Pomoc Psychologiczna (wykład 1)

Modele i formy pomocy

Lucyna Golińska Instytut Psychologii StosowanejSAN

2

PODSTAWY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ-

problematyka

WYKŁAD 1.

Formy pomocy psychologicznej profesjonalnej i nieprofesjonalnejWYKŁAD 2.

Profesjonalna pomoc psychologiczna WYKŁAD 3.

Osoba udzielająca profesjonalnej pomocy psychologicznej- budowanie relacji

WYKŁAD 4.

Zjawiska występujące w trakcie pomaganiaWykład 5.

Interwencja kryzysowa: obszary kryzysów, Teorie kryzysu, modele interwencjiWYKŁAD 6.

Model interwencji kryzysowej.

INTERWENCJA kryzysowa

Wykład 5. Interwencja kryzysowa: obszary kryzysów, Teorie

kryzysu, modele interwencjiWykład 6.

Model interwencji kryzysowej. Stretegia postęp[owania Wykład 7

Interwencja w sytuacji PTSD oraz zagrożenia życiaWykład 8

Udzielanie pomocy w sytuacjach przemocy

3

4

Literatura

Psychoterapia (1994) red. Lidia Grzesiuk W-wa PWN

Trzebińska E.. Ogólna charakterystyka przygotowania i przebiegu procesu psychoterapii, rozdz. III

OkuńB. (2002) Skuteczna pomoc psychologiczna. Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa, PTP

rozdz. 3 Umiejętności komunikacyjne

rozdz. 4. budowanie relacji i ustalanie celów

rozdz. 6 Wprowadzenie do strategiiPilecka B. (2004) Kryzys Psychologiczny . Wybrane zagadnienia .

Wydawnictwo uniwersytetu Jagielonskiego

5

MOTTO

Człowiek z poczuciem własnej wartości wie, że coś znaczy i że świat jest bogatszy dzięki jego obecności

Wierzy w swoje własne umiejętności. Umie prosić

innych o pomoc, ale wierzy również

w swoją

własną

zdolność

do podejmowania decyzji i w swoje własne siły.

Ponieważ

sam się

szanuje jest w stanie dostrzec wartość

innych ludzi i też

ją

szanować.

Promieniuje zaufaniem i nadzieją. Nie ogranicza swoich uczuć, akceptuje w sobie –

jako ludzkie-

wszystko

Virginia Satir

6

WYKŁAD 1. Profesjonalna i nieprofesjonalna pomoc psychologiczna

1. Pomoc psychologiczna jako specyficzna forma kontaktów międzyludzkich

2. Pomoc psychologiczna jako forma wpływu interpersonalnego

3. Nieprofesjonalna pomoc psychologiczna•

Udzielanie pomocy osobom bliskim

• Formy samopomocy

• Nieprofesjonalna pomoc psychologiczna udzielana przy okazji

innych form pomocy (medycznej, prawnej, socjalnej itd.)

4. Pomoc profesjonalna-

jej specyfika i cele

Zmiana osobista jako cel pomagania

Usuwanie cierpienia i stanów chorobowych

Rozwój osobisty

7

ZAPOTRZEBOWANIE LUDZKIE NA

KONTROLĘ

Kontrola poznawcza = posiadanie reprezentacji poznawczej

Kontrola efektywna-

możliwość

wpływu na to co się

dzieje

kontrola pierwotna

kontrola przystosowawcza /wtórna/ gdy nie możemy wywrzeć

wpływu

wtedy kontrola interpretacyjna –

poszukiwanie sensu i znaczenia zdarzeń

w celu uczynienia ich możliwymi do zaakceptowania

Formy

A. Intelektualizacja

B, zaprzeczanie

C. izolacja

Nie mówienie o emocjach powoduje świadoma kontrolę, która utrzymuje emocje w polu świadomości stąd zgeneralizowanie reakcji-

rozmywają

się

granice sytuacji

Opowiedzenie o swoim cierpieniu powoduje umiejscowienie go w czasie

8

Ocena zdarzeń

z perspektywy winy i kontroli

Odpowiedzialność

moralna dotycząca winy i kontroli.

Osoby z odpowiedzialnością

moralna uważają, że należy im się kara lub nagroda a także maja prawo siebie oceniać

–

wartościować

myśleć

o sobie lepiej lub gorzej w zależności od tego co się

zdarzyło.

Feinberg-

ocena WINY

to pytanie o źródła danego zdarzenia (wewnętrzne /zewnętrzne

KONTROLA to pytanie o to czy przyczyna stała /brak zdolności/ czy niestała /brak wysiłku/

Ale (KruglanskiWeiner/ ta przyczynowa koncepcja upada bo są przyczyny wewnętrzne niezawinione /choroba/ i niestałe nie

kontrolowalne /pech/

9

Ocena zdarzeń

z perspektywy winy i kontroli (2)

Odpowiedzialność

za źródło problemu i / za przeszłe zdarzenia – To pytanie o zasługę

lub winę

Odpowiedzialność

za rozwiązanie /przyszłe wydarzenia/ To pytanie o oszacowanie możliwości kontroli

Często o odpowiedzi skorelowane „Jak się

w to wpakowałeś

to się

wydostań

„

Ale takie myślenie niefortunne bo prowadzi do uznania, że wykrycie sprawcy oznacza rozwiązanie lub szukanie rozwiązania problemu = szukanie tego kto ponosi winę

10

PRZYPISYWANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

ZA ROZWIAZANIE

W N

PRZYPISYWANIE W MORALNY OŚWIATOWY

ODPOWIEDZIALNOŚCI

ZA PROBLEM N KOMPENSACYJNY MEDYCZNY

11

Charakterystyka modeli pomagania

MODEL MORALNY

MODEL MORALNY

Oznacza że inni nie mają

wpływu ani na nasze problemy ani nie mogą

nam pomóc, ale mogą

nas rozliczać

Pomoc polega na przypominaniu własnej odpowiedzialności za siebie

Winę

za nieskuteczność, bez względu na włożony wysiłek, ponosi podmiot

Niebezpieczeństwo przesadnej odpowiedzialności bo zgwałcony odpowiada za gwałt ofiary leukemii wybierają

leukemie

Akceptacja tego co robią

jako ich własnego osobistego wyboru

Wiara we własną

wszechmoc jest jeszcze bardziej zadziwiajaca niż

wiara w Boga

Donald Campbell

12

Charakterystyka modeli pomagania MODEL

KOMPENSACYJNY-

Ludzie nie są

odpowiedzialni za problemy ale są

za rozwiązania muszą

kompensować

/ i im się

to należy/ pewne niedobory

ograniczenie wynikłe z sytuacji, upośledzenia itp.

Cierpiący lub zdeprawowani ze względu na to że ich środowisko pozbawiło ich lub nie może im dostarczyć

tego co potrzeba

By zmusić środowisko do dawania potrzebna stanowczość

oraz znajomość

bardziej efektywnych środków oddziaływania

Ksiądz Jesse Jackson do czarnych

Nie jesteście odpowiedzialni za to, że jesteście w nędzy ale jesteście odpowiedzialni za to czy z niej wyjdziecie Łzy i pot są

słone i mokre ale

przynoszą

Ci odmienne rezultaty: łzy dają

współczucie, a pot zmiany

Ten model pozwala też

odbiorcom pomocy wymagać najwyższego szacunku

13

Charakterystyka modeli pomagania MODEL

MEDYCZNY

MODEL MEDYCZNY –

LUDZIE nie są

odpowiedzialni ani za problemy ani za rozwiązania

Nie tylko dotyczy to chorób ale traktowania ludzi jako obiektu sił, które od nich nie zależą

Ludzie widziani jako chorzy lub nieudolni

oczekuje się

od nich zaakceptowania tego, zwalnia z zobowiązań społecznych i nakłada zobowiązanie do szukania specjalistycznej

pomocy

Negatywne strony tego modelu w opiece nad ludźmi starymi

Atrakcyjny dla osób które w pomaganiu zainteresowani są kontrolowaniem zachowań

14

Charakterystyka modeli pomagania MODEL OŚWIATOWY

nie są

odpowiedzialni za rozwiązania ale za problemy

Wszystkie modele skłaniają

do przyjęcia pewnych atrybucji ale w tym modelu oznacza

„negatywny obraz siebie i dla celów poprawy przyjęcie wysokiego poziomu podporządkowania się

przedstawicielom

społecznej kontroli.”

Obżarstwo, alkoholizm= przykład działania AA/ ścisłe zalecenia

Niebezpieczeństwo polega na maksymalnym podporządkowaniu się

pewnym sprawom i ograniczenia do

nich życia

15

Charakterystyka pacjenta w zależności od modelu pomagania

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

ZA ROZWIĄZANIE

WYSOKA

NISKA

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

ZA PROBLEM

niskaKOMPENSACYJNY MEDYCZNY

Percepcja siebie

zdeprywowany

chory

Działanie oczekiwane

od siebie

roszczenia

akceptacja

inni którzy muszą

działać

podwładni eksperci

działania, których

oczekuje się

od innych mobilizacja

leczenie

ukryty pogląd na

naturę

ludzką

dobra

słaba

potencjalna patologia alienacja

zależność

16

Charakterystyka pacjenta w zależności od modelu pomagania

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

ZA ROZWIĄZANIE

Wysoka

NIiska ODPOWIEDZIALNOŚĆ

ZA PROBLEM Wysoka

OŚWIATOWY MORALNY

Percepcja siebie

leniwy

winny

Działanie oczekiwane od siebie dążenie podporządkowanie

Inni którzy muszą

działać

partnerz autorytety

Działania, których

oczekuje się

od innych

namowa dyscyplina

Ukryty pogląd na naturę

silna

zła

Potencjalna patologia samotność

fanatyzm

17

Konsekwencje stosowania określonego modelu pomagania

Badania weryfikujące te modele wskazują

na bardzo istotne różnice /Rabinovitz/

Konsekwencje wybranego modelu

Rodzaj modelu zakłada pewne relacje między pomagającym i biorącym pomoc

Model oświatowy i medyczny zakłada uległość

ze strony odbiorcy, dwa pozostałe mogą

być

realizowane w relacji od podwładnego do zwierzchnika

bo zakładają

najmniejsza zależność

Bliskie związki i wsparcie społeczne pomocne przy ułomności, ciąża, nieuleczalna choroba ale utrudniają

pomoc w sytuacjach gwałtu depresją

rakiemWpływ atrybucji -ulotność

zmian wywołanych z atrybucją

zewnętrzną

Dawcy pomocy nastawieni na osiągniecie sukcesu. jeżeli wybiorą niewłaściwy model pogrążą

się

w poczuciu własnej niekompetencji i nie

pomogą

pacjentom

np. specyficzna dynamika w pomocy ofiarom gwałtu

18

Konsekwencje stosowania określonego modelu pomagania

Różne mogą

być

grupy spełniające zapotrzebowanie na współczucie oraz w zdobyciu informacji na działanie

Skala porównawcza subiektywnie odczuwanego problemu /relatywność

derywacji/

Terapia racjonalno-

emotywna /Ellis, Frankl-

model moralny

Psychoanaliza-

medyczny

Oświatowy-

alkoholicy

Kompensacyjny-

uczenie zmiany nieprzystosowawczych procesów poznawczych . Kiedy się

nauczy rozpoznawać

i kontrolować

oczekuje się że własne standardy i autokontrola

Pomoc

psychologiczna profesjonalna i nieprofesjonalna

Czym się

różni pomoc psychologiczna

Profesjonalna od nieprofesjonalnej •

podobne intencje, ale często odmienny sposób widzenia osoby której pomoc jest udzielana

•

powody udzielania pomocy: empatia (współczucie), system wartości, podzielenie się

własnym doświadczeniem

•

sposoby udzielania pomocy (świadomość

konsekwencji określonych interwencji)

Profesjonalna od psychoterapii ( czy każdy profesjonalista uprawia psychoterapię)

20

SAMOPOMOC = wychodzenie z opresji własnymi siłami, bez niczyjej pomocy

W przeciwieństwie do terapii grupowej, w której istnieje formalny lider i profesjonalny system myślenia powstały poza grupa pomoc wzajemna jest uważana za formę

samopomocy

Quasi samopomoc np. grupy wsparcia wspomagane profesjonalnie, pomoc koleżeńska w szkołach

Co łączy formy samopomocy:

nacisk na wyzwolenie uśpionych sil wewnętrznych oraz na ten rodzaj zrozumienia , który płynie z bezpośredniej styczności z problemem lub potrzeba

samostanowienie-

poleganie na sobie konieczność

korzystania z własnych zasobów

Istota różnicy to kładzenie nacisku na zasoby wewnętrzne w przeciwieństwie do interwencji zewnętrznych

21

SAMOPOMOC = wychodzenie z opresji własnymi siłami, bez niczyjej pomocy

Esencja samopomocy to tj

zasobów wewnętrznych i potencjalnych mocnych stron jednostki

to tak z jak z samouzdrawianiem-

Uzdrawianie to co robi pacjent lub jego organizm aby rozwiązać

problem z własnym ciałem psychika

czy duszą

zaś

leczenie to zabiegi wykonane na pacjencie

Model samopomocy

radykalnie rośnie liczba dawców pomocy

osoba korzystająca dzisiaj jutro będzie dawca stad zapobieganie degradacji której doświadczają

ci którzy wyłącznie korzystają

z

pomocy

rośnie siła udzielania pomocy w układzie