Podstawy hydrologii - charakterystyka zbiorników wodnych ... · Zakres wykªadu 1 Jeziora ypTy...

Podstawy hydrologii

charakterystyka zbiorników wodnych,

»ycie podwodne, ekologia

Mateusz Przybyªa

Klub Pªetwonurków Triton

Ko±cian

Zakres wykªadu

1 Jeziora

Typy jeziorStrefy jezioraTermika jezior�ycie jezior

2 Morza i oceany

Uksztaªtowanie dna oceanicznegoRodzaje ruchów wodnych�ycie mórz i oceanów

M. Przybyªa (Triton Ko±cian) Podstawy Hydrologii 2 / 53

Jeziora


JezioraTypy jezior

Jezioro � naturalny ±ródl¡dowy zbiornik wodny, któregowyst¦powanie uwarunkowane jest istnieniem zagª¦bienia, w którymmog¡ gromadzi¢ si¦ wody powierzchniowe, oraz zasilaniemprzewy»szaj¡cym straty wody wskutek parowania lub odpªywu.

Jeziora mo»emy podzieli¢ m.in. zewzgl¦du na:

pochodzenie,

tro�czno±¢.

Rysunek: Jezioro górskie

Ciekawostka

Morze Kaspijskie i Morze Martwe, pomimo swoich nazw, s¡jeziorami!


Podziaª jezior ze wzgl¦du napochodzenie


JezioraTypy jezior: podziaª ze wzgl¦du na pochodzenie

Jezioro polodowcowe - rodzaj jeziora powstaªego w zagª¦bieniuterenu utworzonym wskutek dziaªalno±ci lodowca lub l¡dolodu.

Rysunek: Siedem Rilskich Jezior w Buªgarii

Jeziora polodowcowedziel¡ si¦ na:

rynnowe,

morenowe,

wytopiskowe,

cyrkowe.

Jezioro Dominickie zaliczane jest do jezior polodowcowych typurynnowego.



Jezioro tektoniczne (ryftowe) - rodzaj jeziora powstaªegowskutek ruchów skorupy ziemskiej w zapadliskach i rowachtektonicznych.

Rysunek: Jezioro Tanganika w Tanzanii Rysunek: Jezioro Niasaw Mozambiku



Jezioro reliktowe - rodzaj jeziora b¦d¡cego pozostaªo±ci¡dawnego, znacznie wi¦kszego zbiornika wodnego (morza±ródkontynentalnego lub du»ego jeziora). Cz¦±¢ z nich byªaw przeszªo±ci cz¦±ci¡ morza, ale oddzielona zostaªa od niegow wyniku procesów tektonicznych lub obni»enia poziomu morza.

Rysunek: Jezioro Aralskiew Kazachstanie

Rysunek: Morze Kaspijskiew Azerbejd»anie



Jezioro przybrze»ne - zbiornik wodny caªkowicie oddzielony odmorza mierzej¡, niegdy± zatoka morska, laguna (jezioro lagunowe),liman (jezioro limanowe) czy delta rzeki (jezioro deltowe). Polatach, z powodu braku dost¦pu do wody sªonej, jezioraprzybrze»ne zawieraj¡ wod¦ sªodk¡.

Rysunek: Proces powstawaniajeziora przybrze»nego

Rysunek: Jezioro �ebskooddzielone mierzej¡ od MorzaBaªtyckiego



Jezioro meteorytowe (jezioro kosmiczne) - jezioro wypeªniaj¡cezagª¦bienie krateru uderzeniowego powstaªego po upadkumeteorytu.

Rysunek: Jezioro Bosumtwiw Ghanie Rysunek: Jezioro na wyspie Saarema

w Estonii



Jezioro wulkaniczne � jezioro, które wyst¦puje w kraterachwygasªych wulkanów, a tak»e dolinach zatamowanych przez potokilawy.

Rysunek: Jezioro w kraterzewulkanu Irazú w Kostaryce

Rysunek: Jezioro Oskjuvatnw Islandii


Podziaª jezior ze wzgl¦du natroficzno±¢


JezioraTypy jezior: podziaª ze wzgl¦du na troficzno±¢

Jezioro dystro�czne � jezioro ±ródbagienne charakteryzuj¡ce si¦du»¡ zawarto±ci¡ kwasów próchnicowych, torfu lub butwiny(nadaj¡cego mu kwa±ny odczyn i zabarwienie »óªte lub brunatne)i nisk¡ produktywno±ci¡ biologiczn¡.

Rysunek: Jezioro dystro�cznew rezerwacie przyrody Bielawa

Rysunek: Proces zarastaniajeziora dystro�cznego



Jezioro eutro�czne - jezioro sªodkowodne odznaczaj¡ce si¦ du»¡koncentracj¡ substancji od»ywczych, co powoduje silny rozwój»ycia biologicznego. Jeziora eutro�czne nie s¡ gª¦bokie, ich wodaob�tuje w sole mineralne i ma odcie« zielony lub zielono»óªty cospowodowane jest masowym rozwojem glonów. Charakteryzuj¡ si¦maª¡ przezroczysto±ci¡ wody.

Rysunek: Jezioro eutro�czne Rysunek: Jezioro �lepianw województwie Warmi«sko-Mazurskim



Jezioro oligotro�czne - jezioro sªodkowodne, charakteryzuj¡ce si¦nisk¡ zawarto±ci¡ substancji od»ywczych rozpuszczonych w wodziei dobrym natlenieniem. Caªa wyprodukowana materia organicznapodlega procesowi mineralizacji i powraca do obiegu, st¡d maªailo±¢ osadów.

Rysunek: Zadni Staw Polskiw Tatrach

Rysunek: Jezioro Moczadªo


Strefy jeziora


JezioraStrefy jeziora

Rysunek: Strefy wodne jeziora



Litoral � jest to strefa wody pªytkiej,prze±wietlonej do samego dna, litoral,zwªaszcza jego pªytkie cz¦±ci, jestnajbardziej zmienny ze ±rodowiskjeziornych, charakteryzuje si¦najlepszymi warunkami do »yciaw wodach.

Rysunek: Litoral



Sublitoral � to strefa jeziora, któr¡cechuje brak ro±lin. Dno jest pokrytezwaªowiskiem muszli maª»y i ±limakóworaz innych szcz¡tków organicznych.

Rysunek: Sublitoral



Pelagial � obszar toni wodnejw obszarze do którego przenika ±wiatªoi temperatura wody ulega zmianomw okresie rocznym. Podlega falowaniui wahaniu temperatur. �yje w tej stre�egªównie plankton oraz nekton.

Rysunek: Pelagial



Profundal � strefa gª¦binowa poni»ejpelagialu. Woda ma tu staª¡temperatur¦ 4oC, w gª¦bszych partiachpanuje ciemno±¢ i de�cyt tlenu. �yj¡tutaj plankton przydenny i niektóregatunki ryb.

Bental � strefa obejmuj¡ca warstw¦osadów i muªów wy±cieªaj¡cych dnojeziora.

Rysunek: Profundal

Rysunek: Bental


Termika jezior


JezioraTermika jezior

Rysunek: Stagnacjaletnia

Epilimnion - warstwa nadskokowa,powierzchniowa warstwa wody zmieniaj¡caswoj¡ temperatur¦ pod wpªywem warunkówzewn¦trznych.

Metalimnion � termoklina, warstwa skokowa,w¡ska warstwa wody 1-2 m, w której nast¦pujegwaªtowny spadek temperatury, nawet o 12oC.W jeziorach naszej strefy klimatycznejtermoklina wyst¦puje na gª¦boko±ci 7-8 m.

Hipolimnion - warstwa podskokowa, warstwawody chªodnej o temp ok. 4oC (najci¦»szej).



Rysunek:Cyrkulacja jesienna

W okresie jesieni na skutek ochªadzania si¦powierzchniowych warstw wody, oraz dzi¦kiruchom wody wywoªanym siª¡ wiatrunast¦puje wyrównanie temperatury w caªejmisie zbiornika. Jest to, tzw. miksja jesienna.



Rysunek: Stagnacjazimowa

W okresie zimy powierzchniowa warstwazbiornika pokrywa si¦ lodem. Dzi¦ki temu »ewoda o temp 4oC posiada najwi¦ksz¡ g¦sto±¢,chªodna woda o temp. 0− 3oC pozostaje przypowierzchni. Kiedy temp. otoczenia spadnieponi»ej zera powstaje lód którego grubo±¢zale»y od dªugo±ci okresów z temp. poni»ejzera.



Rysunek:Cyrkulacja wiosenna

W okresie wiosny, lód topnieje,powierzchniowa warstwa ogrzewa si¦i nast¦puje wymieszanie wody w caªymzbiorniku. Jest to, tzw. miksja wiosenna.


Jeziora�ycie jezior: flora

(a) Ramienice (b) Rogatek sztywny

(c) Zdrojek (d) Wywªócznik kªosowy

Rysunek: Przykªadowa ro±linno±¢ jeziorna



(a) Rdestnicagrzebieniasta

(b) Rdestnica pªywaj¡ca

(c) Rdestnicapoªyskuj¡ca

(d) Rdestnica przeszyta

Rysunek: Przykªadowa ro±linno±¢ jeziorna (c.d.)



(a) Jezierza mniejsza (b) Lobelia jeziorna

(c) Moczarka kanadyjska (d) Poryblin jeziorny

Rysunek: Przykªadowa ro±linno±¢ jeziorna (c.d.)


Jeziora�ycie jezior: fauna

(a) Pªo¢ (b) Oko«

(c) Szczupak (d) W¦gorz europejski

Rysunek: Przykªadowa zwierzyna jeziorna



(a) Sandacz (b) Jazgarz

(c) Mi¦tus

Rysunek: Przykªadowa zwierzyna jeziorna (c.d.)



(a) Kara± srebrzysty (b) Lin

(c) Kle«




(a) Racicznica zmienna (b) Szczerzuja pospolita

(c) Skójka (d) �yworódka



Morza i oceany


Morza i oceany

Definicja

Ocean � wielka cz¦±¢ hydrosfery ziemskiej, stanowi¡ca rozlegªyobszar sªonej wody. Wody sªone pokrywaj¡ w sumie okoªo 70,8%powierzchni Ziemi.Morza � zbiorniki sªonowodne maj¡ce bezpo±rednie poª¡czenie zoceanem.

Wyró»niamy oceany:

Spokojny,

Atlantycki,

Indyjski.

Czasem mówi si¦ te» ooceanach:

Arktycznym,

Poªudniowym.

Rysunek: Brzeg oceaniczny


Uksztaªtowanie dnaoceanicznego


Morza i oceanyUksztaªtowanie dna oceanicznego

Rysunek: Uksztaªtowanie dna oceanicznego



Szelfy kontynentalne �fragmenty dna, stanowi¡ce cz¦±cibloków kontynentalnych zalaneprzez wody oceanów, si¦gaj¡zazwyczaj do 200 m gª¦boko±ci,gdzie ko«cz¡ si¦ gwaªtownymspadem.

Rysunek: Szelf kontynentalny



Stoki kontynentalne � stromeodcinki dna oceanicznego ª¡cz¡ceszelfy z basenami oceanicznymi.

Rysunek: Stok kontynentalny



Równina abisalna � pªaskowy»oceaniczny - wzniesienieoceaniczne - ªawica oceaniczna.

Rysunek: Równina abisalna



Rowy oceaniczne � gª¦bokieformy dna, si¦gaj¡ od 7.000 doponad 11.000 m gª¦boko±ci,dªugie na 300-5.000 km, szerokiena 30-100 km (gª¦biaChallengera osi¡gni¦ta23.01.1960 � Don Walsh iJacques Piccard).

Rysunek: Rów oceaniczny



Wyspy � cz¦±ci grzbietów±ródoceanicznych oraz czynnychwulkanów wystaj¡ce ponadpowierzchni¦ oceanu.

Rysunek: Wyspa wulkaniczna



Baseny oceaniczne � rozlegªe,sªabo urozmaicone fragmentydna poªo»one na gª¦boko±ci4.000 do 6.000 m, zajmuj¡ a»72% powierzchni dennejoceanów.

Rysunek: Basen oceaniczny



Grzbiety ±ródoceaniczne �systemy wzniesie« dnaoceanicznego, tworz¡cepodwodne ªa«cuchy o ª¡cznejdªugo±ci ok, 60.000 km.Powstaj¡ w strefach, gdzie lawawydostaje si¦ na zewn¡trz, apªyty oceaniczne rozchodz¡ si¦na boki. Grzbiety wznosz¡ si¦ na2.000 do 3.000 m ponad dnabasenów oceanicznych. Rysunek: Grzbiet ±ródoceaniczny


Morza i oceanyRodzaje ruchów wodnych: falowanie

Czynnikiem wywoªuj¡cym powstawaniefal jest wiatr.

Falowaniu powierzchniowemu nietowarzyszy zjawisko przemieszczania si¦mas wodnych. Z dala od brzegówcz¡steczki wody wykonuj¡ pionoweoscylacje nie wykazuj¡c ruchupoziomego. Falowanie stanowi wi¦ctylko zaburzenie powierzchni wody.Jedynie przy brzegu fale wstrzymywaneprzez l¡d spi¦trzaj¡ si¦ wywoªuj¡cprzybój i mechanicznie oddziaªuj¡ nabrzeg.

Rysunek: Fale oceaniczne

Rysunek: Schemat fali


Morza i oceanyRodzaje ruchów wodnych: pr¡dy morskie

Definicja

Pr¡d morski - du»e i niemal niezmienne ruchy wody w oceanachwywoªane ró»nicami temperatur, g¦sto±ci wody, ruchemobrotowym Ziemi i wyst¦powaniem wiatrów staªych.

Rysunek: Rozkªad globalnych pr¡dów oceanicznych


Morza i oceanyRodzaje ruchów wodnych: pªywy

Definicja

Pªywy morskie � regularnie powtarzaj¡ce si¦ podnoszenie iopadanie poziomu wody w oceanie. Wywoªuje je zjawiskopªywowe, którego istot¡ s¡ siªy grawitacyjne Ksi¦»yca i Sªo«ca.

(a) Przypªyw (b) Odpªyw

Rysunek: Pªywy oceaniczne


�ycie mórz i oceanów


Morza i oceany�ycie mórz i oceanów

(a) Del�n (b) Bªazenek dwupr¦gi

(c) Murena olbrzymia (d) Rekin biaªopªetwy

Rysunek: Przykªadowa zwierzyna morska



(a) Skorpena czubata (b) Skrzydlica pstra

(c) Ryba krokodyl (d) Je»owce

Rysunek: Przykªadowa zwierzyna morska (c.d.)



(a) Koralowiec ognisty (b) O±miornica pospolita

(c) �óªw morski (d) Osa morska

Rysunek: Przykªadowa zwierzyna morska (c.d.)


Podsumowanie


Dzi¦kuj¦ za uwag¦!


Podstawy hydrologii - charakterystyka zbiorników wodnych ... · Zakres wykªadu 1 Jeziora ypTy...

Documents

Transcript of Podstawy hydrologii - charakterystyka zbiorników wodnych ... · Zakres wykªadu 1 Jeziora ypTy...