PIP - ROP Program wsparcia z funduszu wypadkowego poprawy...

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

„Program wsparcia poprawy warunków pracy

z funduszu wypadkowego w przedsiębiorstwach

o wysokim poziomie ryzyka”

MATERIAŁ NA POSIEDZENIE RADY OCHRONY PRACY

Warszawa, 26 sierpnia 2014 r.

2

Spis treści:

I. Wspólne działania Państwowej Inspekcji Pracy i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz ograniczania liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz poprawy warunków pracy w przedsiębiorstwach o wysokim poziomie ryzyka. ……………………………………………………………...…. str. 3

II. Projekty o charakterze informacyjno-prewencyjnym, realizowane przez PIP

i finansowane ze środków funduszu wypadkowego ZUS. ………………..… str. 5

III. Popularyzacja przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia

oraz dobrych praktyk w tym zakresie – publikacje.……………………..…. str. 13

IV. Kształtowanie kultury bezpieczeństwa w grupie przyszłych pracowników i pracodawców .……….……………………………………………………..….. str.15

V. Programy prewencyjne PIP realizowane we współpracy z ZUS i przy wsparciu

ze środków funduszu wypadkowego. ……………………………………..… str. 16

VI. Dofinansowywanie działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy

przez cały okres aktywności zawodowej, prowadzonych przez płatników

składek. …………………………………………………….…………….....….. str. 18

VII. Podsumowanie ………………………………….….……….…………..…...… str. 19

3

I. Wspólne działania Państwowej Inspekcji Pracy i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz ograniczania liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz poprawy warunków pracy w przedsiębiorstwach o wysokim poziomie ryzyka.

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych została uchwalona 30 października 2002 r. Zapisy ustawy wprowadziły

możliwości finansowania prewencji wypadkowej ze środków pochodzących ze składek na

ubezpieczenie wypadkowe, które są gromadzone w funduszu wypadkowym obsługiwanym

przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Od tego czasu datuje się współpraca PIP i ZUS,

mająca na celu wsparcie przedsiębiorstw w działaniach służących poprawie warunków

pracy, ograniczaniu liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Podstawą realizacji wspólnych działań stało się porozumienie z dnia 18 września

2003 roku w sprawie współdziałania organów Państwowej Inspekcji Pracy i Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych, podpisane przez Głównego Inspektora Pracy i Prezesa ZUS.

Porozumienie w rozszerzonej formie zostało ponownie zawarte 5 listopada 2010 roku, a jego

głównym celem stało się podejmowanie wspólnych inicjatyw i działań prewencyjnych

dotyczących przeciwdziałania nielegalnemu zatrudnieniu, eliminowania zagrożeń

wypadkowych i chorobowych oraz obniżania poziomu ryzyka zawodowego w procesach

pracy. Tak określone cele osiągamy poprzez współdziałanie stron na rzecz zapobiegania

i eliminowania zagrożeń zawodowych w środowisku pracy, a w szczególności wspólne

przedsięwzięcia informacyjne i promocyjne. Formą realizacji tych działań są kampanie

informacyjne, specjalne programy prewencyjne dla pracodawców, szkolenia, inicjatywy

wydawnicze, a także upowszechnianie wśród pracodawców metod oceny ryzyka

zawodowego oraz zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwach.

Jednym z podstawowych zadań skutecznej prewencji jest ograniczanie zagrożeń

w środowisku pracy, w tym zapobieganie wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym,

poprzez przekazywanie wiedzy o bezpieczeństwie pracy, przekonywanie do zmiany

zachowań oraz kształtowanie u pracodawców i pracowników pożądanych postaw, skutkują-

cych rzeczywistą poprawą warunków pracy.

Konieczność szerokiego współdziałania organów ZUS i PIP wynika z analizy

prowadzonych w ostatnich latach kontroli skuteczności stosowanych przez pracodawców

środków zapobiegających wypadkom przy pracy. W dalszym ciągu obserwuje się w tym

obszarze znaczny poziom nieprawidłowości.

4

Do wypadków przy pracy dochodzi najczęściej na skutek upadku poszkodowanego

z wysokości, jego poślizgnięcia się, potknięcia, a także utraty kontroli nad maszyną

(szczególnie przy maszynach do obróbki plastycznej metali i maszynach do obróbki drewna).

Najbardziej niebezpiecznymi branżami pozostają od lat budownictwo, gdzie odnotowuje się

szczególnie dużo wypadków śmiertelnych (25% ogólnej liczby wypadków w gospodarce

narodowej) i przetwórstwo przemysłowe (ok. 20 %).

Istotne znaczenie dla poziomu wypadkowości ma również krótki staż pracy w

zakładzie – ponad 40% poszkodowanych w wypadkach przy pracy zbadanych przez PIP

w latach 2011-2013 pracowało w danym przedsiębiorstwie krócej niż 12 miesięcy. Trzeba

również odnotować, że wśród przyczyn wypadków przy pracy zaistniałych w 2013 roku

dominującą grupę stanowiły przyczyny ludzkie (niemal 47%), a wśród nich:

lekceważenie zagrożenia,

nieznajomość przepisów lub brak doświadczenia,

niewłaściwe, samowolne zachowanie się,

niewłaściwe posługiwanie się narzędziem,

nieużywanie sprzętu ochronnego.

Problemem jest również poziom przygotowania pracowników do pracy, wskazujący

na konieczność podejmowania dalszych działań interwencyjnych i edukacyjnych. Kontrole

inspektorów pracy wskazują na poważne nieprawidłowości w zakresie przeprowadzenia

szkoleń wstępnych i okresowych. Najwięcej decyzji wydanych przez inspektorów pracy

w 2013 r. w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczyło problematyki przygotowania

pracowników do pracy (50,7 tys. decyzji).

Państwowa Inspekcja Pracy w 2013 r. objęła kontrolą 69,1 tys. pracodawców, co

stanowi nieco ponad 10% wszystkich podmiotów opłacających składki za osoby zatrudnione

na podstawie stosunku pracy i umów prawa cywilnego (zgodnie z danymi ZUS). Wśród

kontrolowanych przedsiębiorstw firmy zatrudniające 10 i więcej osób stanowiły w 2013 roku

44% wszystkich skontrolowanych podmiotów gospodarczych. We wszystkich

skontrolowanych zakładach pracy pracę świadczyło ponad 4 mln osób, a zatem przeszło ¼

aktywnych zawodowo. Z informacji podawanych przez ZUS i dotyczących opłacania składki

na ubezpieczenie wypadkowe duża grupa najmniejszych przedsiębiorstw, w liczbie ponad

600 tys., pozostaje poza możliwością oddziaływania ekonomicznego, wynikającego ze

zróżnicowanej składki na ubezpieczenie wypadkowe. W związku ze stosunkowo krótkim

5

czasem funkcjonowania w gospodarce (ok. 5 lat1), większość z mikro zakładów nie zostanie

również objęta bezpośrednimi działaniami kontrolnymi i prewencyjnymi przez Państwową

Inspekcję Pracy. Nie jest to sytuacja charakterystyczna jedynie dla Polski – obecnie

inspekcje pracy krajów UE, z uwagi na duże rozdrobnienie rynku i ograniczone zasoby

kadrowe, mogą objąć bezpośrednim nadzorem jedynie niewielką część podmiotów

gospodarczych. Dlatego tak ważne staje się wykorzystanie narzędzi pozakontrolnych

i efektywna współpraca między instytucjami i organizacjami, działającymi na rzecz

ochrony pracy poprzez prowadzenie działań prewencyjnych ukierunkowanych na

ograniczanie liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Realizując porozumienie o współpracy Państwowa Inspekcja Pracy i Zakład

Ubezpieczeń Społecznych zaplanowały i wdrożyły szereg projektów o charakterze

prewencyjnym i popularyzatorskim, których zadaniem było wsparcie poprawy warunków

pracy w przedsiębiorstwach o wysokim poziomie ryzyka. Projekty te można pogrupować

następująco:

1. Projekty o charakterze informacyjno-prewencyjnym, w tym kampanie informacyjne

wykorzystujące środki masowego przekazu.

2. Popularyzacja przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia oraz

dobrych praktyk w tym zakresie z wykorzystaniem publikacji dystrybuowanych w formie

papierowej i w wersjach elektronicznych.

3. Kształtowanie kultury bezpieczeństwa w grupie przyszłych pracowników i pracodawców

na etapie szkoły ponadgimnazjalnej i wyższej – przede wszystkim poprzez realizowanie

wieloletniego programu „Kultura bezpieczeństwa”.

4. Programy prewencyjne (poprawy warunków pracy) realizowane przez PIP we

współpracy z ZUS i przy wsparciu ze środków funduszu wypadkowego ZUS.

II. Projekty o charakterze informacyjno-prewencyjnym, realizowane przez PIP

i finansowane ze środków funduszu wypadkowego ZUS.

Pierwszym dużym projektem informacyjno-prewencyjnym przygotowanym przez

Państwową Inspekcję Pracy, w którego realizację włączył się Zakład Ubezpieczeń

Społecznych poprzez sfinansowanie dodatkowego czasu emisji spotów i zwiększenie

1 „Specyfika działalności innowacyjnej małych i średnich przedsiębiorstw, a źródła finansowania ich rozwoju” M. Martin, M. Pietraszewski; Wydział Organizacji i Zarządzania, Katedra Ekonomii, Politechnika Łódzka; Wydział Nauk Społecznych i Technicznych, Wyższa Szkoła Humanistyczno – Ekonomiczna we Włocławku. Rok wydania 2009.

6

nakładu wydawnictw, była kampania „Bezpieczeństwo pracy w budownictwie – upadki,

poślizgnięcia”.

Budownictwo jest sektorem gospodarki o wysokim poziomie ryzyka zawodowego

i niezadowalającym stanie bezpieczeństwa pracy. Na poziom wypadkowości

w budownictwie w ostatnich latach miały wpływ następujące czynniki:

- wzrost zatrudnienia w firmach budowlanych związany z poprawą koniunktury na rynku

nowych mieszkań i inwestycji publicznych;

- znaczny udział małych, słabych ekonomicznie podmiotów gospodarczych wśród

podmiotów realizujących usługi budowlane;

- rotacja pracowników oraz deficyt osób posiadających odpowiednie doświadczenie

i kwalifikacje zawodowe, spowodowany emigracją zarobkową do krajów Unii

Europejskiej.

Dodatkowo, konsekwencją rotacji pracowników i ubytku wykwalifikowanej siły roboczej była

duża liczba wypadków przy pracy z udziałem osób o stażu nieprzekraczającym 1 roku

w danym zakładzie pracy.

Wśród niebezpiecznych wydarzeń, powodujących wypadki przy pracy

w budownictwie w okresie 2007-2008, dominowały: poślizgnięcie, potknięcie się, upadek na

tym samym poziomie (18% wypadków przy pracy w budownictwie), uderzenie

poszkodowanego przez spadający z góry czynnik materialny (np. przez transportowane,

montowane i wyrzucane materiały budowlane; elementy rusztowań i szalunków,

demontowane elementy konstrukcji budynku itp. - 12 % wypadków), upadek z wysokości

(10 %). Upadki z wysokości skutkujące śmiercią to przede wszystkim upadki z rusztowań

(32%) i upadki z drabin (24%). Ciężkie obrażenia ciała to również skutek upadków

z rusztowań (43%) i z drabin (19%).

Analiza wypadków przy pracy zbadanych przez inspektorów pracy wykazała, że

przyczyny organizacyjne leżały u podstaw 42 % tych wypadków (brak nadzoru nad

pracownikami, niewłaściwe lub brak przeszkolenia), przyczyny ludzkie, wynikające ze stanu

psychofizycznego i zachowań człowieka – 47 %, a techniczne (związane ze stanem

urządzeń ochronnych, maszyn i urządzeń) – 11 %.

Zakładanym celem projektu „Bezpieczeństwo pracy w budownictwie – upadki,

poślizgnięcia” było kształtowanie społecznej świadomości bezpieczeństwa pracy na

budowach oraz zmiana podejścia w tym zakresie przez wszystkie podmioty uczestniczące w

procesie budowlanym. W odróżnieniu od wcześniej realizowanych projektów informacyjnych

kampania miała dotrzeć do znacznie większej grupy odbiorców, zgodnie ze stanowiskiem

Rady Ochrony Pracy z 27 maja 2008 r. wskazującym na konieczność zwiększenia zasięgu

oddziaływania działań informacyjnych podejmowanych przez PIP. Dla osiągnięcia tego celu,

7

zdecydowano się wykorzystać doświadczenia zdobyte w trakcie realizacji działań

informacyjnych i promocyjnych na mniejszą skalę, a także dobre praktyki pochodzące z

podobnych kampanii społecznych realizowanych przez brytyjską i irlandzką inspekcję pracy.

Projekt, który pierwotnie zaplanowany został na lata 2009-2011, przedłużono na rok

2012. W oparciu o analizy dokonane w okresie poprzedzającym implementację projektu,

w ramach 3-letniej kampanii zwrócono kolejno uwagę na podstawowe problemy,

występujące na budowach:

przygotowanie młodych pracowników budowlanych do pierwszej pracy na budowie,

w szczególności do pracy na wysokości,

koszty bezpieczeństwa pracy – zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i etycznym,

rzetelność i jakość szkoleń wstępnych i okresowych, ogólnej organizacji pracy oraz

sprawowania nadzoru nad robotami budowlanymi.

W kolejnych latach w przekazie informacyjnym podejmowano tematy:

osobistej odpowiedzialności za bezpieczeństwo pracy i zabezpieczenia w pracy na

wysokości (hasło przewodnie – „Jaki ślad pozostawisz po sobie? Nie lekceważ zagrożeń

w pracy na wysokości”),

kosztów bezpieczeństwa wobec kosztów wypadków przy pracy (hasło przewodnie – „Do

5 lat pozbawienia wolności i dożywocie we własnym sumieniu”),

właściwego przygotowania do pracy (hasło przewodnie – „Nawet anioł nie pomoże...

Skuteczną ochronę zapewnią rzetelne szkolenia i nadzór nad pracownikami”),

w roku 2012 tworzenia swoistej „mody na bhp” pod hasłem: „Nie bądź ofiarą – rób swoje

zawodowo”.

Płatny przekaz medialny wykorzystywał telewizję,

radio i Internet jako kanały komunikacji. W ciągu 5 lat

prowadzenia kampanii za pośrednictwem telewizji

wyemitowano ponad 13,2 tys. spotów z wykorzystaniem

wspomnianych wyżej haseł przewodnich. Państwowa

Inspekcja Pracy sfinansowała emisję 4,4 tys. spotów,

natomiast Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłacił

wyświetlenie 8,8 tys..

8

Korzystanie z płatnych ogłoszeń w środkach masowego przekazu miało na celu

poinformowanie szerokiej grupy potencjalnych odbiorców (pracodawców i pracowników

przedsiębiorstw budowalnych) o możliwości uzyskania wsparcia w zakresie zdobywania

wiedzy na temat przepisów i zasad bezpiecznej pracy, a także planowania i wdrażania

działań służących przeglądowi i weryfikacji warunków pracy oraz dostosowaniu

przedsiębiorstw do obowiązujących przepisów i standardów bezpieczeństwa pracy.

Niezależnie od przekazu medialnego zaproponowano pracownikom i pracodawcom wiele

narzędzi, które miały na celu wspomagać ich w działaniach na rzecz poprawy warunków

pracy: fachowe publikacje obejmujące różnorodne obszary aktywności budowlanej (bogato

ilustrowane zdjęciami i przykładami), listy kontrolne, program prewencyjny poprawy

warunków pracy dla małych firm budowlanych, pokazy bezpiecznych metod pracy (w tym

budowy rusztowań), szkolenia i warsztaty organizowane często również na dużych

inwestycjach budowlanych i wiele innych.

W latach 2010-2011 w związku z realizacją kampanii przekazano dużym

przedsiębiorstwom budowlanym do ekspozycji na budowach ponad 1000 bannerów

z hasłem „Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości”, w tym 256 sfinansowanych ze

środków funduszu wypadkowego ZUS. Bannery zastąpiły wczesniej wykorzystywane

billboardy, których płatna ekspozycja na znacznie mniejszą skalę była w roku 2009

finansowana ze środków PIP.

O sukcesie kampanii przesądził ciekawy przekaz, dobre pory emisji w TV, a także

duża ilość wyemitowanych spotów telewizyjnych i radiowych, co było możliwe dzięki

wsparciu kampanii przez ZUS. Z funduszu wypadkowego sfinansowano dwukrotnie więcej

płatnych emisji w środkach masowego przekazu, niż byłoby to możliwe z wykorzystaniem

9

wyłącznie środków pozostających w dyspozycji PIP oraz druk znaczącej części publikacji

przeznaczonych dla sektora budowlanego. Dodatkowe emisje opłacone przez ZUS

spowodowały, że kampania została zauważona przez szersze grono odbiorców.

Dzięki znaczącej skali kampanii informacyjnej, już w drugim roku jej realizacji

w działania na rzecz bezpieczeństwa pracy zaangażowały się największe polskie firmy

budowlane, które wraz z Polskim Stowarzyszeniem Inżynierów i Techników Budownictwa

oraz Związkiem Zawodowym „Budowlani” stanowią grupę sygnatariuszy „Deklaracji

w sprawie porozumienia dla bezpieczeństwa pracy w budownictwie”. Zaangażowanie

sygnatariuszy Porozumienia wpłynęło znacząco na dotarcie z przekazem kampanii do

szerokiej grupy podwykonawców na największych inwestycjach budowlanych w Polsce.

Nakłady finansowe na realizację działań medialno-promocyjnych w ramach kampanii

skierowanej do sektora budowlanego w latach 2009-2011 poniesione przez Państwową

Inspekcję Pracy oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych przedstawia poniższa tabela:

Nakłady finansowe na realizację działań medialno‐promocyjnych w ramach kampanii skierowanej do sektora budowlanego w zł

2009

2010

2011

ŁĄCZNIE

PIP

1,07 mln

1,1 mln

0,98 mln

3,15 mln

ZUS

1,69 mln

0,75 mln

1,13 mln

3,57 mln

Po zakończeniu projektu oceniono efekty kampanii w oparciu o:

badania przeprowadzone przez niezależny ośrodek

badawczy TNS OBOP na reprezentatywnych próbach

w grupach docelowych kampanii,

ankiety wypełniane przez uczestników działań

prewencyjnych i szkoleniowych,

wyniki kontroli i opinie inspektorów pracy.

W każdym roku kampanii zrealizowano dwa badania – przed i po zakończeniu emisji

spotów w mediach. Dodatkowo w każdym roku kampanii, na zlecenie Zakładu Ubezpieczeń

10

Społecznych, przeprowadzano trzecie badanie po zakończeniu tej części emisji spotów,

które były finansowane ze środków funduszu wypadkowego.

Już w roku 2011, po zakończeniu zasadniczej części projektu informacyjnego,

zgodnie z wynikami badania ZUS, z przekazem kampanii „Szanuj życie. Bezpieczna praca

na wysokości” spotkało się 80% badanych. Najczęściej, bo aż w 71% przypadków,

respondenci wskazywali na telewizję, jako źródło informacji o kampanii. Ponad połowa

badanych widziała bannery z hasłem „Szanuj życie” umieszczone na placach budów. Banner

internetowy widziało 34% badanych, 30% badanych słyszało spot w radio. Co dziesiąty

badany odwiedził stronę internetową www.bezupadku.pl.

W założeniu, kampania miała zostać nie tylko zauważona, ale również odnieść

wymierny skutek w postaci zmiany podejścia pracodawców i przedsiębiorców budowlanych

do problematyki bezpieczeństwa pracy w budownictwie – badanie potwierdziło, że znacząca

część respondentów zadeklarowała zamiar zwrócenia większej uwagi na przygotowanie

pracowników do bezpiecznego wykonywania pracy, w tym na stosowanie środków ochrony

zbiorowej i indywidualnej oraz na bezpośredni nadzór nad pracownikami.

Podsumowując, można stwierdzić, że 4-letnia kampania stała się istotnym czynnikiem

kształtowania świadomości zagrożeń i ich skutków wśród głównych grup zawodowych

zaangażowanych w proces budowlany, przyczyniła się do stosowania w szerszym stopniu

skutecznych środków ochrony i wpłynęła na przestrzeganie obowiązków pracodawców

i pracowników w zakresie przepisów bhp.

Kompleksowo realizowane działania w sektorze budownictwa, związane zarówno z

prowadzonymi kontrolami, jak i efektywną działalnością prewencyjno-promocyjną, w tym

realizowanie kampanii medialnych miały istotny wpływ na stan bezpieczeństwa na polskich

budowach i ograniczenie liczby tragicznych zdarzeń wypadkowych, co obrazuje poniższa

tabela:

11

WYPADKI PRZY PRACY w BUDOWNICTWIE

zbadane przez PIP w latach 2011-2013

(dane wg stanu na dzień 12.03.2014 r. ‐ zestawienie wg daty zaistnienia wypadku)

Rok Liczba zbadanych

wypadków

Liczba poszkodowanych w wypadkach

ogółem

w tym:

śmiertelnie

z ciężkimi

obrażeniami

ciała

2011 ogółem 690 758 131 265

w tym: zbiorowych 50 118 15 33

2012 ogółem 573 640 129 206


2013 ogółem 481 557 103 178


Źródło: Baza danych wypadków przy pracy, zbadanych przez inspektorów pracy; PIP.

Uwaga: Postępowania w stosunku do niektórych wypadków przy pracy zgłoszonych w 2013 r. są nadal w toku -

podana wartość nie jest ostateczna.

Na lata 2013-2015 Państwowa Inspekcja Pracy zaplanowała realizację kolejnego

projektu prewencyjno – informacyjnego pt.: "Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie", który

również jest wspierany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Głównymi adresatami

prowadzonych w ramach tego projektu działań są pracodawcy i pracownicy zatrudnieni

w sektorach o wysokim poziomie ryzyka zawodowego, w szczególności w przemyśle

przetwórczym, który wyróżnia się relatywnie wysoką liczbą poszkodowanych w wypadkach

przy pracy.

Głównym celem kampanii jest zapobieganie wypadkom przy pracy spowodowanym

przyczynami ludzkimi, w tym:

nieprawidłowym lub samowolnym zachowaniem pracownika,

niewłaściwym posługiwaniem się czynnikiem materialnym (np. narzędziami,

transportowanymi przedmiotami, urządzeniami itp.)

nieużywaniem sprzętu ochronnego.

Drogą do osiągnięcia tego celu jest edukowanie adresatów kampanii poprzez

zwiększanie świadomości zagrożeń zawodowych w miejscu pracy, kształtowanie właściwych

postaw pracowników, popularyzacja pożądanych wzorców bezpieczeństwa pracy

i odpowiedzialności za wykonywane zadania (w kontekście ochrony życia i zdrowia zarówno

własnego, jak i współpracowników), a także wskazywanie na tragiczne konsekwencje

nieodpowiedzialnych i niewłaściwych zachowań. Elementem kampanii jest również

12

inspirowanie pracodawców do przeglądu i poprawy warunków pracy, wdrażania

podwyższonych standardów w dziedzinie bhp, w tym szczególnie w zakresie przygotowania

pracowników do pracy i budowania kultury bezpiecznej pracy, a także zachęcanie

pracodawców do udziału w programach prewencyjnych PIP.

Na potrzeby kampanii Państwowa Inspekcja Pracy przygotowała spot telewizyjny

oraz 3 spoty radiowe, które emitowane były we wrześniu i październiku 2013 r., a następnie,

dzięki środkom z funduszu wypadkowego ZUS, również w grudniu ub.r. Łącznie

zrealizowano blisko 6 tysięcy emisji spotów w telewizji publicznej (m.in. w TVP1, TVP2, TVP

Info) oraz stacjach prywatnych, a także 200 spotów radiowych. Kampania prowadzona była

również z pośrednictwem Internetu.

Ogólnopolskie działania medialne uzupełnione zostały przez działania prowadzone

lokalnie przez okręgowe inspektoraty pracy. W 2013 roku, w związku z kampanią ukazały się

232 relacje telewizyjne, radiowe, prasowe lub internetowe.

Badania efektywności kampanii medialnej finansowanej ze środków Państwowej

Inspekcji Pracy prowadził instytut badawczy EU-Consult na próbie 1000 osób pracujących

w przemyśle. W 2013 r. zasięg kampanii medialnej „Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie”

kształtował się następująco: 42% respondentów miało kontakt z przekazem kampanii za

pośrednictwem jednego z mediów, przy czym 29% oglądało reklamę telewizyjną, 15%

wskazało na znajomość spotów radiowych, a 20% zapoznało się z informacjami

w Internecie. W wyniku zetknięcia z przekazem kampanii 42% badanych zadeklarowało, że

zapoznało się z informacjami i publikacjami na temat bezpieczeństwa pracy oraz poszerzyło

swoją wiedzę o uprawnieniach pracowniczych, natomiast 27% respondentów stwierdziło, że

zwiększyła się ich wiedza na temat zasad bezpiecznej pracy. Z grupy badawczej 25%

ankietowanych zamierza w przyszłości zwracać większą uwagę na respektowanie w firmie

13

uprawnień pracowniczych oraz zasad bhp. Z informacji uzyskanych od respondentów wynika

również, że 18% z nich będzie w przyszłości zwracać większą uwagę na to, czy

współpracownicy wykonują swoją pracę w sposób bezpieczny.

III. Popularyzacja przepisów dotyczących bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia

oraz dobrych praktyk w tym zakresie – publikacje.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych corocznie od blisko 10 lat wspiera działalność

wydawniczą Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności poprzez finansowanie dodruku

publikacji opracowanych przez PIP, zgodnie ze zgłoszonym przez inspekcję pracy

zapotrzebowaniem. W latach 2010-2013 Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał drukiem

i przekazał na potrzeby dystrybucji przez okręgowe inspektoraty pracy ponad 800 tysięcy

egzemplarzy poradników, broszur, ulotek (łącznie około 40 tytułów).

Źródło: PIP i ZUS.

W szczególny sposób Zakład Ubezpieczeń Społecznych wspierał w tym zakresie

realizację projektów informacyjno-prewencyjnych dla branży budowlanej. We współpracy

z ZUS zaplanowano i zrealizowano serię wydawniczą, obejmującą obecnie 35 tytułów

(wszystkie wydawnictwa są bezpłatnie dostępne na stronie www.bezupadku.pl). Publikacje

te są przejrzyste, zawierają dużą liczbę ilustracji, fotografii i przykładów, a według

przeprowadzonych badań są bardzo wysoko oceniane przez pracowników i pracodawców.

Wiele tytułów z tej serii poświęconych jest sposobom bezpiecznej pracy na wysokości, pracy

w wykopach i kontroli innych istotnych zagrożeń na placu budowy.

Zestawienie liczby egzemplarzy wydawnictw wydanych przez PIP i wydawnictw sfinansowanych

ze środków przeznaczonych na prewencję wypadkową ZUS Rok 2009 2010 2011 2012 2013

PIP 1 011 300 1 113 800 1 260 000 648 400 853 000

w tym ZUS 100 000 117 000 280 000 130 000 50 000

14

We współpracy z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych publikowano i dystrybuowano

również wydawnictwa w formie interaktywnych aplikacji na płytach CD.

W 2013 roku do odbiorców trafiło ponad 43 tys. wydawnictw wspierających kampanię

„Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie!”. Wydawnictwami z zakresu bezpieczeństwa

i higieny pracy, które cieszyły się największym zainteresowaniem odbiorców były broszury

„ABC BHP. Informator dla pracodawców”, „Maszyny do obróbki drewna. Dostosowanie do

wymagań minimalnych”, „Środki ochrony narządu słuchu”, „Środki ochrony układu

oddechowego”, a także publikacje z serii budowlanej „Budownictwo. Bezpiecznie od startu”,

„Budownictwo. O bezpiecznej pracy na budowie” oraz „Budownictwo. Drabiny”. Na potrzeby

kampanii opracowano również cykl 4 plakatów z hasłem „Ponad 90 tysięcy poszkodowanych

w wypadkach przy pracy rocznie. Bezpieczeństwo pracy zależy od Ciebie” pokazujących

sylwetki pracowników profesjonalnie przygotowanych do pracy. Z badania prowadzonego na

grupie docelowej kampanii wynika, że 59% respondentów zamierza w przyszłości skorzystać

z wydawnictw i materiałów Państwowej Inspekcji Pracy udostępnianych w formie papierowej

i elektronicznej na stronach internetowych. Jednocześnie 51% deklaruje wykorzystanie

wydawnictw na temat prawa i bezpieczeństwa pracy w tradycyjnej formie drukowanej.

15

W roku 2013 ze środków funduszu wypadkowego ZUS wydana została „Samoocena

oraz samokontrola warunków pracy” – aplikacja przygotowana przez Państwową Inspekcję

Pracy, przeznaczona dla pracodawców. Płyta została załączona w formie dodatku do

dziennika „Gazeta Prawna”. Państwowa Inspekcja Pracy korzystała także z wydawnictw

elektronicznych, dystrybuując wydaną na płycie CD interaktywną aplikację, przedstawiającą

autentyczne wypadki w budownictwie wraz z omówieniem przyczyn i sposobów ograniczania

zagrożeń na budowie. Płyta została również załączona w formie dodatku do „Gazety

Prawnej”, „Inspektora Pracy” oraz do czasopisma „Atest”.

Inne wydawnictwo przygotowane i wydane ze środków funduszu wypadkowego ZUS

– animacja zagrożeń występujących w górnictwie – było rozpowszechniane za

pośrednictwem okręgowych inspektoratów pracy w Katowicach i Krakowie. Płyta została

zamieszczona również w formie dodatku w tygodniku „Trybuna Górnicza” oraz w „Gazecie

Wyborczej”, w wydaniu dla tych miast.

IV. Kształtowanie kultury bezpieczeństwa w grupie przyszłych pracowników

i pracodawców.

Budowanie kultury prewencji wypadkowej i praworządności w stosunkach pracy

powinno rozpoczynać się na etapie edukacji młodego pokolenia. Młodzi ludzie to przyszli

pracodawcy i pracownicy, którzy mogą wnieść na rynek pracy wyższe standardy kulturowe

i etyczne. Niestety programy edukacji szkolnej nie uwzględniają w zadawalającym stopniu

zagadnień związanych z ochroną pracy. Dlatego od 2006 roku PIP realizuje we współpracy

z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy – Państwowym Instytutem Badawczym program

edukacji młodzieży w szkołach ponadgimnazjalnych i uczelniach wyższych, pod nazwą

„Kultura bezpieczeństwa”.

Program „Kultura bezpieczeństwa” jest realizowany dzięki dobrowolnemu

zaangażowaniu szkół i nauczycieli w przekazywanie wiedzy z zakresu prawa pracy.

Nauczyciele są przygotowywani przez inspektorów pracy za pośrednictwem szkoleń

otrzymując jednocześnie niezbędne pomoce naukowe i dydaktyczne. Mogą także korzystać

z pomocy i fachowej wiedzy pracowników PIP. W realizację programu włączył się także

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wspierając publikację materiałów pomocniczych dla

uczniów i nauczycieli. Przeprowadzana okresowo ocena programu, wskazuje, że jest on

bardzo dobrze oceniany przez środowisko nauczycielskie. Obecnie aż 93 % spośród

ankietowanych nauczycieli zadeklarowało chęć ponownego przystąpienia do programu

w kolejnych latach. Wysoko została też oceniona ekspercka pomoc inspektorów pracy przy

przygotowywaniu i prowadzeniu zajęć z młodzieżą. W latach 2006-2013 w programie wzięło

16

udział ponad 300 tysięcy uczniów i studentów. Uwzględniając zasoby kadrowe PIP należy

uznać tę liczbę za bardzo wysoką, chociaż to wciąż tylko 9% populacji młodych Polaków.

Kolejnym krokiem na drodze do szerokiego

upowszechniania zagadnień prawa pracy oraz

bezpieczeństwa i higieny pracy wśród młodzieży jest

inicjatywa wydawnicza Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Jest to 200–stronicowa publikacja, wydana w formie

zbliżonej do podręcznika szkolnego pt. „W pierwszej pracy”.

Jest ona napisana przystępnym językiem i bogato

ilustrowana, zawiera liczne przykłady z praktyki zawodowej

inspektorów pracy, orzecznictwo sądów pracy, a także

praktyczne ćwiczenia i krzyżówki zachęcające do

poszerzania wiedzy z przedmiotowego zakresu. Ta pozycja

wydawnicza, wydana przez ZUS w nakładzie 50 tysięcy

egzemplarzy, jest obecnie dystrybuowana za pośrednictwem szkół i nauczycieli do rąk

uczniów i studentów biorących udział w programie „Kultura bezpieczeństwa”. Autorami tej

publikacji są inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy.

Z materiałów pomocniczych wydanych nakładem ZUS ze środków funduszu

wypadkowego korzystają okręgowe inspektoraty pracy podczas prowadzenia szkoleń dla

młodzieży i młodych pracowników. Są one ponadto przekazywane odbiorcom na targach

pracy, „Dniach kariery”, a także przy okazji udzielania porad i informacji przez pracowników

Państwowej Inspekcji Pracy w siedzibach OIP oraz w trakcie imprez masowych.

V. Programy prewencyjne PIP realizowane we współpracy z ZUS i przy wsparciu

ze środków funduszu wypadkowego.

W obszarze współpracy PIP z ZUS, obok wskazanych wyżej kampanii informacyjno-

promocyjnych i programów edukacyjnych, leży także działalność prewencyjna, realizowana

w formie systemowej poprzez programy prewencyjne skierowane do różnych grup

pracodawców lub wybranych branż.

Obecnie Państwowa Inspekcja Pracy umożliwia pracodawcom udział w kilku różnych

programach prewencyjnych, tj.:

Program prewencyjny „Zdobądź Dyplom PIP” - dla mikro przedsiębiorców

zatrudniających do 9 pracowników;

17

Program prewencyjny „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy – prewencja

wypadkowa” dla małych zakładów zatrudniających 10 – 49 pracowników, w których

odnotowuje się dużą liczbę lub powtarzalność wypadków przy pracy;

Program prewencyjno – informacyjny w budownictwie;

Program prewencyjny w zakresie spełniania minimalnych wymagań bhp przez

użytkowane maszyny i urządzenia;

Program prewencyjny „Przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu oraz innych

zagrożeń psychospołecznych w pracy”.

Wszystkie te programy opierają się na dobrowolnym zaangażowaniu pracodawcy na

rzecz poprawy warunków pracy w swoim przedsiębiorstwie. Realizowane są w czterech

etapach: rekrutacja do programu wraz ze szkoleniem, weryfikacja spełniania wymagań

bezpieczeństwa pracy oraz przepisów prawa pracy w zakładzie pracy przez pracodawcę

przy doradczej pomocy ze inspektora pracy, dokonanie niezbędnych działań naprawczych

i profilaktycznych w zakładzie pracy, ocena przeprowadzonych działań podczas kontroli

sprawdzającej przeprowadzanej przez inspektora pracy i wydanie zaświadczenia

o ukończeniu programu.

Najdłuższą tradycję i największe grono laureatów ma program prewencyjny „Zdobądź

Dyplom PIP”. Jest on realizowany od roku 2002. Obejmuje przegląd wszystkich

zasadniczych wymogów wynikających z obowiązujących przepisów prawa pracy. Dla

pracodawców opracowano listę kontrolną z komentarzem, która ma również postać

elektroniczną. We wrześniu 2013 r. płyta z aplikacją dla mikrozakładów została wydana jako

dodatek do „Gazety Prawnej”. Inicjatywa ta została sfinansowana w całości ze środków

funduszu wypadkowego ZUS w ilości 65 tys. egzemplarzy.

Innym przykładem długofalowego programu prewencyjnego PIP jest program

dotyczący przeciążenia psychicznego i stresu w miejscu pracy realizowany od 2006 r.

Należy podkreślić, że czynniki psychospołeczne mają wpływ nie tylko na efektywność

i jakość wykonywanej pracy, ale również na bezpieczeństwo pracownika. Głównym celem

programu jest umożliwienie pracodawcom i pracownikom identyfikacji źródeł nadmiernego

stresu zawodowego w zakładach pracy oraz wdrożenie działań profilaktycznych,

przygotowanych w oparciu o przeprowadzoną oceną poziomu stresu, ograniczających jego

negatywny wpływ.

Integralną częścią działań informacyjno-prewencyjnych PIP dotyczących stresu

zawodowego były także badania ankietowe pracodawców z zakładów uczestniczących

w programie. Badania te miały na celu poznanie stanu ich wiedzy na dzień rozpoczęcia i na

18

dzień zakończenia programu, co umożliwiło ocenę skuteczności działań przeprowadzonych

przez PIP. Materiały wspierające realizację programu prewencji negatywnych skutków

przeciążenia psychicznego i stresu w miejscu pracy, w postaci poradników dla pracownika

i pracodawcy, były współfinansowane ze środków funduszu wypadkowego ZUS.

Wydrukowano 40 tys. egzemplarzy obu poradników i przekazano Państwowej Inspekcji

Pracy do rozkolportowania w trakcie realizacji zadań związanych z prewencją stresu.

VI. Dofinansowywanie działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy

przez cały okres aktywności zawodowej, prowadzonych przez płatników

składek.

W 2012 roku znowelizowano ustawę z 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu

społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, określając w art. 37 zasady

finansowania prewencji wypadkowej. Jednocześnie określono przeznaczenie środków

gromadzonych w funduszu wypadkowym oraz działalność, jaką ZUS może prowadzić

finansując aktywność związaną z zapobieganiem wypadkom przy pracy i chorobom

zawodowym. Powstała tym samym możliwość dofinansowania różnorodnych działań,

podejmowanych przez pracodawców na rzecz bezpieczeństwa pracy pracowników,

skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres ich aktywności zawodowej.

Możliwe jest zatem wpieranie m.in. małych pracodawców w opracowywaniu i wdrażaniu

usprawnień organizacyjnych lub rozwiązań technicznych poprawiających bezpieczeństwo

pracy lub dofinansowanie działań służących przeprowadzeniu zmian w zakładzie pracy.

Zmiany te mogą dotyczyć znaczącego ograniczenia szkodliwego oddziaływania hałasu,

pyłów, czynników chemicznych lub biologicznych itp. Przedsiębiorcy, którzy podejmą wysiłek

dostosowania zakładu pracy do obowiązujących przepisów prawa pracy lub podniesienia

standardów bezpieczeństwa pracy, przy niewielkim własnym wkładzie finansowym uzyskali

szansę na efektywne wsparcie, które w wymierny sposób może przełożyć się na wzrost

poziomu bezpieczeństwa pracy w zakładach.

Nowe możliwości uzyskiwania wsparcia finansowego przez pracodawców,

przeznaczonego na poprawę warunków pracy, zostały wykorzystane np. przy realizacji

tegorocznej edycji inspekcyjnego „Programu prewencyjnego w zakresie spełniania

minimalnych wymagań bhp przez użytkowane maszyny i urządzenia”. Zalecenie dotyczące

informowania pracodawców o systemie bezzwrotnego dofinansowania przez ZUS działań na

rzecz poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy (w tym również działań inwestycyjnych),

zostało wpisane do wytycznych do realizacji tego programu i jest realizowane na wszystkich

szkoleniach prowadzonych w jego ramach. Działania inwestycyjne mogą obejmować:

19

zakup i instalację osłon ograniczających dostęp do niebezpiecznych stref maszyn,

montaż urządzeń ochronnych (optoelektronicznych lub czułych na nacisk),

wyposażenie maszyn w elementy systemów sterowania realizujących funkcje

bezpieczeństwa,

zakup i montaż obudów dźwiękoizolacyjnych lub urządzeń oczyszczających powietrze,

wdrożenie wielu innych rozwiązań podnoszących poziom bezpieczeństwa pracy, które

są zasadne ze względu na podniesienie poziomu bezpieczeństwa pracy.

W przypadku wspomnianego wyżej prewencyjnego programu „maszynowego” Zakład

Ubezpieczeń Społecznych już w 2012 r. sfinansował nagrody rzeczowe dla laureatów.

Wybrano wówczas 30 pracodawców – najaktywniejszych uczestników programu

z 8 okręgowych inspektoratów pracy. Pracodawcy ci złożyli najwięcej ankiet

specjalistycznych, dokumentujących przeprowadzone przez nich działania dostosowawcze

użytkowanych maszyn. Wszyscy z nich zostali wyróżnieni nagrodami rzeczowymi –

ufundowanymi przez ZUS odkurzaczami przemysłowymi. Przekazanie nagród, z udziałem

przedstawicieli ZUS i mediów lokalnych, odbywało się we właściwych okręgowych

inspektoratach pracy w pierwszym kwartale 2013 r.

VII. PODSUMOWANIE.

Środki budżetowe, przeznaczone na działalność prewencyjną i promocyjną

Państwowej Inspekcji Pracy pozwalają na realizację zadań ustawowych stawianych przed

urzędem. Sfinansowanie części zadań realizowanych corocznie przez PIP z wykorzystaniem

środków będących w dyspozycji ZUS pozwala zrealizować te zadania w znacznie szerszym

aspekcie. W latach 2009-2013 ze środków ZUS dofinansowane były m.in. takie kampanie

jak: „Szanuj życie! Bezpieczna praca na wysokości” i „Szanuj życie! Profesjonaliści pracują

bezpiecznie” skierowane do branży budowlanej oraz „Bezpieczeństwo pracy zależy od

Ciebie” adresowana do pracodawców i pracowników zatrudnionych w przemyśle

przetwórczym. Uruchomienie środków finansowych z funduszu wypadkowego ZUS pozwoliło

objąć przekazem medialnym znacznie szerszą grupę odbiorców docelowych. Z łącznej liczby

13,2 tys. spotów reklamowych emitowanych w telewizji w latach 2009-2013 Zakład

Ubezpieczeń Społecznych opłacił 67 % emisji.

Dzięki nakładom finansowym ZUS możliwe było także wyposażenie większej liczby

pracowników i pracodawców w publikacje i wydawnictwa, mające za zadanie wskazanie

rozwiązań problemów z zakresu prawa pracy, spotykanych podczas rutynowej działalności

kontrolnej, prowadzonej przez inspektorów pracy. W latach 2009-2013 ZUS sfinansował 14%

20

łącznego nakładu publikacji z zakresu prawa pracy i bhp, dystrybuowanego wśród

pracodawców i pracowników.

W 2014 roku na realizację 3 kampanii – „Zanim podejmiesz pracę”, „Bezpieczeństwo

pracy zależy od Ciebie”, „Szanuj życie! Bezpieczna praca w gospodarstwie rolnym -

Państwowa Inspekcja Pracy przeznaczy środki budżetowe na poziomie nieprzekraczającym

2 mln złotych, w tym ok. 1,3 mln zł na promocję w mediach zasad bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz wiedzy z zakresu prawa pracy. Na szersze dotarcie do grup docelowych kampanii

pozwalają dodatkowe emisje spotów, które są finansowane ze środków Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych. Bez wsparcia finansowego ZUS budżet inspekcji pracy pozwala

na realizację w każdym z ww. projektów 2-3 tygodniowej kampanii medialnej w telewizji,

radiu i Internecie. Dzięki dofinansowaniu z Funduszu Prewencji Wypadkowej ZUS kampanii

realizowanych przez inspekcję pracy w latach 2009-2013 możliwe były szeroko zakrojone

działania na rzecz kształtowania wzorców kulturowych i pożądanych postaw w stosunku do

zagadnień bezpieczeństwa i higieny, które w konsekwencji mogą prowadzić do trwałych

efektów w postaci zmiany świadomości społecznej i zwiększenia poziomu kultury pracy.

W roku bieżącym, zgodnie z poczynionymi obustronnymi ustaleniami, współpraca

w obszarze praworządności w stosunkach pracy oraz w obszarze poprawy warunków pracy

i wzrostu poziomu bezpieczeństwa obejmuje:

Sfinansowanie przez ZUS wydania 4 kolejnych publikacji i 6 kart bhp (budowlanych)

wykorzystywanych przez PIP podczas realizowania działalności szkoleniowej oraz

prewencyjnej i przekazywanych pracodawcom i pracownikom;

Wydanie przez ZUS i wykorzystywanie przez tę instytucję w trakcie kontaktów

z płatnikami z sektora budowlanego 2 pozycji wydawniczych – materiału

szkoleniowego „O bezpiecznej pracy na budowie” i kompletu dotychczas wydanych

budowlanych kart bhp, opracowanych przez Państwową Inspekcję Pracy;

Sfinansowanie przez PIP wydania 5 ulotek z cyklu „Zanim podejmiesz pracę” (po 5

tysięcy egzemplarzy) do wykorzystania podczas wspólnej, tegorocznej akcji letniej we

współpracy z redakcją „Lata z radiem”.

Wskazane przykłady współpracy PIP i ZUS w zakresie prewencji wypadkowej

potwierdzają, że współpraca ta jest niezwykle istotna dla skali działań prewencyjno –

promocyjnych realizowanych przez PIP. Niewątpliwa jest celowość kontynuowania tej

współpracy w latach kolejnych.

ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

PROGRAM WSPARCIA

Z FUNDUSZU WYPADKOWEGO

POPRAWY WARUNKÓW PRACY

W PRZEDSIĘBIORSTWACH

O WYSOKIM POZIOMIE RYZYKA

Warszawa, lipiec 2014 rok

1 9 3 4 – 2 0 1 4

Spis treści

1. Podstawa prawna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2. Realizacja pilotażowego Programu dofi nansowania w 2013 r. . . . . . . . . . . . . . 42.1. Dane dotyczące pilotażu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.2. Rezultaty osiągnięte podczas realizacji Projektów w ramach pilotażu . . . . . . . . . . . . . . . 72.3. Wnioski z pilotażu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

3. Realizacja zadania w 2014 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183.1. Główne założenia Programu dofi nansowania skierowanego do płatników składek. . . . . . 183.2. Działania możliwe do realizacji w ramach Projektów doradczych i inwestycyjnych . . . . . 193.3. Procedura dotycząca realizacji Programu (przyjmowanie wniosków, ocena formalna,

ocena merytoryczna, kontrola, odbiór projektu). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213.4. Przykładowe zadania realizowane w Projektach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283.5. Upowszechnianie wiedzy o programie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

4. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

3

1. Podstawa prawna

Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje zadania z zakresu prewencji wypadkowej na podstawie art. 37 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypad-ków przy pracy i chorób zawodowych. Podejmowane działania mają na celu ograniczenie liczby wy-padków przy pracy i przypadków występowania chorób zawodowych oraz zmniejszenie kwoty wydatków na świadczenia z tego tytułu. Od 2003 r. ZUS realizuje następujące zadania ustawowe:1. zamawia wykonanie analiz dotyczących przyczyn i skutków wypadków przy pracy, a zwłasz-

cza wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych oraz chorób zawodowych,2. upowszechnia wiedzę o zagrożeniach powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodo-

we oraz o sposobach przeciwdziałania tym zagrożeniom,3. zamawia prace naukowo-badawcze, mające na celu eliminację i ograniczenie przyczyn po-

wodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe.W wyniku nowelizacji art. 37 powołanej wyżej ustawy, od 2013 r., katalog zadań reali-

zowanych przez Zakład z zakresu prewencji wypadkowej, został poszerzony o nowe zadanie – dofi nansowanie działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres aktywności zawodowej, prowadzonych przez płatników składek. Ustawodawca określił ogólne ramy nowego zadania, zgodnie z którymi:, benefi cjentami programu mogą być płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe,, celem podejmowanych przez nich działań ma być utrzymanie zdolności do pracy przez cały

okres aktywności zawodowej,, forma wsparcia ma charakter dofi nansowania, tym samym warunkiem niezbędnym jest

zaangażowanie własnych środków fi nansowych po stronie płatnika.Dla realizacji nowego zadania ustawowego, nałożonego na Zakład Ubezpieczeń Spo-

łecznych, opracowane zostały założenia do przeprowadzenia Programu pilotażowego wsparcia poprawy warunków pracy w przedsiębiorstwach. Przy opracowywaniu programu wzięte zosta-ły pod uwagę trzy perspektywy:1. ratio legis ustawodawcy, wynikające z nowelizacji art. 37 ustawy o ubezpieczeniu społecznym

z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,2. źródło fi nansowania – środki przeznaczone na dofi nansowanie pochodzą z Funduszu Ubez-

pieczeń Społecznych i ich wydatkowanie podlega regulacjom określonym w ustawie o fi nan-sach publicznych,

3. sukcesywne zwiększanie środków fi nansowych, przeznaczonych na prewencję wypadkową oraz upowszechnianie wiedzy o Programie, co w czasie przełoży się na wysokość kwoty przeznaczonej na dofi nasowanie.

Główne założenia przyjęte do opracowania Programu dofi nansowania płatników składek to: , Jest to wsparcie celowe, nastawione na poprawę bezpieczeństwa w środowisku pracy., Dofi nansowanie jest inicjowane złożeniem wniosku przez płatnika., Wysokość dofi nansowania jest zróżnicowana, zarówno ze względu na podmiot ubiegający

się o dofi nansowanie, jak i przedmiot dofi nansowania., Wniosek ocenia ekspert z danej dziedziny, który kontroluje jego realizację oraz dokonuje

odbioru końcowego. Cel – wyeliminowanie ryzyka niecelowego i nieracjonalnego wydatko-wania środków publicznych.

4

, Dofi nansowanie jest realizowane na podstawie umowy zawartej przez ZUS z przedsiębior-cą, na ściśle określonych warunkach.

W wyniku nowelizacji art. 37 zmianie uległ nie tylko katalog zadań realizowanych w ra-mach prewencji wypadkowej, ale także wysokość środków fi nansowych przeznaczonych na pre-wencję wypadkową. Do 2012 r. kwota środków fi nansowych przeznaczonych na działalność zwią-zaną z zapobieganiem wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym określana była corocznie w ustawie budżetowej, w wysokości do 1% należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe, prze-widzianych w planie fi nansowym Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na dany rok budżetowy.

W wyniku powyższej nowelizacji, kwota ta będzie sukcesywnie zwiększana w nastę-pujący sposób:1) w okresie do dnia 31 grudnia 2013 r. – do 0,50% 2) w okresie od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. – od 0,50% do 1,00%,3) w okresie od dnia 1 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. – od 0,65% do 1,00%,4) w okresie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. – od 0,80% do 1,00%,5) w okresie od dnia 1 stycznia 2017 r. – od 1,00%– należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe, przewidzianych w planie fi nansowym Fun-duszu Ubezpieczenia Społecznego na dany rok budżetowy.

Kwota wydatków na prewencję wypadkową określona w ustawie budżetowej na 2014 r. wynosi 32 265 000 zł.

2. Realizacja w 2013 r. pilotażowego wdrożenia Programu dofi nansowania

2.1. Dane dotyczące pilotażu

Pilotażowy Program dofi nansowania działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres aktywności zawodowej, prowadzonych przez płatników składek był adresowany do wszystkich płatników składek, ze szczególnym uwzględnieniem sektora małych i średnich przedsiębiorstw. W tabeli poniżej przedstawiono kwoty dofi nansowania, jakie obowiązywały podczas realizacji pilotażu.

Tabela 1Wysokość dofi nansowania w programie pilotażowym

Rodzaj przedsiębiorstwa

Liczba pracowników

Procent budżetuprojektu podlegający

dofi nansowaniu

Maksymalna kwota dofi nansowania

(w PLN)

Mikro przedsiębiorstwa 1–9 90% 40 000

Małe przedsiębiorstwa 10–49 80% 60 000

Średnie przedsiębiorstwa 50–249 60% 120 000

Duże przedsiębiorstwa 250 i więcej 20% 200 000

5

Przyjęto, że w ramach Programu pilotażowego, dofi nansowanie będą mogły uzyskać niżej wymienione przedsięwzięcia:— Projekty inwestycyjne, które odnosiły się przede wszystkim do aspektu bezpieczeństwa

technicznego (rozwoju, modyfi kacji i usprawnienia stanu technicznego maszyn, urządzeń oraz systemów i środków ochronnych).

— Projekty doradcze, które odnosiły się przede wszystkim do przedsięwzięć zorientowanych na poprawę zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, w tym w szczególności prze-prowadzanie oceny ryzyka zawodowego, wprowadzenie procedur bezpiecznej pracy oraz planowanie i monitorowanie działań prewencyjnych w zakresie BHP.

— Projekty łączące działania doradcze i inwestycyjne.Podczas pilotażu, weryfi kacji podlegała procedura przyjmowania i rozpatrywania

wniosków oraz kryteria kwalifi kowania wniosków do dofi nansowania. Do ZUS wpłynęło 7 wniosków złożonych przez płatników składek (2 mikro, 3 małe i 2 średnie przedsiębior-stwa) z pięciu województw. Wykres poniżej przedstawia liczbę Projektów w poszczególnych województwach.

Wykres 1Liczba Projektów dofi nansowanych wg województw

2 2

1 1 1

podlaskie mazowieckie małopolskie pomorskie śląskie

Źródło: Dane ZUS

Realizacja Projektów obejmowała poprawę warunków pracy różnej liczby pracowników. Udział pracowników objętych Projektem kształtował się od 16% do 100% liczby zatrudnionych pracowników ogółem w przedsiębiorstwie. Na wykresie 2 przedstawiono liczbę pracowników objętych Projektem i liczbę zatrudnionych ogółem.

6

Wykres 2Oddziaływanie Projektów

223

153

75

42 41 41 40 32

12 16 5 5 9 9

Firma I Firma II Firma III Firma IV Firma V Firma VI Firma VII

yy Liczba zatrudnionych osób ogółem yy Liczba osób objętych projektem

Źródło: Dane ZUS

Poziom przyznanego dofi nansowania uzależniony był od wielkości przedsiębior-stwa, określanego liczbą zatrudnianych pracowników i kształtował się od blisko 9,5 tys. zł do 60 tys. zł, co ilustruje wykres 3.

Wykres 3Dofi nansowanie udzielone przez ZUS w PLN

60 000,00 60 000,00

40 056,29

26 863,25 24 630,75

9 446,40 5 712,00

mikro mikro małe małe małe średnie średnie

Źródło: Dane ZUS

7

Do pilotażu przystąpiły przedsiębiorstwa z kilku branż. Poniżej przedstawiono wykres ob-razujący rodzaje branż, do których należały przedsiębiorstwa, które przystąpiły do pilotażu oraz występujące w nich kategorie ryzyka zawodowego. Kategoria ryzyka określana jest w skali od 2 do 14, w pilotażu wzięły udział przedsiębiorstwa mieszczące się w kategorii ryzyka od 7 do 10.

Wykres 4Rodzaje branż i kategorie ryzyka

Produkcja metali 10

Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 9

Roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków

7

Produkcja mebli 7

Produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych

7

yy grupa ryzyka

Źródło: Dane ZUS

2.2. Rezultaty osiągnięte podczas realizacji Projektów w ramach pilotażu

Projekty realizowane w ramach pilotażowego Programu dofi nansowania działań skierowa-nych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres aktywności zawodowej, prowadzonych przez płatników składek dotyczyły ograniczenia, bądź zniwelowania czynników szkodliwych.

Poniżej przedstawiono Projekty, które zostały zrealizowane w ramach pilotażu wraz z syntetyczną prezentacją osiągniętych rezultatów.

Projekt nr 1 – doradczo-inwestycyjny , Ocena bezpieczeństwa pracy ciągu technologicznego wytwarzania blistrów – część doradcza, Poprawa bezpieczeństwa pracy ciągu technologicznego wytwarzania blistrów – część inwestycyjna

W przedsiębiorstwie:q zatrudnionych było 5 pracowników i wszyscy zostali objęci działaniami Projektu. q zidentyfi kowano czynniki niebezpieczne, takie jak: ruchome elementy maszyn, prąd elek-

tryczny oraz czynniki szkodliwe: hałas słyszalny, czynniki chemiczne, w tym pyły, gorący mikroklimat, obciążenie fi zyczne statyczne.

Poprzez realizację Projektu osiągnięto następujące rezultaty:, działania inwestycyjne pozwoliły na dostosowanie zmodernizowanych maszyn do wymagań bez-

pieczeństwa i higieny pracy oraz zmniejszenie ryzyka zawodowego, związanego z zagrożeniami mechanicznymi, elektrycznymi, pyłowymi i termicznymi -z poziomu średniego do małego;

, działania doradcze wskazały, w jaki sposób poprawić bezpieczeństwo pracy przy obsłudze ciągu technologicznego wytwarzania blistrów.

8

Fot. 1Półautomatyczna formierka próżniowa (bez osłon i izolacji termicznej)

– stan przed modernizacją

Fot. 2Półautomatyczna formierka próżniowa – stan po modernizacji

W wyniku modernizacji zastosowano osłony pełne i siatkowe oraz urządzenie blokujące.

9

Projekt nr 2 – doradczo-inwestycyjny, Ocena bezpieczeństwa pracy na stanowisku stolarza przy obsłudze maszyn stolarskich – część

doradcza, Poprawa bezpieczeństwa pracy pracowników zakładu stolarskiego. Modernizacja wentylacji miejsco-

wej wywiewnej przy maszynach stolarskich – część inwestycyjnaW przedsiębiorstwie:

q zatrudnionych było 9 pracowników, którzy zostali objęci działaniami Projektu, q zidentyfi kowano czynniki niebezpieczne, takie jak: ruchome elementy maszyn, prąd elek-

tryczny oraz czynniki szkodliwe: hałas, zapylenie i wybuch pyłów (pyły drewna), czynniki chemiczne (lakiery i kleje), stres, obciążenie wysiłkiem fi zycznym.

W ramach działań doradczych opracowano wytyczne do modernizacji urządzeń do od-ciągu pyłów drewna na trzech stanowiskach pracy: okleiniarka CEHISA PRO-10, piła tarczowa REMA DMMD-40/34, frezarka do drewna DFDA-3A.

Po zrealizowaniu projektu inwestycyjnego przeprowadzone pomiary zapylenia na stanowiskach pracy wykazały wartości stężenia całkowitego pyłu drewna poniżej wartości NDS dla pyłów drewna (z wyjątkiem pyłów drewna twardego, takiego jak dąb i buk).

Fotografi e poniżej przedstawiają system miejscowej wentylacji wyciągowej połączo-nych maszyn: wyciągowej frezarki, szlifi erki oraz pilarki taśmowej.

Fot. 3Niewydolny system wentylacji wyciągowej piły tarczowej

– przed modernizacją

10

Fot. 4Połączony system miejscowej wentylacji wyciągowej frezarki, szlifi erki

i pilarki taśmowej – po modernizacji

Porównanie wartości stężenia pyłu drewna przed i po modernizacji wentylacji potwier-dziło osiągnięcie zamierzonego celu działania inwestycyjnego, czyli zmniejszenie poziomu za-pylenia na stanowiskach pracy stolarza.

Projekt nr 3 – doradczo-inwestycyjny, Analiza zagrożeń występujących podczas prac na wysokościach w dostępie linowym – część

doradcza, Poprawa bezpieczeństwa pracujących w dostępie linowym, poprzez zastosowanie nowoczesnych środ-

ków ochrony indywidualnej – część inwestycyjnaW przedsiębiorstwie:

q zatrudnionych było 42 pracowników. Działaniami Projektu zostało objętych 32 pracowni-ków, z czego 12 wykonywało prace w dostępie linowym, a 20 – w dostępie budowlanym,

q zidentyfi kowano czynniki niebezpieczne, takie jak: ostre krawędzie, wirujące elementy tnące stosowanych elektronarzędzi, prąd elektryczny, elektryczność statyczna, zapylenie i wybuch pyłów oraz czynniki szkodliwe: hałas, czynniki chemiczne (farby antykorozyj-ne do stali i rozpuszczalniki), mikroklimat gorący i zimny, obciążenie fi zyczne (statyczne i dynamiczne).

W trakcie realizacji działań doradczych przeprowadzono analizę zagrożeń występują-cych podczas pracy w dostępie linowym, analizę ryzyka zawodowego przed rozpoczęciem i po zakończeniu trwania Projektu. Przeprowadzono dobór adekwatnych środków ochrony indywi-dualnej, na podstawie którego dokonano zakupów sprzętu do prac specyfi cznych dla przedsię-biorstwa. Odpowiednio dobrany sprzęt oraz świadome jego użytkowanie przez pracowników zatrudnionych na ww. stanowiskach pracy pozwoliło podnieść bezpieczeństwo pracy i zmniej-szyć zagrożenie wypadkowe.

11

Fot. 5Pracownik wyposażony w sprzęt do pracy w dostępie linowym:

(A) wyposażenie pracownika przed zakupem (B) pracownik wyposażony w nowy sprzęt:

A B5

1

3

4

2

1 – ergonomiczne szelki bezpieczeństwa: lepiej dopasowane, większa wygoda podczas dłuższej pracy, posiadają więcej punktów zaczepowych

2 – linka opasująca wyposażona w mechanizm regulacji nowego typu3 – przyrządy zjazdowe i awaryjne: bardziej bezpieczne, o nowej konstrukcji odpornej na „błąd ludzki”

w sytuacjach awaryjnych 4 – linki bezpieczeństwa z amortyzatorem 5 – ergonomiczny i wytrzymały hełm z czteropunktowym paskiem podbródkowym

Fot. 6Pracownik podczas pracy na konstrukcji kratowej:

(A) wyposażenie pracownika przed zakupem (B) pracownik wyposażony w nowy sprzęt:

A B

5

3

4

12

1 – szelki bezpieczeństwa zapewniające lepszy rozkład sił na ciało pracownika 2 – linka opasująca wyposażona w lżejszy i mniejszy mechanizm regulacji 3 – przyrząd autoasekuracyjny o nowej konstrukcji, działający nawet podczas odruchowego złapania

w sytuacjach awaryjnych4 – linki bezpieczeństwa z mniejszym i lżejszym amortyzatorem 5 – hełm z samocentrującym systemem regulacji i regulacją wentylacji

12

Projekt nr 4 – doradczo-inwestycyjny, Analiza zagrożeń, doradztwo w zakresie działań profi laktycznych obniżających ryzyko zawodowe

na stanowisku prefabrykacji powierzchni i cięcia materiałów gumowych oraz tkanin powlekanych – część doradcza

, Kompleksowa modernizacja stanowiska do prefabrykacji powierzchni oraz cięcia materiałów gumo-wych oraz tkanin powlekanych – część inwestycyjna

W przedsiębiorstwie: q zatrudnionych było 41 pracowników i wszyscy zostali objęci działaniami Projektu, q zidentyfi kowano czynniki niebezpieczne: ruchome elementy maszyn, czynniki szkodliwe:

hałas słyszalny (na jednym stanowisku pracy na granicy NDN), elektryczność statyczna, czynniki chemiczne (lakiery i kleje), pyły (inne nietrujące pyły przemysłowe – w tym zawie-rające krystaliczną krzemionkę poniżej 2%) oraz czynniki uciążliwe: obciążenie statyczne, praca powtarzalna.

Celem głównym działań inwestycyjnych była przebudowa stanowiska pracy do prefa-brykacji powierzchni, cięcia materiałów gumowych oraz tkanin powlekanych. Umieszczenie stanowiska do szlifowania w kabinie, modyfi kacja technologii eliminującej szlifowanie szlifi erką ręczną oraz zastosowanie systemu wentylacji spowodowało zmniejszenie narażenia zarówno pracownika wykonującego czynność szorstkowania, jak i pracowników pracujących w pobliżu tego stanowiska. Podjęte działania umożliwiły zmniejszenie poziomu zapylenia na stanowi-skach pracy do wartości poniżej wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń. Przeprowadzo-ne działania przeciwhałasowe na stanowisku pracy obsługi szlifi erki, polegające na wykona-niu osłony antyhałasowej spowodowały, że hałas został zmniejszony do poziomu niższego niż dopuszczalny.

Fot. 7Stanowisko pracy do prefabrykacji powierzchni, cięcia materiałów gumowych

oraz tkanin powlekanych – przed modernizacją

13

Fot. 8Stanowisko pracy do prefabrykacji powierzchni, cięcia materiałów gumowych

oraz tkanin powlekanych – po modernizacji

Ponadto pracodawca zakupił odpowiednie wózki i stojaki oraz wyposażył stanowiska pracy w żurawik (fot. 10 i 11), co znacząco zmniejszyło liczbę czynności wykonywanych ręcznie z dużym obciążeniem. Przeprowadzono także ocenę ryzyka dolegliwości układu mięśniowo--szkieletowego, z zastosowaniem metody REBA (działania doradcze). Przeprowadzona ocena wykazała, że ryzyko uległo znacznemu zmniejszeniu

Fot. 9Stanowisko odkładcze i stanowisko przemieszczania materiałów

pomiędzy miejscami pracy – po modernizacji

14

Fot. 10Stanowisko odkładcze i stanowisko przemieszczania materiałów

pomiędzy miejscami pracy – po modernizacji

Fot. 11Żurawik do przemieszczania ładunków na różnych wysokościach,

zabezpieczenie miejsca przemieszczania ładunków

15

Projekt nr 5 – projekt doradczy, Program redukcji hałasu dla obszaru linii CL10 wraz z koncepcją rozwiązań antyhałasowych

W przedsiębiorstwie:q zatrudnionych było 75 pracowników, przy czym 12 pracowników zostało objętych działania-

mi Projektu, q zidentyfi kowano czynniki szkodliwe: hałas słyszalny, pyły, drgania mechaniczne ogólne.

W ramach działań doradczych opracowano program redukcji hałasu i koncepcję rozwiązań antyhałasowych dla obszaru linii produkcji CL10, które w przyszłości mogą zostać zrealizo-wane w ramach Projektu inwestycyjnego.

Projekt nr 6 – projekt doradczy, Program redukcji hałasu dla obszarów młynków i kruszarki (H2)

W przedsiębiorstwie:q zatrudnionych było 40 pracowników, przy czym 16 z nich zostało objętych działaniami

Projektu, q zidentyfi kowano dwa czynniki szkodliwe: hałas oraz zapylenie.

Projekt zakładał realizację działań doradczych, dotyczących opracowania progra-mów redukcji hałasu dla kruszarki i dwóch młynków. W przedsiębiorstwie przeprowa-dzono wizję lokalną, wykonano pomiary hałasu na stanowiskach pracy, przeprowadzono identyfikację i analizę akustyczną głównych źródeł hałasu przy zastosowaniu kamery akustycznej, opracowano program redukcji hałasu, opracowano koncepcję rozwiązań antyhałasowych dla wybranych maszyn oraz przedstawiono rezultaty z przeprowadzo-nych czynności.

Realizacja Projektu pozwoliła na zdiagnozowanie zagrożeń i opracowanie programu naprawczego, który może zostać wdrożony poprzez realizację projektu inwestycyjnego.

Projekt nr 7 – projekt doradczo-inwestycyjny , Kontrolowanie ryzyka przy obsłudze maszyn i w magazynach chemicznych – część doradcza, Ochrona pracowników przed upadkiem z wysokości – część inwestycyjna

W przedsiębiorstwie:q zatrudnionych było 223 pracowników, przy czym 153 pracowników zostało objętych dzia-

łaniami Projektu, q zidentyfi kowano czynniki niebezpieczne, takie jak: środki transportu wewnątrzzakła-

dowego (jezdniowe wózki widłowe), ruchome części maszyn, pracę na wysokości, prąd elektryczny, pożar, wybuch oraz czynniki szkodliwe: hałas słyszalny, mikroklimat gorący, pyły wełny mineralnej, czynniki chemiczne (benzyna ekstrakcyjna, n-pentan, izocyjaniany – MDI, farby).

Zrealizowane działania inwestycyjne dotyczyły zakupu podestu ruchomego do obsługi cystern oraz platformy roboczej do montowania na widły wózka podnośnikowego. Użytko-wanie podestu ruchomego, jako środka dostępu do górnej części cysterny przy jej obsłudze, a także do innych prac, zredukowało poziom ryzyka ze średniego do małego. Dodatkowo, w przedsiębiorstwie prowadzone są prace na wysokości związane z bieżącym utrzymaniem hali produkcyjnej oraz użytkowaniem maszyn. Dotychczas, podczas tych prac stosowano

16

drabiny. Prace te stwarzały poważne ryzyko upadku z wysokości. Ze względu na rozmiesz-czenie parku maszynowego w hali produkcyjnej stosowanie dużych i stabilnych podestów czy rusztowań było bardzo utrudnione. Zastosowanie platformy roboczej zamontowanej na widły wózka podnośnikowego, w celu przemieszczenia pracownika do miejsca wykonywanej pracy zmniejszy ryzyko upadku z wysokość.

Fot. 12Podest ruchomy do obsługi cystern (po lewej) oraz platforma robocza

do montowania na widły wózka podnośnikowego (po prawej)

Działania doradcze realizowane w ramach Projektu, dotyczyły wykonania pomiarów parametrów środowiska pracy oraz oceny bezpieczeństwa użytkowanych w przedsiębiorstwie maszyn. Wykonano łącznie 44 pomiary (21 stanowisk pomiaru hałasu, 2 stanowiska pomiarów chemicznych, 1 stanowisko mikroklimatu gorącego i 20 stanowisk oświetlenia). W celu okre-ślenia istniejących zagrożeń, występujących przy użytkowaniu maszyn produkcyjnych, został przeprowadzony ich przegląd. Zostały określone do zastosowania działania naprawcze, które zostały zrealizowane poprzez działania inwestycyjne.

2.3. Wnioski z pilotażu

W wyniku realizacji programu pilotażowego w 7 przedsiębiorstwach zrealizowano 16 działań inwestycyjnych i 21 działań doradczych. Uczestniczące w pilotażu przedsiębiorstwa zatrudniały łącznie 435 pracowników, z czego działania zrealizowanych Projektów objęły łącz-nie 272 pracowników.

Zrealizowane działania inwestycyjne i doradcze wpłynęły na poprawę warunków pracy dla 63% ogółu pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach uczestniczących w pilotażu. Większy wpływ na poprawę bezpieczeństwa pracy (dla 75% pracowników) miały przedsięwzię-cia obejmujące, zarówno działania inwestycyjne, jak i doradcze oraz te przedsięwzięcia, które

17

były inicjowane i koordynowane przez służby BHP. Najmniejszy wpływ na poprawę stanu bez-pieczeństwa i higieny pracy (dla 28% pracowników) miały przedsięwzięcia wyłącznie doradcze, które były inicjowane i koordynowane przez osoby o kompetencjach spoza obszaru komplek-sowej działalności doradczej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przygotowanie i przeprowadzenie pilotażu było realizowane przy ścisłej współ-pracy z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy – Państwowym Instytutem Badawczym, który zapewnił odpowiednich ekspertów – specjalistów z dziedziny dotyczącej opisywa-nych przez wnioskodawców Projektów. Ponadto CIOP PIB wykonał analizę wyników pilo-tażu i przedstawił rekomendacje, które zostały wykorzystane przy modyfi kacji Programu dofi nansowania.

Pilotaż pozwolił zebrać wnioski i spostrzeżenia od osób zaangażowanych w ocenę wniosków i kontrolę realizacji Projektów. Na tej podstawie możliwe było udoskonalenie, Pro-gramu, przewidzianego do realizacji w 2014 roku, w którym:, rozszerzono zakres działań kwalifikowanych do dofinansowania o następujące

przedsięwzięcia:k zakup i instalacja sprzętu i urządzeń służących poprawie bezpieczeństwa pracy na

wysokości (z wyłączeniem rusztowań – tymczasowych konstrukcji, stosowanych pod-czas pracy przy wznoszeniu, konserwacji, naprawie lub rozbiórce budynków i innych budowli),

k zakup i instalacja sprzętu i urządzeń, służących ograniczeniu obciążenia układu mię-śniowo-szkieletowego przy pracach ręcznych, związanych z przemieszczaniem ciężkich ładunków,

k zakup i instalacja sprzętu i urządzeń służących poprawie bezpieczeństwa pracy w przy-padku narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne;

, zwiększono maksymalne kwoty dotacji dla przedsiębiorstw, w tym w szczególności dla Projektów w grupie mikro, małych i średnich przedsiębiorstw o min. 20% kwoty;

, skorygowano układ i elementy wniosku, w tym dodano wymóg składania dokumentacji fotografi cznej stanowisk pracy przed modernizacją;

, wprowadzono do dokumentacji Projektu formularz raportu końcowego, opracowywany przez wnioskodawcę, zawierający pełną dokumentację fotografi czną zrealizowanych dzia-łań inwestycyjnych. Ponadto, raport będzie zawierał szczegółowy opis wszystkich wykona-nych działań i czynności określonych we wniosku;

, w przypadku działań doradczych wnioskodawca dołączy do raportu kopię, w wersji elek-tronicznej, wszystkich dokumentów będących efektem tych działań. Z wykorzystaniem tego materiału przeprowadzana będzie ocena końcowa z realizacji wszystkich działań w przedsiębiorstwie;

, uzupełniono kryteria oceny działań doradczych w następującym zakresie:k ziałania doradcze powinny kończyć się raportem zbiorczym, zawierającym opis wszyst-

kich czynności określonych we wniosku i wykonywanych w ramach działania,k w efekcie realizacji działania doradczego powinien powstać precyzyjny Projekt tech-

niczny lub plan dalszych działań inwestycyjnych i organizacyjnych poprawiających warunki pracy na konkretnych stanowiskach pracy (efektem działania doradczego nie może być jedynie opis środowiska pracy lub ogólne wytyczne do poprawy),

18

k pomiary parametrów warunków pracy mogą być wykonywane wyłącznie jako element innych działań przewidzianych wnioskiem, np. ocena ryzyka zawodowego, dokonanie doboru środków ochrony indywidualnej, ocena skuteczności działań inwestycyjnych, itp. Pomiary mogą być wykonywane jedynie przez akredytowane laboratoria, z zasto-sowaniem akredytowanych metod pomiarowych,

k działania doradcze mogą być wykonywane lub koordynowane jedynie przez jednostki organizacyjne świadczące kompleksowe usługi związane z zakresem działania służby bhp, w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 109 poz. 704).

Wszystkie wskazane w analizie wnioski i uwagi zostały uwzględnione oraz znalazły odzwierciedlenie, zarówno w dokumentacji określającej zasady realizacji Programu dofi nanso-wania skierowanego do płatników składek (Wyjaśnienia do wniosku), jak również w nowoprzygo-towanych dokumentach aplikacyjnych, takich jak:, Wniosek płatnika składek o udzielenie dofi nansowania projektu dotyczącego utrzymania zdolności

pracowników do pracy przez cały okres aktywności zawodowej,, Sprawozdanie z realizacji Projektu / sprawozdanie końcowe z realizacji Projektu,, Umowa o dofi nansowanie Projektu z przedsiębiorcą.

3. Realizacja zadania w 2014 r.

3.1. Główne założenia Programu dofi nansowania skierowanego do płatników składek

Dofi nansowanie skierowane do płatników składek stanowi fi nansową zachętę, która jest skutecznym sposobem promocji bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy, a jedno-cześnie wpisuje się w założenia przyjęte przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdro-wia w Pracy.

System zachęt jest otwarty dla wszystkich kategorii fi rm, wyróżnionych ze względu na ich wielkość, przy czym preferencyjne warunki ustanowiono dla mikro i małych przedsię-biorstw. Z tego też względu mikro przedsiębiorstwa mogą uzyskać dofi nansowanie na do 90% wartości przedsięwzięcia, a małe – do 80%. W efekcie zniwelowana została bariera wejścia, jaką jest konieczność wniesienia wysokiego wkładu własnego.

Przyznane środki są dedykowane i mogą być przeznaczone jedynie na realizację zapla-nowanych przez projektodawców działań, które będą w sposób bezpośredni odnosić się do kwestii ograniczenia niekorzystnego oddziaływania określonych czynników ryzyka w miejscu pracy. Oddziaływanie proponowanych instrumentów wsparcia ma na celu podniesienie pozio-mu bezpieczeństwa w miejscu pracy, tj. bezpieczeństwa technicznego – Projekty inwestycyjne (zabezpieczenie maszyn, urządzeń, stanowisk pracy), bezpieczeństwa systemowego – Projekty doradcze (ocena ryzyka zawodowego, procedury bezpiecznej pracy, instrukcje bhp dla po-szczególnych stanowisk pracy).

Poziom dofi nansowania został zróżnicowany, ze względu na wielkość przedsiębiorstwa i rodzaj Projektu, zgodnie z kryteriami przedstawionymi w tabeli 2.

19

Tabela 2Wysokość dofi nansowania

Rodzaj przedsiębiorstwa

Liczbapracowników

Procent budżetuprojektu

podlegający dofi nansowaniu

Maksymalna kwota dofi nansowania dla Projektów

doradczych(w PLN)

inwestycyjnych(w PLN)

doradczo-inwestycyjnych

(w PLN)

Mikroprzedsiębiorstwa

1–9 90% 40 000 60 000 100 000

Małeprzedsiębiorstwa

10–49 80% 60 000 90 000 150 000

Średnieprzedsiębiorstwa

50–249 60% 80 000 180 000 260 000

Dużeprzedsiębiorstwa

250 i więcej 20% 100 000 300 000 400 000

Wymagania stawiane Wnioskodawcy zostały określone następująco:, o dofi nansowanie mogą ubiegać się Wnioskodawcy zatrudniający pracowników na umowę

o pracę (również w niepełnym wymiarze),, przedsiębiorca może wnioskować o dofi nansowanie kilkakrotnie z zastrzeżeniem, że Pro-

jekty nie mogę dotyczyć tych samych lub bardzo zbliżonych działań/czynników/obszarów, , kolejny wniosek może być realizowany po zakończeniu i odbiorze poprzedniego Projektu, , Wnioskodawca nie może zalegać ze zobowiązaniami wobec Urzędu Skarbowego i Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych tzn. nie zalega z opłacaniem składek na ubezpieczenia społecz-ne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pra-cowniczych oraz podatków i innych należności publicznoprawnych,

, Wnioskodawca nie może znajdować się w stanie upadłości, pod zarządem komisarycz-nym, w toku likwidacji, postępowania upadłościowego lub postępowania układowego z wierzycielem,

, preferowane są Projekty, które poprzez realizację działań oddziaływać będą na większą procentową liczbę pracowników danego przedsiębiorstwa.

3.2. Działania możliwe do realizacji w ramach Projektów doradczych i inwestycyjnych

Projekty doradcze swoim zakresem mogą obejmować:, identyfi kację zagrożeń w miejscy pracy i ocenę ryzyka zawodowego związanego z tymi

zagrożeniami,, wykonanie pomiarów stężeń i natężeń szkodliwych czynników, występujących w miejscu

pracy, takich jak:k czynniki fizyczne (hałas, ogólne i miejscowe drgania, pole i promieniowanie elektroma-

gnetyczne, promieniowanie optyczne, mikroklimat, itp.),k czynniki chemiczne i pyły,

20

k czynniki uciążliwe (oświetlenie, nadmierne obciążenie wysiłkiem fizycznym dynamicz-nym i/lub statycznym, itp.),

k czynniki biologiczne,k dokonanie doboru środków ochrony indywidualnej do zidentyfikowanych zagrożeń

(bez uwzględniania kosztów zakupu tych środków),k przeprowadzenie analizy i oceny ergonomiczności miejsc pracy, przy czym doradz-

two w tym zakresie musi bezpośrednio oddziaływać na poprawę ergonomii stanowisk pracy,

k wykonanie oceny bezpieczeństwa maszyn i instalacji technicznych,k opracowanie Projektów technicznych środków ochrony zbiorowej,k opracowanie Projektów technicznych instalacji sprzętu ochronnego na stanowiskach

pracy.Projekty inwestycyjne swoim zakresem mogą obejmować:

, zakup i instalację osłon w niebezpiecznych strefach maszyn i urządzeń (stałe, ruchome, blokujące i blokujące z urządzeniem ryglującym, sterujące, itp.),

, zakup i instalację optoelektrycznych urządzeń ochronnych (kurtyny świetlne, skanery lase-rowe, itp.),

, zakup i instalację urządzeń ochronnych czułych na nacisk (maty, podłogi, obrzeża, krawę-dzie, itp.),

, zakup i instalację elementów systemów sterowania realizujących funkcje bezpieczeństwa (oburęczne urządzenia sterujące, urządzenia blokujące zezwalające, wyłączniki krańcowe, urządzenia sterujące krokowe, urządzenia wyłączania awaryjnego – odnoszące się bezpo-średnio do maszyn, itp.),

, zakup i instalację kabin i obudów dźwiękoizolacyjnych lub dźwiękochłonno-izolacyjnych,, zakup i instalację obudów, osłon i ekranów chroniących przed promieniowaniem optycz-

nym, hałasem oraz polami elektromagnetycznymi, itp.,, zakup i instalację tłumików akustycznych oraz materiałów i ustrojów dźwiękochłonnych,, zakup i instalację wyrobów i ustrojów przeciwdrganiowych (wibroizolatory, amortyzatory,

itp.),, zakup i instalację neutralizatorów elektryczności statycznej,, zakup i instalację urządzeń oczyszczających i uzdatniających powietrze (fi ltry, fi ltropochła-

niacze, itp.),, zakup i instalację urządzeń i elementów wentylacji miejscowej wywiewnej oraz nawiewnej

(obudowy, okapy, ssawki, itp.),, zakup i instalację urządzeń i elementów wentylacji ogólnej nawiewnowywiewnej,, zakup i instalację urządzeń i elementów sygnalizacji, ostrzegania i informacji o zagroże-

niach – odnoszące się bezpośrednio do maszyn,, zakup i instalację urządzeń służących poprawie bezpieczeństwa pracy na wysokości (pode-

sty, platformy, podnośniki, z wyłączeniem rusztowań i urządzeń samojezdnych),, zakup i instalację urządzeń służących ograniczeniu obciążenia układu mięśniowo-szkiele-

towego przy pracach ręcznych związanych z przemieszczaniem ciężkich ładunków (z wyłą-czeniem samojezdnych wózków widłowych i innych urządzeń samojezdnych),

, zakup i instalację urządzeń służących poprawie bezpieczeństwa pracy w przypadku nara-żenia na szkodliwe czynniki biologiczne,

21

, zakup środków ochrony indywidualnej (wyłącznie dla fi rm zatrudniających do 49 pracow-ników, pod warunkiem przedstawienia i pozytywnej oceny dokumentacji potwierdzającej prawidłowe przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego oraz dokonanie na jej podstawie właściwego doboru środków ochrony indywidualnej),

, modernizację linii technologicznej, mającej na celu poprawę bezpieczeństwa pracy.

3.3. Procedura dotycząca realizacji Programu (przyjmowanie wniosków, ocena formalna, ocena merytoryczna, kontrola, odbiór projektu)

1. Pierwszym krokiem jest złożenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Wniosku przez płat-nika składek.

Wnioski składane są w formie papierowej. Wzór Wniosku o dofi nansowanie w wersji edyto-walnej zamieszczony jest na stronie internetowej www.zus.pl/prewencja. Dodatkowo przy-gotowane zostały dokumenty pomocnicze, określające warunki realizacji Projektów oraz instrukcje dotyczące przygotowania dokumentacji aplikacyjnej, takie jak:, Instrukcja wypełniania wniosku,, Wyjaśnienia do wniosku,, wzór Umowy o dofi nansowanie,które mają ułatwić wnioskodawcom przygotowanie dokumentacji aplikacyjnej.

2. Drugim krokiem jest ocena formalna Wniosku, dokonywana przez Departament Prewencji i Rehabilitacji ZUS.

Wniosek płatnika składek o udzielenie dofi nansowania projektu dotyczącego utrzymania zdolności pracowników do pracy przez cały okres aktywności zawodowej zawiera pięć części.

W części I „Dofi nansowanie Projektu”, płatnik składek określa wielkość przedsiębiorstwa oraz wnioskowane kwoty dofi nansowania.

W części II „Działania doradcze” płatnik składek przedstawia krótki opis działalności Wnioskodawcy, ogólny stan bezpieczeństwa i higieny pracy, np. na podstawie wyników oceny ryzyka zawodowego, liczby wypadków przy pracy, liczby osób pracujących w warunkach zagrożenia, itp., cel główny Projektu, cel poszcze-gólnych działań doradczych, uzasadnienie podjęcia poszczególnych działań doradczych, harmonogram realizacji Projektu, oczekiwane rezultaty, budżet Projektu.

W części III „Działania inwestycyjne” płatnik składek przedstawia krótki opis działalno-ści, ogólny stan bezpieczeństwa i higieny pracy, np. na podstawie wyników oceny ryzyka zawodowego, liczby wypadków przy pracy, liczby osób pracu-jących w warunkach zagrożenia, cel główny Projektu, cel poszczególnych działań inwestycyjnych, uzasadnienie podjęcia poszczególnych działań inwe-stycyjnych, zamierzony efekt działań inwestycyjnych, co i w jakim zakresie ulegnie poprawie, harmonogram realizacji Projektu, oczekiwane rezultaty, budżet Projektu.

Część IV wniosku – „Dane wnioskodawcy”. Część V wniosku – „Oświadczenia Wnioskodawcy”.

22

3. Trzecim krokiem jest ocena merytoryczna Wniosku, dokonywana przez eksperta z dzie-dziny, której Projekt dotyczy. Ekspert sprawdza czy Wniosek jest zgodny z następującymi założeniami:, potwierdza zasadność realizacji Projektu – ocena celu głównego Projektu,, wskazuje cele, które są szczegółowo opisane, mierzalne, realne, określone w czasie,, wskazuje istniejący problem oraz sposób jego ograniczenia lub zniwelowania,, weryfi kuje wskazane we wniosku wskaźniki bezpieczeństwa i higieny pracy, poziom

ryzyka związanego z czynnikami szkodliwymi występującymi w danym przedsiębior-stwie, na podstawie dokumentów potwierdzających przeprowadzone badania, pomia-ry, stężenia i natężenia czynników szkodliwych, oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, itp.,

, ocenia adekwatność proponowanych działań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy do poziomu czynników ryzyka występujących w przedsiębiorstwie,

, ocenia oddziaływanie Projektu na poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy – w jaki sposób osiągnięcie celu głównego Projektu przełoży się bezpośrednio na poprawę warunków pracy osób zatrudnionych w przedsiębiorstwie (np. na podstawie danych statystycznych: liczby zatrudnionych na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, poziom ryzyka zawodowego, liczby wypadków w ciągu 2 lat przed złoże-niem wniosku, itp.),

, weryfi kuje wskazane rezultaty, jakie mają być osiągnięte w trakcie realizacji Pro-jektu oraz czy wskazano ich wartości początkowe i docelowe oraz w jaki sposób zostaną one zmierzone/zweryfi kowane i czy wynikają z działań przewidzianych w Projekcie,

, ocenia zgodność planowanych działań z katalogiem dopuszczalnych przedsięwzięć (wy-mienionych w Wyjaśnieniach do Wniosku),

, sprawdza zgodność przyjętych rozwiązań z obowiązującymi przepisami, dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności z:k działem dziesiątym ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy,k rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,k rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimal-

nych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy,

k rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej,

k rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadni-czych wymagań dla maszyn,

k rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,

, ocenia racjonalność harmonogramu Projektu,, ocenia niezbędność i efektywność wydatków Projektu,, porównuje wartości usług i produktów z kosztorysu z wartościami tych samych usług

i produktów oferowanych na rynku.

23

4. Czwarty krok następuje w przypadku pozytywnej oceny eksperta i jest to podpisanie umowy pomiędzy wnioskodawcą a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. W terminie 14 dni od podpisania umowy następuje przekazanie I transzy dofi nansowania na konto bankowe wnioskodawcy. W trakcie realizacji Projektu może zostać przeprowadzona kontrola, która ma na celu sprawdzenie zgodności realizowanych działań oraz wskazanych dla nich czynno-ści, z zapisami zamieszczonymi we Wniosku płatnika składek o udzielenie dofi nansowania Projektu dotyczącego utrzymania zdolności pracowników do pracy przez cały okres aktyw-ności zawodowej. Kontrola taka przeprowadzana jest przez eksperta z dziedziny, której Projekt dotyczy.

5. Piątym krokiem jest ocena końcowa Projektu po jego zakończeniu. Ocena przeprowadzana jest w miejscu realizacji Projektu (z wyłączeniem Projektów doradczych), przez eksperta z dziedziny, której dotyczy Projekt.

6. Kolejny, szósty krok uzależniony jest od oceny końcowej Projektu. Jeżeli realizacja jest zgod-na z zapisami we Wniosku i zostanie to potwierdzone przez eksperta w ocenie końcowej, na konto bankowe wnioskodawcy przekazywana jest II transza dofi nansowania.

Wyżej opisane kroki, związane z realizacją Projektów przedstawia wykres 5.

Wykres 5Schemat postępowania

podczas realizacji Programu dofi nansowania płatników składek

Program dofi nansowania działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres aktywności zawodowej, prowadzonych przez płatników składek

Wniosek o dofi nansowanie składany przez przedsiębiorcę

Tryb przyznawania dofi nansowania

Potwierdzenie zarezerwowania środków fi nansowych przez

Głównego Księgowego Funduszy

Podpisanie umowy z przedsiębiorcą

Kontrola realizacji projektu

Odbiór projektu

Ocena formalna wniosku

Potwierdzenie zatrudnienia przynajmniej 1 pracownika

podlegającego ubezpieczeniu wypadkowemu

Wypłata zaliczkiOcena końcowa

projektu przez eksperta

Ustalenie % dofi nansowania

Wypłata drugiej transzy dofi nansowania

Ocena wniosku eksperta

Wnioski płatników składek przyjmowane są w trybie ciągłym. Stan przyjętych wnio-sków o dofi nansowanie na dzień 30 czerwca 2014 r. wyniósł 171, z czego przyjęto 4 wnioski doradcze, 94 wnioski inwestycyjne oraz 73 wnioski doradczo-inwestycyjne.

24

Wykres 6Liczba wniosków o dofi nansowanie wg rodzaju projektu

94

73

4

yy doradczy yy inwestycyjny yy doradczo-inwestycyjny

Źródło: Dane ZUS

Program cieszył się największym zainteresowaniem w województwie wielkopolskim – 47 złożonych wniosków oraz w województwie śląskim – 26 złożonych wniosków. Prowa-dząc akcję upowszechniającą informacje o możliwości uzyskania dofi nansowania Zakład Ubez-pieczeń Społecznych będzie starał się aktywizować przedsiębiorców z innych województw, w szczególności ze wschodniej części Polski.

Wykres 7Wpływ wniosków w podziale na województwa

wielkopolskie 47

śląskie 26

kujawsko-pomorskie 16

lubuskie 14

mazowieckie 11

lubelskie 10

małopolskie 8

dolnośląskie 5

łódzkie 5

opolskie 5

warmińsko-mazurskie 8

pomorskie 7

zachodnio-pomorskie 3

podkarpackie 2

podlaskie 2

świętokrzyskie 2

Źródło: Dane ZUS

25

Większość ze 171 przyjętych wniosków zawierała błędy formalne, wymagające nanie-sienia poprawek. Ze względu na powtarzające się błędy popełniane przez wnioskodawców we wnioskach, Zakład Ubezpieczeń Społecznych opracował dodatkowe dokumenty objaśniające jak poprawnie przygotować wniosek.

Na dzień 30 czerwca br. wnioskodawcy skorygowali 79 wniosków, uwzględniając uwagi formalne, z czego ostatecznie 23 wnioski otrzymały kwalifi kację pozytywną, 18 wniosków zakwalifi kowano negatywnie (działania zaplanowane we wniosku nie kwalifi kowały się do do-fi nansowania, ze względu na niezgodność zaplanowanych działań z katalogiem działań do-puszczalnych do dofi nansowania, określonych w Wyjaśnieniach do wniosku). Do pozostałych 38 wniosków eksperci zgłosili uwagi merytoryczne, wnioski te zostały zwrócone do korekty. Powyższe dane obrazują nakład pracy, który jest ponoszony, aby złożone wnioski o dofi nan-sowanie mogły uzyskać ocenę pozytywną i zostać zakwalifi kowane do uzyskania dofi nan-sowania. Wykres 8 przedstawia procentowe wartości obrazujące etapy realizacji wniosków o dofi nansowanie.

Wykres 8Procentowa liczba złożonych Wniosków z uwzględnieniem etapu ich realizacji

100 60% 54% 90

92 50% 80

70 40%

60

50 30%

40 22%

30 38 20%

20 13%

11% 10%

10

23

18

0 0%

Liczba Wniosków z uwagami formalnymi

z ZUS

Liczba Wniosków z uwagami

merytorycznymi od eksperta

Wnioski z kwalifi kacją pozytywną

Wnioski z kwalifi kacją

negatywną

Źródło: Dane ZUS

Na wykresie poniżej przedstawiono rodzaje grup działalności oraz przypisane do nich kategorie ryzyka, w odniesieniu do 23 podpisanych umów o dofi nansowanie. Najwięcej umów (13) podpisano z wnioskodawcami z branży: produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wy-łączeniem maszyn i urządzeń, która stanowi 7 kategorię ryzyka.

26

Wykres 9Liczba podpisanych umów dotyczących projektów o dofi nansowanie

w podziale na kategorie ryzyka

Źródło: Dane ZUS

Z analizy danych dotyczących umów o dofi nansowanie Projektów wynika, że ponad 86% benefi cjentów ubiegających się o środki fi nansowe na poprawę bezpieczeństwa w środowisku pracy w przedsiębiorstwie posiada kategorię ryzyka powyżej 5.

Tabela 3Zestawienie liczby umów dotyczących projektów o dofi nansowanie

w podziale na grupy działalności

Kod PKD

Grupy działalnościKate-goria

ryzyka

Liczba umów

C-10 Produkcja artykułów spożywczych 6 1

C-16Produkcja wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania

9 1

C-19 Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafi nacji ropy naftowej 5 1

C-22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 6 1

C-23 Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych 8 1

C-25Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń

7 10

C-28 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfi kowana 7 2

C-29Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem motocykli

6 1

3 5 6 7 8 9

14

12

10

8

6

4

2

0

1 2

5

13

1 1

27

Kod PKD

Grupy działalnościKate-goria

ryzyka

Liczba umów

C-32 Pozostała produkcja wyrobów 5 1

F-43 Roboty budowlane specjalistyczne 6 1

G-45Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych

3 1

E-36 Pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody 6 1

C-31 Produkcja mebli 7 1

Razem liczba podpisanych umów dotyczących projektów o dofi nansowanie 23

Poziom udzielonego dofi nansowania uzależniony jest od rodzaju realizowanego Pro-jektu. Zgodnie z przyjętymi zasadami dofi nansowania (tabela 2 oraz strona internetowa www.zus.pl/prewencja), wartość dofi nansowania przeznaczona na realizację Projektów jest zróżnicowana, w zależności od rodzaju Projektu: doradczy, inwestycyjny i doradczo-inwesty-cyjny oraz wielkości przedsiębiorstwa. Projekty, na które dotychczas zostały zawarte umowy, uzyskały dofi nansowanie w wysokości od 3,9 tys. zł do 300 tys. zł, co ilustruje wykres 10.

Wykres 10Poziom udzielonego dofi nansowania

Źródło: Dane ZUS

Liczba pracowników objęta Projektami wyniosła od 2 do 203 pracowników. Udział pra-cowników objętych działaniami Projektów w stosunku do liczby pracowników zatrudnionych ogółem w przedsiębiorstwach kształtował się od 3,5% do 100%. Na wykresie 11 przedstawiono liczbę pracowników objętych Projektami i liczbę zatrudnionych ogółem.

60 0

00

40 4

05

22 7

31

23 8

52

180

000

69 7

87

93 3

60

180

000

36 9

00

20 3

66 65 5

73

149

982

84 5

26

90 0

00

46 3

79 90 0

00

97 4

40

300

000

48 2

53

23 9

81

109

040

53 3

98

3 86

4

Firm

a I

Firm

a II

Firm

a III

Firm

a IV

Firm

a V

Firm

a V

I

Firm

a V

II

Firm

a V

III

Firm

a IX

Firm

a X

Firm

a X

I

Firm

a X

II

Firm

a X

III

Firm

a X

IV

Firm

a X

V

Firm

a X

VI

Firm

a X

VII

Firm

a X

VIII

Firm

a X

IX

Firm

a X

X

Firm

a X

XI

Firm

a X

XII

Firm

a X

XIII

28

Wykres 11Liczba osób objęta działaniami Projektu

yy liczba zatrudnionych pracowników yy liczba pracowników objętych działaniami

* Wśród przedsiębiorstw wykazanych na wykresie znajdują się dwa duże przedsiębiorstwa, w których zatrudnio-nych jest więcej niż 251 pracowników, tj.: fi rma XVIII, która zatrudnia 2571 osób i fi rma XXIII – 369 osób.

Źródło: Dane ZUS

Można zaobserwować, iż w przypadku mikro i małych przedsiębiorstw procentowy udział pracowników objętych działaniami przedstawionymi w Projekcie jest największy i czę-sto osiąga poziom 100%. Stąd wydaje się zasadne, aby procent dofi nansowania Projektu dla mikro i małych przedsiębiorstw był jak najwyższy ze względu na zmniejszenie lub eliminację zagrożeń zawodowych, która dotyczy z reguły wszystkich zatrudnionych pracowników.

3.4. Przykładowe zadania realizowane w Projektach

W ramach 23 Projektów, które uzyskały dofi nansowanie, realizowane są działania związa-ne głównie z ograniczeniem czynników chemicznych i pyłów oraz czynników fi zycznych, takich jak hałas i promieniowanie optyczne oraz czynników uciążliwych, np. niewłaściwe oświetlenie.

W ramach doradztwa realizowane są następujące działania:, identyfi kacja zagrożeń w miejscy pracy i ocena ryzyka zawodowego związanego z tymi

zagrożeniami,, wykonanie pomiarów stężeń i natężeń szkodliwych czynników, występujących w miejscu pracy,, dobór środków ochrony indywidualnej.

W ramach inwestycji realizowane są następujące działania:, wymiana lub modernizacja systemów fi ltrowentylacyjnych,, montaż parawanów spawalniczych,, montaż obudów dźwiękoszczelnych,, wymiana oświetlenia,, zakup środków ochrony indywidualnej.

9 9

3420

594

572

119

46

18 17

6011

9136

968 9 9

3210 10 10

3114

4335

9 2

2610 19 14

251

152

15 14

176

9 18 12

118

9

251

203

Firm

a I

Firm

a II

Firm

a III

Firm

a IV

Firm

a V

Firm

a V

I

Firm

a V

II

Firm

a V

III

Firm

a IX

Firm

a X

Firm

a X

I

Firm

a X

II

Firm

a X

III

Firm

a X

IV

Firm

a X

V

Firm

a X

VI

Firm

a X

VII

Firm

a X

VIII

*

Firm

a X

IX

Firm

a X

X

Firm

a X

XI

Firm

a X

XII

Firm

a X

XIII

*

29

Rezultaty, jakie mają zostać osiągnięte dzięki realizacji wyżej wymienionych działań, dotyczą ograniczenia następujących czynników szkodliwych:, emisja pyłów, takich jak: pyły drewna, drewna twardego oraz drewna mieszanego, gazy

i pyły spawalnicze, pył respirabilny i inne,, poziom czynników chemicznych: związki żelaza, mangan, wolna krzemionka krystaliczna,

miedź, octan butyl, tulen, styren, chlorki metylenu i inne,, promieniowanie optyczne,, poziom hałasu,oraz obniżenia poziomu ryzyka zawodowego.

Projekty, które uzyskały dofi nansowanie będą realizowane w różnym czasie. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Wyjaśnieniach do wniosku, Projekty doradcze mogą być realizowane maksymalnie przez 4 miesiące, natomiast Projekty inwestycyjne i doradczo-inwestycyjne mak-symalnie przez 18 miesięcy.

Wykres 12Okres realizacji Projektów dla umów, które uzyskały dofi nansowanie

Źródło: Dane ZUS

Projekty realizowane w ciągu 3–4 miesięcy stanowią ponad 56% wszystkich Projektów, które uzyskały dofi nasowanie. W ciągu stosunkowo krótkiego okresu czasu nastąpi poprawa warunków pracy pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach, które uzyskały zgodę na dofi nansowanie.

3.5. Upowszechnianie wiedzy o Programie

Istotnym elementem warunkującym powodzenie Programu dofi nansowania i osiągnię-cie celu, jakim jest ograniczenie lub wyeliminowanie zagrożeń zawodowych, a tym samym poprawa warunków pracy, jest popularyzacja i promocja wiedzy na jego temat wśród poten-cjalnych benefi cjentów. Realizując ten cel, już na etapie opracowywania założeń do Programu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzyskał akceptację Państwowej Inspekcji Pracy na współpracę

2

3

3

6

4

3

3

4

4

3

2

4

5

2 1

3

4

13

4

2

4

2

1

Firm

a I

Firm

a II

Firm

a III

Firm

a IV

Firm

a V

Firm

a V

I

Firm

a V

II

Firm

a V

III

Firm

a IX

Firm

a X

Firm

a X

I

Firm

a X

II

Firm

a X

III

Firm

a X

IV

Firm

a X

V

Firm

a X

VI

Firm

a X

VII

Firm

a X

VIII

Firm

a X

IX

Firm

a X

X

Firm

a X

XI

Firm

a X

XII

Firm

a X

XIII

30

w upowszechnianiu informacji o możliwości uzyskania wsparcia fi nansowego, przeznaczonego na poprawę bezpieczeństwa w pracy, poprzez podjęcie odpowiednich działań doradczych lub inwestycyjnych. Wykorzystując m.in. fakt, iż inspektorzy pracy wykonując zadania kontrolne docierają do podmiotów, które mogłyby poprawić poziom bezpieczeństwa poprzez ogranicze-nie lub eliminację występujących zagrożeń zawodowych w swoich przedsiębiorstwach, Zakład opracował, powielił i przekazał do Państwowej Inspekcji Pracy stosowne ulotki, zawierające informację na temat Programu.

Ponadto PIP w ramach Deklaracji w sprawie porozumienia dla bezpieczeństwa pracy w budownictwie, zawartej z największymi fi rmami działającymi w branży budowlanej upo-wszechnił wiedzę o możliwości uzyskania dofi nansowania, także wśród podwykonawców współpracujących z sygnatariuszami Deklaracji.

Ze względu na potencjalnych benefi cjentów, do których jest skierowane wsparcie fi nan-sowe, Zakład promował wiedzę o Programie dofi nansowania m.in. poprzez prasę branżową oraz wydarzenia skupiające podmioty zainteresowane poprawą bezpieczeństwa w pracy. Cykl artykułów promujących idee Programu ukazał się w czasopismach: „Atest – Ochrona Pracy”, „Przyjaciel przy Pracy”, „Praca i Zdrowie” oraz na portalu internetowym www.pracaizdrowie. Informacja o Programie upowszechniana była na Międzynarodowych Targach SAWO 2014 w Po-znaniu. Na bieżąco jest aktualizowana strona internetowa Zakładu, na której publikowane są materiały na temat możliwości udziału w Programie.

4. Podsumowanie

Kierunki działań w obszarze ochrony pracy wyznacza na poziomie międzynarodowym m.in. ustawodawstwo Międzynarodowej Organizacji Pracy oraz strategia Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a na poziomie krajowym – Krajowe Programy Dzia-łań, podejmowane przez poszczególne państwa członkowskie.

Zgodnie z opinią Komitetu Doradczego ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy przy opracowaniu nowej europejskiej strategii w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy na lata 2013–2020 wspólnym celem powinien być ogólny spadek liczby wypadków przy pracy, chorób zawodowych oraz problemów zdrowotnych. Jej ogólne hasło brzmi: prewencja lepsza od rehabilitacji, rehabilitacja lepsza od przedwczesnego opuszczania rynku pracy. W opraco-wanym dokumencie Komitet zaleca m.in.:, rozwijanie narzędzi pozwalających na radzenie sobie z zawodowymi zagrożeniami psycho-

społecznymi, w tym prowadzenie programów zapobiegających zagrożeniom psychospo-łecznym i ograniczających skutki szkodliwego stresu w pracy, wymianę dobrych praktyk w tym zakresie,

, zapobieganie wypadkom przy pracy oraz problemom zdrowotnym na poziomie przedsię-biorstw, w tym promowanie inicjatyw angażujących pracowników w decyzje przedsiębior-stwa, dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa w pracy oraz włączających myślenie o bhp do decyzji kierownictwa.

Podsumowując, założenia strategii Unii Europejskiej na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy skupiają się na dwóch zasadniczych kwestiach: zmniejszenie skali wypadkowości w miej-scach pracy oraz rozszerzanie działalności prewencyjnej. Priorytetem jest ograniczenie liczby

wypadków przy pracy i poprawa przestrzegania przepisów bezpieczeństwa pracy. Strategia w głównej mierze polega na promowaniu kultury prewencji w środowisku pracy – przede wszystkim poprzez kształtowanie świadomości w zakresie bezpiecznych zachowań w miejscu pracy i zachęcanie pracowników do współudziału w zarządzaniu bhp w fi rmie, które ma stano-wić integralną część ogólnego zarządzania przedsiębiorstwem.

Realizując zadania z zakresu prewencji wypadkowej Zakład propaguje i wspiera inicja-tywy w zakresie skutecznego zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego w przedsiębior-stwie oraz działania pracodawców na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa w pracy.

Program dofi nasowania działań płatników składek może stać się skutecznym narzę-dziem ograniczającym wypadki w pracy i szansą na poprawę bezpieczeństwa pracowników, zwłaszcza zatrudnionych w mikro i małych przedsiębiorstwach. Jego skuteczność opiera się na dwóch fi larach: możliwości dofi nansowania działań doradczych oraz działań o charakte-rze inwestycyjnym. Dofi nansowując ze środków publicznych Projekty zmierzające do poprawy warunków pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie kładł nacisk przede wszystkim na racjonalne i celowe wydatkowanie tych środków, co m.in. przełoży się na to aby dofi nansowane działania doradcze miały przełożenie na działania inwestycyjne.

W przyszłości, po podsumowaniu realizacji większej grupy Projektów, zostanie utwo-rzony katalog „dobrych praktyk” zawierający w szczególności praktyczne rozwiązania dla po-szczególnych zagrożeń zawodowych oraz rekomendacje dotyczące rozwiązań organizacyjno--technicznych poprawiających stan bezpieczeństwa dla konkretnych stanowisk pracy. Katalog będzie miał formułę otwartą oraz będzie systematycznie uzupełniany. Prezentowane w kata-logu „dobre praktyki” będą powszechnie dostępne i będą mogły stanowić dla pracodawców oraz osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pracy w przedsiębiorstwie wzorcowy model rozwiązań organizacyjno-technicznych poprawiających bezpieczeństwo pracy w konkretnych warunkach.

Realizacja programu dofi nansowania może urzeczywistnić założenie Rezolucji Rady z dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie nowej wspólnotowej strategii na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy stanowiące, że jakość pracy ma istotny ludzki i gospodarczy wymiar, polityka bezpie-czeństwa i higieny prowadzona przez państwa członkowskie jest ważnym wkładem w rozwój gospodarczy i wzrost zatrudnienia.

PIP - ROP Program wsparcia z funduszu wypadkowego poprawy...

Documents

Transcript of PIP - ROP Program wsparcia z funduszu wypadkowego poprawy...