Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody
description
Transcript of Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody
Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody
Paweł Polak (CKBI, WF UPJPII)
Plan referatu
1. Wstęp: aktualne kierunki badań2. Wybrane przykłady problemów badań historycznych
i perspektywy badawczea) Recepcja STW i OTWb) Debata wokół darwinizmu
3. Nowe narzędzia badań historycznycha) Federacja Bibliotek Cyfrowychb) Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika)c) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS
PAN i PTF
4. Zakończenie: misja CC dla nauki i filozofii polskiej
1. Aktualne kierunki badań
• Badania nad wpływem rewolucyjnych teorii naukowych
• recepcja teorii ewolucji
• recepcja teorii względności
• problem przypadku i przyczynowości (M. Smoluchowski, J. Metallmann)
• relacje nauka-wiara w czasie rewolucji naukowej
2. Wybrane przykłady problemów badań historycznych
i perspektywy badawcze
a) Recepcja STW i OTW na ziemiach polskich
b) Debata wokół darwinizmu
2.a. Recepcja STW i OTW
• Stan badań: monografie Bronisława Średniawy (lata 80.) i przyczynki innych autorów
• Problem: prace ściśle historyczne, celowo nie podejmują analizy filozoficznej
• Monografie są dobrym przewodnikiem do pogłębionych studiów
• Nowsze badania nad recepcją teorii względności na świecie – nowe wątki badań i przewartościowania w historiografii (dot. zwłaszcza STW)
2.a. Recepcja STW i OTW
Co pokazały badania?
• uzupełnienie spisu źródeł (np. prace Alfreda Denizota)
• uzupełnienia bibliografii literatury filozoficznej
• informacje o nieznanych odczytach związanych z teorią względności
• interesujące wczesne reakcje polskich neotomistów na teorię Einsteina (ks. Feliks Hortyński SJ)
2.a. Recepcja STW i OTW
Co pokazały badania? (cd.)• słabo zbadane wzmianki w czasopismach
(zadanie do realizacji w najbliższej przyszłości)• pomijany wpływ Poincarégo – zob. Mieczysław
Wolfke, „O dynamice elektronu”, Wiadomości Matematyczne, XII (1908), s. 35-37 (temat w opracowaniu)
• konieczność zbadania lwowskiej polemiki wokół teorii względności (aktualnie w opracowaniu)
2.a. Recepcja STW i OTW
Wnioski i perspektywy badawcze
• lwowskie środowisko filozoficzne nie ograniczało się ani do tzw. szkoły Lwowsko-Warszawskiej – konieczność przebadania poglądów zapomnianych myślicieli (rozpoczęte)
• filozofia mechaniki (do podjęcia w przyszłości)
• filozoficzne rozważania nad relacjami między techniką a wiedzą teoretyczną (jw.)
2.b. Debata wokół darwinizmu
Problemy
• rozbieżności odnośnie wczesnej fazy recepcji (lata 60. i 70. XIX w.)
• konieczna kwerenda czasopism kościelnych (np. zbiór biblioteki UPJPII)
• konieczna kwerenda prasy (nieco lepiej znana niż w przypadku teorii względności, ale tylko szczątkowe opracowania historii w I poł. XX w.)
2.b. Debata wokół darwinizmuprzykłady
Ks. [dr] Wartenberg – autor pierwszego polskiego artykułu przeciw teorii Darwina
• odczyt w Poznaniu w 1866 r.• „O teoryi Darwina”, Tygodnik Katolicki
(Grodzisk Wielkopolski), (1866)• „Darwin”, Przegląd Tygodniowy, (1867)• teoria jest bezzasadna, aspołeczna i
kacerskaNB.1. Imię autora występuje pod monogramami:
„T.”, „F.”, „M.” (!) 2. W Historii Nauki Polskiej występuje pod
błędnym nazwiskiem Wattenberg (!).3. Prawdopodobnie był to ks. Feliks
Wartenberg (1838-1913) — kanonista
2.b. Debata wokół darwinizmuprzykłady
Józef Szujski (1835-1883) — historyk, współtwórca krakowskiej szkoły historyków, stańczyk, publicysta, współzałożyciel Przegl. Polskiego.
• rozważania antropologiczne w związku rozwojem badań archeologicznych — Przegl. Polski, r. II (1867) z. III, s. 452-464.
• Szujski wyraźnie mówi o tym, że chodzi mu o „zastosowanie słynnej teorii Darwina do badań nad pierwostanem człowieka”
• odrzucenie ewolucjonizmu w antropologii• źródło informacji o ewolucjonizmie: prace
biologa Carla Ernsta von Baera (1792-1876)
2.b. Debata wokół darwinizmuPerspektywy
• badania nad filozoficznymi poglądami lwowskich biologów:– Benedykt Dybowski– Józef Nusbaum i jego szkoła– Marian Raciborski (ewolucjonizm
akceptowany przez abpa J. Bilczewskiego)
• ośrodek krakowski• początki ekologii w Polsce (T.
Garbowski — prekursor ekologii zwierząt)
• filozoficzne podłoże ochrony przyrody
• przyczynowość i przypadek w biologii
Laboratorium prof. Nasbauma - Lwów 1904-1906 Od prawej: Iwanicki, Weigl, prof. Nusbaum, Czarski, Łuszewski (?), Hirschler, Bojarski
3. Nowe narzędzia badań historycznych
a) Federacja Bibliotek Cyfrowych
b) Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika)
c) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF
3.a. Federacja Bibliotek Cyfrowychhttp://fbc.pionier.net.pl/owoc
• Zbiory tworzone przez różne biblioteki (projekt rozproszony, obecnie 47 bibliotek)
• W projekcie uczestniczą katedry (np. Biblioteka Cyfrowa Katedry Lingwistyki Formalnej UW) lub archiwa (np. Publiczne Archiwum Cyfrowe A. Osieckiej)
• Duża dynamika przyrostu zasobów: obecnie 326 tys. publikacji (w kwietniu 2009 przekroczono 200 tys.)
• Wiele prac rzadkich i trudno dostępnych• Wyszukiwarka zasobów (indeksuje wszystkie zbiory)
3.b. Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika)
Katalog zdigitalizowanych zbiorów, który stanowi dobry przewodnik po literaturze przedmiotu. Niestety nie obejmuje wszystkich prac, mimo to jest interesującym narzędziem.
http://www.epublica.com.pl/cgi-bin/sas.cgi?b=hint
• dokumenty źródłowe (zwłaszcza polska klasyka naukowo-techniczna),
• ważniejsze publikacje referencyjne (bibliografie, słowniki i encyklopedie) ułatwiające odczytanie źródeł,
• opracowania historyczne,• adresy godnych uwagi serwisów w sieci, które dotyczą
polskiego piśmiennictwa naukowo-technicznego. (informacje ze strony WWW)
3.c. Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF
• Otwarte w 27 kwietnia 2009 r. (30GB danych).• Dostępne tylko dla zarejestrowanych użytkowników• Zasoby
– Szkoła Lwowsko-Warszawska• Kazimierz Twardowski• Janina i Tadeusz Kotarbińscy• Stanisław Ossowski
– Marginalia S.I. Witkiewicza– Archiwalia Mieczysława Wallisa– Nagrania audio (np. Władysław Tatarkiewicz, Tadeusz
Kotarbiński, Maria Ossowska)
4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej
• Fundamentalny problem badań XX w. — nadmiar informacji — zawodzą klasyczne metody)
• Konieczność tworzenia archiwów cyfrowych
• Misja CC dla środowiska krakowskiego (i innych)
4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej
1. Komputerowe bazy bibliograficzne2. Archiwum krakowskich naukowców i
filozofów.3. Archiwa tematyczne (np. historyczne prace
dotyczące recepcji teorii ewolucji).4. Archiwum skanów książek z marginaliami
znanych uczonych (np. książki Mariana Smoluchowskiego).
5. Archiwum OBI (pierwszy krok został już uczyniony).