PolskaUkraina · Natreść%i%ładunek%emocjonalny%obrazu%Polski%i%Polaków%w%oczach ... wiadajπc...

Joanna Konieczna-‐Sałama/n [email protected]

Polska-‐Ukraina Wzajemne wizerunki

Plan wykładu

•  Kilka słów wprowadzenia – informacja o źródłach danych •  Polska i Polacy w oczach Ukraińców

–  Kontakty Ukraińców z Polakami i ich dynamika –  Polska z punktu widzenia kultury, gospodarki, polityki (stosunków międzypaństwowych)

–  Obraz stosunków z Polską na tle stosunków z Unią Europejską –  Obraz Polaków i jego zmiany

•  Ukraina i Ukraińcy w oczach Polaków –  Kontakty polsko-‐ukraińskie –  Główne czynniki kształtujące obraz Ukrainy w oczach Polaków –  Rola imigrantów z Ukrainy i pomarańczowej rewolucji

•  Podsumowanie i dyskusja

Informacja o źródłach danych

UKRAINA Wrzesień i październik 2010 r. Próba 2000 respondentów, reprezentatywna dla dorosłych mieszkańców Ukrainy Podobne badanie przeprowadzono w końcu 2000 r. również na reprezentatywnej próbie, liczącej 1200 respondentów Realizacja w terenie: 2010 -‐ Kijowski Międzynarodowy Instytut Socjologii 2000 – SOCIS

POLSKA

Listopad 2000 r. – badanie zrealizowane przez Pracownię Badań Społecznych, próba 1000 osób dla Instytutu Spraw Publicznych. Późniejsze dane – CBOS. Dane zaczerpnięte ze strony www.cbos.pl

Kontakty Ukraińców z Polakami OBRAZ POLSKI NA UKRAINIE

Na treść i ładunek emocjonalny obrazu Polski i Polaków w oczach Ukraińców wpływa m.in. intensywność i rodzaj kontaktów między przedstawicielami obu narodów. Pewną informację o tym niesie liczba przekroczeń granicy polsko-‐ukraińskiej.

12 304 11 725 12 164

17 825 19 421 19 202

16 211

11 666 13 065

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Tysiące

Dane: Straż Graniczna RP (www.strazgraniczna.pl)

OBRAZ POLSKI NA UKRAINIE

W końcu 2010 roku co dziesiąty badany mieszkaniec Ukrainy był w Polsce po 1991 roku. Dziesięć lat wcześniej ten odsetek był większy i wynosił 15%.

jeden raz 35%

2 lub 3 razy 27%

więcej niż 3 razy 36%

trudno powiedzieć

2%

Liczba wizyt w Polsce po 1991 (wśród tych, którzy byli w Polsce)

Kontakty Ukraińców z Polakami

Dane: Instytut Spraw Publicznych 2010

Kontakty przez media Kontakty bezpośrednie

Nie mieli kontaktów z informacjami o Polsce

Mieli kontakty z informacjami o Polsce

Nie mają bezpośrednich kontaktów z Polską 27% 45% Mają bezpośrednie kontakty z Polską 4% 24%

Kontakty przez media Kontakty bezpośrednie

Nie mieli kontaktów z informacjami o Polsce

Mieli kontakty z informacjami o Polsce

Nie mają bezpośrednich kontaktów z Polską 39% 40% Mają bezpośrednie kontakty z Polską 5% 16%

2000

2010

Kontakty Ukraińców z Polską OBRAZ POLSKI NA UKRAINIE


Polska -‐ bliska czy daleka?

1%

40%

23%

7%

poniżej 500 km 501 -‐ 1200 km 1201 -‐ 1800 km ponad 1800 km Najkrótsza trasa Kijów-‐Warszawa (797 km)



o  Kraj przyjazny, podobny do Ukrainy, bratni, przyjazny naród, mili sympatyzujący Ukrainie ludzie (skojarzenia ze znakiem pozytywnym) – 26%

o  Skojarzenia neutralne, geograficzne – 23%

o  Polska jako symbol sukcesu gospodarczego i lepszego niż na Ukrainie życia (Kraj, który podniósł swoją gospodarkę, nawiązał dobre stosunki z Zachodem i stał się europejski; Przykład tego, jak może się rozwijać kraj postsocjalistyczny) – 19%

o  Kraj europejski, członek Unii Europejskiej (zazdroszczę, że udało im się wstąpić do UE i zbudować swoje życie) – 9%

o  Katastrofa smoleńska – 5%

o  Historia (często skojarzenia negatywne w stosunku do Polski, ale nie tylko. Często wymieniano po prostu postaci historyczne) – 4%

o  Skojarzenia z kulturą i sztuką – 3%

o  Wspólna organizacja Euro 2012 – 3%

o  Negatywne skojarzenia (dotyczące zarówno relacji międzyludzkich, jak i międzypaństwowych) – 3%

Polska -‐ bliska czy daleka? OBRAZ POLSKI NA UKRAINIE


Obraz Polski jako państwa OBRAZ POLSKI NA UKRAINIE

64%

69%

57%

18%

26%

22%

5%

6%

5%

28%

22%

28%

31%

25%

38%

54%

52%

50%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

władza dba o dobrobyt obywateli

jest gospodarka rynkowa

jest szybki wzrost gospodarczy

szanuje się wolność słowa

biurokracja utrudnia życie

panuje korupcja

nie lubią cudzoziemców

jest dużo biedy i bezrobocia

68%

68%

62%

60%

21%

20%

13%

7%

3%

3%

5%

3%

21%

21%

37%

45%

29%

29%

34%

37%

58%

60%

50%

48%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

władza dba o dobrobyt obywateli

jest gospodarka rynkowa


szanuje się wolność słowa

biurokracja utrudnia życie

panuje korupcja

nie lubią cudzoziemców

jest dużo biedy i bezrobocia

zgadzam się nie zgadzam się nie wiem

2000 2010

Dane: Instytut Spraw Publicznych

Polska przyjazna, czy nieprzyjazna? OBRAZ POLSKI NA UKRAINIE

2% 7%

39% 43%

10%

2% 7%

38%

47%

6% 3%

10%

27%

56%

4%

nieprzyjazny raczej nieprzyjazny niż przyjazny

raczej przyjazny niż nieprzyjazny

przyjazny trudno powiedzieć

wszyscy badani razem

osoby, które miały kontakt z informacjami o Polsce

osoby, które były w Polsce



Polska przyjazna, czy nieprzyjazna?


14%

63%

4% 0%

19% 15%

69%

3% 0%

12%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

bardzo dobre raczej dobre raczej złe bardzo złe trudno powiedzieć

2000

2010

stosunki ukraińsko-‐polskie ogólna ocena


stosunki ukraińsko-‐polskie regionalna specyFika

10%

86%13%

76%

23%

81%

30%

86%

35%

92%

odsetek uwa!aj"cych stosunki z Polsk"za „bardzo dobre“ lub „dobre“

odsetek uwa!aj"cych stosunki z Polsk"za „priorytetowe“ dla Ukrainy


Znaczenie stosunków z Polską

!"#$!%&'()*!+&,*-*!.#$!+/#0(#)*1#*!

+&,*-*! 230!+&,*-*!!3!230!

+/#0(#)*1#*!

+/#0(#)*1#*! ! 4/512&!+&6301#307!

8*639#*7!:.3:'0;(#9!6(+<=+/*.>!,3>1#$!?)/*329!*!?239!@5/&+0;()9!

AB! AB! C! ! DE!

8*639#*7!:.3:'0;(#9!6(+<=+/*.>!,3>1#$!?)/*329!*!F&(;9!

DC! GG! DD! ! CC!

8*639#*7!:.3:'0;(#9!6(+<=+/*.>!,3>1#$!?)/*329!*!?HI!

DJ! GK! A! ! CL!

!



Orientacje geopolityczne Ukraińców

51

53

12

48

34

31

19

5

31

15

0 20 40 60

Jest zgodne z interesami Ukrainy

Jest zgodne z interesami drugiej strony

Zagraża rozwojowi własnej ukraińskiej kultury

Jest ważne dla rozwoju gospodarczego Ukrainy

Druga strona rozumie potrzeby Ukrainy

z Rosją

z Unią Europejską

opinie o zbliżeniu Ukrainy z Rosją i Unią Europejską


stosunek do Polaków podobieństwo Polaków i Ukraińców

10%

26%

37%

18%

9%

13%

37%

33%

13%

5%

bardzo podobni (1) (2) (3) (4) bardzo różni (5)

2000

2010


stosunek do Polaków dystans społeczny

99%

89%

87%

92%

93%

73%

83%

90%

82%

1%

6%

8%

5%

4%

18%

10%

5%

8%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Przyjeżdża jako turysta

Osiedla się na pobyt stały

Uzyskuje ukraińskie obywatelstwo

Pracuje razem z Panem/Panią

Jest najbliższym sąsiadem

Jest członkiem rady miejskiej (wiejskiej)

Kieruje firmą, w której Pan(i) pracuje

Wchodzi o grona najbliższych przyjaciół

Wchodzi do rodziny przez małżeństwo

nie przeszkadza przeszkadza trudno powiedzieć

Czy przeszkadza Panu(i), jeśli Polak…


stosunek do Polaków porównanie Polaków i Ukraińców

Pracowity Leniwy

Tolerancyjny

Nowoczesny

Wykszta!cony

Efektywny

Uczciwy

"yczliwy

Schludny

Religijny

Odpowiedzialny

Go#cinny

Nie nadu$ywa alkoholu

Przedsi%biorczy

Weso!y, towarzyski

Szczery

Nietolerancyjny

Zacofany

Niewykszta!cony

Nieefektywny

Nieuczciwy

Nie$yczliwy

Zaniedbany

Niereligijny

Nieodpowiedzialny

Niego#cinny

Nadu$ywa alkoholu

Nieprzedsi%biorczy

Powa$ny, nietowarzyski

Nieszczery


Podsumowanie obrazu Polski na Ukrainie

•  Ogólny obraz Polski i Polaków w oczach Ukraińców jest raczej pozytywny i można w nim znaleźć bardzo wiele z tych elementów, które Polacy chcieliby tam widzieć. Jednak niepokoi brak istotnych zmian od 2000 r.

•  Odpowiedzialność za ograniczanie intensywności kontaktów polsko-‐ukraińskich spada w dużej mierze na politykę wizową, ale ma znaczenie też też ukraiński brak zainteresowania tym, co wykracza poza lokalność, sprawy wewnętrzne.

•  19% dorosłych Ukraińców ma ważny paszport. To poważne ograniczenie potencjału kontaktów z Polską.

Obraz Ukrainy w Polsce OBRAZ UKRAINY I UKRAIŃCÓW W POLSCE

20

Skojarzenia z bied!, zacofaniem i przestÍpczoúci! dotycz! ñ jak pokazuj! inne badaniañ nie tyle konkretnie Ukrainy, ile ogÛlnie krajÛw by"ego Zwi!zku Radzieckiego. Podobneobrazy przychodz! Polakom na myúl co najmniej od kilku lat w zwi!zku z Rosj! czy innymiby"ymi republikami radzieckimi22. W jÍzyku potocznym od kilku lat funkcjonuje zbitka s"ow-na Ñmafia rosyjskaî czy Ñmafia ukraiÒskaî. Takiego sformu"owania nie moøna by"o us"yszeÊprzed 1989 r.

Grupa skojarzeÒ odnosz!cych siÍ do historii, przede wszystkim do okresu II wojny úwia-towej, to nie tylko przywo"ywanie dzia"alnoúci UPA (przy czym nazwa ÑUPAî prawie za-wsze by"a "!czona ze s"owem Ñbandaî). Przypisywane UkraiÒcom cechy, takie jak múciwoúÊ,zawziÍtoúÊ, agresja czy okrucieÒstwo, rÛwnieø czÍsto mia"y zwi!zek z histori! ñ z dotycz!cy-mi jej lekturami, przekazami ustnymi czy wreszcie doúwiadczeniami.

Skojarzenia o wymowie pozytywnej dotyczy"y przede wszystkim zabytkÛw, kultury,folkloru, cech charakteru UkraiÒcÛw, takich jak øyczliwoúÊ, goúcinnoúÊ, a takøe ñ w pojedyn-czych przypadkach ñ przywi!zania do wolnoúci, patriotyzmu i pracowitoúci.

Pojedyncze skojarzenia dotyczy"y rÛwnieø nielegalnej pracy UkraiÒcÛw w Polsce, coby"o na ogÛ" oceniane negatywnie, gdyø zabieraj! Polakom pracÍ. W niektÛrych przypadkachjednak nielegalna praca wywo"ywa"a raczej odruch wspÛ"czucia, a nie odrzucenia: panuje tamwielkie bezrobocie, przyjeødøaj! do nas pracowaÊ, pracuj! u nas, bo nie maj! úrodkÛw doøycia itd.

Tabela 2NajczÍstsze skojarzenia PolakÛw z Ukrain!

Uwaga. kaødy respondent mÛg" wymieniÊ dowoln! liczbÍ skojarzeÒ, wiÍc podane odsetki nie sumuj! siÍ do100%.

22 Wspomina o tym np. Noemi Modnicka, ÑOwo monstrum ñ stereotypî, op. cit., s. 29.

ÒezrajoksapurG ewo"ÛgezczsainezrajoksenarbyW

!irotsihzenaz!iwzainezrajokS)hcynadabu"Ûgo%93(

anjowII ú ,ycazok,)%5(mzinumok,nilatS,RRSZ,)%02(APU,awotaiw)%3(enni,)%3(eikslopeimeizenwad,)%5(ogeikcinleimhCeinatswop

uretkarahcec!zcytodainezrajokS)%63(wÛcÒiarkUogewodoran

ajcydart,rolklof,arutluk,)%21(indÍlgzwzeb,icÍizwaz,injycnareloteinajyzrp,Êúonnicúog,)%5(akdÛw,lohokla,)%6( ü owilzcyø,Ò ú ,)%3(Ê

,)%1(Êúonradopsogein,)%2(wÛkaloPoduknusotswyzdorwotiwocarp ú onlow,)%1(Ê ú )%5(enni,)%1(Ê

)%92(einafocaz,adeiB onradopsogein,)%5(einabdeinaz,)%51(owtsÛbu ú arutlukaksin,)%4(Ê)%1(durb,)%2(jarkynafocaz,)%2(ajcaziliwyci

)%82(enzcifargoegainezrajokS ,)%8(acinargaindohcsw,dais!sindohcsw,)%8(enlarutanawtcagob)%4(enni,)%2(jarkyøud,)%2(wÛjiK,wÛwL,)%4(ajsoR

ozcpÍtsezrP ú )%81(Ê )%1(comezrp,)%2(ajcpurok,)%3(ejeizdo"z,)%5(ycintymezrp,)%7(aifam

)%01(lednaH )%2(yrazab,)%8(lednah

Najczęstsze skojarzenia Polaków z Ukrainą w 2000 r.


Kontakty polsko-‐ukraińskie w 2000 r. OBRAZ UKRAINY I UKRAIŃCÓW W POLSCE


43%

13% 11% 10% 8%

47%

kupowanie u Ukraińców

zatrudnianie pracowników

wyjazdy na Ukrainę

znajomi Ukraińcy w Polsce

znajomi Ukraińcy na Ukrainie

brak kontaktów

21

8

38

4

59

14

35

12

65

16

28

37

5

34

3

20

5

30

4

20

9

54

57

61

38

66

60

58

31

64

63

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%


!"#$%&$'()'*#+$#,-"'*.'/'+0"1-"1*-')2$%3+3.4(5*32$'0

istnieje dobra organizacja pracy

panuje korupcja

istnieje system parlamentarny, podobnie jak na Zachodzie

2%6"+4(4*37*-"1&%821+1-+-"

$1321&+#)1*3"9*30%!%,4*%!40'+163&"1

)13+*043%&"*2%."%8*2$.13+92(.%:("

funkcjonuje gospodarka rynkowa, podobnie jak naZachodzie

-"1*6#!"7*(#,.%."18(;0!"#$!#%&'()

*(+&!"#$!#%&'()

nie wiem

Ukraina to kraj, w którym:

Nie jest zaskakuj!ce, øe liczne skojarzenia by"y zwi!zane z handlem bazarowym. Jest toobecnie najczÍstsza forma bezpoúrednich kontaktÛw miÍdzy Polakami i UkraiÒcami. Skoja-rzenia by"y na ogÛ" neutralne w wymowie, choÊ niekiedy handel bazarowy nasuwa" myúlio biedzie, a czasem zacofaniu i ba"aganie w kraju, z ktÛrego handlarze przyjeødøaj!. Wypo-wiadaj!c siÍ o trudnej sytuacji materialnej na Ukrainie, respondenci niekiedy wyraøali wspÛ"-czucie (s! nawet w gorszej sytuacji niø my ñ przesz"o 70 lat komunizmu, a my tylko 45, narÛdprzez lata zniewolony przez reøim), a czasem dostrzegali podobieÒstwo obecnej sytuacji Ukra-iÒcÛw w Polsce do tej, w ktÛrej znajdowali siÍ Polacy wyjeødøaj!cy do Niemiec kilkanaúcielat wczeúniej.

Przywo"ywane przez PolakÛw skojarzenia dotyczy"y zachowaÒ ludzi jako zbiorowo-úci ñ narodu, spo"eczeÒstwa lub pojedynczych osÛb. Obraz paÒstwa i jego organizacji prak-tycznie nie pojawia" siÍ, z wyj!tkiem rzadkich wypowiedzi o prezydencie Ukrainy, Leoni-dzie Kuczmie (poniøej 1%) oraz dwÛch respondentÛw, ktÛrym Ukraina skojarzy"a siÍ zes"abym paÒstwem. O Ukrainie myúli siÍ w Polsce jako terytorium zamieszkanym przez lu-dzi, ale nie jako o paÒstwie. ByÊ moøe jest to zwi!zane z faktem, øe wiedza o funkcjonowa-niu systemu politycznego i innych elementÛw organizacji paÒstwowej na Ukrainie jest w Pol-sce s"abo rozpowszechniona. Wykaza"y to odpowiedzi na pytanie zamkniÍte dotycz!ce tychkwestii.

Wykres 4Opinie PolakÛw o Ukrainie (w %)

Obraz Ukrainy w Polsce OBRAZ UKRAINY I UKRAIŃCÓW W POLSCE


Obraz Ukrainy jako państwa w 2000 r.

2

9

17 22

6

45

poniżej 15 mln 15-‐30 mln 30-‐45 mln 45-‐60 mln powyżej 60 mln nie wiem

Znaczenie Ukrainy OBRAZ UKRAINY I UKRAIŃCÓW W POLSCE

Szacowana w 2000 r. liczba ludności Ukrainy

28% niedoszacowało


Zmiany sympatii i niechęci Polaków do Ukraińców

OBRAZ UKRAINY I UKRAIŃCÓW W POLSCE

12 9

14 16 15 13 16

19 22

19

29 23 24 25

34 34 32

65 66 63

60 60 59 58

49 48 51

34

50

42 39

31 29 33

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2010 2011

sympa/a niechęć

Dane: CBOS 1993-‐2011

Opinie o możliwości pojednania między Polakami a Ukraińcami


Dane: CBOS 1997-‐2007

58 57

67 64

73

63 60

81

74 77 79

39 40

32 35

25

37 35

14

22 18

10

1997 1999 2000 2001 2002 2003 V 2004 XII 2004 2005 2006 2007

możliwe

niemożliwe

Poparcie dla Ukrainy w NATO OBRAZ UKRAINY I UKRAIŃCÓW W POLSCE

zdecydowanie tak, 26%

raczej tak, 41%

raczej nie, 9%

zdecydowanie nie, 3%

trudno powiedzieć, 21%

Dane: CBOS 2008

Kontakty Polaków z Ukraińcami

W 2010 roku Ukrainę odwiedziło nieco ponad 21 mln cudzoziemców. Polacy należeli do stosunkowo częstych gości Ukrainy.

7 900 436

4 063 459

3 058 023

2 089 647

944 777 910 450

Rosja Mołdowa Białoruś Polska Węgry Rumunia

Dane: www.ukrstat.gov.pl


Podsumowanie

•  Społeczny wizerunek Ukrainy w Polsce kształtował się pod wpływem historii. Nowe elementy tego wizerunku powstawały dzięki kontaktom o dość specyficznym charakterze – handel bazarowy, legalna i nielegalna praca itp.

•  Znaczący wpływ na zmianę wizerunku Ukrainy i Ukraińców miała pomarańczowa rewolucja. Była ona też początkiem większego zainteresowania Polaków sprawami Ukrainy.

•  Dziś zdaniem większości Polaków w interesie Polski leży „przyciąganie” Ukrainy do Europy.


Joanna Konieczna-‐Sałama/n [email protected]

DZIĘKUJĘ!

PolskaUkraina · Natreść%i%ładunek%emocjonalny%obrazu%Polski%i%Polaków%w%oczach ... wiadajπc...

Documents

Transcript of PolskaUkraina · Natreść%i%ładunek%emocjonalny%obrazu%Polski%i%Polaków%w%oczach ... wiadajπc...