Ewa Krzątała-Jaworska Michał Jaworski

Intuicyjne mapyAtrakcje turystyczneInformacje praktyczne

PARYŻ

Wydanie I  © Copyright for the text, cover and layout by Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.Warszawa 2014

Autorzy: Ewa Krzątała-Jaworska – doktorantka socjologii i nauk politycznych na Sorbonie,prowadzi zajęcia z nauk społecznych. Pilotka wycieczek i pasjonatka kultury francuskiej, w wolnych chwilach oprowadza po Paryżu. Michał Jaworski – licencjonowany przewodnik po Paryżu i całej Francji. Prowadzi bloga www.przewodnikparyz.blogspot.com

Redakcja: Natalia Kawałko Korekta: Dominika KoniorMapy: www.geoservices.plProjekt okładki i makiety: Paweł Panczakiewicz/PANCZAKIEWICZ ART.DESIGNSkład: Irena LaszczykZdjęcia:Fotolia.com: © Adam Wasilewski (62); © alisonhancock (55); © Beboy (48); © diegorayaces (57); © Grecaud Paul (92); © Hugo Félix (50g); © ilolab (139); © Imagine (157); © lexan (119); © MasterLu (103); © Philophot (75); © Piotr Sikora (159); © Studio Gi (44, targ); © TMAX (128, pasaże); © wajan (58); © zatletic (155). Shutterstock.com: © abadesign (144); © aldorado (22g); © Alexander Vershinin (102 – Muzeum Armii; 128 - Vendome); © Alexandre Arocas (47); © Ana del Castillo (64, Pompidou; 73g); © Anna Azimi (114d); © anshar (102, Pola Marsowe; 144g, 52); © Anton Oparin (14); © Anton_Ivanov (96g); © Bastian Kienitz (38); © bensliman hassan (21d); © bouzou (138); © Brian Kinney (142 – panorama; 20g; 80 – Saint Germain); © Bucchi Francesco (50d); © cate_89 (64, Strawiński); © catwalker (24g); © Christian Mueller (151); © Circumnavigation (44, Notre Dame; 47 – Sainte Chapelle); © createsima1 (44- Quartier Latin); © cyberdog (102, Eiffla); © Dani Vincek (31d); © David Hughes (60); © deb22 (80 – Concorde); © Denis Kuvaev (156); © Dmitry Brizhatyuk (65, 106); © domenicotimo (44, Panteon); © Ekaterina Pokrovsky (23g, 34, 27g, 110g); © elen_studio (122); © Elena Dijour (22d, 35, 101d, 76, 69); © Elena Elisseeva (30d); © euclem (116-117); © Francisco Caravana (66); © Galina Barskaya (42); © Gennady Stetsenko (121g); © Genova (84d); © Giancarlo Liguori (133); © Goodluz (39); © Goran Bogicevic (121d, 23d); © GTS Production (132); © HLPhoto (29ś); © ilolab (125); © IM_photo (5); © Ioan Panaite (41); © ivan bastien (150); © Jeremy Reddington (80 – Triomphe); © Joel Calheiros (105); © Jorge Felix Costa (145, 71g); © Jose Ignacio Soto (118d; 44 – widok); © kai hecker (87); © Kanuman (6-7); © Kiev.Victor (102, Orsay; 129, 135, 142 – Tertre); © KKulikov (113); © Konstantin Karchevskiy (126); © Laitr Keiows (29d); © lotsostock (73d, 93); © Luciano Mortula (61, 63, 80 – pont neuf); © Lyubov Timofeyeva (123); © Maisna (149); © margouillat photo (28g); © Mario Hagen (98); © Mario Savoia (102 – taras); © mary416 (134d); © meunierd (95); © Mikhail Blajenov (142 – bazylika); © Natalia Deriabina (124); © Nikonaft (19g, 44 Sorbona, 45, 81); © nito (33); © Odor Zsolt (141); © Olga Nayashkova (31g); © ostill (16, 67); © Pecold (118g); © PHOTOCREO Michal Bednarek (4); © photogolfer (128 – spektakl; 128, opera; 97d, 97g); © pisaphotography (142, bary; 51, 68); © posztos (49); © r.nagy (25); © Radu Razvan (80, aleje; 94, 99); © Romas_Photo (71d); © Rostislav Ageev (80 – Tuileries); © Rrrainbow (30g, 74, 128- taras; 143; 56, 77); © s74 (64 – sully); © Samot (104); © ShutterAxe (80, Luwr); © SteveWoods (28d); © Stocksnapper (32); © Tim Stirling (115); © Trombax (36); © Tupungato (21g, 80 – piramida; 43); © Tutti Frutti (152, 85); © vichie81 (120); © VLADJ55 (64, wieża Jakuba); © vvoe (53, 79, 82, 64, Carnavalet; 80 – Carreousel; 142- targ; 102 - Branly); © xc (80- Grand Palais); © Yu Lan (18); © Zherui WU (101g); © zonesix (107); © Zoran Karapancev (102 – Invalides; 142 – widok). Flickr.com: © David McKelvey (CC BY-NC-ND 2.0) | www.flickr.com/photos/dgmckelvey/928301252 (Pigalle); © Hotels Paris Rive Gauche (CC BY-NC-ND 2.0) | www.flickr.com/photos/hotels-paris-rive-gauche/4387707910 (102, Chez Carette); © michael clarke stuff (CC BY-SA 2.0) | www.flickr.com/photos/michaelclarke/4150055705 (128, café de la Paix); © Mike & Anna (CC BY-NC-SA 2.0) | www.flickr.com/photos/mikeandanna/2427718981 (102, fromagerie); © Nico Paix (CC BY 2.0) | www.flickr.com/photos/aerosolhalos/4765965379 (142, Café des Deux Moulins); © Nico Paix (CC BY 2.0) | www.flickr.com/photos/aerosolhalos/4766458734 (134g); ©vincen-t (CC BY-NC-SA 2.0) | www.flickr.com/photos/marqueton/5792495089 (64, Pouzzet). Wikimedia.org: © Adefranza (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Moulin Rouge, Paris 13 October 2010.jpg (142, Moulin Rouge); © Arnaud 25 (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Cité de l’architecture 015.jpg (102, Cite de l’architecturte); © Benh LIEU SONG (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Louvre Cour Carree.jpg (83); © Cancre (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Bibliothèque Polonaise de Paris.JPG (44, Île Saint-Louis) © Coyau CC-BY-SA-3.0 | wikimedia.org/…/File:Parc de Versailles, parterre de Latone, topiaires 01.jpg (20d); © Cyril LG (CC BY 2.0) | wikimedia.org/…/File:Ouverture du défilé de la Fête des Vendanges à Montmartre.jpg (17p); © David Monniaux (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Paris Berthillon DSC00757.jpg (44, Île saint-louis) © Djampa (Djampa) (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Pletzl Metro Saint Paul Candelabre 160109.jpg (64, Saint Paul); © Edal Anton Lefterov (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Musee-de-l’erotisme.jpg (142, Muzeum Erotyzmu); © ignis (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Chateau de Fontainebleau FRA 005.JPG (96d); © Jack Downey, U.S. Office of War Information (Library of Congress) | wikimedia.org/…/File:Crowds of French patriots line the Champs Elysees-edit2.jpg (12d); © LPLT (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Hôtel Salé.JPG (64, Muzeum Picasso); © Liné1 (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Rhododendron indicum 01a by Line1.jpg (27d); © Lionel Allorge (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Paris Colonne Vendôme 2012 2.jpg (11g); © Marvin (CC BY 2.0) | wikimedia.org/…/File:Dining room in the Louvre museum 2.jpg (90); © Mbzt (CC BY 3.0) | wikimedia.org/…/File:P1020669 Paris III Hôtel de Saint-Aignan Musée d’art et d’histoire du judaisme rwk.JPG (72); © MOSSOT (CC BY 3.0) | wikimedia.org/…/File:Bouillon Chartier -2.JPG (128 (Boulion-Chartier); © MOSSOT (CC BY 3.0) | wikimedia.org/…/File:Paris 9 - Opéra de Paris -162.JPG (19d); © Nico Paix (CC BY 2.0) | | wikimedia.org/…/File:Fragonard Perfume Museum, Paris November 3, 2008.jpg (128, Fragonard); © Pablo Sanchez (CC BY 2.0) | wikimedia.org/…/File:Bar Hemingway Ritz2.jpg (136); © Pierre Poschadel (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Paris (75), église Saint-Pierre, croisée, vue vers le sud 2.jpg (148); © Remi Jouan (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Musée Grévin (1).JPG (128, Muzeum Grevin); © Sigoise (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Jardin Parc de Bagatelle.jpg (26); © Siren-Com (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Cognacq-Jay musée intérieur XVIIIe.jpg (64, Muzeum Cognaq-Jay); © slasher-fun (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Paris plage 3.jpg (17l); © Véronique PAGNIER (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:Bleu au lait de chèvre.jpg (29g); © Victor R. Ruiz (CC BY-SA 2.0) | wikimedia.org/…/File:Walt Disney Studios, Paris 14 June 2013.jpg (137). Domena publiczna: 10, 11d, 12g, 24d, 44 (Muzeum Cluny), 54, 64 (Stoher); 84g, 86, 110d, 153.Zdjęcia na okładceFront – © Iakov Kalinin (g)| Shutterstock.com; © Marzena, Michał i Jacek Bronowscy (d).Tył – © Marzena, Michał i Jacek Bronowscy. Skrzydełka – Fotolia.com: © fazon; © adisa; © Yves Damin; © Vitas; © salparadis; © Francisco Javier Gil; © Pixel & Création; © ilolab; © aconcagua (CC BY-SA 3.0) | wikimedia.org/…/File:130804 Moulin Rouge.jpg.

Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.ul. Sułkowskiego 2/201-602 Warszawa

Pomagamy niepełnosprawnym i przewlekle chorym dzieciom

uwierzyć w siebie.

JAK MOŻESZ POMÓC?Wystarczy w zeznaniu podatkowym wpisać

nasz nr KRS 0000 133 671

WESPRZYJ NAS!Obozy Zdobywców Biegunów – prowadzone autorską metodą Marka Kamińskiego, motywacyjne wyjazdy letnie i zimowe dla dzieci potrzebujących wsparcia,

pokrzywdzonych przez los. Odbyły się już II edycje Obozów Zdobywców Biegunów.

Nr konta 37 1140 1137 0000 4878 8800 1001

ZGŁOŚ SIĘ!Zostań członkiem Klubu Odkrywcy Dobra. Twoja stała

pomoc jest drogą do lepszej przyszłości chorych dzieci. Mamy już 150 stałych klubowiczów.

Nr konta 63 1140 1137 0000 4878 8800 1018

POMÓŻ NAM POMAGAĆ INNYM!1% możesz podarować na rzecz Fundacji lub konkretnemu podopiecznemu.

Pod naszą stałą opieką znajduje się 10 osób. Nr konta 04 1140 1137 0000 4878 8800 1013

]

MAREK KAMINSKISens wypraw i różnych przedsięwzięć polega dziś dla mnie na tym, że można się nimi podzielić z drugim człowiekiem. Z tego doświadczenia mogą czerpać inni.Alfabet

1%!

Szczyt-nycel

Dlaczego wartoprzekazaćnam 1% podatku?

Więcej informacji o nas na www.kaminski.pl

Wypracowana przeze mnie metoda osiągania celów „Biegun”jest wykorzystywana w projektach społecznych Fundacji i co dzień udowadnia, że to, co wydaje się niemożliwe, staje się możliwe.

Pomagamy niepełnosprawnym i przewlekle chorym dzieciom

uwierzyć w siebie.

JAK MOŻESZ POMÓC?Wystarczy w zeznaniu podatkowym wpisać

nasz nr KRS 0000 133 671

WESPRZYJ NAS!Obozy Zdobywców Biegunów – prowadzone autorską metodą Marka Kamińskiego, motywacyjne wyjazdy letnie i zimowe dla dzieci potrzebujących wsparcia,

pokrzywdzonych przez los. Odbyły się już II edycje Obozów Zdobywców Biegunów.

Nr konta 37 1140 1137 0000 4878 8800 1001

ZGŁOŚ SIĘ!Zostań członkiem Klubu Odkrywcy Dobra. Twoja stała

pomoc jest drogą do lepszej przyszłości chorych dzieci. Mamy już 150 stałych klubowiczów.

Nr konta 63 1140 1137 0000 4878 8800 1018

POMÓŻ NAM POMAGAĆ INNYM!1% możesz podarować na rzecz Fundacji lub konkretnemu podopiecznemu.

Pod naszą stałą opieką znajduje się 10 osób. Nr konta 04 1140 1137 0000 4878 8800 1013

]

MAREK KAMINSKISens wypraw i różnych przedsięwzięć polega dziś dla mnie na tym, że można się nimi podzielić z drugim człowiekiem. Z tego doświadczenia mogą czerpać inni.Alfabet

1%!

Szczyt-nycel

Dlaczego wartoprzekazaćnam 1% podatku?

Więcej informacji o nas na www.kaminski.pl

Wypracowana przeze mnie metoda osiągania celów „Biegun”jest wykorzystywana w projektach społecznych Fundacji i co dzień udowadnia, że to, co wydaje się niemożliwe, staje się możliwe.

Wstęp ........................................................5Paryż w 1–3 dni ....................................... 6Paryż w tydzień ...................................... 7Mapa Paryża ............................................8Historia miasta ......................................10Święta, imprezy i festiwale ..................15Kultura i sztuka .....................................18Religia .....................................................21Słynni ludzie ..........................................23Geografia................................................25Flora i fauna ...........................................26Kuchnia ..................................................28Zakupy ...................................................33Informator .............................................34Słowniczek .............................................40

Historyczne serce Paryża ...........45Île de la Cité ........................................45Palais de Justice ................................ 47Conciergerie ...................................... 48Targ kwiatów..................................... 49Sainte-Chapelle ................................. 50Cathédrale Notre Dame ................... 51Square Jean XXIII .............................. 53Mapa Historyczne serce Paryża .......46Île Saint-Luis .......................................54Dzielnica Łacińska .............................55Musée de Cluny ................................. 55La Sorbonne ...................................... 56Place de la Sorbonne ........................ 56Panthéon ........................................... 57Jardin du Luxembourg ..................... 59

i Informacje turystyczne ................60

Dzielnica Le Marais .....................65Pont au Change – Tour Saint-Jacques ........................... 65Hôtel de Ville .................................... 67Église Saint Gervais .......................... 68Mapa Le Marais ................................. 70Centre national d’art et de culture Georges-Pompidou .......................... 71Musée d’art et d’histoire du Judaïsme ...................................... 72Musée Picasso .................................. 72Musée Cognaq-Jay ........................... 73Musée Carnavalet ............................ 73Église Saint-Paul-Saint-Louis .......... 73Hôtel Sully ......................................... 74Place des Vosges .............................. 74Bastille .............................................. 74 i Informacje turystyczne ................76

Historyczna oś Paryża ................81Pont Neuf – Église Saint-Germain--l’Auxerrois ....................................... 81

Pyramide du Louvre ........................ 83 Mapa Historyczna oś Paryża ........... 88Jardin des Tuileries .......................... 93Place de la Concorde ....................... 93Petit Palais ........................................ 93Grand Palais ..................................... 93Avenue des Champs-Élysées ........... 93Arc du Carrousel ............................... 94Arc de Triomphe ............................... 94Wycieczka do Fontainebleau ............95i Informacje turystyczne ................98

Wokół Wieży Eiffla ....................103Église du Dôme des Invalides ........ 104Pont Alexandre III ........................... 106Musée d’Orsay ................................. 106Mapa Wokół Wieży Eiffla.................108Palais de Chaillot ............................ 112Wieża Eiffla ...................................... 112Musée du quai Branly .................... 112Wycieczkado podparyskiego Wersalu .............114Champ de Mars ............................... 114École militaire ................................. 114i Informacje turystyczne ..............124

Opera i Wielkie Bulwary...........129Musée Grévin – Passage Jouffroy .. 130 Passage des Panoramas ................ 130Grands Magasins ............................ 130 Mapa Opera i Wielkie Bulwary .......131Musée du Parfum Fragonard ........ 134Paris Story ....................................... 135Église de la Medeleine .................... 135Place Vendôme................................ 135Wycieczkado Disneylandu ................................136i Informacje turystyczne ..............138

Montmartre................................143La basilique du Sacré-Cœur ........... 144 Mapa Montmartre ...........................146Église Saint-Pierre de Montmartre ......................................148Place du Tertre ................................ 148Musée de Montmartre ................... 148Le Bateau-Lavoir ............................. 149 Moulin de la Galette ....................... 151Place des Abbesses ......................... 151Pigalle ............................................... 152Moulin Rouge .................................. 152Mapa Père-Lachaise ........................154i Informacje turystyczne ..............156

Indeks ...................................................160

SPIS TREŚCI

PARyż TO NAJCZęŚCIEJ ODWIEDZANE MIASTO ŚWIATA. CHyBA KAżDyCHCIAŁBy Tu PRZyJECHAć CHOCIAż RAZ W żyCIu. POZWIEDZAć, OD-POCZąć, ZAżyć LuKSuSu, POZNAć NOWą KuLTuRę, A MOżE ZAKO-CHAć SIę? ZAKOCHAć SIę MOżNA NA PEWNO W  SAMyM MIEŚCIE. PARyż ZACHWyCA ATMOSFERą, KuSI MuZEAMI, OCZAROWuJE KOŚ-CIOŁAMI I OGRODAMI. TO MIASTO WIELKICH DySPuT I BuJNEGO żyCIA INTELEKTuALNEGO, STOLICA MODy, STOLICA ŚWIATA. żyCIE TOCZy SIę Tu NA WIELKICH BuLWARACH I W MAŁyCH DZIELNICACH – KAżDE Z TyCH MIEJSC MA SWóJ uROK. PARyż JEST TAK RóżNORODNy, żE KAż-DEMu JAWI SIę INACZEJ. ABy SIę O TyM PRZEKONAć, KONIECZNIE TRZEBA Tu PRZyJECHAć.

Paryż

6 Paryż

zWIEd

zan

IE

Paryż w 1−3 dni

Kiedy czas na zwiedzanie jest ograniczony do 1–3 dni, najlepiej skupić się tylko na Pa-ryżu – obejrzeć wyspy leżące w centrum miasta, zobaczyć kilka kościołów i wejść chociaż do dwóch muzeów. Obowiązko-wym przystankiem jest Luwr, warto jednak odwiedzić także Orsay i Oranżerię. Pozo-stały czas najlepiej spędzić w okolicach ka-tedry Notre Dame, w Dzielnicy Łacińskiej, na wyspie św. Ludwika i w niedalekiej dzielnicy

Le Marais. Warto też znaleźć chwilę na od-poczynek w paryskich kawiarniach oraz degustację specjałów francuskiej kuch-ni w jednej z licznych restauracji. Należy wybrać się również w okolice wieży Eiffla, skąd można popłynąć słynnymi bateaux--mouches (otwartymi łodziami wycieczko-wymi) i z Sekwany podziwiać panoramę miasta. Jedno popołudnie warto spędzić na słynnym Montmartrze, wybrać się do nowoczesnej dzielnicy La Défense oraz na cmentarz Père-Lachaise.

7

zWIEd

zan

IE

Paryż w 1 tydzień

Tydzień to wystarczający czas, żeby do-brze poznać stolicę Francji. Na pewno bez pośpiechu uda się zwiedzić najważniejsze atrakcje, rozkoszując się przy tym atmo-sferą miasta. Warto wybrać się do dziel-nicy Saint-Germain słynącej z najlepszych domów mody, pospacerować po roman-tycznych uliczkach Montmartre’u i obej-rzeć luksusową, XIX-wieczną część miasta

wokół opery i dzielnicy Wielkich Bulwarów. Należy wstąpić do jednego z 400 pary-skich ogrodów oraz wybrać się do Wer-salu lub równie pięknego i interesującego zamku w Fontainebleau. A może spędzić jeden dzień zupełnie gdzie indziej, na dru-gim krańcu Francji? Dzięki TGV (szybkim francuskim pociągom) w 2–4 godz. moż-na przenieść się z Paryża praktycznie do każdego regionu. Stolica Francji to świetna baza wypadowa na cały kraj.

10 Paryż

HISTO

RIa m

IaSTa

Henryk IV

Historia miastaAby zrozumieć Paryż, trzeba koniecznie po-znać jego historię, którą miasto jest na wskroś przesiąknięte.

Historia Paryża sięga III w. p.n.e., kiedy to celtyckie plemię Paryzjan założyło osa-dę na wyspie Île de la Cité. W 52 r. p.n.e. wojska Juliusza Cezara dokonały podboju osady. Rzymianie założyli tu swoją siedzi-bę, nazywaną od tej pory Lutecją. Cen-trum administracyjne Lutecji nadal znaj-dowało się na wyspie, ale zabudowania mieszkalne powstawały również na lewym brzegu Sekwany. Spacerując po Dzielnicy Łacińskiej, można zauważyć skromne śla-dy obecności Rzymian. Są to ruiny term Cluny, a także ulica Saint Jacques pełnią-ca niegdyś rolę rzymskiego cardo, czyli głównej drogi wyznaczającej plan dawnej osady.

Rzymianie pozostali na terenach dzi-siejszego Paryża do III w. n.e., później przywędrowały ludy germańskie, które w V w. zostały pokonane przez pierwszego chrześcijańskiego króla – Klodwiga. Póź-niejsi monarchowie francuscy uzasadnia-li swoje pretensje do tronu, odwołując się do innego władcy, Hugona Kapeta, który w X w. założył dynastię Kapetyngów.

Kolejni królowie musieli walczyć o wła-dzę nad miastem z kupcami kontrolujący-mi przewóz towarów Sekwaną. Znaczenie kupców władcy docenili dopiero w 1356 r.,kiedy to miastu została przyznana au-tonomia, a Étienne Marcel, bogaty han-dlarz materiałami, został pierwszym me-rem, czyli burmistrzem miasta. Karol V Mądry zdecydował także o  przeniesie-niu dworu z pałacu królewskiego na wy-spie (dzisiejszy Palais de la Justice) do Lu-wru. Luwr był wówczas średniowieczną

fortecą wzniesioną przez Filipa Augusta (1180–1223). O dawnej świetności miasta świadczy dziś ratusz Paryża – Hôtel de Villewznosi się na prawym brzegu rzeki, na placu, na którym dawniej przyjmowano towary przypływające Sekwaną.

W czasach średniowiecznych znacznie szybciej rozwijał się Paryż lewobrzeżny, w którym wokół coraz liczniejszych koś-ciołów i klasztorów powstawały również uniwersytety. Do dziś lewy brzeg Sekwa-ny uważany jest za „tę część miasta, któ-ra myśli”.

11

HISTO

RIa m

IaSTa

Kolumna Vendôme

Zburzenie Bastylii, Bernard René Jourdan

Pomimo że od XIV w. siedzibą królów francuskich był Luwr, dopiero w XVI w. ze średniowiecznej fortecy został on prze-kształcony w rezydencję królewską z praw-dziwego zdarzenia. Stało się to za sprawą króla Franciszka I, który rozkazał wybu-dować renesansowy Cour Carrée (kwa-dratowy dziedziniec) z pięknym Pavillon d’Horloge (pawilonem Zegarowym).

Dopiero na przełomie XVI i XVII w. roz-winął się Paryż prawobrzeżny. Place Dau-phine, Pont Neuf (Nowy Most) i place des Vosges (plac Wogezów) to wizytówki króla Henryka IV, który jako pierwszy doprowa-dził do stworzenia planu urbanistycznego miasta. Pomnik tego króla stoi przy Pont Neuf. Henryk IV przeszedł do historii jako autor słów: „Paryż wart jest mszy”. Król wypowiedział je, kiedy zgodził się zmienić wyznanie z protestanckiego na katolickie w zamian za koronę Francji.

Dzieło urbanistyczne Henryka IV kon-tynuował Ludwik XIV, który wyburzył do-tychczasowe mury miasta i w ich miejscu wytyczył Grands Boulevards (Wielkie Bul-wary). Jemu także Paryż zawdzięcza klasy-cystyczną fasadę Luwru – budynku, który Król Słońce znacznie rozbudował, mimo że w tamtym czasie dwór królewski został przeniesiony do Wersalu.

Trwająca dziesięć lat Wielka Rewolu-cja Francuska (1789–1799) położyła kres staremu porządkowi przywilejów i monar-chii absolutnej. Odcisnęła również swoje piętno na mieście. To wówczas zburzono Bastylię, desakralizowano kościoły, czego efektem było między innymi powstanie Panteonu. Zapełniono też więzienia Con-ciergerie (Dozorcowni), z której przewożo-no więźniów prosto na gilotynę na dzisiej-szym place de la Concorde (placu Zgody).

Kres rewolucji położył Napoleon Bona-parte. Podczas spacerów po mieście nie sposób nie wspominać wojen napoleoń-skich. Zachęcają do tego Arc de triomphe de l’Étoile (Łuk Triumfalny) i Arc de triomp-he du Carrousel (łuk Carrousel) przy

Luwrze, kolumna na placu Châtelet czy pomnik na placu Vendôme. Reformie ad-ministracyjnej Napoleona Paryż zawdzię-cza piękne cmentarze Père Lachaise, Montparnasse i Montmartre. Choć Fran-cja była cesarstwem w latach 1802–1814, do dziś w wielu miejscach można spot-kać wizerunki orła (symbol ustroju) oraz pszczoły (symbolu Napoleona).

12 Paryż

HISTO

RIa m

IaSTa

Paryż podczas Międzynarodowej Wystawy Światowej, 1900 r.

Tłumy Francuzów oglądają przemarsz 2. Dywizji Pancernej generała Leclerc’a wzdłuż Pól Elizejskich, po wyzwoleniu Paryża. 26 sierpnia 1944 r.

W  1814 r. Napoleon Bonaparte został wygnany na Wyspę Świętej Heleny, a mo-narchię restaurowano. Szczególnie duży wpływ na miasto miał ostatni król Fran-cuzów Ludwik Filip (1830–1848). Oprócz tego, że zainicjował wiele liberalnych re-form, sprowadził również ciało Napoleo-na I do Paryża i zaprojektował place de la Concorde (plac Zgody).

Za panowania Napoleona III Paryż stał się światową stolicą. Wybudowano palais Garnier (operę Garnier), Georges Hauss-mann dokonał przebudowy miasta, a naj-ważniejsze zabytki zostały odrestauro-wane. Niestety, wiele budynków spłonęło w 1871 r. podczas 72-dniowej rewolucji,zwanej Komuną Paryską. Doszczętnie spa-lono palais des Tuileries (pałac Tuileries).

Koniec XIX w. to dla Paryża tzw. La Belle Époque, czyli piękna epoka. Splendoru do-dały miastu organizowane tu wystawy świa-towe, wtedy też otwarto pierwszą linię me-tra i wzniesiono wieżę Eiffla.

Ocalały po II wojnie światowej Paryż nadal się rozwijał. Szczególnie przyczynili się do tego prezydent François Mitterand, dzięki któremu powstały m.in. La Pyramide du Louvre i musée d’Orsay, oraz mer Paryża Bertrand Delanoë, który doprowadził do rozwoju sieci miejskich wypożyczalni ro-werów i zainicjował wiele festiwali.

13

HISTO

RIa m

IaSTa

Ważne wydarzenia 100 p.n.e. – Pierwsze monety wybite przez Paryzjan.

52 p.n.e. – Rzymianie pokonują Paryzjan i zakładają Lutecję.

300 – Lutecja staje się Paryżem. Nazwa używana do dziś to skrót od łacińskich słów civitas Parisiorum lub urbs Parisiorum oznaczających Paryzjan – plemię galijskie za-mieszkujące te tereny od III w. przed Chrystusem.

451 – Paryzjanie odpierają atak Hunów. Zwycięstwo to przypisują opiece św. Ge-nowefy.

496 – Chrzest Klodwiga.

1253 – Otwarcie Sorbony.

1345 – Po 182 latach kończą się prace nad budową katedry Notre Dame.

1546 – Franciszek I inicjuje budowę renesansowego Luwru.

23–24 VIII 1572 – noc św. Bartłomieja, rzeź hugenotów podczas wesela Henryka IV.

1682 – Ludwik XIV przenosi dwór do Wersalu.

14 VI 1789 – Zdobycie Bastylii.

1793 – Rok terroru. Ludwik XVI, Maria Antonina oraz 16 tys. skazanych osób zostaje zgilotynowanych.

2 XII 1804 – koronacja Napoleona na cesarza Francuzów w katedrze Notre Dame.

1816 – Pięć tys. latarni oświetla paryskie ulice. Paryż nazywany La Ville-Lumière (Miastem Światła).

26 III–28 V 1871 – Komuna Paryska, czyli rewolucyjny zryw mieszkańców Paryża, głównie inteligencji i klasy robotniczej, po upokarzającej wojnie z Prusami. Uzna-wana za ostatnią rewolucję romantyczną, próbę obalenia państwa, ustanowienia dyktatury proletariatu.

31 III 1889 – Ukończenie prac przy budowie wieży Eiffla.

28 XII 1895 – Pierwszy publiczny seans kinowy zorganizowany przez braci Lumière.

19 VII 1900 – Otwarcie pierwszej linii metra.

19–25 VIII 1944 – Wyzwolenie Paryża. Kres czteroletniej okupacji miasta przez na-zistów podczas II wojny światowej. Dzień później generał Charles de Gaulle zapala płomień na Grobie Nieznanego Żołnierza pod Łukiem Triumfalnym i prowadzi uro-czysty pochód Polami Elizejskimi.

V 1968 – Protesty studenckie w Dzielnicy Łacińskiej.

VIII 1997 – Światowe Dni Młodzieży w Paryżu pod przewodnictwem Jana Pawła II.

12 VII 1998 – Paryżanie świętują zwycięstwo francuskiej drużyny w Mistrzostwach Świata w piłce nożnej organizowanych w Paryżu.

2005 – Przez Paryż i jego przedmieścia przetaczają się fale agresywnych protestów przeciwko nierównościom społecznym i rasizmowi. Płoną samochody.

2006 – Protesty studentów przeciwko rządowemu projektowi Contrat première em-bauche (Kontrakt na pierwsze zatrudnienie). Ten typ umowy o pracę miał pozwa-lać na zwalnianie pracowników do 26. roku życia przez pierwsze dwa lata od za-trudnienia, bez żadnego uzasadnienia i konsekwencji prawnych. Projekt niegdy nie wszedł w życie.

2007 – Inauguracja miejskiego serwisu wypożyczalni rowerów Velib’.

14 Paryż

ŚWIęTa

, ImPREzy I fESTIW

alE

Paris Fashion Week

15

ŚWIęTa

, ImPREzy I fESTIW

alE

Święta, imprezy i festiwale

Paryż to miasto, w którym codziennie odbywa się mnóstwo ciekawych imprez – od tradycyjnych świąt obchodzonych od wieków po salony sztuki, wysta-wy, na które zjeżdżają turyści z całego świata, czy najrozmaitsze targi, dzięki którym Paryż stanowi ważny punkt na mapie pasjonatów niemal każdej dziedziny.

StyczeńRois mages – Trzech Króli (6 stycznia), to

święto kościelne jest okazją do spróbo-wania słynnego galette des rois – migda-łowego ciasta Trzech Króli wypiekanego w każdej paryskiej piekarni.

Grand Prix d’Amérique – Nagroda Ame-ryki (koniec stycznia), to organizowana od 1920 r., największa na świecie goni-twa kłusaczy, odbywająca się w podpa-ryskim Vincennes. Zwycięzca otrzymuje czek na kwotę 500 000 €.

Paris Fashion Week – (druga połowa stycznia). Paryski tydzień mody to oka-zja, aby poznać najnowsze trendy. Zbie-ra się tu cała śmietanka towarzyska.

lutyOpen GDF Suez – (przełom stycznia i lu-

tego). Kobiecy turniej tenisowy zalicza-ny do cyklu WTA Tour. Rozgrywany jest na kortach twardych w hali Bercy od 1993 r.

Chiński Nowy Rok – (pierwsza połowa lu-tego) to cykl imprez związanych z kul-turą Chin. Spektakle, koncerty, wystawy oraz słynny wielki pochód z symbolem nowego roku organizowane są w XIII dzielnicy Paryża, m.in. na place d’Italie.

Salon International de l’Agriculture – (ostatni tydzień lutego i  pierwszy

tydzień marca). Międzynarodowe targi rolnictwa skierowane do szerokiej pub-liczności, w trakcie których pokazywa-ne są żywe zwierzęta oraz prezentowa-ne tradycyjne dania francuskie.

MarzecJazz in Japan – (przełom lutego i marca)

to organizowany we współpracy z pa-ryskim Domem Kultury Japonii festiwal prezentujący japońską scenę jazzową we Francji.

Carnaval de Paris – (przełom lutego i marca) to huczne imprezy organizo-wane w XVI w. do 1952 r., a wznowione od 1998 r., które inspirują karnawały w Wenecji i Rio de Janeiro. Więcej infor-macji można znaleźć na stronie: www.carnaval-paris.org.

Le Printemps des poètes – (druga po-łowa marca) to tzw. „wiosna poetów”. Z tej okazji w Paryżu organizuje się od-czyty, prelekcje i spotkania literackie.

KwiecieńParis Marathon – (pierwszy tydzień

kwietnia). Maraton paryski odbywa się już od 1976 r. Ten długodystanso-wy bieg organizowany jest na prawym brzegu Sekwany w obrębie miasta.