PochwałanaturyDomy z gliny

Tekst Małgorzata Kijak-Olechnicka

urt powrotu do naturalnych materiałów w budownic-twie zakłada stosowa-nie rozwiązań, które nie

wymagają nakładów energii na pro-dukcję. Są to stare, sprawdzone meto-dy zweryfikowane pod kątem przydat-ności w dzisiejszym świecie i przysto-sowane do obecnych potrzeb. Właściwości naturalnych materiałów i nowoczesna technologia ich obróbki umożliwiają wykonywanie budynków,

N

Domek z beli słomy. Zbudowała go grupa uczestników warsztatów w czasie dwóch dziesięciodniowych sesji. Ściany obustronnie pokryto tynkiem glinianym, dach tradycyjnym gontem, a poddasze wykończono od zewnątrz drewnem

fot. Piotr Kolesiński

fot. Paweł Sroczyński

Warsztaty Cohabitatu

Hanka Sienkiewicz mieszka w Łapiczach koło Krynek (województwo podlaskie) w domu zbudowanym w technologii bloczków gliny lekkiej przez wynajętą firmę. Opowiada: – Mieszkam w domu z gliny już od trzech lat. Wcześniej mieszkałam w tradycyjnym, budowanym z cegieł, potem w drewnianym. W każdym z nich panowała inna aura. Najlepiej czuję się w moim glinianym domu. Nie wiem, czy sprawia to odpowiednia wilgotność, czy po prostu glina emanuje dobrą energię. Mimo wielu trudności w trakcie budowy, ciągle jest jeszcze kilka problemów, które muszę rozwiązać. Teraz wiem, że należy uważnie dobierać firmę, której powierzymy proces budowy. Mieszkając w takim domu, trzeba pamiętać, że ściany gliniane pochłaniają promieniowanie, stąd duże problemy z możliwością odbioru telefonów komórkowych i Internetu. Dopiero po zamontowaniu wzmacniacza miałam możliwość kontaktu ze światem

fot. Małgorzata Kijak-Olechnicka

Dom w Łapiczach

OgniO- odporność Ściany z gliny i słomy lub drewna są odporne na ogień. Należy tylko stworzyć dosta-tecznie grubą i trwałą warstwę ochronną z gliny lub tynku wapiennego.

izOlacja termiczna i akustyczna Ściany z gliny i słomy mają niski współczynnik prze-nikania ciepła, a jedno-cześnie akumulują je, co powoduje zmniejszenie zapotrzebowania na ener-gię do ogrzewania. Stano-wią też bardzo dobrą izo-lację akustyczną budynku.

regulacja mikrOklimatu Ściany z gliny naturalnie wchłaniają i wyparowują wilgoć. Ta cecha spra-wia, że wewnątrz domu z gliny utrzymuje się stała wilgotność powie-trza na odpowiednim do życia poziomie.

DObra glina

wynosi 100 kg/m3. Jeżeli budulec zawie-ra materiały o dobrych parametrach izo-lacyjnych – słomę lub keramzyt – może być bardzo ciepły. Glina ciężka to mie-szanka gliny z piaskiem i niewielkim dodatkiem słomy lub trocin, a także sama ubijana glina. Jej ciężar wynosi powyżej 1 t/m3. Glina ma wysoki współ-czynnik przewodzenia ciepła, dlatego ściana w domu całorocznym wymaga izolacji termicznej.

Dostępne technologieBloczki (cegły) gliniane wykonuje się w prasach ręcznych lub hydraulicznych.

Dom mieszkalny z garażem oraz podpiwniczeniem w głównej części korpusu. Dębowa konstrukcja słupowo-belkowa jest łączona na kołki. Ściany samonośne wymurowano z bloczków z gliny lekkiej. W projekcie konsekwentnie podążano za tradycją: podmurówka z kamienia, małe okna z podzia-łami, dach kryty strzechą. Budynek jest w fazie wykończeń wewnętrznych, kończone są tynki gliniane, posadzki. Autor projektu: Pracownia Projektowa Joanna Kucharska-Kosatka, współautor: Paweł Sroczyński. Budowa była prowadzona systemem gospodarczym

Dom w Helence

fot. Joanna Kucharska-Kosatka

które spełniają współczesne wymaga-nia techniczne. Zwolennicy budowania z gliny, słomy i drewna argumentują, że materiały te nie zawierają toksycznych i szko-dliwych dla zdrowia substancji. Jeśli wykorzystamy materiał z najbliższej okolicy, obniżymy koszty transportu i ograniczymy emisję CO2 do środowi-ska. Materiały są mało przetworzone, do ich produkcji zużyto niewiele ener-gii, a odpady z budowy wracają do natu-ry, nie zanieczyszczając środowiska. Po zakończonej eksploatacji domu budulec może zostać przetworzony lub w krótkim czasie rozłoży się w ziemi.Budowanie w sposób naturalny przycią-ga zapaleńców. Funkcjonuje idea warsz-tatów, na których ludzie uczą się budo-wać domy z gliny. Rok temu w Łodzi odbyło się pierwsze w Polsce spotka-nie osób zainteresowanych budownic-twem naturalnym Cohabitat Gathering, na które przybyło 230 osób. W tym roku planowane jest ono na październik (www.cohabitat.net).Domów tego typu w Polsce powstaje ciągle mało (w tej chwili trwa ponad 20 budów). Jest to wciąż faza ekspery-mentalna, techniki przystosowuje się do współczesnego stylu życia. Każdy budynek to indywidualne rozwiązanie odpowiadające inwestorowi i powołane do życia zgodnie ze sztuką budowlaną przez architekta. To wymaga elastycz-nego podejścia do realizacji.

Glina lekka lub ciężka Glina może spajać słomę (i inne wypeł-niacze) lub ją otaczać w postaci tynku. Jeśli glinę wymieszamy z bardzo dużą ilością słomy lub innych wypełniaczy, na przykłd trocin, wiórów drewna, granulek keramzytu, powstanie tak zwana glina lekka. Ciężar takiej masy

Glinę miesza się z dużą ilością słomy, formuje i pozostawia do wysuszenia (bez wypalania). Z bloczków tych moż-na konstruować zewnętrzne i wewnętrz-ne ściany nośne, a także działowe oraz mury szachulcowe (tak zwany mur pru-ski). Muruje się je, używając zaprawy glinianej lub wapienno-glinianej. Stano-wią dobre podłoże (o wysokiej przyczep-ności) dla naturalnych tynków. Bloczki mogą zostać wytworzone na placu budo-wy lub kupione gotowe. Przykładowo jedna z firm produkuje cegły i bloczki z mieszanki słomy, trocin i gliny, o zawar-tości słomy nie większej niż 25%.

Glina, słoma, drewno to produkty naturalne, łatwo dostępne, tanie i przyjazne. Są wśród nas pasjonaci, którzy budują z nich domy. Ale nie przypominają one starych lepianek. Są to nowoczesne domy energooszczędne, a nawet pasywne.

111murator 10 2012110 murator 10 2012

budowa i remontbudowa i remont

Całoroczny dom mieszkalny w technologii kostek słomy powstawał metodą warsztatową. Na fundamencie wyniesionym ponad poziom gruntu ustawiono prefabrykowaną drewnianą konstrukcję słupowo-belkową. Ściana słomiana otacza szkielet w odległości 5 cm, jest to konstrukcja samonośna. Tak wypełniony szkielet domu zamknięto poziomymi i pionowymi stężeniami. Wewnątrz wykonano tynki gliniane i podłogi z drewna. Autorzy projektu: Mariusz Zatylny, Mariusz Swat, Damian Nowak, Paweł Sroczyński. Wykonawca: Organika Mateusz Szwagierczak – konstrukcja, Cohabitat Design & Build – słoma i tynki

fot. Mateusz Szw

agierczyk

fot. Paweł Sroczyński

Dom w Pędzewie

Ściany i dach z prefabrykowanych modułów drewnianych (2,5 x 2,5 m) wypełnionych kostkami sprasowanej słomy. Moduły przygotowano wcze-śniej w stodole i obłożono gliną. Po wyschnięciu zmontowano je w całość w ciągu jednego dnia. Elewację zrobiono z desek modrzewiowych, ścia-ny obłożono od wewnątrz tynkiem glinianym o dra-panej fakturze. Autor projektu: Karolina Szkapiak, SK-Architekci. Pracownia Architektoniczna. Wykonawca: Moritz Reichert, Dobry Dom

Dom letniskowy w Gajówce

fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert

fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert

fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert

fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert

fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert

Ta technika daje duże możliwości samo-dzielnego tworzenia dowolnych kształtów. Można w niej też wykonać wewnętrzne ściany akumulacyjne (nazywane czasem masą termiczną). Glina ma dobrą pojemność cieplną i dużą bezwładność. Ściana z niej może zimą pełnić funkcję akumula-tora ciepła słońca lub pieca i dogrze-wać pomieszczenie. Latem, schładzana wodą lub zimnym powietrzem, będzie stanowić radiator – obniżać temperatu-rę we wnętrzu. Technikę gliny układanej ręczne moż-na łączyć z innymi, na przykład słomia-nych beli. Jest bardzo trwała. Szacuje się, że w południowej Anglii jest około 50 tysięcy wciąż używanych budynków wykonanych w tej technice, a niektóre z nich stoją od kilkuset lat.

fot. Tomir Hayder

fot. Jacek Choma

Dom na Podkarpaciu

W iele osób obawia się ognia. Ale słoma w ścianie jest gęsto sprasowana i obu-

stronnie otynkowana, więc bezpośrednie zajęcie się ogniem nie jest możliwe. Badania testujące ognioodporność takiej ściany prowadzone w krajach Europy Zachodniej wykazały, że dopie-ro po 90 minutach ekspozycji na ogień ściana zaczyna dymić po drugiej stronie. Inni obawiają się myszy, szczególnie w domach zbudowanych w technice beli słomy. Ale myszy lubią żyć w „przestrzeniach pomiędzy”. Należy więc zabezpieczyć ścianę w dolnej części, by unie-możliwić im dostanie się do wnętrza przegrody, oraz tworzyć bariery, które nie pozwalają gryzo-niom wspinać się na ściany.

Małe „ale”

Glina ubijana w szalunkach (ang. ram-med earth). Mury wznosi się, zaczyna-jąc od skonstruowania drewnianego lub stalowego szalunku na fundamen-cie. Glinę układa się partiami w sza-lunku i ubija, najczęściej ręcznymi mło-tami pneumatycznymi. Po odpowied-nim zagęszczeniu warstwy układa się następną i ubija. I tak aż do uformowa-nia ściany pożądanej wysokości. Ścia-na z ubitej gliny (zwykle o grubości 30-60 cm) ma parametry cieplne zbli-żone do cegły pełnej, dlatego jako ścia-na zewnętrzna wymaga dodatkowego

ocieplenia. Ale może służyć jako wewnętrzna masa termiczna. Ziemia ubijana w szalunkach daje niezwykłe efekty estetyczne, które można podkre-ślić przez dodawanie pigmentów do poszczególnych warstw. Z tego powodu jest też rzadko tynkowana, choć czasem jest to niezbędne. Glina z drewnem (drzewoglina, ang. cordwood). Ściany nośne wznosi się z polan czy pieńków opałowych ukła-danych w poprzek muru i przekłada-nych masą gliniano-trocinową jako warstwą izolacji. Ściany mogą być

impregnowane lub pokrywane natu-ralnymi tynkami. Drewno sosnowe lub świerkowe stanowi około połowy obję-tości ściany. Na nieotynkowanej ele-wacji widoczne są charakterystycz-ne okrągłe (lub w kształcie fragmen-tów koła) przekroje pieńków. Ponad 250 starych domów z gliny połączonej z drewnem – o „zbrojeniu” z naprze-mianległych poziomych i ukośnych warstw polan, witek, prętów, gałązek odnalazł na Podlasiu dr Jarosław Szew-czyk, architekt i wykładowca Politech-niki Białostockiej. r

naturalnego. Są one w stanie przeno-sić obciążenia bez wspomagania słupa-mi drewnianymi. Do konstrukcji samo-nośnych stosuje się kostki o zwykłych wymiarach (ich ciężar objętościowy musi wynosić przynajmniej 90 kg/m3) i szersze – o grubości 70-120 cm. Wła-śnie takie bloki wykorzystuje szwajcar-ski projektant Werner Schmidt do reali-zacji swoich projektów utrzymanych w modernistycznej stylistyce (www.ate-lierwernerschmidt.ch/de). Glina układana ręcznie warstwami (ang. cob). W tej technice wykorzystu-je się dużo gliny i mało wypełniaczy. Rękami i stopami miesza się bryły zie-mi ze słomą i piaskiem i układa je na fundamentach. Mury o grubości około 60 cm nie wymagają konstrukcji nośnej. Pokrywa się je wapiennym tynkiem.

W ofercie jest kilka wymiarów: 25 x 12 x 6,5, 25 x 11,5 x 12, 25 x 17,5 x 12, 28,8 x 17,5 x 9 cm, a na zamówienie mogą zostać wykonane także formy o innych wymiarach.Monolityczna ściana z gliny lekkiej. Mieszanka gliny i słomy jest wykony-wana tak jak przy blokach, ale masę umieszcza się w rozbieralnym deskowa-niu i zagęszcza. Tej techniki używa się zazwyczaj do konstrukcji grubych ścian zewnętrznych, jednak może być tak-że stosowana do wznoszenia cieńszych ścian wewnętrznych. Do budowy ściany monolitycznej można także wykorzystać mieszankę gliny i dodatków innych niż słoma, takich jak keramzyt, trzcina, trociny czy odpady drewniane, jakie pozostają przy wyrębie lasu czy obróbce drewna w tartaku. Kostki słomy tynkowane gliną lub wapnem (słomobele, ang. strawbale). Konstrukcję nośną (tradycyjnie drew-nianą, słupowo-ryglową) wypełnia się sprasowanymi kostkami słomy o wy- miarach 45 x 49 x 80 cm i ciężarze obję-tościowym 80 kg/m3. Słoma zawiera powietrze, które jest dobrym izolatorem. Współczynnik przewodzenia ciepła U sprasowanej słomy wynosi 0,09 W/(m.K), co przy najczęściej stosowanej grubości ściany 45 cm daje współczynnik prze-nikania ciepła U = 0,12-0,13 W/(m².K) (porównywalny do 20 cm styropianu). To umożliwia wykorzystanie tej techni-ki w budownictwie pasywnym. Można też budować bez konstrukcji – ściana nośna jest z kostek słomy pokrytych kilkoma warstwami tynku

Grażyna i Krzysztof Kacperek budują w Jabłonnie pod Warszawą dom z kostek słomy. Opowiadają: – Podczas całego procesu budowania prze-bywanie w naszym domu jest przyjemnością. Pachnie drewnem, słomą i ziołami. Na pewnym etapie dom przypominał drewnianą stodołę, do której zwoziliśmy kostki słomy prosto od rolnika. Proces budowy jest pełen pozytywnej energii i twórczej radości. Wykonywanie naturalnych tynków we własnym domu to naprawdę wyjątkowe i niezwykłe doświadczenie. Glina jest miła w dotyku i bardzo plastyczna. Można w niej łatwo tworzyć półki i nisze. Tak zbudowane ściany latem dają przyjemny chłód, a zimą utrzymują ciepło. Dom zbudowany ze słomy i gliny ma w sobie zawsze to „coś” wyjątkowego, ma swój niepowtarzalny urok i klimat, ma duszę. Projekt: Reinhard Coppenrath

fot. z prywatnego archiw

um

Dom w Jabłonnie

Dom o konstrukcji drewnianej samonośnej przeznaczony na cele mieszkalne. Trzy ściany zbudowano z gliny z drewnem (bez dodatkowego ocieplenia), jedną – w technologii słomobeli. Wewnątrz ściany działowe wzniesiono z gliny wymieszanej ze słomą. Bryłę domu osłania dach z bardzo szerokim okapem. Autor projektu, wykonawca i inwestor – Tomir Hayder, stolarz-cieśla

113murator 10 2012112 murator 10 2012

budowa i remontbudowa i remont

Ściany o konstrukcji drewnianej z wypełnieniem w postaci dwóch warstw suszonych cegieł glinianych ze słomą. Ściany zewnętrzne są osłonięte paroizolacją i ocieplone warstwą z celulozy (25 cm). Całość pokryto płytami paroizolacyjnymi i drewnianymi płytami elewacyjnymi, obie warstwy oddziela pustka powietrzna. Na oknach od strony południowej i zachodniej przewidziano panele słoneczne o zmiennym kącie nachylenia pełniące również funkcję żaluzji.

Z traw i ziemi

Dom zbudowany w technologii strawbale ma drewnianą konstrukcję szkieletową ocieploną blokami słomy. Ochronne tynki zewnętrzne, a także wewnętrzne ściany akumulacyjne wykonane są z gliny. W klimacie Polski glina użyta do budowy domu musi być zabezpieczona przed rozmywającym ją deszczem, zarówno przez odpowiednio dobrane składniki tynku glinianego, jak i ukształtowanie bryły. Ochrona była więc podstawowym celem podczas kształtowania bryły domu. Wykonana z drewna zewnętrzna „rama” budynku jest przeznaczona do rozwoju roślin pnących.

Autorzy projektu: architekci Mateusz Gierszon, Ewelina Siestrzewitowska, Antoni Surowiak, Maciej Uszyński

Z cegieł glinianych

panele słoneczne o zmiennym kącie nachylenia

dach zielony

tynk gliniany

bloczki z gliny niewypalonej

bloki sprasowanej słomy

drewniane płyty elewacyjne

tynk gliniany płyty paroizolacyjne

dwie warstwy cegieł glinianych ze słomą

izolacja termiczna z celulozy

folia paroizolacyjna

Autorzy projektu: architekci Jolanta Janiszewska, Krzysztof Klimkiewicz, Paweł Kowalski

W 2011 r. mięsięcznik „Murator” ogłosił konkurs na dom ekologiczny. Wśród

prawie 100 nadesłanych prac znalazło się 11, w których zaproponowano użycie gliny i słomy. Autorzy połączyli możliwości, jakie dają tech-niki budownictwa naturalnego, z zasadami kształtowania budynków pasywnych, a co za tym idzie zastosowali wiele nowo-czesnych rozwiązań. W pracach dominowała technologia budowy ścian o konstrukcji drew-nianej z wypełnieniem kostkami słomy. Dwa projekty zakładały użycie do wypełnienia kon-strukcji drewnianej cegieł glinianych suszonych ze słomą. W kilku zaproponowano technikę gliny ubijanej do budowy wewnętrznych ścian termicznych. Fundament. W domu z gliny można wykonać konwencjonalne fundamenty – posadowić budynek na ścianach fundamen-towych wymurowanych z bloczków betono-wych lub monolitycznych albo na żelbeto-wej płycie fundamentowej o grubości mini-mum 25 cm z warstwą izolacyjną z twardych płyt izolacyjnych, na przykład styropianowych (30 cm) pod spodem na zagęszczonym podkła-dzie. Wielu architektów zaproponowało słomę jako materiał do izolacji termicznej fundamen-tów. Należy wtedy zastosować zabiegi, któ-re ochronią ją przed zawilgoceniem. Przewi-dywane w jednym z projektów rozwiązanie to wyniesienie budynku ponad poziom terenu na słupach (fundament punktowy). Inne to osło-nięcie fundamentu warstwą twardych płyt izo-lacyjnych lub posadowienie płyty fundamento-wej na zagęszczonym szkle piankowym bądź wykorzystanie stóp żelbetowych wystających ponad lico zagęszczonego szkła piankowego (ze względu na warunki gruntowe to ostatnie nie zawsze jest możliwe). Konstrukcja i ściany zewnętrzne. W większości projektów zastosowano szkiele-tową konstrukcję słupowo-belkową z drewna sosnowego z ociepleniem z kostek słomy silnie ubitych w czasie montażu. Ściany działowe. W projektach zapropo-nowano ich budowę z bloczków glinianych lub ubijanej gliny. Czasem odpowiednio dostoso-wane mogą stanowić tak zwaną masę termicz-ną regulującą klimat wewnątrz domu. W lecie taką ścianę można chłodzić na przykład desz-czówką lub wykorzystując zimno z piwnicy, co powoduje naturalne obniżenie temperatury. Zimą akumulacja ciepła i dodatkowe dogrze-wanie masy umożliwia utrzymanie komfortu cieplnego w domu.

architeKci prOjeKtują DOMy z gliny

W yroby z gliny i słomy nie występują na rynku w powszechnym obrocie. Jeśli

chcemy z nich zbudować dom, powinny spełnić określone normy, które są bardzo stare. W związ-ku z tym każdorazowo należy wystąpić o możli-wość zastosowania w obiekcie wyrobów wyko-nanych według indywidualnej dokumenta-cji technicznej. Mówi o tym artykuł 10 Ustawy o wyrobach budowlanych z 16 kwietnia 2004 r. (DzU nr 92, poz. 881). Ustawodawca dopuścił uproszczony tryb wprowadzania do zastosowania

tego typu wyrobów. Wymagana jest indywidual-na dokumentacja techniczna takiego wyrobu spo-rządzona przez projektanta obiektu oraz oświad-czenie producenta wyrobu o jego zgodności z dokumentami i przepisami budowlanymi. Czyli architekt staje się projektantem „wyrobu jednost-kowego zastosowania”. Wykonawca natomiast podpisuje oświadczenie, że dany projekt jest zre-alizowany zgodnie z wytycznymi architekta. Polskie normy: • Normy dotyczące gliny niepalonej i tworzyw

cementowo-glinianych w budownictwie – BN-62/6738-1, listopad 1962 r.;

• Masy cementowo-gliniane z wypełniaczami – BN-62/6738-02, listopad 1962 r.;

• Budownictwo z gliny – masy gliniane – BN-62/6749-02, grudzień 1962 r.;

• Pustaki cementowo-gliniane, dymowe, spalino-we, wentylacyjne – BN-62/9012-01, grudzień 1962 r.;

• Cegły i bloki cementowo-gliniane z wypełnia-czami – PN-65/8-14501, grudzień 1964 r.

Wyrób jeDnOstKOWegO zastOsOWania

Tynki. Autorzy podkreślali, że surowej gli-ny nie stosuje się na tynki zewnętrzne (chyba że zostanie ona zaimpregnowana). Zamiast niej najczęściej użyto tynku wapiennegoo grubości 5-6 cm. Tynki wapienne są odporne na warun-ki atmosferyczne i paroprzepuszczalne. Projektanci uważają, że glina ma wpływ na tworzenie się zdrowego mikroklimatu domu: jest higroskopijna, więc reguluje wilgotność, ma właściwości antygrzybiczne, wiąże sub-stancje szkodliwe i zatrzymuje promieniowanie. Wewnątrz powszechnie proponowano wyko-nanie tynków glinianych, które stanowią zabez-pieczenie słomy, konserwują drewno, a także służą jako masa akumulująca ciepło. Glina jest plastyczna, umożliwia łatwe tworzenie detali i uzyskanie różnych faktur (od chropowatych do idealnie gładkich). Wewnątrz wykończenie sta-nowią najczęściej warstwy gliny wymieszanej z piaskiem, o grubości 3-5 cm. Ostatnią warstwę może stanowić mieszanka gliny z drobnym pia-skiem kwarcowym. Podłogi. Jedna z grup projektowych zapro-ponowała podłogę z gliny zmieszanej z pia-skiem w proporcji 1:7, zestalonej uelastycznio-nym preparatem do wzmacniania kamienia i wypolerowanej na gładko. Inna – klepisko o grubości 10 cm z ubitej gliny.Dach. Większość projektów przewidywała zastosowanie dachu zielonego, często izolowa-nego słomą. Aby chronić elewację przed zawil-goceniem, zaproponowano na przykład przy-krycie budynku dachem wystającym 150 cm poza obrys ścian zewnętrznych. Dach zazwy-czaj ma konstrukcję drewnianą – kratownicę. W projekcie, w którym zasugerowano rozwią-zanie modułowe, dach także jest ułożony z pre-fabrykowanych elementów wypełnionych sło-mą. Do pokrycia dachu można użyć każdego dostępnego materiału. Z punktu widzenia spój-ności idei budownictwa naturalnego zasadne wydaje się pokrycie zielenią lub strzechą, gon-tem, łupkiem czy choćby dachówką ceramicz-ną. Część projektów przewidywała umieszcze-nie na dachu instalacji solarnych, także wyko-nanych samodzielnie.Okna. Najtrafniejszym wyborem wydaje się zastosowanie stolarki drewnianej przeznaczo-nej do budownictwa pasywnego – okien trzy-szybowych.Instalacje. Autorzy jednego z projektów założyli ogrzewanie domu kotłem na pele-ty z drewna lub granulat z trocin ze wsparciem kominka z zamkniętą komorą spalania, z wkła-dem wodnym, kaflową obudową i dwutonową

masą akumulacyjną. Całość ma być podłą-czona do bufora o pojemności 1000 l. Inne projekty zakładały wykorzystanie kominka z płaszczem wodnym jako podstawowego źró-dła ciepła i ciepłej wody. Można także wybu-dować piec ceglany obłożony gliną zmieszaną z piaskiem. Paliwem będzie biomasa (drew-no, wióry, wierzba energetyczna). Wewnątrz takiego pieca znajduje się wkład z płaszczem wodnym zasilający instalację ogrzewania podłogowego (rurki PCW mogą być poprowa-dzone także w ścianie). Ponadto obok płasz-cza wodnego przez wymiennik ciepła mogą być podłączone kolektory słoneczne. Ponie-waż w domach z gliny tynki są bardzo grube, zaproponowano także montaż wewnątrz nich miedzianych ściennych modułów grzewczych. Jako system wspomagający i zabezpieczający przed zamarznięciem instalacji podczas dłuż-szej nieobecności stosuje się jednak nieraz piec elektryczny.Podgrzewanie ciepłej wody użytkowej roz-wiązywano zazwyczaj przez panele słonecz-ne, często jednak ze wspomaganiem grzał-ki elektrycznej. Wiele projektów przewidywa-ło tak zwany mały obieg kanalizacji – ścieki z umywalek, wanien i pryszniców są używa-ne do spłukiwania toalet.Wentylacja. Kilka projektów zakłada zastosowanie wentylacji mechanicznej. W innych świadomie z niej zrezygnowano, zakładając dopływ świeżego powietrza przez nawiewniki ciśnieniowe oraz systemy rozsz-czelnienia okien lub po prostu otwarte okna. Świeże chłodne powietrze może być tak-że doprowadzane ze żwirowych gruntowych wymienników ciepła rurami z PCW umiesz-czonymi w ścianach. Wymienników zwykle jest kilka i pracują zamiennie, co jest podyk-towane kilkunastogodzinnym czasem rege-neracji złoża. W zimie świeże powietrze z wymienników transportowane jest do wnę-trza domu grawitacyjnie, w lecie za pomocą wentylatorów mechanicznych umieszczonych na końcu każdego wylotu powietrza. Zużyte powietrze usuwane jest z budynku grawita-cyjnie kominami.

115murator 10 2012114 murator 10 2012

budowa i remontbudowa i remont

Radykalnie ekologiczny

deski osłonięte folią paroszczelną

deski

kostki sprasowanej słomy

żaluzje z drewnianych żerdek

ławy fundamentowe ze zużytych opon samo-chodowych wypełnio-nych gruzem betonowym

tynk glinianyŚciany budynku są wykonane z kostek prasowanej słomy o wymiarach 40 x 40 x 45 cm pokrytych z obu stron war-stwą gliny (5 cm) wymieszanej z piaskiem w proporcji 1:7 i związanej wodą. Osłonę termiczną od strony gruntu stano-wią prasowane kostki słomy ułożone na wylewce betonowej wykonanej na oponach wypełnionych gruzem betonowym. Podłoga to glina zmieszana z piaskiem, wewnątrz rozprowa-dzono rurki PCW ogrzewania podłogowego. Dach stanowią kratownice z desek sosnowych wypełnione kostkami praso-wanej słomy. Do drewnianej konstrukcji stropu parteru i dachu są przymocowane rurki z PCW, których zadaniem jest wentylowanie słomy. Ściany zewnętrzne są osłonięte ruchomą ażurową konstrukcją drewnianą zapewniającą dodatkową ochronę przed wiatrem, deszczem, śniegiem i słońcem. Umożliwia ona regulację ilości docierającego do wnętrza światła słonecznego.

piec gliniany z płasz-czem wodnym

posadzka gliniana na podkładzie z desek osłoniętych folią

wylewka betonowa pokryta dwiema war-stwami papy na lepiku

Autorzy projektu: architekci Marcel Matusz, Jacek Sudakrys. Marcel M

atusz, Jacek Sudak

cztery warstwy papy na lepiku

warstwa spadkowa z twardego styropianu

roślinność

ziemia

żwir

Ze słomianych bali

tynk gliniany wewnętrzny

bele słomy osłonięte od wewnątrz folią paroizolacyjną, a od zewnątrz folią wstępnego krycia na deskowaniu ze szczeliną wentylacyjną; dach kryty łupkiem

bele ze słomy na kon-strukcji drewnianej osłonięte wiatroizolacją

fundament palowytynk gliniany zewnętrzny

Dom o konstrukcji drewnianej wypełnionej kostkami sprasowanej słomy osłoniętymi siatką wzmacniającą i pasami tapicerskimi. W celu ochrony konstrukcji i wypełnienia ścian przed wilgocią został posadowiony na fundamentach palowych. Ściany zewnętrzne, podłoga parteru i dach są ocieplone kostkami słomy o wymiarach 80 x 80 x 120 cm, dzięki czemu mają współczynnik przenikania ciepła U = 0,6 W/(m2.K). Podłogę parteru oddziela od gruntu 50-centymetrowa pustka powietrzna. Podłogę piętra w celu jej izolacji termicznej i akustycznej wypełnia warstwa słomy o grubości 30 cm. Posadzki stanowi klepisko gliniane o grubości 10 cm ułożone na płytach OSB. Wszystkie tynki są wykonane z gliny, wewnętrzne mają grubość 3 cm, zewnętrzne – 10 cm. Na elewacji południowej okna są ustawione pod kątem 83°, co zapobiega przegrzewaniu pomieszczeń latem, a zimą zapewnia ich lepsze doświetlenie i pasywne dogrzanie.

pustka powietrzna

klepisko gliniane na płytach OSB oddzielo-nych od słomy izolacją przeciwwilgociową

bele słomy na płytach OSB i konstrukcji drewnianej

Autorzy projektu: architekci Agnieszka Figielek, Joanna Lasecka, Agata Szyszka

rys. Agnieszka Figielek, Joanna Lasecka, Agata Szyszka

116 murator 10 2012

budowa i remont