc kryteria: pci, wieku (wszystkie klasy), rnorodnoci profili (rozszerze przedmiotowych), miejscowoci, w kt-rej mieci si szkoa (mae idue miejscowoci zkadego wojewdztwa). Podstaw okrelenia struktury prby byy dane statystyczne opisujce liczb licew wPolsce wpodziale na due imae miejscowoci oraz dane oliczebnoci dziewczt ichopcw zdajcych matur. Dane pochodziy zrocznikw statystycznych iinformacji publiko-wanych przez Centraln Komisj Egzaminacyjn. Wzito pod uwag take struktur najczciej wystpujcych wszkoach profili uzyskan poprzez wasn analiz ofert szk zamieszczanych winternetowych systemach rekrutacyjnych. Informacje prze-kazywane ankieterom prowadzcym badania wcaej Polsce jednoznacznie wskazy-way, wjakim rodowisku maj przeprowadzi badania iile osb, zjakiego poziomu klasowego maj zbada.

Wpierwszym etapie zmierzano do weryfikacji podstaw koncepcyjnych, na kt-rych oparto konstruowanie testu iwstpnej oceny wasnoci poszczeglnych pozycji testowych. Celem tego etapu byo take dokonanie oceny trafnoci kryterialnej te-stu wodniesieniu do kryterium zewntrznego. Kady zbadanych wpierwszym eta-pie wypeni internetow wersj testu zawierajc 207 twierdze ze wstpnej puli. Dodatkowo kady badany zosta poproszony owybr trzech obszarw edukacyj-no-zawodowych, ktrymi jest zainteresowany. Wybr by dokonywany z trzynastu obszarw zawodowych (proponowanych skal testu). Ankieterzy poprosili rwnie wychowawcw badanych uczniw owskazanie, ktre obszary zawodowe, ich zda-niem, s zgodne zpredyspozycjami ich wychowankw.

T sam wersj testu zostali przebadani studenci, reprezentujcy trzynacie wyo-nionych obszarw edukacyjno-zawodowych. Do bada starano si dobra studentw rnych kierunkw studiw stacjonarnych (dziennych) tak, aby poszczeglne obsza-ry reprezentowane byy przez szerokie spektrum kierunkw studiw. Badaniami zo-stali objci studenci zuczelni wcaej Polsce.

Po zebraniu wynikw zpierwszego etapu bada, przeprowadzono analiz waci-woci psychometrycznych poszczeglnych pozycji testowych icaego testu. Procedu-ra zmierzaa do przygotowania drugiej wersji narzdzia omniejszej liczbie twierdze oraz weryfikacji waciwoci psychometrycznych. Kryterium doboru bya ocena waciwoci psychometrycznych twierdze, przeprowadzona na podstawie wynikw bada, wykonanych w pierwszym etapie. Ilociowe charakterystyki opisowe oraz analiza czynnikowa przeprowadzona wmodelu opisanym wkolejnych rozdziaach, byy podstaw doboru twierdze do drugiej wersji testu. Do puli twierdze wdrugiej

47

Rozdzia5Procedurakonstruowaniatestu

wersji testu wczono te pozycje, dla ktrych skono ismuko rozkadu odpowie-dzi wskazywaa na najwysze podobiestwo do rozkadu normalnego. Po wstpnej ocenie skonoci ismukoci twierdze, poddano je analizie czynnikowej iwyodrb-niono te, ktrych adunek czynnikowy wnoszony do skali, do ktrej twierdzenie byo wczane by najwikszy. Wrezultacie analizy pozostawiono wtecie 162twierdzenia wybrane zpierwotnej puli 207.

Wdrugim etapie bada zmierzano do stworzenia ostatecznej wersji narzdzia i weryfikacji jego waciwoci psychometrycznych. By to etap testowania i udosko-nalania wstpnej wersji testu, w ktry zaangaowanych byo blisko 160 nauczycieli podstaw przedsibiorczoci wraz ze swoimi uczniami z caej Polski. Wersj licz-c 162 twierdzenia przeprowadzono ponowne badania na duej, oglnopolskiej prbie licealistw. Procedura badawcza zastosowana w drugim etapie bada bya skierowana wycznie do uczniw, nie badano ju studentw i nauczycieli. Podsu-mowaniem drugiej tury bada bya ponowna ocena wasnoci psychometrycznych twierdze i caego testu. Ocena skonoci, smukoci oraz ponowna analiza czynni-kowa zmierzaa do dalszej redukcji liczby twierdze, zgodnie z postulatami zgasza-nymi przez osoby badane, jak i przez ankieterw oraz nauczycieli. Przeprowadzono te weryfikacj waciwoci psychometrycznych finalnej wersji narzdzia. Analiza kocowa zostaa przeprowadzona na danych pochodzcych z bada ponad 7400 li-cealistw. Do ostatecznej wersji testu wczono zestaw 107 twierdze. Twierdzenia te zostay wyonione z puli 162 pozycji poddanych weryfikacji w trakcie drugiego etapu bada.

5.3.Strukturaprbyuczestniczcejwbadaniach

Waciwoci psychometryczne pierwszej wersji narzdzia liczcej 207 twierdze oceniono woparciu obadanie prby liczcej cznie 1348 osb. Wjej skad weszo 937 uczniw i411 studentw. Wstpna analiza danych, uzyskanych wbadaniach po-wyszej grupy wskazywaa, e niewielka grupa osb badanych wypenia test wspo-sb wiadczcy oryzyku nierzetelnoci lub tendencyjnoci. Woparciu orozkady czstoci odpowiedzi na poszczeglne twierdzenia wyeliminowano z prby dane respondentw zjakimikolwiek brakami danych, atake osb zaznaczajcych mak-symaln dla prby ilo kategorii rodkowych i skrajnych grnych oraz dolnych. Wkadym przypadku usunito dane 5% osb onajwikszej liczbie odpowiedzi skraj-nych i rodkowych. Ostatecznie w skad prby walidacyjnej pierwszej wersji testu liczcej 207twierdze weszy 1024 osoby, wtym 709 uczniw i315 studentw.

Grupa uczniw badana wpierwszym etapie bya zoona w2/3 zkobiet, co jest typowe dla szk licealnych. Wrd uczniw przewaay osoby zmiejscowoci do 25 tys. mieszkacw (58%). Studenci czciej wywodzili si zmiejscowoci powy-ej 25tys. mieszkacw (51,1%). Badaniami objto przedstawicieli wszystkich wo-

48


jewdztw. Wzgldnie najliczniej byy reprezentowane osoby zwojewdztwa pomor-skiego (15,1%) ilskiego (10,9%). Najmniej badanych wywodzio si zwojewdztwa zachodniopomorskiego (0,6%), kujawsko-pomorskiego (2,5%), lubuskiego (3,5%) oraz mazowieckiego (3,8%). Pozostae wojewdztwa byy reprezentowane wpropor-cji od 5% do 8,5%.

Badaniami objto przede wszystkim uczniw klas drugich. Bya to sytuacja ade-kwatna do celw konstrukcji narzdzia, adresowanego do uczniw, przygotowuj-cych si do podjcia decyzji zawodowych, koniecznych do werbalizacji, w trakcie wskazywania przedmiotw egzaminacyjnych, na pocztku trzeciej klasy liceum. Struktura pciowa na poszczeglnych poziomach wiekowych bya statystycznie jed-norodna (c2 = 1,23; p < 0,540). Profile nauczania osb, objtych badaniami wpierw-szym etapie byy reprezentowane wproporcjonalny ilociowo sposb, po ok. 20% zkadego profilu (typu rozszerze). Wprzeciwiestwie do wszystkich pozostaych klas, wklasach zrozszerzeniami zmatematyki ifizyki byo wicej mczyzn ni ko-biet. Jest to typowa waciwo uczniw licew. Zpowyszego powodu struktura pci uczniw klas ornym typie rozszerze przedmiotowych rnia si istotnie staty-stycznie (c2 = 80,24; p < 0,001).

Studenci objci badaniami wpierwszym etapie walidacji testu stanowili grup od-niesienia wprocesie oceny trafnoci testu, ich dane nie byy podstaw do wyodrb-nienia skal testu ijego normalizacji. Grupa ta skadaa si z205 kobiet i110 mczyzn, reprezentujcych kierunki, zaliczone do trzynastu obszarw edukacyjno-zawodo-wych, bdcych podstaw konstrukcji testu. Wposzczeglnych obszarach zbadano od 4,8% do 10,5% cznej grupy studentw. Roczniki studiw 1-4 byy reprezento-wane jednorodnie. Wbadaniach uczestniczyo wzgldnie mniej osb z rocznikw 5 i6 (medycyna). Struktura pciowa reprezentantw poszczeglnych profili rni-a si istotnie, co jest typowe dla specyfiki kierunkw technicznych wporwnaniu np. z kierunkami opiekuczo-wychowawczymi czy humanistycznymi (c2 = 78,34; p < 0,001).

Badania drug wersj testu, liczc 162 twierdzenia, przeprowadzono w grupie 8014 osb. Cz badanych nie speniaa jednak kryteriw kwalifikacji do prby nor-malizacyjnej, ze wzgldu na nauk w szkoach innych, ni licea oglnoksztacce, braki odpowiedzi na cz pozycji testowych, tendencyjnie niespjne odpowiedzi na pytania metryczki. Po eliminacji nieprawidowych danych pozostawiono do analizy kompletne wyniki 7432 osb.

Grupa osb zbadanych w drugiej turze walidacji skadaa si w wikszoci z dziew-czt (wykres 2).

49


Wykres 2. Pe osb badanych ostateczn wersj testu

Osoby badane wywodziy si przede wszystkim z miejscowoci powyej 25 tys. mieszkacw (71,3%). W maych miejscowociach zbadano istotnie wicej dziew-czt, ni chopcw (c2 = 56,29; p < 0,001) (tabela 4).

Tabela 4. Struktura grupy badanej ostateczn wersj testu miejsce zamieszkania

PeKobiety Mczyni Ogem

Liczeb-no %

Liczeb-no %

Liczeb-no %

W i e l k o miejscowoci

< 25 tys. 1459 31,8 671 23,6 2130 28,7> 25 tys. 3136 68,2 2167 76,4 5303 71,3

Wojewdztwo

dolnolskie 201 4,4 100 3,5 301 4,0kujawsko-pomorskie 287 6,2 166 5,8 453 6,1lubelskie 399 8,7 292 10,3 691 9,3lubuskie 169 3,7 112 3,9 281 3,8dzkie 411 8,9 304 10,7 715 9,6maopolskie 195 4,2 176 6,2 371 5,0mazowieckie 236 5,1 130 4,6 366 4,9opolskie 256 5,6 127 4,5 383 5,2podkarpackie 530 11,5 201 7,1 731 9,8podlaskie 139 3,0 90 3,2 229 3,1pomorskie 479 10,4 288 10,1 767 10,3lskie 372 8,1 194 6,8 566 7,6witokrzyskie 273 5,9 211 7,4 484 6,5warmisko-mazurskie 197 4,3 123 4,3 320 4,3wielkopolskie 281 6,1 202 7,1 483 6,5zachodniopomorskie 170 3,7 122 4,3 292 3,9

50


Poszczeglne wojewdztwa byy reprezentowane wzrnicowanym stopniu, od 3,1% dla woj. podlaskiego do 10,3% dla pomorskiego. Midzy wojewdztwami tak-e wystpoway istotne rnice wstrukturze pci zbadanych uczniw (c2 = 82,54); p < 0,001).

Proporcja uczniw zklas pierwszych bya nisza, ni uczniw zklas drugich itrze-cich. Jest to adekwatne do celw testu przygotowanego przede wszystkim zmyl odrugo- itrzecioklasistach, podejmujcych decyzje, co do wyboru przedmiotw ma-turalnych idalszej cieki edukacyjno-zawodowej (tabela 5).

Tabela 5. Struktura grupy badanej ostateczn wersj testu profil klasy

PeKobiety Mczyni Ogem

Liczeb-no %

Liczeb-no %

Liczeb-no %

Klasa1 969 21,1 552 19,5 1521 20,52 1960 42,7 1192 42 3152 42,43 1666 36,3 1093 38,5 2759 37,1

Profil / typ rozszerzenia

matematyczno-fizyczny 639 13,9 985 34,7 1624 21,9humanistyczny 1044 22,7 386 13,6 1430 19,2biologiczno-chemiczny 939 20,4 328 11,6 1267 17jzykowy 274 6 69 2,4 343 4,6inny 1699 37 1069 37,7 2768 37,2Ogem 4595 100 2837 100 7432 100

Liczba dziewczt ichopcw zposzczeglnych poziomw klasowych nie rnia si istotnie (c2 = 4,88; p < 0,087). Odsetki osb zklas ornych profilach byy zbli-one, oprcz profilu jzykowego, reprezentowanego wzgldnie mniej licznie. Due zrnicowanie autorsko tworzonych przez szkoy profili czcych rne przedmio-ty wiodce spowodowaa te znaczne rozbudowanie grupy zaliczonej do innych. Struktura pci wposzczeglnych profilach bya istotnie rna (c2 = 522,1; p < 0,001).

5.4. Analizawaciwocipsychometrycznychtwierdzeoraztworzenieskal

Skale testu wostatecznej wersji uzyskano woparciu owyniki analizy czynniko-wej. Wcelu walidacji trafnoci teoretycznej odniesiono rezultaty analizy do zaoe konstrukcji testu. Woparciu oodpowiedzi respondentw zgrupy walidacyjnej, na poszczeglne pozycje testowe, usunito zpuli 162 twierdze te, ktre charakteryzo-way si wysok skonoci iniskimi zasobami zmiennoci wsplnej. Na pozostaych

51


115 twierdzeniach przeprowadzono ocen struktury czynnikowej testu, za pomoc analizy czynnikowej, metod gwnych skadowych irotacj ortogonaln Varimax. Proporcja wariancji moliwej do wyjanienia za pomoc analizy czynnikowej bya wysoka (K-M-O= 0,96). Pozycje testowe uwzgldnione wanalizie byy powizane, poziom istotnoci testu sferycznoci Bartletta wynosi poniej 0,001, co umoliwia-o poprawne przeprowadzenie analizy. Uzyskano 14 czynnikw, dotyczcych mery-torycznej zawartoci narzdzia, ktrych struktura treciowa stanowi potwierdzenie wymiarw teoretycznych.

Czynniki wyodrbnione ztestu wyjaniay 57,8% wariancji wynikw testu. Ostat-ni zczynnikw, wktrego skad weszy trzy twierdzenia, zosta wyczony zdalszej analizy. Pominito take 5 twierdze ozblionej przynalenoci do rnych czynni-kw iwzgldnie niskich adunkach czynnikowych. Po usuniciu tych 8 pozycji testo-wych, wostatecznej konstrukcji testu liczcego 107 twierdze, przyjto rozwizanie ztrzynastoma skalami, wynikajcymi zteoretycznej struktury narzdzia, kwalifiku-jc twierdzenia do skal wsposb zgodny zwynikami analizy czynnikowej. Skalom nadano nazwy, po sprawdzeniu, jakie twierdzenia weszy w skad poszczeglnych czynnikw. Nazewnictwo skal oparto na terminologii, opisujcej obszary edukacyj-no-zawodowe, zdefiniowane wRozporzdzeniu Rady Ministrw zdnia 6 maja 2003 r. (Dz. U. nr 98, poz. 895 zdnia 3 czerwca 2003r.), ktre zawiera Polsk Klasyfikacj Edukacji. adunki czynnikowe twierdze s zawarte wtabeli zamieszczonej wanek-sie.

Moliwym odpowiedziom na pozycje testowe (zdecydowanie nie zgadzam si nie zgadzam si nie mam zdania (rwnie trafne jak nietrafne) zgadzam si zde-cydowanie zgadzam si) przypisano punkty od 1 do 5. Na tej podstawie obliczono sumy wynikw punktowych oraz odchylenia standardowe dla skal. Ilo twierdze, ktre zostay wczone do poszczeglnych skal, waciwoci testu oraz porwnanie wynikw rednich, wgrupach, wpodziale na pe, przedstawia tabela 6.

52


Tabela 6. Waciwoci skal testu oraz porwnanie wynikw rednich midzy kobietami imczyznami

SkalaLiczba twier-dze

Pe PorwnanieKobiety Mczyni Ogem

t p < dM SD M SD M SD

Zawody opiekuczo-wychowawcze 12 43,29 8,83 34,93 8,78 40,10 9,70 39,72 0,001 0,95Zawody artystyczne 10 31,69 8,87 25,64 8,99 29,38 9,39 28,41 0,001 0,68Zawody humanistyczne 8 22,41 6,85 19,68 6,72 21,37 6,93 16,77 0,001 0,40Zawody spoeczne 6 22,76 3,69 21,35 4,09 22,22 3,91 15,03 0,001 0,37Zawody zwizane zgospodark iadministracj 5 13,34 4,59 13,62 4,08 13,45 4,40 -2,79 0,005 0,06Zawody prawnicze 8 20,56 6,23 23,98 6,52 21,87 6,56 -22,34 0,001 0,54Zawody biologiczno-medyczne 12 34,95 11,57 31,10 10,81 33,48 11,44 14,53 0,001 0,34Zawody zwizane znaukami cisymi 6 16,53 5,50 19,63 5,61 17,72 5,74 -23,44 0,001 0,56Zawody inynieryjno-techniczne 14 32,14 10,29 48,60 11,42 38,43 13,38 -62,65 0,001 1,53Architektura ibudownictwo 11 32,29 9,14 34,40 8,94 33,10 9,12 -9,72 0,001 0,23Zawody rolnicze 4 10,19 3,69 9,62 3,62 9,97 3,67 6,47 0,001 0,15Zawody usugowe 5 15,21 4,43 13,26 4,40 14,47 4,52 18,45 0,001 0,44Suby mundurowe 6 19,75 4,60 19,89 5,05 19,81 4,78 -1,24 0,217 0,03

Oznaczenia: M rednia; SD odchylenie standardowe; t wynik testu t-Studenta; p poziom istotnoci dla testu t-Studenta; d wspczynnik mocy d-Cohena

Liczba twierdze, wczonych do poszczeglnych skal, mieci si w przedziale od 4 do 14. Wwikszoci spord 13 skal, oprcz jednej (suby mundurowe), wy-stpuj istotne rnice midzy rednimi wynikami dziewczt ichopcw. Wielko efektu oszacowana wspczynnikiem d Cohena, uwzgldniajcym wocenie istotno-ci rnic wielko grup, wskazuje na wysokie rnice wdwch skalach zawodw inynieryjno-technicznych i zawodw opiekuczo wychowawczych. Umiarkowane rnice midzy pciami, dotycz zawodw artystycznych, cisych i prawniczych. Rnice midzy pciami wzakresie pozostaych zawodw s mae, awodniesieniu do zawodw, zwizanych z gospodark i administracj, zawodw rolniczych oraz sub mundurowych, mona je uzna za nieznaczce.

Charakterystyk wynikw skal oraz porwnanie wynikw rednich, wpodziale na poziomy klasowe, przedstawia tabela 7. Etapy edukacji rni si istotnie w9 skalach. Ze wzgldu na rnice midzy podgrupami osb badanych, przygotowano odrbne normy dla pci idla poziomu klasowego.

53


Tabela 7. Waciwoci skal testu oraz porwnanie wynikw rednich midzy poziomami klasowymi

SkalaKlasa Porwnanie

1 2 3F p < 2

M SD M SD M SDZawody opiekuczo-wychowawcze 40,33 9,73 40,33 9,49 39,71 9,92 3,55 0,029 0,001Zawody artystyczne 29,90 9,51 29,88 9,34 28,51 9,32 18,86 0,001 0,005Zawody humanistyczne 22,10 6,90 21,68 6,88 20,61 6,93 28,49 0,001 0,008Zawody spoeczne 22,46 3,95 22,24 3,86 22,07 3,94 5,01 0,007 0,001Zawody zwizane zgospodark iadministracj 13,28 4,49 13,43 4,32 13,56 4,44 2,08 0,125 0,001Zawody prawnicze 21,64 6,60 22,05 6,41 21,79 6,70 2,33 0,097 0,001Zawody biologiczno-medyczne 34,01 11,77 34,12 11,33 32,48 11,31 17,17 0,001 0,005Zawody zwizane znaukami cisymi 17,63 5,85 17,91 5,59 17,54 5,84 3,12 0,044 0,001Zawody inynieryjno-techniczne 37,27 13,26 38,78 13,06 38,67 13,79 7,21 0,001 0,002Architektura ibudownictwo 33,33 9,44 33,52 8,87 32,48 9,19 10,29 0,001 0,003Zawody rolnicze 9,94 3,74 10,11 3,64 9,83 3,66 4,23 0,015 0,001Zawody usugowe 14,29 4,51 14,59 4,50 14,42 4,53 2,50 0,082 0,001Suby mundurowe 19,69 4,81 19,86 4,68 19,81 4,86 0,64 0,527 0,000

Oznaczenia: M rednia; SD odchylenie standardowe; F wynik testu F; p poziom istotnoci dla testu F-Levena.

Rni

Poradnik Test Edukacja - Zawód (1)

Documents

Transcript of Poradnik Test Edukacja - Zawód (1)