1

Popyt i podaż

WYKŁAD 3

2

Rola rynku

Rynek to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.

Rolą rynku jest ustalenie ceny, która sprawia, że ilość dóbr na którą ludzie zgłaszają popyt zostaje zrównana z ilością oferowaną do sprzedaży.

Ceny kierują decyzjami społeczeństwa o tym, co, w jaki sposób i dla kogo jest kupowane.

3

Popyt jako funkcja ceny Popyt to ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić

przy różnym poziomie ceny (ceteris paribus)

Tablica 3.1. Popyt i podaż czekolady

Cena w Euro za tabliczkę)

Popyt (mln tabliczek/rok

0 200

0,1 160

0,2 120

0,3 80

0,4 40

0,5 0

4

Krzywa popytu przedstawia ujemną zależność między ceną a rozmiarami zapotrzebowania przy innych wielkościach stałych.

Wzrost ceny zuboża ludzi, którzy są zmuszeni kupować mniej. Po drugie konsumenci zwykle zastępują to, co drożeje podobnymi dobrami (substytucyjnymi).

5

Podaż jako funkcja ceny

Podaż to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny.

Cena w Euro zatabliczkę)

Popyt(mln tabliczek/

/rok)

Podaż(mln tabliczek/

/rok)

0 200 0

0,1 160 0

0,2 120 40

0,3 80 80

0,4 40 120

0,5 0 160

6

Krzywa podaży ukazuje dodatnią zależność między ceną a ilością oferowanego towaru przy innych wielkościach nie zmienionych.

Krzywa podaży czekolady

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0 50 100 150 200

oferowana ilość (w mln tabliczek rocznie)

cen

a

Podaż (S)

7

Prawo popytu i podaży

Przy pozostałych wielkościach nie zmienionych (ceteris paribus) im niższa jest cena, tym większe zapotrzebowanie.

Przy pozostałych wielkościach nie zmienionych, im wyższa jest cena, tym większa ilość oferowana.

8

Rynek i cena równowagi Cena równowagi (E) to cena przy której rozmiary

zapotrzebowania są równe ilości oferowanej

S – podaż

D - popyt

Rysunek 33. Rynek czekolady

Jeśli dana cena nie jest ceną równowagi samoregulujący się mechanizm rynkowy będzie automatycznie doprowadzał do zrównania się ilości oferowanej i ilości nabywanej

9

Czynniki oddziałujące na popyt 1) ceny innych dóbr powiązanych z danym

dobrem (komplementarnych bądź substytucyjnych),

2) dochody konsumentów (nabywców) 3) gusty i preferencje, moda.

10

Przyczyny wzrostu popytu na opiekę zdrowotną zwiększenie przeciętnej długości życia oraz

przesunięcia w strukturze demograficznej ludności,

rozszerzenie się bazy sektora ochrony zdrowia umożliwiające zaspokajanie większej ilości potrzeb zdrowotnych,

nowe urządzenia i technologie (zwiększenia możliwości wykrywania chorób i leczenia),

wzrost oczekiwań społeczeństwa.

11

Przykłady czynników ograniczających popyt na usługi medyczne Czas przeznaczany na dojazd do lekarza-

Jeśli potrzeba mniej niż 30 min. na przebycie drogi do lekarza, pacjenci częściej korzystają z usług w razie potrzeby

Oczekiwanie przed gabinetem na wizytę- ci, którzy czekają przed gabinetem więcej niż 30 min, korzystają rzadziej z usług służby zdrowia

Współpłacenie pacjenta za usługi medyczne

12

Rodzaje dóbr a popyt

Dobro normalne (zwykłe) to takie dobro, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodów.

Dobro niższego rzędu to takie dobro, na które popyt maleje przy wzroście dochodu (np. wypełnienia stomatologiczne amalgamatowe)

13

Przesunięcia krzywej popytuRysunek 3.4. Wpływ wzrostu cen cukierków na popyt na czekoladę

Przy niskich cenach cukierków krzywa popytu na czekoladę przebiega to DD, a równowaga rynkowa występuje w punkcie E. Wzrost cen cukierków zwiększa popyt na czekoladę, krzywa popytu przesuwa się do położenia D'D'. Poziom nowej równowagi jest w punkcie E'.

14

Metoda statyki porównawczej

polega na zmianie jednej z wielkości przyjmowanych za stałe i badaniu wpływu tej zmiany na cenę równowagi i odpowiadające jej wielkości popytu i podaży.

15

Czynniki kształtujące podaż

technika - postęp techniczny spowoduje przesunięcie krzywej podaży w prawo

koszty produkcji: siła robocza, maszyny i urządzenia, energia, surowce - spadek cen poszczególnych czynników pobudza producentów do zwiększania produkcji – krzywa podaży przesuwa się w prawo.

interwencja państwa – jeśli państwo narzuca niekorzystną dla producentów technikę wytwarzania – krzywa podaży przesuwa się w lewo.

16

Efekt spadku podaży czekolady

Zmniejszenie podaży czekolady przemieszcza krzywą podaży w lewo do położenia S'S'.

Nowa, wyższa cena równowagi jest w punkcie E'

S’

17

Interwencja państwa

Wolny rynek umożliwia ustalanie się cen wyłącznie w wyniku gry sił podaży i popytu.

Interwencja państwa może powodować zmiany położenia krzywych podaży i popytu.

Kontrola cen może polegać na administracyjnym określaniu cen minimalnych bądź maksymalnych lub cen urzędowych, płac minimalnych.

18

Ruch wzdłuż krzywej a przesunięcie samej krzywej

Posuwanie się wzdłuż krzywej popytu pokazuje dostosowanie się konsumenta do zmiany ceny rynkowej dobra.

Zmiana położenia samej krzywej ilustruje reakcję na zmiany czynników zewnętrznych (ceny innych dóbr, dochód, gusty) i prowadzi do zmiany ceny równowagi.

19

Specyfika popytu i podaży na rynku ochrony zdrowia realizacja podstawowych założeń gospodarki

rynkowej napotyka na szczególne bariery decyzje dotyczące podaży świadczeń

medycznych, ani decyzje dotyczące popytu nie są podejmowane przez suwerenne jednostki (pacjentów i świadczeniodawców)

decyzje nie wynikają wyłącznie z przesłanek ekonomicznych

20

W przypadku powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych opartych na dostarczaniu bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, krzywa popytu zmienia całkowicie swój przebieg

Wykres 1 – wolny rynek świadczeń medycznych

Wykres 2 – rynek oparty na powsze-chnych ubezpieczeniach zdrowotnych

Zjawisko moralnego hazardu pacjentów przemieszcza krzywą popytu z D1 do D2

21

Zjawisko moralnego hazardu Pacjent korzystając z darmowych świadczeń ulega

pokusie konsumpcji świadczeń zdrowotnych, które nie są uzasadnione medycznie. Zjawisko to nie dotyczy skomplikowanych świadczeń zdrowotnych, takich jak operacje serca, ale rutynowych porad lekarskich i badań diagnostycznych.

Lekarz ma skłonność do zlecania zbyt dużej ilości, często niepotrzebnych, a do tego niekiedy niezwykle kosztownych badań diagnostycznych.

22

Niedoskonałość rynku opieki zdrowotnej Rynek jest tym bardziej niesprawny w

alokowaniu świadczeń medycznych, im silniej dobra te wykazują cechy dóbr publicznych

Asymetria informacji przejawia się tym, iż lekarze i instytucje medyczne wiedzą znacznie więcej o przedmiocie transakcji, czyli właściwym leczeniu, całkowitych kosztach, komplikacjach i skutkach ubocznych.

23

Wnioski Brak skutecznego mechanizmu cenowego, wynikający

z darmowej opieki, prowadził do nadmiernej podaży świadczeń oraz generowania nieuzasadnionego popytu.

Na rynku świadczeń medycznych występują niesprawności mechanizmu rynkowego – ani decyzje dotyczące podaży świadczeń medycznych, ani decyzje dotyczące popytu nie są podejmowane przez suwerenne jednostki (pacjentów i świadczeniodawców) i nie ponoszą oni bezpośrednich konsekwencji finansowych tych wyborów