Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody
Paweł Polak (CKBI, WF UPJPII)
Plan referatu
1. Wstęp: aktualne kierunki badań2. Wybrane przykłady problemów badań historycznych
i perspektywy badawczea) Recepcja STW i OTWb) Debata wokół darwinizmu
3. Nowe narzędzia badań historycznycha) Federacja Bibliotek Cyfrowychb) Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika)c) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS
PAN i PTF
4. Zakończenie: misja CC dla nauki i filozofii polskiej
1. Aktualne kierunki badań
• Badania nad wpływem rewolucyjnych teorii naukowych
• recepcja teorii ewolucji
• recepcja teorii względności
• problem przypadku i przyczynowości (M. Smoluchowski, J. Metallmann)
• relacje nauka-wiara w czasie rewolucji naukowej
2. Wybrane przykłady problemów badań historycznych
i perspektywy badawcze
a) Recepcja STW i OTW na ziemiach polskich
b) Debata wokół darwinizmu
2.a. Recepcja STW i OTW
• Stan badań: monografie Bronisława Średniawy (lata 80.) i przyczynki innych autorów
• Problem: prace ściśle historyczne, celowo nie podejmują analizy filozoficznej
• Monografie są dobrym przewodnikiem do pogłębionych studiów
• Nowsze badania nad recepcją teorii względności na świecie – nowe wątki badań i przewartościowania w historiografii (dot. zwłaszcza STW)
2.a. Recepcja STW i OTW
Co pokazały badania?
• uzupełnienie spisu źródeł (np. prace Alfreda Denizota)
• uzupełnienia bibliografii literatury filozoficznej
• informacje o nieznanych odczytach związanych z teorią względności
• interesujące wczesne reakcje polskich neotomistów na teorię Einsteina (ks. Feliks Hortyński SJ)
2.a. Recepcja STW i OTW
Co pokazały badania? (cd.)• słabo zbadane wzmianki w czasopismach
(zadanie do realizacji w najbliższej przyszłości)• pomijany wpływ Poincarégo – zob. Mieczysław
Wolfke, „O dynamice elektronu”, Wiadomości Matematyczne, XII (1908), s. 35-37 (temat w opracowaniu)
• konieczność zbadania lwowskiej polemiki wokół teorii względności (aktualnie w opracowaniu)
2.a. Recepcja STW i OTW
Wnioski i perspektywy badawcze
• lwowskie środowisko filozoficzne nie ograniczało się ani do tzw. szkoły Lwowsko-Warszawskiej – konieczność przebadania poglądów zapomnianych myślicieli (rozpoczęte)
• filozofia mechaniki (do podjęcia w przyszłości)
• filozoficzne rozważania nad relacjami między techniką a wiedzą teoretyczną (jw.)
2.b. Debata wokół darwinizmu
Problemy
• rozbieżności odnośnie wczesnej fazy recepcji (lata 60. i 70. XIX w.)
• konieczna kwerenda czasopism kościelnych (np. zbiór biblioteki UPJPII)
• konieczna kwerenda prasy (nieco lepiej znana niż w przypadku teorii względności, ale tylko szczątkowe opracowania historii w I poł. XX w.)
2.b. Debata wokół darwinizmuprzykłady
Ks. [dr] Wartenberg – autor pierwszego polskiego artykułu przeciw teorii Darwina
• odczyt w Poznaniu w 1866 r.• „O teoryi Darwina”, Tygodnik Katolicki
(Grodzisk Wielkopolski), (1866)• „Darwin”, Przegląd Tygodniowy, (1867)• teoria jest bezzasadna, aspołeczna i
kacerskaNB.1. Imię autora występuje pod monogramami:
„T.”, „F.”, „M.” (!) 2. W Historii Nauki Polskiej występuje pod
błędnym nazwiskiem Wattenberg (!).3. Prawdopodobnie był to ks. Feliks
Wartenberg (1838-1913) — kanonista
2.b. Debata wokół darwinizmuprzykłady
Józef Szujski (1835-1883) — historyk, współtwórca krakowskiej szkoły historyków, stańczyk, publicysta, współzałożyciel Przegl. Polskiego.
• rozważania antropologiczne w związku rozwojem badań archeologicznych — Przegl. Polski, r. II (1867) z. III, s. 452-464.
• Szujski wyraźnie mówi o tym, że chodzi mu o „zastosowanie słynnej teorii Darwina do badań nad pierwostanem człowieka”
• odrzucenie ewolucjonizmu w antropologii• źródło informacji o ewolucjonizmie: prace
biologa Carla Ernsta von Baera (1792-1876)
2.b. Debata wokół darwinizmuPerspektywy
• badania nad filozoficznymi poglądami lwowskich biologów:– Benedykt Dybowski– Józef Nusbaum i jego szkoła– Marian Raciborski (ewolucjonizm
akceptowany przez abpa J. Bilczewskiego)
• ośrodek krakowski• początki ekologii w Polsce (T.
Garbowski — prekursor ekologii zwierząt)
• filozoficzne podłoże ochrony przyrody
• przyczynowość i przypadek w biologii
Laboratorium prof. Nasbauma - Lwów 1904-1906 Od prawej: Iwanicki, Weigl, prof. Nusbaum, Czarski, Łuszewski (?), Hirschler, Bojarski
3. Nowe narzędzia badań historycznych
a) Federacja Bibliotek Cyfrowych
b) Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika)
c) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF
3.a. Federacja Bibliotek Cyfrowychhttp://fbc.pionier.net.pl/owoc
• Zbiory tworzone przez różne biblioteki (projekt rozproszony, obecnie 47 bibliotek)
• W projekcie uczestniczą katedry (np. Biblioteka Cyfrowa Katedry Lingwistyki Formalnej UW) lub archiwa (np. Publiczne Archiwum Cyfrowe A. Osieckiej)
• Duża dynamika przyrostu zasobów: obecnie 326 tys. publikacji (w kwietniu 2009 przekroczono 200 tys.)
• Wiele prac rzadkich i trudno dostępnych• Wyszukiwarka zasobów (indeksuje wszystkie zbiory)
3.b. Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika)
Katalog zdigitalizowanych zbiorów, który stanowi dobry przewodnik po literaturze przedmiotu. Niestety nie obejmuje wszystkich prac, mimo to jest interesującym narzędziem.
http://www.epublica.com.pl/cgi-bin/sas.cgi?b=hint
• dokumenty źródłowe (zwłaszcza polska klasyka naukowo-techniczna),
• ważniejsze publikacje referencyjne (bibliografie, słowniki i encyklopedie) ułatwiające odczytanie źródeł,
• opracowania historyczne,• adresy godnych uwagi serwisów w sieci, które dotyczą
polskiego piśmiennictwa naukowo-technicznego. (informacje ze strony WWW)
3.c. Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF
• Otwarte w 27 kwietnia 2009 r. (30GB danych).• Dostępne tylko dla zarejestrowanych użytkowników• Zasoby
– Szkoła Lwowsko-Warszawska• Kazimierz Twardowski• Janina i Tadeusz Kotarbińscy• Stanisław Ossowski
– Marginalia S.I. Witkiewicza– Archiwalia Mieczysława Wallisa– Nagrania audio (np. Władysław Tatarkiewicz, Tadeusz
Kotarbiński, Maria Ossowska)
4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej
• Fundamentalny problem badań XX w. — nadmiar informacji — zawodzą klasyczne metody)
• Konieczność tworzenia archiwów cyfrowych
• Misja CC dla środowiska krakowskiego (i innych)
4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej
1. Komputerowe bazy bibliograficzne2. Archiwum krakowskich naukowców i
filozofów.3. Archiwa tematyczne (np. historyczne prace
dotyczące recepcji teorii ewolucji).4. Archiwum skanów książek z marginaliami
znanych uczonych (np. książki Mariana Smoluchowskiego).
5. Archiwum OBI (pierwszy krok został już uczyniony).
Top Related