PODMIOTY SEKTORA

PUBLICZNEGO

SEKTOR PUBLICZNY

Sektor publiczny - to zbiór państwowych i samorządowych osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, finansowanych głównie lub wyłącznie ze środków budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, wykonujących zadania na zasadach niekomercyjnych.

W SEKTORZE PUBLICZNYM MOŻNA WYRÓŻNIĆ:

1) sektor rządowy; 2) sektor samorządowy (jednostki samorządu

terytorialnego i ich organy oraz podległe tym organom jednostki organizacyjne).

organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki; jednostki budżetowe; samorządowe zakłady budżetowe; agencje wykonawcze; instytucje gospodarki budżetowej; państwowe fundusze celowe; państwowe szkoły wyższe; samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej; państwowe lub samorządowe instytucje kultury; Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze; Kasy Chorych; Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne; państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

W myśl ustawy z dnia 27. sierpnia 2009r. o finansach publicznych do sektora finansów publicznych zalicza się:

SEKTOR PUBLICZNY TO PRZEDE WSZYSTKIM ORGANY WŁADZY PUBLICZNEJ: Parlament administracja rządowa (ministerstwa, urzędy

centralne, urzędy wojewódzkie) administracja samorządowa (sejmiki wojewódzkie,

rady powiatów i gmin, urzędy marszałkowskie, starostwa powiatowe, urzędy miast i gmin).

DO SEKTORA PUBLICZNEGO ZALICZAJĄ SIĘ RÓWNIEŻ WSZELKIE PODLEGŁE IM JEDNOSTKI:

urzędy pracy ośrodki pomocy społecznej ośrodki wsparcia państwowe i samorządowe jednostki

kultury publiczne zakłady opieki zdrowotnej

PODMIOTY SEKTORA

PUBLICZNEGO UJĘCIE PRAWNE

W PRZEKROJU PRAWNYM SYSTEM PODMIOTÓW SEKTORA PUBLICZNEGO TWORZĄ: ustawa z dnia 27. sierpnia 2009 r. o finansach

publicznych prawo budżetowe, regulujące zasady budowy ustroju

budżetowego coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe

samorządów ustawy podatkowe ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych ustawy o finansach samorządowych( lokalnych,

regionalnych) ustawy regulujące działalność ministra finansów( skarbu)

oraz działalność aparatu skarbowego ustawa karnoskarbowa ustawa o zobowiązaniach podatkowych

PODMIOTY SEKTORA

PUBLICZNEGO UJĘCIE EKONOMICZNE

PRZEKRÓJ INSTRUMENTALNYpodatki centralnepodatki lokalne opłaty cładochody z majątku

poublicznego( renty, dywidendy) składki na ubezpieczenie społecznesubwencje dotacje kredyt państowowy i pożyczki

publiczne

PRZEKRÓJ INSTYTUCJONALNYTWORZĄ JEDNOSTKI: budżetu państwa budżetów samorządowych szczebla

podstawowego lub wyższego funduszy ubezpieczeń społecznych pozostałych funduszy publicznych fundacji publicznych

FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE jednostki budżetowe samorządowe zakłady budżetowe agencje wykonawcze państwowe fundusze celowe przedsiębiorstwa państwowe spółki kapitałowe spółki jednoosobowe

JEDNOSTKI BUDŻETOWE są tworzone i likwidowane przez ministrów,

kierowników urzędów centralnych i wojewodów (państwowe jednostki budżetowe) lub przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego (gminne, powiatowe i wojewódzkie jednostki budżetowe)

pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu państwa lub jst

podstawą ich gospodarki finansowej jest plan dochodów i wydatków nazywany „planem finansowym”

W FORMIE JEDNOSTEK MOGĄ DZIAŁAĆ M.IN.

urzędy władzy państwowej urzędy administracji państwowej i

samorządowej prokuratury sądy i trybunały areszty i więzienia jednostki wojskowe i policyjne, jednostki Państwowej Straży Pożarnej szkoły, internaty i świetlice

SAMORZĄDOWE ZAKŁADY BUDŻETOWE

odpłatnie świadczą obywatelom swoje usługi, koszty ich działania pokrywane są z przychodów własnych

są tworzone i likwidowane oraz przekształcane w inną formę organizacyjno-prawną przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego

podstawą ich gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy

DO SAMORZĄDOWYCH ZAKŁADÓW BUDŻETOWYCH ZALICZA SIĘ NP.:

przedszkola, żłobkiizby wytrzeźwieńobiekty sportowezakłady utylizacji odpadówzakład komunalnyoczyszczalnia ścieków.

INSTYTUCJE GOSPODARKI BUDŻETOWEJ

posiadają osobowość prawną tworzone przez ministra lub Szefa Kancelarii PRM

za zgodą RM, w celu realizacji zadań publicznych odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania pokrywają koszty swojej działalności oraz

zobowiązania z uzyskiwanych przychodów

PAŃSTWOWE FUNDUSZE CELOWE

Państwowe fundusze celowe stanowią alternatywne źródło finansowania zadań państwa wobec budżetu. Powoływane ustawowo, ich przychody pochodzą ze środków publicznych, a wydatki są przeznaczone na realizację wyodrębnionych zadań.

AGENCJE WYKONAWCZE

Agencja wykonawcza to utworzona na mocy ustawy, państwowa osoba prawna, powołana w celu realizacji zadań publicznych pod nadzorem właściwego ministra, np.:

Agencja Rynku Rolnego

Agencje zarządzają mieniem publicznym i uzyskują dochody, np. z jego sprzedaży lub dzierżawy.

PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE

Przedsiębiorstwa, których wyłącznym właścicielem jest państwo, a ściśle rzecz biorąc Skarb Państwa.

Samodzielne, samorządne i samofinansujące się, posiadają osobowość prawną .

PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWENależy je odróżnić od spółek kontrolowanych

przez SP, które z prawnego punktu widzenia nie są przedsiębiorstwami państwowymi, ale spółkami uregulowanymi w KSH.

Przedsiębiorstwo państwowe może zostać przekształcone w jednoosobową spółkę SP w drodze komercjalizacji poprzedzającej prywatyzację.

SPÓŁKA KAPITAŁOWARodzaj spółki handlowej, w której najważniejszym elementem jest jej majątek (kapitał).

Od spółek osobowych odróżnia je: posiadanie osobowości prawnej skierowanie odpowiedzialności za zobowiązania

spółki na samą spółkę wyodrębnienie majątku spółki prowadzenie spraw spółki pośrednio przez

wspólników i ukształtowanie praw i obowiązków wspólników wobec spółki w sposób zróżnicowany.

FORMAMI SPÓŁKI KAPITAŁOWEJ SĄ:

spółka akcyjna z akcjami na okaziciela, (w której

czynnik osobowy wspólników nie odgrywa żadnej roli) spółka akcyjna z akcjami imiennymi (czynnik osobowy

ma rolę ograniczoną) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

SPÓŁKA JEDNOOSOBOWA Jest to spółka odpowiednio: Skarbu Państwa samorządu terytorialnego osób fizycznych lub prywatnych osób prawnych fizycznych osób zagranicznych lub prawnych.

Przyjęcie kryterium „jednorodności'' wnoszonego do spółki kapitału umożliwia stosowanie takich pojęć jak „jednoosobowa spółka Skarbu Państwa" lub „jednoosobowa spółka Gminy". W przypadku, gdy udziałowcami spółki są np. wyłącznie państwowe osoby prawne lub wyłącznie np. osoby fizyczne mamy do czynienia z zasadą jednorodności kapitału (100% kapitału jest skupione w danym rodzaju własności), ale nie możemy mówić o jednoosobowości spółki.

PODSTAWOWE MECHANIZMY

FINANSOWANIA

Gromadzenie i rozdysponowanie pieniężnych środków publicznych wymaga działania określonych podmiotów nie tylko najwyższego szczebla władzy ustawodawczej i wykonawczej, lecz także sieci instytucji (podmiotów), które na bieżąco realizują dochody i wydatki publiczne.

PRZEKRÓJ PODMIOTOWY SYSTEMU FINANSÓW

PUBLICZNYCH: Władze ustawodawcze szczebla centralnego

(parlament) oraz władze szczebla pośredniego (rady regionalne) i szczebla samorządowego (rady gminne);

Władze wykonawcze (rządy, zarządy) wymienionych wyżej szczebli;

Władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących, np. NIK i Regionalne Izby Obrachunkowe

PRZEKRÓJ PODMIOTOWY SYSTEMU FINANSÓW

PUBLICZNYCH – CIĄG DALSZY

Aparat skarbowy (finansowy), zajmujący się na bieżąco realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą (np. tzw. Policja skarbowa), zarządzaniem budżetem, itd.;

Podmioty (jednostki), które są finansowane z funduszy publicznych (szpitale, jednostki sądownictwa, jednostki policji).

FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH

Alokacyjna

Redystrybucyjna

Kontrolna

Stabilizacyjna

BUDŻET PAŃSTWA JAKO MECHANIZM FINANSOWANIA

Budżet państwa: gromadzi i dzieli największą część środków

publicznych; dokonuje istotnych transferów na rzecz innych

elementów systemu finansów publicznych, zwłaszcza budżetów samorządowych i funduszy ubezpieczeń społecznych

odgrywa ważną rolę w kształtowaniu finansowych stosunków międzynarodowych.

SPÓŁKI SPRYWATYZOWANE METODĄ POŚREDNIĄ (KAPITAŁOWĄ)

WEDŁUG WOJEWÓDZTW W OKRESIE OD 1 VIII 1990 R. DO 31 XII 2008 R.

Liczba spółek 388 w tym z udziałem kapitału 115Zagranicznego

PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE SPRYWATYZOWANE METODĄ BEZPOŚREDNIĄ

WEDŁUG WOJEWÓDZTW W OKRESIE OD 1 VIII 1990 R. DO 31 XII 2008 R.

Liczba przedsiębiorstww tym poprzez oddanie majątkudo odpłatnego korzystania

21051317

GOSPODAROWANIE MAJĄTKIEM TRWAŁYM

Zarządzanie kapitałem trwałym – właściwe wykorzystywanie i eksploatowanie zasobów, racjonalne nakłady w stosunku do rozwoju przedsiębiorstwa

Kapitał – posiadane dobra materialne i niematerialne wykorzystane w produkcji (usługach) oraz zasoby pieniężne.  Jest kategorią ekonomiczną posiadającą wartość i mająca zdolność do pomnażania wartości (wzrostu).

Zasób – czynnik wytwórczy będący w dyspozycji podmiotu gospodarczego i wykorzystywany w procesie produkcji.

Majątek trwały – cechuje go długotrwały okres użytkowania (powyżej jednego roku) oraz stopniowe zużywanie się w trakcie działalności gospodarczej.

SKŁADNIKI MAJĄTKU TRWAŁEGO:

1. rzeczowy majątek trwały - zalicza się tu wartość przyjętych do użytkowania maszyn, budynków itd.

2. wartości niematerialne i prawne – uznaje się za nie sumę kosztów nabycia praw majątkowych (projektów wynalazczych, patentów, licencji). Są to niepieniężne składniki majątku nie posiadające substancji fizycznej.

3.    finansowy składnik majątku – są to akcje w spółkach akcyjnych, obligacje, bony długoterminowe weksle itd.

4.    należności długoterminowe

FUNKCJE MAJĄTKU TRWAŁEGO:1.      funkcja społeczna – o ile funkcje

ekonomiczne środków trwałych sprowadzają się do kryterium ekonomicznego, opartego na kalkulacji nakładów (kosztów) i efektów, o tyle funkcje społeczne powinny uwzględnić elementy estetyczne, psychologiczne i fizjologiczne warunki pracy oraz potrzeby człowieka.

2.      funkcja ekonomiczna – sprowadza się do oddziaływania człowieka za ich pośrednictwem na przyrodę w celu zwiększenia produkcji dóbr materialnych; decydowanie w dużej mierze o zdolności produkcyjnej danego podmiotu gospodarowania; wykorzystywanie zasobów siły roboczej.

Zużycie środków trwałych – stopniowa utrata wartości i wartości użytkowej.

Wartość użytkowa – związana z materialną (przedmiotową)naturą obiektu złożonego z elementów substancji przyrody. Stopień przydatności do pełnienia pewnych funkcji i zaspokajanie potrzeb w określonych warunkach.

Wartość – wiąże się z towarem jako produktem procesu produkcji, wiąże się z pieniądzem

RODZAJE ZUŻYCIA ŚRODKÓW TRWAŁYCH:

1.      zużycie fizyczne – polega na zmianie pierwotnych właściwości mechanicznych i chemicznych. Następuje  wraz z ich wykorzystywaniem w procesach produkcyjnych (zużycie produkcyjne). Wynika również z oddziaływania sił przyrody i warunków zewnętrznych (zużycie nieprodukcyjne). Może też być odwracalne – przejściowe oraz nieodwracalne – trwałe.

2.  zużycie moralne – stopniowa utrata wartości wymiennej i wartości użytkowej, spowodowanej zmianami występującymi poza środkami pracy. Wywołuje je wzrost społecznej wydajności pracy w przedsiębiorstwach wytwarzających środki trwałe; uzyskanie nowych, wydajniejszych środków pracy; zmiany warunków zewnętrznych eksploatacji środka pracy, brak popytu na wyroby lub usługi.

WSKAŹNIKI WYKORZYSTYWANIA ŚRODKÓW TRWAŁYCH:1.      ekonomiczny – charakteryzują

produktywność środków trwałych przez uzyskane wyniki produkcyjne i finansowe

2.      techniczno-ekonomiczne – określają ekonomiczność niektórych rozwiązań  technicznych

3.      techniczne – dotyczą parametrów technicznych.

Produktywność – relacja produkcji wytworzonej w ciągu roku do wielkości środków trwałych w danym okresie.

RODZAJE WSKAŹNIKA PRODUKTYWNOŚCI:1.      globalny – uwzględnia wszystkie zasoby

trwałe podmiotu, bez względu na ich rodzaj i charakter działalności

2.      ogólny – zawiera jedynie wartość produkcyjnych zasobów trwałych, które związane są z procesami wytwórczymi

3.      cząstkowy – obejmuje efektywność tej grupy majątkowej, która stanowi mobilną część i aktywnie wpływa na proces produkcyjny.

Amortyzacja – wypływa z ekonomicznej formy z ruchu okrężnego obrotu środków trwałych w procesie reprodukcji. Wyraża się realnym procesem oddzielenia części wartości od funkcjonalnych środków trwałych w wyniku ich produkcyjnego wykorzystania.

FUNKCJE AMORTYZACJI:1.      miernik wartości przenoszony przez

środki trwałe na produkt

2.      czynnik określający udział wartości przeniesionej w kosztach produkcji

3.      narzędzia stopniowego akumulowania pieniężnego odpowiednika tej wartości na reprodukcję środków trwałych

FORMY REPRODUKCJI PROSTEJ:1.      całkowita – zastąpienie zużytych

fizycznie lub moralnie zasobów majątkowych nowymi egzemplarzami tego samego lub podobnego rodzaju.

2.      rozszerzona – powiększenie wartości obiektu majątku trwałego, która powoduje wzrost jego wolumenu w postaci rzeczowej.

Dekapitalizacja – obniżenie wartości zasobów majątkowych w wyniku nie pokrywania bieżącej likwidacji (zużycia) przez inwestycje odtworzeniowo-modernizacyjne i kapitalne remonty.

FORMY DEKAPITALIZACJI:

1.      absolutna – zmniejszenie zasobów majątku trwałego na skutek pełnego ich zużycia (likwidacji) i nie odtworzenia.

2.      względna - zmniejszenie wartości użytkowej środków trwałych wskutek częściowego ich zużycia

GOSPODAROWANIE MAJĄTKIEM OBROTOWYM

Składniki majątku obrotowego: zapasy, gotówka, krótkoterminowe papiery wartościowe, nie rozliczone zaliczki na poczet dostaw zapasów w przyszłych okresach, rozliczenia międzyokresowe, należności.

Czas ich uczestnictwa w procesach gospodarczych zależy od przebiegu procesu produkcji, terminowości regulowania rozrachunków i innych. Jest on w mniejszym stopniu obciążony ryzykiem inwestycyjnym i bardziej elastyczny niż majątek trwały.

Rodzaje kapitału obrotowego:

1.      brutto – równowartość majątku obrotowego, a więc aktywów bieżących pb-a

2.      netto

·         różnica między majątkiem obrotowym pb-a i jego zobowiązaniami bieżącymi

·         różnica między kapitałem stałym a majątkiem trwałym