Polskie Normy z zakresu badań nieniszczących po wejściu PKN do CEN

Tadeusz Morawski

Usługi Techniczne i Ekonomiczne ”Level” Warszawa, level_tmo@onet.pl

1. Wstęp Krajową jednostką normalizacyjną upoważnioną na mocy ustawy do reprezentowania interesów Polski w dziedzinie normalizacji jest Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Właśnie mija 83. rok od powołania PKN, który jako jeden z pierwszych został członkiem Międzynarodowej Federacji Krajowych Jednostek Normalizacyjnych (ISA), a tuż po wojnie był jednym z założycieli Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO).

Gdy w 1961 roku utworzono z przedstawicieli krajowych jednostek ISO Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) wówczas PKN stał się organizacją afiliowaną przy CEN. Dopiero od 1 stycznia 2004 roku PKN stał się członkiem CEN (Europeen Commitee for Standarization)). Oznacza to pełne prawa w procesie tworzenia i opiniowania norm europejskich (EN), ale także zobowiązanie do uczestnictwa w pracy Komitetów Technicznych (TC - Technical Committee), Podkomitetów (SC - Subcommittee) i Grup Roboczych (WG - Working Group) oraz do współfinansowania działalności CEN (coroczne składki). Przed omówieniem stanu prawnego i działań merytorycznych przy opracowywaniu Polskich Norm po wejściu PKN do CEN warto przypomnieć podstawowe wydarzenia z historii normalizacji.

2. Organizacje normalizacyjne 2.1 Międzynarodowe organizacje normalizacyjne Najstarszą organizacją normalizacyjną jest Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna (IEC - International Electrotechnical Commission), z siedzibą w Genewie, która rozpoczęła działalność już w 1906r. Polski Komitet Elektrotechniki (utworzony w ramach Stowarzyszenia Elektryków Polskich - SEP), którego rolę pełni obecnie PKN, został członkiem tej organizacji w 1923 r. Członkostwo to trwa do chwili obecnej bez względu na zmiany organizacyjne jakim podlegała krajowa jednostka normalizacyjna.

Druga, bardziej związana z dziedziną badań nieniszczących jest Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjnej (ISO - International Organisation for Standardization), powołana do życia w 1947 r z siedzibą w Genewie. PKN był członkiem założycielem ISO i odgrywa w niej ważną rolę aż do dziś jako krajowa jednostka normalizacyjna. Obie są organizacjami pozarządowymi.

Międzynarodowe dokumenty normatywne ISO i IEC - głównie Normy Międzynarodowe (IS - International Standards) stanowią podstawę dla norm krajowych oraz dla systemów oceny zgodności (certyfikacja) i uzgodnień technicznych w handlu międzynarodowym. Nie ma jednak obowiązku wprowadzania norm ISO czy IEC przez ich członków do zbiorów norm krajowych. Współpraca ISO z później powstałą europejską organizacją normalizacyjną CEN przynosi określone, dobre wyniki w postaci norm EN zawierających często kopie tekstów norm ISO. Ponieważ normy EN muszą być wprowadzane przez członków CEN do zbiorów norm krajowych, oznacza to wykorzystanie merytorycznych wartości dokumentach ISO w krajach europejskich. Przeglądając zestaw norm ISO

1

zamieszczony na końcu referatu można przekonać się o skali wykorzystania opracowań ISO w normach EN wydawanych przez CEN.

Normalizacja międzynarodowa opiera się na tych samych zasadach i wspólnych przepisach wewnętrznych zawartych w Dyrektywach ISO oraz w zbliżonych procedurach obu organizacji. Dyrektywy ISO/IEC są opublikowane w dwóch częściach (w j. pol. http://www.pkn.pl/resources/enet/2/DyrektywyISO-IEC_1.pdf i...../DyrekyuwyISO-IEC_2.pdf):

• Część 1: Procedury prac technicznych • Część 2: Reguły dotyczące struktury i redagowania Norm Międzynarodowych

W tablicy 1, wyjętej z Dyrektywy, przedstawiono kolejność etapów realizowanego tematu, w których wykonuje się prace techniczne i podano nazwy dokumentów towarzyszących każdemu etapowi.

2.2 Europejskie organizacje normalizacyjne

Rozwój europejskich organizacji normalizacyjnych jest związany z ideą wprowadzenia Jednolitego Rynku Europejskiego w ramach Wspólnoty Europejskiej oraz EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu).

EFTA powstała na podstawie Traktatu podpisanego 4 I 1960 roku w Sztokholmie. Traktat zawarły Austria, Dania, Wielka Brytania, Norwegia, Portugalia i Szwecja. Wobec przystąpienia większości jej członków do Unii Europejskiej, EFTA staje się organizacją o marginalnym znaczeniu. Obecnie do EFTA należą Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein i Islandia.

Europejskie organizacje normalizacyjne to: - CEN (European Committee for Standardization) –

Europejski Komitet Normalizacyjny powstał w 1974 r., - CENELEC (European Committee for Electrotechnical Standardization) –

Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki – utworzony w 1973 r., - ETSI (European Telecommunications Standards Institute) – Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych – działa od 1988 r.

Są to stowarzyszenia prawa prywatnego z siedzibami w Brukseli (CEN i CENELEC) i Sophia Antipolis (ETSI). Obowiązuje, podobnie jak w przypadku organizacji międzynarodowych, zasada reprezentowania jednego kraju przez jednego członka. Dla środowiska związanego z jakością i badaniami materiałów istotne znaczenie ma przede wszystkim działalność CEN i współpraca PKN z tym Komitetem. To właśnie normy EN i EN-ISO są źródłem wiedzy i wymagań technicznych oraz stanowią kryteria dla oceny jakości wytwarzanych i eksploatowanych obiektów. Są też zbiorem wymagań dla technologii oraz charakterystyk stosowanych materiałów i aparatury badawczej.

2

2.3 Kilka słów o pracy CEN W roku 1991 Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) ustanowił dwa główne

komitety do spraw badań nieniszczących: - Komitet Techniczny CEN TC/138 - Ogólne badania nieniszczące - Komitet Techniczny CEN TC/121 - Badania nieniszczące złączy spawanych.

Oba Komitety utworzyły Grupy Robocze do spraw poszczególnych metod NDT, np. badań radiologicznych. Normy przedmiotowe dotyczące badań nieniszczących obiektów w określonych sektorach przemysłowych opracowują odpowiednie Komitety Techniczne, np. badanie odlewów ustanawia CEN TC/190 – Odlewnictwo.

Procedura pracy w CEN jest taka, że Grupa Robocza (CEN/WG) przygotowuje projekt normy, który zostaje rozesłany do formalnego przyjęcia w drodze obiegowej dyskusji (zbieranie opinii przez dwa miesiące), w razie potrzeby powtórzonej. Następnie projekt normy (pr-EN - draft European Standard) jest poprawiany i rozsyłany w ramach "ankiety powszechnej" (przez okres 6 miesięcy), po czym projekt jest ponownie poprawiany i przygotowany do ostatecznego zatwierdzenia przez głosowanie. To końcowe formalne głosowanie polega na podjęciu jednoznacznej decyzji "Tak/Nie" - bez komentarzy technicznych i podlega ważeniu. Jeśli następuje ogólne "Tak", wszystkie kraje UE muszą przyjąć normę EN i zastąpić nią swoje istniejące normy na ten sam temat. Co 10 lat jest przegląd i nowelizacja każdej normy EN.

2.4 PKN – współpraca z CEN PKN prowadzi współpracę z wszystkimi wyżej wymienionymi międzynarodowymi i

europejskimi organizacjami normalizacyjnymi, a także z krajowymi jednostkami normalizacyjnymi innych państw. Z całego okresu działalności PKN warto przypomnieć niektóre fakty z najnowszej historii. Ustawa o PKN z 1949 roku wprowadza normy PN jako obowiązkowe. W 1972 PKN i Główny Urząd Miar (GUM) zostają połączone w Polski Komitet Normalizacji i Miar (PKNiM), by w roku 1979 z mocy kolejnej Ustawy przekształcić w Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości (PKNMiJ).

Podpisanie w 1991 r. Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, umożliwiło podjęcie starań o nawiązanie współpracy z europejskimi organizacjami normalizacyjnymi. Tego roku PKNMiJ zostaje afiliantem CEN i CENELEC. Na mocy przepisów Ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji, PKNMiJ zostaje rozwiązany, a Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) reaktywowany. Ustawa wprowadza nowoczesny system normalizacji, oparty na europejskim, włącznie z dobrowolnym statusem norm. Możliwość spełnienia przez PKN warunków niezbędnych do uzyskania członkostwa w CEN i CENELEC powstała z dniem 1 stycznia 2003, kiedy weszła w życie obowiązująca obecnie Ustawa o normalizacji z dnia 12 września 2002 r. PKN otrzymał status pełnego członka w europejskich organizacjach normalizacyjnych z dniem 1 stycznia 2004 r. Jako członek CEN, właśnie ta organizacja nas interesuje, ma prawo pełnego udziału w pracach technicznych oraz w gremiach decyzyjnych. Zobowiązany jest także do przestrzegania powyższej procedury CEN (p. 2.3). Norma europejska EN staje się normą PN-EN, co następuje według analogicznej jak w CEN, ale krajowej procedury. Całość prac nad opracowaniem norm PN-EN wykonują KT (Komitety Techniczne) PKN, których zakres merytoryczny w przybliżeniu odpowiada TC (Komitetom Technicznym) CEN. PKN ma prawo uczestnictwa we wszystkich organach CEN na równych prawach z innymi członkami. Jest też współwłaścicielem wszystkich dokumentów tworzonych przez CEN, nawet jeśli nie uczestniczy czynnie w ich powstawaniu.

3

PKN może delegować do 3 osób na posiedzenie każdego TC. Osoba delegowana na posiedzenie TC musi być członkiem KT PKN (jest ona przedstawicielem PKN). Wniosek w tej sprawie składa właściwy KT. Na posiedzeniach TC omawia się sprawy ogólne dotyczące działalności TC (w tym planowanie) i monitoruje się pracę grup roboczych (WG). Komitety Techniczne w zasadzie nie zajmuje się treścią merytoryczną norm.

Członkowie CEN nie mają obowiązku oficjalnego zgłaszania swoich przedstawicieli do prac w komitetach technicznych (TC) i podkomitetach (SC) oraz corocznej weryfikacji ich uczestnictwa. Obowiązek oficjalnego zgłaszania i odwoływania występuje w przypadku ekspertów kierowanych do grup roboczych (WG) i zespołów zadaniowych (TF), przy czym zgłoszenie lub odwołanie eksperta może nastąpić w dowolnym czasie. Należy podkreślić, że prace nad merytoryczną zawartością norm odbywają się w WG, zatem możliwość wpływania na treść norm istnieje tylko poprzez uczestnictwo w pracach WG.

3. Aktualne opracowywanie Polskich Norm z zakresu badań nieniszczących Polskie Normy powstają w wyniku pracy członków Komitetów Technicznych PKN. Każdy temat normalizacyjny kończący się opublikowaniem normy PN realizowany jest według jednolitej procedury, analogicznej do opisanej wyżej procedury CEN. Zdecydowana większość Polskich Norm to tłumaczenia norm międzynarodowych i europejskich.

Normy terminologiczne i normy związane z dyrektywami są tłumaczone na język polski. Pozostałe tzw. „uznaniowe” przyjmowane są w wersji angielskiej z przetłumaczonym tytułem oraz krótkim streszczeniem i oznaczone literką (U). W miarę posiadanych środków normy te również są tłumaczone. Każdy temat normalizacyjny wykonywany jest przez wyłonioną Grupę Roboczą KT PKN, która składa się minimum z dwóch osób (tłumaczenie, weryfikacja, prowadzenie tematu). Normy związane z badaniami nieniszczącymi o tematyce ogólnej – w tym dotyczące kwalifikacji personelu NDT - normy terminologiczne oraz normy charakteryzujące stosowane materiały i aparaturę (wymagania, klasyfikacje, sprawdzanie parametrów itd.) opracowywane są przez członków Komitetu Technicznego 7 ds. Badań Nieniszczących, którego sekretariat mieści się w siedzibie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w Warszawie. Prześledźmy stan interesujących nas norm w czwartym roku po wejściu PKN do CEN.

Normy terminologiczne Na rys 1 prezentowany jest aktualny zestaw norm terminologicznych z zakresu badań

nieniszczących. W roku ubiegłym weszła w życie PN-EN 1330-10: Badania nieniszczące – Terminologia – Część 10: Terminy stosowane w badaniach wizualnych.

Rys. 1

W bieżącym roku zakończona zostanie praca nad projektem PN-EN 1330-7: Badania nieniszczące – Terminologia – Część 7: Terminy stosowane w badaniach magnetyczno-proszkowych. W CEN/TC-138 dobiega końca praca nad normą EN 1330-11: Badania nieniszczące – Terminologia – Część 11: Terminy stosowane w dyfrakcji promieniowania X na materiałach polikrystalicznych i amorficznych (Non-destructive testing - Terminology -

4

Terms used in X-ray diffraction from polycrystalline and amorphous materials). Warto zauważyć zmienioną numerację normy terminologicznej dla metody penetracyjnej (PT). Zamiast EN 1330-6 jest PN-EN ISO12706: Badania nieniszczące – Terminologia – Terminy stosowane w badaniach penetracyjnych (wg ISO12706:2000). Aktualnie norma ta jest nowelizowana (z datą 2006). Liczne określenia i definicje, które uzupełniają terminologię zawartą w zbiorze norm EN 1330, zamieszczone są w normach przedmiotowych z różnych dziedzin przemysłu, np. w normach dotyczących technik badania i oceny jakości złączy spawanych, odlewów, wyrobów hutniczych itd., a także w normach charakteryzujących materiały i aparaturę do badań nieniszczących. Przykłady takich norm:

- PN-EN 1289 (PT - poziomy akceptacji), - PN-EN 444 (RT - zasady badania materiałów metalowych), - PN-EN 1435 (RT złączy spawanych), - PN-EN 584-1 (RT-system błon), - PN-EN 461-1 do 5 (jakość obrazu na radiogramach), - PN-EN 10160 (UT – wyroby stalowe płaskie), - PN-EN 12062 (dobór metod badania złączy spawanych), - PN-EN 12668-1 (UT – aparatura) itd.

Szczególnie cenne, z uwagi na terminologię oraz merytoryczną zawartość, są normy EN dotyczące nowych technik badania. Przykładem jest grupa norm stanowiących o przemysłowej radiografii cyfrowej czy tomografii komputerowej. W trakcie wykładu dokonana zostanie zwięzła prezentacja między innymi norm: - EN 14096-1 Badania nieniszczące. Określenie systemów digitalizacji radiogramu. Definicje, pomiary ilościowe parametrów jakości obrazu, radiogramy odniesienia i ocena jakościowa. - EN 14096-2 Badania nieniszczące. Określenie systemów digitalizacji radiogramu. Wymagania minimalne

- EN 14784-1 Badania nieniszczące- Przemysłowa radiografia komputerowa z zapamiętywaniem na luminoforowych płytach obrazowych – Część 1: Klasyfikacja systemów - EN 14784-2 Badania nieniszczące- Przemysłowa radiografia komputerowa z zapamiętywaniem na luminoforowych płytach obrazowych – Część 2: Zasady ogólne: Walory merytoryczne norm europejskich z reguły nie budzą wątpliwości. Wykorzystanie norm EN dla gospodarki krajowej wiąże się z efektywnym wykorzystaniem pracy Komitetów Technicznych PKN nad przygotowaniem polskich wersji PN-EN. Dzięki uzgodnieniu słownictwa tekstów tłumaczonych norm, pomimo licznych sporów i dyskusji, osiągnięto sukces polegający na skorygowaniu słownictwa technicznego oraz przyjęciu jednolitej terminologii, oznaczeń i symboli. To jest także rezultat członkostwa PKN w CEN. Nie zawsze decyzje poszczególnych KT były w pełni akceptowane. Krytyczne uwagi do dziś są wypowiadane. Przypomnę chociażby termin „niezgodności” (dawniej „wady). Przykłady zmian terminologii w poszczególnych metodach badań nieniszczących oraz przykłady „utrzymania” polskich terminów pomimo naporu terminologii anglosaskiej będą omawiane podczas prezentacji referatu.

Normy ogólne i przedmiotowe Wspomniany wyżej KT 7 opracowuje normy z zakresu badań nieniszczących o tematyce ogólnej. Dotychczas opracowano ponad 100 takich norm PN-EN. Stanowią one odniesienie dla norm przedmiotowych, które tworzone są w Komitetach Technicznych PKN związanych z różnymi sektorami przemysłowymi. Poniżej wymieniono niektóre Komitety Techniczne oraz przykłady, przeważnie znanych norm przedmiotowych, które w nich opracowano.

- KT 166 ds. Jakości w Spawalnictwie PN-EN ISO 5817: Spawanie -- Złącza spawane (z wyłączeniem spawania wiązką) stali, niklu, tytanu i ich

stopów -- Poziomy jakości według niezgodności spawalniczychPN-EN ISO 6520-1 i -2: Spawanie i procesy pokrewne -- Klasyfikacja geometrycznych niezgodności

spawalniczych w metalach -- Część 1: Spawanie-- Część 2: Zgrzewanie

5

PN-EN ISO 10042 Spawanie -- Złącza aluminium i jego stopów spawane łukowo -- Poziomy jakości według niezgodności spawalniczych

PN-EN 12062: Spawalnictwo -- Badania nieniszczące złączy spawanych -- Zasady ogólne dotyczące metali PN-EN 12517-1 Badania nieniszczące spoin -- Część 1: Ocena złączy spawanych ze stali, niklu, tytanu i ich

stopów na podstawie radiografii -- Poziomy akceptacji PN-EN 970: Spawalnictwo -- Badania nieniszczące złączy spawanych -- Badania wizualne PN-EN 1290: Badania nieniszczące złączy spawanych -- Badania magnetyczno-proszkowe złączy spawanych PN-EN 1291: Jak wyżej -- Badania magnetyczno-proszkowe złączy spawanych -- Poziomy akceptacji PN-EN 1435: Badania nieniszczące złączy spawanych -- Badania radiograficzne złączy spawanych PN-EN 1712: Jak wyżej -- Badania ultradźwiękowe złączy spawanych -- Poziomy akceptacji PN-EN 1714: Badania nieniszczące złączy spawanych -- Badanie ultradźwiękowe złączy spawanych PN-EN 10246-8 i 9 i 10:Badania nieniszczące rur stalowych -- Część 8::Automatyczne badanie ultradźwiękowe

spoin rur stalowych spawanych elektrycznie w celu wykrycia nieciągłości wzdłużnych -- Część 9: Automatyczne badanie ultradźwiękowe spoin rur spawanych łukiem krytym celem wykrycia nieciągłości wzdłużnych i/lub poprzecznych -- Część 10: Badania radiograficzne spoin rur stalowych spawanych automatycznie łukowo celem wykrycia nieciągłości

- KT 123 ds. Badań Własności Metali m.in. metody badań nieniszczących (UT, MT, ET , PT i RT) surowców, półwyrobów i wyrobów hutniczych

PN-EN 10228-1: Badania nieniszczące odkuwek stalowych -- Część 1: Badanie magnetyczno-proszkowe PN-EN 10228-2:Badania nieniszczące odkuwek stalowych -- Badanie penetracyjne PN-EN 10228-3: Badania nieniszczące odkuwek stalowych -- Badanie ultradźwiękowe odkuwek ze stali PN-EN 10306: Żelazo i stal -- Badanie ultradźwiękowe dwuteowników H o równoległych powierzchniach

stopek i dwuteowników IPE PN-EN 10308: Badania nieniszczące -- Badanie ultradźwiękowe prętów stalowych PN-EN 10246-1 do 7 oraz 11 do 18: Badania nieniszczące rur stalowych -- (Automatyczne badanie rur

stalowych bez szwu i spawanych różnymi metodami, pomiar grubości oraz badanie na rozwarstwienia)

- KT 301 ds. Odlewnictwa. PN-EN 1369: Odlewnictwo -- Badania magnetyczno-proszkowe PN-EN 1371-1 i -2- Odlewnictwo -- Badania penetracyjne -- Część 1: Odlewy wykonywane w formach piaskowych, w kokilach i pod niskim ciśnieniem -- Część 2: Odlewy wykonane metodą wytapianych modeli PN-EN 12454: Odlewnictwo -- Wizualne badanie nieciągłości powierzchni -- Odlewy ze staliwa wykonane w formach piaskowych PN-EN 12680-1:i 2 i 3 Odlewnictwo -- Badania ultradźwiękowe -- Część 1: Odlewy staliwne ogólnego

stosowania -- Część 2: Odlewy staliwne na części pracujące pod wysokimi obciążeniami -- Część 3: Odlewy z żeliwa sferoidalnego

PN-EN 12681:2005 Odlewnictwo -- Badania radiograficzne

Powierzenie norm przedmiotowych Komitetom innym niż KT 7 ds. Badań Nieniszczących ma pewne „niezgodności” merytoryczne, które się wiążą zarówno z ambicjami poszczególnych zespołów KT jak i z teoretycznie przewidzianą, a zanikającą współpracą z wiodącym KT 7. Słaba współpraca Komitetów przyczynia się do uchybień terminologicznych przygotowywanych PN-EN. Za treść merytoryczną (w oryginałach EN) odpowiada CEN.

Fakt przejęcia przez PKN tysięcy norm EN i zatwierdzenia ich jako PN nie oznacza tylko przetłumaczenia tych norm z języka angielskiego na język polski. Niepodważalną korzyścią jest możliwość uczestniczenia w tworzeniu merytorycznej treści norm EN. Obowiązek PKN (poprzez KT) opiniowania poszczególnych etapów opracowywanych norm europejskich zapewnia możliwość wpływu na ich treść. Oczywiście mocniejszy merytoryczny wpływ na treść EN ma bezpośrednie uczestnictwo ekspertów PKN w pracach określonych Grup Roboczych WG CEN.

Często wypowiadane uwagi krytyczne o normach PN-EN, między innymi na krajowych konferencjach i seminariach, trafiają w próżnię. Ich autorzy najczęściej zapominają lub są nieświadomi możliwości jakie daje przynależność PKN do CEN. Wszelkie uwagi merytoryczne powinny być zgłaszane pisemnie do odpowiednich Komitetów Technicznych PKN (najlepiej w języku angielskim), które z kolei, jeśli są uzasadnione, zostaną przekazane do WG CEN. Należy także pamiętać, że każda norma EN jest co 10 lat przeglądana (weryfikowana), co daje szansę na wprowadzenie uzasadnionych zmian.

6

4. Korzyści z członkostwa PKN w CEN Krótki przegląd tworzenia Polskich Norm oraz opisane zasady międzynarodowej

współpracy w ramach członkostwa PKN w Europejskim Komitecie Normalizacyjnym (CEN) pozwalają określić korzyści zarówno dla rozwoju badań nieniszczących jaki i całego przemysłu poprzez:

- szybki dostęp do EN oraz wpływ na treść dokumentów normalizacyjnych, - wprowadzanie nowoczesnych procedur i wymagań technicznych, - ujednolicenie terminologii technicznej w Polskich Normach. Na zakończenie wypada poinformować uczestników Seminarium, że aktualnie trwa

dyskusja nad nową ustawą o normalizacji, która zakłada większe uniezależnienie PKN od rządowego budżetu (tylko 50% z kasy państwowej). Do PKN mają wstępować członkowie (zakłady, instytucje, organizacje, uczelnie) po opłaceniu składek rocznych, np. 3000zł. Tylko członkowie PKN będą reprezentowani w Komitetach Technicznych. Z punktu widzenia PKN pomysł wydaje się dobry, lecz zapomniano, że PKN egzystuje tylko dzięki pracy Komitetów Technicznych. Praca członków KT jest honorowa. Proponowane zmiany mogą spowodować zniknięcie wielu KT oraz utratę specjalistów w pracy normalizacyjnej.

Lista norm ISO wg www.iso.orgNon-destructive testing • ISO/TTA 3, Polycrystalline materials -- Determination of residual stresses by neutron diffraction. • ISO 1027, Radiographic image quality indicators for ndt -- Principles and identification. • ISO 3057, Non-destructive testing -- Metallographic replica techniques of surface examination. • ISO 3058, Non-destructive testing -- Aids to visual inspection -- Selection of low-power magnifiers. • ISO 3059, Ndt -- Penetrant testing and magnetic particle testing - Viewing conditions. • ISO 3452, Non-destructive testing -- Penetrant inspection --General principles. • ISO 3452-2, Non-destructive testing -- Penetrant testing -- Part 2: Testing of penetrant materials. • ISO 3452-3, Non-destructive testing -- Penetrant testing -- Part 3: Reference test blocks. • ISO 3452-4, Non-destructive testing -- Penetrant testing -- Part 4: Equipment. • ISO 3453, Non-destructive testing -- Liquid penetrant inspection -- Means of verification. • ISO 3999, Apparatus for gamma radiography -- Specification. • ISO 3999-1, Radiation protection -- Apparatus for industrial gamma radiography -- Part 1: Specifications for

performance, design and tests. • ISO 5576, Non-destructive testing -- Industrial X-ray and gamma-ray radiology -- Vocabulary. • ISO 5577, Non-destructive testing -- Ultrasonic inspection -- Vocabulary. • ISO 5580, Non-destructive testing -- Industrial radiographic illuminators -- Minimum requirements. • ISO 9712, Non-destructive testing -- Qualification and certification of personnel. • ISO 9934-1, Non-destructive testing -- Magnetic particle testing -- Part 1: General principles. • ISO 9934-3, Non-destructive testing -- Magnetic particle testing -- Part 3: Equipment. • ISO 9935, Non-destructive testing -- Penetrant flaw detectors -- General technical requirements. • ISO 10375, Non-destructive t. -- Ultrasonic inspection - - Characterization of search unit and sound field. • ISO 11537, Ndt. -- Thermal neutron radiographic testing -- General principles and basic rules. • ISO 12706, Non-destructive testing -- Terminology - Terms used in penetrant testing. • ISO 12710, Ndt.-- Ultrasonic inspection --Evaluating electronic characteristics of ultrasonic test instruments • ISO 12713, Non-destructive testing -- Acoustic emission inspection -- Primary calibration of transducers. • ISO 12714, Ndt. -- Acoustic emission inspection -- Secondary calibration of acoustic emission sensors. • ISO 12715, Reference blocks and test procedures for characterization of contact search unit beam profiles • ISO 12716, Non-destructive testing -- Acoustic emission inspection -- Vocabulary. • ISO 12721, Ndt. -- Thermal neutron radiographic testing -- Determination of beam L/D ratio. • ISO 15708-1, Non-destructive testing -- Radiation methods -- Computed tomography -- Part 1: Principles. • ISO 15708-2, Ndt .-- Radiation methods -- Computed tomography -- Part 2: Examination practices.

Non-destructive testing of metals. • ISO 4986, Steel castings -- Magnetic particle inspection. • ISO 4987, Steel castings -- Penetrant inspection.

7

• ISO 4993, Steel castings -- Radiographic inspection. • ISO 5579, Ndt. -- Radiographic examination of metallic materials by X- and gamma rays -- Basic rules. • ISO 5948, Railway rolling stock material -- Ultrasonic acceptance testing. • ISO 6933, Railway rolling stock material -- Magnetic particle acceptance testing. • ISO 9302, Seamless and welded (except submerged arc-welded) steel tubes for pressure purposes --

electromagnetic testing for verification of hydraulic leak-tightness. • ISO 9303, Jak wyżej -- Full peripheral ultrasonic testing for the detection of longitudinal imperfections. • ISO 9304, Jak wyżej -- Eddy current testing for the detection of imperfections. • ISO 9305, Seamless steel tubes for pressure purposes -- Full peripheral ultrasonic testing for the detection of

transverse imperfections. • ISO 9915, Aluminium alloy castings -- Radiography testing. • ISO 9916, Aluminium alloy and magnesium alloy castings -- Liquid penetrant inspection. • ISO 10049, Aluminium alloy castings -- Visual method for assessing the porosity. • ISO 10124, Seamless and welded (except submerged arc-welded) steel tubes for pressure purposes --

Ultrasonic testing for the detection of laminar imperfections. • ISO 10332, Seamless and welded (except submerged arc-welded) steel tubes for pressure purposes --

Ultrasonic testing for the verification of hydraulic leak-tightness. • ISO 10543, Seamless and hot-stretch-reduced welded steel tubes for pressure purposes -- Full peripheral

ultrasonic thickness testing. • ISO 11484, Steel tubes for pressure purposes -- Qualification and certification of NDT personnel. • ISO 11496, Seamless and welded steel tubes for pressure purposes -- Ultrasonic testing of tube ends for the

detection of laminar imperfections. • ISO 11971, Visual examination of surface quality of steel castings. • ISO 12094, Welded steel tubes for pressure purposes -- Ultrasonic testing for the detection of laminar

imperfections in strips/plates used in the manufacture of welded tubes. • ISO 12095, Seamless and welded steel tubes for pressure purposes -- Liquid penetrant testing. • ISO 13664, J.w. -- Magnetic particle inspection of the tube ends for the detection of laminar imperfections. • ISO 13665, J.w. -- Magnetic particle inspection of the tube body for the detection of surface imperfections.

Radiographic films. • ISO 11699-1, Non-destructive testing -- Industrial radiographic films -- Part 1: Classification of film

systems for industrial radiography. • ISO 11699-2, Non-destructive testing -- Industrial radiographic films -- Part 2: Control of film processing by

means of reference values.

Welded joints and welds Including welding position and mechanical and ndt. of welded joints. • ISO 1106-1, Recommended practice for radiographic examination of fusion welded joints -- Part 1: Fusion

welded butt joints in steel plates up to 50 mm thick. • ISO 1106-2, Recommended practice for radiographic examination of fusion welded joints -- Part 2: Fusion

welded butt joints in steel plates thicker than 50 mm and up to and including 200 mm in thickness. • ISO 1106-3, Recommended practice for radiographic examination of fusion welded joints -- Part 3: Fusion

welded circumferential joints in steel pipes of up to 50 mm wall thickness. • ISO 2400, Welds in steel -- Reference block for the calibration of equipment for ultrasonic examination. • ISO 2437, Recommended practice for the X-ray inspection of fusion welded butt joints for aluminium and

its alloys and magnesium and its alloys 5 to 50 mm thick. • ISO 2504, Radiography of welds and viewing conditions for films -- Utilization of recommended patterns of

image quality indicators (I.Q.I.). • ISO 5817, Arc-welded joints in steel -- Guidance on quality levels for imperfections. • ISO 6520-1, Welding and allied processes -- Classification of geometric imperfections in metallic materials

-- Part 1: Fusion welding. • ISO 6520-2, Welding and allied processes -- Classification of geometric imperfections in metallic materials

-- Part 2: Welding with pressure. • ISO 7963, Welds in steel -- Calibration block No. 2 for ultrasonic examination of welds. • ISO 9764, Electric resistance and induction welded steel tubes for pressure purposes -- Ultrasonic testing of

the weld seam for the detection of longitudinal imperfections. • ISO 9765, Submerged arc-welded steel tubes for pressure purposes -- Ultrasonic testing of the weld seam

for the detection of longitudinal and/or transverse imperfections. • ISO 10042, Arc-welded joints in aluminium and its weldable alloys --Guidance on quality levels for

imperfections.

8