OświecenOświecenieie

„„Wiek rozumu”;Wiek rozumu”;

„ „Wiek Filozofów”Wiek Filozofów”

Okres oświecenia w Polsce można Okres oświecenia w Polsce można podzielić na trzy fazy:podzielić na trzy fazy:

Faza wczesnaFaza wczesna

od lat 40. XVII w. do roku 1764; od lat 40. XVII w. do roku 1764;

są to tzw. czasy saskie (wielka nietolerancja)są to tzw. czasy saskie (wielka nietolerancja)

Faza dojrzałaFaza dojrzałazwaną też czasami stanisławowskimizwaną też czasami stanisławowskimi

lata 1764-1795; lata 1764-1795;

1 rozbiór Polski-1772, 1 rozbiór Polski-1772,

2 rozbiór-1793, 2 rozbiór-1793,

3 rozbiór-17953 rozbiór-1795

Faza schyłkowaFaza schyłkowa

zwaną też późnym oświeceniem lub oświeceniem zwaną też późnym oświeceniem lub oświeceniem postanisławowskimpostanisławowskim

lata 1795-1822; lata 1795-1822;

1882 data wydania ballad i romansów A. 1882 data wydania ballad i romansów A. Mickiewicza. W latach 20 XIX w. Rozwijał się Mickiewicza. W latach 20 XIX w. Rozwijał się

sentymentalizm, który jest przejściem do sentymentalizm, który jest przejściem do romantyzmu.romantyzmu.

KlasycyzmKlasycyzm

► Klasycyzm: CEL :pokazanie prawdy i piękna - Narodził się we Francji w połowie XVII w. - Klasyczni twórcy literaturę obarczyli obowiązkiem dydaktyzmu. - Nastąpił powrót do tzw. „czystych” gatunków rodem z antyku jak: oda, satyra, pieśń, hymn, bajka. - Podstawową wartością według tego stylu jest piękno. - Przedstawiciele: Alexander Pope, Ignacy Potocki, Stanisław Trembecki.

SentymentalizmSentymentalizmSentymentalizm: Sentymentalizm:

CEL: Podkreślenie uczucia w życiu człowieka CEL: Podkreślenie uczucia w życiu człowieka - Narodził się w dojrzałym oświeceniu. - Narodził się w dojrzałym oświeceniu. - Kluczowymi pojęciami stały się : serce, - Kluczowymi pojęciami stały się : serce, uczuciowość, czułość i natura, którą otoczono uczuciowość, czułość i natura, którą otoczono prawdziwym kultem. prawdziwym kultem. - Prekursorzy: Lourence Sterne („Podróż - Prekursorzy: Lourence Sterne („Podróż sentymentalna”) , Samuel Richardson („Pamela”), sentymentalna”) , Samuel Richardson („Pamela”), Jan Jakub Rousseau („Julia czyli Nowa Heloiza”); W Jan Jakub Rousseau („Julia czyli Nowa Heloiza”); W poezji: Franciszek Karpiński („Laura i Filon”) poezji: Franciszek Karpiński („Laura i Filon”) - Charakterystyczna dla sentymentalizmu staje się - Charakterystyczna dla sentymentalizmu staje się sielanka.sielanka.

RokokoRokoko

styl charakterystyczny dla styl charakterystyczny dla wytwornej wytwornej

i subtelnej (rozrywkowej) twórczościi subtelnej (rozrywkowej) twórczości

Koncepcja człowieka oświeconego Koncepcja człowieka oświeconego w drugiej połowie XVIII wieku.w drugiej połowie XVIII wieku.

Bez wątpienia na pierwszy plan wysuwa się Bez wątpienia na pierwszy plan wysuwa się koncepcja człowieka oświeconego. Czym koncepcja człowieka oświeconego. Czym charakteryzował się ów "człowiek oświecony"? charakteryzował się ów "człowiek oświecony"? Spośród licznych postaw wobec świata wyróżnia go Spośród licznych postaw wobec świata wyróżnia go kult rozumu. Jest racjonalistą obejmującym swym kult rozumu. Jest racjonalistą obejmującym swym umysłem wszelkie problemy i zagadki umysłem wszelkie problemy i zagadki rzeczywistości, istotę człowieka. Dostrzega rzeczywistości, istotę człowieka. Dostrzega znaczenie wychowania i wykształcenia, wartość znaczenie wychowania i wykształcenia, wartość osobistej i zbiorowej wolności oraz wartość życia osobistej i zbiorowej wolności oraz wartość życia zgodnego z prawami przyrody. zgodnego z prawami przyrody.

Racjonalistę Racjonalistę ►człowieka oświeconego, oceniającego człowieka oświeconego, oceniającego

świat świat w kategoriach rozumuw kategoriach rozumu

Sentymentalnego Sentymentalnego czułego kochankaczułego kochanka

ZwolennikaZwolennikaczynu i społecznego postępuczynu i społecznego postępu

Gatunki literackie Gatunki literackie oświecenia:oświecenia:

►Bajka; W Oświeceniu bajka cieszyła się Bajka; W Oświeceniu bajka cieszyła się ogromną popularnością ze względu na ogromną popularnością ze względu na dydaktyczny charakter, ujęty w zwięzłej i dydaktyczny charakter, ujęty w zwięzłej i atrakcyjnej formie. atrakcyjnej formie.

►Satyra; Satyra to utwór literacki Satyra; Satyra to utwór literacki ośmieszający lub piętnujący ukazywane w ośmieszający lub piętnujący ukazywane w nim zjawiska, wady nim zjawiska, wady i przywary ludzkie, obyczaje, osoby, i przywary ludzkie, obyczaje, osoby, grupy, stosunki społeczne, postawy grupy, stosunki społeczne, postawy światopoglądowe, orientacje polityczne, światopoglądowe, orientacje polityczne, instytucje życia publicznego, sposoby instytucje życia publicznego, sposoby zachowania i mówienia etc. zachowania i mówienia etc.

►Poemat heroikomiczny; Gatunek ten zapoczątkowany Poemat heroikomiczny; Gatunek ten zapoczątkowany w literaturze polskiej przez Pawła Zaborowskiego w literaturze polskiej przez Pawła Zaborowskiego

już w XVI wieku, parodiował cechy poematu już w XVI wieku, parodiował cechy poematu heroicznego heroicznego i wywoływał efekt humorystyczny kontrastem między i wywoływał efekt humorystyczny kontrastem między formą, zachowującą wszystkie zewnętrzne cechy formą, zachowującą wszystkie zewnętrzne cechy epiki heroicznej, a błahą treścią. epiki heroicznej, a błahą treścią.

►Komedia polityczna; Gatunek ten zachowywał Komedia polityczna; Gatunek ten zachowywał w zasadzie wszelkie cechy komedii antycznej. w zasadzie wszelkie cechy komedii antycznej. Respektując zasadę trzech jedności prowadził Respektując zasadę trzech jedności prowadził zabawną intrygę do szczęśliwego zakończenia. zabawną intrygę do szczęśliwego zakończenia.

►Sielanka; Gatunek ten nazywany był Sielanka; Gatunek ten nazywany był

również idyllą, bukoliką, a w tradycji również idyllą, bukoliką, a w tradycji poezji staropolskiej: skotopaską, poezji staropolskiej: skotopaską, wilanoską, pasterką czy pastuszką. wilanoską, pasterką czy pastuszką.

►Esej (franc. essai=próba) wypowiedź o Esej (franc. essai=próba) wypowiedź o tematyce literackiej publicystycznej lub tematyce literackiej publicystycznej lub filozoficznej, wyróżniająca się swobodnym, filozoficznej, wyróżniająca się swobodnym, osobistym tonem oraz dbałością o formę; osobistym tonem oraz dbałością o formę; od rozprawy (wypowiedzi naukowej lub od rozprawy (wypowiedzi naukowej lub filozoficznej prezentującej wyczerpująco filozoficznej prezentującej wyczerpująco materiał dowodowy) esej różni się większą materiał dowodowy) esej różni się większą elastycznością formy, sięganiem po środki elastycznością formy, sięganiem po środki literackie (np. metaforę, obraz, luźną literackie (np. metaforę, obraz, luźną kompozycję, tok skojarzeniowy) oraz tym, kompozycję, tok skojarzeniowy) oraz tym, że nie dąży do pełnej syntezy, lecz wyraża że nie dąży do pełnej syntezy, lecz wyraża refleksje autora; stwarza iluzję szczerości;refleksje autora; stwarza iluzję szczerości;

►Felieton ( franc. feuilleton=zeszycik, powieść Felieton ( franc. feuilleton=zeszycik, powieść w odcinku) gatunek publicystyczny, podejmujący na w odcinku) gatunek publicystyczny, podejmujący na ogół aktualną problematykę w sposób swobodny, ogół aktualną problematykę w sposób swobodny, impresyjny, posługujący się metaforą i impresyjny, posługujący się metaforą i skojarzeniem, niekiedy fikcją literacką; felieton ma skojarzeniem, niekiedy fikcją literacką; felieton ma na celu budzenie zaciekawienia, nawiązanie na celu budzenie zaciekawienia, nawiązanie bezpośredniego kontaktu bezpośredniego kontaktu z czytelnikiem; z czytelnikiem;

►Oda - utwór poetycki, który charakteryzuje Oda - utwór poetycki, który charakteryzuje wzniosłość tematu i stylu, sławiący osobę, ideę, wzniosłość tematu i stylu, sławiący osobę, ideę, wydarzenie; gatunek wykształcony w starożytności;.wydarzenie; gatunek wykształcony w starożytności;.

Kierunki filozoficzne w XVIII Kierunki filozoficzne w XVIII w.:w.:

►EmpiryzmEmpiryzm

►DeizmDeizm

►AteizmAteizm

EmpiryzmEmpiryzm►Empiria - doświadczenie; Empiria - doświadczenie;

prekursorem był angielski prekursorem był angielski filozof Francis Bacon kładł filozof Francis Bacon kładł nacisk na rolę doświadczenia w nacisk na rolę doświadczenia w procesie poznawania świata, procesie poznawania świata, odrzucając to wszystko, czego odrzucając to wszystko, czego nie da się potwierdzić nie da się potwierdzić praktycznie.praktycznie.

DeizmDeizm►Owoc racjonalizmu Owoc racjonalizmu

przeciwstawiającego się wiedzy przeciwstawiającego się wiedzy objawionej i dogmatom wiary; deiści objawionej i dogmatom wiary; deiści uznawali istnienie Boga jako stwórcy uznawali istnienie Boga jako stwórcy świata, uznawali też wagę nakazów świata, uznawali też wagę nakazów moralnych płynących z religii, moralnych płynących z religii, odrzucali objawienie i wyznaniowe odrzucali objawienie i wyznaniowe formy wiary; deistami byli Diderot oraz formy wiary; deistami byli Diderot oraz Wolter, obaj walczący z fanatyzmem Wolter, obaj walczący z fanatyzmem religijnym;religijnym;

AteizmAteizm►(Materializm) pogląd odrzucający (Materializm) pogląd odrzucający

istnienie Boga; pojawił się w pismach istnienie Boga; pojawił się w pismach francuskiego filozofa przyrody Paula francuskiego filozofa przyrody Paula Holbacha; irracjonalizm - pogląd Holbacha; irracjonalizm - pogląd filozoficzny, głoszący, że filozoficzny, głoszący, że rzeczywistość jest niedostępna rzeczywistość jest niedostępna poznaniu rozumowemu i odwołujący poznaniu rozumowemu i odwołujący się do przekonań wyprowadzonych z się do przekonań wyprowadzonych z intuicji, wiary, instynktu i tradycji.intuicji, wiary, instynktu i tradycji.

Oświecenie na przykładzie Oświecenie na przykładzie konkretnych państw:konkretnych państw:

ANGLIA

FRANCJA

POLSKA

AngliaAngliaDominującą tendencją w Anglii był Dominującą tendencją w Anglii był EMPIRYZM - DOŚWIADCZALNOŚĆ. Zaś EMPIRYZM - DOŚWIADCZALNOŚĆ. Zaś we Francji RACJONALIZM = LOGIKA we Francji RACJONALIZM = LOGIKA MYŚLENIA ( zdolność racjonalnego MYŚLENIA ( zdolność racjonalnego myślenia). W Anglii wybijają się dwa myślenia). W Anglii wybijają się dwa nazwiska Isaak Newton ( opis zjawisk nazwiska Isaak Newton ( opis zjawisk fizycznych fizycznych

w j. matematyki) , John Lock. w j. matematyki) , John Lock.

FrancjaFrancjaW połowie XVlll w. Francja dominowała W połowie XVlll w. Francja dominowała w dziedzinie kultury. Z jednej strony w dziedzinie kultury. Z jednej strony przyswajali sobie osiągnięcia przyswajali sobie osiągnięcia angielskie, z drugiej na twórczo je angielskie, z drugiej na twórczo je przekształcali. Do osób najbardziej przekształcali. Do osób najbardziej znanych z tego okresu zaliczamy znanych z tego okresu zaliczamy WOLTERA - nowatorskie opisywanie. WOLTERA - nowatorskie opisywanie.

PolskaPolskaW Polsce oświecenie zaczęło się około roku 1740, W Polsce oświecenie zaczęło się około roku 1740, kiedy to założono Collegium Nobilum. Właściwy rozwój kiedy to założono Collegium Nobilum. Właściwy rozwój przypada na lata 1764-1795. W 1747 roku Załuscy przypada na lata 1764-1795. W 1747 roku Załuscy założyli bibliotekę publiczną. W 1749 Stanisław założyli bibliotekę publiczną. W 1749 Stanisław Leszczyński napisał dzieło pt. "Głos wolny wolność Leszczyński napisał dzieło pt. "Głos wolny wolność ubezpieczający", dotyczące liberum veto. Domagał się ubezpieczający", dotyczące liberum veto. Domagał się poprawy bytu ludzi, wzmocnienia administracji. poprawy bytu ludzi, wzmocnienia administracji. Stanisław Konarski napisał "O skutecznym rad Stanisław Konarski napisał "O skutecznym rad sposobie", sposobie",

w którym prowadzi rozważania o Sejmie. Proponuje w którym prowadzi rozważania o Sejmie. Proponuje usunięcie liberum veto i wprowadzenie zasady usunięcie liberum veto i wprowadzenie zasady większości głosów. większości głosów.

W roku 1765 założono Teatr Publiczny w Warszawie. W roku 1765 założono Teatr Publiczny w Warszawie. Powstała też Szkoła Rycerska, która miała Powstała też Szkoła Rycerska, która miała przygotować młodych ludzi do służby wojskowej .przygotować młodych ludzi do służby wojskowej .

Projekt przygotowaliProjekt przygotowali

Patryk MarzecPatryk Marzecii

Kamil PirógKamil Piróg