OWSICA OWSICA I GIARDIOZAI GIARDIOZA

Aleksandra WasilewskaAleksandra WasilewskaOddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej

Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej

w Olsztyniew Olsztynie

Literatura:

„„Zarys parazytologii lekarskiej”Zarys parazytologii lekarskiej”,, red. R. Kadłubowski i A. Kurnatowska,

PZWL 2001

„„Parazytologia i akaroentomologiaParazytologia i akaroentomologia medyczna”,medyczna”, red. A.Deryło, PWN 2002

„Choroby zakaźne i pasożytnicze - Choroby zakaźne i pasożytnicze -

epidemiologia i profilaktykaepidemiologia i profilaktyka”, red. W.Magdzik i in., alfa-medica press 2004

OWSICA OWSICA (ENTEROBIOZA)(ENTEROBIOZA) OwsikiOwsiki - - białe robaki (obleńce) o długości białe robaki (obleńce) o długości 3-12 3-12

mmmm.. ŻywicielŻywiciel - człowiek - człowiek Samce Samce mniejsze mniejsze (2-3 razy)(2-3 razy) od samic; tylny koniec ciała od samic; tylny koniec ciała

zagięty na stronę brzusznązagięty na stronę brzuszną

OWSICAOWSICA Do zarażenia człowieka dochodzi na skutekDo zarażenia człowieka dochodzi na skutek::

połknięcia jaj owsikapołknięcia jaj owsika

przeniesienie rękami bezpośrednio do ust przeniesienie rękami bezpośrednio do ust lub poprzez żywność i różne przedmioty lub poprzez żywność i różne przedmioty zanieczyszczone jajamizanieczyszczone jajami

drogą inhalacyjnądrogą inhalacyjną

wdychanie jajwdychanie jaj znajdujących się w kurzu, znajdujących się w kurzu, a następnie ich połknięcie a następnie ich połknięcie

retroinwazjiretroinwazji (samozarażenia wewnętrznego)(samozarażenia wewnętrznego)

wnikanie larw wylęgających w okolicy odbytu wnikanie larw wylęgających w okolicy odbytu do jelita grubego i tam dojrzewających do jelita grubego i tam dojrzewających

OWSICAOWSICA

W jelicie cienkim człowieka W jelicie cienkim człowieka z z jajjaj wylęgają się wylęgają się larwylarwy..

Larwy, Larwy, po kilkukrotnym po kilkukrotnym linieniu, przekształcają się linieniu, przekształcają się w w dorosłe pasożytydorosłe pasożyty. .

Dorosłe owsiki Dorosłe owsiki bytują bytują w końcowym w końcowym odcinku jelita cienkiego i odcinku jelita cienkiego i w w jelicie grubym.jelicie grubym.

OWSICAOWSICA Okres rozwoju od momentu Okres rozwoju od momentu połknięcia jajapołknięcia jaja

do osiągnięcia przez owsika do osiągnięcia przez owsika dojrzałościdojrzałości płciowejpłciowej trwa trwa 2-4 tygodnie2-4 tygodnie..

Po odbytej kopulacji, samce prawdopodobnie Po odbytej kopulacji, samce prawdopodobnie giną. giną.

Samice wędrują przez jelito grube w pobliże Samice wędrują przez jelito grube w pobliże otworu odbytowego. otworu odbytowego.

W czasie odpoczynku lub snu człowieka W czasie odpoczynku lub snu człowieka składająskładają jajajaja w fałdach odbytu. w fałdach odbytu.

OWSICAOWSICA

Jedna samica składa Jedna samica składa 8 000 – 15 000 8 000 – 15 000 jajjaj..

Pełzające samice oraz lepka ciecz Pełzające samice oraz lepka ciecz przyklejająca jaja do błony śluzowej przyklejająca jaja do błony śluzowej i skóry wywołują i skóry wywołują dokuczliwe dokuczliwe swędzenie.swędzenie.

Długość życia samicy wynosi Długość życia samicy wynosi 4-12 4-12 tygodnitygodni. Po złożeniu jaj samica ginie.. Po złożeniu jaj samica ginie.

OWSICAOWSICA Po Po (4)(4)6-8 godzinach6-8 godzinach od momentu od momentu

złożenia złożenia (w temperaturze (w temperaturze ok. 37°C ok. 37°C oraz przy przy odpowiedniejodpowiedniej wilgotnościwilgotności)) jaja stają się jaja stają się inwazyjneinwazyjne czyli zdolne do zarażenia zdolne do zarażenia kolejnego żywiciela.kolejnego żywiciela.

W środowisku zewnętrznym W środowisku zewnętrznym (np. w kurzu) (np. w kurzu) i w temperaturze i w temperaturze pokojowej jaja inwazyjne zachowują pokojowej jaja inwazyjne zachowują żywotność przez żywotność przez kilka tygodnikilka tygodni..

OBJAWY OWSICYOBJAWY OWSICY

zaburzenia ze strony układu zaburzenia ze strony układu pokarmowegopokarmowego:: utrata apetytu, utrata apetytu, bóle brzucha, nudności, luźne stolce, bóle brzucha, nudności, luźne stolce, stany zapalne błony śluzowej jelitastany zapalne błony śluzowej jelita

zaburzenia ze strony układu zaburzenia ze strony układu nerwowego:nerwowego: pobudliwość, pobudliwość, rozdrażnienie, bezsenność, bóle rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy, ogólne poczucie zmęczenia, głowy, ogólne poczucie zmęczenia, moczenie nocne, zgrzytanie zębami moczenie nocne, zgrzytanie zębami

OBJAWY OWSICYOBJAWY OWSICY świąd okolicy odbytu, stany świąd okolicy odbytu, stany

zapalne skóryzapalne skóry (wtórne zakażenia (wtórne zakażenia bakteryjne) bakteryjne) i i mechaniczne mechaniczne uszkodzenia błony śluzowej uszkodzenia błony śluzowej odbytuodbytu spowodowane drapaniemspowodowane drapaniem

świąd oraz stany zapalne sromu świąd oraz stany zapalne sromu i pochwy i pochwy – jeżeli w tych – jeżeli w tych miejscach zostały złożone jaja miejscach zostały złożone jaja

zapalenie dróg moczowychzapalenie dróg moczowych

OWSICAOWSICA Objawy owsicy występują Objawy owsicy występują w różnym w różnym

nasileniunasileniu. .

Zależy to odZależy to od::

- - intensywności inwazjiintensywności inwazji (liczby połkniętych jaj) (liczby połkniętych jaj) - - czasu trwania inwazjiczasu trwania inwazji - indywidualnej wrażliwości osoby - indywidualnej wrażliwości osoby zarażonejzarażonej. .

Dolegliwości mogą narastać wskutek ciągłego Dolegliwości mogą narastać wskutek ciągłego samozarażania sięsamozarażania się (samozarażenie zewnętrzne).(samozarażenie zewnętrzne).

Owsica może przebiegać Owsica może przebiegać bezobjawowobezobjawowo..

OWSICAOWSICA

W przypadku stwierdzenia owsicy u W przypadku stwierdzenia owsicy u dziecka, leczeniem farmakologicznym dziecka, leczeniem farmakologicznym obejmuje się także obejmuje się także osoby z jego osoby z jego najbliższego otoczenia. najbliższego otoczenia.

Wysoki odsetek zarażeń u dzieci Wysoki odsetek zarażeń u dzieci może spowodować dużą częstość może spowodować dużą częstość inwazji owsika u inwazji owsika u personelu personelu przedszkola.przedszkola.

PROFILAKTYKA OWSICYPROFILAKTYKA OWSICY

Aby uniknąć zarażenia, a także Aby uniknąć zarażenia, a także zapewnić skuteczność leczenia zapewnić skuteczność leczenia farmakologicznego należy:farmakologicznego należy:

przestrzegać zasad higieny przestrzegać zasad higieny osobistejosobistej

- obcinać krótko i czyścić paznokcieobcinać krótko i czyścić paznokcie- myć ręce po wyjściu z ubikacji, przed myć ręce po wyjściu z ubikacji, przed

jedzeniem i przed przygotowywaniem jedzeniem i przed przygotowywaniem posiłkówposiłków

- nie używać tego samego ręcznika nie używać tego samego ręcznika wspólnie z innymi osobami; wspólnie z innymi osobami;

PROFILAKTYKA OWSICYPROFILAKTYKA OWSICY

-- stosować 2 osobne ręczniki – jeden do rąk, drugi do stosować 2 osobne ręczniki – jeden do rąk, drugi do reszty ciałareszty ciała

-- rano i wieczorem myć się pod natryskiem – rano i wieczorem myć się pod natryskiem – szczególnie starannie obmywać okolicę krocza szczególnie starannie obmywać okolicę krocza i odbyt; umożliwia to usunięcie większości jaj i odbyt; umożliwia to usunięcie większości jaj złożonych przez owsikizłożonych przez owsiki

-- podmywać się po każdym wypróżnieniu podmywać się po każdym wypróżnieniu

-- często zmieniać i prasować bielizną często zmieniać i prasować bielizną

osobistą i pościelową - osobistą i pościelową - wysoka temperatura wysoka temperatura

niszczy jaja owsikówniszczy jaja owsików

PROFILAKTYKA OWSICYPROFILAKTYKA OWSICY

przestrzegać zasad higieny przestrzegać zasad higieny pomieszczeńpomieszczeń

-- utrzymywać w nienagannej czystości utrzymywać w nienagannej czystości łazienkę i ubikacjęłazienkę i ubikację

-- dokładnie odkurzać pomieszczenia dokładnie odkurzać pomieszczenia

- - myć zabawki myć zabawki

stosować właściwą dietęstosować właściwą dietę-- ograniczyć węglowodany ograniczyć węglowodany

-- zwiększyć ilość błonnik zwiększyć ilość błonnik

Dbać o regularność wypróżnień!Dbać o regularność wypróżnień!

GIARDIOZA (GIARDIOZA (giardiazagiardiaza))to choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego wywoływana to choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego wywoływana przez przez pierwotniakipierwotniaki - wiciowce z gatunku - wiciowce z gatunku Giardia intestinalisGiardia intestinalis..

trofozoittrofozoit (9-15 µm) (9-15 µm) cystacysta (7-10 µm) (7-10 µm)

cystacysta osłonka różnej budowy i pochodzenia, osłonka różnej budowy i pochodzenia,

wytwarzana przez pasożyty w celu wytwarzana przez pasożyty w celu przetrwania przetrwania

niekorzystnych warunków środowiska;niekorzystnych warunków środowiska; stadium rozwojowe niektórych stadium rozwojowe niektórych

pierwotniaków.pierwotniaków.

trofozoittrofozoit stadium w rozwoju niektórych stadium w rozwoju niektórych

pierwotniaków, zdolne do pobierania pierwotniaków, zdolne do pobierania pokarmu, intensywnego wzrostu oraz pokarmu, intensywnego wzrostu oraz rozmnażania bezpłciowego;rozmnażania bezpłciowego;

Wilhelm Dusan Wilhelm Dusan LamblLambl (1824-1895) (1824-1895)

lekarz austriacki; wykrył pierwotniaki lekarz austriacki; wykrył pierwotniaki w stolcach biegunkowych dzieci w stolcach biegunkowych dzieci

Alfred Mathieu Alfred Mathieu GiardGiard (1846-1908) (1846-1908)

biolog francuski; nazwa biolog francuski; nazwa GiardiaGiardia została została nadana na jego cześć w 1882 r.nadana na jego cześć w 1882 r.

W starych publikacjach W starych publikacjach parazytologicznych wydanych w języku parazytologicznych wydanych w języku polskim używa się nazwy polskim używa się nazwy wielkouściec wielkouściec jelitowyjelitowy..

GIARDIOZAGIARDIOZA Pierwotniaki żyjąPierwotniaki żyją: :

- - w w jelicie cienkimjelicie cienkim - głównie w - głównie w dwunastnicydwunastnicy

- w drogach żółciowych - w drogach żółciowych

- w pęcherzyku żółciowym - w pęcherzyku żółciowym

- przewodach wyprowadzających trzustki. - przewodach wyprowadzających trzustki.

Do ścian narządów przyczepiają się za Do ścian narządów przyczepiają się za pomocą pomocą krążków czepnychkrążków czepnych..

Rozmnażają się przezRozmnażają się przez podział podłużnypodział podłużny..

GIARDIOZAGIARDIOZA Okresowo Okresowo trofozoitytrofozoity przechodzą w przechodzą w

postać postać cystycysty. . Są usuwane z kałem na Są usuwane z kałem na zewnątrz.zewnątrz.

W W 1 gramie1 gramie kału może znajdować się kału może znajdować się kilka kilka (kilkadziesiąt)(kilkadziesiąt) milionów milionów cystcyst..

Cysty wykazują Cysty wykazują dużą odpornośćdużą odporność na czynniki środowiska zewnętrznego. na czynniki środowiska zewnętrznego. Mogą w nim przetrwać nawet Mogą w nim przetrwać nawet kilka kilka miesięcymiesięcy ( (np.w wodzie o temp. 18°C – np.w wodzie o temp. 18°C –

do 3 miesięcy)do 3 miesięcy)

Łatwo osiadają z kurzem na powierzchni Łatwo osiadają z kurzem na powierzchni przedmiotów (zabawki, półki itp.) oraz przedmiotów (zabawki, półki itp.) oraz wykładzin i dywanów.wykładzin i dywanów.

GIARDIOZAGIARDIOZA

Do zarażenia człowieka dochodzi na Do zarażenia człowieka dochodzi na skutek połknięcia skutek połknięcia cystcyst. . W dwunastnicy W dwunastnicy z każdej cysty uwalniają się z każdej cysty uwalniają się 2 2 trofozoitytrofozoity..

GiardiaGiardia występuje także u wielu występuje także u wielu gatunków zwierząt domowych gatunków zwierząt domowych (np. psy, (np. psy, koty)koty) i dzikich i dzikich (np. naczelne, gryzonie).(np. naczelne, gryzonie).

Możliwe jest zarażenie człowieka Możliwe jest zarażenie człowieka szczepami pochodzącymi od zwierząt.szczepami pochodzącymi od zwierząt.

OBJAWY GIARDIOZYOBJAWY GIARDIOZY Okres wylęganiaOkres wylęgania choroby trwa kilka - choroby trwa kilka -

kilkanaście dnikilkanaście dni

I stadiumI stadium

nudności, wymioty, biegunkanudności, wymioty, biegunka

Postać przewlekłaPostać przewlekła- - naprzemienne biegunki i zaparcia, nudnościnaprzemienne biegunki i zaparcia, nudności

- brak łaknienia, zgaga, bóle w nadbrzuszu- brak łaknienia, zgaga, bóle w nadbrzuszu

- bóle głowy, stany podgorączkowe, szybkie - bóle głowy, stany podgorączkowe, szybkie

męczeniemęczenie

- zmiany alergiczne na skórze.- zmiany alergiczne na skórze.

Występujące na skutek zarażenia Występujące na skutek zarażenia - - zaburzenia w trawieniu tłuszczów i zaburzenia w trawieniu tłuszczów i

węglowodanówwęglowodanów

- upośledzone wchłanianie niektórych witamin- upośledzone wchłanianie niektórych witamin

- - utratautrata białka w czasie biegunek białka w czasie biegunek

mogąmogą prowadzić do niedożywienia prowadzić do niedożywienia i upośledzenia i upośledzenia rozwoju fizycznego organizmu dzieci. rozwoju fizycznego organizmu dzieci.

Inwazja G.intestinalis może przebiegać Inwazja G.intestinalis może przebiegać bezobjawowobezobjawowo..

Aby uniknąć zarażenia cystami Giardia Aby uniknąć zarażenia cystami Giardia intestinalis należy:intestinalis należy:

-- chronić żywność i wodę przed chronić żywność i wodę przed

zanieczyszczeniem kałemzanieczyszczeniem kałem

- - dokładnie myć warzywa i owoce - zwłaszcza dokładnie myć warzywa i owoce - zwłaszcza

spożywane w stanie surowymspożywane w stanie surowym

-- tępić owady przenoszące cysty tępić owady przenoszące cysty (w przewodzie pokarmowym muchy cysty mogą bytować (w przewodzie pokarmowym muchy cysty mogą bytować

30 h-kilka dni)30 h-kilka dni)

-- myć ręce po wyjściu z ubikacji, przed myć ręce po wyjściu z ubikacji, przed jedzeniem i przed jedzeniem i przed przygotowywaniem posiłkówprzygotowywaniem posiłków

-- nie używać mydła i ręcznika wspólnie nie używać mydła i ręcznika wspólnie z innymi osobami z innymi osobami

-- utrzymywać w nienagannej czystości utrzymywać w nienagannej czystości ubikacje, pomieszczenia kuchenne ubikacje, pomieszczenia kuchenne oraz miejsca związane z oraz miejsca związane z przygotowaniem posiłków.przygotowaniem posiłków.