PODEJMOWANIE I PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ€¦ · Podręcznik „Podejmowanie i...

Jacek Musiałkiewicz

PODEJMOWANIE I PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI

GOSPODARCZEJ

Wydawnictwo "Ekonomik" - Jacek Musiałkiewicz | www.ekonomik.biz.pl Materiały do zdalnego nauczania - marzec 2020 r.

Książka była dopuszczona w 2014 r. do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisana do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach na podstawie opinii rzeczoznawców: dr Katarzyny Kozłowskiej, mgr Anny Kordzikowskiej, mgr Marioli Przybylskiej.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1457, z późn. zm.) stanowi, że od 1 stycznia 2019 r. do kształcenia zawodowego mogą być przeznaczone wyłącznie materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe, a procedurze dopuszczenia przez Ministra Edukacji Narodowej podlegają tylko podręczniki przeznaczone do kształcenia ogólnego.

Projekt okładki, opracowanie redakcyjne, skład:Jarosław Bralski

Korekta: Zofia Średnicka

Fotografia na okładce:© buchachon – Fotolia.com

Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całej pracy lub jej fragmentów zarówno w postaci papierowej, jak i elektronicznej bez zgody wydawcy zabronione.

Wydanie V książki zostało zaktualizowane według stanu na 01.05.2019.

© Copyright by Wydawnictwo Ekonomik – Jacek Musiałkiewicz

Wydanie V

Warszawa 2019

ISBN 978-83-7735-105-5

Wydawnictwo Ekonomik – Jacek Musiałkiewiczul. Zwierzyniecka 7 m. 100-719 WarszawaNIP 521-104-39-48tel./faks 22 840-19-25, tel. 22 851-70-31e-mail: [email protected]

Druk i oprawa:Wydawnictwo ITeE-PIBul. K. Pułaskiego 6/1026-600 Radomtel. 48 364-42-41


Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1. Powtórzenie podstawowych wiadomości o rynku i działalności gospodarczej _______________________________________________________________ 9

1.1. Rynek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91.2. Działalność gospodarcza i formy jej prowadzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2. Podstawowe wiadomości o przedsiębiorstwie ______________________________152.1. Definicja przedsiębiorstwa oraz jego cechy i cele. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152.2. Funkcje przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.3. Klasyfikacje przedsiębiorstw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182.4. Przedsiębiorstwo produkcyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222.5. Przedsiębiorstwo handlowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272.6. Przedsiębiorstwo usługowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312.7. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

3. Podjęcie decyzji o prowadzeniu działalności gospodarczej _________________393.1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393.2. Motywy podejmowania działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413.3. Zalety i wady prowadzenia działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423.4. Cechy osoby podejmującej działalność gospodarczą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 453.5. Ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

4. Przygotowanie do podjęcia działalności gospodarczej _____________________514.1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514.2. Przedmiot (rodzaj) działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 514.3. Rynek docelowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554.4. Miejsce prowadzenia działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584.5. Przedsiębiorstwo niezależne czy przedsiębiorstwo sieciowe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594.6. Działalność jednoosobowa czy spółka? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614.7. Wybór formy opodatkowania dochodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 614.8. Wybór formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674.9. Nazwa przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 704.10. Organizacje i urzędy udzielające pomocy osobom podejmującym działalność

gospodarczą. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

5. Biznesplan _________________________________________________________________745.1. Definicja biznesplanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 745.2. Po co sporządza się biznesplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755.3. Adresaci biznesplanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 765.4. Struktura i zawartość biznesplanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 775.5. Pisanie biznesplanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

3


6. Źródła finansowania wydatków związanych z podjęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej __________________________________________________87

6.1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 876.2. Oszczędności zgromadzone przez przedsiębiorcę i jego rodzinę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 886.3. Dotacje i pożyczki na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej

dla osób bezrobotnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 886.4. Fundusze europejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 896.5. Kredyty i pożyczki bankowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 916.6. Fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 926.7. Fundusze venture capital i aniołowie biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 926.8. Leasing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 936.9. Franczyza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 936.10. Finansowanie działalności gospodarczej po jej uruchomieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

7. Uruchomienie działalności gospodarczej ___________________________________977.1. Procedura uruchamiania działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 977.2. Utworzenie i rejestracja własnej firmy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 987.3. Wykonanie pieczątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1107.4. Uzyskanie podpisu elektronicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1107.5. Założenie rachunku bankowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1117.6. Załatwianie formalności w urzędzie skarbowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1157.7. Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego . . . . . . . . . . . . 1227.8. Czy już po wszystkim?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

8. Lokal, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza ______________ 1258.1. Adresy związane z działalnością gospodarczą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1258.2. Wymagania dotyczące pomieszczeń, w których zatrudnieni są pracownicy. . . . . . . . . . . . 1268.3. Rodzaj działalności gospodarczej a wymagania dotyczące lokalu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1278.4. Budowa lub przebudowa lokalu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1288.5. Oczekiwania klientów dotyczące lokalu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1288.6. Biuro jako część lokalu, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza . . . . . . . . . . 130

9. Zatrudnianie pracowników _______________________________________________ 1399.1. Formy zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1399.2. Rekrutacja pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1429.3. Ustalenie warunków zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1439.4. Obowiązki pracodawcy związane z zatrudnianiem pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

10. Marketing ________________________________________________________________ 17310.1. Pojęcie marketingu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17310.2. Badania marketingowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17410.3. Produkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17610.4. Cena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18110.5. Dystrybucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18310.6. Promocja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18410.7. Planowanie działań marketingowych i ocena osiągniętych efektów. . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

4


11. Normalizacja i ocena zgodności __________________________________________ 19111.1. Normalizacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19111.2. Norma i jej cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19311.3. Klasyfikacja norm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19411.4. Polskie Normy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19411.5. Certyfikat zgodności z Polską Normą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19611.6. Obowiązki związane z wprowadzaniem nowych wyrobów na rynek . . . . . . . . . . . . . . . . . 19611.7. Produkty oznaczone znakiem CE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19811.8. Ocena zgodności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

12. Obsługa klientów ________________________________________________________ 20112.1. Standard obsługi klienta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20112.2. Formy płatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20312.3. Dokumenty potwierdzające sprzedaż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20812.4. Obowiązki wynikające ze sprzedaży konsumenckiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214

13. Konkurencja i współpraca z innymi przedsiębiorstwami __________________ 21713.1. Przynależność do branży. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21713.2. Konkurencja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21913.3. Współpraca z innymi przedsiębiorstwami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22113.4. Outsourcing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22413.5. Formy zrzeszania się przedsiębiorstw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22713.6. Kontrolowanie jednych przedsiębiorstw przez inne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

14. Finanse małego przedsiębiorstwa ________________________________________ 23114.1. Kapitał . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23114.2. Majątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23114.3. Aktywa trwałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23214.4. Środki trwałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23314.5. Działalność inwestycyjna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23414.6. Aktywa obrotowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23614.7. Cykl obrotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23814.8. Zarządzanie należnościami. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23914.9. Koszty i wydatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24314.10. Przychody i wpływy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24514.11. Wynik finansowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24614.12. Optymalizacja przychodów i kosztów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24614.13. Rentowność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24814.14. Płynność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

15. Wdrażanie innowacji _____________________________________________________ 25115.1. Czym są innowacje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25115.2. Rodzaje innowacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25115.3. Proces wprowadzania innowacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

5


16. Obowiązki przedsiębiorcy wynikające z prawa podatkowego ____________ 25516.1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25516.2. Podstawowe pojęcia prawa podatkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25516.3. Obowiązki w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25816.4. Obowiązki w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26816.5. Obowiązki w zakresie podatku od towarów i usług. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

17. Obowiązki przedsiębiorcy wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ____ 27417.1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27417.2. Obowiązki wobec ZUS w firmie jednoosobowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27417.3. Obowiązki wobec ZUS w związku z zatrudnianiem pracowników i zleceniobiorców . . 277

18. Korespondencja prowadzona przez przedsiębiorcę ______________________ 28018.1. Pojęcie i formy korespondencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28018.2. Pismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28018.3. Wybrane rodzaje pism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28718.4. Faks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29618.5. E-mail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29918.6. SMS-y w sprawach służbowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

19. Prawo a działalność gospodarcza _________________________________________ 30519.1. Pojęcie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30519.2. Podstawowe zasady prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30519.3. Źródła prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30619.4. Systematyka prawa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30919.5. Poszczególne gałęzie prawa a działalność gospodarcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31119.6. Ochrona danych osobowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31219.7. Przedsiębiorca w urzędzie i sądzie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .315

6


WstępPodręcznik „Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej” jest nie tylko podręczni-kiem szkolnym, lecz także przewodnikiem, który krok po kroku poprowadzi osobę podejmującą, a później prowadzącą działalność gospodarczą ku stworzeniu własnej, dobrze działającej firmy. Jest on przeznaczony dla uczniów szkół ponadpodstawowych, uczestników szkoleń z zakresu podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz wszystkich osób zainteresowanych tą problematyką.

Pisząc ten podręcznik, starałem się ograniczać teorię, a zamieszczać jak najwięcej przykładów, wzorów i praktycznych wskazówek dotyczących zakładania i prowadzenia własnej firmy. Chcia-łem przekazać w nim jak najwięcej swoich doświadczeń, które zdobywałem i nadal zdobywam w trakcie prowadzonej przeze mnie od prawie 30 lat działalności gospodarczej.

W tym miejscu chciałbym przekazać kilka uwag dotyczących korzystania z podręcznika.• Jest on przeznaczony dla przedstawicieli obu płci, jednak dla komfortu czytania używam

końcówek rodzaju męskiego.• Używane w podręczniku wyrażenia: „prowadzenie własnej firmy”, „prowadzenie własnego

biznesu”, „prowadzenie własnego przedsiębiorstwa” oraz „prowadzenie działalności gospo-darczej” są traktowane przeze mnie jako synonimy.

• Ze względu na to, że prezentowane przykłady i wzory dotyczą rożnych branż, podręcznik może być wykorzystany na zajęciach dotyczących podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w szkołach kształcących we wszystkich zawodach.

• Szczegółowa informacja o stosowaniu podręcznika w różnych typach szkół jest dostępna na naszej stronie internetowej www.ekonomik.biz.pl w zakładce poświęconej podręcznikowi.

• Zamieszczone w podręczniku kody QR prowadzą do stron internetowych przydatnych dla osób podejmujących i prowadzących działalność gospodarczą. Aby wejść na daną stronę, wystarczy zeskanować kod QR, wykorzystując odpowiednią aplikację do smartfonu (zawie-rają one zwykle w nazwie słowa barcode scanner lub skaner QR), lub wpisać do przeglądarki adres internetowy podany w tekście obok kodu QR.

• Drugi rozdział podręcznika – „Podstawowe wiadomości o przedsiębiorstwie” – jest przeznaczo-ny tylko dla uczniów zdobywających zawody technika ekonomisty i technika rachunkowości i został opracowany w oparciu o podstawę programową kształcenia w zawodach z 2019 r.

Mam nadzieję, że podręcznik „Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej” pomoże wielu osobom w założeniu i prowadzeniu własnej firmy. Jeżeli w trakcie korzystania z niego nasuną się komuś jakieś uwagi czy sugestie, będę niezmiernie wdzięczny za przesłanie ich na mój adres e-mail: [email protected].

Wszystkim osobom korzystającym z podręcznika życzę powodzenia i wielu sukcesów nie tylko w prowadzeniu własnego biznesu!

Z wyrazami szacunku


Warszawa, 15 czerwca 2019 r.

7


FINANSE MAŁEGO PRZEDSIęBIORStWA

14.1 KapitałPodejmując działalność gospodarczą, musisz dysponować środkami finansowymi potrzeb-nymi do sfinansowania wydatków niezbędnych do uruchomienia własnej firmy – środki te mogą pochodzić z różnych źródeł111, np. z oszczędności osoby podejmującej działalność gospodarczą, z kredytów bankowych czy pożyczek. Źródła finansowania są też określane jako kapitał lub pasywa. Jeżeli w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej będziesz osiągał zyski, to również one mogą stanowić źródło finansowania wydatków związanych z prowadzeniem Twojej firmy.

PrzykładJan Kowal prowadzi od lutego 2018 r. pensjonat w górach. Na koniec 2018 r. po zapłaceniu podatku dochodowego pozostało mu 10 000 zł zysku. Kwotę tę postanowił przeznaczyć na urządzenie sauny w pensjonacie. Tak więc zysk osiągnięty przez Jana Kowala z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej powiększył jego kapitał.

Osiągnięty zysk zwiększa kwotę, jaką można przeznaczyć na finansowanie wydatków związanych z prowadzoną firmą, a poniesiona strata zmniejsza tę kwotę.

14.2 MajątekKapitał przeznaczony jest na finansowanie różnych wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

PrzykładEwa Kozak planuje otworzyć sklep spożywczy. Aby zrealizować swój cel, powinna posiadać źródła finansowania następujących wydatków: wynajęcia lokalu, zakupu mebli i urządzeń sklepowych, zakupu towarów, którymi będzie handlowała, zapłacenia wynagrodzeń pracowników, zapłacenia składek ZUS za siebie i za pracowników, zapłacenia rachunków za wodę, prąd, telefony i internet, zapłacenia za usługi biura rachunkowego i ewentualnie inne usługi.

Część z wydatków, jakie należy ponieść w związku z prowadzeniem działalności gospo-darczej, są to wydatki na środki gospodarcze wykorzystywane do prowadzenia firmy. Środki gospodarcze są nazywane również majątkiem lub aktywami. Do środków gospodarczych należą m.in. budynki, maszyny, surowce i środki pieniężne.

111 Zostało to omówione szerzej w rozdziale 6. Źródła finansowania wydatków związanych z podjęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej.

14


PrzykładOsoba prowadząca działalność gastronomiczną musi posiadać odpowiedni lokal, który powinien być wyposażony w maszyny, urządzenia, meble, zastawę stołową. Przygotowanie potraw wymaga posiadania zapasów artykułów spożywczych, do których zakupu potrzebne są środki pieniężne. Ponadto część środków pieniężnych musi znajdować się w kasie, aby móc wydawać resztę klientom. Lokal, maszyny, urządzenia, meble, zastawa stołowa, zapasy artykułów spożywczych, środki pieniężne – są to środki gospodarcze potrzebne do prowadzenia działalności gastronomicznej.

Istnieje wiele różnych klasyfikacji środków gospodarczych – ze względu na postać, w ja-kiej występują, dzieli się je na dwie grupy: środki rzeczowe i środki finansowe. Środkami rzeczowymi są np. budynki, w których prowadzona jest działalność produkcyjna, handlowa lub usługowa, budynki magazynowe i biurowe, maszyny, samochody, narzędzia, surowce do produkcji, towary przeznaczone do sprzedaży. Do środków finansowych zaliczamy środki pieniężne i papiery wartościowe.

W działalności gospodarczej, oprócz środków gospodarczych należących do określonego przedsiębiorcy, można wykorzystywać również środki gospodarcze należące do innych podmiotów. Środki te są wykorzystywane na podstawie umów najmu, leasingu czy dzierżawy.

PrzykładKatarzyna Broniarz prowadzi biuro rachunkowe w Sulechowie. Biuro znajduje się w pomieszczeniach wynajmowanych od Spółki z o.o. „Lubuszanin” z Zielonej Góry. Katarzyna Broniarz wykorzystuje więc w swojej działalności gospodarczej środki gospodarcze należące do innego przedsiębiorcy.

Kryterium innego podziału środków gospodarczych (aktywów) jest okres ich wykorzysty-wania. Na podstawie tego kryterium dzieli się je na aktywa trwałe i aktywa obrotowe. Aktywa trwałe (nazywane również majątkiem trwałym) są przeznaczone do trwałego (dłuższego niż 12 miesięcy) posiadania i użytkowania przez przedsiębiorcę i należą do nich np. budynki, maszyny i samochody.

Aktywa obrotowe (nazywane również majątkiem obrotowym) obejmują te składni-ki majątku, które ulegają ciągłym przekształceniom wskutek tego, że są wykorzystywane w procesie gospodarczym. Do aktywów obrotowych należą środki pieniężne, materiały do produkcji, towary do sprzedaży, wyroby gotowe. Za środki pieniężne kupowane są ma-teriały do produkcji, które są następnie przetwarzane na wyroby gotowe, a wyroby gotowe w wyniku sprzedaży są ponownie zamieniane na środki pieniężne.

W zależności od rodzaju działalności przedsiębiorstwa różnią się strukturą majątku – w strukturze majątku przedsiębiorstw handlowych dominują aktywa obrotowe, natomiast w przedsiębiorstwach produkcyjnych aktywa trwałe.

14.3 Aktywa trwałeAktywa trwałe (majątek trwały) są określane tak, ponieważ większość z ich składników zużywa się stopniowo w toku prowadzonej działalności.

PrzykładPiec do wypalania cegieł jest używany przez właściciela cegielni dłużej niż przez 12 miesięcy. Piec ten zużywa się w trakcie kolejnych lat, w których właściciel cegielni produkuje i sprzedaje cegły. Dlatego piec należy do aktywów trwałych. Do aktywów trwałych nie zostaną zaliczone natomiast surowce do produkcji cegieł, ponieważ zużywają się one jednorazowo podczas produkcji.

232 Rozdział 14. Finanse małego przedsiębiorstwa


Do aktywów trwałych należą m.in. wartości niematerialne i prawne oraz rzeczowe ak-tywa trwałe.

Wartości niematerialne i prawne obejmują wykorzystywane przez przedsiębiorstwa prawa majątkowe, których przewidywany okres ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok. Przykładem wartości niematerialnych i prawnych są np. licencje programów komputerowych, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych czy wzorów użytkowych.

Najważniejszym elementem rzeczowych aktywów trwałych są środki trwałe – przewi-dywany okres ich użyteczności jest dłuższy niż rok.

14.4 Środki trwałeŚrodki trwałe są elementem majątku trwałego przedsiębiorstwa. Należą do nich m.in.: nie-ruchomości, maszyny, urządzenia, środki transportu oraz poczynione ulepszenia w obcych środkach trwałych.

PrzykładRestauracja „Aga” wynajmuje lokal od Spółki z o.o. „Kaz” z Kłodzka. Wynajmowany lokal należy do środ-ków trwałych spółki „Kaz”. Restauracja „Aga” wykonała prace związane z przebudową i adaptacją lokalu. Prace wykonane w związku z przystosowaniem lokalu do działalności gastronomicznej stanowią ulepszenia w obcych środkach trwałych i należą do majątku trwałego restauracji „Aga”.

W momencie oddania środka trwałego do użytku ustala się jego wartość początkową. Jeżeli środek trwały został przez przedsiębiorstwo nabyty, to wartość początkowa środka trwałego obejmuje cenę zakupu powiększoną o koszty transportu, montażu, zainstalowania, a także wszystkie inne wydatki związane z nabyciem tego środka.

W przypadku środka trwałego wytworzonego przez przedsiębiorstwo we własnym zakresie wartością początkową jest koszt jego wytworzenia. W przypadku, gdy środek trwały zostaje rozbudowywany lub modernizowany, wydatki związane z przebudową lub modernizacją powiększają jego wartość początkową.

PrzykładJan Kowal, prowadzący pizzerię „Italia” w Świeciu, 31 grudnia 2017 r. kupił piec do pizzy. Cena zakupu pieca wyniosła 8000 zł, koszt transportu 1000 zł, koszt montażu 600 zł. Piec jest używany do wypie-ku pizzy od 2 stycznia 2018 r. Wartość początkowa pieca do pizzy zakupionego przez Jana Kowala wyniosła więc 9600 zł.

Środki trwałe ulegają stopniowemu zużywaniu, co powoduje obniżenie ich wartości po-czątkowej. Koszt stopniowego zużywania środka trwałego jest określany jako amortyzacja. Amortyzację oblicza się od wartości początkowej środków trwałych, z reguły w okresach miesięcznych (możliwe jest też obliczanie amortyzacji w okresach kwartalnych i rocznych). Wysokość amortyzacji środka trwałego zależy od jego wartości początkowej oraz okresu jego użytkowania112.

112 Szczegółowe zasady amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych zostały zapi-sane w ustawie o rachunkowości, ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) oraz ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT).

233Środki trwałe


Roczny koszt amortyzacji (roczny odpis amortyzacyjny) oblicza się jako iloczyn rocznej stawki amortyzacji i wartości środka trwałego, a roczną stawkę amortyzacyjną jako iloraz 100% i liczby lat użytkowania środka trwałego.

Miesięczny koszt amortyzacji (miesięczny odpis amortyzacyjny) oblicza się jako iloczyn miesięcznej stawki amortyzacji i wartości środka trwałego, a miesięczną stawkę amortyza-cyjną jako iloraz 100% i liczby miesięcy użytkowania środka trwałego.

PrzykładJan Kowal, prowadzący pizzerię „Italia” w Świeciu, zakupił piec do pizzy. Wartość początkowa pieca wyniosła 9600 zł. Z instrukcji obsługi pieca wynika, że okres jego eksploatacji wynosi 5 lat, czyli 60 miesięcy.

Roczna stawka amortyzacji wynosi: 100% / 5 lat = 20%.

Roczny koszt amortyzacji wynosi: 9600 zł × 20% = 1920 zł.

Miesięczna stawka amortyzacji wynosi: 100% / 60 miesięcy = 1,67%.

Miesięczny koszt amortyzacji wynosi: 9600 zł × 1,67% = 160,32 ≈ 160 zł.

Koszt używania pieca w każdym miesiącu, czyli amortyzacja (odpis amortyzacyjny), wyniesie więc 160 zł.

Kosztem używania środka trwałego jest amortyzacja, a nie cena jego nabycia. Dzięki temu koszty związane z używaniem środka trwałego są rozłożone w czasie.

Amortyzację danego środka trwałego oblicza się do momentu, gdy suma wszystkich odpisów amortyzacyjnych zrówna się z wartością początkową środka trwałego. Jeżeli wcze-śniej przedsiębiorstwo dokona likwidacji lub sprzedaży środka trwałego, to zakończenie obliczania amortyzacji nastąpi w momencie likwidacji lub sprzedaży. Amortyzacja jest kosztem związanym z używaniem środka trwałego w danym okresie (miesiącu albo roku). Natomiast suma wszystkich odpisów amortyzacyjnych dokonanych od początku używania środka trwałego jest nazywana umorzeniem. Umorzenie pokazuje wartość zużycia środka trwałego. Porównanie wartości początkowej środka trwałego z jego umorzeniem pozwala na obliczenie wartości bieżącej środka trwałego. Wartość bieżąca środka trwałego jest obliczana jako różnica wartości początkowej i umorzenia.

Przykład Jan Kowal, prowadzący pizzerię „Italia” w Świeciu, 31 grudnia 2017 r. kupił piec do pizzy i chce ustalić wartość bieżącą tego pieca na dzień 1 września 2019 r. Piec jest używany do wypieku pizzy od 1 stycz-nia 2018 r. Wartość początkowa pieca wyniosła 9600 zł, a miesięczny odpis amortyzacyjny 160 zł.

Dotychczasowe umorzenie pieca do pizzy wynosi 3200 zł, z czego 1920 zł to amortyzacja pieca zaliczona do kosztów w 2018 r. (12 miesięcy × 160 zł), a 1280 zł to amortyzacja zaliczona do kosztów w okresie od 1 stycznia do 31 sierpnia 2019 r. (8 miesięcy × 160 zł). Tak więc wartość bieżąca113 pieca na dzień 1 września 2019 r. wynosi 6400 zł (9600 zł – 3200 zł).

14.5 Działalność inwestycyjnaŚrodki trwałe zużywają się stopniowo i po pewnym czasie muszą być wymieniane na nowe. Przedsiębiorstwa, które rozwijają się, dokonują nie tylko wymiany zużytych środków trwa-łych na nowe, lecz zwiększają również posiadany majątek trwały poprzez budowę lub zakup

113 Wartość bieżąca jest określana również jako wartość księgowa lub wartość netto.



nowych środków trwałych. Działalność przedsiębiorstwa, której celem jest zwiększenie stanu posiadania środków trwałych, ich rozbudowa, modernizacja oraz wymiana nazywana jest działalnością inwestycyjną.

Inwestycje polegające na jednorazowym wydatkowaniu środków finansowych na za-kup środków trwałych są nazywane inwestycjami rzeczowymi114. Wydatkowane w ten sposób kwoty przedsiębiorca odzyskuje później w postaci przychodów ze sprzedaży produktów, które zostaną wytworzone dzięki inwestycji, a także w postaci amortyzacji, która jest kosztem, ale nie wydatkiem, ponieważ wydatek zostaje poniesiony w momencie dokonywania inwestycji.

PrzykładJan Kowal, prowadzący pizzerię „Italia” w Świeciu, 31 grudnia 2017 r. kupił piec do pizzy. W 2018 r. przychody Jana Kowala ze sprzedaży pizzy wyniosły 150 000 zł, a koszty 100 000 zł (w tym 1920 zł amortyzacja + 98 080 pozostałe koszty).

Lp. Kwota Wyjaśnienie

1 150 000 zł Przychody ze sprzedaży w 2018 r.

2 98 080 złWszystkie pozostałe koszty poza amortyzacją były jednocześnie i kosztem, i wydatkiem (np. wynagrodze-nia pracowników, najem lokalu, zakup surowców do pizzy)

3 1 920 złAmortyzacja pieca do pizzy, która była kosztem w 2018 r., ale nie była wydatkiem (wydatek na piec Jan Kowal poniósł 31 grudnia 2017 r.)

4 50 000 zł Zysk brutto osiągnięty przez Jana Kowala w 2018 r. (1 – 2 – 3)

5 51 920 zł Gotówka, jaką Jan Kowal dysponował na koniec 2018 r. (1 – 2)

Zysk brutto Jana Kowala za 2018 r. wyniósł 50 000 zł, a kwota gotówki, jaką dysponował on na koniec 2018 r., wynosiła 51 920 zł, czyli była wyższa od zysku o 1920 zł (wartość amortyzacji pieca do pizzy).

Tak więc Jan Kowal w 2018 r. w postaci amortyzacji „odzyskał” część wydatków poniesionych na za-kup pieca, bo gotówka, jaką dysponował na koniec roku, była wyższa od osiągniętego przez niego zysku właśnie o wartość amortyzacji, czyli o 1920 zł. W kolejnych latach aż do zakończenia okresu amortyzacji będzie miała miejsce taka sama sytuacja.

Inwestycje rzeczowe ze względu na ich charakter można podzielić na trzy grupy: inwe-stycje odtworzeniowe, inwestycje modernizacyjne oraz inwestycje rozwojowe.

Inwestycje odtworzeniowe polegają na wymianie przestarzałych lub zużytych środków trwałych. Inwestycje modernizacyjne polegają na udoskonalaniu posiadanych środków trwałych w związku z postępem technologicznym, ograniczeniem energochłonności lub szkodliwego wpływu na środowisko naturalne. Inwestycje rozwojowe prowadzą do rozwoju przedsiębiorstwa poprzez zwiększenie stanu środków trwałych. Dzięki tym inwestycjom przedsiębiorstwo może zwiększyć produkcję i sprzedaż.

Przedsiębiorca podejmuje określoną inwestycję wtedy, gdy inwestycja ta jest dla niego opłacalna. Aby sprawdzić opłacalność inwestycji, należy porównać nakłady finansowe na inwestycję (nakłady inwestycyjne) z możliwą do uzyskania nadwyżką finansową z tej

114 Oprócz inwestycji rzeczowych występują również inwestycje dotyczące wartości niematerialnych i prawnych oraz inwestycje finansowe, które dotyczą lokat terminowych, udziałów w spółkach, pożyczek lub papierów wartościowych.

235Działalność inwestycyjna


inwestycji. Nakłady inwestycyjne obejmują wydatki związane z nabyciem lub wytworze-niem elementów majątku trwałego oraz wszelkie inne wydatki związane z tą inwestycją, np. koszty transportu, montażu, koszt kredytu bankowego. Nadwyżka finansowa jest to suma rocznego zysku netto z tej inwestycji oraz rocznej amortyzacji zakupionych składników majątku.

Najprostszą i najczęściej stosowaną miarą efektywności inwestycji jest okres zwrotu. Oblicza się ją według wzoru:

Okres zwrotu informuje, po jakim czasie nakłady inwestycyjne zrównają się z plano-waną nadwyżką finansową z inwestycji. Jeżeli na podstawie okresu zwrotu przedsiębiorca ma podjąć decyzję o wyborze jednej z kilku inwestycji, to powinien wybrać tę inwestycję, która charakteryzuje się najkrótszym okresem zwrotu.

PrzykładJan Kowal prowadzi pizzerię. Zamierza on dodatkowo wprowadzić do sprzedaży albo kebab, albo potrawy z grilla.

Nakłady inwestycyjne związane z urządzeniami do kebabu wyniosłyby 14 700 zł. Roczny zysk ze sprze-daży kebabu wyniósłby 1960 zł, a roczna amortyzacja tych urządzeń 2940 zł. Tak więc nadwyżka finansowa z inwestycji w urządzenia do kebabu wyniosłaby za jeden rok 4900 zł (1960 + 2940). Okres zwrotu urządzeń do kebabu wyniósłby zatem 3 lata.

14 700Okres zwrotu = = 3 lata4 900

Nakłady inwestycyjne związane z urządzeniami do grilla wyniosłyby 10 400 zł. Roczny zysk ze sprzedaży potraw z grilla wyniósłby 3120 zł, a roczna amortyzacja tych urządzeń 2080 zł. Tak więc nadwyżka finansowa z inwestycji w urządzenia do grilla wyniosłaby za jeden rok 5200 zł (3120 + 2080). Okres zwrotu urządzeń do grilla wyniósłby zatem 2 lata.

10 400Okres zwrotu = = 2 lata5 200

Biorąc pod uwagę okres zwrotu, Jan Kowal powinien zdecydować się na wprowadzenie do sprzedaży potraw z grilla, ponieważ inwestycja ta zwróci się po dwóch latach. W przypadku inwestycji w urzą-dzenia do kebabu okres zwrotu wyniósłby 3 lata.

14.6 Aktywa obrotoweAktywa obrotowe (majątek obrotowy) obejmują te składniki majątku, które ulegają cią-głym przekształceniom wskutek tego, że są one wykorzystywane w procesie gospodarczym. Przedsiębiorstwo posiada i zużywa aktywa obrotowe w okresie krótszym niż 12 miesięcy. Ze względu na postać, w jakiej występują aktywa obrotowe, dzielą się one na cztery grupy, które zostały scharakteryzowane w tabeli Tabela 35.

nakłady inwestycyjneOkres zwrotu =

nadwyżka finansowa



Tabela 35. Podział aktywów obrotowych ze względu na postać, w jakiej występują

Grupa aktywów obrotowych Charakterystyka

Zapasy

Na zapasy składają się: materiały, półprodukty i produkty w toku, produkty gotowe, towary oraz zaliczki na dostawy.

Materiały to składniki majątku, które są zużywane w procesie produkcyjnym. Materiały występują w postaci podstawowych surowców używanych do produkcji (np. mąka i drożdże w cukierni), źródeł energii (np. olej, benzyna, paliwa gazowe) oraz materiałów pomocniczych (np. środki czystości, materiały biurowe).

Produkty w toku są to produkty, które nie zostały zakończone i znajdują się w trakcie procesu technologicz-nego (np. w piekarni do produktów w toku zaliczany jest chleb piekący się w piecu).

Półprodukty występują w tych przedsiębiorstwach, w których proces technologiczny jest realizowany w kil-ku etapach. Półprodukty są to elementy produktów, które przeszły określony etap produkcji i są przeznaczone do montażu lub do wykorzystania w dalszym procesie wytwarzania produktów (np. jeżeli firma produkuje telefony stacjonarne, to półproduktem są słuchawki, które następnie będą montowane do aparatów telefonicznych).

Produkty gotowe są to przeznaczone do sprzedaży dobra wytworzone przez przedsiębiorstwo (np. upieczo-ne w piekarni pieczywo).

Towary są to wyroby wytworzone przez inne podmioty, które zostały nabyte przez przedsiębiorstwo i są przeznaczone do dalszej sprzedaży (np. chleb, który w piekarni jest wyrobem gotowym, w sklepie spożyw-czym będzie towarem, ponieważ został on kupiony przez sklep spożywczy od piekarni i jest przeznaczony do dalszej sprzedaży klientom tego sklepu).

Zaliczki na dostawy są to przekazane dostawcom kwoty przeznaczone na zakup materiałów lub towarów.

Należności krótkoterminowe

Są to kwoty pieniężne, które przedsiębiorstwo otrzyma w przyszłości od innych podmiotów (np. od kon-trahentów, pracowników, urzędów skarbowych). Najczęściej należności powstają w sytuacji, gdy moment sprzedaży produktów gotowych, towarów czy usług występuje wcześniej niż moment zapłaty za nie.

Inwestycje krótkoterminowe

Obejmują przede wszystkim krótkoterminowe aktywa finansowe (np. posiadane udziały, akcje, czeki, weksle, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki oraz środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych), które będą w posiadaniu przedsiębiorstwa przez okres krótszy niż 12 miesięcy.

Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Obejmują koszty dotyczące przyszłych okresów, które są rozliczane w okresie krótszym niż 12 miesięcy. Koszty te dotyczą sytuacji, gdy przedsiębiorstwo poniosło wydatki, które będą mogły być zaliczone do kosztów dopiero w przyszłości.

Przykład1. Restauracja „Radość” z Łomży 23 lipca 2019 r. zorganizowała bankiet dla Spółki z o.o. „Podlasie”

z Białegostoku. Wartość całej usługi wraz z podatkiem od towarów i usług wyniosła 35 000 zł. Zgodnie z umową Spółka z o.o. „Podlasie” jest zobowiązana do zapłaty za ten bankiet do 1 września 2019 r. Do momentu zapłaty kwota 35 000 zł będzie stanowiła dla restauracji „Radość” należność krótkoterminową.

2. Spółka z o.o. „Pro” ze Świebodzic 2 stycznia 2019 r. poniosła wydatki w kwocie 1200 zł, związane z opłaceniem prenumeraty prasy za 12 najbliższych miesięcy. Prenumerata za każdy miesiąc wy-nosi 100 zł. Kwota 1100 zł (prenumerata za okres od lutego do grudnia) w momencie poniesienia tego wydatku zostanie ujęta w aktywach obrotowych spółki jako krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe, ponieważ dotyczy przyszłej działalności spółki i będzie ona rozliczana w okresie krótszym niż 12 miesięcy.

237Aktywa obrotowe


14.7 Cykl obrotowySkładniki majątku obrotowego w każdym przedsiębiorstwie podlegają ciągłemu ruchowi (rys. Rysunek 20). Środki pieniężne są wymieniane na zapasy materiałów, z których przygotowywa-ne są wyroby gotowe. Po sprzedaży wyrobów gotowych przedsiębiorca uzyskuje środki pieniężne, za które znów kupuje materiały i rozpoczyna nowy cykl.

Rysunek 20. Cykl krążenia środków obrotowych

Czas trwania jednego cyklu krążenia środków obrotowych nazywany jest cyklem ob-rotowym lub rotacją w dniach. Im szybciej krążą środki obrotowe, tym większą sprzedaż osiąga przedsiębiorstwo, co ma wpływ na poziom osiąganego zysku.

PrzykładCykl obrotowy w firmie odzieżowej Ewy Żak wynosił w 2018 r. 60 dni i przynosił jej 20 000 zł zysku. W 2019 r. cykl obrotowy udało się skrócić do 45 dni, a nadal przynosił on 20 000 zł zysku, podobnie jak w 2018 r. Przy założeniu, że rok ma 360 dni, zysk firmy odzieżowej Ewy Żak, będący efektem skrócenia cyklu obrotowego, w 2019 r. był większy od zysku osiągniętego w 2018 r. o 40 000 zł.

Zysk osiągnięty w 2018 r. = 360 dni / 60 dni × 20 000 zł = 6 × 20 000 = 120 000 zł.

Zysk osiągnięty w 2019 r. = 360 dni / 45 dni × 20 000 zł = 8 × 20 000 = 160 000 zł.

Wzrost zysku w 2019 r., wynikający ze skrócenia cyklu obrotowego w porównaniu z 2018 r., wyniósł 40 000 zł (160 000 zł – 120 000 zł).

Większa szybkość krążenia majątku obrotowego pozwala na utrzymywanie niższych zapasów. Dzięki temu środki finansowe, których nie trzeba przeznaczać na finansowanie zapasów, mogą być wykorzystane na inne cele, np. na rozszerzenie działalności. Zapasy powinny być utrzymywane na takim poziomie, aby zapewnić ciągłość sprzedaży wszystkich oferowanych produktów i aby koszt utrzymania zapasów był jak najmniejszy.

MateriałyWyroby gotowe

Środki pieniężne

Sprzedaż Zaopatrzenie

Produkcja



14.8 Zarządzanie należnościamiJeżeli w Twojej firmie klienci będą płacili za produkty lub usługi w momencie dokonywania zakupu, nie będziesz miał problemu z należnościami i nie będziesz musiał podejmować w tym zakresie żadnych działań. Jednak taki komfort mają tylko nieliczne przedsiębiorstwa, pozostałe sprzedają swoje produkty na kredyt, czyli z odroczonym terminem płatności. Nie otrzymują one zapłaty w momencie wydania towaru czy wykonania usługi, ale później – w ustalonym terminie. Dlatego sprzedaż dokonywana w ten sposób nazywana jest sprzedażą na kredyt, ponieważ sprzedawca kredytuje swojego klienta – jest to tzw. kredyt kupiecki. U sprzedawcy (wierzyciela) od momentu wydania towaru lub wykonania usługi aż do momentu otrzymania zapłaty istnieje należność od kupującego. A u kupującego (dłużnika) od momentu zakupu aż do czasu zapłaty istnieje zobowiązanie wobec sprzedawcy.

PrzykładFirma „Serwis samochodowy – Konrad Siwek” prowadzi w Durlasach warsztat samochodowy. W warszta-cie tym naprawiane są wszystkie samochody należące do zlokalizowanego w Kadzidle przedsiębiorstwa „Transworld – Karol Kowalczyk”. Na podstawie umowy zawartej między przedsiębiorcami za prace wykonane w danym miesiącu Konrad Siwek wystawia w ostatnim dniu miesiąca fakturę z 14-dniowym terminem płatności. Do czasu uregulowania zapłaty za fakturę Konrad Siwek (wierzyciel) ma należ-ność od Karola Kowalczyka (dłużnika), a Karol Kowalczyk ma zobowiązanie wobec Konrada Siwka.

Jeżeli w swojej firmie będziesz dokonywał sprzedaży z odroczonym terminem płatności, musisz to robić w taki sposób, aby nie dopuścić do sytuacji, że zacznie Ci brakować środków finansowych do prowadzenia działalności i na spłatę Twoich zobowiązań, ponieważ Twoje środki finansowe będą „zamrożone” w należnościach, jakie będziesz miał od swoich klientów.

PrzykładWaldemar Dolny jest właścicielem firmy produkującej przetwory owocowo-warzywne. W lipcu 2019 r. podpisał z siecią supermarketów umowę na dostawę przetworów. W umowie zapisano m.in., że faktury wystawiane przez Waldemara Dolnego będą miały 60-dniowy termin płatności. Na mocy zawartej umowy wszystkie przetwory wyprodukowane w firmie Waldemara Dolnego w lipcu 2019 r. trafiły do tej sieci. 31 lipca 2019 r. została wystawiona faktura na kwotę brutto 200 000 zł, z terminem płat-ności do 30 września 2019 r.

W sierpniu 2019 r. Waldemar Dolny w celu sfinansowania wydatków związanych z prowadzeniem firmy musiał skorzystać z kredytu bankowego. Wszystkie produkty wyprodukowane w sierpniu 2019 r. ponownie trafiły do sieci supermarketów. 31 sierpnia 2019 r. Waldemar Dolny wystawił fakturę na kwotę brutto 300 000 zł, z terminem płatności 31 października 2019 r.

Na początku września 2019 r. Waldemar Dolny stracił płynność finansową, czyli możliwość terminowe-go regulowania swoich zobowiązań, w związku z czym musiał wstrzymać produkcję w swojej firmie. Brakowało mu środków finansowych na zakup potrzebnych do produkcji surowców oraz na zapłatę wszystkich zobowiązań (m.in. wynagrodzeń, podatków, spłatę kredytu, opłaty za prąd, gaz, wodę). Wszystkie własne środki finansowe zaangażował w produkcję w lipcu, w sierpniu skorzystał z kre-dytu bankowego, wyczerpując cały limit kredytowy przyznany w banku, a pierwszą płatność z sieci supermarketów otrzyma dopiero 30 września.

W przedstawionym przykładzie właściciel firmy wpadł w kłopoty finansowe niezależnie od tego, czy jego klient zapłaci mu w terminie. Swoje kłopoty finansowe i sposób zaradzenia im powinien on przewidzieć w momencie podpisywania umowy – nie powinien zgadzać się na takie warunki. W przypadku pierwszych dostaw mógł np. zaproponować, że jego należ-ności będą spłacane w różnych terminach, np. cześć – po 30 dniach, a część – po 60 dniach.

239Zarządzanie należnościami


W przypadku prowadzenia sprzedaży z odroczonym terminem płatności istnieje również ryzyko, że klient nie dotrzyma terminu płatności, co również może doprowadzić do proble-mów finansowych sprzedawcy.

PrzykładWiktor Kozłowski jest właścicielem fabryki mebli, ma on podpisaną umowę z jedną z sieci hoteli, na mocy której dostarcza do poszczególnych hoteli meble. Zapotrzebowanie hoteli na meble jest tak duże, że fabryka nie jest w stanie produkować mebli dla innych klientów. Za sprzedane meble Wiktor Kozłowski wystawia fakturę z 14-dniowym terminem płatności. Przez dwa lata współpracy sieć hoteli regulowała swoje zobowiązania w terminie, ale w marcu 2019 r. przestała płacić – początkowo opóź-nienia wynosiły kilka dni, później kilka tygodni. Pracownicy sieci hoteli tłumaczyli najpierw Wiktorowi Kozłowskiemu, że problemy z płatnościami są przejściowe, bo w banku zbyt długo rozpatrywany jest wniosek o kredyt. Wiktor Kozłowski uwierzył tym zapewnieniom i w momencie, gdy sieć hoteli nie dotrzymała pierwszego terminu płatności, nie wstrzymał dostaw mebli, lecz nadal je dostarczał. Po dwóch miesiącach okazało się, że sieć hoteli nie otrzyma kredytu bankowego, a należności Wik-tora Kozłowskiego wobec tej sieci były już tak duże, że zaczęło mu brakować środków finansowych na spłatę zobowiązań.

Czasami warto jest zastanowić się, czy stosowanie odroczonych terminów płatności jest zasadne. Jeżeli Twoja firma będzie mogła wykorzystać wszystkie możliwości wytwórcze, prowadząc sprzedaż za gotówkę, to jaki sens ma wprowadzanie odroczonych terminów płatności? Jeżeli sprzedaż gotówkowa zapewnia wykorzystanie zdolności produkcyjnych tylko w niewielkim stopniu, to wprowadzenie sprzedaży z odroczonym terminem płatności może przyczynić się do tego, że zwiększy się stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych. Jednak wprowadzając sprzedaż z odroczonym terminem płatności, należy dostosować terminy płatności do bieżącego funkcjonowania firmy, aby nie doprowadzić do sytuacji, że w firmie będzie brakowało środków finansowych na jej bieżące funkcjonowanie, ponieważ terminy płatności są zbyt długie.

Warto też dążyć do ograniczenia ryzyka związanego z kontrahentami, którzy płacą w odroczonym terminie. Przede wszystkim należy sprawdzać wiarygodność każdego z nich, np. zdobywając informacje, jak wywiązywali się ze zobowiązań wobec innych przedsiębiorców. Informacje takie możesz uzyskać albo od innych przedsiębiorstw, z którymi współpracujesz, albo odpłatnie od wywiadowni gospodarczych, czyli przedsiębiorstw zajmujących się profe-sjonalnie zbieraniem informacji o podmiotach funkcjonujących na rynku.

Po drugie, należy zastanowić się nad wprowadzeniem różnych form zabezpieczenia należności. Powszechnie stosowanymi formami zabezpieczenia wierzytelności są: porę-czenie, weksel z poręczeniem wekslowym115 oraz gwarancja bankowa.

! Gwarancja bankowa jest to jednostronne, sporządzone w formie pisemnej zobowiązanie banku (gwaranta) do zapłaty określonej w gwarancji kwoty (sumy gwarancyjnej) w sytuacji, gdyby dłużnik (zleceniodawca gwarancji) nie wywiązał się ze swojego zobowiązania wobec wierzyciela (podmiotu uprawnionego, beneficjenta gwarancji).

Umowa gwarancji bankowej określa również warunki, jakie powinien spełnić wierzyciel, aby bank dokonał na jego rzecz zapłaty – może to być np. obowiązek dostarczenia fak-tur podpisanych przez dłużnika lub protokołów odbioru wykonanych prac. Gromadzenie dokumentów potwierdzających dostarczenie towarów lub prawidłowe wykonanie usługi ważne jest nie tylko w przypadku, gdy transakcja jest zabezpieczona gwarancją bankową.

115 Poręczenie i weksel z poręczeniem wekslowym zostały omówione w rozdziale 5. Biznesplan.



Dokumenty te przydadzą się również wtedy, gdyby wierzyciel dochodził przed sądem zapłaty zobowiązania przez dłużnika.

PrzykładSieć sklepów „Majster” z artykułami do remontowania mieszkań zaproponowała zawarcie umowy producentowi okien drewnianych. Na mocy tej umowy producent okien miał dostarczać wszystkie wyprodukowane okna do sklepów należących do tej sieci. Płatność za dostarczone okna miała być dokonywana na podstawie faktury z 21-dniowym terminem płatności. Ponieważ producent okien nie miał pełnego zaufania do sieci sklepów „Majster”, uzależnił on zawarcie umowy od otrzymania gwarancji bankowej, w której bank zobowiąże się, że w sytuacji, gdyby sieć sklepów „Majster” nie wywiązywała się w terminie z zobowiązań pieniężnych wobec producenta okien, bank wykona te zobowiązania. Sieć sklepów „Majster” dostarczyła taką gwarancję i poniosła jej koszt.

Prowadząc sprzedaż z odroczonym terminem płatności, warto zastanowić się również nad skorzystaniem z usług faktoringu116 świadczonych przez banki i inne firmy. Jednak aby mieć taką możliwość, podpisując umowy z klientami, nie zgadzaj się na zapisy zabrania-jące cesji117 (przelewu) wierzytelności. Jeżeli w umowie takich zapisów nie będzie, możesz dokonywać cesji bez zgody dłużnika.

Sprzedając swoje produkty z odroczonym terminem płatności, będziesz musiał poświęcić trochę czasu na sprawy związane ze ściąganiem należności od swoich dłużników. Przed terminem płatności dobrze jest skontaktować się z klientem (wystarczy telefon lub e-mail) i przypomnieć mu o tym, że zbliża się termin płatności. Jeżeli klient przekroczył już ten termin, będziesz musiał podjąć działania zmierzające do tego, aby zapłacił za zakupione produkty. Jeżeli rozmowy prowadzone z dłużnikiem są nieskuteczne, należy wysłać do niego wezwanie do zapłaty.

Przepisy prawne nie precyzują, jaką formę i treść powinno mieć takie wezwanie. Ważne jest, aby zostało ono przekazane dłużnikowi osobiście za pisemnym potwierdze-niem odbioru bądź wysłane listem poleconym, najlepiej za potwierdzeniem odbioru. Potwierdzenie nadania przesyłki poleconej lub potwierdzenie odbioru przesyłki przez dłużnika jest bardzo ważnym dowodem podczas ewentualnych procesów sądowych w spra-wie dochodzenia zapłaty należności. Wezwanie do zapłaty powinno zawierać następujące informacje (wzór Wzór 19 na str. strona 242):

1. tytuł „Wezwanie do zapłaty”, „Ostateczne wezwanie do zapłaty” lub „Przedsądowe wezwanie do zapłaty”;

2. oznaczenie dłużnika (dane osoby lub firmy, która powinna uregulować zobowiązanie);3. oznaczenie wierzyciela (dane osoby lub firmy, która ma prawo żądać uregulowania

zobowiązania);4. datę i miejsce sporządzenia;5. wysokość należności (kwotę do zapłaty) wraz z numerem faktury (lub innego dokumentu

potwierdzającego zaciągnięcie zobowiązania);6. termin, w którym dłużnik powinien zapłacić zobowiązanie; 7. powołanie przepisu kodeksu cywilnego dotyczącego zwłoki dłużnika w spełnianiu

świadczenia (zobowiązania);8. określenie sposobu zapłaty zobowiązania.

116 Faktoring został omówiony w rozdziale 6. Źródła finansowania wydatków związanych z podjęciem i prowadzeniem działalności gospodarczej.

117 Cesja (przelew) wierzytelności jest to umowa, której skutkiem jest zmiana wierzyciela (w przypadku umowy faktoringu wierzycielem przestaje być sprzedawca, a staje się nim faktor).

241Zarządzanie należnościami


Wzór 19. Wezwanie do zapłaty

Produkcja Mebli – Wiktor Kozłowski Poznań, 30 czerwca 2019 r.ul. Rynek 14160-001 PoznańNIP 563-156-78-19 Szanowna Pani Agnieszka Kozub Hotel „Pełcznica” ul. 3 Maja 11 60-311 Poznań NIP 857-110-02-76

WEZWANIE DO ZAPŁATY NR 1/2019

Szanowna Pani,

uprzejmie informuję, że mimo iż upłynął termin płatności, do dnia dzisiejszego nie otrzymałem zapłaty za meble, które zostały dostarczone do hotelu „Pełcznica” w dniach 31.05.2019 i 06.06.2019, czego potwierdzeniem są faktury wymienione w tabeli:

Nr faktury Data wystawienia Kwota brutto Termin

płatnościTermin płatności

upłynął10/05/2019 31.05.2019 10 000 zł 14 dni 14.06.201901/06/2019 06.06.2019 5 000 zł 14 dni 20.06.2019

Łączna wartość Pani przeterminowanego zadłużenia wobec mnie na dzień 30.06.2019 wynosi 15 000 zł (słownie: piętnaście tysięcy złotych). Na podstawie art. 455 kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 1025, z późn. zm.) wzywam Panią do zapłacenia w ciągu czternastu dni od daty otrzymania niniejszego pisma całej kwoty zadłużenia na mój rachunek bankowy nr 67 2490 0005 0000 4500 3456 0572 w Omega Bank S.A.

Jednocześnie zwracam się z wnioskiem o terminowe uregulowanie faktur, których termin płatności przypada w lipcu.

Chciałbym Panią poinformować, że ja wywiązuję się w pełni z zawartej między nami umowy, natomiast Pani dopuszcza się nieterminowego regulowania należności wynikających z wystawionych przeze mnie faktur. Proszę o zaniechanie podobnych działań w przyszłości, bo w przeciwnym razie na podstawie § 1 ust. 3 umowy o współpracy zawartej między nami w dniu 03.01.2018 zerwę tę umowę i będę domagał się od Pani odszkodowania.

Z poważaniem

Wiktor Kozłowski

i

u

yt

r

e

w

q



Jeżeli działania podejmowane przez Ciebie nie doprowadzą do tego, że klient spłaci zobowiązania wobec Twojej firmy, możesz sprzedać wierzytelność firmie zajmującej się skupem przeterminowanych wierzytelności, możesz również zlecić podjęcie działań win-dykacyjnych firmie zajmującej się windykacją należności albo możesz wystąpić do sądu z pozwem o zapłatę (wzór Wzór 20 na str. strona 244).

14.9 Koszty i wydatkiProwadząc działalność gospodarczą, będziesz ponosił jej koszty. Koszt jest to wyrażona w jednostkach pieniężnych wartość celowego zużycia różnych zasobów w związku z pro-wadzoną działalnością gospodarczą. Pojęcia „koszt” nie można utożsamiać z pojęciem „wydatek”. Koszt zmniejsza wielkość zysku, jaki osiągasz z prowadzonej działalności gospodarczej.

Natomiast wydatek oznacza jedynie wydatkowanie środków pieniężnych (z kasy czy z rachunku bankowego) i zmniejsza ilość gotówki, jaką dysponujesz. Jeżeli będziesz ponosił dużo wydatków, które nie są kosztami – może okazać się, że wykazujesz bardzo duże zyski z prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej i masz obowiązek za-płacenia od nich podatków, ale brakuje Ci gotówki np. na wynagrodzenia pracowników lub zapłatę dostawcom.

Koszt i wydatek mogą występować jednocześnie. Może się też zdarzyć sytuacja, że koszt będzie poprzedzał wydatek lub że wydatek będzie poprzedzał koszt.

Przykład1. Zakup paliwa do samochodu ciężarowego będzie jednocześnie wydatkiem (zapłata za paliwo)

i kosztem (paliwo w baku przeznaczone jest do użytku i zaraz po zatankowaniu rozpoczyna się jego zużycie).

2. Skorzystanie z usługi transportowej jest kosztem, zapłata za usługę nastąpi później po otrzymaniu faktury. W tej sytuacji koszt poprzedza wydatek.

3. Zakup materiałów i przekazanie ich do magazynu jest wydatkiem. Przekazanie tych materiałów do produkcji jest rozpoczęciem ich zużycia i jednocześnie momentem powstania kosztu. W tej sytuacji wydatek poprzedza koszt.

4. Zakup środka trwałego jest wydatkiem, a nie jest kosztem. Kosztem jest amortyzacja, która jest zaliczana do kosztów w każdym miesiącu.

Istnieje wiele różnych klasyfikacji kosztów. Jedna z podstawowych – klasyfikacja ro-dzajowa – dokonuje ich podziału według zasobów, których poszczególne koszty dotyczą. Grupy kosztów wyodrębnione w ramach tej klasyfikacji i ich charakterystyka zostały przed-stawione w tabeli Tabela 36 na str. strona 245.

Inny podział kosztów dokonywany jest na podstawie wpływu wielkości produkcji (sprze-daży) na poziom kosztów. W ramach tego podziału wyróżnia się koszty:• jednostkowe zmienne (nazywane również kosztami zmiennymi) – ich poziom zale-

ży bezpośrednio od wielkości produkcji (sprzedaży). Do kosztów zmiennych należą np. koszty zużycia materiałów i energii czy koszty wynagrodzeń, ale tylko w tej części, która wynika z wielkości produkcji (sprzedaży);

• stałe – ich poziom nie zależy bezpośrednio od wielkości produkcji (sprzedaży). Są to np. amortyzacja, płace kierownictwa i administracji, koszty konserwacji.

243Koszty i wydatki


Wzór 20. Pozew o zapłatę

Ostrołęka, 1 czerwca 2019 r.

Do Sądu Rejonowego w Ostrołęce Wydział I Cywilny

Powód: Paweł Gumny zam. w Ostrołęce przy ul. Majowej 17 – właściciel wytwórni sukien ślubnych

Pozwana: Ewa Kordas zam. w Ostrołęce przy ul. Dolnej 12 – właścicielka sklepu z rzeczami dla nowożeńców

Wartość przedmiotu sporu: 15 000 zł (słownie: piętnaście tysięcy złotych)

POZEW O ZAPŁATĘWnoszę o:1. zasądzenie od pozwanej Ewy Kordas na rzecz powoda kwoty 15 000 zł wraz

z ustawowymi odsetkami od dnia 1 kwietnia 2019 r. do dnia zapłaty;2. zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania według norm

przepisanych;3. nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.Ponadto wnoszę o:4. przeprowadzenie rozprawy także w razie nieobecności powoda.

UZASADNIENIEPowód dostarczył pozwanej zamówione przez nią suknie ślubne w ramach prowadzonej przez obie strony działalności gospodarczej. W doręczonej wraz z sukniami fakturze zapisano, że płatność za suknie zostanie dokonana przez pozwaną przelewem bankowym w terminie do 31 marca 2019 r. na podany w fakturze rachunek bankowy należący do powoda.Dowód: faktura nr 123/19 podpisana przez pozwaną

Ponieważ pozwana nie zapłaciła w terminie za fakturę nr 123/19, powód w piśmie z 5 maja 2019 r., doręczonym pozwanej 8 maja 2019 r., wezwał ją do zapłaty kwoty 15 000 zł do 31 maja 2019 r.Dowód: odpis wezwania do zapłaty z potwierdzeniem doręczenia

Jednak mimo upływu wyznaczonego terminu pozwana nie zapłaciła i nie wskazała powodów odmowy zapłaty. Jakiekolwiek próby kontaktu z pozwaną nie przynoszą żadnych rezultatów.

Ten stan rzeczy uzasadnia pozew oraz wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności.

Paweł GumnyZałączniki:1. odpis pozwu i załączników;2. odpis faktury nr 123/19 z dnia 25 lutego 2019 r.;3. odpis wezwania do zapłaty z dnia 5 maja 2019 r.;4. odpis potwierdzenia odbioru przesyłki z dnia 8 maja 2019 r.



Tabela 36. Rodzaje kosztów

Rodzaj kosztów Charakterystyka

Zużycie materiałów i energii Są to koszty zużycia surowców, opakowań, paliw, energii, wody i środków czystości.

Usługi obceSą to koszty usług wykonywanych przez inne podmioty (np. usługi remontowe, telekomunikacyjne, transportowe, prawne czy związane z utrzymaniem czystości).

Podatki i opłaty

Obejmują wszystkie podatki i opłaty, które stanowią element kosztów działalności (podatek od nieru-chomości, podatek od środków transportu, opłaty targowiskowe). Podatki i opłaty obejmują również tę część naliczonego podatku od towarów i usług, której nie można odliczyć od podatku należnego. Podatek dochodowy od osób prawnych i podatek dochodowy od osób fizycznych nie są elementami kosztów.

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia

Obejmują płacone przez pracodawcę składki na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwa-rantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W ramach tego rodzaju kosztów zawarte są również odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych oraz inne świadczenia na rzecz pracowników (koszty szkoleń pracowników, dodatkowych ubezpieczeń czy zapewnienia im opieki zdrowotnej).

WynagrodzeniaObejmują koszty wynagrodzeń wypłacanych zatrudnionym pracownikom, a także osobom wykonującym pracę na podstawie umowy-zlecenia czy umowy o dzieło.

AmortyzacjaObejmuje koszty związane ze stopniowym zużywaniem rzeczowych aktywów trwałych i wartości niemate-rialnych i prawnych.

Pozostałe koszty rodzajowe

Są to koszty, które nie zostały zakwalifikowane do żadnej z ww. grup (np. koszty podróży służbowych, koszty reprezentacji i reklamy czy ubezpieczenia majątkowe).

14.10 Przychody i wpływyCelem działalności każdego przedsiębiorcy jest osiąganie zysków (dochodów). Warunkiem tego jest uzyskiwanie nadwyżki przychodów nad kosztami. Przychodami jest wartość sprze-danych przez przedsiębiorstwo wyrobów gotowych, usług czy towarów. Do przychodów zalicza się także przychody z operacji finansowych, np. otrzymane odsetki od udzielonych pożyczek, wpływy z dywidend, dochody ze sprzedaży akcji.

Wielkość przychodów ze sprzedaży zależy od wielkości sprzedaży oraz poziomu cen. Ponieważ podatek od towarów i usług jest odprowadzany do budżetu państwa i nie pozostaje w przedsiębiorstwie, dlatego licząc przychody przedsiębiorstwa, należy uwzględniać ceny netto, tj. bez podatku od towarów i usług. Wzrost przychodu można uzyskać albo poprzez wzrost ilości sprzedawanych towarów, albo poprzez wzrost ich cen.

PrzykładWydawnictwo „Szkolne” w 2018 r. sprzedało 2000 podręczników „Podstawy przedsiębiorczości” w cenie 25 zł za egzemplarz i uzyskało w ten sposób przychód w wysokości 50 000 zł. W 2019 r. wydawnictwo obniżyło cenę podręcznika do 20 zł za egzemplarz i sprzedało 3000 podręczników. Tak więc w 2019 r. mimo obniżenia ceny o 5 zł udało się osiągnąć wzrost przychodów ze sprzedaży o 10 000 zł, dzięki zwiększeniu liczby sprzedanych podręczników.

245Przychody i wpływy


Mówiąc o przychodach przedsiębiorstwa, należy podkreślić różnice między przychodami i wpływami. Przychód nie zawsze oznacza wpływ środków finansowych do firmy. Wpływ środków finansowych może mieć miejsce:• przed osiągnięciem przychodu – w przypadku otrzymanych przedpłat i zaliczek;• w tym samym momencie co przychód – w przypadku, gdy klient dokonuje zapłaty

w momencie zakupu;• później niż przychód – w przypadku sprzedaży z odroczonym terminem zapłaty lub

sprzedaży za pobraniem (zaliczeniem pocztowym).Prowadząc działalność gospodarczą, zwracaj uwagę nie tylko na osiągane przychody,

ale przede wszystkim na to, czy będziesz miał zapewnione wpływy środków finanso-wych do kasy i na rachunek bankowy, bo dzięki wpływom możesz regulować wszystkie zobowiązania.PrzykładFirma budowlana Jana Kozy była podwykonawcą u dewelopera budującego osiedle mieszkaniowe. Za prace wykonane w maju 2019 r. Jan Koza wystawił dla dewelopera fakturę na kwotę 32 400 zł (30 000 zł netto + 2400 zł VAT). Jednak deweloper do tej pory nie zapłacił za tę fakturę. Tak więc pomimo tego, że Jan Koza osiągnął w maju 2019 r. przychód w wysokości 30 000 zł, nie otrzymał on żadnego wpływu i wszelkie zobowiązania, jakie zaciągnął w związku z wykonywaniem prac na rzecz dewelopera (np. zobowiązania wobec pracowników czy dostawców materiałów), musiał spłacić z własnych oszczędności.

14.11 Wynik finansowyPorównanie przychodów i kosztów pozwala na obliczenie wyniku finansowego przedsię-biorstwa. Jeżeli przychody są większe od kosztów, przedsiębiorstwo osiąga zysk – jest to zysk brutto, od którego należy zapłacić podatek dochodowy. W konsekwencji pomniejszenia zysku brutto o podatek dochodowy powstaje zysk netto, który jest rozdysponowany zgodnie z wolą właściciela przedsiębiorstwa (np. może być przeznaczony na finansowanie wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, ale może być również przeznaczony na konsumpcję). Jeżeli ponoszone koszty są większe od osiąganych przychodów, działalność gospodarcza przynosi stratę.Przykład1. Spółka z o.o. „Aga” z Lubania osiągnęła w 2019 r. przychody w kwocie 700 000 zł i poniosła

koszty w wysokości 680 000 zł. Tak więc wynik finansowy Spółki w 2019 r. to zysk (brutto) w wysokości 20 000 zł.

2. Spółka z o.o. „Kabaczek” z Bielska Podlaskiego w 2019 r. osiągnęła 420 000 zł przychodów i po-niosła koszty w wysokości 470 000 zł. Tak więc działalność Spółki w 2019 r. przyniosła stratę w wysokości 50 000 zł.

14.12 Optymalizacja przychodów i kosztówPoziom wyniku finansowego przedsiębiorstwa kształtują osiągnięte przychody i poniesione koszty. W celu poprawy wyniku finansowego wielu przedsiębiorców podejmuje działania polegające na racjonalnym zmniejszaniu kosztów i zwiększaniu przychodów. Działania te, określane jako optymalizacja przychodów i kosztów, nie powinny mieć negatywnego wpły-



wu ani na bieżące i przyszłe funkcjonowanie przedsiębiorstwa, ani na jakość sprzedawanych produktów i poziom obsługi klientów.

Przykładowe działania prowadzące do obniżenia niektórych kosztów rodzajowych przed-stawiono w tabeli Tabela 37.

Tabela 37. Przykładowe działania prowadzące do obniżenia kosztów rodzajowych

Rodzaj kosztów Sposób zmniejszenia kosztów

Zużycie materiałów Znalezienie nowych dostawców, którzy oferują materiały tej samej jakości, ale w niższych cenach.

Zużycie energii Stosowanie energooszczędnych urządzeń i wyłączanie niepotrzebnych źródeł poboru energii.

Usługi obce1. Znalezienie usługodawców, którzy będą świadczyli usługi tej samej jakości, ale w niższej cenie.

2. Wynegocjowanie niższych cen za usługi z dotychczasowymi usługodawcami (np. niższego czynszu za najem).

Podatki i opłatyTrudno znaleźć sposoby na obniżenie tych kosztów, ponieważ ich wielkość wynika z obowiązujących przepisów prawnych.

Wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników

1. Zmniejszenie zatrudnienia

2. Obniżenie wynagrodzeń

Decyzje dotyczące kosztów związanych z pracownikami należy podejmować bardzo rozważnie. Zwolnie-nie części pracowników zajmujących się obsługą klientów może spowodować niezadowolenie klientów i przejście części z nich do konkurencji, a w konsekwencji spadek przychodów. Obniżenie wynagrodzeń może z kolei spowodować odejście najbardziej wartościowych pracowników.

Amortyzacja Sprzedaż nieużywanych składników majątku trwałego.

Drugą grupą działań, które podejmują przedsiębiorcy w celu zwiększenia wyniku finan-sowego, są działania prowadzące do wzrostu przychodów. Cel ten może zostać osiągnięty poprzez zwiększenie ilości lub cen sprzedawanych produktów. Najlepsze efekty w tym zakresie dają decyzje, dzięki którym wraz ze wzrostem cen zwiększa się również ilość sprze-dawanych produktów.

Aby zwiększyć ilość sprzedawanych produktów, należy:• poszerzyć grono osób zainteresowanych zakupem;• w grupie osób zainteresowanych zakupem zwiększyć odsetek osób dokonujących zakupu;• skłonić osoby dokonujące zakupu do kupowania większych ilości lub zwiększenia czę-

stotliwości zakupów.

PrzykładSklep internetowy sprzedający T-shirty poprzez reklamę w mediach społecznościowych zwiększył liczbę osób odwiedzających sklep. Po zmianie strony internetowej na bardziej przyjazną dla użytkowników zwiększył się odsetek osób dokonujących zakupów, a dzięki wprowadzeniu programu lojalnościowego dla stałych klientów zwiększyła się częstotliwość dokonywania zakupów.

Decyzje dotyczące podwyższenia cen są bardziej ryzykowne, ponieważ mogą dopro-wadzić do utraty części klientów. Jeżeli jednak decyzja taka jest konieczna, to należy być uczciwym wobec klientów. Nie można przed nimi ukrywać podwyżki z nadzieją, że jej nie zauważą. Trzeba wyjaśnić jej przyczyny (np. że została spowodowana wzrostem kosztów,

247Optymalizacja przychodów i kosztów


podwyższeniem jakości oferowanych produktów lub poziomu obsługi klientów). Dobrze będzie również rozszerzyć lub co najmniej utrzymać na dotychczasowym poziomie programy rabatowe przeznaczone dla stałych klientów.

Duży wpływ na wynik finansowy przedsiębiorstwa mają również działania pracowników. Aby skłonić ich do wykonywania czynności, które będą zwiększały przychody i zmniejszały koszty przedsiębiorstwa, należy wprowadzić do systemu wynagrodzeń elementy zachęca-jące do takich działań. Mogą to być np. premie od wzrostu sprzedaży dla pracowników zajmujących się obsługą klientów lub premie za obniżenie kosztów dla pracowników za-trudnionych przy produkcji.

14.13 RentownośćZysk, który stanowi zasadniczy cel działalności przedsiębiorstwa, jest jednocześnie jednym z najważniejszych mierników pozwalających ocenić efektywność przedsiębiorstwa. Do oce-ny efektywności działania przedsiębiorstw wykorzystuje się różne wskaźniki zyskowności (wskaźniki rentowności). Powszechnie stosowany jest wskaźnik zyskowności sprzedaży:

Wskaźnik zyskowności sprzedaży pokazuje, jakie efekty w postaci zysku przyniosła sprzedaż. Dzięki temu wskaźnikowi można porównywać wyniki przedsiębiorstwa osiągane w różnych okresach lub efektywność różnych przedsiębiorstw.

PrzykładWartość sprzedaży netto Spółki z o.o. „Aqua” z Pułtuska wyniosła w 2019 r. 500 000 zł, a w 2018 r. 600 000 zł. Zysk netto tej spółki w 2019 r. wyniósł 30 000 zł, a w 2018 r. 45 000 zł. Obliczenie wskaźnika zyskowności sprzedaży dla lat 2019 i 2018 pozwoli na porównanie efektywności sprzedaży w obu latach:

45 000 złWskaźnik zyskowności sprzedaży w 2018 r. = = 0,075600 000 zł

30 000 złWskaźnik zyskowności sprzedaży w 2019 r. = = 0,06500 000 zł

Wskaźnik zyskowności ze sprzedaży w roku 2018 wyniósł 0,075. Oznacza to, że w tym roku każda złotówka uzyskana ze sprzedaży przyniosła siedem i pół grosza zysku. Wskaźnik zyskowności sprze-daży w roku 2019 wyniósł 0,06. Oznacza to, że w tym roku każda złotówka uzyskana ze sprzedaży przyniosła sześć groszy zysku.

Po porównaniu obu tych wskaźników okazuje się, że sprzedaż w 2018 r. była bardziej efektywna (zyskowna) niż sprzedaż w 2019 r.

Do analizy rentowności wykorzystywany jest również próg rentowności. Przedsiębior-stwo osiąga próg rentowności w momencie, gdy przychody ze sprzedaży są równe sumie wszystkich ponoszonych przez nie kosztów. Mówiąc inaczej, próg rentowności oznacza wiel-kość produkcji (sprzedaży), przy której zysk przedsiębiorstwa jest zerowy. Gdy sprzedawana jest ilość mniejsza niż wskazuje próg rentowności, działalność przynosi straty, natomiast sprzedaż ilości powyżej tego progu przynosi zysk.

zysk nettoWskaźnik zyskowności sprzedaży =

wartość sprzedaży netto



PrzykładJan Kowalski prowadzi pizzerię. Koszty stałe, jakie ponosi w każdym miesiącu, wynoszą 14 000 zł i składają się na nie:

• czynsz – 2500 zł;• część wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, która nie zależy od wiel-

kości produkcji – 8000 zł;• amortyzacja – 1000 zł;• pozostałe koszty stałe (energia i woda zużywane w pomieszczeniach administracyjnych, abona-

menty telefoniczne itp.) – 2500 zł.

Koszty jednostkowe zmienne ponoszone na jedną sztukę pizzy wynoszą 8 zł i składają się na nie:• koszty energii, wody i gazu zużywanych do pizzy – 1 zł;• część wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, zależna od wielkości

produkcji – 2 zł;• surowce i półprodukty potrzebne do pizzy – 5 zł.

Cena detaliczna netto (bez podatku VAT) jednej pizzy wynosi 15 zł.

Próg rentowności oblicza się według następującego wzoru:

koszty stałePróg rentowności (ilość produkcji) =

cena jednostkowa – koszty jednostkowe zmienne

Po podstawieniu do wzoru danych z przykładu otrzymujemy:

14 000 złPróg rentowności = = 2000 sztuk pizzy15 zł – 8 zł

Aby osiągnąć próg rentowności, pizzeria musi sprzedać 2000 sztuk pizzy. Jeżeli miesięczna sprzedaż pizzy w danym miesiącu będzie mniejsza niż 2000 sztuk, działalność pizzerii w tym miesiącu przynie-sie stratę, a jeżeli będzie większa niż 2000 sztuk, działalność pizzerii w tym miesiącu przyniesie zysk.

14.14 PłynnośćProwadząc własną firmę, będziesz musiał troszczyć się, aby miała ona przez cały czas płynność finansową, czyli zdolność do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Wymaga to odpowiedniego zarządzania wpływami i wydatkami. W przypadku, gdyby Twojej firmie groziła utrata płynności, powinieneś pozyskać środki finansowe np. w postaci krótkotermi-nowych kredytów lub poprzez sprzedaż niektórych składników majątku.

Do oceny płynności finansowej wykorzystywane są różne wskaźniki płynności. Jeden z nich, wskaźnik bieżącej płynności finansowej, mówi o tym, jakie są możliwości spłacania przez firmę jej bieżących zobowiązań. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej oblicza się według następującego wzoru:

wartość aktywów obrotowychWskaźnik bieżącej płynności finansowej =

wartość zobowiązań krótkoterminowych

Jeżeli ten wskaźnik osiąga wartość około 2, czyli gdy wartość aktywów obrotowych jest około dwukrotnie większa od wartości zobowiązań krótkoterminowych, firma nie ma pro-blemów ze spłatą bieżących zobowiązań.

Jeżeli wartość tego wskaźnika jest mniejsza od 1, czyli gdy wartość aktywów obrotowych jest mniejsza od wartości zobowiązań krótkoterminowych, firma może mieć problemy z regulowaniem bieżących zobowiązań.

249Płynność


PrzykładWartość aktywów obrotowych Spółki z o.o. „Majster” na koniec czerwca 2019 r. wynosiła 300 000 zł, a wartość zobowiązań bieżących 600 000 zł.

Wartość aktywów obrotowych Spółki z o.o. „Budowlaniec” na koniec czerwca 2019 r. wynosiła 600 000 zł, a wartość zobowiązań bieżących 200 000 zł.

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej Spółki z o.o. „Majster” na koniec czerwca 2019 r. wynosi 0,5.

300 000 zł = 0,5600 000 zł

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej Spółki z o.o. „Budowlaniec” na koniec czerwca 2019 r. wynosi 3.

600 000 zł = 3,0200 000 zł

Na podstawie obliczonych wskaźników płynności można sformułować następujące wnioski:• Spółka z o.o. „Majster” ma problemy z płynnością na koniec czerwca 2019 r., o czym świadczy

wskaźnik bieżącej płynności finansowej na poziomie 0,5, który wskazuje, że wartość jej zobowiązań bieżących dwukrotnie przekracza wartość aktywów obrotowych. Podjęcie z tą Spółką współpracy polegającej na sprzedaży Spółce produktów z odroczonym terminem płatności może zakończyć się tym, że sprzedający nigdy nie odzyska swoich należności;

• Spółka z o.o. „Budowlaniec” nie ma problemów z płynnością na koniec czerwca 2019 r., o czym świadczy wskaźnik bieżącej płynności finansowej na poziomie 3,0, który wskazuje, że wartość jej aktywów obrotowych trzykrotnie przekracza wartość zobowiązań bieżących.

SPRAWDŹ SWOJą WIEDZę

1. Jakie zależności zachodzą między pojęciami: „majątek”, „środki gospodarcze” i „aktywa”?

2. Jakie zależności zachodzą między pojęciami: „pasywa”, „ źródła finansowania” i „kapitał”?

3. Na podstawie jakich umów przedsiębiorca może wykorzystywać środki gospodarcze należące do innego przedsiębiorcy?

4. Podaj trzy przykłady wartości niematerialnych i prawnych.

5. Wyjaśnij różnicę między wartością początkową a wartością bieżącą środka trwałego.

6. Kiedy dokonuje się ostatniego odpisu amortyzacyjnego środka trwałego?

7. Jak nazywane są kwoty pieniężne, które przedsiębiorstwo otrzyma w przyszłości z tytułu zreali-zowanych, a nie zapłaconych dostaw?

8. Co to jest wezwanie do zapłaty i w jakiej sytuacji jest ono wysyłane?

9. Wyjaśnij pojęcia: „koszty” i „przychody”.

10. Wyjaśnij różnice między kosztami stałymi a kosztami jednostkowymi zmiennymi.

11. Czym różni się koszt od wydatku?

12. Czym różni się przychód od wpływu?

13. Jakie są sposoby osiągnięcia wzrostu przychodów?

14. Wymień trzy rozwiązania w zakresie ograniczenia kosztów, jakie można by było łatwo wprowadzić w przedsiębiorstwie, które znasz (np. w którym odbywałeś praktyki zawodowe)?

15. Wyjaśnij, jakie zagrożenie dla działalności firmy ma utrata zdolności do regulowania zobowiązań.

16. Jeżeli miałbyś możliwość sprzedaży swoich produktów z odroczonym o 30 dni terminem zapłaty jednemu z dwóch kontrahentów: kontrahentowi A, który charakteryzuje się wielkością wskaźnika bieżącej płynności finansowej na poziomie 0,6, lub kontrahentowi B, który charakteryzuje się wielkością wskaźnika bieżącej płynności finansowej na poziomie 1,8 – któremu kontrahentowi byś je sprzedał?



WDRAżANIE INNOWACJI

15.1 Czym są innowacje?W literaturze można spotkać wiele różnych definicji innowacji, poniżej zamieszczono tę, którą sformułował Michael E. Porter118.

! Innowacja – pomyślna ekonomicznie eksploatacja nowych pomysłów.

Zgodnie z tą definicją innowacją nie jest każdy nowy pomysł, a jedynie ten, który spełnia następujące warunki:• jest eksploatowany, czyli znalazł zastosowane w praktyce (został wdrożony);• jego eksploatacja jest pomyślna ekonomicznie, czyli pozwala osiągnąć korzyści ekono-

miczne (np. w postaci zmniejszenia kosztów, wzrostu udziału w rynku, wzrostu przy-chodów ze sprzedaży, podniesienia wydajności pracy).Wielu osobom innowacje kojarzą się wyłącznie z przełomowymi wynalazkami (np. wy-

nalezieniem druku, internetu czy sztucznej inteligencji) lub nowymi produktami wpro-wadzanymi na rynek (np. tabletem, smartfonem, samochodem z napędem elektrycznym). Jednak zgodnie z podaną definicją:• innowacją jest nie tylko wdrożenie czegoś, co jest absolutną nowością w skali świata –

jest nią również wdrożenie czegoś, co jest już stosowane przez inne podmioty, ale jest nowe dla podmiotu wdrażającego;

• innowacje mogą być wprowadzane nie tylko przez światowe korporacje, ale również przez małe lokalne przedsiębiorstwa, organizacje charytatywne, urzędy administracji publicz-nej, placówki służby zdrowia czy placówki oświatowe (np. innowacje pedagogiczne).

15.2 Rodzaje innowacjiW literaturze występuje wiele różnych klasyfikacji innowacji – niektóre z nich przedstawiono w tabeli Tabela 38 na str. strona 252.

Pierwsze dwie klasyfikacje – ze względu na rodzaj i oryginalność zmian – nie wymagają dodatkowych wyjaśnień, więc omówimy szerzej jedynie klasyfikację według obszaru innowacji.

Innowacje produktowe polegają na wprowadzeniu wyrobu lub usługi, które są nowe lub bardzo istotnie udoskonalone pod względem specyfikacji technicznej, komponentów i materiałów, wbudowanego oprogramowania, łatwości obsługi lub innych cech.

118 Michael E. Porter (ur. 1947 r.) – profesor Harvard Business School, w której kieruje Instytutem Strategii i Konkurencyjności. Wyniki jego badań na temat problemów, przed którymi stoją współczesne przedsię-biorstwa, gospodarki i społeczeństwa, są powszechnie wykorzystywane w praktyce.

15


Tabela 38. Wybrane klasyfikacje innowacji

Kryterium Rodzaje innowacji

Rodzaj zmian • Innowacje radykalne – polegają na wprowadzeniu czegoś zupełnie nowego.• Innowacje cząstkowe – polegają na udoskonaleniu tego, co już istnieje.

Oryginalność zmian

• Innowacje oryginalne – obejmują samodzielne wytwory, wynalazki i odkrycia, które zostały zastosowane po raz pierwszy.

• Innowacje imitujące (odtwórcze, naśladowcze, wtórne, kopiujące) – polegają na odtworzeniu zmian wprowadzonych przez inny podmiot.

Obszar innowacji

• Innowacje produktowe• Innowacje procesowe (technologiczne)• Innowacje organizacyjne• Innowacje marketingowe

Przykład1. Opracowanie i wprowadzenie na rynek telefonu komórkowego w latach osiemdziesiątych XX w.

było innowacją polegającą na wprowadzeniu nowego wyrobu.

2. Udoskonalanie telefonu komórkowego (np. zmniejszanie jego wymiarów) oraz zwiększanie jego możliwości (np. wykonywanie zdjęć i filmów, łączenie z internetem) to innowacje polegające na udoskonalaniu istniejącego wyrobu.

Innowacje procesowe polegają na wdrożeniu:• nowej lub istotnie udoskonalonej metody produkcji lub metody świadczenia usług;• nowej metody dystrybucji, czyli nowego sposobu docierania z produktem do klientów.Przykład1. Fabryka słodyczy, w której zawijanie cukierków odbywało się ręcznie, wprowadziła nową linię

produkcyjną, dzięki której czynność ta jest wykonywana maszynowo. Jest to innowacja procesowa polegająca na wdrożeniu nowej metody produkcji. Dzięki wprowadzeniu tej innowacji zwiększyły się możliwości produkcyjne fabryki, co przełożyło się na większe przychody ze sprzedaży.

2. Wydawnictwo, które prowadziło sprzedaż książek tylko za pośrednictwem księgarń, postanowiło uruchomić własny sklep internetowy. Jest to innowacja polegająca na wprowadzeniu nowego sposobu docierania z produktem do klientów. Dzięki jej wprowadzeniu wydawnictwo sprzedaje 20% więcej książek.

Innowacje organizacyjne polegają na wprowadzeniu zmian w organizacji pracy lub w sposobie funkcjonowania przedsiębiorstwa.Przykład1. Producent napojów chłodzących zlikwidował dział rachunkowości i powierzył wszystkie obowiązki

w tym zakresie firmie zewnętrznej. Jest to innowacja w sposobie funkcjonowania przedsiębiorstwa. Dzięki jej wprowadzeniu koszty prowadzenia rachunkowości są niższe o 30%.

2. Innowacja organizacyjna wprowadzona w jednym z banków polegała na tym, że w miejsce sta-cjonarnych szkoleń pracowników odpowiedzialnych za sprzedaż produktów bankowych wprowa-dzono szkolenia on-line, z których mogą oni korzystać w dogodnym dla siebie czasie. Dzięki temu koszty szkolenia pracowników obniżono o 80%. Dodatkową korzyścią jest poprawa efektywności pracowników – w szkoleniach on-line uczestniczą wtedy, gdy nie mają spotkań z klientami, a po-nadto mogą dzielić materiał szkoleniowy na kilka dni. Przed wprowadzeniem tej innowacji czas szkolenia był narzucany przez organizatora i pracownicy byli wyłączeni z pracy przez cały dzień – bez możliwości wykonywania w tym dniu innych zadań.

252 Rozdział 15. Wdrażanie innowacji


Innowacje marketingowe polegają na wprowadzeniu istotnych zmian w jednym lub w kilku narzędziach marketingu-mix. Może to być np. znaczne przeprojektowanie wyglądu produktu połączone ze zmianą polityki cenowej lub opracowanie nowej marki i wprowa-dzenie jej na rynek.

Przykład1. Producent naturalnych soków owocowych przeznaczonych dla dzieci zrezygnował z produkcji

soków w szklanych butelkach i rozpoczął ich produkcję w opakowaniach o wyglądzie danych owoców (np. sok jabłkowy w opakowaniu przypominającym jabłko).

2. Sklep sprzedający gry komputerowe wprowadził system rabatowy dla stałych klientów. Każdy klient, który kupił w tym sklepie co najmniej 5 gier, otrzymywał stały rabat w wysokości 10%. Rabat ten zwiększał się o 5% z każdą kolejną kupioną grą i mógł osiągnąć maksymalną wartość 35%.

15.3 Proces wprowadzania innowacjiProces wdrażania (wprowadzania) innowacji może trwać kilka miesięcy lub nawet lat. Można go podzielić na cztery – omówione poniżej – etapy119 (fazy).

1. Określenie celu wdrożenia innowacji oraz wyszukanie technologii, które pomogą ten cel osiągnąć. Określenie celu polega na sformułowaniu korzyści ekonomicznych, jakie przedsiębiorstwo chce osiągnąć w wyniku wdrożenia innowacji. Gdy cel wdro-żenia jest już sformułowany, można przystąpić do wyszukiwania technologii, które pomogą go osiągnąć. Można przy tym korzystać z wewnętrznych lub zewnętrznych źródeł informacji o technologiach (tabela Tabela 39).

Tabela 39. Wewnętrzne i zewnętrzne źródła innowacji o technologiach

Źródła wewnętrzne Źródła zewnętrzne

• Informacje od pracowników przedsiębiorstwa (np. od kadry menadżerskiej, pracowników produkcyjnych, pracowników obsługujących klientów)

• Wyniki badań własnych (np. prowadzonych przez dział badawczo-rozwojowy) lub badań we współpracy z pla-cówkami naukowo-badawczymi, wyższymi uczelniami, jednostkami badawczo-rozwojowymi czy centrami transferu technologii

• Informacje od klientów, dostawców, konkurentów

• Opublikowane wyniki prac krajowych i zagranicznych jednostek naukowych lub badawczo-rozwojowych

• Dostępne na rynku licencje i know-how

• Bazy informacji o nowych technologiach i innowacjach (np. Platforma Transferu Technologii: http://ptt.arp.pl)

2. Planowanie wdrożenia innowacji. Etap ten obejmuje m.in.: – selekcję i wybór technologii; – negocjacje związane z zakupem technologii; – przygotowanie planu wdrożenia wybranej technologii; – znalezienie źródeł finansowania; – opracowanie budżetu wdrożenia technologii.

119 Ostatnią czynnością wykonywaną w ramach każdego etapu jest ocena tego, co udało się osiągnąć, oraz decyzja, czy proces wdrażania innowacji należy kontynuować czy zakończyć. Jeżeli na podstawie ww. oceny uzyskano informacje, że dalsze wdrażanie innowacji nie przyniesie zakładanego efektu, należy jak najszybciej zakończyć związane z tym działania, aby zminimalizować koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo.

253Proces wprowadzania innowacji


Wiele przedsiębiorstw jako źródła finansowania wdrożenia innowacji wykorzystuje środki przeznaczone na ten cel przez Unię Europejską120 oraz instytucje państwowe121.

W ramach tego etapu należy sporządzić budżet wdrożenia technologii, czyli plan wydatków, jakie należy ponieść na ten cel. Należy uwzględnić w nim wszystkie wydatki dotyczące wdrożenia, m.in. na:

– zakup licencji i technologii; – zakup niezbędnych maszyn i urządzeń; – korzystanie z usług doradców zewnętrznych; – przeszkolenie pracowników; – zatrudnienie nowych pracowników.

Podczas sporządzania budżetu należy sprawdzić, które z wydatków będą mogły być pokryte ze środków uzyskanych z funduszy europejskich i od instytucji państwowych, a które – ze środków własnych przedsiębiorstwa lub kredytów bankowych. Ponadto w budżecie należy uwzględnić ulgi podatkowe, z jakich można skorzystać w związku z wdrażaniem innowacji.

3. Wdrożenie innowacji. W ramach tego etapu należy m.in.: – wybrać model wdrożenia (własnymi siłami lub z pomocą firm zewnętrznych); – wprowadzić niezbędne zmiany organizacyjne dotyczące przedsiębiorstwa oraz za-

chodzących w nim procesów.

4. Monitoring i modyfikacja innowacji. Etap ten obejmuje m.in.: – monitoring, czyli obserwację wprowadzanej innowacji; – analizę założonych celów; – badanie opinii klientów i pracowników; – wprowadzanie kolejnych zmian organizacyjnych, procesowych lub marketingowych; – modyfikacje wprowadzonej innowacji.


1. Wyszukaj trzy różne definicje innowacji i zapisz w zeszycie przedmiotowym tę, która jest dla Ciebie najbardziej zrozumiała. Podaj źródła, z których korzystałeś.

2. Sporządź w zeszycie przedmiotowym listę pięciu nowych produktów, które pojawiły się na ryn-ku w XXI w.

3. Sporządź w zeszycie przedmiotowym listę pięciu produktów używanych przez Ciebie lub Twoich rodziców, które uległy w ostatnich latach udoskonaleniu, oraz opisz, na czym te udo-skonalenia polegały.

4. Wyszukaj w internecie informacje o pięciu innowacjach, które zostały wprowadzone w branży, do której należy zawód, w jakim się kształcisz. Następnie zaklasyfikuj poszczególne innowacje do innowacji produktowych, procesowych, organizacyjnych lub marketingowych.

5. Sporządź notatkę o innowacjach znalezionych przez Ciebie w poprzednim poleceniu. Na końcu notatki podaj źródła (adresy stron internetowych, z których korzystałeś).

120 W Polsce w latach 2014–2020 realizowany jest Program Operacyjny Inteligentny Rozwój, którego celem jest m.in. skuteczne przekształcenie pomysłów w innowacyjne rozwiązania, technologie, produkty czy usługi).

121 W ramach polityki proinnowacyjnej państwo wspiera wdrażanie innowacji za pośrednictwem różnych instytucji, np. Polskiego Funduszu Rozwoju, Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Banku Gospo-darstwa Krajowego czy Krajowego Funduszu Kapitałowego BGK.

254 Rozdział 15. Wdrażanie innowacji


OBOWIąZKI PRZEDSIęBIORCy WyNIKAJąCE Z PRAWA PODAtKOWEGO

16.1 WprowadzenieProwadząc działalność gospodarczą, będziesz zobowiązany do płacenia podatków i wy-pełniania innych obowiązków określonych przepisami prawa podatkowego. W przypadku działalności jednoosobowej lub działalności w formie spółki cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej z tytułu osiąganych dochodów będziesz płacił podatek dochodowy od osób fizycznych. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub spółki komandytowo-akcyjnej spółka będzie płaciła podatek dochodowy od osób prawnych, a Ty od otrzymanej ze spółki dywidendy zapłacisz podatek dochodowy od osób fizycznych. Ponadto większość podmiotów prowadzących działalność gospodarczą jest zobowiązana do płacenia podatku od towarów i usług (VAT). Obowiązki związane z podatkami docho-dowymi oraz z podatkiem od towarów i usług zostaną omówione w dalszej części rozdziału.

Przedsiębiorcy mogą być również zobowiązani do płacenia innych podatków, które jednak nie są tak powszechne jak podatki dochodowe oraz podatek od towarów i usług. Zakres obowiązków przedsiębiorcy wynikających z każdego podatku jest zapisany w usta-wach i rozporządzeniach dotyczących danego podatku. Dlatego jeżeli w związku z prowa-dzeniem działalności gospodarczej będziesz podatnikiem np. podatku od nieruchomości lub podatku od środków transportu, to w aktach normatywnych dotyczących tego podatku powinieneś sprawdzić, jakie obowiązki zostały na Ciebie nałożone.

16.2 Podstawowe pojęcia prawa podatkowegoPrzed omówieniem obowiązków w zakresie podatków dochodowych i podatku VAT chciał-bym wyjaśnić kilka podstawowych pojęć z zakresu prawa podatkowego – mam nadzieję, że dzięki temu łatwiej przyswoisz sobie dalszą część rozdziału.

Prawem podatkowym nazywany jest zespół norm prawnych regulujących:• konstrukcję poszczególnych podatków (materialne prawo podatkowe) – są to m.in.

ustawy i rozporządzenia dotyczące podatku dochodowego od osób fizycznych czy po-datku od towarów i usług;

• zasady postępowania podatkowego zmierzające do ustalenia i poboru podatku (proce-duralne prawo podatkowe);

• organizację i kompetencje organów podatkowych (instytucjonalne prawo podatkowe).Jak widać powyżej, w prawie podatkowym można wyodrębnić trzy jego części: prawo

podatkowe materialne, proceduralne i instytucjonalne. Nie jest to jedyny podział prawa podatkowego, równie często można spotkać się z podziałem na dwie części: szczegółową i ogólną. Część szczegółowa prawa podatkowego obejmuje normy prawne, które dotyczą konstrukcji każdego z podatków i są specyficzne tylko dla jednego podatku. Część ogólna

16


obejmuje normy prawne regulujące zagadnienia występujące przy wszystkich podatkach lub większości z nich (np. co to jest podatek, kto to jest płatnik, co to jest zobowiązanie podatkowe i jakie są sposoby jego powstania i wygaśnięcia).

! Podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pienięż-ne na rzecz Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, wynikające z ustawy podatkowej.

Poszczególne cechy podatku zostały scharakteryzowane w tabeli Tabela 40.

Tabela 40. Cechy podatku i ich charakterystyka

Cecha Charakterystyka

Publicznoprawny charakter

Oznacza, że podatki są ustanawiane przepisami prawa (a nie np. umowami) i że są one świadczeniami na rzecz państwa lub jednostek samorządu terytorialnego – czyli podmiotów prawa publicznego, a nie prawa prywatnego. Państwo i jednostki samorządu terytorialnego nazywane są wierzycielami podatkowymi. Wierzycielem podatkowym nie może być nigdy podmiot prywatny.

NieodpłatnośćOznacza, że podatek nie jest świadczeniem wzajemnym (ekwiwalentnym). Podatnik ma obowiązek zapłaty podatku, ale w zamian za zapłacony podatek nie przysługuje mu żadne roszczenie wobec wierzyciela podat-kowego (państwa lub jednostki samorządu terytorialnego).

PrzymusowośćOznacza, że podatek jest świadczeniem obowiązkowym, czyli podatnik ma obowiązek jego zapłacenia. Jeżeli tego obowiązku nie wykona, podatek zostanie od niego wyegzekwowany za pomocą środków przymusu.

BezzwrotnośćOznacza, że podatki pobrane zgodnie z prawem we właściwej wysokości nigdy nie podlegają zwrotowi. Zwrotowi może podlegać jedynie podatek pobrany nienależnie lub część podatku, która została pobrana w nadmiernej wysokości (nadpłata podatku).

Pieniężny charakter

Oznacza, że wymiar i pobór podatku dokonywany jest w jednostkach pieniężnych (dawniej podatki były pobierane w innych dobrach, np. dziesięcina była pobierana w płodach rolnych).

PowszechnośćPolega na tym, że podatki są ustanawiane w powszechnie obowiązujących ustawach dla ogółu podmiotów spełniających określone w ustawach podatkowych warunki (np. posiadanie nieruchomości lub osiąganie dochodu), a nie dla wybranych podmiotów.

Podatnikiem (nazywanym również podmiotem opodatkowania lub podmiotem podatku) jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości praw-nej (np. spółka jawna lub spółka komandytowa), na której z mocy prawa ciąży obowiązek podatkowy. Podatnicy danego podatku są opisani w ustawie regulującej ten podatek.

PrzykładArt. 2 ust. 1 ustawy o podatku leśnym: „Podatnikami podatku leśnego, z zastrzeżeniem ust. 2, są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, będące:

1) właścicielami lasów, z zastrzeżeniem ust. 3;

2) posiadaczami samoistnymi lasów;

3) użytkownikami wieczystymi lasów;

4) posiadaczami lasów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego”.

Obok pojęcia podatnika w prawie podatkowym istnieją również pojęcia płatnika i in-kasenta. Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie-mająca osobowości prawnej, na którą przepisy prawa podatkowego nałożyły obowiązek

256 Rozdział 16. Obowiązki przedsiębiorcy wynikające z prawa podatkowego


obliczenia podatku, pobrania go od podatnika oraz wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.PrzykładPracodawca jest zobowiązany do obliczania i pobierania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych od wypłacanych pracownikom wynagrodzeń. Ma on również obowiązek terminowego przekazywania pobranych zaliczek na rachunek bankowy organu podatkowego. Pracodawca jest w tym przypadku płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych. Podatnikiem tego podatku jest każdy z pracowników otrzymujących wynagrodzenie.

Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która ma obowiązek pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Inkasent – w odróżnieniu od płatnika – nie ma obowiązku obliczania podatku.PrzykładRada gminy może podjąć uchwałę, że inkasentami podatku od nieruchomości płaconego przez osoby fizyczne na terenie poszczególnych sołectw będą sołtysi. Obowiązkiem sołtysów będzie w tym przypad-ku pobranie podatku od mieszkańców sołectwa i wpłacenie go na rachunek bankowy urzędu gminy.

W definicji podatnika pojawiło się pojęcie „obowiązek podatkowy”, które wymaga wy-jaśnienia. Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z przepisów materialnego prawa podatkowego nieskonkretyzowana powinność zapłaty podatku w związku z zaistnieniem zdarzenia opisanego w tych przepisach.PrzykładArt. 19a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług: „Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą do-konania dostawy towarów lub wykonania usługi (…)”.

Powinność zapłaty podatku wynikająca z obowiązku podatkowego jest nieskonkretyzowa-na. Oznacza to, że nie określa ona ani kwoty podatku, ani sposobu jej ustalenia, ani terminu zapłaty podatku. W momencie, gdy następuje skonkretyzowanie obowiązku podatkowego, tj. ustalenie kwoty, terminu i miejsca zapłaty podatku, powstaje zobowiązanie podatkowe.

! Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie po-datnika do zapłacenia podatku na rzecz Skarbu Państwa lub gminy – w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego.

Istnieją dwa sposoby przekształcenia się obowiązku podatkowego w zobowiązanie po-datkowe, czyli dwa sposoby powstania zobowiązania podatkowego.

Pierwszym z nich jest zaistnienie zdarzenia, z którym ustawa podatkowa wiąże po-wstanie zobowiązania podatkowego. Taki sposób powstania zobowiązania podatkowego występuje np. w podatkach dochodowych, w podatku od towarów i usług oraz w podatku akcyzowym.PrzykładPodatnik podatku od towarów i usług ma obowiązek złożenia deklaracji podatkowej VAT-7 za czerwiec 2019 r. w terminie do 25 lipca 2019 r. W deklaracji tej sam oblicza zobowiązanie podatkowe. Kwota podatku wynikająca ze zobowiązania podatkowego powinna być wpłacona na rachunek bankowy lub do kasy organu podatkowego do 25 lipca 2019 r.

Drugim sposobem powstania zobowiązania podatkowego jest doręczenie decyzji organu podatkowego, ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego. W tym przypadku podatek musi być zapłacony w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

257Podstawowe pojęcia prawa podatkowego


PrzykładObowiązek podatkowy w przypadku nabycia rzeczy i praw majątkowych przez dziedziczenie po-wstaje z chwilą przyjęcia spadku. W terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego spadkobierca ma obowiązek złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zeznania podatkowego. Na podstawie zeznania podatkowego naczelnik urzędu skarbowego wydaje decyzję ustalającą wy-sokość podatku od spadków i darowizn. Zobowiązanie podatkowe spadkobiercy powstanie dopiero z chwilą doręczenia decyzji ustalającej wysokość podatku.

W zobowiązaniu podatkowym występuje wierzyciel i dłużnik. Dłużnikiem jest podatnik, a wierzycielem jest organ podatkowy. Obowiązkiem dłużnika jest zapłata podatku w wynika-jącym ze zobowiązania podatkowego terminie i miejscu. Zapłata podatku jest podstawowym i najczęściej występującym sposobem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego, ale istnieją również inne sposoby, np. potrącenie podatku z wierzytelności podatnika, przedawnienie wykonania zobowiązania podatkowego, umorzenie zaległości podatkowej.

Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatki wynikające ze zobowiązań podatkowych. Istota odpowiedzialności podatkowej polega na tym, że wierzyciel podatko-wy może domagać się przymusowej zapłaty podatku (w drodze decyzji administracyjnej) w sytuacji, gdy podatnik nie dokonał zapłaty podatku dobrowolnie.

Odpowiedzialność podatkową ponosi nie tylko podatnik, ale również płatnik i inkasent. Płatnik odpowiada za podatek niepobrany lub podatek pobrany, lecz niewpłacony, a inkasent odpowiada za podatek pobrany, lecz niewpłacony.

Przy omawianiu wcześniejszych zagadnień prawa podatkowego często pojawia się pojęcie „organ podatkowy”. Organem podatkowym jest organ administracji publicznej (rządowej lub samorządowej), który pobiera podatki i w przewidzianych prawem sytuacjach określa ich wymiar (tabela Tabela 41). Organem podatkowym jest też Szef Krajowej Administracji Skarbowej.

Tabela 41. Organy podatkowe122Wyszczególnienie Podatki państwowe Podatki samorządowe

Organ podatkowy pierwszej instancjinaczelnik urzędu skarbowego, naczelnik

urzędu celno-skarbowegowójt (burmistrz, prezydent miasta)

Organ podatkowy drugiej instancji dyrektor izby administracji skarbowej samorządowe kolegium odwoławcze

16.3 Obowiązki w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznychObowiązki podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych w związku z osiąganymi dochodami z prowadzonej działalności gospodarczej zależą od wybranej formy opodatko-wania. Inne obowiązki mają podatnicy opłacający kartę podatkową, inne opłacający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, a jeszcze inne opłacający podatek liniowy lub podatek na podstawie skali podatkowej. Bez względu na wybraną formę opodatkowania w sprawach związanych z podatkiem dochodowym od osób fizycznych organem podatkowym jest za-wsze naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania osoby fizycznej.

122 Podatki samorządowe obejmują następujące podatki: od spadków i darowizn, od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych oraz od czynności cywilnoprawnych. Podatki państwowe obejmują następujące podatki: dochodowy od osób fizycznych, dochodowy od osób prawnych, od towarów i usług, akcyzowy, od niektórych instytucji finansowych, od sprzedaży detalicznej, od gier, tonażowy oraz od wy-dobycia niektórych kopalin.



Karta podatkowaJeżeli prowadzona działalność gospodarcza umożliwia Ci wybór tej formy opodatkowania i się na nią zdecydujesz, to w momencie uruchamiania działalności wraz z formularzem CEIDG-1 powinieneś złożyć formularz PIT-16 „Wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej” oraz zaznaczyć odpowiednią rubrykę w formularzu CEIDG-1.

Podstawowym obowiązkiem osób opodatkowanych w formie karty podatkowej jest opła-canie co miesiąc kwoty podatku ustalonej w decyzji naczelnika urzędu skarbowego. Termin zapłaty podatku upływa 7. dnia następnego miesiąca, a termin zapłaty podatku za grudzień upływa 28 grudnia. Kwotę podatku wpłacaną za dany miesiąc można pomniejszyć o zapła-coną w tym miesiącu część składki na ubezpieczenie zdrowotne123.

PrzykładAnna Koronowska, właścicielka pizzerii, w której nie sprzedaje się napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5% i w której zatrudnionych jest 4 pracowników, opłaca w 2019 r. podatek dochodowy w formie karty podatkowej. Kwota podatku ustalona w decyzji naczelnika urzędu skarbowego wynosi 1250 zł (musi być ona zgodna z załącznikiem do ustawy, którego fragment przedstawiono w tabeli Tabela 42).

Tabela 42. Fragment „Tabeli miesięcznych stawek podatku dochodowego w formie karty podatkowej” dotyczący gastronomii

Prowadzenie działalności gastronomicznej bez sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu

Liczba zatrudnionych pracowników* Wysokość stawki w zł

W zakresie sprzedaży lodów z automatów

0 503–670

1 670–883

2 796–1009

3 924–1134

4 1246–1466

W zakresie pozostałej działalności gastronomicznej

0 419–587

1 587–818

2 698–924

3 838–1051

4 1129–1385

* Za pracowników uważa się również pełnoletnich członków rodziny (za wyjątkiem małżonka), a w spół-kach cywilnych wszystkich wspólników.

Kwotę podatku za kwiecień, czyli 1250 zł, może ona pomniejszyć o część składki na ubezpieczenie zdrowotne, jaką zapłaciła w tym miesiącu. Tak więc do 7 maja 2019 r. powinna wpłacić na właściwy rachunek bankowy urzędu skarbowego kwotę 955 zł z tytułu podatku dochodowego od osób fizycz-nych opłacanego w formie karty podatkowej za kwiecień 2019 r.

123 Rozliczeniom z ZUS jest poświęcony następny rozdział – zostanie w nim wyjaśnione, jak ustala się podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i jak oblicza się składkę.

259Obowiązki w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych


1 250,00 zł Kwota podatku ustalona w decyzji naczelnika urzędu skarbowego

– 294,78 zł Część składki na ubezpieczenie zdrowotne możliwa do odliczenia od podatku

=955,22 zł

≈ 955 zł*Kwota, jaką Anna Koronowska powinna wpłacić na rachunek urzędu skarbowego

* Zasady zaokrąglania podatków są następujące: podstawa opodatkowania i kwota podatku są zaokrą-glane do pełnych złotych w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy są pomijane, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy są podwyższane do pełnych złotych.

Osoby opodatkowane w formie karty podatkowej nie muszą prowadzić żadnej ewidencji ani ksiąg podatkowych, a w związku z przerwą lub zawieszeniem prowadzenia działalności gospodarczej mają one prawo do obniżenia kwoty podatku za dany miesiąc. Prawo to przy-sługuje im, jeżeli w danym miesiącu przerwa w prowadzeniu działalności gospodarczej trwa nieprzerwanie co najmniej przez 10 dni i jeżeli jej rozpoczęcie i zakończenia zostanie prawidłowo zgłoszone.

Wszystkie obowiązki osób opodatkowanych w formie karty podatkowej przedstawiono w tabeli Tabela 43. W lewej kolumnie znajdują się obowiązki każdego podatnika opodatkowanego w tej formie, a w prawej kolumnie – obowiązki, które dotyczą tylko podatników zatrudnia-jących pracowników.

Tabela 43. Obowiązki podatników opodatkowanych w formie karty podatkowej

Obowiązki wszystkich podatników Obowiązki podatników, którzy zatrudniają pracowników

• Wpłacanie podatku w wysokości ustalonej w decyzji naczelnika urzędu skarbowego, pomniejszonego o możliwą do odliczenia część składki na ubezpieczenie zdrowotne.

• Złożenie do 31 stycznia następnego roku w urzędzie skarbowym informacji PIT-16A o wysokości składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych miesiącach roku.

• Wydawanie na żądanie klienta faktur oraz przechowywanie ich kopii przez 5 lat, licząc od końca roku, w którym je wystawiono.

• Informowanie w ciągu 7 dni naczelnika urzędu skarbowego o wszelkich zmianach stanu faktycznego podanego we wniosku PIT-16, które mają wpływ na wysokość karty podatkowej bądź powodują utratę warunków do tej formy opodatkowania.

• Obliczanie, pobieranie i odprowadza-nie zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.

• Złożenie do 31 stycznia roku następującego po roku podatkowym rocznej deklaracji PIT-4R o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy.

• Sporządzanie informacji o przycho-dach, dochodach i pobranych zalicz-kach na podatek dochodowy PIT-11.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanychOsoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą opłacać podatek dochodowy od osób fizycznych w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Oczywi-ście możliwość taka istnieje wtedy, gdy spełnione są warunki do skorzystania z tej formy opodatkowania.

Zryczałtowany podatek dochodowy oblicza się według stawek procentowych. Stawki te wynoszą odpowiednio 3%, 5,5%, 8,5%, 17%, 20% osiągniętych przychodów, a ich wysokość uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. Obowiązki podatników opłacających podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewiden-cjonowanych zostały przedstawione w tabeli Tabela 44. W tabeli pominięto obowiązki związane z zatrudnianiem pracowników, ponieważ są one takie same jak w przypadku podatników opłacających podatek w formie karty podatkowej.



Tabela 44. Obowiązki podatników opłacających podatek dochodowy w formie ryczałtu

Obowiązki podatników opłacających podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

• Prowadzenie ewidencji przychodów zgodnie ze wzorem określonym przez Ministra Finansów.

• Obliczanie za każdy miesiąc zaliczki na podatek i jej wpłata na rachunek urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia następnego miesiąca*.

• Podatek za grudzień należy rozliczyć w terminie złożenia zeznania PIT-28, tj. do 31 stycznia następnego roku.

• Prowadzenie wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

• Posiadanie i przechowywanie dowodów zakupu towarów.

• Złożenie w terminie do 31 stycznia następnego roku zeznania PIT-28 wraz z załącznikami.

* Podatnicy, którzy w poprzednim roku mieli niewielkie przychody (o równowartości mniejszej niż 25 000 euro), mogą obliczać i wpłacać podatek kwartalnie – w terminie do 20. dnia następnego miesiąca po upływie kwartału.

PrzykładKrystyna Korzec prowadzi firmę remontowo-budowlaną. Swoim klientom wystawia faktury. W sierpniu 2019 r. w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej osiągnęła ona następujące przychody (przychodami są kwoty netto z wystawionych faktur, podatek od towarów i usług zawarty w cenie

sprzedanych towarów i usług nie stanowi nigdy przychodu, ponieważ obowiązkiem każdego podat-nika jest jego zapłata do urzędu skarbowego):

1.08 2.08 3.08 4.08 5.08 6.08 7.08 8.08 9.08 10.08 11.08 12.08 13.08 14.08 28.08 29.08 30.08 31.08

1000 zł 800 zł 1100 zł 900 zł 700 zł 800 zł 100 zł 900 zł 500 zł 400 zł 700 zł 300 zł 280 zł 520 zł 500 zł 480 zł 820 zł 700 zł

Zapisy w ewidencji przychodów zamieszczone są we wzorze Wzór 21 na str. strona 262.

Przychody osiągnięte przez Krystynę Korzec w związku z prowadzeniem firmy remontowo-budowlanej w sierpniu 2019 r. wyniosły 11 500 zł. Zgodnie z Polską Klasyfikacją Produktów i Usług firma Krystyny Korzec wykonuje usługi budowlane, które są opodatkowane stawką ryczałtu w wysokości 5,5%. Wyliczenie zryczałtowanego podatku dochodowego, jaki Krystyna Korzec będzie musiała zapłacić za sierpień 2019 r., przedstawia tabela poniżej.

11 500,00 złPrzychody osiągnięte przez Krystynę Korzec w sierpniu 2019 r. w związku z prowadzeniem firmy remontowo-budowlanej

– 1 246,92 zł Zapłacone składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe)

= 10 253,08 zł Przychód do opodatkowania

× 5,5% Stawka ryczałtu dla usług budowlanych

= 563,92 zł Zryczałtowany podatek dochodowy

– 294,78 zł Część składki na ubezpieczenie zdrowotne, o jaką można pomniejszyć podatek (cała składka zapłacona w sierpniu wynosi 342,32 zł).

=269,14 zł

≈ 269 złPodatek do zapłacenia na rachunek bankowy urzędu skarbowego

Zryczałtowany podatek dochodowy za sierpień 2019 r., jaki będzie musiała zapłacić Krystyna Korzec do urzędu skarbowego do 20 września 2019 r., wynosi 269 zł.



Wzór 21. Ewidencja przychodówU

wag

i

10 × × ×

Ogó

łem

pr

zych

ody

(5 +

6 +

7) gr

8

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

zł 1000 80

0

1100 90

0

700

800

100

900

500

400

700

300

280

520

500

480

820

700

11 5

00

–

11 5

00

Kwot

a pr

zych

odu

opod

atko

wan

a w

g st

awki

3,0%

gr7

zł

5,5%

gr6

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

zł 1000 80

0

1100 90

0

700

800

100

900

500

400

700

300

280

520

500

480

820

700

11 5

00

–

11 5

00

8,5%

gr5

zł

Nr d

owod

u,

na p

odst

awie

kt

óreg

o d

okon

ano

wpi

su

4

Fakt

ura

1/08

Fakt

ura

2/08

Fakt

ura

3/08

Fakt

ura

4/08

Fakt

ura

5/08

Fakt

ura

6/08

Fakt

ura

7/08

Fakt

ura

8/08

Fakt

ura

9/08

Fakt

ura

10/0

8

Fakt

ura

11/0

8

Fakt

ura

12/0

8

Fakt

ura

13/0

8

Fakt

ura

14/0

8

Fakt

ura

15/0

8

Fakt

ura

16/0

8

Fakt

ura

17/0

8

Fakt

ura

18/0

8

Pods

umow

anie

str

ony

Prze

nies

ieni

e z

popr

zedn

iej s

tron

y

Sum

a pr

zych

odów

od

pocz

ątku

mie

siąc

a

Dat

a

uzys

kani

a pr

zych

odu

3

01.0

8.20

19

02.0

8.20

19

03.0

8.20

19

04.0

8.20

19

05.0

8.20

19

06.0

8.20

19

07.0

8.20

19

08.0

8.20

19

09.0

8.20

19

10.0

8.20

19

11.0

8.20

19

12.0

8.20

19

13.0

8.20

19

14.0

8.20

19

28.0

8.20

19

29.0

8.20

19

30.0

8.20

19

31.0

8.20

19

Dat

a w

pisu

2

01.0

8.20

19

02.0

8.20

19

03.0

8.20

19

04.0

8.20

19

05.0

8.20

19

06.0

8.20

19

07.0

8.20

19

08.0

8.20

19

09.0

8.20

19

10.0

8.20

19

11.0

8.20

19

12.0

8.20

19

13.0

8.20

19

14.0

8.20

19

28.0

8.20

19

29.0

8.20

19

30.0

8.20

19

31.0

8.20

19

Lp.

1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18



Podatek liniowyOsoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą mogą opłacać podatek dochodowy od osób fizycznych przy zastosowaniu jednolitej (liniowej) stawki podatku, wynoszącej 19% osiągniętego dochodu. Ta forma opłacania podatku dochodowego jest nazywana podatkiem linowym lub potocznie „liniówką”.

W przypadku osób, które wybrały podatek liniowy, składki na ubezpieczenia społeczne mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów lub mogą być odliczane od dochodu. Składka na Fundusz Pracy zawsze jest zaliczana do kosztów uzyskania przychodu.

Jeżeli dochód firmy w każdym miesiącu jest na takim poziomie, że można odliczyć od niego całość składek na ubezpieczenia społeczne, to skutek obu ww. sposobów rozliczania składek będzie taki sam.

Natomiast w sytuacji, gdy firma przynosi straty lub jej dochód jest zbyt mały, aby odliczyć od niego całość składek na ubezpieczenia społeczne, korzystniejsze jest zaliczanie składek do kosztów uzyskania przychodów. Jest tak dlatego, że stratę poniesioną w danym roku podatkowym można odjąć od dochodów w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych.

Wszystkie obowiązki osób opodatkowanych w formie podatku liniowego przedstawiono w tabeli Tabela 45. Pominięto obowiązki wyniające z zatrudnienia pracowników, ponieważ są one takie same jak w przypadku podatników opłacających podatek w formie karty podatkowej.

Tabela 45. Obowiązki podatników opłacających podatek dochodowy w formie podatku liniowego

Obowiązki podatników opłacających podatek w formie podatku liniowego

• Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych.

• Prowadzenie ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych oraz ewidencji wyposażenia, a w przypadku, gdy księga jest prowadzona przez biuro rachunkowe – również ewidencji sprzedaży (obowiązki te dotyczą podatników prowadzą-cych podatkową księgę przychodów i rozchodów).

• Obliczanie i ewentualnie zapłata za każdy miesiąc zaliczek* na podatek. Zaliczki miesięczne należy wpłacać na rachunek urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia następnego miesiąca, a za grudzień w terminie do 20 stycznia następnego roku.

• Złożenie w terminie do 30 kwietnia następnego roku zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym – na formularzu PIT-36L wraz z załącznikiem PIT-B „Informacja o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działal-ności gospodarczej w roku podatkowym”.

* Tak zwani mali podatnicy, czyli podatnicy, których przychody w poprzednim roku nie przekroczyły równowartości 1 200 000 euro, mogą wybrać kwartalny sposób obliczania i wpłaty zaliczek na podatek dochodowy.

Jeżeli będziesz opłacał podatek dochodowy w formie podatku liniowego, będziesz mógł płacić zaliczki na podatek w uproszczonej formie – w wysokości 1/12 podatku wynikającego z deklaracji złożonej w ubiegłym roku. Uproszczonej formy opłacania zaliczek nie mogą wy-brać osoby, które w zeznaniach podatkowych złożonych w dwóch ostatnich latach nie wykazały dochodu z działalności gospodarczej, ani osoby rozpoczynające działalność gospodarczą.

PrzykładRafał Stępień od marca 2019 r. prowadzi działalność gospodarczą – warsztat samochodowy. Wypełnia-jąc formularz CEIDG-1, wybrał opodatkowanie dochodów w formie podatku liniowego. Rafał Stępień prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, a płacone za siebie składki na ubezpieczenia społeczne zalicza do kosztów uzyskania przychodów. Informacje o wysokości przychodów i kosztów w okresie od marca do czerwca 2019 r. oraz o składce na ubezpieczenie zdrowotne przedstawione zostały w tabeli.



Miesiąc Przychody KosztySkładka

na ubezpieczenie zdrowotne

zapłacona do ZUS

Część składki na ubezpieczenie

zdrowotne, jaką można odliczyć od podatku

Zaliczka na podatek dochodowy

Marzec 2019 r. 25 000 zł 30 000 zł – – –

Kwiecień 2019 r. 35 000 zł 35 000 zł 342,32 zł 294,78 zł –

Maj 2019 r. 40 000 zł 35 000 zł 342,32 zł 294,78 zł –

Czerwiec 2019 r. 35 000 zł 30 000 zł 342,32 zł 294,78 zł 65,66 zł ≈ 66 zł

W lipcu 2019 r. Rafał Stępień osiągnął przychody w wysokości 45 000 zł oraz poniósł koszty wynoszące 40 000 zł. Ponadto w miesiącu tym zapłacił składkę na ubezpieczenie zdrowotne za czerwiec 2019 r. w wysokości 342,32 zł, z czego od podatku może odjąć 294,78 zł.

Wyliczenie zaliczki na podatek dochodowy Rafała Stępnia za lipiec 2019 r.

135 000 zł Suma przychodów za okres od marca do czerwca

+ 45 000 zł Przychody w lipcu

= 180 000 zł Suma przychodów za okres od marca do lipca

– 130 000 zł Suma kosztów za okres od marca do czerwca

– 40 000 zł Koszty w lipcu

= 10 000 zł Dochód od początku roku do lipca włącznie

× 19% Stawka podatku liniowego

= 1900 zł Podatek dochodowy (liniowy) od dochodu osiągniętego od początku roku

– 66 złZaliczki na podatek dochodowy zapłacone od początku roku (w przypadku Rafała Stępnia była to zalicz-ka tylko za jeden miesiąc, ale gdyby płacił zaliczki również za inne miesiące, należałoby w tym wierszu uwzględnić sumę wszystkich zaliczek zapłaconych od początku roku)

= 1834 zł Zaliczka na podatek dochodowy za lipiec 2019 r. (przed odliczeniami)

– 1 179,12 zł Część zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, którą można odliczyć od podatku = 294,78 zł (kwiecień) + 294,78 zł (maj) + 294,78 zł (czerwiec) + 294,78 zł (lipiec)

=654,88 zł

≈ 655 złZaliczka za lipiec 2019 r., jaką Rafał Stępień powinien wpłacić do 20 sierpnia 2019 r. na rachunek banko-wy urzędu skarbowego właściwego w sprawach podatku dochodowego od osób fizycznych

Podatek na zasadach ogólnych przy zastosowaniu progresywnej skali podatkowejOsoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, które nie mogły lub nie chciały wybrać żadnej z wcześniej omówionych form opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej (karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, podatku liniowego), są zo-bowiązane do opłacania podatku na zasadach ogólnych przy zastosowaniu progresywnej skali podatkowej (tabela Tabela 11 na str. strona 66). Ta forma opłacania podatku dochodowego jest nazywana „podatkiem na zasadach ogólnych” lub „podatkiem według skali podatkowej”. Podatek obliczony według skali podatkowej można pomniejszyć o część zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Wszystkie obowiązki osób opodatkowanych na zasadach ogólnych przedstawiono w ta-beli Tabela 46. Pominięto obowiązki, które wynikają z zatrudniania pracowników, ponieważ są one takie same jak w przypadku podatników opłacających podatek w formie karty podatkowej.



Tabela 46. Obowiązki podatników opłacających podatek dochodowy na zasadach ogólnych

Obowiązki podatników opłacających podatek dochodowy na zasadach ogólnych

• Prowadzenie podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ksiąg rachunkowych.

• Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów mają również obowiązek prowadzenia ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych oraz ewidencji wyposażenia, a w przypadku, gdy księga jest prowadzona przez biuro rachunkowe – również ewidencji sprzedaży.

• Obliczanie za każdy miesiąc zaliczki* na podatek zgodnie ze skalą podatkową i wpłacanie jej na rachunek bankowy urzędu skar-bowego w terminie do 20. dnia następnego miesiąca, a za grudzień w terminie do 20 stycznia następnego roku. Jeżeli podstawa opodatkowania przy obliczaniu zaliczki nie przekracza kwoty 85 528 zł, to kwota zmniejszająca podatek wynosi 556,02 zł. Jeżeli natomiast podstawa opodatkowania przekracza kwotę 85 528 zł, kwota zmniejszająca podatek wynosi 0 zł. Przy obliczaniu zaliczki za dany miesiąc podatek ustalony według skali podatkowej jest pomniejszony o możliwą do odliczenia część składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz o zaliczki na podatek dochodowy zapłacone w poprzednich miesiącach.

• Złożenie w terminie do 30 kwietnia następnego roku zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku po-datkowym na formularzu PIT-36, wraz z załącznikiem PIT-B „Informacja o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej w roku podatkowym”.

* Przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych istnieje możliwość kwartalnego obliczania i opłacania zaliczek oraz możliwość opłacania zaliczek w uproszczonej formie. Warunki skorzystania z tych sposobów opłacania zaliczek są takie same jak przy podatku liniowym.

PrzykładKatarzyna Nowak prowadzi firmę „Event Katarzyna Nowak”, która zajmuje się organizacją imprez inte-gracyjnych dla firm oraz imprez rodzinnych (wesela, komunie) dla osób fizycznych. Uzyskiwane przez nią dochody z działalności gospodarczej są opodatkowane na zasadach ogólnych. Katarzyna Nowak prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, a płacone za siebie składki na ubezpieczenia społeczne zalicza do kosztów uzyskania przychodów.

W październiku 2019 r. w firmie Katarzyny Nowak miały miejsce zdarzenia przedstawione w tabeli poniżej. Ponadto Katarzyna Nowak w październiku zapłaciła składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 342,32 zł, z czego od podatku może odjąć 294,78 zł.

Data Dokument Opis zdarzenia Nazwa i adres kontrahenta Kwota w zł

5.10 Faktura 7/10 zakup surowców i napojów Hurtownia FRESH SA, ul. Krótka 67, Ełk 5 0005.10 Faktura 1/10 sprzedaż usług – impreza integracyjna AGA sp. z o.o. 10 000

10.10 Lista płac wynagrodzenia pracowników 6 00011.10 Faktura 3/10 zakup surowców i napojów Hurtownia FRESH SA, ul. Krótka 67, Ełk 15 00012.10 Faktura 2/10 sprzedaż usług – impreza integracyjna OLA SA 20 000

14.10 Dowód wewn. 1/10ZUS zapłacony w październiku – część stanowiąca koszty pracodawcy

2 000

15.10 Faktura 1256 opłata za energię elektryczną Zakład Energetyczny w Ełku, ul. Piękna 26 2 00015.10 Faktura 687 opłata za telefony TEL-COM SA Zakład w Ełku, ul. Miła 2 50018.10 Faktura 6/10 zakup surowców i napojów ART sp. z o.o., ul. Krótka 2, Ełk 15 00020.10 Faktura 3/10 sprzedaż usług – wesele Mariusz Kozak, ul. 3 Maja 32, Ełk 20 00025.10 Faktura 12/10 zakup surowców Fruits sp.j. A. Nowak, ul. Polan 5, Olesno 20 00026.10 Faktura 4/10 sprzedaż usług – impreza integracyjna ELCARO sp. z o.o., ul. Jasna 1, Pisz 25 00030.10 Faktura 10/13 czynsz za lokal PGK, ul. Kraka 12, Ełk 4 00031.10 Dowód wewn. 2/10 amortyzacja 500

Zdarzenia z tabeli zostały zapisane w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (wzór Wzór 22 na stronach strona 266–267).



Wzór 22. Zapisy w podatkowej księdze przychodów i rozchodów firmy „Event – Katarzyna Nowak” w październiku 2019 r.

Lp. Data zdarzenia

Nr dowodu księgo-wego

Kontrahent

Opis zdarzenia gospodarczego

Przychód

imię i nazwisko

(firma)adres

wartość sprzedanych

towarów i usług

pozostały przychód

razem przychód (7+8)

zł gr zł gr zł gr1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 5.10 F-ra 7/10 FRESH SA Krótka 67, Ełk zakup surowców

2 5.10 F-ra 1/10 AGA sp. z o.o.

Pogodna 1, Ełk sprzedaż usług 10 000 – 10 000 –

3 10.10 Lista płac wypłata wynagrodzeń

4 11.10 F-ra 3/10 FRESH SA Krótka 67, Ełk zakup surowców

5 12.10 F-ra 2/10 OLA SA Saska 1, Olecko sprzedaż usług 20 000 – 20 000 –

6 14.10 DW 1/10 ZUS pracodawcy

7 15.10 F-ra 1256 Zakł. Energ. Piękna 26, Ełk opłata za energię

8 15.10 F-ra 687 TEL-COM SA Ełk Miła 2, Ełk opłata za telefony

9 18.10 F-ra 6/10 ART sp. z o.o. Krótka 2, Ełk zakup surowców

10 20.10 F-ra 3/10 Mariusz Kozak

3 Maja 32, Ełk sprzedaż usług 20 000 – 20 000 –

11 25.10 F-ra 12/10 Fruits sp.j. A. Nowak

Polan 5, Olesno zakup surowców

12 26.10 F-ra 4/10 ELCARO sp. z o.o.

Jasna 1, Pisz sprzedaż usług 25 000 – 25 000 –

13 30.10 F-ra 10/13 PGK Kraka 12, Ełk czynsz za lokal

14 31.10 DW 2/10 amortyzacja

Suma strony 75 000 – 75 000 –

Przeniesienie z poprzedniej strony

298 000 – 298 000 –

Razem od początku roku 373 000 – 373 000 –



Zakup towarów handlowych i materiałów

wg cen zakupu

Koszty uboczne zakupu

Wydatki (koszty)

Uwagiwynagrodzenia w gotówce i w naturze

pozostałe wydatki

razem wydatki (12 + 13)

zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr zł gr10 11 12 13 14 15 16

5 000 –

6 000 – 6 000 –

15 000 –

2 000 – 2 000 –

2 000 – 2 000 –

500 – 500 –

15 000 –

20 000 –

4 000 – 4 000 –

500 – 500 –

55 000 – 6 000 – 9 000 – 15 000 –

122 000 – 60 000 – 32 000 – 92 000 –

177 000 – 66 000 – 41 000 – 107 000 –



Po zapisaniu w podatkowej księdze przychodów i rozchodów wszystkich zdarzeń, jakie miały miejsce w październiku, Katarzyna Nowak może przystąpić do obliczenia zaliczki na podatek dochodowy za październik 2019 r.

Lp. Wyszczególnienie Kwota w zł

1Przychód za okres styczeń–październik 2019 r. (kwota ustalona na podstawie zapisów w księdze przycho-dów i rozchodów)

373 000,–

2Zakup towarów handlowych i materiałów w okresie styczeń–październik 2019 r. (kwota ustalona na podstawie zapisów w księdze przychodów i rozchodów)

177 000,–

3Wynagrodzenia w gotówce i w naturze w okresie styczeń–październik 2019 r. (kwota ustalona na podsta-wie zapisów w księdze przychodów i rozchodów)

66 000,–

4Pozostałe wydatki w okresie styczeń–październik 2019 r. (kwota ustalona na podstawie zapisów w księdze przychodów i rozchodów)

41 000,–

5 Łączne koszty za okres styczeń–październik 2019 r. (2 + 3 + 4) 284 000,–

6 Dochód za okres styczeń–październik 2019 r. (1 – 5) 89 000,–

7Podatek od osiągniętego dochodu (jest to drugi przedział skali podatkowej, czyli podatek wynosi 15 395,04 zł + 32% od nadwyżki ponad 85 528 zł = 15 395,04 zł + 1111,04 = 16 506,08 zł)

16 506,08

8 Zaliczki na podatek zapłacone w okresie styczeń–wrzesień 2019 r. 12 476,–

9 Zaliczka za październik 2019 r. (7 – 8) 4 030,08

10Część składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłacona w okresie styczeń–październik 2019 r. możliwa do odliczenia od podatku

2 928,53

11 Zaliczka na podatek dochodowy należna za październik 2019 r. (9 – 10)1 101,55

≈ 1 102,–

Zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych za październik 2019 r. wynosi 1102 zł. Taką kwotę Katarzyna Nowak powinna wpłacić do 20 listopada 2019 r. na rachunek bankowy urzędu skarbowego, który jest dla niej urzędem właściwym w sprawach podatku dochodowego.

16.4 Obowiązki w zakresie podatku dochodowego od osób prawnychPodatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są m.in. spółki z o.o., spółki akcyjne i spółki komandytowo-akcyjne, a przedmiotem opodatkowania jest osiągnięty dochód124, czyli nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. O wysokość straty poniesionej w danym roku podatkowym można obniżyć dochód w naj-bliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych.

Dochód pomniejszony o straty z lat ubiegłych i inne odliczenia od dochodu125 stanowi podstawę opodatkowania. Podatek dochodowy od osób prawnych wynosi 19% lub 9% podstawy opodatkowania. Niższa stawka podatku przysługuje tylko tym podmiotom, które

124 Ustawa przewiduje, że przedmiotem opodatkowania może być również przychód, np. w przypadku dywidendy.

125 Odliczenia te obejmują m.in. darowizny na rzecz organizacji prowadzących działalność pożytku pu-blicznego i na cele kultu religijnego oraz wydatki poniesione na nabycie nowych technologii.



posiadają status małego podatnika126 i których przychody w roku podatkowym nie przekroczą kwoty stanowiącej równowartość 1 200 000 euro.

PrzykładSpółka Akcyjna „AGA” ma status małego podatnika. W 2019 r. osiągnęła przychody w wysokości 1 000 000 zł i poniosła koszty ich uzyskania w wysokości 800 000 zł. Dochód spółki w 2019 r. wyniósł 200 000 zł. Spółka przekazała darowiznę w wysokości 20 000 zł na rzecz fundacji prowadzącej działal-ność pożytku publicznego. Podstawa opodatkowania za 2019 r. wyniosła więc 180 000 zł, a podatek za ten rok – 16 200 zł (180 000 zł × 9%).

Dochód u podatników podatku dochodowego od osób prawnych jest ustalany na pod-stawie ewidencji rachunkowej (ksiąg rachunkowych). Tak więc podatnicy tego podatku mają obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych. Na podstawie danych z ksiąg rachunkowych ustalane są zaliczki na podatek dochodowy od osób prawnych – ich obliczanie i ewentualna zapłata co miesiąc127 jest obowiązkiem podatnika. Zaliczkę na podatek za dany miesiąc (kwartał) stanowi różnica między podatkiem należnym od dochodu uzyskanego od początku roku, obliczonym w wysokości 19% podstawy opodatkowania, a sumą zaliczek za poprzed-nie miesiące danego roku. Zaliczki miesięczne należy płacić w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni.

PrzykładSpółka z o.o. „KRA” za styczeń 2019 r. zapłaciła 1000 zł zaliczki na podatek dochodowy od osób praw-nych, za luty 2200 zł, a za marzec 1800 zł. Dochód spółki za okres styczeń –kwiecień 2019 r. wyniósł 40 000 zł. Spółka nie ma statusu małego podatnika. Podatek należny od tego dochodu wynosi 7600 zł (40 000 zł × 19%). Za kwiecień 2019 r. spółka zobowiązana jest do zapłaty zaliczki w wysokości 2600 zł (7600 zł – 1000 zł – 2200 zł – 1800 zł).

Po zakończeniu roku podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych mają obowiązek ostatecznego rozliczenia podatku za rok podatkowy128 oraz złożenia zeznania podatkowego CIT-8 o wysokości dochodu osiągniętego za rok podatkowy. Termin ostatecznego rozliczenia podatku oraz złożenia zeznania CIT-8 upływa z końcem trzeciego miesiąca po zakończe-niu roku podatkowego. Podatnicy sporządzający sprawozdanie finansowe mają obowiązek przekazania go do urzędu skarbowego w terminie 10 dni od daty jego zatwierdzenia wraz z odpisem uchwały zgromadzenia wspólników w sprawie zatwierdzenia sprawozdania finan-sowego i podziału zysku (ew. pokrycia straty). Jeżeli sprawozdanie podlega badaniu przez biegłego rewidenta, to razem ze sprawozdaniem należy przekazać opinię biegłego rewidenta wraz z jego raportem z badania sprawozdania finansowego.

126 W 2019 r. status małego podatnika przysługuje podatnikowi, u którego w 2018 r. wartość sprzedaży wraz z należnym podatkiem VAT nie przekroczyła kwoty 5 135 000 zł (1 200 000 euro × 4,2795 zł [kurs euro z 1 października 2018 r.] zaokrąglone do pełnych tysięcy złotych).

127 Niektórzy podatnicy mają możliwość opłacania zaliczek kwartalnych. Istnieje również możliwość opła-cania zaliczek miesięcznych na podatek dochodowy od osób prawnych w uproszczonej formie, w wysokości 1/12 podatku należnego, wykazanego w zeznaniu CIT-8 złożonym w poprzednim roku.

128 Rokiem podatkowym co do zasady jest rok kalendarzowy. Jednak podatnik w statucie lub umowie spółki może postanowić, że u niego rok podatkowy będzie inny niż rok kalendarzowy. Rok podatkowy może obejmować dowolny okres kolejnych dwunastu miesięcy kalendarzowych. Jeżeli podatnik podejmie decyzję, że u niego rok podatkowy jest inny niż rok kalendarzowy, to jest on zobowiązany zawiadomić o tym naczelnika urzędu skarbowego w terminie 30 dni, licząc od dnia zakończenia ostatniego roku podatkowego, a w przy-padku osób prawnych rozpoczynających działalność – w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności.

269Obowiązki w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych


Właściwość miejscową organu podatkowego w sprawach podatku dochodowego od osób prawnych ustala się według adresu siedziby podatnika zgłoszonego do Krajowego Rejestru Sądowego.

16.5 Obowiązki w zakresie podatku od towarów i usług129

Pod względem zakresu obowiązków wynikających z podatku od towarów i usług przedsię-biorców można podzielić na trzy grupy:• podatnicy niezarejestrowani na potrzeby podatku VAT;• podatnicy zarejestrowani na potrzeby podatku VAT, którzy wybrali zwolnienie z VAT;• czynni podatnicy VAT.

Podatnicy niezarejestrowani na potrzeby podatku VATPrzedsiębiorcy należący do tej grupy są zwolnieni z podatku od towarów i usług, dlatego zakres obowiązków, jakie zostały na nich nałożone, jest niewielki. Podstawowym ich obowiąz-kiem jest prowadzenie dziennej ewidencji sprzedaży pozwalającej na ustalenie momentu, w którym wartość sprzedaży towarów i usług osiągnie poziom uniemożliwiający korzystanie ze zwolnienia z podatku (200 000 zł dla przedsiębiorców prowadzących działalność przez cały rok lub kwota proporcjonalnie mniejsza dla rozpoczynających działalność w trakcie roku). Dzienna ewidencja sprzedaży ma często postać dodatkowej kolumny w ewidencji prowadzonej na potrzeby podatku dochodowego.

Podatnicy niezarejestrowani na potrzeby VAT nie doliczają tego podatku do cen sprzeda-wanych towarów i usług. Jest to korzystne dla klientów będących konsumentami, ponieważ dzięki temu płacą oni niższe ceny.

PrzykładJan Nowak prowadzi warsztat ślusarski. Jest on podatnikiem niezarejestrowanym na potrzeby VAT. Za wymianę zamka w drzwiach mieszkania lub biura ustalił on cenę 25 zł. I taką cenę płacą mu osoby korzystające z jego usług. Gdyby był on czynnym podatnikiem VAT, to do tej ceny powinien doliczyć 23% podatku VAT i wtedy wynosiłaby ona 30,75 zł (25 zł + 23% × 25 zł).

Wyższa cena (z podatkiem VAT) nie miałaby znaczenia dla klientów, którzy są czynnymi podatnikami VAT – ponieważ mogą oni pomniejszyć podatek od towarów i usług, jaki mają zapłacić do urzędu skarbowego, o podatek zawarty w cenach zakupionych towarów i usług.

Wyższa cena ma natomiast znaczenie dla konsumentów, którzy nie mogą w żaden sposób odliczyć podatku VAT zawartego w cenie kupowanych towarów i usług.

Podatnik niezarejestrowany na potrzeby VAT z jednej strony nie dolicza do cen sprzeda-wanych towarów i usług podatku VAT, lecz z drugiej strony nie ma on prawa do odliczania tego podatku przy zakupach towarów i usług związanych z prowadzoną przez niego działal-nością gospodarczą. Tak więc w porównaniu z czynnym podatnikiem VAT jego koszty będą wyższe o podatek VAT zawarty w cenach zakupionych towarów i usług.

129 Organem właściwym w zakresie podatku VAT jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika (dotyczy osób fizycznych) lub naczelnik urzędu skarbowego właściwy według adresu siedziby firmy (dotyczy podmiotów innych niż osoby fizyczne, np. spółek).



Przykład1. Beata Kozieł prowadzi salon kosmetyczny. Jest podatnikiem niezarejestrowanym na potrze-

by VAT. W lipcu 2019 r. za kwotę 12 300 zł zakupiła kosmetyki potrzebne do wykonywanych zabiegów – z czego 2300 zł stanowił podatek od towarów i usług. Jednak Beata Kozieł nie ma prawa do odliczenia tego podatku, dlatego koszt zakupu kosmetyków w lipcu 2019 r. wyniósł 12 300 zł.

2. Katarzyna Siwek prowadzi salon kosmetyczny i jest czynnym podatnikiem VAT. W lipcu 2019 r. za kwotę 12 300 zł zakupiła kosmetyki potrzebne do wykonywanych zabiegów – z czego 2300 zł stanowił podatek od towarów i usług. Katarzyna Siwek ma prawo do odliczania podatku naliczonego przy zakupach towarów i usług związanych z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Dlatego koszt zakupu kosmetyków w lipcu 2019 r. wyniósł w jej przypadku 10 000 zł, a 2300 zł będzie mogła odliczyć od podatku należnego.

Podatnicy niezarejestrowani na potrzeby podatku VAT przed dniem dokonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu (czyli przed przekroczeniem granicy 200 000 zł) mają obowiązek złożenia do właściwego organu podatkowego zgłoszenia rejestracyjnego na formularzu VAT-R.

Podatnicy zarejestrowani na potrzeby podatku VAT, którzy wybrali zwolnienie podmiotowe z VATZakres obowiązków i uprawnień podatników należących do tej grupy jest podobny jak w przypadku podatników niezarejestrowanych na potrzeby podatku VAT. Różnica polega na tym, że przed dniem dokonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu (czyli przed przekroczeniem granicy 200 000 zł) podatnicy ci nie składają zgłoszenia rejestracyjnego na formularzu VAT-R, ponieważ zgłoszenie to złożyli już wcześniej.

Czynni podatnicy VATCzynnymi podatnikami VAT są te podmioty, które nie korzystają ze zwolnienia z tego podatku. Ich obowiązkiem jest doliczanie podatku VAT do cen sprzedawanych towarów i usług oraz pobieranie go od klienta wraz z przyjmowaniem zapłaty – czynni podatnicy VAT otrzymują od klientów wartość brutto sprzedanych towarów i usług (wartość netto towaru lub usługi powiększoną o podatek VAT). Podatek VAT pobrany od klientów jest podatkiem należnym. Podatnicy ci mają prawo do odliczania podatku naliczonego przy zakupach towarów i usług związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Do urzędu skarbowego przekazują oni różnicę między podatkiem należnym a naliczonym.

W celu ustalenia kwot podatku należnego i naliczonego czynni podatnicy VAT mają obowiązek prowadzenia specjalnych ewidencji na potrzeby tego podatku: rejestru zakupów (rejestru nabyć) oraz rejestru sprzedaży (rejestru dostaw).

Do rejestru zakupu wpisywane są dane z faktur oraz faktur korygujących otrzymanych w związku z zakupem towarów i usług dla celów prowadzonej działalności gospodarczej. Na podstawie ewidencji zakupu ustala się kwotę podatku naliczonego, zapłaconego przez przedsiębiorcę w każdym miesiącu.

W rejestrze sprzedaży wpisuje się dane dotyczące sprzedaży dokonanej przez przedsię-biorcę w danym miesiącu – zarówno udokumentowanej fakturami, jak i nieudokumento-wanej fakturami. Do rejestru tego wpisuje się również wszelkie informacje dotyczące korekt sprzedaży – najczęściej dane te pochodzą z wystawionych faktur korygujących. Na podstawie rejestru sprzedaży ustala się w każdym miesiącu kwotę podatku należnego, pobranego przez przedsiębiorcę od klientów.

271Obowiązki w zakresie podatku od towarów i usług


Dane z rejestru zakupu i rejestru sprzedaży są podstawą do wypełnienia deklaracji podatkowej VAT-7, sporządzanej przez wszystkich płatników podatku od towarów i usług i przekazywanej do urzędu skar bo wego do 25. dnia następnego miesiąca (możliwe jest również sporządzanie i przekazywanie deklaracji oraz dokonywanie wpłat podatku raz na kwartał). Na podstawie deklaracji ustalana jest kwota, jaką z tytułu podatku od towarów i usług należy wpłacić do urzędu skarbowego – jest to różnica między podatkiem należnym a podatkiem naliczonym. W sytuacji gdy kwota podatku naliczonego jest wyższa od kwoty podatku należnego, przysługuje podatnikowi zwrot podatku.

PrzykładNa podstawie zawartych w tabeli danych z rejestru zakupu i rejestru sprzedaży za czerwiec 2019 r. salonu fryzjerskiego Ewy Żak należy ustalić kwotę podatku VAT za ten miesiąc, jaka powinna być odprowadzona do urzędu skarbowego.

Lp. Wyszczególnienie Kwota

1 Wartość zakupów brutto materiałów potrzebnych do świadczenia usług (2 + 3), w tym: 12 300 zł

2 – wartość netto zakupionych materiałów 10 000 zł

3 – naliczony podatek VAT 2 300 zł

4 Wartość brutto sprzedanych usług fryzjerskich (5 + 6), w tym: 32 400 zł

5 – wartość netto sprzedanych usług fryzjerskich 30 000 zł

6 – należny podatek VAT (usługi fryzjerskie są opodatkowane 8% stawką VAT) 2 400 zł

7 Podatek VAT za czerwiec 2019 r. (6 – 3) 100 zł

Podatek VAT za czerwiec 2019 r., jaki salon fryzjerski Ewy Żak powinien przekazać do urzędu skarbo-wego, wynosi 100 zł. Podatek powinien być przekazany na rachunek bankowy urzędu skarbowego do 25 lipca 2019 r. W tym terminie Ewa Żak powinna przekazać również deklarację VAT-7 za czerwiec 2019 r.

Oprócz deklaracji VAT-7 lub VAT -7K wszyscy czynni podatnicy VAT mają obowiązek przesyłania w formie elektronicznej ewidencji JPK_VAT. Ewidencja ta musi być przesłana za każdy miesiąc (również przez tych przedsiębiorców, którzy rozliczają w okresach kwartal-nych) do 25. dnia następnego miesiąca. Ewidencja JPK_VAT jest to baza danych zawierająca informacje o operacjach gospodarczych w danym miesiącu. Układ i format tej ewidencji umożliwiają jej łatwe przetwarzanie przez pracowników organów podatkowych.

Czynni podatnicy VAT, którzy zaprzestają wykonywania czynności podlegających opo-datkowaniu podatkiem od towarów i usług (np. w związku z zakończeniem działalności gospodarczej), muszą zgłosić ten fakt właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, wypeł-niając formularz VAT-Z „Zgłoszenie o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług”.

Obowiązki dotyczące kas rejestrującychInnym obowiązkiem przedsiębiorców związanym z podatkiem od towarów i usług jest pro-wadzanie ewidencji obrotu i kwot podatku należnego od sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, nazywanych powszechnie kasami fiskalnymi.

Obowiązek ewidencji obrotu i podatku należnego od sprzedaży przy zastosowaniu kas fiskalnych mają podatnicy prowadzący sprzedaż na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w formie indywidualnych gospodarstw rolnych. Jeżeli obroty z tej sprzedaży w ciągu roku przekroczą kwotę 20 000 zł lub kwotę proporcjonalnie mniejszą (dla tych, którzy rozpoczęli



prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku), powstaje obowiązek stosowania kasy fiskalnej. Istnieją jednak takie rodzaje działalności, które wymagają prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas fiskalnych bez względu na wysokość obrotów, oraz takie rodzaje działalności gospodarczej, które zwalniają z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zasto-sowaniu kas fiskalnych.

Przedsiębiorcy, którzy są zwolnieni z obowiązku stosowania kas rejestrujących, mają obowiązek prowadzenia ewidencji obrotów ze sprzedaży na rzecz osób fizycznych. Na pod-stawie tej ewidencji można ustalić moment przekroczenia kwoty 20 000 zł. W ciągu dwóch miesięcy po przekroczeniu tej kwoty istnieje obowiązek zainstalowania kasy i rozpoczęcia ewidencji przy jej zastosowaniu.


1. Wyjaśnij, co to jest podatek i jakie są jego cechy.

2. Kto to jest podatnik?

3. Jaka jest różnica między płatnikiem podatku a inkasentem?

4. Wyjaśnij pojęcia: „obowiązek podatkowy” i „zobowiązanie podatkowe”.

5. Omów sposoby powstania zobowiązania podatkowego.

6. Ustal adres urzędu skarbowego, w którym płaciłbyś podatek dochodowy od osób fizycznych.

7. Konsument ma możliwość skorzystania z usług warsztatu samochodowego będącego czynnym podatnikiem VAT oraz z usług warsztatu samochodowego zwolnionego z VAT. W którym warsztacie cena, którą będzie miał zapłacić, powinna być niższa? Uzasadnij swoją odpowiedź.

273Obowiązki w zakresie podatku od towarów i usług


OBOWIąZKI PRZEDSIęBIORCy WOBEC ZAKŁADU UBEZPIECZEń SPOŁECZNyCh

17.1 WprowadzenieProwadząc działalność gospodarczą, będziesz płatnikiem składek na ubezpieczenia spo-łeczne. Obowiązki z tym związane różnią się w zależności od tego, czy Twoja firma jest firmą jednoosobową (wtedy będziesz miał obowiązek opłacania składek jedynie za siebie), czy firmą zatrudniającą inne osoby (wtedy będziesz miał obowiązek opłacania składek za siebie i za zatrudnione osoby). Przedsiębiorca może samodzielnie wykonywać obowiąz-ki wobec ZUS, ale może również niektóre z nich przekazać do biura rachunkowego. Jeżeli wszystkie obowiązki wobec ZUS chciałbyś wykonywać samodzielnie, dużym ułatwieniem będzie korzystanie z bezpłatnego programu komputerowego Płatnik i drukowanie deklaracji ubezpieczeniowych z tego programu.

Możliwe jest też ręczne wypełnianie deklaracji na formularzach udostępnionych w od-działach ZUS lub na formularzach wydrukowanych ze strony internetowej ZUS (www.zus.pl → Wzory formularzy → Firmy) i przekazywanie ich do właściwych oddziałów ZUS130. Jednak ze względu na możliwość łatwego popełnienia błędów i czasochłonność tej czynno-ści zdecydowanie namawiam wszystkich do korzystania z programu Płatnik, który można pobrać ze strony internetowej ZUS: www.zus.pl → Firmy → Program Płatnik. Na stronie tej zamieszczonych jest wiele materiałów pomocnych dla osób rozpoczynających korzystanie oraz korzystających od dłuższego czasu z tego programu. Są tam udo-stępnione m.in. bezpłatne szkolenia elektroniczne oraz podany numer infolinii (22 560-16-00), pod którym można otrzymać odpowiedzi na pytania dotyczące programu Płatnik.

17.2 Obowiązki wobec ZUS w firmie jednoosobowejKażda osoba prowadząca działalność gospodarczą od momentu jej rozpoczęcia ma obo-wiązek płacenia składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy. Może ona opłacać również składki na ubezpieczenie chorobowe,

130 Płatnicy składek rozliczający składki za więcej niż 5 osób mają obowiązek przekazywania deklaracji w formie dokumentu elektronicznego poprzez teletransmisję danych z aktualnego programu Płatnik. Płat-nicy składek rozliczający składki za nie więcej niż 5 osób mogą przekazywać deklaracje do ZUS, korzystając z jednego z trzech sposobów:• w formie dokumentu elektronicznego poprzez teletransmisję danych z aktualnego programu Płatnik;• w formie papierowej – w postaci wypełnionego ręcznie lub komputerowo formularza;• w formie papierowej – w postaci wydruku z aktualnego programu Płatnik.

17


ale ta składka jest w przeciwieństwie do pozostałych dobrowolna131. W przypadku prowa-dzenia jednoosobowo działalności gospodarczej składki za dany miesiąc należy zapłacić na indywidualny rachunek bankowy ZUS najpóźniej do 10. dnia następnego miesiąca, a je-żeli dzień ten przypada w sobotę, niedzielę lub inny dzień wolny od pracy – składki należy zapłacić najpóźniej następnego dnia roboczego. Należy jednak pamiętać, że termin zapłaty składek tylko wtedy zostanie dotrzymany, gdy do 10. dnia następnego miesiąca składki wpłyną na rachunek bankowy ZUS132. Dlatego nie czekaj z zapłatą składek do ostatniego możliwego dnia zapłaty, tylko zrób to z pewnym wyprzedzeniem, aby mieć pewność, że dotrzymasz obowiązujących terminów.

PrzykładJan Kowalski prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Polecenia przelewu składek do ZUS za kwiecień 2019 r. złożył on w banku po południu 10 maja 2019 r. (piątek). W związku z tym, że po złoże-niu poleceń przelewu przez Jana Kowalskiego bank nie wykonywał już w tym dniu żadnych przelewów, zapłacone przez niego składki znalazły się na rachunkach bankowych ZUS dopiero w poniedziałek 13 maja 2019 r. Opóźnienie w zapłacie składek wyniosło więc w tym przypadku 3 dni.

Prawidłowe ustalanie wysokości składek i ich wpłacenie na rachunek bankowy ZUS jest podstawowym obowiązkiem przedsiębiorcy wobec ZUS. Kwoty płaconych składek na ubez-pieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osoby prowadzącej działalność gospodarczą zależą od wysokości zadeklarowanego przez nią dochodu i w 2019 r. wynoszą:• 19,52% zadeklarowanego dochodu – na ubezpieczenie emerytalne;• 8% zadeklarowanego dochodu – na ubezpieczenie rentowe;• 2,45% zadeklarowanego dochodu – na ubezpieczenie chorobowe (ubezpieczenie

dobrowolne);• 1,67% zadeklarowanego dochodu – na ubezpieczenie wypadkowe (składka w tej wyso-

kości obowiązuje wówczas, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób; jeżeli zgłaszanych jest 10 lub więcej osób, wysokość składki ustalana jest indywidualnie na podstawie składanego przez przedsiębiorcę formularza ZUS IWA „Informacja o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe”);

• 9% zadeklarowanego dochodu – na ubezpieczenie zdrowotne.Osoby prowadzące działalność gospodarczą mają również obowiązek płacenia składki

na Fundusz Pracy133 w wysokości 2,45% zadeklarowanego dochodu.Zadeklarowany dochód będący podstawą wyliczenia składek nie może być niższy od mi-

nimalnych wielkości, które w 2019 r. wynoszą:• 3803,56 zł – dla składki na ubezpieczenie zdrowotne;• 2859,00 zł – dla pozostałych składek.

131 Jeżeli przedsiębiorca nie przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, nie przysługuje mu m.in. prawo do zasiłku chorobowego, opiekuńczego czy świadczenia rehabilitacyjnego.

132 Opóźnienie w zapłacie składek może spowodować różnego rodzaju konsekwencje (np. odsetki, grzywna, niepodleganie ubezpieczeniu). Jeżeli np. osoba dobrowolnie opłacająca składki na ubezpieczenie chorobowe opóźni się z ich zapłatą nawet o jeden dzień, traci prawo do zasiłku chorobowego.

133 Składka w wysokości 2,45% obejmuje składkę na Fundusz Pracy (2,30% zadeklarowanego dochodu) oraz składkę na Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych (0,15% zadeklarowanego dochodu). Podziału wpłaconych kwot między te dwa fundusze dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych i odbywa się to poza przedsiębiorcą. Dlatego w podręczniku pojęcie składki na Fundusz Pracy obejmuje składkę na te dwa fundusze.

275Obowiązki wobec ZUS w firmie jednoosobowej


Kwoty minimalnego dochodu będącego podstawą wyliczenia składek są ogłaszane na po-czątku każdego roku134.

Osoby podejmujące działalność gospodarczą135 po raz pierwszy – w okresie 24 miesięcy od dnia jej rozpoczęcia:• mają możliwość opłacania niższych składek na ubezpieczenia społeczne;• są zwolnione z obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne tych osób jest taka sama jak w przypadku wszystkich pozostałych osób prowadzących działalność gospodarczą.

Minimalna wysokość składek136 w 2019 r. na poszczególne rodzaje ubezpieczeń społecz-nych, na ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy dla osób prowadzących działalność gospodarczą przedstawia tabela Tabela 47.

Tabela 47. Składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy osób prowadzących działalność gospodarczą w 2019 r.

Rodzaj składkiMinimalna wysokość składki dla osób

prowadzących działalność gospodarczą po raz pierwszy (przez pierwsze 24 miesiące

od jej rozpoczęcia)

Minimalna wysokość składki dla osób kontynuujących działalność gospodarczą

Ubezpieczenie emerytalne 131,76 zł 558,08 zł

Ubezpieczenie rentowe 54,00 zł 228,72 zł

Ubezpieczenie chorobowe (dobrowolne) 16,54 zł 70,90 zł

Ubezpieczenie wypadkowe 11,27 zł 47,75 zł

Ubezpieczenie zdrowotne 342,32 zł 342,32 zł

Fundusz Pracy – 70,05 zł

Oprócz płacenia składek obowiązkiem przedsiębiorcy jest również przekazywanie do ZUS deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA, w których wykazywane są zapłacone skład-ki. W przypadku gdy składki są płacone jedynie za osobę prowadzącą działalność, termin przekazania deklaracji rozliczeniowych jest taki sam jak termin zapłaty składek – czyli do 10. dnia następnego miesiąca. Jeżeli składki są płacone od najniższej możliwej podstawy, to po przekazaniu deklaracji za pierwszy pełny miesiąc kalendarzowy w kolejnych miesią-

134 Od 1 stycznia 2019 r. osoby, które prowadzą działalność gospodarczą i nie osiągają z niej wysokich przychodów, mają możliwość opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w niższej wysokości – jest to tzw. „mały ZUS”. W 2019 r. do tej grupy zaliczane są osoby, które w 2018 r. osiągnęły z działalności gospo-darczej przychody niższe niż 30-krotność obowiązującego w 2018 r. minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli przychody niższe niż 63 000 zł (30 × 2100 zł). Podstawa wymiaru składek dla tych osób jest ustalana na podstawie osiągniętych przez nie przychodów w 2018 r.

135 Zaliczane są tu również osoby, które kiedyś prowadziły działalność gospodarczą, ale od co najmniej 5 lat już jej nie prowadzą. Prawa do opłacania obniżonych składek ZUS nie mają osoby, które w ramach działalności gospodarczej wykonują na rzecz byłego pracodawcy takie same czynności, jakie poprzednio wykonywały na jego rzecz na podstawie umowy o pracę.

136 Informacje o wysokości składek w poszczególnych latach są publikowane na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: www.zus.pl → Baza wiedzy → Składki, wskaźniki, odsetki → Wskaźniki → Minimalna podstawa (60%) wymiaru i wysokość składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i fundusze poza ubezpieczeniowe od 1 stycznia 1999 r.

276 Rozdział 17. Obowiązki przedsiębiorcy wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych


cach można jej nie przekazywać. Kolejną deklarację w takiej sytuacji należy złożyć w ZUS dopiero wtedy, gdy nastąpi zmiana wysokości płaconych składek, np. gdy skończy się okres opłacania obniżonych składek.

PrzykładMarcin Rodzyn rozpoczął prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej 16 lipca 2017 r. Pierwszą deklarację ZUS DRA złożył on w ZUS 10 sierpnia 2017 r. Deklaracja ta obejmowała okres od 16 lipca do 31 lipca 2017 r. Następną deklarację złożył 10 września 2017 r. – deklaracja ta obejmo-wała pełny miesiąc kalendarzowy, czyli sierpień 2017 r. Później aż do lipca 2019 r. nie musiał składać deklaracji ZUS DRA, a jedynie opłacał co miesiąc składki w minimalnej wysokości przewidzianej dla osób prowadzących działalność po raz pierwszy.

Następną deklarację złożył w sierpniu 2019 r. i dotyczyła ona lipca 2019 r., ponieważ w tym miesiącu zmieniła się wysokość płaconych składek: za okres 1–15 lipca 2019 r. płacił on składkę w obniżonej wysokości, a za okres 16–31 lipca składkę w normalnej wysokości. We wrześniu 2019 r. Marcin Rodzyn złożył deklarację za sierpień 2019 r. – był to pierwszy pełny miesiąc, za który zapłacił składki w pełnej wysokości.

Od tego momentu Marcin Rodzyn nie będzie musiał składać żadnych deklaracji do ZUS aż do czasu zajścia jednej z następujących sytuacji: 1) zatrudnienia innych osób, 2) podjęcia decyzji, że chce płacić składki w wysokości wyższej niż minimalna, 3) zmiany przepisów, które nałożą na niego obowiązek składania deklaracji.

17.3 Obowiązki wobec ZUS w związku z zatrudnianiem pracowników i zleceniobiorców

Wszystkie osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę podlegają obowiązkowo ubez-pieczeniom społecznym. Obowiązkiem ubezpieczenia społecznego objęci są także niektórzy zleceniobiorcy (osoby zatrudnione na podstawie umowy-zlecenia).

Ubezpieczenia społeczne są formą zabezpieczenia pracowników i ich rodzin przed konse-kwencjami zdarzeń losowych powodujących utratę lub zmniejszenie możliwości uzyskiwania zarobku i obejmują one ubezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie rentowe, ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie wypadkowe. Składki na ubezpieczenia społeczne są częściowo finansowane przez pracodawcę, a częściowo przez pracownika. Składki finansowane przez pracodawcę zwiększają jego koszty, a składki finansowane przez pracownika zmniejszają jego wynagrodzenie brutto.

Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, a także niektórzy zleceniobiorcy pod-legają również powszechnemu obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych podlegających ubezpieczeniu zdrowotnemu są pomniejszane o część składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pełna kwota składki jest przekazywana na rachunek bankowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne są przychody pracownika, na-tomiast podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne są przychody pracownika pomniejszone o zapłacone przez niego składki na ubezpieczenia społeczne.

Obok składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracodawca ma obo-wiązek opłacenia składki na Fundusz Pracy (FP) i składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP)137. Podstawą wymiaru składek na Fundusz Pracy i Fun-

137 Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych powstaje ze składek wpłacanych przez pracodaw-ców, a przeznaczony jest na pokrycie roszczeń pracowników w przypadku niewypłacalności zakładu pracy.

277Obowiązki wobec ZUS w związku z zatrudnianiem pracowników i zleceniobiorców


dusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jest przychód pracownika. Wysokość składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń przedstawiono w tabeli Tabela 48.

Tabela 48. Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych płaconych od wynagrodzeń pracowników w 2019 r.

Wyszczególnienie Składka finansowana przez pracownika Składka finansowana przez pracodawcę

Ubezpieczenie emerytalne 9,76% podstawy wymiaru składki 9,76% podstawy wymiaru składki

Ubezpieczenie rentowe 1,50% podstawy wymiaru składki 6,50% podstawy wymiaru składki

Ubezpieczenie wypadkowe –

1,67% podstawy wymiaru składki – w przypad-ku pracodawców zgłaszających do ubezpiecze-nia wypadkowego nie więcej niż 9 osób;

0,67% do 3,33% podstawy wymiaru składki w przypadku pracodawców zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego 10 i więcej osób

Ubezpieczenie chorobowe 2,45% podstawy wymiaru składki –

Ubezpieczenie zdrowotne

9% podstawy wymiaru składki (odliczeniu od podatku podlega jedynie część składki w wysokości 7,75% podstawy wymiaru składki)

–

Fundusz Pracy – 2,45% podstawy wymiaru składki

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,10% podstawy wymiaru składki

Pracodawca jest zobowiązany nie tylko do odprowadzania do ZUS składek z tytułu ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego, Funduszu Pracy i Funduszu Gwa-rantowanych Świadczeń Pracowniczych, ale również do przekazywania odpowiednich formularzy rozliczeniowych. Najważniejsze z nich to:• ZUS DRA „Deklaracja rozliczeniowa” – formularz jest przekazywany do ZUS co mie-

siąc i zawiera rozliczenie płatnika składek (pracodawcy) ze składek za dany miesiąc. Formularz ten dotyczy składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych;

• ZUS RZA „Raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne” – for-mularz jest przekazywany do ZUS co miesiąc, ale dotyczy tylko tych ubezpieczonych, za których płatnik składek opłaca tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne, a nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne;

• ZUS RSA „Raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek” – formularz jest przekazywany do ZUS co miesiąc, ale dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy korzystali ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych (np. zasiłek chorobowy lub zasiłek macierzyński) i mieli przerwy w opłacaniu składek związane np. z chorobą lub urlopem macierzyńskim;

• ZUS RCA „Imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadcze-niach” – formularz ten jest przekazywany do ZUS co miesiąc.W przypadku opłacania składek nie tylko za osobę prowadzącą działalność gospodarczą,

ale również za pracowników – termin, w którym należy je zapłacić oraz przekazać do ZUS deklaracje i raporty, upływa 15. dnia następnego miesiąca.

278 Rozdział 17. Obowiązki przedsiębiorcy wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych


Obowiązkiem pracodawcy jest przekazanie każdemu pracownikowi informacji zawar-tych w złożonych za niego w ZUS imiennych raportach miesięcznych. Zgodnie z przepisami prawa płatnik składek jest zobowiązany spełnić ten obowiązek raz w roku – do 28 lute-go roku następnego, ale pracownik może zażądać, aby te informacje były przekazywane mu raz w miesiącu. Spełniając ten obowiązek, pracodawca może przekazywać każdemu pracownikowi formularz ZUS RMUA „Raport imienny dla osoby ubezpieczonej” lub inny opracowany przez siebie dowolny formularz, zawierający informacje zawarte w złożonych w ZUS raportach imiennych.


1. Którzy przedsiębiorcy mogą przekazywać do ZUS deklaracje rozliczeniowe wypełnione ręcznie?

2. Jaki jest termin zapłacenia składek ZUS przez przedsiębiorcę opłacającego składki wyłącznie za siebie?

3. Jaki jest termin zapłacenia składek ZUS przez przedsiębiorcę opłacającego składki za siebie i za zatrudnionych pracowników?

4. Czy przedsiębiorca opłacający składki wyłącznie za siebie jest zobowiązany do przekazywania co miesiąc do ZUS deklaracji rozliczeniowych? Uzasadnij odpowiedź.

5. W jaki sposób najprościej możesz sprawdzić aktualne kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych?

279Obowiązki wobec ZUS w związku z zatrudnianiem pracowników i zleceniobiorców


KORESPONDENCJA PROWADZONA PRZEZ PRZEDSIęBIORCę

18.1 Pojęcie i formy korespondencjiJako właściciel firmy zapewne często będziesz prowadził korespondencję z wieloma różnymi podmiotami, np. z klientami, dostawcami, urzędami, pracownikami czy wspólnikami.

! Korespondencja są to wszelkie pisemne formy kontaktów międzyludzkich, polegające na wy-mianie informacji zapisanych w postaci tekstu.

Korespondencja może być realizowana poprzez wymianę pism, e-maili, faksów czy nawet SMS-ów. Najbardziej tradycyjną formą korespondencji jest wymiana pism. Pismo może być zapisane na papierze lub w wersji elektronicznej (np. w pliku o rozszerzeniu .txt, .doc czy .pdf).

Pisma papierowe sporządza się najczęściej na gotowym papierze firmowym lub zwy-kłym białym papierze formatu A4 (297 × 210 mm) lub rzadziej na papierze formatu A5 (210 × 148 mm). Pismo sporządzone na papierze firmowym przedstawiono we wzorze Wzór 23 na str. strona 284, a pismo sporządzone na papierze formatu A4 – we wzorze Wzór 24 na str. strona 285.

18.2 Pismo

elementy składowe pismaKażde pismo zbudowane jest zazwyczaj z kilku standardowych części. Dawniej normy do-tyczące rozmieszczenia poszczególnych elementów składowych pisma były bardzo rygory-stycznie przestrzegane, a przez wielu tradycjonalistów są przestrzegane nadal. Poszczególne elementy składowe pisma zostały scharakteryzowane poniżej.

1. Nagłówek pisma (pole nagłówkowe)Zawiera podstawowe dane o nadawcy pisma: nazwę, adres, numer NIP, numer KRS, numer telefonu, faksu, adres strony internetowej, adres e-mail oraz ewentualnie inne informacje, np. numer rachunku bankowego. Nagłówek umieszcza się w lewym górnym rogu pisma z wyrównaniem do lewej strony i z pojedynczym odstępem między wierszami.

W nagłówku nie należy oddzielać nazwy firmy od jej siedziby (adresu). Należy unikać również przystawiania pieczątki firmowej w miejscu nagłówka, ponieważ jest to mało ele-ganckie. Uwaga ta nie dotyczy formularzy, które w objaśnieniach wskazują, że w określo-nym miejscu należy przystawić pieczątkę firmową. Natomiast w pismach sporządzanych na papierze firmowym nagłówek można pominąć, ponieważ nie ma potrzeby dublowania informacji trwale umieszczonych na papierze firmowym.

18


2. Nazwa i adres odbiorcy (pole adresata)Dane adresata umieszczane są z prawej strony pisma, jeden lub dwa wiersze poniżej danych nadawcy, z wyrównaniem do lewej strony i z pojedynczym odstępem między wierszami. W danych adresata występuje pusty wiersz – jeżeli pismo adresowane jest do konkretnej osoby, pusty wiersz występuje między informacjami dotyczącymi tej osoby a adresem. W takim piśmie w wierszu powyżej imienia i nazwiska należy umieścić zwrot grzecznościowy Pani, Szanowna Pani, Pan lub Szanowny Pan.

Jeżeli znany jest tytuł naukowy adresata, wpisuje się go przed imieniem i nazwiskiem, a jeżeli znane jest zajmowane przez niego stanowisko służbowe, wpisuje się je w wierszu poniżej imienia i nazwiska. W przypadku, gdy pismo nie jest adresowane do konkretnej osoby, ale do instytucji, pusty wiersz występuje między jej nazwą a danymi adresowymi.

Jeżeli w miejscowości, w której znajduje się siedziba adresata nie ma poczty, kod pocz-towy i nazwę miejscowości, w której znajduje się urząd pocztowy, należy wpisać w wierszu poniżej nazwy miejscowości.

W korespondencji międzynarodowej kraj przeznaczenia, będący częścią adresu, należy zapisywać w języku tego kraju lub w języku, w jakim prowadzona jest korespondencja.

3. Miejscowość i dataInformację o miejscu i dacie sporządzenia pisma umieszcza się w prawym górnym rogu – w tym samym wierszu, w którym znajdują się pierwsze informacje o nadawcy. Stosuje się dwa sposoby zapisywania daty po nazwie miejscowości. Pierwszy, częściej stosowany zapis to: miejscowość, a następnie data w kolejności: dzień, miesiąc (pisany słownie w dopełniaczu lub cyframi), rok. Zapis drugi, stosowany o wiele rzadziej: miejscowość, a następnie data w kolejności: rok, miesiąc, dzień.

4. Pole wpływuJest to wolne miejsce znajdujące się po lewej stronie arkusza na wysokości danych adresata (pola adresata). Jest ono zarezerwowane dla odbiorcy pisma na przystawienie pieczątki wpływu, która potwierdza przyjęcie pisma do dalszego rozpatrzenia w danej firmie lub urzędzie albo po prostu potwierdza przyjęcie korespondencji przychodzącej w terminie widniejącym na pieczątce.

5. Znaki powoławczeWiele organizacji na swoim papierze firmowym pod polem wpływu i polem adresowym zamieszcza tzw. nadruki stałe, czyli pola przeznaczone do zamieszczenia informacji o zna-ku i dacie pisma, na które się odpowiada (powołuje), o znaku pisma wysyłanego i dacie jego sporządzenia. Tytuły pól umieszczone są w jednym wierszu, a dane wpisuje się pod tytułami pól.

Przykład

Wasze pismo z dnia Znak Nasz znak Data

12.09.2016 WA/689/2016 AB/23/45/2016 21.09.2016

Jeżeli Twoje pismo jest pierwszym dokumentem dotyczącym jakiejś sprawy, pod tytułem pola „Wasze pismo z dnia” oraz „Znak” stawiamy znak myślnika.

281Pismo


Przykład

Wasze pismo z dnia Znak Nasz znak Data

– – AB/23/45/2016 21.09.2016

6. SprawaJest to krótkie określenie treści pisma, które niekiedy występuje w dokumentach również pod nazwą „Dotyczy” lub „Temat”. Umieszcza się go pod wierszem zawierającym znaki powoławcze. Informację o treści pisma wpisuje się po dwukropku i nie kończy kropką (ponieważ określenie sprawy jest tytułem pisma. W krótkich pismach element ten jest zwykle pomijany.

7. Zwroty rozpoczynającePisma służbowe rozpoczyna się zazwyczaj zwrotem grzecznościowym (zwrotem rozpo-czynającym), którego rodzaj zależy przede wszystkim od tego, czy znamy osobę, do której kierujemy pismo, oraz od zajmowanego przez nią stanowiska lub pełnionej funkcji.

Jeżeli nie znamy imienia ani nazwiska odbiorcy, najbezpieczniej zastosować zwrot „Sza-nowni Państwo”, po którym stawiamy przecinek, a treść listu rozpoczynamy od nowej linijki małą literą. Jeżeli znamy odbiorcę i jego stanowisko, możemy zastosować zwrot rozpoczy-nający „Szanowna Pani Dyrektor”, „Szanowny Panie Kierowniku”. Po tych słowach także stawiamy przecinek, a treść pisma rozpoczynamy małą literą od nowego wiersza.

Jeżeli pismo sporządzasz w imieniu kilku osób (zespołu, komórki, całej firmy) lub jeżeli pod pismem podpisze się kilka osób, wtedy w treści pisma można używać form: my, nasze, nas oraz czasowników w liczbie mnogiej: przesyłamy, dziękujemy, łączymy, zapewniamy.

Jeżeli jednak pismo sporządzasz sam i tylko Ty złożysz pod nim podpis, unikaj liczby mnogiej i bierz całą odpowiedzialność za treść pisma na siebie – używaj liczby pojedynczej: chciałbym, załączam, uważam, nie zgadzam się. Stosowanie liczby mnogiej i nieuzasadnione mówienie o sobie „my” jest mało eleganckie.

8. Treść pismaWłaściwą treść dokumentu zaczynamy pisać w odległości 2–3 wierszy poniżej wiersza Sprawa lub poniżej zwrotu rozpoczynającego – o ile został użyty. Zadaniem pisma jest przekazanie wiadomości, która dla osoby czytającej będzie logiczna i zrozumiała. Treść pisma powinna być ułożona w taki sposób, aby odbiorca wiadomości nie miał problemu z odczytaniem informacji o tym, kto jest nadawcą, kiedy pismo zostało napisane, w jakiej sprawie i czy jest to kontynuacja wcześniejszej sprawy.

Treść pisma ujmowana jest w akapity – każda nowa myśl powinna być zawarta w nowym akapicie. Początek nowego akapitu wyróżnia się poprzez wcięcie pierwszego wiersza lub pusty wiersz między akapitami. Jeżeli treść pisma nie mieści się na jednej stronie, w prawym dolnym rogu dokumentu piszemy słowo verte lub umieszczamy znak przeniesienia „./.”, a kolejne strony korespondencji numerujemy (bez nadawania numeru pierwszej stronie). Pismo kilkustronicowe przed wysłaniem należy spiąć lub zszyć. Nie należy przenosić na drugą stronę dokumentu mniej niż dwóch wierszy tekstu, nie przenosi się również samych zwro-tów kończących pismo, podpisów czy wykazu załączników. Treść pisma może być zapisana w układzie a linea lub układzie blokowym.

282 Rozdział 18. Korespondencja prowadzona przez przedsiębiorcę


Układ a linea (wzór Wzór 23 na str. strona 284) charakteryzuje się tym, że poszczególne akapity pisma są wyodrębnione poprzez wcięcie pierwszego wiersza o głębokości 3–5 znaków (wcięcia stosuje się tylko w akapitach stanowiących treść pisma – nie stosuje się ich w pozostałych elementach, np. w temacie pisma czy w zwrocie rozpoczynającym). Między kolejnymi akapi-tami nie zostawia się pustego wiersza. Klasyczne pismo sporządzone w układzie a linea miało tekst wyrównany tylko do lewego marginesu – obecnie większość pism jest wyjustowana, czyli wyrównana do lewego i do prawego marginesu. Jeżeli pismo jest długie i zawiera tytuły i podtytuły, to należy je umieścić pośrodku arkusza (wycentrować) lub pisać tak, jak pierwszy wiersz każdego akapitu, czyli od wcięcia.

Układ blokowy (wzór Wzór 24 na str. strona 285) charakteryzuje się tym, że wszystkie wiersze rozpoczyna się od linii lewego marginesu, a poszczególne akapity oddzielone są od siebie pustym wierszem. Dotyczy to zarówno treści pisma, jak też np. jego tytułu. Wcięcie pierwszego wiersza nie jest w ogóle stosowane. Tekst pisma jest wyrównany (wyjustowany) do prawego i lewego marginesu, a jego treść często jest ujmowana w formie punktów i podpunktów.

Oprócz układu a linea oraz układu blokowego często używa się także tzw. układów spe-cjalnych, do których zalicza się układy francuskie, niemieckie, angielskie i amerykańskie.

9. Zwroty kończące pismo (zwroty pożegnalne)Są to zwroty grzecznościowe używane na zakończenie korespondencji. Umieszcza się je w odstępie 2–3 wierszy pod tekstem pisma. Nie stawiamy po nich przecinka ani kropki. Należą do nich takie zwroty pożegnalne, jak np. „Z poważaniem”, „Z wyrazami szacunku”, „Łączę wyrazy szacunku”.

W pismach, które mają charakter listu, zwroty grzecznościowe – zarówno rozpoczynające (Szanowna Pani Prezes, Szanowny Panie Dyrektorze, Szanowni Państwo), jak i kończące – należy wpisać odręcznie.

10. Podpis osoby uprawnionej (podpisy osób uprawnionych)Jeżeli w piśmie zastosowano zwrot pożegnalny, podpis składa się 2–3 wiersze poniżej tego zwrotu, a jeżeli takiego zwrotu nie ma – 2–3 wiersze poniżej końca tekstu, blisko prawego marginesu.

Podpis powinien zawierać imię, nazwisko i stanowisko służbowe podpisującego dokument. Tytuł naukowy powinien być umieszczony przed nazwiskiem. Aby łatwiej zidentyfikować nadawcę pisma, stanowisko podpisującego umieszcza się nad jego odręcznym podpisem, natomiast jego imię i nazwisko – pod podpisem. Pisma wysyłane na zewnątrz powinny być podpisywane przez osoby upoważnione do reprezentowania firmy. Jeżeli zachodzi konieczność podpisania pisma przez dwie lub więcej osób, wszystkie podpisy umieszcza się w jednym wierszu, a ostatni – znajdujący się najbliżej prawego marginesu – powinien być podpisem osoby najwyższej rangą czy stanowiskiem. Podpis powinien być pełny (imię i nazwisko), złożony własnoręcznie, piórem lub długopisem.

11. elementy dodatkoweSą to informacje o załącznikach, o tym, do czyjej wiadomości pismo zostało wysłane, oraz rozdzielnik. Elementy te nie stanowią obowiązkowej treści pisma. Są one umieszczane z lewej strony, w wierszu, w którym znajduje się stanowisko osoby podpisującej pismo, a jeżeli pismo jest krótkie i nie zajmuje całej strony – 2–3 wiersze poniżej podpisu. Jeżeli dokument podpi-sują dwie osoby, elementy dodatkowe umieszcza się zawsze 2–3 wiersze poniżej podpisów.

283Pismo


Wzór 23. Pismo w układzie a linea sporządzone na papierze firmowym

Szanowny Pan Profesor Roman Kwiatkowski Dyrektor Instytutu Zboża w Salamonowie ul. Powidzka 24 Salamonowo 62-402 Ostrowite

Państwa pismo z Znak Nasz znak Data15.07.2019 DB/12/7/2019 1286/2019 03.07.2019

Sprawa: współpraca przy organizowaniu wycieczek szkolnych

Szanowny Panie Profesorze,uprzejmie informuję, że jestem zainteresowana otrzymaną od Pana propozycją

podjęcia współpracy przy organizowaniu wycieczek szkolnych do kierowanego przez Pana Instytutu.

Myślę, że specjaliści z Instytutu Zboża i z firmy EUREKA SA powinni w najbliższym czasie opracować kilka programów różnych wycieczek. Ponieważ oferta kierowanej przeze mnie firmy jest adresowana do przedszkoli i szkół podstawowych, proponuję, aby współpracę rozpocząć od przygotowania programu wycieczki pod nazwą „Od ziarenka do bochenka”. W czasie tej wycieczki dzieci mogłyby poznać w kierowanym przez Pana Instytucie cały proces powstawania chleba – od zasadzenia ziarna zboża do ziemi, po wyciągnięcie ciepłego chleba z pieca. Myślę, że pierwsze wycieczki realizujące ten program mogłyby odbyć się już we wrześniu 2019 r.

Ze strony firmy EUREKA SA do współpracy ze specjalistami z Instytutu Zboża wyznaczam Pana Krzysztofa Grzesiaka (e-mail: [email protected]) i Pana Waldemara Kosakowskiego (e-mail: [email protected]). Bardzo proszę, aby w celu ustalenia szczegółów współpracy specjaliści z kierowanego przez Pana Instytutu wyznaczeni do współpracy z firmą EUREKA SA skontaktowali się bezpośrednio z nimi.

Mam nadzieję na bardzo dobrą współpracę między kierowanym przez Pana Instytutem a firmą Eureka SA.

Z poważaniem

Prezes Zofia Łosobik Eureka SA

eureka SAWycieczki edukacyjne

ul. 1 Maja 105, 58-305 Wałbrzych, tel. 48 (74) 465 45 40, faks 48 (74) 465 45 38, e-mail: [email protected], strona internetowa: www.eureka.com.plnr rachunku bankowego 76 1030 1956 3001 2201 9378 2435, SWIFT: ALBPPLPW, REGON 1234564789, NIP 525-345-65-45, EU VAT: PL 5253456545

Kapitał zakładowy 5 890 000 zł wpłacony w całości, Sąd Rejonowy w Wałbrzychu, VI Wydział Gospodarczy, nr KRS 0000162799Prezes Zarządu: Zofia Łosobik, Wiceprezes Zarządu: Irena Lipka

EUREKA® Uczymy bawiąc, bawimy ucząc

a

o

i

u

y

t

r

e

w

q

q



Wzór 24. Pismo w układzie blokowym sporządzone na czystym papierze formatu A4

IT ALERT – Adam Słodowy Warszawa, dn. 7 lipca 2019 r.Pogotowie komputeroweul. Czerska 1800-732 Warszawatel. +48 22 752-84-29NIP 456-78-92-345 Hurtownia IT „Bajt” sp. z o.o.

ul. Zwierzyniecka 44 00-719 Warszawa

Dotyczy: rozbieżność w dostawie monitorów

Szanowni Państwo,

niniejszym pragnę poinformować, że w ostatniej dostawie monitorów w dniu 5 lipca 2019 r. otrzymałem od Państwa cztery monitory NEC Monitor MultiSync LCD V321, które nie były przeze mnie zamówione, natomiast nie otrzymałem czterech zamówionych monitorów EIZO DuraVision FDH3601.

Ponieważ jest to już trzecia pomyłka tego typu w tym roku, zwracam się z uprzejmą prośbą o dołożenie w przyszłości większej staranności podczas przygotowywania i realizacji zamówień. Każda taka pomyłka dezorganizuje pracę w mojej firmie. Jak Państwo wiedzą, moja firma zajmuje się usuwaniem usterek w działaniu sprzętu IT klientów i każda Wasza pomyłka w dostawie powoduje wydłużenie czasu, w jakim usterka zostaje usunięta. Wskutek Waszych pomyłek straciliśmy szansę na uzyskanie tytułu najszybszego pogotowia komputerowego w Polsce w konkursie organizowanym przez miesięcznik IT World.

Chciałbym Państwa jednocześnie poinformować, że ponieważ nie otrzymałem w ustalonym terminie monitorów EIZO DuraVision FDH3601, rezygnuję ze złożonego zamówienia. W związku z tym proszę o niezwłoczny zwrot wpłaconej zaliczki oraz o odebranie z siedziby mojej firmy niepotrzebnych mi monitorów.

Mimo wszystko pozostaję w nadziei na dalszą dobrą współpracę.

Z poważaniem

Załączniki: Właściciel IT ALERT Kopia zamówienia Adam SłodowyDo wiadomości: Adam SłodowyGłówny Księgowy

sa

o

i

u

y

r

e

w

q

285Pismo


Struktura pismaW pismach o dłuższej treści można wyróżnić cztery podstawowe części, które zostały wy-mienione i scharakteryzowane poniżej.

Wprowadzenie, czyli część wstępnaWprowadzenie służy zapoznaniu adresata pisma ze sprawą, w jakiej zostało ono sporządzone. Ma zapowiedzieć temat, wprowadzić adresata w zagadnienie lub przypomnieć sprawę, której dotyczy wymiana pism między nadawcą i adresatem.

Przykład1. W odpowiedzi na Wasze pismo z dnia 28.07.2019 r., dotyczące…

2. W nawiązaniu do przesłanej nam w dniu 15 stycznia 2019 r. reklamacji…

3. Chciałbym zaproponować Państwu podjęcie współpracy w zakresie…

Część główna, czyli przedstawienie zagadnienia (sprawy)Przedstawienie zagadnienia jest zasadniczą częścią pisma – autor pisma wyjaśnia w niej szczegółowo poruszaną w piśmie sprawę. Należy dążyć do tego, aby przedstawienie za-gadnienia było jednoznaczne, wyczerpujące, a jednocześnie zwięzłe (nie powinno zawie-rać żadnych niepotrzebnych informacji). Przedstawiając zagadnienie, warto stosować się do sprawdzonej zasady: jedno pismo – jedna sprawa. Zgodnie z tą zasadą w jednym piśmie należy umieszczać informacje dotyczące tylko jednego zagadnienia. Jeżeli z tym samym adresatem prowadzi się kilka różnych spraw, to przestrzegając tej zasady, należy w każdej sprawie wysłać odrębne pismo.

Uzasadnienie, czyli część przekonującaUzasadnienie to miejsce, w którym należy użyć argumentów potwierdzających, że stanowisko opisane w piśmie jest właściwe i zgodne np. z obowiązującymi przepisami prawnymi, umową czy powszechnie panującymi zwyczajami. Treść tej części pisma powinna być przemyślana, a fakty przekonująco dowiedzione.

Wnioski lub podsumowanie, czyli część końcowaJest to końcowa cześć pisma, w której adresat proszony jest o decyzję, opinię, zajęcie sta-nowiska lub w której nadawca podsumowuje sprawę poruszaną w piśmie. Celem tej cześci może być wywołanie u adresata konkretnego działania lub wywarcie na nim odpowiedniego wrażenia. W krótkich pismach ta część może być łączona z przedstawieniem zagadnienia lub pomijana.

Styl pismaO skuteczności każdego pisma decyduje w dużym stopniu zastosowany styl, który obejmuje ton wypowiedzi, język oraz sposób przedstawienia treści. Każde pismo powinno być utrzy-mane w pozytywnym, grzecznym i uprzejmym tonie. Dotyczy to zarówno pism informa-cyjnych, jak też próśb, wezwań czy nawet reklamacji. Aby pismo spełniło swą funkcję, musi być jasne i zrozumiałe dla adresata. Cel ten można osiągnąć, stosując odpowiedni język. Powinien on być naturalny, a treść pisma powinna być wyrażona za pomocą poprawnych stylistycznie i gramatycznie zdań. Poprawnie zredagowane pismo powinno być zwięzłe i jednoznaczne. Warto więc, aby zdania używane w korespondencji były w miarę krótkie, proste, pojedyncze i oznajmujące. Sformułowania używane przez nadawcę powinny być powszechnie używane i tak samo rozumiane przez odbiorcę.



O profesjonalizmie osoby sporządzającej pismo świadczy również bezbłędna pisownia, właściwe formułowanie myśli i ubranie ich w poprawne gramatycznie, stylistycznie i inter-punkcyjnie zdania. Niedopuszczalne jest popełnienie błędów ortograficznych w treści pisma, nie mówiąc już o błędach w pisowni imion lub nazwisk adresatów czy nazwach ich firm.

Ogromnie ważny podczas sporządzania pism jest poprawny zapis sformułowań świad-czących o naszym szacunku dla adresata. Są to wyrazy: Pan, Pani, Pański, Wy, Wasz, Ty, Twój, które zapisujemy wielka literą. Rażącym błędem jest kopiowanie innych pism bez sprawdzenia ich treści, co powoduje niekiedy, że np. w piśmie adresowanym do kobiety można znaleźć sformułowania: Pana, Panu, Pański.

estetyka pismaKażde pismo powinno być estetyczne, należy więc zwrócić szczególną uwagę, by papier, na którym pismo zostało sporządzone, nie był pomięty, zatłuszczony lub w inny sposób za-brudzony. Niedopuszczalne są skreślenia, poprawki nanoszone długopisem, zamalowywanie pewnych fragmentów korektorem czy jakiekolwiek dopiski.

Obecnie do przygotowania pism wykorzystuje się edytory tekstu. Ważnym elementem kształtującym estetykę pisma jest dobór odpowiednich czcionek. Przy pisaniu pism można ograniczyć się do dwóch czcionek: Times New Roman i Arial o wielkości 11–12 punktów, ale jeżeli w piśmie jest niewiele tekstu, można użyć czcionki 14-punktowej.

Między wierszami pisma stosuje się standardowy pojedynczy odstęp. Pusty wiersz między akapitami należy zostawiać wówczas, gdy pismo jest w układzie blokowym. Jeżeli natomiast pismo jest w układzie a linea, stosujemy wcięcie pierwszego wiersza akapitu. Należy też zwracać uwagę, aby w ostatnim wierszu akapitu nie pozostawiać tylko jednego słowa. Często popełnianym błędem jest poprzedzanie znaków przestankowych (np. przecinków i kropek) spacją. Znaki przestankowe należy stawiać bezpośrednio po napisanym wyrazie.

18.3 Wybrane rodzaje pism

Pismo przewodniePismo przewodnie (wzór Wzór 25 na str. strona 288) jest to jedno- lub kilkuzdaniowe krótkie pismo, dołączane do innych wysyłanych dokumentów (np. do umowy, faktury, katalogu, oferty, zaproszenia).

PrzykładWysyłając kontrahentowi podpisaną umowę, większość osób dołącza do niej krótkie pismo, informu-jące o tym, że w załączeniu przesyłana jest umowa.

Pisma przewodnie z uwagi na swoją niewielką objętość często sporządzane są na papierze formatu A5. Czasami zdarza się, że treść tego typu informacji dołączanej do dokumentów zapisywana jest na samoprzylepnej kartce (tzw. „żółtej karteczce”), która zastępuje list przewodni. Praktyka taka jest normalna wewnątrz firmy (na takich karteczkach można w trybie roboczym przekazać dokument współpracownikom), jednak w kontaktach z podmiotami spoza firmy powinno się jej unikać.

Pismo przewodnie może nie zawierać żadnych dodatkowych informacji i stanowić jedynie potwierdzenie wysłania dokumentów, którym towarzyszy. Ale może ono zawierać również dodatkowe informacje, uzupełniające treść dokumentów.

287Wybrane rodzaje pism


Wzór 25. Pismo przewodnie

Wydawnictwo Ekonomik – Warszawa, dnia 8 sierpnia 2019 r. Jacek Musiałkiewiczul. Zwierzyniecka 7 m. 100-719 Warszawatel./faks 22 840-19-25NIP 521-104-39-48

Hurtownia Książek Jarosław Mazur

ul. Zapustna 1701-932 Warszawa

Szanowny Panie,

chciałbym Panu bardzo serdecznie podziękować za możliwość spotkania w czasie Targów Książki w Katowicach. Zgodnie z ustaleniami przesyłam katalog książek Wydawnictwa „Ekonomik” – Jacek Musiałkiewicz na rok szkolny 2019/2020.

Mam nadzieję, że wkrótce rozpoczniemy współpracę i że jeszcze przed nowym rokiem szkolnym książki naszego Wydawnictwa znajdą się w ofercie prowadzonej przez Pana hurtowni.

Z wyrazami szacunku

Dyrektor handlowy

Waldemar Dziki Waldemar Dziki



Pisma w sprawach handlowychProwadząc działalność gospodarczą, będziesz uczestniczył w różnych transakcjach – czasa-mi będziesz coś kupował, a czasami sprzedawał, czasami będziesz usługodawcą, a czasami usługobiorcą, czasami Ty będziesz składał reklamację u swojego kontrahenta, a innym razem on będzie składał reklamację u Ciebie itp. Pisma w sprawach handlowych dotyczą właśnie takich spraw – czyli wszelkich spraw (nie tylko związanych z handlem), w których jesteś zaangażowany Ty i Twój kontrahent. Bardziej adekwatnym określeniem tego typu korespondencji byłoby określenie „korespondencja biznesowa”, ale zwyczajowo przyjęło się nazywać ją korespondencją handlową.

! Korespondencja handlowa to ogół pism, które wymieniają między sobą partnerzy biznesowi w związku z transakcjami, w których uczestniczą.

Korespondencja ta występuje na różnych etapach ich współpracy, tj.:• na etapie nawiązywania współpracy;• na etapie przygotowania i realizacji transakcji;• na etapie weryfikacji transakcji.

Na etapie nawiązywania współpracy kontrahenci wymieniają między sobą różne pisma, np. listy reklamowe, zapytania o ofertę (wzór Wzór 26 na str. strona 290) i oferty (wzór Wzór 27 na str. strona 291).

Oferta jest wiążącą propozycją zawarcia transakcji i zawiera wszystkie istotne jej posta-nowienia. Jeżeli złożysz komuś ofertę, musisz pamiętać, że jesteś związany zawartymi w niej zapisami – czyli jeżeli we właściwym czasie ktoś odpowie na nią, to dojdzie do zawarcia umowy na warunkach przedstawionych w ofercie.

Jeżeli nie chciałbyś, aby jakieś pismo było traktowane jako oferta, to napisz w nim wyraźnie, że nie jest to oferta. W wielu listach reklamowych, katalogach, cennikach czy ulotkach często można spotkać tego typu zapisy, np. „Nie jest to oferta w rozumieniu kodeksu cywilnego”, „Ulotka nie stanowi oferty”.

Ofertę można złożyć ustnie, pisemnie, telefonicznie, w formie e-maila lub elektronicznie. Jeżeli Twój kontrahent, odpowiadając na otrzymaną od Ciebie ofertę, dokona w niej nawet niewielkich zmian warunków, oznacza to, że odrzuca on Twoją ofertę i przedstawia Ci nową, swoją ofertę, którą Ty możesz przyjąć lub nie.

Prowadząc swoją firmę, zapewne sam będziesz wielokrotnie przygotowywał ofertę dla potencjalnych kontrahentów, jak również będziesz otrzymywał oferty od nich. Dlatego ważne jest, aby znać czas obowiązywania oferty, czyli czas, w jakim adresat oferty może ją przyjąć. Regulacje prawne w tym zakresie zawiera kodeks cywilny.

Najprostsza sytuacja występuje wówczas, gdy oferent określił termin jej obowiązywania – wtedy oferta obowiązuje do końca tego terminu. W sytuacji, gdy termin ten nie został określony, a oferta została złożona w obecności drugiej strony lub za pomocą środków umożliwiających porozumiewanie się na odległość (np. telefon, komunikator), to prze-staje ona obowiązywać, jeżeli nie została przyjęta niezwłocznie (np. w toku rozmowy telefonicznej).

Jeżeli oferta została skierowana do adresata w inny sposób, np. w formie tradycyjnego listu lub e-maila, wówczas przestaje ona obowiązywać po upływie czasu, w którym normalnym (zwykłym) toku czynności składający ją (oferent) mógł uzyskać na nią odpowiedź.

Oferta złożona w postaci elektronicznej (jest nią np. oferta złożona przy dokonywaniu zakupów za pośrednictwem internetu) jest wiążąca dla składającego, jeżeli ten, do kogo została wysłana niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.



Wzór 26. Zapytanie o ofertę

Jan Nowak Ostrołęka, dnia 18 sierpnia 2019 r.ul. Topolowa 107-140 OstrołękaNIP 521-104-38-98

Biuro Rachunkowe „Saldo” sp. z o.o.

ul. Prusa 707-140 Ostrołęka

Szanowni Państwo,

chciałbym Państwa prosić o przedstawienie oferty w zakresie obsługi mojej firmy.

Od 1 września 2019 r. będę prowadził jednoosobowo działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG w zakresie pozycjonowania stron internetowych. Podatek dochodowy chcę opłacać w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Jednocześnie informuję, że od początku działalności będę czynnym podatnikiem VAT. We wrześniu wszystkimi sprawami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej będę zajmował się samodzielnie, a od października będę zatrudniał dwóch pracowników na podstawie umowy o pracę i taki stan zatrudnienia przewiduję utrzymać przez dłuższy czas.

Jeżeli do przygotowania oferty potrzebują Państwo dodatkowych informacji, bardzo proszę o kontakt telefoniczny – mój nr telefonu 878-656-545.

Z poważaniem

Jan Nowak



Wzór 27. Oferta

Usługi krawieckie – Ewa Żak Opole, 8 sierpnia 2019 r.ul. Kolejowa 2, 45-517 Opoletel. + 48 77 766-65-55 NIP 538-104-39-48

Szanowny PanJan Raszka Prezes Zarządu Rajan sp. z o.o.

ul. Wrocławska 1045-750 Opole

Sprawa: oferta wynajęcia pomieszczenia nr 3D

Szanowny Panie Prezesie,serdecznie dziękuję Panu za spotkanie w dniu 5 sierpnia 2019 r., w czasie którego pokazał mi Pan pomieszczenia oferowane do wynajmu przez spółkę Rajan. Po przeanalizowaniu wszystkich wariantów oraz własnych potrzeb i możliwości chciałabym Pana poinformować, że jestem zainteresowana wynajęciem pomieszczenia nr 3D o powierzchni 400 m2. Proponuję przedstawione poniżej warunki najmu.

CzynszMiesięczny czynsz netto: 10 zł za m2, co daje 4000 zł miesięcznie za całe pomieszczenie. Czynsz płatny będzie z góry, w terminie do 10 dnia każdego miesiąca na konto Rajan sp. z o.o., na podstawie prawidłowo wystawionej faktury VAT dostarczonej mi w terminie do 5. dnia każdego miesiąca.

Koszty eksploatacji lokaluWszelkie koszty związane z eksploatacją lokalu (opłaty za wodę, prąd, gaz i wywóz śmieci) będą płacone przeze mnie bezpośrednio dostawcom. Dlatego w przypadku zawarcia umowy najmu konieczne by było dokonanie przez Rajan sp. z o.o. na moją rzecz cesji wszelkich umów dotyczących eksploatacji lokalu.

Czas trwania umowyProponuję zawarcie umowy na czas nieokreślony z możliwością jej rozwiązania przez każdą ze stron z zachowaniem 6-miesięcznego okresu wypowiedzenia.

Zabezpieczenie roszczeń wynajmującegoZabezpieczeniem będzie nieoprocentowana kaucja w kwocie 4000 zł, jaką wpłacę na rachunek bankowy firmy Rajan sp. z o.o. w ciągu 3 dni od podpisania umowy najmu. W przypadku, gdy po zakończeniu umowy najmu Rajan sp. z o.o. nie będzie miała żadnych roszczeń w stosunku do mnie z tytułu niezapłaconego czynszu, kaucja podlega zwrotowi w terminie 3 dni od daty zwrotu lokalu.

Termin obowiązywania ofertyOferta jest ważna do 15 sierpnia 2019 r.

Oczekuję pilnie na Pana decyzję w sprawie przedstawionej przeze mnie oferty.

Z poważaniem Ewa Żak



PrzykładSklep prowadzi sprzedaż zabawek za pośrednictwem internetu. Na swojej stronie internetowej za-mieszcza informacje o sprzedawanych zabawkach. Klient, chcąc dokonać zakupu, umieszcza w koszyku interesujące go zabawki i składa zamówienie poprzez wypełnienie bądź akceptowanie odpowiednich formularzy. Następnie poprzez kliknięcie przycisku „Kup” przesyła zamówienie do sklepu. Zamówienie wysłane przez klienta jest złożeniem przez niego oferty zakupu wymienionych zabawek. Następnie klient ze sklepu otrzymuje e-mailem potwierdzenie przyjęcia zamówienia, co stanowi oświadczenie sklepu o przyjęciu oferty złożonej przez klienta.

Ważnym zagadnieniem, na które należy zwrócić uwagę, jest posługiwanie się w kore-spondencji handlowej tzw. językiem korzyści138. Warto go stosować w wysyłanych pismach po to, aby wskazać odbiorcy pisma korzyści wynikające z kupna danego produktu, usługi lub z załatwienia sprawy opisanej w piśmie. Nie chodzi tu oczywiście o korzyści materialne, lecz o wskazanie cech oferowanego produktu lub efektów załatwienia sprawy, które będą korzystne dla adresata pisma. Język korzyści powinien być dostosowany do konkretnego rozmówcy i koncentrować się na jego potrzebach. Treść pisma (szczególnie pisma handlo-wego, np. listu reklamowego czy oferty) powinna być skonstruowana według zasady: cecha – zaleta – korzyść. Należy najpierw przedstawić cechę oferowanego produktu, dodać do niej zaletę i wskazać (podpowiedzieć) korzyści dla klienta płynące z tej cechy (zalety).PrzykładProdukt: samochódCecha: niskie zużycie paliwaKorzyść: oszczędność pieniędzy

Tekst skonstruowany z wykorzystaniem języka korzyści: Nasz samochód zużywa bardzo mało paliwa, więc zaoszczędzą Państwo mnóstwo pieniędzy i będą mogli jeździć nim częściej.

Tego rodzaju prosty zabieg redakcyjny jest o wiele bardziej skuteczny niż wymienianie dziesiątek cech produktu, których klient nie kojarzy ze swoją osobistą korzyścią i zyskiem.

Stosowanie języka korzyści jest o wiele bardziej skuteczne niż straszenie klienta (np. „Jeżeli Pan tego nie kupi, straci Pan wyjątkową okazję”), ponieważ prostą reakcją odbiorcy takiego komunikatu będzie działanie na przekór.

Korespondencja z organami administracji publicznejProwadząc własną firmę, wielokrotnie będziesz musiał załatwiać różne sprawy urzędowe i prowadzić związaną z tym korespondencję. Pierwszą rzeczą, jaką będziesz musiał zrobić w związku z załatwianiem spraw urzędowych, będzie ustalenie urzędu zajmującego się daną sprawą. Jednym ze sposobów ustalenia urzędu jest analiza przepisów prawnych (np. ustaw, rozporządzeń) regulujących daną sprawę.PrzykładAktem normatywnym w zakresie prawa budowlanego jest Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo bu-dowlane. Zgodnie z tą ustawą decyzję w sprawie pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego po przeprowadzeniu obowiązkowej kontroli wydaje powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.

Innym sposobem ustalenia, czy urząd załatwia daną sprawę, może być np. sprawdzenie tego na stronie internetowej urzędu. Następnie należy ustalić, jaki wniosek (podanie) trzeba sporządzić i jakie dokumenty złożyć, aby rozpocząć załatwianie sprawy, czyli uruchomić

138 Język korzyści polega na stosowaniu w komunikacji z innymi ludźmi słów i wyrażeń, które wskazują na korzyści, jakie odniesie druga strona z zaproponowanego rozwiązania.



postępowanie administracyjne139. Tego też można dowiedzieć się z przepisów prawnych, pytając we właściwym urzędzie lub sprawdzając na stronie internetowej urzędu. Czasami do rozpoczęcia postępowania administracyjnego nie jest potrzebny żaden wniosek, ponieważ urząd może z własnej inicjatywy postanowić, że zajmie się daną sprawą. Oczywiście inicjatywa ta z reguły ma jakieś podstawy, np. stwierdzenie nieprawidłowości w czasie przeprowadzonej kontroli lub otrzymanie skargi.PrzykładW Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 799, z późn. zm.) zapisano m.in., że na obszarze, na którym istnieje przekroczenie dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu, marszałek województwa może nałożyć na podmiot, który prowadzi działalność powodującą wprowadzanie substancji do powietrza, obowiązek prowadzenia pomiarów poziomów tej substancji w powietrzu. Postępowanie w przedmiocie wydania tej decyzji wszczy na się z urzędu.

W postępowaniu administracyjnym niezmiernie ważne są terminy, w których można dokonać określonej czynności (np. złożyć odwołanie). W sytuacji gdy mają miejsce prze-szkody uniemożliwiające dokonanie tej czynności (np. choroba), można wówczas wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu (wzór Wzór 28 na str. strona 294).

Zakończeniem sprawy administracyjnej jest najczęściej wydanie decyzji przez urząd prowadzący postępowanie. Od każdej decyzji administracyjnej przysługuje odwołanie do organu drugiej (wyższej) instancji (wzór Wzór 29 na str. strona 294)140.

Wiele spraw urzędowych, jakie będziesz miał do załatwienia jako przedsiębiorca, będzie dotyczyło podatków. W związku z tymi sprawami będziesz musiał składać różne pisma, np. wniosek o stwierdzenie nadpłaty lub pismo uzasadniające korektę deklaracji podatko-wej. Część pism będziesz mógł przygotować na papierze firmowym lub zwykłym białym papierze formatu A4, ale niektóre z nich będą wymagały wypełnienia specjalnych formularzy (np. formularza ORD-IN w przypadku, gdy będziesz występował z wnioskiem o wydanie w Twojej indywidualnej sprawie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego). Dlatego przed przygotowaniem pisma zawsze powinieneś sprawdzić, czy nie wymaga ono specjalnego formularza. Możesz to zrobić, pytając w urzędzie skarbowym lub dzwoniąc na numer Krajowej Informacji Skarbowej (tel. 801-055-055 lub 22 330-03-30).

139 Celem postępowania administracyjnego jest załatwienie konkretnej (jednostkowej) sprawy przez orga-ny administracji publicznej. Postępowanie administracyjne może być postępowaniem administracyjnym ogólnym, lub postępowaniem administracyjnym szczególnym. Postępowanie administracyjne ogólne jest stosowane w większości spraw i odbywa się zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 2096, z późn. zm.). Niektóre rodzaje spraw (np. sprawy podatkowe czy celne) są wyłączone spod działania postępowania administracyjnego ogólnego – w takiej sytuacji ma miejsce postępowanie administracyjne szczególne. W postępowaniu administracyjnym szczególnym stosuje się przepisy zawarte w innych ustawach, a przepisy kodeksu postępowania admini-stracyjnego tylko wtedy, gdy inne ustawy nie regulują określonego zagadnienia. Postępowanie podatkowe jest regulowane przepisami Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.).

140 Każda decyzja administracyjna powinna zawierać pouczenie o możliwości odwołania się od niej. W pouczeniu takim powinien znaleźć się zapis o tym, do jakiego organu administracji publicznej oraz w jakim terminie można wnieść odwołanie. Odwołanie od decyzji wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, w ciągu 14 dni od dnia otrzymania decyzji lub od dnia jej ustnego ogłoszenia. Odwołanie od decyzji wydanej w związku z ogólnym postępowaniem administracyjnym nie wymaga szczegółowego uzasadnienia, a odwołanie od decyzji w postępowaniu podatkowym wymaga, aby w logiczny i zwięzły sposób sformułować zarzuty przeciw otrzymanej decyzji oraz sprecyzować swoje oczekiwania kierowane do organu odwoławczego. Wniesienie odwołania od decyzji wszczyna postępowanie odwoławcze – postę-powanie takie nie może być wszczęte z urzędu.



Wzór 28. Wniosek o przywrócenie terminu

Wzór 29. Odwołanie wniesione przez stronę

Marek Kowalski Radom, 26 sierpnia 2019 r. Prokurent firmy „ABC” sp. z o.o.ul. Warszawska 15, Radom Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny ul. Zielona 45 26-600 Radom NIP 521-104-41-38

WNIOSEK O PRZyWRóCENIE tERMINU

Na podstawie art. 58 § 1 k.p.a. składam wniosek o przywrócenie terminu do złożenia odwołania od decyzji nr 1823/0/19 z dnia 25 lipca 2019 r. ze względu na brak możliwości dotrzymania tego terminu.

Termin złożenia odwołania od decyzji upłynął 8 sierpnia 2019 r. Nie byłem w stanie dotrzy-mać tego terminu ze względu na fakt, że w okresie od 1 do 21 sierpnia 2019 r. przebywałem w szpitalu. Zgodnie z załączoną kartą pobytu w szpitalu odwołanie mogłem złożyć dopiero 22 sierpnia, a więc po upływie terminu odwołania od decyzji.

Jednocześnie informuję, że razem z wnioskiem o przywrócenie terminu składam odwołanie od decyzji nr 1823/0/19 z dnia 25 lipca 2019 r.

Załącznik: Prokurent „ABC” sp. z o.o.Karta pobytu w szpitalu Marek Kowalski

„ABC” sp. z o.o. Radom, 19 sierpnia 2019 r.ul. Warszawska 15, 26-600 RadomNIP 561-134-39-48 Samorządowe Kolegium Odwoławcze ul. Radosna 5 26-600 Radom

za pośrednictwem: Prezydent Miasta Radom ul. Zielona 45 26-600 Radom

ODWOŁANIE

Na podstawie art. 127 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania admini-stracyjnego składam odwołanie od wydanej przez Prezydenta Miasta Radom decyzji nr 237/70/19 z dnia 12 sierpnia 2019 r.

Odwołanie uzasadniam następująco: rozbudowa zakładu jest warunkiem rozwoju „ABC” sp. z o.o. i przyczyni się do wzrostu zatrudnienia w naszym zakładzie o około 450 osób, co w sytuacji wysokiego poziomu bezrobocia w Radomiu ma duże znaczenie społeczne.

Prokurent „ABC” sp. z o.o.

Marek Kowalski



Pisma w sprawach podatkowych w zasadzie nie różnią się od innych pism – jeżeli przy-gotujesz je tak jak każde inne pismo, zostaną one przyjęte. Zwyczajowo jednak w pismach w sprawach podatkowych stosuje się pewne odmienne rozwiązania:• zamiast określenia sprawy wpisuje się tytuł pisma i ewentualnie podtytuły – wpisuje się

je w odrębnym wierszu pośrodku arkusza i wyróżnia się pogrubioną czcionką;• w pismach podatkowych należy wskazać podstawę prawną złożenia pisma.

Jednym z często występujących pism w sprawach podatkowych jest pełnomocnictwo do podpisywania deklaracji (wzór Wzór 30), bo – jak już dobrze wiesz – z prowadzeniem dzia-łalności gospodarczej związany jest obowiązek składania różnych deklaracji podatkowych. Deklaracje te możesz podpisywać samodzielnie, ale może to również robić upoważniony przez Ciebie pełnomocnik. Pełnomocnikiem tym może być np.:• osoba zatrudniona w Twojej firmie na stanowisku księgowego;• osoba obsługująca Twoją firmę w biurze rachunkowym, z usług którego korzystasz;• właściciel biura rachunkowego, z usług którego korzystasz;• członek Twojej rodziny.

Nawet w sytuacji, gdy sam podpisujesz deklaracje podatkowe, udzielenie innej osobie pełnomocnictwa jest dobrym rozwiązaniem. Bo może się np. tak zdarzyć, że akurat w dniu, w którym należy złożyć deklarację, będziesz nieobecny w firmie z powodu negocjacji z klien-tem w innym mieście. W takiej sytuacji pełnomocnik będzie mógł podpisać deklarację w Twoim imieniu i złożyć ją w terminie.

Od udzielonego pełnomocnictwa należy wnieść na rachunek bankowy urzędu gminy (urzędu miasta) opłatę skarbową w kwocie 17 zł.

Wzór 30. Pełnomocnictwo do podpisywania deklaracji

Jacek Pluciński Zakopane, 18 listopada 2019 r.ul. Potok 1834-500 ZakopaneNIP 581-134-59-78

Naczelnik Urzędu Skarbowegow Zakopanem

ul. Szymony 1434-500 Zakopane

PEŁNOMOCNICtWO DO PODPISyWANIA DEKLARACJI

Ja, niżej podpisany Jacek Pluciński, PESEL 65051814518, zamieszkały w Zakopanem, przy ulicy Potok 18, ustanawiam pełnomocnika w osobie Ewy Nowak, legitymującej się dowodem osobistym nr AKJ 132298, wydanym przez Prezydenta Miasta Zakopane.

Na podstawie art. 80a § 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.) upoważniam pełnomocnika do podpisywania w moim imieniu deklaracji podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku dochodowego od osób fizycznych.

Jacek Pluciński Ewa NowakPodpis mocodawcy Podpis pełnomocnika

W załączeniu :1. Potwierdzenie wniesienia opłaty skarbowej



Innym pismem w sprawach podatkowych jest wniosek o stwierdzenie nadpłaty (wzór Wzór 31). Do jego złożenia będziesz zobowiązany w sytuacji, gdy:• w zeznaniu podatkowym (deklaracji) wykażesz nienależne zobowiązanie podatkowe

i wpłacisz podatek wynikający z tego zobowiązania;• w zeznaniu podatkowym (deklaracji) wykażesz zobowiązanie podatkowe w wysokości

większej od należnej i wpłacisz podatek wynikający z tego zobowiązania;• w zeznaniu podatkowym (deklaracji) wykażesz nadpłatę w wysokości mniejszej od

należnej; • nie mając obowiązku składania zeznania podatkowego (deklaracji), dokonasz wpłaty

podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej.

18.4 FaksFaks to potoczna nazwa dokumentu (wzór Wzór 32 na str. strona 298) przekazywanego za pośred-nictwem urządzenia o tej same nazwie, wykorzystującego sieć telefoniczną lub internet do przesyłania czarno-białych dokumentów, takich jak różnego rodzaju pisma, wykresy, rysunki, plany itp.

Za pośrednictwem faksu przesyła się dokumenty, które powinny błyskawicznie dotrzeć do kontrahenta, np. zamówienia, oferty czy potwierdzenia dokonania wpłaty. Chociaż czę-sto zdarza się tak, że oryginały dokumentów po wysłaniu ich faksem są również wysyłane pocztą tradycyjną lub za pośrednictwem kuriera. Obecnie, w związku z powszechnym wykorzystaniem e-maili stosowanie faksu jest dużo rzadsze, ale nadal ma miejsce w wielu instytucjach.

Faks charakteryzuje się charakterystycznym układem graficznym, w którym występują następujące elementy stałe:

1. nagłówek – np. słowo „Faks” umieszczone na środku u góry arkusza;2. rubryka „Do:” („Dla:”, „Odbiorca:”), w której wpisuje się nazwę instytucji lub imię

i nazwisko odbiorcy faksu;3. rubryka „Numer faksu odbiorcy:”;4. rubryka „Od:” („Nadawca:”), w której podajemy nazwisko lub nazwę firmy nadającej faks;5. rubryka „Numer faksu nadawcy:” – na ten numer odbiorca może wysłać faksem od-

powiedź do nadawcy;6. rubryka „Data:”, w której wpisuje się datę wysłania wiadomości;7. rubryka „Liczba stron:”, w której podaje się liczbę przesyłanych faksem stron dokumentu

wraz z informacją, czy strona tytułowa została wliczona do tej liczby;8. puste miejsce z nagłówkiem „Komentarze:” – w tym miejscu wpisywany jest komentarz

do przesyłanych dokumentów, a jeżeli przesyłana jest tylko sama strona tytułowa, w tym miejscu wpisywana jest treść przesyłanej informacji;

9. pola przeznaczone do wpisania informacji dodatkowych, np. czy sprawa jest pilna, czy adresat powinien na nią odpowiedzieć lub czy faks jest przesyłany jedynie do wia-domości adresata.



Wzór 31. Wniosek o stwierdzenie nadpłaty

Restauracja „Burza smaków” sp. z o.o. Świdnica, 28 sierpnia 2019 r.ul. Bajeczna 18 58-100 ŚwidnicaNIP 521-104-39-48 Naczelnik Urzędu Skarbowego w Świdnicy ul. Skłodowskiej-Curie 1–3 58-100 Świdnica

Wniosek o stwierdzenie nadpłaty

Na podstawie art. 75 § 2 Ustawy z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.) Restauracja „Burza smaków” sp. z o.o. wnosi o stwierdzenie nadpłaty w podatku od towarów i usług za lipiec 2019 r. w kwocie 1500 zł. Kwotę nadpłaty proszę przekazać na rachunek bankowy Restauracji „Burza smaków” sp. z o.o. nr 10 3317 5872 2109 5656 5678 2345, prowadzony przez Bank Beta SA.

Uzasadnienie

Nadpłata powstała w związku z błędem w sumowaniu podatku naliczonego za lipiec 2019 r. Błąd ten został popełniony przez nowo zatrudnionego pracownika działu księgowości. Pracownik ten przy sporządzaniu deklaracji VAT-7 za lipiec 2019 r. nie uwzględnił zapisów zawartych na pierwszej stronie rejestru nabyć, a jedynie zapisy ze strony drugiej.

Wobec powyższego podatek od towarów i usług za lipiec 2019 r. został zapłacony w kwocie 20 500 zł, czyli o 1500 zł wyższej niż należna, która wynosi 19 000 zł, co wynika z załączonej skorygowanej deklaracji VAT-7 za lipiec 2019 r.

Z poważaniem

Główna Księgowa Prezes Zarządu Beata Kozłowska Jan Główka Beata Kozłowska Jan Główka

Załącznik:1. Skorygowana deklaracja VAT-7 za lipiec 2019 r.

297Faks


Wzór 32. Strona tytułowa faksu

WyDAWNICtWO EKONOMIK – J. MUSIAŁKIEWICZul. Zwierzyniecka 7/1, 00-719 Warszawatel./faks 22 840-19-25www.ekonomik.biz.pl

19 sierpnia 2019 r.Faks

DO: Mateusz Kordek OD: Jacek Musiałkiewicz

DRUKARNIA PRINT SA LICZBA STRON: 3 (łącznie ze stroną tytułową)

FAKS: 48 768-21-44 FAKS: 22 840-19-25

TELEFON: 48 766-12-21 TELEFON: 22 840-18- 58

KOMENtARZE:

Szanowny Panie,

w załączeniu przesyłam podpisany przeze mnie egzemplarz umowy na druk podręcznika „Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej”.

Jednocześnie chciałbym Pana poinformować, że dzisiaj wszystkie pliki potrzebne do druku ww. podręcznika zostały zapisane na Waszym serwerze.

Bardzo proszę o sprawdzenie poprawności wszystkich plików – w sytuacji, gdyby jakieś pliki wymagały ponownego zapisania, proszę o poinformowanie mnie o tym telefonicznie (mój nr 661-966-201). Ponieważ wydrukowanie tej książki do końca sierpnia jest dla mnie sprawą priorytetową, mogą Państwo dzwonić do mnie w tej sprawie o każdej porze.

Jeżeli wszystkie pliki są poprawnie zapisane, bardzo proszę o przygotowanie ozalidów książki – gdy będą gotowe proszę o poinformowanie mnie o tym telefonicznie. Zostaną one odebrane z siedziby Waszej drukarni przez pracownika Wydawnictwa „Ekonomik”.

Z poważaniemJacek Musiałkiewicz

Pilne

Przejrzyj

Odpowiedz

Do wiadomości

o

i

u

y

t

r

e

w

q



18.5 e-mail

e-mail jako forma korespondencjiE-mail (z ang. electronic mail – poczta elektroniczna) to w języku polskim potoczne określenie wiadomości wysyłanej za pośrednictwem internetu. Każdy użytkownik poczty elektronicznej ma niepowtarzalny adres e-mailowy. Pierwsza część adresu (przed znakiem „@”) jest to nazwa użytkownika, natomiast druga część (po „@”) stanowi oznaczenie domeny internetowej.

W korespondencji służbowej adresy internetowe składają się najczęściej z imienia i na-zwiska lub inicjałów użytkownika poczty oraz nazwy przedsiębiorstwa lub urzędu, który dana osoba reprezentuje (np. [email protected]). W korespondencji służbowej nie należy korzystać z dziwnych i niepoważnych adresów zawierających w nazwie pseudonim arty-styczny czy przezwisko (np. [email protected], [email protected]), ponieważ nie wzbudza to zaufania wśród odbiorców i jest to oznaką braku profesjonalizmu. Pomimo że w trakcie pisania e-maila nigdzie nie wpisuje się swojego adresu, zostaje on wstawiony automatycznie przez program do obsługi poczty elektronicznej i jest on widoczny dla osoby otrzymującej e-mail w polu „Od:”.

Jak zapewne dobrze wiesz, e-mail dociera do adresata w momencie wysłania go przez nadawcę. Ważne jest, aby na e-mail przysłany w sprawach firmy w miarę możliwości szybko odpowiedzieć – najlepiej tego samego dnia lub w dniu następnym. Wysyłając e-maile związane z prowadzoną przez Ciebie firmą, stosuj się do prostej zasady: „sprawdź, zanim wyślesz”. Unikniesz dzięki temu wielu błędów popełnianych z powodu pośpiechu. Wystarczy bowiem jeden niefortunny ruch ręki i omyłkowe wciśnięcie nie tego klawisza, a wiadomość, której nie zamierzałeś jeszcze wysyłać, jest już na serwerze odbiorcy. Dobrym rozwiązaniem, które pozwoli na uniknięcie tego typu sytuacji, jest wpisywanie adresu e-mail odbiorcy dopiero wtedy, gdy treść listu została skończona, sprawdzona i poprawiona.

elementy e-mailaKażdy e-mail sporządzany jest w oknie (wzór Wzór 33), które zawiera pewne stałe elementy (pola), charakterystyczne dla korespondencji prowadzonej za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Wzór 33. Okno wykorzystywane do sporządzania e-maili

t

re

wq

299E-mail


1. Pole „Do:” (angielskie „TO:”) jest przeznaczone do wpisania adresu e-mail odbiorcy – adres ten można wpisać z klawiatury lub wybrać z książki adresowej141.

2. Pole „DW:” (do wiadomości, ang. „CC:”) przeznaczone jest do wpisania adresów osób, do wiadomości których przesyłany jest dany e-mail. Adresy wpisane w polach „Do:” i „DW:” są widoczne dla wszystkich osób, które otrzymują ten e-mail – należy mieć tego świadomość, zwłaszcza w sytuacji, gdy wysyłasz tego samego e-maila do wielu osób, które się nie znają (np. w przypadku wysyłania oferty do wszystkich klientów firmy). W takiej sytuacji lepiej jest nie wpisywać adresów w pola „Do:” i „DW:”, lecz w pole „UDW:”, o którym mowa będzie poniżej.

3. Pole „UDW:” (ukryte do wiadomości, ang. „BCC:”) powinno być wykorzystywane w sy-tuacji, gdy ten sam e-mail jest wysyłany do wielu osób, które się nie znają i nie byłyby zachwycone tym, że ich adres e-mail jest udostępniany innym. Wpisane w to pole adresy odbiorców e-maila nie są widoczne dla osób, które tego e-maila otrzymały.

4. Pole „Temat:” (ang. „Subject:”) przeznaczone jest do krótkiego (w kilku słowach), rzeczowego określenia sprawy, której dotyczy e-mail. Temat powinien być zrozumiały i adekwatny do treści – powinien być streszczeniem wiadomości. Temat e-maila jest bardzo ważnym elementem korespondencji, ponieważ decyduje o tym, czy wiadomość zostanie przez adresata odczytana od razu, przeniesiona do archiwum, czy usunięta bez czytania. Wiadomość bez tematu jest wyrazem braku szacunku dla adresata i może być potraktowana jako spam142 lub jako wiadomość zawierającą wirusa. Wiele osób kasuje takie wiadomości bez ich czytania.

W sytuacji gdy piszemy e-mail do firmy posiadającej tylko jeden adres e-mail, z którego korzystają wszyscy pracownicy, w polu „Temat:” można wpisać, dla kogo list jest przeznaczony (np. „Jan Kowalski” lub „List dla Jana Kowalskiego”).

W pole „Temat:” można nic nie wpisywać jedynie wtedy, gdy list stanowi odpowiedź lub kontynuację wymiany e-maili (list – odpowiedź – list – odpowiedź). W takiej sytuacji w pole „Temat:” przed wpisanym przez nadawcę e-maila tematem wstawiane są automa-tycznie litery „RE:” (pochodzące od angielskiego czasownika respond – odpowiadać).PrzykładPierwszy e-mail od osoby A. Temat: Druk podręcznika do podstaw przedsiębiorczości

Odpowiedź osoby B. Temat: RE: Druk podręcznika do podstaw przedsiębiorczości

Odpowiedź osoby A. Temat: RE: RE: Druk podręcznika do podstaw przedsiębiorczości

5. Część przeznaczona na wpisanie treści e-maila – tutaj wpisywana jest treść e-maila.

141 Książka adresowa (elektroniczny spis kontaktów, skorowidz elektroniczny) stanowi najczęściej ele-ment programu do obsługi poczty elektronicznej, pozwalający na gromadzenie danych różnych osób, łącznie z ich adresem e-mail. Chcąc wysłać e-mail do osoby, której dane znajdują się w książce adresowej, wystarczy ją wskazać, a adres zostanie automatycznie wpisany w pole „Do:”. Książkę adresową można wykorzystać również do wysyłania korespondencji seryjnej.

142 Spamem są wszystkie niechciane lub niepotrzebne wiadomości elektroniczne, zwykle wysyłane masowo – do wielu użytkowników za pośrednictwem poczty elektronicznej. E-maile ze spamem zawierają najczęściej treści reklamowe lub tzw. internetowe „łańcuszki szczęścia”, które mogą zrobić w komputerze spore spustoszenie, jeżeli zawierają wirusy. Najlepszą formą reakcji na tego rodzaju przesyłki jest oznaczenie wiadomości – bez jej otwierania – jako spam i usunięcie jej ze skrzynki odbiorczej. Taką możliwość daje właściwie każdy program pocztowy. W przyszłości listy od tak ozna-czonego nadawcy nie będą docierały do skrzynki odbiorczej, ale od razu do folderu oznaczonego jako „Wiadomości-śmieci” lub „Spam”.



Zasady sporządzania służbowych e-mailiForma e-maila służbowego zbliżona jest do tradycyjnej korespondencji, jednak ze względu na czasy, w jakich powstała, oraz szybkość przekazu informacji list elektroniczny jest pismem nieco mniej sformalizowanym. W przeciwieństwie do korespondencji tradycyjnej podczas pisania e-maili nie musisz umieszczać w nich daty, ponieważ zarówno data, jak i godzina wysłania listu są wstawiane automatycznie. W treści listu elektronicznego nie umieszcza się również nazwy firmy ani stanowiska, na którym odbiorca pracuje, ponieważ adres e-mail jest najczęściej adresem osobistym, indywidualnym i gwarantuje, że e-mail trafi dokładnie do adresata.

Dość często stosowaną praktyką przy wysyłaniu e-maili jest żądanie potwierdzeń dotyczą-cych wysłanych e-maili: potwierdzenia dostarczenia wiadomości oraz potwierdzenia odczytu wiadomości. Potwierdzenie dostarczenia wiadomości informuje nadawcę o dostarczeniu e-maila do skrzynki pocztowej adresata, ale nie mówi, czy adresat widział tę wiadomość lub czy ją przeczytał. Potwierdzenie odczytu wiadomości informuje, że wiadomość została otwarta przez adresata. Jednak niektóre programy do obsługi e-maili nie posiadają tych opcji, a niektóre pozwalają adresatowi na odrzucanie wysyłania potwierdzeń (czyli od de-cyzji adresata zależy, czy potwierdzenie zostanie wysłane, czy nie). Potwierdzeń nie należy stosować do wszystkich wysyłanych e-maili, a jedynie do tych, dla których istotne są data i godzina otrzymania e-maila przez adresata lub potwierdzenie, że adresat otrzymał e-mail. Z opcji tych pod żadnym pozorem nie można korzystać przy wysłaniu życzeń czy gratulacji.

Programy pocztowe umożliwiają również oznaczenie listów klauzulą „Wysoki priorytet” (w główce wiadomości symbol „!”). Z tej funkcji także należy korzystać rozważnie i rzadko, po-nieważ częste sygnowanie e-maili „priorytetem” spowoduje, że określenie to straci znaczenie.

Podczas pisania e-maili należy, podobnie jak w korespondencji tradycyjnej, zadbać o staranność wypowiedzi oraz stosować się do zasad netykiety, czyli zasad wypracowanych przez społeczność internetową. Należy m.in.:• stosować powitania, podziękowania, pozdrowienia, pożegnania i wszelkie zwroty grzecz-

nościowe;• stosować się do zasad składni, ortografii i interpunkcji, używać znaków diakrytycznych

dla oznaczenia polskich głosek (ć, ś, ź, ż, ą, ę itd.);• nie nadużywać skrótów i skrótowców;• stosować pisownię wielką literą przy zapisie nagłówków typu: „Szanowna Pani”, „Sza-

nowny Panie Prezesie”, „Panie Dyrektorze” oraz przy zapisie form grzecznościowych typu: „Pani”, „Państwa”, „Wam”;

• unikać w korespondencji służbowej stosowania emotikonów, tj. skrótów zbudowanych ze znaków przestankowych, a symbolizujących emocje, np. ;), :-D, :-/.

• nie pisać treści e-maili wielkimi literami, ponieważ według zasad netykiety używanie wielkich liter oznacza krzyk;

• rozpocząć służbowy e-mail powitaniem lub zwrotem grzecznościowym. W stosunku do osób nieznanych lub osób, z którymi kontakty są bardzo oficjalne, powinien to być zwrot typu: „Szanowna Pani”, „Panie Prezesie”, „Szanowna Pani Dyrektor”. W stosunku do współpracowników lub do osób, które dobrze znamy, można zastosować zwrot: „Pani Beato”, „Panie Grzegorzu”, „Drogi Jacku”. Wiele osób używa zwrotu powitalnego „Witam”, który jednak nie jest zalecany przez językoznawców. Niektórzy wręcz uważają, że stosowanie go jest w złym tonie, dlatego lepiej jest rozpocząć e-mail od zwrotu „Dzień dobry” lub „Dobry wieczór”;

• postawić przecinek po powitaniu (zwrocie grzecznościowym, zwrocie powitalnym), a kolejne zdanie rozpoczynać od nowego wiersza małą literą;

301E-mail


• stosować blokowy układ pisma, czyli wszystkie elementy wyrównać do lewego marginesu;• nie pisać zbyt długich e-maili, ponieważ czytanie tekstów na monitorze komputera jest

dość męczące – e-maile, których nie widać w całości na monitorze, zniechęcają do czytania;• zakończyć e-mail jednym ze zwrotów pożegnalnych znanych z korespondencji trady-

cyjnej: „Z poważaniem”, „Łączę wyrazy szacunku”, „Z wyrazami szacunku”;• nie wypada kończyć korespondencji służbowej pożegnaniami typu: „Całuski”, „Buziaczki”,

„Pozdro” czy „Nara”;• unikać w e-mailach do osób nieznanych lub słabo znanych zwrotów w rodzaju „Pozdra-

wiam”, „Pozdrawiam serdecznie” – ich używanie zalecane jest jedynie w korespondencji prywatnej albo w korespondencji służbowej z bliskimi współpracownikami lub bardzo dobrze znanymi osobami;

• podpisać się pod służbowym e-mailem pełnym imieniem i nazwiskiem oraz dodać informację o zajmowanym w firmie stanowisku lub pełnionej funkcji – dobrym roz-wiązaniem jest stworzenie w programie pocztowym tzw. wizytówki, automatycznie dodawanej do każdego wysyłanego e-maila, która oprócz ww. informacji zawiera także często nazwę i adres firmy, telefony kontaktowe, adres strony www i NIP.

Rodzaje e-mailiPocztą elektroniczną można wysyłać dwa podstawowe rodzaje e-maili: teksty zawierające właściwy opis sprawy lub listy mające charakter pism przewodnich do załączonego pliku (np. dokumentu, rysunku, mapy, zdjęcia). Jeżeli list zawiera załącznik, należy krótko poinfor-mować o tym adresata, aby nie przeoczył tego faktu. Nie należy wysyłać e-maili służbowych zawierających tylko załączniki – należy poprzedzić je choćby jednym zdaniem wprowadzenia.

Wzór 34. E-mail o charakterze listu przewodniego

Projekt umowy

Szanowni Państwo,

w załączeniu przesyłam projekt umowy ze swoimi uwagami (naniosłem je czerwoną czcionką). Uwagi merytoryczne dotyczą jedynie zapisów § 3 i § 5. W innych częściach umowy dokonałem jedynie drobnych zmian edytorskich.

Z wyrazami szacunkuJacek Musiałkiewicz

[email protected]



Wzór 35. E-mail zawierający właściwy opis sprawy

Wezwanie do zwrotu książek

Panie Kazimierzu,

uprzejmie informuję, że kończy się nakład wydanej w 2018 r. książki „Zarys przedsiębiorczości. Podręcznik” (ISBN 978-83-7449-098-6). W związku z tym chciałbym Pana prosić o zwrócenie wszystkich niesprzedanych przez Waszą księgarnię egzemplarzy tej książki.

Zgodnie z warunkami współpracy książki powinny być zwrócone do siedziby Wydawnictwa „Ekonomik” w Warszawie przy ul. Zwierzynieckiej 7/1 w ciągu 14 dni roboczych od daty wysłania wezwania do zwrotu książek. Jeżeli książki z numerem ISBN 978-83-7449-098-6 nie zostaną przez Was zwrócone w ciągu 14 dni od daty otrzymania tego e-maila, stracicie Państwo prawo do ich zwrotu w przyszłości.

Jednocześnie chciałbym poinformować, że 15 października 2019 r. do sprzedaży trafi nowe wydanie tej książki (2019 r.).

Z poważaniem Jacek Musiałkiewicz

[email protected]

18.6 SMS-y w sprawach służbowychKrótkie wiadomości w sprawach służbowych mogą być wysyłane przy wykorzystaniu te-lefonów komórkowych jako SMS-y (ang. Short Message Service). Podstawowa zasada, jaką należy się kierować używając SMS-ów, jest taka, że korzystamy z nich wtedy, gdy rozmowa jest niemożliwa. Lepszym rozwiązaniem jest zwykle wykonanie tradycyjnego połączenia.

W SMS-ach, podobnie jak w e-mailach, nie zaleca się pisania ich wielkimi literami, ponieważ oznacza to krzyk, podniesiony głos. Natomiast podobnie jak w listach i pismach oficjalnych, dla podkreślenia szacunku dla adresata wielkimi literami należy rozpoczynać sformułowania typu „Szanowny Panie”, „Panu”, „Wasz” itp. Treść SMS-a powinna być zwięzła i konkretna (powinna zmieścić się w 160 znakach).

Przykład

Szanowny Panie,

podpisany egzemplarz umowy wysłałem dzisiaj tradycyjną pocztą.

Z poważaniem


Wydawnictwo Ekonomik

303SMS-y w sprawach służbowych


Należy unikać dzielenia na kilka SMS-ów treści, jaką chcemy przekazać. Pisząc SMS-a w języku polskim, należy używać liter z polskimi znakami diakrytycznymi (z kreskami i ogonkami). Pod tekstem SMS-a należy podać swoje imię i nazwisko oraz nazwę firmy – bo nie każdy zidentyfikuje nadawcę SMS-a po numerze telefonu. Przed wysłaniem SMS-a należy go przeczytać, ponieważ wiele telefonów komórkowych jest wyposażonych w funkcję, która po wpisaniu kilku pierwszych liter jakiegoś słowa podpowiada piszącemu najczęściej używane wyrazy zaczynające się od tych liter – czasami osoba pisząca SMS-a przypadkowo akceptuje takie słowo, co prowadzi do całkowitej zmiany treści wiadomości. W SMS-ach służbowych nie wypada używać emotikonów, o których była już mowa przy okazji wysyłania e-maili, tak więc nawet ten sposób „ożywienia” treści nie wchodzi w grę.

Podobnie jak w przypadku rozmów telefonicznych, SMS-ów nie powinno się wysyłać przed godziną 9.00 rano i po 21.00, a do osób, z którymi pozostajemy w formalnych relacjach, nawet po 20.00. Zwyczajowo nie powinno się też wysyłać SMS-ów w godzinach obiadowych lub jeśli znamy zwyczaje osoby, do której wysyłamy wiadomość – w porach, w których mo-żemy przeszkadzać jej w odpoczynku.

Odbieranie i odpisywanie na SMS-y także rządzi się swoimi prawami. Podczas ofi-cjalnych spotkań, zebrań czy rozmów nie powinno się w ogóle czytać, odbierać i wysyłać wiadomości, ponieważ świadczy to o braku kultury i lekceważeniu innych osób. Nie ma nic bardziej irytującego niż osoba, która uważa, że zachowuje się dyskretnie i pod stołem pisze odpowiedź na otrzymanego SMS-a. Również podczas służbowych obiadów czy kola-cji, wyjść do teatru czy kina nie powinno się zakłócać spokoju innych używaniem telefonu komórkowego. Najlepszym rozwiązaniem jest wtedy wyłączenie aparatu.


1. Co to jest pismo przewodnie?

2. Wyjaśnij, co to jest oferta.

3. Jak długo obowiązuje oferta złożona podczas rozmowy telefonicznej?

4. Jaka jest różnica między ofertą a listem reklamowym?

5. Na czym polega stosowanie języka korzyści?

6. W jaki sposób możesz ustalić, który urząd zajmuje się określoną sprawą administracyjną?

7. Jakie działania możesz podjąć, jeżeli otrzymasz decyzję administracyjną, z którą się nie zgadasz?

8. Opisz różnice, jakie dostrzegasz między e-mailami wysyłanymi prywatnie a służbowo.

9. Opisz różnice, jakie dostrzegasz między SMS-ami wysyłanymi prywatnie a służbowo.



PRAWO A DZIAŁALNOŚć GOSPODARCZA

19.1 Pojęcie prawaProwadząc działalność gospodarczą, praktycznie każdego dnia będziesz miał do czynienia z prawem – zakres spraw regulowanych przez prawo jest bardzo szeroki i obejmuje niemal wszystkie dziedziny życia. Jedną z tych dziedzin jest prowadzenie działalności gospodarczej. Prawo zawiera zbiór norm postępowania, które określają m.in., co jest dozwolone, a co za-bronione przy prowadzeniu działalności gospodarczej, oraz jakie prawa i jakie obowiązki ma każdy przedsiębiorca.

! Prawo* obejmuje wszystkie wydane lub usankcjonowane przez państwo normy postępowania, powszechnie obowiązujące na jego terytorium, których przestrzeganie jest zagwarantowane przymusem państwowym.

* Prawo w znaczeniu przedstawionym w tej definicji jest określane jako prawo przedmiotowe albo prawo w znaczeniu przedmiotowym. Prawo może oznaczać również uprawnienia, jakie na podstawie obowiązujących przepisów prawnych przysługują określonym osobom (np. przy-sługujące pracownikowi prawo do otrzymania wynagrodzenia). Prawo użyte w tym znaczeniu jest określane jako prawo podmiotowe albo prawo w znaczeniu podmiotowym.

19.2 Podstawowe zasady prawaJako przedsiębiorca musisz mieć świadomość, że nieznajomość prawa szkodzi – jest to jedna z podstawowych zasad prawa, wywodząca się jeszcze z prawa rzymskiego.PrzykładJan Nowak, prowadzący firmę budowlaną, zwrócił się do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o rozłożenie na raty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w związku z tym, że firma, na rzecz której wykonywał usługi, nie zapłaciła mu za nie. Z takim samym wnioskiem zwrócił się do tego samego naczelnika urzędu skarbowego Krzysztof Kruk, również prowadzący firmę budow-laną, któremu nie zapłaciła za usługi ta sama firma co w przypadku Jana Nowaka. Dla obu wniosków naczelnik urzędu skarbowego wydał decyzję odmowną, czyli nie zgodził się na rozłożenie na raty zaliczek na podatek dochodowy.

Jan Nowak znał prawo podatkowe i od decyzji naczelnika urzędu skarbowego odwołał się do dyrektora izby skarbowej. Jego odwołanie zostało uwzględnione i zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych, jaką miał zapłacić, została mu rozłożona na raty. Krzysztof Kruk nie znał prawa podatko-wego i nie wiedział o tym, że może odwołać się od decyzji naczelnika urzędu skarbowego. Dlatego nie podejmował on już żadnych działań z tym związanych, a wszystkie posiadane środki finansowe przeznaczył na zapłacenie zaliczki na podatek, co spowodowało, że nie miał już środków na bieżącą działalność i w konsekwencji tego zlikwidował firmę.

19


Ten przykład w prosty sposób pokazuje, jak bardzo może szkodzić nieznajomość prawa. Inna z podstawowych zasad prawa mówi, że istnieje domniemanie powszechnej znajomości prawa. Zgodnie z tą zasadą każdy powinien znać obowiązujące go prawo i każdy ponosi pełną odpowiedzialność za skutki swojego postępowania, bez względu na to, czy znał prawo, czy nie. Skutki postępowania niezgodnego z przepisami prawa mogą spowodować odpowie-dzialność karną, cywilną, administracyjną lub wynikającą z prawa pracy.PrzykładBeata Wójcik po wielu latach pobytu w USA wróciła do Polski i zaczęła prowadzić restaurację. Re-stauracja ta spełniała wszystkie wymogi sanitarne, jednak Beata Wójcik nie wiedziała, że wszyscy pracownicy mający bezpośredni kontakt z żywnością muszą posiadać książeczki badań dla celów sanitarno-epidemiologicznych. Podczas kontroli sanitarnej przeprowadzonej w restauracji Beata Wójcik została ukarana za to niedopatrzenie karą grzywny. Gdy próbowała tłumaczyć, że nie zna tej normy prawnej i że w USA nie było takich wymagań, otrzymała odpowiedź, że nieznajomość prawa nikogo nie usprawiedliwia i każdy ponosi pełną odpowiedzialność za swoje postępowanie.

19.3 Źródła prawaMam nadzieję, że przedstawione wcześniej przykłady, a także zdarzenia, jakie obserwowałeś lub o jakich słyszałeś, przekonały Cię, że znajomość prawa przyda Ci się w życiu – nie tylko w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Każdy człowiek czerpie informacje dotyczące obowiązującego prawa z różnych źródeł, takich jak internet, telewizja, prasa, radio, rozmowy ze znajomymi. Źródła te wpływają na upowszechnienie znajomości obowiązującego prawa w społeczeństwie, jednak żadne z nich nie ma charakteru urzędowego (oficjalnego). Oficjalny charakter mają jedynie tzw. źródła powszechnie obowiązującego prawa, ponieważ tylko w nich mogą być zamieszczane powszechnie obowiązujące normy prawne.

Źródła powszechnie obowiązującego prawa (nazywane również aktami normatywnymi, aktami prawodawczymi, aktami prawotwórczymi) mogą obowiązywać na całym terytorium Polski lub tylko na jego wyodrębnionej części. Akty normatywne obowiązujące tylko na wy-odrębnionej części terytorium Polski, tj. na całości lub części obszaru gminy, powiatu lub województwa, są nazywane źródłami prawa miejscowego.

Akty normatywne obowiązujące na całym terytorium Polski nie mają specjalnego okre-ślenia – mówi się o nich jako o źródłach prawa lub źródłach powszechnie obowiązującego prawa. Należą tu: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy, umowy międzynarodowe i rozporządzenia, a od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej źródłem prawa polskiego jest również prawo stanowione przez Unię Europejską143. Konstytucja jest najważ-niejszym aktem normatywnym – normy prawne zawarte w innych aktach normatywnych muszą być zgodne z normami prawnymi zawartymi w Konstytucji.Przykład1. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa jest źródłem powszechnie obowiązują-

cego prawa na całym terytorium Polski.

2. Uchwała Nr XVIII/136/2012 Rady Gminy w Liwie z dnia 27 listopada 2012 r. w sprawie określenia wysokości stawek podatku od nieruchomości jest źródłem prawa miejscowego, obowiązującego na obszarze gminy Liw (czyli na obszarze działania rady gminy, która tę uchwałę ustanowiła).

143 Zgodnie z art. 91 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo ustanowione przez Unię Europejską jest bezpośrednio stosowane w Polsce. W przypadku kolizji norm prawnych zawartych w prawie ustano-wionym przez Unię Europejską z normami zawartymi w ustawach pierwszeństwo mają normy unijne.

306 Rozdział 19. Prawo a działalność gospodarcza


Warunkiem wejścia w życie aktów normatywnych jest ich ogłoszenie. Akty norma-tywne są ogłaszane w formie dokumentu elektronicznego w specjalnych czasopismach przeznaczonych tylko do tego, zwanych dziennikami urzędowymi. Ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe – dzięki temu adresaci norm prawnych mają możliwość poznania ich treści. Dzienniki urzędowe są wydawane w po-staci elektronicznej (www.dziennikiurzedowe.gov.pl) i dla każdego z nich prowadzona jest strona internetowa. W Polsce dziennikami urzędowymi są:• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.) – wydawany przez Prezesa Rady

Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji (www.dziennikustaw.gov.pl);• Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” (M.P.) – wyda-

wany przez Prezesa Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji (www.monitorpolski.gov.pl);

• dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej – wydawane przez ministrów kierujących tymi działami (np. Dziennik Urzędowy Ministra Finansów);

• dzienniki urzędowe urzędów centralnych – wydawane przez kierowników urzędów centralnych (np. Dziennik Urzędowy Głównego Urzędu Statystycznego);

• wojewódzkie dzienniki urzędowe – wydawane przez wojewodów (są w nich publikowane akty normatywne stanowiące źródła prawa miejscowego).Dzienniki urzędowe są wydawane z zachowaniem kolejności pozycji w danym roku

kalendarzowym144. Dniem ogłoszenia aktu normatywnego jest dzień, w którym został on opublikowany w postaci elektronicznej na stronie internetowej dziennika urzędowego, w którym go zamieszczono. Jeżeli ktoś nie ma możliwości zapoznania się z aktami nor-matywnymi (np. z powodu braku dostępu do internetu), może zwrócić się w tej sprawie do urzędu miasta lub gminy. Urzędy te w godzinach pracy mają obowiązek umożliwienia dostępu do aktów normatywnych.

PrzykładJeżeli masz odszukać jakiś przepis w Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa i wiesz, że ustawa ta jest opublikowana w Dzienniku Ustaw z 2018 r. w pozycji 800, to informacja o miejscu publikacji tej ustawy będzie zapisana w następujący sposób: Dz.U. z 2018 r., poz. 800 lub Dz.U.2018.800 – zapisy te są z reguły umieszczone w nawiasie.

Aby odszukać tę ustawę, powinieneś wejść na stronę internetową www.dziennikiurzedowe.gov.pl → Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej polskiej → wyszUkiwanie, a następnie w polu „Typ dziennika” wybrać Dziennik Ustaw, w polu „Rok” wpisać 2018, a w polu „Pozycja aktu” wpisać 800. Po naciśnięciu przycisku „Szukaj” na dole pojawi się wiersz z wynikami wyszukiwania:

Typ aktu Tytuł Format

Obwieszczenie o tekście jednolitym ustawy

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 marca 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Ordynacja podatkowa

.pdf (1018,4 kB)

Po kliknięciu na tytuł otworzy się plik PDF, zawierający tekst ustawy.

144 Do 31 grudnia 2011 r. dzienniki urzędowe były wydawane w formie papierowej. W dziennikach tych w każdym roku kalendarzowym była zachowana kolejność numerów, pozycji oraz stron, np. Dz.U. z 2001 r. nr 28, poz. 301. Od 2012 r. dzienniki urzędowe nie są już numerowane – tak więc obecnie do odszukania aktu normatywnego potrzebna jest informacja o tytule dziennika urzędowego, w którym został on opublikowany, oraz o roczniku i pozycji. W przypadku aktów normatywnych, które zostały opublikowane do 31 grudnia 2011 r., potrzebna jest informacja o tytule dziennika urzędowego, w którym został on opublikowany, oraz o roczniku, numerze dziennika w ramach roku i pozycji.

307Źródła prawa


Wyszukiwarka aktów normatywnych pozwala na ich szukanie również według innych kryteriów, np. według tytułu aktu normatywnego lub słów zawartych w jego treści.

Zapewne zdziwiło Cię, dlaczego tytuł ustawy zawiera jeszcze dodatkowe słowa „Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 marca 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu…”. Taki zapis oznacza, że po uchwaleniu i wejściu w życie tej ustawy w 1997 r. wielokrotnie dokonywano w niej zmian (nowelizacji)145. Dlatego w celu ułatwienia posługiwania się ustawą co jakiś czas wydawane są teksty jednolite ustaw i innych aktów normatywnych. Jednolity tekst zawiera tekst podstawowy aktu normatywnego, zaktualizowany o wszystkie wprowadzone do niego zmiany. Tekst jednolity jest ogłaszany w formie obwieszczenia na tej samej stronie internetowej, na której ogłaszano tekst podstawowy (np. jeżeli tekst ustawy był opublikowany na stronie www.dziennikustaw.gov.pl, to obwieszczenie zawierające tekst jednolity też zostanie ogłoszone na tej samej stronie internetowej).

Gdyby co jakiś czas nie ogłaszano tekstów jednolitych aktów normatywnych, to chcąc np. skorzystać z ustawy w aktualnym brzmieniu, musiałbyś posiadać dziennik ustaw, w którym opublikowano ją po raz pierwszy, oraz każdy z dzienników ustaw, w którym opublikowana była każda ze zmian do ustawy (zmiany do ustawy mogą być wprowadzone tylko na mocy ustawy i muszą być opublikowane w taki sam sposób jak ustawa).

Mam nadzieję, że teraz przy pomocy wyszukiwarki dzienników ustaw będziesz umiał znaleźć potrzebny Ci akt normatywny. Jednak abyś w pełni umiał z niego skorzystać, po-trzebna Ci jest jeszcze znajomość zasad budowy aktów normatywnych oraz zasad oznaczania poszczególnych ich elementów.

Podstawową jednostką redakcyjną aktu normatywnego jest artykuł. Artykuł powinien obejmować każdą samodzielną myśl. Artykuły oznacza się skrótem „art.” i cyfrą arabską z kropką, z zachowaniem ciągłości numeracji artykułów w obrębie całej ustawy. Jeżeli istnieje konieczność powołania się na zapis aktu normatywnego zawarty w artykule, należy używać skrótu „art.” bez względu na liczbę i przypadek oraz cyfry arabskiej bez kropki.

Ustępy są stosowane wówczas, gdy istnieje konieczność podziału zapisu zawartego w artykule na mniejsze jednostki. Ustępy oznacza się skrótem „ust.” i cyfrą arabską z krop-ką. Kolejność numerowania ustępów w ramach każdego artykułu zaczyna się od jedności.

Zapisy zawarte w artykułach mogą być dzielone nie tylko na ustępy, lecz również na paragrafy, które są oznaczane symbolem „§” i występującą po nim cyfrą arabską. Przy po-woływaniu się na zapisy zawarte w określonym ustępie ustawy należy używać skrótu „ust.” bez względu na liczbę i przypadek oraz cyfry arabskiej bez kropki, a przy powoływaniu się na zapisy zawarte w paragrafie należy używać symbolu § oraz cyfry arabskiej bez kropki.

Jeżeli w obrębie jednego artykułu lub ustępu ustawy dokonywane jest wyliczenie, stosuje się punkty. Punkty oznacza się cyframi arabskimi z nawiasem z prawej strony, np. „2)”. Kolej-ność numerowania punktów w ramach każdego artykułu czy ustępu zaczyna się od jedności. Przy powoływaniu się na zapis zawarty w określonym punkcie używa się skrótu „pkt” oraz cyfry arabskiej bez nawiasu.

W razie potrzeby można również wyodrębnić w ramach punktu kolejny szczebel jednostek redakcyjnych, które noszą nazwę liter. Litery oznacza się małymi kolejnymi literami alfabetu z nawiasem z prawej strony, np. „a)”. Jeżeli istnieje konieczność powołania się na zapis aktu normatywnego zawarty w literze, wówczas używany jest skrót „lit.” i litera bez nawiasu.

145 O tym, że w ustawie dokonywano zmian, świadczy skrót „z późn. zm.”, zapisywany przy podawaniu informacji o miejscu publikacji ustawy. Skrót ten oznacza: „z późniejszymi zmianami” i może występować również przy informacji o miejscu publikacji tekstu jednolitego (np. Ustawa Ordynacja podatkowa, tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.). Oznacza to, że po opublikowaniu tekstu jednolitego były dokonywane zmiany w ustawie.



Kolejny poziom wyliczania stosowany w ramach liter jest nazywany tiret i oznacza się go symbolem „–”. Przy powoływaniu się na zapisy zawarte w określonym tiret należy używać słowa „tiret” i wyrażonego słownie numeru porządkowego tego tiret.

PrzykładJeżeli ktoś poinformuje Cię, że zapis dotyczący interesującej Cię kwestii znajduje się w artykule czte-rysta drugim z dwójką w indeksie, ustępie drugim, literze b kodeksu spółek handlowych – to mając tekst tego kodeksu, będziesz umiał odszukać w nim art. 4022 ust. 2 lit. b), który brzmi:

Art. 4022. Ogłoszenie o walnym zgromadzeniu spółki publicznej powinno zawierać co najmniej: (…)

2) precyzyjny opis procedur dotyczących uczestniczenia w walnym zgromadzeniu i wykonywania prawa głosu, w szczególności informacje o: (…)

b) prawie akcjonariusza do zgłaszania projektów uchwał dotyczących spraw wprowadzonych do porządku obrad walnego zgromadzenia lub spraw, które mają zostać wprowadzone do po-rządku obrad przed terminem walnego zgromadzenia (…).

Powyżej zaprezentowano podział zapisów zawartych w artykułach na mniejsze jednostki redakcyjne. Istnieje również zjawisko grupowania poszczególnych artykułów w jednostki wyższego stopnia, którymi są: rozdziały, działy, tytuły, księgi i części (księgi i części wystę-pują jedynie w ustawach określanych jako kodeks). W wyjątkowych sytuacjach możliwe jest wprowadzenie oddziału, który jest jednostką niższego rzędu niż rozdział (podział rozdzia-łów na oddziały występuje bardzo rzadko). Rozdziały i ewentualnie oddziały numeruje się liczbami arabskimi, a jednostki wyższego szczebla liczbami rzymskimi.

Nazwa jednostki redakcyjnej wyższego szczebla niż artykuł składa się z wyrazu okre-ślającego daną jednostkę (np. część lub księga) wraz z cyfrą porządkową oraz ze zwięzłego określenia zawartych w niej przepisów prawnych (np. „Dział II. Postępowanie przed sądami pierwszej instancji”). Oczywiście nie w każdej ustawie muszą występować wszystkie jednostki służące systematyzacji artykułów – jednostki wyższego stopnia można stosować w sytuacji, gdy wcześniej użyto jednostki niższego stopnia, np. można zastosować działy w sytuacji, gdy co najmniej w obrębie jednego z nich wyróżniono rozdziały.

19.4 Systematyka prawa

Podział prawa na gałęzieWszystkie normy prawne zawarte w aktach normatywnych można podzielić na mniejsze zbiory, które są powiązane podobnym przedmiotem regulowanych stosunków prawnych (np. normy prawne dotyczące stosunku pracy). Poprzez takie uporządkowanie norm praw-nych dokonywany jest ich podział na gałęzie prawa.

! Gałąź prawa obejmuje zespół norm regulujących stosunki prawne w ramach jednej wyodręb-nionej dziedziny życia społecznego.

Poniżej omówiony będzie jeden z najprostszych stosowanych w Polsce podziałów prawa na gałęzie. W jego ramach wyróżnia się: prawo konstytucyjne (państwowe), prawo cywilne, prawo rodzinne i opiekuńcze (czasami jest ono łączone w jedną gałąź z prawem cywilnym), prawo pracy, prawo administracyjne oraz prawo karne. Charakterystykę tych gałęzi prawa przedstawiono w tabeli Tabela 49 na str. strona 310.

309Systematyka prawa


Tabela 49. Gałęzie prawa i ich charakterystyka

Gałąź prawa Charakterystyka

Prawo konstytucyjne

Obejmuje zespół norm prawnych dotyczących zasad ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa. Normy prawa konstytucyjnego regulują podstawowe prawa i obowiązki obywateli, określają strukturę organów państwowych i samorządowych oraz ich kompetencje i wzajemne zależności.

Prawo cywilneReguluje stosunki prawne o charakterze majątkowym i niektóre stosunki prawne o charakterze osobistym między równorzędnymi podmiotami.

Prawo rodzinne i opiekuńcze

Obejmuje normy prawne regulujące osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki prawne z zakresu opieki i kurateli.

Prawo pracy i ubez-pieczeń społecznych

Obejmuje normy prawne odnoszące się do stosunków prawnych, jakie powstają między pracownikiem a pracodawcą na tle świadczonej pracy oraz w związku z ubezpieczeniami społecznymi.

Prawo administracyjne

Obejmuje przepisy odnoszące się do struktury organów administracji, przepisy regulujące tok działania tych organów oraz przepisy odnoszące się do sposobu załatwiania poszczególnych rodzajów spraw administracyjnych.

Prawo karneNormy prawne zawarte w tej gałęzi prawa określają, jakie czyny są przestępstwami, a jakie wykrocze-niami, oraz jakie kary poniesie ich sprawca. Ponadto w tej gałęzi prawa zawarte są zasady odpowie-dzialności karnej.

Gałęzie prawa wyodrębnione w ramach tego podziału nazywane są podstawowymi gałęziami prawa. Każda z podstawowych gałęzi prawa obejmuje jedną dziedzinę życia społecznego i stosuje podobną metodę regulacji prawnej146.

Jedna gałąź prawa obejmuje tysiące norm prawnych. W ramach każdej gałęzi stworzone są definicje pojęć, zasady prawa i instytucje prawne. Zasady prawa są to normy prawne nadrzędne wobec innych norm danej gałęzi prawa. Wskazują one, w jaki sposób należy tworzyć, stosować i interpretować pozostałe normy w ramach danej gałęzi prawa.PrzykładJedną z zasad prawa jest zasada nadrzędności prawa pracy. Zgodnie z tą zasadą postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Zasada ta została zapisana w art. 9 § 2 ko-deksu pracy: „Postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych”.

W ramach poszczególnych gałęzi prawa mogą występować instytucje prawne, czyli grupy (podzbiory) norm prawnych, które regulują typowe, a jednocześnie ważne dla tej gałęzi stosunki prawne.Przykład1. Umowa o pracę jest instytucją prawną w prawie pracy.

2. Małżeństwo jest instytucją prawną funkcjonującą w prawie rodzinnym i opiekuńczym.

3. Księgi wieczyste są instytucją prawną w ramach prawa cywilnego.

146 Metoda regulacji prawnej wyraża się m.in. relacją, jaka zachodzi między podmiotami stosunków prawnych w ramach danej gałęzi prawa (np. w prawie cywilnym i rodzinnym jest to relacja równorzędności, a w prawie administracyjnym relacja nierównorzędności podmiotów stosunku prawnego).



Inne podziały prawaDo przedstawionego powyżej podziału prawa literatura prawnicza odwołuje się najczęściej. Nie jest to jednak jedyny podział, z jakim możesz się spotkać. Przykładowo, na wyższych uczelniach kryteria podziału prawa mają charakter dydaktyczny. Dla osób zajmujących się zawodowo określoną dziedziną ważne są z kolei wszystkie normy prawne, które dotyczą tej właśnie sfery działalności. Dlatego wyodrębnia się np. prawo bankowe, prawo oświatowe, prawo finansowe, prawo gospodarcze czy prawo lotnicze. Czasami z zespołu norm prawnych wyodrębnia się te normy, których zadaniem jest ochrona istotnych wartości (np. ochrona danych osobowych, ochrona własności intelektualnej). Tak wyodrębnione części prawa nazywane są funkcjonalnymi gałęziami prawa i zawierają normy prawne pochodzące z różnych podstawowych gałęzi prawa, np. z prawa cywilnego, prawa administracyjnego, prawa pracy i prawa karnego.

19.5 Poszczególne gałęzie prawa a działalność gospodarczaO niemal wszystkich wymienionych powyżej gałęziach prawa, czy to podstawowych, czy funk-cjonalnych, była już mowa w tym podręczniku. Z norm prawa konstytucyjnego wynika między innymi zasada swobody działalności gospodarczej – podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, a zgodnie z art. 22 Konstytucji RP ograniczenie tej wolności może być wprowadzone jedynie na mocy ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

O zastosowaniu prawa cywilnego w prowadzeniu działalności gospodarczej mowa była chyba w każdym rozdziale tego podręcznika. Normy prawa cywilnego odnoszą się m.in. do własności oraz zobowiązań, które powstają w wyniku zawierania umów z innymi przedsiębiorcami lub klientami. Podstawowy akt normatywny dotyczący prawa cywilnego – kodeks cywilny – zawiera normy prawne dotyczące wielu rodzajów umów (np. umowy sprzedaży, umowy-zlecenia, umowy o dzieło). Umowy, które są wymienione w kodeksie cywilnym, są to tzw. umowy nazwane147. Oprócz nich występują również umowy nienazwane (np. umowa franczyzy), charakteryzujące się tym, że ich treść nie jest przewidziana w żad-nym akcie normatywnym i jest kształtowana przez strony umowy, oraz umowy mieszane, które stanowią kombinację różnych umów nazwanych i mogą również zawierać elementy umów nienazwanych.

W prowadzeniu działalności gospodarczej mają zastosowanie również normy prawa rodzinnego i opiekuńczego, ponieważ regulują one m.in. wspólność majątkową między małżonkami (wspólność ustawową) oraz małżeńskie umowy majątkowe (intercyzę). Małżeń-skie umowy majątkowe są dosyć często zawierane między małżonkami w sytuacji, gdy jedno z nich prowadzi działalność gospodarczą.

Prawo pracy to kolejna z gałęzi prawa, której rola dla przedsiębiorców jest ogromna. Normy prawa pracy regulują stosunki prawne, jakie powstają między pracownikiem a pra-codawcą w związku ze świadczeniem przez pracownika pracy na rzecz pracodawcy.

Jako przedsiębiorcą wiele spraw związanych z prowadzeniem firmy będziesz załatwiał w różnych urzędach, czyli będziesz miał do czynienia z normami prawa administracyjne-

147 Normy prawne dotyczące poszczególnych umów, zawarte w kodeksie cywilnym, są to normy prawne względnie obowiązujące. Adresaci tych norm prawnych, a więc strony umów, mogą przyjąć w zawartej umowie zapisy w brzmieniu określonym w kodeksie cywilnym, ale nie mają takiego obowiązku – mogą oni ukształtować relacje między sobą w odmienny sposób, uzgodniony między sobą – zgodnie z zasadą swobody umów.

311Poszczególne gałęzie prawa a działalność gospodarcza


go, które regulują stosunki prawne powstające między organami administracji publicznej a innymi podmiotami (m.in. przedsiębiorcami).

Normy prawa karnego również często odnoszą się do osób prowadzących działalność gospodarczą, ponieważ każdy właściciel firmy może występować w postępowaniu karnym w roli pokrzywdzonego, świadka, podejrzanego, oskarżonego a nawet skazanego.

Powyżej przedstawione zostały powiązania między podstawowymi gałęziami prawa a działalnością gospodarczą, ale występują one również między funkcjonalnymi gałęziami prawa a działalnością gospodarczą. Normy prawa gospodarczego omawiane były wielo-krotnie w tym podręczniku – regulują one stosunki społeczne, jakie powstają w związku z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej, od zagadnień związanych z wyborem formy organizacyjno-prawnej działalności gospodarczej, przez jej rejestrację, sytuacje występujące w trakcie jej prowadzenia, aż po likwidację.

Również o normach prawa finansowego, którego działami jest prawo podatkowe i pra-wo bankowe, wielokrotnie była mowa. Każdy przedsiębiorca musi przecież płacić podatki w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz korzysta z usług banków.

W rozdziale poświęconym lokalowi, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza, poruszane były zagadnienia dotyczące oprogramowania komputerowego oraz odtwarzania mu-zyki w lokalu firmy – a m.in. tymi zagadnieniami zajmuje się prawo autorskie, będące działem prawa własności intelektualnej. Prawo własności intelektualnej reguluje również zagadnienia związane z ochroną znaku firmowego (towarowego), o czym była mowa w rozdziale 4.

Nie były natomiast omawiane jeszcze w podręczniku zagadnienia ochrony danych osobo-wych, a ponieważ prawo w zakresie ochrony danych osobowych nakłada na przedsiębiorców liczne obowiązki – zostaną one omówione poniżej.

19.6 Ochrona danych osobowychW ostatnich latach w wyniku rozwoju technik informatycznych gromadzenie i przetwarza-nie danych osobowych staje się coraz łatwiejsze i coraz powszechniejsze. Z drugiej strony ludzie mają coraz większą świadomość swojej prywatności i z coraz większą ostrożnością udostępniają swoje dane osobowe innym. Zjawiska te doprowadziły do tego, że powstały akty normatywne regulujące ochronę danych osobowych. Normy prawne dotyczące ochrony danych osobowych zawarte są m.in. w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, rozporządzeniu Unii Europejskiej i w ustawie.

Najważniejszym źródłem prawa w zakresie ochrony danych osobowych jest Rozporzą-dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobod-nego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)148. Rozporządzenie to weszło w życie 25 maja 2018 r. i jest częścią krajowych systemów prawnych we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych stanowi uzupełnienie prze-pisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) i pozwala na ich skuteczne stosowanie w Polsce.

! Dane osobowe są to wszelkie informacje o zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osobie fizycznej.

148 Rozporządzenie w Polsce jest określane jako RODO (rozporządzenie o danych osobowych), a po an-gielsku jako GDPR (General Data Protection Regulation).



Danymi osobowymi nie są informacje o osobach prawnych lub jednostkach organizacyj-nych. Zidentyfikowana osoba fizyczna to konkretny człowiek, którego tożsamość jest znana.

Osoba fizyczna możliwa do zidentyfikowania to człowiek, którego tożsamość można poznać przy pomocy posiadanych środków.

Przykład Informacja Ekonomik sp. z o.o. nie zostanie zaliczona do danych osobowych, ponieważ jest to infor-macja o osobie prawnej.

Informacja Jan Nowak – Prezes Zarządu Ekonomik sp. z o.o. zostanie zaliczona do danych osobowych, ponieważ jest to informacja o zidentyfikowanej osobie fizycznej.

Informacja o numerze telefonu Jana Nowaka zostanie zaliczona do danych osobowych, jeżeli przy użyciu posiadanych środków możemy ustalić tożsamość Jana Nowaka. Czyli jeżeli jego numer jest zapisany jako kontakt w naszym telefonie, to przy użyciu telefonu (posiadanych środków) możemy ustalić tożsamość Jana Nowaka.

Czasami tożsamość właściciela telefonu można ustalić innymi sposobami, np. za pomocą wyszukiwarki internetowej lub bazy danych kontrahentów. W każdym z opisanych przypadków numer telefonu zostanie zaliczony do danych osobowych.

Jeżeli natomiast przy użyciu posiadanych środków nie da się ustalić tożsamości właściciela numeru, to informacja o numerze telefonu nie stanowi danych osobowych.

Dane osobowe dzielą się na zwykłe oraz należące do szczególnych kategorii. Do szcze-gólnych kategorii należą:• informacje ujawniające pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przeko-

nania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych; • dane genetyczne i dane biometryczne przetwarzane w celu jednoznacznego zidentyfi-

kowania osoby fizycznej; • dane dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej osoby fizycznej.

Pozostałe dane osobowe, które nie należą do żadnej z ww. grup, zalicza się do danych osobowych zwykłych.

Przetwarzanie danych osobowych oznacza jakiekolwiek operacje, które są na nich wy-konywane w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany. Do operacji tych zaliczamy m.in. zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, modyfikowanie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie, łączenie, ograniczanie, usuwanie lub niszczenie danych osobowych.

Przetwarzanie danych osobowych zaliczanych do szczególnych kategorii jest możliwe tylko wtedy, gdy spełniony jest jeden z warunków wymienionych w ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych (np. otrzymanie zgody od osoby, której dane mają być przetwarzane).

Do przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych zobowiązane są podmioty, które te dane przetwarzają: przedsiębiorcy lub organy publiczne prowadzące działalność na te-renie Unii Europejskiej lub oferujące na jej terytorium towary i usługi (nawet nieodpłatnie).

Podmioty zobowiązane do przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych dzielą się na administratorów i podmioty przetwarzające.

Administrator to osoba fizyczna, osoba prawna, organ publiczny, inna jednostka lub inny podmiot, który samodzielnie lub wspólnie z innymi ustala cele i sposoby prze-twarzania danych osobowych (czyli ustala, po co i w jaki sposób są one przetwarzane). Administrator może przetwarzać dane osobowe samodzielnie albo powierzyć tę czynność podmiotowi przetwarzającemu.

Podmiot przetwarzający to osoba fizyczna, osoba prawna, organ publiczny, inna jednost-ka lub inny podmiot, który przetwarza dane osobowe w imieniu administratora na podstawie zawartej z nim umowy.

313Ochrona danych osobowych


PrzykładSpółka z o.o. ASO jest administratorem danych osobowych swoich pracowników oraz klientów. Jeżeli między spółką i biurem rachunkowym zostanie podpisana umowa na świadczenie usług księgowych i kadrowo-płacowych, to biuro rachunkowe będzie podmiotem przetwarzającym dane o pracownikach i klientach spółki, ale ich administratorem nadal pozostanie spółka.

Przepisy o ochronie danych osobowych nie mają zastosowania jedynie w przypadkach wyraźnie wskazanych w ich treści, np. wtedy, gdy:• dane osobowe są przetwarzane przez osoby fizyczne dla celów osobistych, niezwiązanych

z działalnością gospodarczą (np. przechowywanie danych adresowych czy korespondencji prowadzonej z grupą znajomych);

• dane osobowe są przetwarzane w ramach działalności nieobjętej prawem Unii Euro-pejskiej (np. dane osobowe przetwarzane w związku z bezpieczeństwem narodowym);

• dane osobowe są przetwarzane w związku z działalnością właściwych organów pu-blicznych wykonywaną w celu zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych lub wykonywania kar.Ogólne rozporządzenie o ochronie danych zawiera zapisy ustanawiające zasady prze-

twarzania danych. Podmioty, które przetwarzają dane osobowe, powinny przestrzegać wszystkich zasad – naruszenie choćby jednej z nich powoduje, że przetwarzanie danych osobowych jest niezgodne z obowiązującymi przepisami.

Tabela 50. Zasady przetwarzania danych i ich charakterystyka

Nazwa zasady Charakterystyka

Zasada zgodności z prawem, przejrzystości i rzetelności

Dane osobowe muszą być przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i w sposób przejrzysty dla osoby, której dotyczą.

Zasada ograniczenia celu przetwarzania

Dane osobowe powinny być przetwarzane tylko w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnio-nych celach.

Zasada minimalizacji danych

Podmiot, który przetwarza dane osobowe, musi ograniczyć ich ilość oraz rodzaj – powinien on przetwarzać tylko takie dane, które są niezbędne do realizacji celu przetwarzania danych. Zgodnie z tą zasadą nie można gromadzić danych, które kiedyś mogą się przydać.

Zasada prawidłowości danych

Dane osobowe muszą być prawidłowe i w razie potrzeby uaktualniane. Dane osobowe, które są nieprawidłowe, powinny być usunięte lub sprostowane. Podmiot przetwarzający dane osobowe powinien opracować rozwiązania techniczne i organizacyjne, które pozwolą na korygowanie nieprawidłowych lub nieaktualnych danych.

Zasada ograniczenia przechowywania danych

Dane osobowe powinny być przechowywane przez okres nie dłuższy, niż jest to niezbędne do ce-lów, do których dane te są przetwarzane.

Zasada integralności i poufności

Dane osobowe muszą być przetwarzane w sposób zapewniający ich odpowiednie bezpieczeństwo, w tym ochronę przed niedozwolonym lub niezgodnym z prawem przetwarzaniem oraz przypadko-wą utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem.

Zasada rozliczalnościAdministrator jest odpowiedzialny za przestrzeganie wszystkich ww. zasad i musi być w stanie wykazać ich przestrzeganie (rozliczyć się z ich przestrzegania).

W ogólnym rozporządzeniu o ochronie danych osobowych duża część przepisów reguluje prawa osób fizycznych, których dane są przetwarzane. Najważniejsze z tych praw zostały omówione i scharakteryzowane poniżej.



1. Prawo dostępu do danych. Każda osoba ma prawo do uzyskania od administratora informacji, czy jej dane są przetwarzane, a jeżeli są – to w jakim zakresie. Ponadto osoba, której dane są przetwarzane, może żądać od administratora kopii danych zgro-madzonych na jej temat.

2. Prawo do sprostowania danych. Każda osoba może żądać od administratora sprosto-wania danych, które jej dotyczą – jeśli są one nieprawidłowe lub niekompletne.

3. Prawo do bycia zapomnianym. Osoby, których dane są przetwarzane, mają prawo do ich usunięcia, czyli tzw. „prawo do bycia zapomnianym”. W przepisach są również przewidziane sytuacje, w których osoby te nie mogą skorzystać z prawa do usunięcia danych osobowych na swój temat. Przykład 20 sierpnia 2018 r. sklep internetowy sprzedał Janowi Nowakowi zamówione przez niego towary i wystawił fakturę dokumentującą tę sprzedaż. 20 września 2018 r. Jan Nowak zwrócił się do sklepu internetowego z żądaniem usunięcia jego danych osobowych. Sklep nie będzie mógł spełnić tego żądania natychmiast, ale dopiero wtedy, gdy zgodnie z przepisami prawa podatkowego upłynie termin przechowywania faktury.

4. Prawo do ograniczenia przetwarzania danych. Jeżeli osoba fizyczna wystąpiła do ad-ministratora z żądaniem ograniczenia przetwarzania danych na jej temat, administra-tor powinien ograniczyć przetwarzanie danych dotyczących tej osoby jedynie do ich przechowywania. Z żądaniem tym można wystąpić do administratora jedynie w ściśle określonych w rozporządzeniu sytuacjach (np. gdy dane osobowe nie są już potrzebne do celów, dla których zostały zgromadzone, ale nie można ich usunąć z uwagi na inne obowiązujące przepisy).

5. Prawo do przenoszenia danych. Jeśli osoba fizyczna zwróci się do administratora danych z prośbą dotyczącą przeniesienia jej danych, administrator ma obowiązek prze-kazać tej osobie komplet danych zgromadzonych na jej temat lub przesłać je innemu administratorowi w formie, która będzie możliwa do odczytania.

6. Prawo do bycia poinformowanym. Każdy ma prawo do informacji o tym, że jego dane są przetwarzane. Prawo to musi być zrealizowane przez każdego administratora bez żadnej aktywności ze strony osoby zainteresowanej. Informacje przekazywane przez administratora każdej osobie fizycznej, której dane są przez niego przetwarzane, są nazywane klauzulą informacyjną. Klauzula informacyjna powinna być sformułowana jasnym i prostym językiem i przekazana w sposób zwięzły, łatwo dostępny i zrozumiały. Zakres klauzuli informacyjnej został określony w rozporządzeniu i obejmuje on m.in. informacje o tożsamości administratora, jego dane kontaktowe, cel przetwarzania i okres przechowywania, informacje o prawach osób, których dane są przetwarzane, oraz informację o prawie wniesienia skargi do organu nadzorczego.

19.7 Przedsiębiorca w urzędzie i w sądzie

Przedsiębiorca w urzędzieZ prawem będziesz miał do czynienia wtedy, gdy będziesz chciał załatwić jakąś sprawę urzędo-wą (np. uzyskać decyzję o pozwoleniu na użytkowanie lokalu). Jeżeli w Twojej sprawie będzie toczyło się postępowanie administracyjne, będziesz określany jako strona postępowania. Zasady zachowania się strony w postępowaniu administracyjnym są określone w kodeksie postępowania administracyjnego. Zasady te obejmują zarówno prawa, jak i obowiązki – najważniejsze z nich zostały przedstawione w tabeli Tabela 51 na str. strona 316.

315Przedsiębiorca w urzędzie i w sądzie


Tabela 51. Prawa i obowiązki strony w postępowaniu administracyjnymP

RA

WA

• przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów;

• żądanie uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub żądanie wydania uwierzytelnionych odpisów z akt sprawy;

• uczestniczenie w rozprawie administracyjnej, w czasie której strona ma prawo do składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji i zarzutów oraz przedstawiania dowodów na ich poparcie;

• udział w oględzinach;

• zadawanie pytań świadkom, biegłym i innym stronom postępowania oraz składanie wyjaśnień.

OB

OW

IĄZ

KI • zawiadamianie organu administracji publicznej o każdej zmianie adresu, jeżeli w toku postępowania strona zmienia adres;

• zgłaszanie się na wezwanie organu administracji publicznej i obowiązek poddania się czynnościom związanym z prowa-dzonym postępowaniem (np. udział w przesłuchaniu);

• wnoszenie wymaganych opłat od niektórych czynności wykonywanych przez organy administracji publicznej, a także od złożonych dokumentów.

Przedsiębiorca w sądzie administracyjnymJako przedsiębiorca w sądzie administracyjnym możesz znaleźć się wtedy, gdy mimo rozpa-trzenia złożonego przez Ciebie odwołania od decyzji administracyjnej nadal będziesz nie-zadowolony z rozstrzygnięcia Twojej sprawy przez organ administracji publicznej. W takiej sytuacji będziesz mógł wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia otrzymania rozstrzygnięcia, np. od dnia otrzymania ostatecznej decyzji administracyjnej. Należy jednak podkreślić, że skargę do sądu admini-stracyjnego można wnieść dopiero po wyczerpaniu środków zaskarżenia przed organami administracji publicznej.

Skargi nie składa się bezpośrednio w sądzie administracyjnym, lecz wnosi się ją za po-średnictwem organu administracji publicznej, którego działanie lub bezczynność są przed-miotem skargi. Wniesienie skargi jest związane z poniesieniem kosztów sądowych, nazywa-nych wpisem. Wniesienie skargi do sądu administracyjnego nie powoduje automatycznego wstrzymania wykonania decyzji będącej przedmiotem skargi. Jednak organ administracji publicznej, który wydał zaskarżoną decyzję, może wstrzymać jej wykonanie z urzędu lub na wniosek strony (czyli Twój).

Po rozpoznaniu sprawy sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem. Wyrok może oddalić albo uwzględnić skargę. Zgodnie z zasadą dwuinstancyjności postępowania przed sądami ad-ministracyjnymi od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych przysługują środki odwoławcze. Środkami odwoławczymi są skarga kasacyjna i zażalenie. Skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego można wnieść od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie. Można ją wnieść w ciągu 30 dni od otrzymania odpisu orzeczenia wojewódzkiego sądu administra-cyjnego. Podstawą do wniesienia skargi mogą być tylko takie uchybienia wojewódzkiego sądu administracyjnego, które miały wpływ na treść rozstrzygnięcia podjętego przez ten sąd.

Należy podkreślić, że skarga kasacyjna może być sporządzona tylko przez podmioty, które w sposób profesjonalny zajmują się pomocą prawną, tj. przez adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego (w sprawach obowiązków podatkowych) oraz rzecznika patentowego (w sprawach własności przemysłowej). Naczelny Sąd Administracyjny może oddalić bądź uwzględnić skargę kasacyjną. Jeżeli skarga została uwzględniona, to zaskarżone orzeczenie zostaje uchylone w całości lub w części, a sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpo-znania sądowi, który wydał orzeczenie.



Przedsiębiorca w sądzie cywilnymPrzed sądem będziesz mógł znaleźć się nie tylko w związku ze sprawą administracyjną, ale również w związku ze sprawą cywilną. Sprawami cywilnymi są sprawy zakresu:• prawa cywilnego (np. sprawy o zapłacenie należności wynikających z dostarczonych

towarów, sprawy o odszkodowanie, ochronę dóbr osobistych, spadkowe, o naruszenie posiadania);

• prawa rodzinnego (np. sprawy o pozbawienie praw rodzicielskich, o alimenty, sprawy rozwodowe);

• prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (np. sprawy dotyczące niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, sprawy o wypłacenie zaległego wyna-grodzenia).Tryb rozpoznawania i rozstrzygania spraw cywilnych jest określany jako postępowanie

cywilne.

! Postępowanie cywilne (procedura cywilna, prawo procesowe cywilne) określa tryb postę-powania stron, sądów i innych organów przy rozpoznawaniu i rozstrzyganiu spraw z zakresu: prawa cywilnego, prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz innych – jeżeli w ustawach określono, że do ich rozstrzygania stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego.

Postępowanie cywilne może odbywać się w trybie nieprocesowym (tzw. postępowanie niesporne) lub procesowym.

Postępowanie niesporne występuje wówczas, gdy zadaniem sądu jest rozpoznanie sprawy, która nie jest przedmiotem sporu (np. stwierdzenie zasiedzenia, nabycie spadku, uznanie za zmarłego, ubezwłasnowolnienie). Postępowanie niesporne rozpoczyna złożenie przez zainteresowany podmiot wniosku o wszczęcie postępowania.

Postępowanie procesowe występuje wówczas, gdy między stronami istnieje spór i jed-na ze stron tego sporu wnosi pozew, czyli wniosek o rozstrzygnięcie tego sporu przez sąd. Strony w postępowaniu procesowym są określane jako powód i pozwany, a w postępowaniu nieprocesowym jako wnioskodawca i uczestnik postępowania. Zgłoszenie do sądu wniosku o przeprowadzenie procesu cywilnego i wydanie orzeczenia w oznaczonej sprawie jest okre-ślane jako wytoczenie powództwa lub powództwo. Podmiot, który wytacza powództwo, nazywany jest powodem, a podmiot, przeciwko któremu w wytoczonym powództwie jest skierowane żądanie powoda, jest określany jako pozwany.

Wytoczenie powództwa – pierwszy etap postępowania cywilnego – polega na złożeniu w sądzie pozwu (wzór Wzór 20 na str. strona 244), czyli pisma procesowego, które musi spełniać określone przepisami prawa wymagania. Wymagania te zostały określone nie tylko dla pozwu, ale również dla pozostałych pism procesowych, czyli wniosków i oświadczeń stron składanych poza rozprawą. Większość pism wnoszonych do sądu w postępowaniu cywilnym podlega opłacie. Jeżeli pismo procesowe nie spełnia warunków określonych przepisami prawa, sąd wzywa stronę, która je wniosła, do poprawienia lub uzupełnienia w terminie tygodnio-wym. Jeżeli w ciągu tygodnia pismo procesowe nie zostanie uzupełnione lub poprawione, jest ono zwracane i nie wywołuje żadnych skutków, jakie są wywoływane przez wniesienie pisma procesowego do sądu (np. przerwanie biegu przedawnienia).

Rozprawa w sprawach cywilnych ma na celu rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy. Od-bywa się ona w terminie wyznaczonym przez sąd w ten sposób, że najpierw powód, a potem pozwany zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz przedstawiają twierdzenia i dowody na ich poparcie. Dowody są to środki, które służą wykazaniu prawdziwości okoliczności istot-nych dla rozstrzygnięcia sprawy. Dowodami w procesie cywilnym są najczęściej dokumenty,



zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny i przesłuchania stron. Gdy po zamknięciu rozprawy sąd uzna, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona, wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

W niektórych sprawach, wyodrębnionych np. ze względu na niską wartość przedmiotu sporu lub na sposób udowodnienia przez powoda swoich roszczeń od pozwanego, postępo-wanie cywilne może przebiegać dużo szybciej niż zwykłe postępowanie cywilne – taki tryb postępowania jest określany jako: postępowanie nakazowe lub postępowanie upominawcze albo elektroniczne postępowanie upominawcze bądź jako postępowanie uproszczone.

Od wyroków sądów pierwszej instancji przysługuje apelacja, czyli środek odwoławczy. Apelacja jest rozpatrywana przez sąd drugiej instancji. Należy ją wnieść do sądu, który wydał zaskarżony wyrok. Podstawą wniesienia apelacji może być każda przyczyna, która wpłynęła, zdaniem strony wnoszącej apelację, na niekorzystny dla niej wyrok. W razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji może zmienić zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy lub w określonych przypadkach może uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia sądowi pierwszej instancji.

Od wyroków lub postanowień sądu drugiej instancji kończących postępowanie w sprawie można wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego – wnosi się ją za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie.

Przedsiębiorca w postępowaniu karnymJako przedsiębiorca możesz również być uczestnikiem postępowania karnego, czyli postępo-wania mającego doprowadzić do wykrycia i osądzenia sprawcy przestępstwa. W postępowaniu karnym obowiązuje zasada domniemania niewinności. Zgodnie z tą zasadą każdego człowieka uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. W postępowaniu karnym można mieć rolę: pokrzywdzonego, podejrzanego, świadka, oskarżonego lub skazanego. Poszczególne role zostały scharakteryzowane w tabeli Tabela 52.

Tabela 52. Role w procesie karnym i ich charakterystyka

Rola Charakterystyka

PokrzywdzonyOsoba, która została pokrzywdzona w wyniku popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, a więc doznała szkody osobistej (np. w postaci uszczerbku na zdrowiu) lub majątkowej.

ŚwiadekOsoba, która została wezwana przez organ prowadzący postępowanie w celu złożenia zeznań. Zeznania te są potrzebne do poprawnej oceny odpowiedzialności sprawcy.

PodejrzanyOsoba, przeciwko której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo bez wydania takiego postano-wienia postawiono jej zarzut popełnienia przestępstwa.

Oskarżony*Osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu, albo osoba, w sprawie której prokurator złożył wnio-sek o warunkowe umorzenie postępowania. Oskarżonemu w postępowaniu sądowym przysługują liczne prawa (np. prawo do obrony, w tym również prawo do korzystania z pomocy obrońcy).

Skazany**Osoba, wobec której rozpoczęło się i jest prowadzone karne postępowanie wykonawcze, którego przedmiotem jest zrealizowanie orzeczenia sądu. Wszelkie decyzje w stosunku do skazanego w trakcie wykonywania kary są wydawane lub kontrolowane przez sąd.

* W sprawach o wykroczenia osoba taka nazywana jest obwinionym.

** W sprawach o wykroczenia osoba taka nazywana jest ukaranym.



Proces karny rozpoczyna wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania przygo-towawczego, które jest prowadzone lub nadzorowane przez prokuratora, a wiele czynności w jego trakcie jest wykonywanych przez policję. W przypadku niektórych przestępstw ściganie sprawcy wymaga złożenia przez pokrzywdzonego wniosku, ale w większości spraw policja i prokurator prowadzą swoje działania z urzędu (bez względu na wolę pokrzywdzonego). Są też takie przestępstwa, które są ścigane z oskarżenia prywatnego149. W tym przypadku wszczęcie postępowania i ukaranie sprawcy będzie możliwe po przedstawieniu przez poszko-dowanego prywatnego aktu oskarżenia. Postępowanie przygotowawcze może zakończyć się na różne sposoby, np. umorzeniem postępowania lub przesłaniem aktu oskarżenia do sądu.

Po przesłaniu aktu oskarżenia do sądu rozpoczyna się drugie stadium procesu karnego, czyli postępowanie jurysdykcyjne (nazywane też postępowaniem głównym). W postępo-waniu przed sądem prokurator pełni rolę oskarżyciela publicznego, a osoba, która wniosła prywatny akt oskarżenia, pełni rolę oskarżyciela prywatnego. Zarówno oskarżyciel publiczny, jak i prywatny są stronami postępowania. Drugą stroną postępowania jest oskarżony. Stroną w postępowaniu karnym może być również oskarżyciel posiłkowy150 (w tym charakterze może występować pokrzywdzony, jeżeli sprawa dotyczy przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego). Strony postępowania mają prawo i jednocześnie obowiązek aktywnego udziału w postępowaniu przed sądem.

Postępowanie jurysdykcyjne polega na rozpoznaniu sprawy przez sąd i rozstrzygnięciu kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego. Sprawa jest rozpatrywana w czasie rozpraw sądu. Co do zasady rozprawy są jawne, ale w niektórych sprawach sąd może wyłączyć jawność rozprawy. Rozprawę prowadzi sędzia, który przewodniczy składowi orzekającemu. W czasie rozpraw sąd rozpoznaje sprawę np. przez wysłuchanie zeznań świadków, zapoznanie się z opiniami biegłych oraz dowodami rzeczowymi i dokumentami. Po rozpoznaniu sprawy sąd udziela głosu stronom (głos oskarżonego jest zawsze ostatni w kolejności). Następnie odbywa się tajna narada sądu, po której następuje ogłoszenie wyroku sądu pierwszej instancji. Od wyroku sądu pierwszej instancji każda ze stron może złożyć apelację, która jest środkiem odwoławczym. Wyrok sądu staje się prawomocny, jeżeli żadna ze stron nie wniesie apelacji bądź gdy sąd odwoławczy pomimo apelacji utrzyma w mocy wyrok sądu pierwszej instancji.

Od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie może zostać wniesiona kasacja. Nie jest ona zwykłym środkiem odwoławczym, ponieważ podstawą jej wniesienia mogą być jedynie uchybienia lub rażące naruszenia prawa. Kasację rozpatruje Sąd Najwyższy.

Trzecim stadium procesu karnego jest postępowanie wykonawcze, nazywane też sta-dium wykonawczym. W czasie tej części następuje wykonanie orzeczenia sądu dotyczące kar i środków karnych.

Dane osoby skazanej w postępowaniu karnym są wpisywane do Krajowego Rejestru Karnego. Wpis ten istnieje do czasu, aż nastąpi zatarcie skazania. Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, a wpis o skazaniu jest usuwany z Rejestru. Zatarcie skazania jest instytucją prawa karnego, która pozwala, aby człowiek skazany w procesie karnym nie nosił do końca życia piętna osoby skazanej.

149 W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego akt oskarżenia jest sporządzany przez poszkodowanego – jako tzw. prywatny akt oskarżenia, a w przypadku przestępstw ściganych na wniosek poszkodowanego akt oskarżenia jest sporządzany przez prokuratora, tak samo jak w przypadku przestępstw ściganych z urzędu.

150 Pokrzywdzony, który chce występować w postępowaniu przed sądem, musi złożyć przed rozpoczęciem przewodu sądowego oświadczenie, że będzie brał udział w postępowaniu przed sądem w charakterze oskar-życiela posiłkowego.




1. Wyjaśnij, dlaczego Twoim zdaniem nieznajomość prawa szkodzi.

2. Na czym polega domniemanie powszechnej znajomości prawa?

3. Odpowiedz, jakie jednostki redakcyjne aktów normatywnych są określane przy pomocy nastę-pujących symboli: „art.”, „§”, „5)”, „a)”.

4. Spośród wymienionych źródeł informacji prawnej wskaż te, które mają charakter urzędowy: „Rzecz-pospolita”, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, „Dziennik Prawa i Gospodarki”, podręcznik do przedmiotu elementy prawa, „Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski”.

5. Wymień i scharakteryzuj podstawowe gałęzie prawa oraz omów ich powiązania z prowadzeniem działalności gospodarczej.

6. Wyjaśnij, co to są dane osobowe i podaj kilka ich przykładów.

7. Wyjaśnij różnicę między administratorem a podmiotem przetwarzającym.

8. Na czym polega prawo do bycia zapomnianym?

9. W jakim terminie można wnieść skargę kasacyjną do wojewódzkiego sądu administracyjnego?

10. Co to jest postępowanie cywilne?

11. Wyjaśnij, kto to jest pokrzywdzony w procesie karnym.

12. Czy Twoim zdaniem instytucja zatarcia skazania jest słuszna?



PODEJMOWANIE I PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ€¦ · Podręcznik „Podejmowanie i...

Documents

Transcript of PODEJMOWANIE I PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ€¦ · Podręcznik „Podejmowanie i...