Ostrów Wielkopolski otwartym miastem nowoczesnej...
Transcript of Ostrów Wielkopolski otwartym miastem nowoczesnej...
Strategia Zrównoważonego Rozwoju Ostrowa Wielkopolskiego
na lata 2014 - 2020
Ostrów Wielkopolski
otwartym miastem nowoczesnej gospodarki
i wysokiej jakości życia
1
SPIS TREŚCI
I Miasto Ostrów Wielkopolski – partner w działaniu i kreator w rozwoju.
Założenia strategiczne
3
II Miasto Ostrów Wielkopolski w drodze do strategicznego rozwoju.
Przesłanki do aktualizacji strategii
7
III Założenia i struktura strategii 10
IV Miasto Ostrów Wielkopolski w przestrzeni 12
IV.1. Makroregion Polska Zachodnia 12
IV.2. Region Wielkopolska 15
IV.3. Podregion Kaliski 17
IV.4. Aglomeracja Kalisko – Ostrowska 19
V Nowe wyzwania strategiczne 2014 – 2020 22
V.1. Strategia „Europa 2020” 22
V.2. Agenda Terytorialna UE 2020 24
V.3. Umowa Partnerstwa 26
V.4. Strategia Rozwoju Kraju 2020 27
V.5. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 28
V.6. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego do 2020 30
V.7. Wielkopolska 2020 – Zaktualizowana strategia rozwoju
Województwa Wielkopolskiego do roku 2020
31
V.8 Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski 2010 – 2020
VI Analiza potencjałów i czynniki rozwoju Miasta Ostrowa
Wielkopolskiego. Analiza SWOT
37
VI.1.Charakterystyka potencjałów miasta Ostrowa Wielkopolskiego 37
VI.2.Charakterystyka gospodarcza miasta Ostrowa Wielkopolskiego 38
VI.3.Analiza SWOT 41
VII Wizja miasta Ostrowa Wielkopolskiego 44
VII.1. Obszary strategicznego rozwoju miasta Ostrowa Wielkopolskiego 45
VIII Schemat Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta Ostrowa
Wielkopolskiego
49
IX Kierunki działań strategicznych dla wzmocnienia procesów
rozwojowych miasta Ostrowa Wielkopolskiego
51
Priorytet I. Nowoczesna Gospodarka 54
I.1. Gospodarka i innowacje 56
I.1.1. Wsparcie dla przedsiębiorstw 59
I.1.2. Promocja gospodarcza 60
I.1.3. Współpraca ponadlokalna 61
I.2. IOB Wsparcie dla gospodarki 62
I.2.1. Wzmocnienie instytucjonalne 62
I.2.2. Współpraca w sieciach 63
I.2.3. Obecność międzynarodowa 64
I.3. Sprawne rządzenie 65
2
I.3.1. Nowoczesne zarządzanie miastem 65
I.3.2. Innowacje w usługach publicznych 67
I.3.3. Dostępne technologie IT 69
Priorytet II. Kapitał Ludzki 70
II.1. Seniorzy i Juniorzy 74
II.1.1.Program: Nauka = Praca 75
II.1.2.Program: Nauka bliżej gospodarki 76
II.1.3.Kształcenie prorozwojowych elit 76
II.2. Nauka i gospodarka 78
II.2.1.Wsparcie programów menedżerskich 78
II.2.2.Program: Uczenie się przez całe życie 78
II.2.3.Program: Młodzi profesjonaliści 82
II.3. Edukacja dla przyszłości 83
II.3.1. Miasto przyjazne seniorom 83
II.3.2. Aktywność zawodowa 50+ 85
II.3.3. Program: Moja Kariera 87
Priorytet III. Jakość życia 90
III.1. Zdrowie i bezpieczeństwo 93
III.1.1. Zdrowie dla Seniorów 93
III.1.2. Doskonalenie zarządzania opieką zdrowotną 94
III.1.3. Bezpieczeństwo mieszkańców miasta 95
III.2. Wspólnota i Rodzina 98
III.2.1. System partycypacji społecznej 98
III.2.2. Wzmacnianie roli rodziny 100
III.2.3. Wsparcie pomocą społeczną 101
III.3. Kultura, sport i rozrywka 104
III.3.1. System wsparcia flagowych produktów
kulturalnych i sportowych
104
III.3.2. Budowanie marki miasta przez turystykę 106
III.3.3. Promowanie postaw kreatywnych 111
Priorytet IV. Otoczenie zewnętrzne 112
IV.1. Spójność aglomeracyjna 112
IV.1.1. Specjalizacja gospodarcza i usługowa 112
IV.1.2. Aktywność dla spójności 113
IV.1.3. Instytucjonalizacja współpracy 114
IV.2. Aktywność międzynarodowa 115
IV.2.1. Promocja i aktywność międzynarodowa 115
IV.2.2. Specjalistyczne sieci współpracy 115
IV.2.3. Współpraca gospodarcza 116
IV.3. Obecność wśród metropolii 117
IV.3.1.Metropolie dla Ostrowa Wielkopolskiego 117
IV.3.2. Współpraca dla innowacji 119
IV.3.3. Partnerstwo Metropolii Poznańskiej 119
X Strategia na miarę wyzwań 121
3
I. Miasto Ostrów Wielkopolski – partner w działaniu
i kreator w rozwoju. Założenia strategiczne
1. Aktualizacja Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta Ostrowa
Wielkopolskiego opracowywana jest i realizowana z pewnością będzie w
warunkach trwającego wciąż kryzysu globalnego wywołanego w latach
2008 -2009 przesileniem gospodarczym, społecznym i politycznym.
Kryzys ma charakter pełzający i obecny jest w wielu dziedzinach
aktywności państw i społeczeństw. Jego skutki wpłynęły zarówno na
gospodarki narodowe jak i na codzienne życie społeczności lokalnych.
Strategia jest planowana na lata 2014 – 2020 wpisując się w głęboką
transformację zarządzania rozwojem kraju, zmienioną politykę
regionalną UE i wzrastającą rolę miast jako obszarów funkcjonalnych.
2. Strategia przyjmuje założenie, że miasto Ostrów Wielkopolski będzie
aktywnie realizowało swoją politykę rozwojową na obszarze
funkcjonalnym definiowanym jako administracyjne granice miasta
Ostrowa Wielkopolskiego i administracyjne granice gmin bezpośrednio
przyległych1. Podejście terytorialne i działanie w wymiarze obszaru
funkcjonalnego stają się kanonem strategii.
3. Na obszarze funkcjonalnym miasto Ostrów Wielkopolski będzie
partnerem instytucji i organizacji, które swoim działaniem mogą
przyczynić się do podniesienia poziomu jakości życia społeczności
lokalnych.
4. Przyjmuje się, że wszyscy Interesariusze procesów rozwojowych
wykorzystają szanse jakie stwarza położenie obszaru funkcjonalnego
Miasta Ostrowa Wielkopolskiego pomiędzy trzema obszarami
metropolitalnymi oraz efektywna i znacząca obecność w Aglomeracji
Kalisko – Ostrowskiej.
5. Wyzwaniem strategicznym dla miasta Ostrowa Wielkopolskiego jest jego
należyte skomunikowanie z najsilniejszymi ośrodkami wzrostu oraz
z sieciami transportowymi na obszarze kraju. Równie ważnym jest
zmniejszenie obciążenia transportowego.
6. Miasto Ostrów Wielkopolski będzie budowało swoją konkurencyjność
w oparciu o szeroko rozumianą współpracę lokalną, wewnątrzregionalną,
ponadregionalną i ponadnarodową. Podstawą tej współpracy będą 1 Ostateczna delimitacja Obszaru Funkcjonalnego Miasta Ostrowa Wielkopolskiego zostanie dokonana po zakończeniu
prac nad strategicznymi dokumentami rozwojowymi Województwa Wielkopolskiego, a także po wypracowaniu ostatecznej wersji dokumentu Krajowej Polityki Miejskiej, które w okresie opracowywania strategii jest poddawana konsultacjom społecznym.
4
różnego rodzaju usieciowione relacje. Miasto silnie umocowane w sieci
przepływów wiedzy, towarów, usług, informacji i symboli będzie
kształtowało swój potencjał odpowiedni do wyzwań i potrzeb.
7. Podstawą rozwoju miasta Ostrowa Wielkopolskiego jest gospodarka
wykorzystująca innowacje i funkcjonująca w silnym środowisku
innowacyjnym. Wzmacnianie środowiska innowacyjnego stanie się
strategicznym wyzwaniem dla wszystkich aktorów procesów
rozwojowych zachodzących na obszarze funkcjonalnym miasta.
8. Kapitał ludzki jest najcenniejszym dobrem miasta. Podnoszenie
kompetencji i kwalifikacji pracowników wszystkich instytucji, organizacji
i przedsiębiorstw działających na obszarze funkcjonalnym miasta
Ostrowa Wielkopolskiego jest niepodważalną koniecznością
odpowiadającą na wyzwania zmian cywilizacyjnych, społecznych
i gospodarczych. Konieczne jest kształcenie wysoko wykwalifikowanych
kadr zdolnych wprowadzać w życie znaczące zmiany, które dyktuje
otoczenie. Miasto jest otwarte dla ludzi kreatywnych szukających na jego
terytorium miejsca do realizacji życiowych wyzwań.
9. Ludzie młodzi wchodzący na rynek pracy wymagają szczególnej uwagi.
Miasto Ostrów Wielkopolski będzie aktywnie wpisywało się w programy
wsparcia dla ludzi młodych rozpoczynających życie zawodowe. Będzie
współpracowało ze służbami zatrudnienia, instytucjami rynku pracy,
instytucjami otoczenia biznesu i pracodawcami dla efektywnego
wykorzystania dostępnych i planowanych instrumentów wsparcia.
10. Podstawowym czynnikiem rozwojowym są innowacje. Miasto Ostrów
Wielkopolski wesprze przedsiębiorstwa i przedsiębiorców
w unowocześnianiu ich produktów i usług oraz wdrażaniu nowych
technologii, profesjonalizując i podnosząc standardy obsługi
potencjalnych inwestorów i efektywnie współpracując z instytucjami
otoczenia biznesu.
11. Obecność miasta Ostrowa Wielkopolskiego w otoczeniu zewnętrznym, w
tym międzynarodowym, będzie miała silny wymiar oparty na
skonsolidowanych inicjatywach podejmowanych wspólnie ze
środowiskiem gospodarczym i organizacjami pozarządowymi.
12. Marka miasta Ostrowa Wielkopolskiego budowana będzie
z zastosowaniem najnowszych trendów, w tym marketingu
terytorialnego, w którym potencjał gospodarczy i kapitał ludzki będą
podstawową wartością. Wykorzystane zostaną także niematerialne atuty
miasta, w tym otwartość mieszkańców i ich znaczący potencjał.
5
13. Współpraca samorządu i gospodarki z sektorem nauki jest
niepodważalną koniecznością dla budowania konkurencyjności miasta.
Podejmowane będą działania na rzecz współpracy z ośrodkami
badawczymi i szkołami wyższymi w celu poszukiwania innowacyjnych
rozwiązań dla gospodarki miejskiej oraz usuwania barier rozwojowych.
14. W procesach zarządzania miastem wykorzystane będą innowacyjne
rozwiązania oparte o techniki teleinformatyczne i internetowe. Miasto
uznaje za priorytetowe działania na rzecz intensywnego wykorzystania
możliwości Wielkopolskiej Sieci Szerokopasmowej dla przepływu,
gospodarowania i eksponowania informacji użytecznej dla
gospodarczego, społecznego i kulturalnego rozwoju społeczności
lokalnej.
15. Mając na uwadze tempo rozwoju cywilizacyjnego miasto przyjmuje za
swoja powinność przyczynienie się do podnoszenia kompetencji
cyfrowych wśród młodszego i starszego pokolenia dla wzmocnienia
jakości kapitału ludzkiego i ograniczenia zjawiska wykluczenia
cyfrowego.
16. Uznaje się również za konieczne inicjowanie działań na rzecz starszego
pokolenia, wykorzystania w pełni jego doświadczenia zawodowego
i życiowego. Dbałość o starsze pokolenie w miejscach pracy uważa się
za obowiązek i wyraz szacunku społeczności lokalnej.
17. Jakość życia jest wartością obecną w ocenie warunków życia w mieście,
w marketingu terytorialnym i ocenie atrakcyjności miejsc. Istotnym
składnikiem oceny jakości życia są usługi publiczne, w tym o charakterze
komunalnym. Miasto wpisuje doskonalenie tych usług jako ważny cel
w strategii rozwoju.
18. Poczucie bezpieczeństwa jest dla mieszkańców miasta wartością
nadrzędną. Uznaje się działania na rzecz zapobiegania patologii
i zwalczania przestępstw za ważny cel wpływający na standard życia
w mieście.
19. Życie w zdrowiu, we wspólnocie i szczęśliwej rodzinie jest słusznie
oczekiwane. Szczególnej troski wymaga opieka nad pokoleniem
seniorów, walka z chorobami cywilizacyjnymi, wspieranie tych, którym
życie nie nakreśliło drogi sukcesu i którzy nie z własnej winy pozostają
wykluczeni ze społeczności. Wszystkie te wartości miasto Ostrów
Wielkopolski przyjmuje jako niezbywalne i niezbędne. Należy pilnie
analizować możliwości, które pojawiają się w programach regionalnych,
6
krajowych i UE oraz wykorzystać efektywnie każdą nadarzającą się
szansę wsparcia.
20. Miasto Ostrów Wielkopolski strategię rozwoju opiera przede wszystkim
na aktywnej obecności wśród innych miast i społeczności, na
urzeczywistnianiu wartości ponadczasowych jak mądrość jego
mieszkańców żyjących we wspólnocie współuczestniczącej w budowaniu
przyjaznego miejsca do życia i pracy.
7
II. Miasto Ostrów Wielkopolski w drodze do strategicznego
rozwoju. Przesłanki do aktualizacji strategii
Potrzeba dokumentu strategicznego nakreślającego kierunki rozwoju miasta
jest bardzo duża wobec istotnych zmian w otoczeniu, radykalnych
przewartościowań, definiowania na nowo czynników rozwoju społeczno –
gospodarczego, rozszerzanie się procesów rozwojowych z poziomu krajowego
na międzynarodowy, wzrastających, ponad granicami, wielokierunkowych
i wielosektorowych powiązań sieciowych.
Nie bez znaczenia jest pokryzysowa sytuacja gospodarcza, zmiany społeczne,
które kryzys wywołał i głębokie przeprofilowanie europejskiej polityki rozwoju,
która przekierowuje wsparcie dla krajów Wspólnoty na inne priorytety.
Wyznaczony okres planowania rozwoju miasta Ostrowa Wielkopolskiego na
lata 2014 – 2020 jest równy z nowym okresem programowania przyjętym we
wszystkich krajach europejskich. Jest to optymalny przedział czasu mając na
uwadze zarówno szybkość zachodzących zmian jak i ich głębokość oraz
rozpiętość, także w skali ponadnarodowej.
Miasto Ostrów Wielkopolski ze względu na swoją wielkość, lokalizację,
posiadane zasoby i położenie ma prawo i powinno rozważać kierunki swojego
rozwoju w kontekście zmian globalnych i europejskich nie ograniczając się tylko
do wymiaru aglomeracyjnego i regionalnego. Tak zdefiniowany kierunek jest
bardzo ważny w kontekście wielu zapisów w strategii. Określa bowiem szeroką
perspektywę rozwoju, pole obserwacji i aktywnego uczestnictwa.
Zaznaczyć również należy, że zmieniają się zasady konstruowania strategii.
Kanony myślenia strategicznego skupiają się obecnie na opracowywaniu
katalogu wyzwań, a nie jak dotychczas wyznaczaniu operacyjnych działań,
analizie zdarzeń historycznych i zagłębianiu się w szeregi liczb. Katalog
wyzwań staje się nie tylko podstawą strategii rozwojowych, ale również
egzaminem społeczności lokalnych ze zdolności do wykorzystania czynników
endogenicznych i wsparcia zewnętrznego dla ich wzmocnienia.
Niezwykle ważne jest umiejscowienie strategii w procesach rozwojowych jakie
będą miały miejsce w latach 2014 – 2020. W procesach tych dominować będzie
terytorialny wymiar polityki rozwoju.
W dokumencie Ministerstwa z dnia 6.09.2010: „Wymiar terytorialny w
dokumentach strategicznych” napisano: Terytorialny wymiar polityki rozwoju
wynika z roli, jaką przypisujemy do dynamicznych relacji funkcjonalno –
przestrzennych. Jest związany z tzw. terytorializacją gospodarki, terytorializacją
8
przedsiębiorstw oraz koniecznością zmiany sposobu współdziałania władz
samorządowych na rzecz rozwoju przekraczającego tradycyjne granice
formalnych podziałów administracyjnych (…).
Terytorialny aspekt polityki jest realizowany m.in. przez określenie
(wyznaczenie) obszarów funkcjonalno-przestrzennych związanych z procesami
gospodarczymi, społecznymi i przyrodniczymi celem lepszego włączania
endogenicznych czynników rozwoju, których wykorzystanie blokuje tradycyjny
(zgodny z podziałami terytorialnymi) sposób planowania lokalnego rozwoju.
Z tej delimitacji (potwierdzonej decyzjami politycznymi) wynikać powinny nowe
formy instytucjonalnego (organizacyjnego) współzarządzania. Podstawą
decyzji wdrożeniowych mają być plany rozwoju i zagospodarowania
opracowane dla wyodrębnianych obszarów funkcjonalno - przestrzennych.
W rezultacie pojawia się nowa formuła tzw. planowania terytorialnego, dla
którego podziały administracyjne mają znaczenie wtórne, a nie
podstawowe. Istotna jest także zmiana paradygmatu zarządzania miastem.
Pojawia się zapotrzebowanie na umiejętność połączenia strategicznego
myślenia, gospodarczego pragmatyzmu i zdolności do wspólnego działania.
Wszystko w przestrzeni dobrze funkcjonujących organizmów miejskich, które
z roli administracyjnie zarządzanego obszaru przekształcają się w terytoria
ekspansji gospodarczej na niezwykle aktywnym, konkurencyjnym rynku.
Sentencja powyższych zapisów ma decydujący wpływ na kształt strategii
rozwoju Miasta Ostrowa Wielkopolskiego w latach 2014 – 2020.
Strategia wpisuje się w zasadnicze kierunki zmian związane z realizacją
Krajowej Polityki Miejskiej i odpowiada na założenia 9 strategii zintegrowanych.
Strategia uwzględnia partycypację społeczną jako wymóg a nie przywilej2.
Strategia jest dokumentem uwzględniającym wpływ Aglomeracji Kalisko –
Ostrowskiej na funkcjonowanie i perspektywy rozwojowe miasta3
Strategia uwzględnia zmiany gospodarcze i społeczne. Uznaje się, że :
Europa jest kontynentem małych i średnich miast (SMESTO ). 72%
populacji Europy zamieszkuje miasta (zdefiniowane administracyjnie)
o liczbie mieszkańców poniżej 100 000. Dlatego też SMESTO
odgrywają dużą rolę w europejskiej konkurencyjności i spójności,
2 Od wzmocnienia udziału społeczności w zarządzaniu terytorium nie ma odwrotu. Niezbędne jest wypracowanie
i wdrożenie mechanizmów konsultacji społecznych odpowiadających wysokim standardom europejskim. Jest to wymóg, gdyż należy się spodziewać, że wiele projektów będzie musiało spełniać surowe wymogi konsultacji społecznych, których nie da się zrealizować np.: na miesiąc przed złożeniem wniosku. 3 Przyjęcie tezy, że opracowywana strategia jest dokumentem o charakterze aglomeracyjnym ma zasadnicze
znaczenie. Konsekwencja tej tezy będzie programowanie rozwoju miasta i wykorzystaniem atutów i potencjału Aglomeracji, w szczególności dotyczy to np.: budowania sieci powiązań transportowych, drogi S 11, obwodnic. Ma duże znaczenie dla systemu edukacji. Jest determinujące dla realizacji programów niwelujących bariery o charakterze ponadlokalnym takie jak: bezrobocie, kształtowanie rynku pracy, zdrowie i procesy starzenia się społeczeństw. Konsolidacja działań w ramach Aglomeracji przyniesie z pewnością wymierne, znaczne efekty ekonomiczne.
9
miasta są inkubatorami kultury i innowacji, centrami wiedzy naukowej
i artystycznej, ośrodkami podejmowania strategicznych decyzji oraz
miejscami napędzającymi wzrost gospodarczy,
główne obszary miejskie, a także wiele małych i średnich miast, są
miejscem działalności aktorów, których produkty i usługi mają
znaczenie międzynarodowe,
statystyki pokazują, że miasta mają najlepiej wykształconą siłę roboczą,
największą liczbę naukowców i pracowników zatrudnionych w
przemysłach twórczych. Potwierdzeniem tego jest fakt, że miasta
najlepiej rozwinęły infrastrukturę wiedzy i kapitał ludzki, czyli kluczowe
czynniki Strategii Lizbońskiej,
obszary miejskie są węzłami gospodarki wiedzy. W miastach wiedzę się
produkuje, przetwarza, zmienia i poddaje urynkowieniu. Są one
najlepiej wyposażone w infrastrukturę wiedzy (instytucje badawcze
i edukacyjne), mają ponadprzeciętny odsetek ludzi dobrze
wykształconych, zapewniają lepszą dostępność do ICT oraz są silniej
związane z globalną gospodarką. Miasta stanowią miejsca, w których
następuje wymiana wiedzy i powstają innowacje. Przyciągają
utalentowanych ludzi,
miasta są w centrum uwagi strategii rozwojowych UE i stają się
uczestnikami gry rynkowej tracąc swoje funkcje administracyjne na
rzecz stymulowania i wspierania rozwoju gospodarczo – społecznego
terytorium.
10
III. Założenia i struktura strategii
Strategia oparta została na następujących założeniach wyjściowych:
Założenie 1: Miasto Ostrów Wielkopolski jest objęte działaniami
związanymi z realizacją Polityki Spójności UE4.
Założenie 2: Wymiar miejski jest w okresie 2014 – 2020 jednym
z filarów strategii rozwojowej UE5. Wymiar miejski jest zapisany również
w innych dokumentach UE6.
Założenie 3: W okresie 2014 – 2020 wprowadzone zostaną nowe
instrumenty dla wydatkowania środków i uzyskania najwyższej wartości
dodanej7. Miasto Ostrów Wielkopolski może wykorzystać te instrumenty
dla realizacji własnej polityki rozwojowej8.
Założenie 4: Miasto Ostrów Wielkopolski jest jednym z realizatorów
Krajowej Polityki Miejskiej z uwarunkowaniami wynikającymi z tego
dokumentu.
4 Szczególna uwagę należałoby zwrócić na priorytety zdefiniowane w założeniach nowego okresu programowania 2014
– 2020. Rozpatrzony powinien być pakiet legislacyjny, w skład którego wchodzą:
Rozporządzenie podstawowe, ustanawiające wspólne przepisy dla funduszy
Rozporządzenie dot. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR),
Rozporządzenie dot. Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS),
Rozporządzenie dot. Funduszu Spójności,
Rozporządzenie dot. Europejskiej Współpracy Terytorialnej (EWT),
Rozporządzenie dot. Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej (EUWT). Tego typu podejście zapewni spójność dokumentu z politykami wyższego rzędu. Nie bez znaczenia jest również fakt, że zapisy Strategii stanowią w wielu przypadkach podstawę merytoryczną do aplikowania po fundusze europejskie, gdzie taka spójność jest wymagana. Oczywiście niezbędna jest spójność ze strategię Europa 2020. 5 Rezultatem wpisania wymiaru miejskiego jest m.in.:
Zagwarantowanie co najmniej 5% środków na poziomie krajowym na realizacje polityki miejskiej
Zintegrowane Inwestycje Terytorialne – nowy instrument, który pozwala powierzyć miastu zarządzanie ww. środkami.
Planowane utworzenie przez KE platformy na rzecz rozwoju obszarów miejskich, którą zostanie objętych maksymalnie 20 miast w kraju. Lista miast ustalona przez Państwo Członkowskie
6 Szczególnie chodzi tutaj o Agendę Terytorialną, w której zapisano, że polityka miejska musi uwzględniać następujące
elementy: 1. Wzmocnienie policentrycznego rozwoju oraz innowacji poprzez tworzenie sieci współpracy regionów
miejskich i miast. 2. Nowe formy partnerstwa i zarządzania terytorialnego pomiędzy obszarami wiejskim miejskimi. 3. Tworzenie regionalnych klastrów konkurencyjności. 4. Wzmocnienie i rozbudowa sieci transeuropejskich: zintegrowany rozwój multimodalnych systemów
transportu. 5. Transeuropejskie zarządzanie ryzykiem, z uwzględnieniem zmian klimatycznych. 6. Wzmocnienie struktur ekologicznych i zasobów kulturowych jako wartości dodanej dla rozwoju.
Również istotna jest Karta Lipska, która wyznacza takie cele jak: 1. Tworzenie i zapewnianie wysokiej jakości przestrzeni publicznych, 2. Modernizację sieci infrastrukturalnych oraz poprawę efektywności energetycznej, 3. Aktywną politykę innowacyjną i edukacyjną.
7 Będą to m.in.: Wspólne Plany Działania i Zintegrowane Inwestycje Terytorialne. Najważniejszym instrumentem
koordynacji będzie Kontrakt terytorialny. Pytanie: Na ile zostały zdefiniowane oczekiwania Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, co do oczekiwanych zapisów w kontrakcie. UWAGA!: konieczna jest analiza tych instrumentów i szkolenie kadr dla ich sprawnego wykorzystania. 8 Szczególnej uwadze należy polecić propozycję rozszerzenia programu URBACT.
11
Struktura strategii:
Obszary strategiczne9 - obszary o charakterze horyzontalnym, których
problemy mają największy wpływ na rozwój, a ich rozwiązanie może
przynieść największe profity dla rozwoju terytorium.
Priorytety - najważniejsze kierunki działania o strategicznym
znaczeniu.
Struktura strategii nie przewiduje planów o charakterze operacyjnym.
9Obszary strategiczne to zhierarchizowane, najważniejsze dla rozwoju terytorium obszary problemowe, wyznaczające
kierunki koncentracji działań władz samorządowych i społeczności lokalnej rokujące największe szansę na jej szybki rozwój i to zgodnie z nakreśloną wizją. W ramach wybranych obszarów strategicznych określa się priorytety i plany strategiczne oraz środki służące do ich realizacji, definiowane jako konkretne zadania realizacyjne.
12
IV. Miasto Ostrów Wielkopolski w przestrzeni
Miasto Ostrów Wielkopolski położone jest na Wysoczyźnie Kaliskiej. Przez
miasto przepływa lewy dopływ Prosny – Ołobok. Miasto jest jednym z istotnych
i ważnych miast w Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej tworząc wspólnie
z Kaliszem, ośrodek regionalny o znaczeniu ponadregionalnym i krajowym.
Powierzchnia miasta wynosi 41,90 km². Miasto stanowi 3,65% powierzchni
powiatu. Miasto jest podzielone na 11 jednostek pomocniczych – osiedli:
I Śródmieście,
II Wenecja,
III Krępa,
IV im. Jana Pawła II,
V Pruślin,
VI Stare Kamienice,
VII Zacisze – Zębców,
VIII Odolanowskie,
IX Nowe Parcele,
X Parcele Zacharzewskie,
XI im. Powstańców Wielkopolskich.
Ostrów Wielkopolski położony jest w Makroregionie Polska Zachodnia, regionie
Wielkopolska, Subregionie Kaliskim i Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej.
IV.1. Makroregion Polska Zachodnia
Przynależność miasta do makroregionu Polska Zachodnia nie było dotychczas
akcentowane w dokumentach strategicznych związanych z jego rozwojem.
Makroregion obejmuje pięć województw: dolnośląskie, lubuskie, opolskie,
wielkopolskie i zachodniopomorskie. Zajmuje 31% powierzchni kraju (96 065
km2) i stanowi obszar łączący Europę Środkową z Europą Zachodnią,
Południową oraz ze Skandynawią. Na terenie makroregionu znajduje się ponad
38% miast kraju. Jest zamieszkały przez ponad 10 mln osób (26% ludności
Polski). Makroregion charakteryzuje się wysokim stopniem urbanizacji (62%
ludności zamieszkuje miasta).
13
Źródło: Analiza porównawcza planów zagospodarowania przestrzennego województw Polski
Zachodniej. Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej
Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2011
Cel główny i cele szczegółowe zostały zapisane w: „Strategii Rozwoju Polski
Zachodniej do roku 2020” w następującym brzmieniu:
I. Integracja przestrzenna i funkcjonalna makroregionu
Wzmocnienie wewnętrznych powiązań sieci transportowych pomiędzy
głównymi miastami Polski Zachodniej.
Zwiększenie dostępności transportowej Polski Zachodniej
w przestrzeni europejskiej poprzez wzmocnienie powiązań głównych
miast makroregionu z Warszawą, Katowicami
i Trójmiastem, Berlinem, Pragą, Wiedniem oraz Dreznem.
Modernizacja Odrzańskiej Drogi Wodnej oraz wzmocnienie
międzyregionalnej i transgranicznej współpracy w dorzeczu Odry.
Zwiększenie efektywności sieci energetycznej w makroregionie.
II. Budowa oferty gospodarczej makroregionu
Wspieranie wypracowywania i implementowania nowoczesnych
rozwiązań w wiodących branżach gospodarczych makroregionu.
Rozwój i profesjonalizacja działalności ośrodków innowacji
i przedsiębiorczości, w szczególności w zakresie wsparcia wiodących
branż gospodarczych makroregionu.
Tworzenie zachęt do inwestowania, w tym zapewnienie dostępu do
usług publicznych.
Tworzenie i rozwój ponadregionalnych produktów turystycznych.
III. Wzmacnianie potencjału naukowo - badawczego makroregionu
14
Inicjowanie i wspieranie współpracy naukowo-badawczej ośrodków
z Polski Zachodniej.
Budowanie komplementarnej oferty edukacyjnej służącej dostosowaniu
kapitału ludzkiego do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy.
Inicjowanie wspólnych działań edukacyjnych promujących postawy
przedsiębiorcze i innowacyjne.
Wzmocnienie mechanizmów transferu wiedzy między nauką
i biznesem w celu komercjalizacji wyników badań.
Ważnym celem w rozwoju makroregionu jest aktywność międzynarodowa.
Z powiązań międzynarodowych można uzyskać informację, na których
kierunkach miasto Ostrów Wielkopolski mogłoby być aktywne wpisując się
w markę i siłę oddziaływania Makroregionu.
Makroregion Polska Zachodnia na tle powiązań międzynarodowych
Źródło: Strategia Rozwoju Polski Zachodniej 2020, Warszawa luty 2014
(wersja do konsultacji społecznych).
15
IV.2. Region Wielkopolska
Województwo Wielkopolskie, o obszarze 2 982 651 ha, jest drugim co do
wielkości województwem w Polsce. Natomiast pod względem liczby ludności
zajmuje trzecią pozycję w kraju. W województwie przeważa ludność
zamieszkująca miasta – 56%. Leżąc w środkowozachodniej części Polski
Wielkopolska graniczy z województwami: łódzkim, opolskim, dolnośląskim,
lubuskim i zachodniopomorskim.
Dla Miasta Ostrowa Wielkopolskiego największy wpływ ma sąsiedztwo
województw: łódzkiego i dolnośląskiego ze względu na rozwijające się obszary
wielkomiejskie Łodzi i Wrocławia. Od wzajemnych relacji z tymi obszarami
będzie w dużej mierze zależało tempo i kierunek rozwoju miasta.
Duże znaczenie dla rozwoju regionu ma sieć osadnicza Wielkopolski. Ważną
cechą tej sieci jest fakt, że w miastach wielkopolskich 76,9% pracujących
świadczy usługi z przeważającą ilością usług rynkowych.
Hierarchia sieci osadniczej. Kalisz i Ostrów Wielkopolski jako układ dwubiegunowy o znaczeniu
ponadregionalnym, źródło: Raport o stanie i zagospodarowania i rozwoju Województwa
Wielkopolskiego 2010, Województwo wielkopolskie, Poznań 2010.
Miasto Ostrów Wielkopolski jest jednym z wiodących ośrodków osadniczych
w Południowej Wielkopolsce, tworząc dwubiegunowy układ osadniczy –
16
Aglomerację Kalisko – Ostrowską, która ma wpływ nie tylko na miasta wiodące,
ale także na inne gminy i miasta mniejszej wielkości. Aglomeracja ma
znaczenie daleko poza granice województwa.
Dominującą rolę w sieci osadniczej pełni miasto Poznań – stolica regionu, który
jest również centralnym ośrodkiem tworzonego Poznańskiego Obszaru
Metropolitalnego (POM). Obszar Metropolitalny tworzy 45 gmin i zajmuje 20%
powierzchni województwa zamieszkały przez prawie 40% mieszkańców.
Poznański Obszar Metropolitalny, źródło: Wielkopolskie Biuro Planowania Przestrzennego,
Poznański Obszar Metropolitalny, Poznań 2010.
Poznański Obszar Metropolitalny, to struktura bardzo ważna w kontekście
możliwej współpracy Ostrowa Wielkopolskiego jako istotnego elementu
Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej.
Gospodarka Wielkopolski, określana przez podmioty gospodarki narodowej
w liczbie ponad 375 tyś., umiejscawia region na trzecim miejscu w kraju.
Struktura gospodarki to: podmioty gospodarcze osób fizycznych – 78%
i podmioty osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości prawnej – 22%. Charakterystycznym dla wielkopolskiej gospodarki
jest, że dominują przedsiębiorstwa zatrudniające do 9 pracowników stanowiąc
94,5% ogółu gospodarki narodowej. Dużych przedsiębiorstw, zatrudniających
powyżej 1000 osób, jest zaledwie 2.2% ogółu wszystkich przedsiębiorstw.
Region zalicza się do aktywnych gospodarczo przy wskaźniku aktywności
gospodarczej równej 110 w porównaniu z takim samym wskaźnikiem do całego
17
kraju o wartości równej 102. Jednakże najwyższa aktywność występuje
w stolicy województwa i podregionie poznańskim przyjmując niższe wartości
w subregionach. W tworzeniu PKB regionu subregion kaliski zajmuje drugie
miejsce z wartością 14,6%. Charakterystycznym jest wskaźnik wartości dodanej
brutto, w którym największy udział ma branża przemysłowa (27%) ogólnej
wytworzonej wartości, a następnie m.in. handel i naprawy. Usługi, czyli branża
najbardziej dynamicznie rozwijająca się w gospodarce europejskiej wytworzyła
wartość 17%.
Struktura gospodarki Wielkopolski, dominacja mikro przedsiębiorstw i niewielki
odsetek dużych przedsiębiorstw, zdolnych do podejmowania inicjatyw na
większą skalę, w odniesieniu do działań innowacyjnych unowocześniających
gospodarkę, ma znaczący wpływ na kształtowanie czynników rozwojowych
regionu i pośrednio na miasto Ostrów Wielkopolski.
IV.3. Podregion Kaliski
Podregion kaliski zlokalizowany jest w południowej części województwa
wielkopolskiego i graniczy z podregionem leszczyńskim, poznańskim
i konińskim w Wielkopolsce oraz z podregionem wrocławskim (województwo
dolnośląskie), nyskim (województwo opolskie) i sieradzkim (województwo
łódzkie).
Na podstawie danych zawartych w ekspertyzie: „Diagnoza potencjału
gospodarczego subregionu kaliskiego” opracowanej przez Wielkopolską Izbę
Rzemieślniczą można podać, że podregion kaliski zajmuje obszar 5784 km2
i liczy ponad 670 000 mieszkańców. Gęstość zaludnienia w podregionie wynosi
116 osób na 1 km2. Ludność w podregionie wzrastała systematycznie od 2003
roku i od tego okresu wzrosła o 6 381 osób. W podregionie kaliskim prawie 53%
ludności mieszka na wsi.
Należy przyjąć, że w podregionie kaliskim będą zachodziły podobne zjawiska
demograficzne jak w całym kraju, czyli należy liczyć się z potęgowaniem się
zjawiska starzenia ludności charakteryzującego się wzrostem odsetka liczby
osób w wieku poprodukcyjnym i spadku liczby osób w wieku
przedprodukcyjnym. W podregionie kaliskim na 100 osób w wieku
produkcyjnym przypada 56 osób w wieku nieprodukcyjnym i 25 osób w wieku
poprodukcyjnym a najliczniejszą grupę wiekową tworzą młodzi ludzie
w przedziale 20-29 lat, którzy stanowią ok. 16% populacji podregionu.
Następnymi grupami są trzydziestolatkowie oraz pięćdziesięciolatkowie,
stanowiący razem ok. 30% mieszkańców. Najmniej licznie reprezentowane są
osoby po 70 roku życia - jest ich ok. 9% w podregionie.
18
Podregiony w Województwie Wielkopolskim, źródło: Główny Urząd Statystyczny.
W porównaniu do innych podregionów w Województwie Wielkopolskim
podregion kaliski plasuje się w środku rankingu pod względem PKB równym 17
336 392 mln zł. Natomiast dochód budżetu per capita w podregionie kaliskim w
2010 r. wyniósł 840 zł, co oznacza, że był prawie dwukrotnie wyższy niż w 2003
r. Duże znaczenie ma dla podregionów pozyskiwanie środków na inwestycje
z zewnętrznych źródeł finansowania. Podregion kaliski realizuje projekty o
łącznej wartości przedstawionej w poniższym zestawieniu (łącznie z miastem
Kalisz).
Lokalizacja Wartość [PLN]
m. Kalisz 1 183 800 557,06
Powiat jarociński 503 060 619,89
Powiat kaliski 3 107 005 970,31
Powiat kępiński 1 910 383 467,82
Powiat krotoszyński 505 879 755,44
Powiat ostrowski 1 207 710 180,61
Powiat ostrzeszowski 660 800 219,76
Powiat pleszewski 501 235 933,35
Razem 9 579 876 704,24
Źródło: http://mapadotacji.gov.pl/projekty/3?wojewodztwo=15&powiat=330&lata=2007, mapa
Dotacji UE prezentuje informacje o wszystkich realizowanych w Polsce projektach
współfinansowanych z Funduszy Europejskich według danych na koniec marca 2014 r.
Ważne dla rozwoju gospodarczego podregionu jest jego usytuowanie
komunikacyjne. Przez subregion biegnie droga nr 12, która łączy Niemcy
19
z Ukrainą. Jest także ważna droga nr 25, która prowadzi przez kilka
województw. Ważne staje się stosunkowo bliskie usytuowanie subregionu przy
autostradzie A2.
Charakterystyka rynku pracy subregionu kaliskiego przedstawia się
następująco:
Pracujący
ogółem osoba 198858
mężczyźni osoba 106327
kobiety osoba 92531
Pracujący wg PKD 2007
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo osoba 59178
przemysł i budownictwo osoba 70443
handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja
osoba 27723
działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości
osoba 2740
pozostałe usługi osoba 38774
Źródło: Bank Danych Lokalnych http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=18&p_nts=-
3&p_tery=58#.
W podregionie istnieją dwie państwowe wyższe szkoły zawodowe, oraz
dziewięć oddziałów zamiejscowych różnych uczelni najczęściej poznańskich i
łódzkich. Na terenie podregionu funkcjonuje 318 szkół podstawowych, 139
gimnazjów, 130 szkół ponadgimnazjalnych. Na tym tle współczynnik
skolaryzacji waha się co do ilości młodzieży w poszczególnych szkołach.
Najwięcej młodzieży uczęszczało do liceów ogólnokształcących, a coraz więcej
młodzieży wybiera zasadnicze szkoły zawodowe. Może to oznaczać
odbudowywanie potencjału podregionu kaliskiego w zakresie poszukiwanych
zawodów.
IV.4. Aglomeracja Kalisko – Ostrowska
Aglomeracja Kalisko – Ostrowska jest w fazie intensywnego kształtowania.
Podstawą jej funkcjonowania jest podpisane Porozumienie o współpracy
pomiędzy 22 samorządami. Intensywność prac nad strategią rozwoju oraz
realizowane projekty z pewnością przyczyniły się do wypracowania określonej
marki Aglomeracji i jej zaistnienia w świadomości samorządowej.
20
Obszar funkcjonalny ośrodków funkcjonalnych Aglomeracja Kalisko – Ostrowska,
źródło: Zasady i kryteria wyznaczania obszarów funkcjonalnych w Województwie
Wielkopolskim, Zarząd Województwa Wielkopolskiego, Poznań 2013.
Aglomeracja została uznana jako ośrodek regionalny o znaczeniu krajowym
i ponadregionalnym. Taki zapis ma fundamentalne znaczenie dla istnienia
Aglomeracji w przyszłości.
Aglomeracja Kalisko – Ostrowska jest inspirowana naturalnym układem dwóch
miast: Kalisza i Ostrowa Wielkopolskiego położonych w odległości 23 km.
Pomiędzy tymi miejscowościami obszar został już praktycznie zurbanizowany.
Z pewnością prace nad ostatecznym kształtem Aglomeracji Kalisko –
Ostrowskiej z pewnością będą jeszcze trwały. W niniejszym opracowaniu
oparto się na dokumencie Wielkopolskiego Biura Planowania Przestrzennego w
Poznaniu: „Aglomeracja Kalisko – Ostrowska. Studium Rozwoju
przestrzennego” z 2005 roku.
Na potencjał Aglomeracji wpływa jej położenie, dostępność transportowa,
oddalenie od ośrodków wzrostu, ale także brak zdolności do wpisywania się
w konkurencję opartą na wiedzy i przewagach konkurencyjnych.
21
Aglomeracja Kalisko – Ostrowska. Studium rozwoju przestrzennego. Kierunki
rozwoju. Strefy funkcjonalno – przestrzenne, źródło: Wielkopolskie Biuro
Planowania Przestrzennego, Aglomeracja Kalisko – Ostrowska.
Studium rozwoju przestrzennego, Poznań 2005.
W ramach realizowanego projektu Spółka HOLDKOM SA opracowała założenia
do Strategii identyfikacji i wdrażania zmian gospodarczych Aglomeracji Kalisko
– Ostrowskiej”. Nie jest to oficjalny dokument Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej
niemniej daje pewien pogląd na możliwe kierunki rozwoju. W tym opracowaniu
przyjęto cztery obszary rozwojowe:
1. Obszar 1: Aglomeracja Kalisko – Ostrowska miejscem przyjaznym
ludziom, atrakcyjnym dla zamieszkania i rozwoju,
2. Obszar 2: Aglomeracja Kalisko – Ostrowska silnym, nowoczesnym
obszarem gospodarczym uczestniczącym w europejskim podziale
pracy, dóbr i usług,
3. Obszar 3: Aglomeracja Kalisko – Ostrowska znaczącym ośrodkiem
nauki, wiedzy i innowacji,
4. Obszar 4: Aglomeracja Kalisko – Ostrowska bogata w kulturę,
atrakcyjna turystyką i sportem.
Największym zagrożeniem, ale jednocześnie szansą dla Aglomeracji Kalisko –
Ostrowskiej jest jej położenie w trójkącie obszarów wielkomiejskich: Poznania,
Wrocławia i Łodzi.
22
V. Nowe wyzwania strategiczne 2014 – 2020
Wiele zmian projektowanych w perspektywie 2014 – 2020 będzie miało istotne
znaczenie dla miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Należy ze szczególną uwagą
przyjrzeć się założeniom strategicznym w dokumentach stanowiących
podstawę lub mających wpływ na planowanie terytorialne według nowych
paradygmatów.
Dokonana w strategii analiza dokumentów strategicznych uwypukla szczególnie
te zapisy, które mają lub mogą mieć duże znaczenie dla programowania
rozwoju Miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
V.1. Strategia „Europa 2020” 10
Strategia „Europa 2020" – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego
rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, to flagowy dokument
strategiczny o długofalowym i wielotematycznym charakterze. Jest kontynuacją
realizowanej do 2000 roku Strategii Lizbońskiej.
W Strategii Europa 2020 przyjęto do realizacji trzy priorytety:
rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji,
rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej
z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej,
rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki
o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną
i terytorialną.
Strategia Europa 2020, która stała się podstawą do przygotowania
Zintegrowanych Wytycznych zawierających propozycje następujących
obszarów aktywności:
zapewnienie jakości i stabilności finansów publicznych,
rozwiązanie problemu nierównowagi makroekonomicznej,
zmniejszenie nierównowagi w strefie euro,
optymalizacja pomocy na rzecz badań i rozwoju oraz innowacji,
wzmocnienie trójkąta wiedzy i uwolnienie potencjału gospodarki
cyfrowej,
bardziej efektywne korzystanie z zasobów i ograniczenie emisji gazów
cieplarnianych,
poprawa otoczenia biznesu i środowiska konsumenckiego oraz
modernizacja bazy przemysłowej,
zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej i ograniczenie
bezrobocia strukturalnego,
10
Komunikat Komisji, Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, KOM(2010) 2020 wersja ostateczna, Bruksela 3.3.2010.
23
rozwijanie zasobów wykwalifikowanej siły roboczej odpowiadającej
potrzebom rynku pracy, promowanie jakości zatrudnienia i uczenia się
przez całe życie,
poprawa wydajności systemów kształcenia i szkolenia na wszystkich
poziomach oraz zwiększenie liczby osób podejmujących studia wyższe,
promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa.
Unie Europejska wyznaczyła wartości wskaźników, których osiągnięcie ma
potwierdzić jej sukces. Są to następujące założenia:
wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinien wynosić 75%,
na inwestycje w badania i rozwój należy przeznaczać 3% PKB Unii,
należy osiągnąć cele „20/20/20” w zakresie klimatu i energii (w tym
ograniczenie emisji dwutlenku węgla nawet o 30%, jeśli pozwolą na to
warunki),
liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy
ograniczyć do 10%, a co najmniej 40% osób z młodego pokolenia
powinno zdobywać wyższe wykształcenie,
liczbę osób zagrożonych ubóstwem należy zmniejszyć o 20 mln.
Osiąganie wskaźników i celów strategicznych ma wesprzeć siedem inicjatyw
przewodnich:
„Unia innowacji” – projekt na rzecz poprawy warunków ramowych
i dostępu do finansowania badań i innowacji, tak by innowacyjne
pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które z kolei
przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc
pracy,
„Młodzież w drodze” – projekt na rzecz poprawy wyników systemów
kształcenia oraz ułatwiania młodzieży wejścia na rynek pracy,
„Europejska agenda cyfrowa” – projekt na rzecz upowszechnienia
szybkiego Internetu i umożliwienia gospodarstwom domowym
i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego,
„Europa efektywnie korzystająca z zasobów” – projekt na rzecz
uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów,
przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego wykorzystania
odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz
propagowania efektywności energetycznej,
„Polityka przemysłowa w erze globalizacji” – projekt na rzecz poprawy
otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspierania
rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do
konkurowania na rynkach światowych,
„Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” – projekt na
rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia pozycji obywateli
poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia
24
współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu
do podaży na rynku pracy, między innymi dzięki mobilności siły
roboczej,
„Europejski program walki z ubóstwem” – projekt na rzecz zapewnienia
spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu
gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie
i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć
w życiu społeczeństwa.
Strategia Europa 2020 jest nie tylko dokumentem wyznaczającym kierunki
rozwoju Unii Europejskiej, ale także podsumowaniem aktualnego stanu
i potencjału społeczno – gospodarczego Unii i podkreśleniem wyjątkowości
czasu zmian.
V.2. Agenda Terytorialna UE 2020
Kolejnym ważnym dokumentem, mającym znaczenie dla Miasta Ostrowa
Wielkopolskiego jest: „Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2020. W kierunku
sprzyjającYM społecznemu włączeniu, inteligentnej i zrównoważonej Europy
zróżnicowanych regionów” (AT2020).
Dokument nie ma charakteru obligatoryjnego, ale wyznacza strategiczne ramy
dla terytorialnego rozwoju Europy. Jest ważnym odniesieniem dla tworzenia
krajowych polityk rozwoju przestrzennego. Jego celem jest zwiększenie
konkurencyjności regionów przede wszystkim przez wzmocnienie
zdefiniowanych potencjałów terytoriów.
Celem AT2020 jest zapewnienie strategicznych wytycznych rozwoju
terytorialnego, wsparcie włączania wymiaru terytorialnego do różnych dziedzin
polityki, na wszystkich szczeblach rządów oraz zagwarantowanie realizacji
strategii Europa 2020 zgodnie z zasadami spójności terytorialnej.
W AT2020 napisano m.in.:
Społeczności lokalne i regionalne doświadczają przyspieszonej
globalizacji, a ich podatność na wstrząsy zewnętrzne stale rośnie.
W niektórych przypadkach zagraża to nawet dobrobytowi,
zrównoważonemu rozwojowi oraz stabilności miast i regionów.
Globalizacja może spowodować istotne konsekwencje terytorialne na
szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Metropolie i inne
regiony zurbanizowane, centra rozwoju o znaczeniu międzynarodowym
i globalnym są atutami sprzyjającymi rozwojowi całego terytorium
europejskiego pod warunkiem, że inne regiony, aby skorzystać z ich
dynamiki, stworzą z nimi w powiązania sieciowe.
25
Europa stoi w obliczu narastających, zróżnicowanych terytorialnie
wyzwań demograficznych. Starzenie się społeczeństwa i spadek liczby
ludności spowodują zmiany w wielu regionach, w tym w rolniczych
i peryferyjnych, oraz wywołają poważne skutki dla spójności społecznej
i terytorialnej, świadczenia usług publicznych, rynku pracy
i mieszkalnictwa.
Wykluczenie z obiegu społeczno-gospodarczego z pewnością ma
istotne przełożenie terytorialne. W regionach charakteryzujących się
niską dostępnością, słabymi wynikami gospodarczymi, brakiem szans
społecznych, infrastruktury społecznej i innymi szczególnymi
uwarunkowaniami terytorialnymi występuje wyższe ryzyko wykluczenia.
Agenda Terytorialna 2020 wyznaczyła sześć priorytetów:
1. Wspieranie policentrycznego i zrównoważonego rozwoju terytorialnego
Współpracujące ze sobą, w ramach układu policentrycznego, najlepiej
rozwinięte miasta i regiony Europy zapewniają wartość dodaną
i funkcjonują jako centra przyczyniające się do rozwoju swojego
szerszego otoczenia.
2. Wspieranie zintegrowanego rozwoju w miastach oraz regionach
wiejskich i na obszarach o szczególnych uwarunkowaniach.
Współpraca miast i tworzenie połączeń między nimi może przyczynić się
do długofalowego inteligentnego rozwoju regionów miejskich w różnej
skali. O ile to konieczne, miasta powinny działać poza swoimi granicami
administracyjnymi i koncentrować się na regionach funkcjonalnych,
w tym na obszarach podmiejskich.
3. Integracja terytorialna w transgranicznych i ponadnarodowych regionach
funkcjonalnych.
Integracja i współpraca terytorialna mogą stworzyć masę krytyczną
potrzebną dla rozwoju, zmniejszenia gospodarczej, społecznej
i ekologicznej fragmentacji oraz budowania wzajemnego zaufania
i kapitału społecznego. Transgraniczne i ponadnarodowe regiony
funkcjonalne mogą wymagać właściwej koordynacji polityki między
różnymi krajami.
4. Zapewnienie globalnej konkurencyjności regionów w oparciu o silne
gospodarki lokalne
Elementy globalne i lokalne wzajemnie się wzmacniają i są ze sobą
powiązane, dlatego należy je rozwijać równolegle. Kluczowe znaczenie
ma wzmocnienie badań, kapitału ludzkiego i potencjału innowacyjnego
oraz wprowadzanie na rynek nowych koncepcji. Skutecznymi
narzędziami mogą być: usprawnienie gospodarki poprzez rozwój
lokalnych produktów i rynków oraz otoczenia biznesowego, zapewnienie
szkoleń dopasowanych do warunków lokalnych, częściowa
samowystarczalność oraz tworzenie zwartych i silnych społeczności
lokalnych.
26
5. Usprawnienie powiązań terytorialnych na rzecz obywateli, społeczności
i przedsiębiorstw (…) dla spójności terytorialnej. Istotne znaczenie ma
mobilność, a także sprawiedliwy cenowo i przestrzennie, dostęp do usług
publicznych, informacji i wiedzy. Zapewnienie usług i ograniczenie barier
infrastrukturalnych może zwiększyć konkurencyjność oraz ułatwić
zrównoważony i harmonijny rozwój terytorialny Unii Europejskiej.
6. Zarządzanie i budowanie powiązań między ekologicznymi,
krajobrazowymi i kulturowymi walorami regionów. (…) Sprawnie
funkcjonujące systemy ekologiczne oraz ochrona i wspieranie dziedzictwa
kulturowego i przyrodniczego to ważne warunki rozwoju zrównoważonego
w długim okresie. Należy chronić wysoką wartość europejskich
krajobrazów miejskich i wiejskich oraz rozwijać ich jakość. Kluczowe
znaczenie ma lokalne, regionalne i ponadregionalne zarządzanie
dziedzictwem kulturowym i przyrodniczym. Istotny jest również wzrost
poczucia tożsamości regionalnej i lokalnej poprzez wzmocnienie
świadomości i odpowiedzialności społeczności lokalnych i regionalnych
za ich wyjątkowe wartości środowiskowe, krajobrazowe, kulturowe i inne.
V.3. Umowa Partnerstwa
Umowa Partnerstwa jest jednym z najważniejszych dokumentów, w którym
sprecyzowane zostały cele wsparcia z wykorzystaniem funduszy unijnych
w okresie 2014+ dla trzech polityk unijnych: polityki spójności, wspólnej polityki
rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa. Z perspektywy miasta Ostrowa
Wielkopolskiego najważniejsze są ustalenia w zakresie interwencji funduszy
europejskich w polityce spójności.
Cele główne Umowy Partnerstwa to:
zwiększenie konkurencyjności gospodarki,
poprawa spójności społecznej i terytorialnej kraju,
poprawa efektywności administracji publicznej.
W Umowie Partnerstwa wymieniono także uwarunkowania makroekonomiczne.
Niektóre z tych uwarunkowań mają bezpośrednie odniesienie do procesów
rozwojowych miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Najważniejszym wydaje się być
niska ocena konkurencyjności polskiej gospodarki, na którą mają wpływ m.in.
niski poziom nakładów na badania i rozwój, niska aplikacyjność prowadzonych
badań oraz słaba jakość instytucji otoczenia biznesu.
Należy zwrócić także uwagę na fakt, że niewiele MŚP wprowadza wewnętrzne
innowacje lub współpracuje z innymi przedsiębiorstwami, a także rozwija
współpracę transgraniczną i międzynarodową. Na szczególną uwagę zasługuje
niska jakość powiązań pomiędzy środowiskiem naukowym
i przedsiębiorstwami.
27
Duży wpływ na procesy rozwojowe będzie miała niska jakość kapitału
ludzkiego, społecznego i terytorialnego. Niezadowalająca jest także jakość
wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w gospodarce, co w
połączeniu z niewystarczającymi kompetencjami cyfrowymi stwarza znaczącą
barierę zważywszy na fakt, że w zakresie cyfryzacji gospodarki poczyniono
znaczne postępy. Należy zwrócić uwagę, że bariera cyfrowa jest zauważalna
w usługach publicznych, gdzie nie jest należycie wykorzystywana. Rozwój
przedsiębiorczości, jako jedna podstawowych determinant, blokowana jest
przez nieoptymalne warunki administracyjno – prawne.
V.4. Strategia Rozwoju Kraju 2020
Strategia Rozwoju Kraju 2020 – Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna
gospodarka, sprawne państwo została przyjęta 25 września 2012 r. przez Radę
Ministrów i jest zapisem strategicznych zadań państwa dla osiągnięcia celów
rozwojowych. Obejmuje średni horyzont czasowy i jest zgodna a okresem
programowania 2014 – 2020. Podstawowym założeniem Strategii jest
scenariusz stabilnego rozwoju uwarunkowanym w dużej mierze sytuacją
w gospodarce światowej i strefie euro.
W Strategii wyznaczono trzy obszary strategiczne
Sprawne i efektywne państwo – oznacza dokończenie procesu
wdrażania nowych dokumentów strategicznych, wypracowanie modelu
zapewniającego spójność programowania rozwoju. Nacisk kładzie się
na wdrożenie i wykorzystanie narzędzi opartych na podejściu
procesowym oraz zarządzaniu ryzykiem. Wskazuje się również na
zastosowania narzędzi teleinformatycznych. Ta problematyka jest
wskazywana
w dokumencie w wielu działaniach. Ważnym celem jest także
wskazanie o istotnym znaczeniu partnerstwa publiczno – prywatnego, a
nawet partnerstwa publiczno – prywatno – społecznego jako
potencjalnych źródeł finansowania rozwoju.
Konkurencyjna gospodarka – to przede wszystkim wsparcie dla
innowacji oraz klastrów gwarantujących odpowiedni poziom i zdolność
do działania. Wspierane będą innowacje w szerokim znaczeniu definicji,
zarówno w wymiarze technologicznym i produktowym, ale także
organizacyjnym, procesowym, marketingowym, w tym również
w sektorze usług. Mówi się także o wspieraniu przemysłów i usług
o najwyższym potencjale produktywności. W prawie wszystkich
obszarach strategicznych wskazuje się na ważność kapitału ludzkiego,
zdobywanie nowych kwalifikacji i podnoszenie kompetencji. Ważną rolę
będzie odgrywał proces komercjalizacji własności intelektualnej,
wspieranie działalności Instytucji Otoczenia Biznesu takie jak: centra
28
i ośrodki transferu technologii, instytucje sfery badawczo-rozwojowej
czy parki naukowo-technologiczne i przemysłowe. Bardzo istotne będą
też wszelkie IOB udzielające wsparcia finansowego. Nacisk położony
zostanie na współpracę biznesu z nauką, ale także nauki
z samorządem. Duże znaczenie przypisuje się Regionalnym Strategiom
Innowacji jako podstawowego źródła określającego inteligentne
specjalizacje.
Spójność społeczna i terytorialna – ten obszar obejmuje działania na
rzecz integracji społecznej i budowania aktywnego systemu świadczeń
społecznych nakierowanych na podjęcie i utrzymanie pracy przy
lepszym dopasowaniu oferty wsparcia w tym reformę instytucji rynku
pracy. Wysokie miejsce w interwencjach państwa zajmują usługi
publiczne. Mówi się o konieczności podnoszenia ich jakości,
zwiększaniu dostępności i jakości. Usługi publiczne powinny być coraz
częściej dostępne w postaci cyfrowej. Dotyczy to zarówno usług
administracyjnych (formularze, zgłoszenia, wnioski), edukacyjnych,
części opieki medycznej (administrowanie danymi, częściowa
diagnostyka), kulturalnych (digitalizacja zasobów kultury i dziedzictwa
narodowego) czy komunalnych (rozwój infrastruktury kanalizacyjnej,
wodociągowej, umożliwiającej selektywną zbiórkę odpadów etc.).
Dostrzega się również konieczność wzmacniania miast jako ośrodków
wzrostu.
Strategia wskazuje działania służące usuwaniu przeszkód spowalniających
rozwój gospodarczy Polski. Koncentruje się jednakże na potencjałach
społeczno – gospodarczych i przestrzennych dostrzegając prawidłowość, że
odpowiednio wzmocnione przyczynią się do gospodarczego rozwoju kraju.
V.5. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030
Koncepcja zagospodarowania polskiej przestrzeni jest ważnym dokumentem
o charakterze strategicznym. Innowacje w planowaniu przestrzennym oparte
zostały na podejściu zmieniającym w wielu przypadkach wzajemnie
wykluczające się planowanie przestrzenne i społeczno – gospodarcze na
poziomie krajowym wojewódzki i lokalnym, z uwzględnieniem także obszarów
funkcjonalnych. KPZK 2030 charakteryzuje się nowym podejściem
dostrzegającym konieczność oddziaływania nie na ścisłe zdefiniowane obszary
według starego paradygmatu, ale na obszary scharakteryzowane na podstawie
cech społeczno – gospodarczych w ujęciu dynamicznym. KPZK 2030 proponuje
przebudowę systemu gospodarowania przestrzenią i dostosowania rozwiązań
prawnych i instytucjonalnych do stawianych celów społeczno – gospodarczych.
29
Powiązania funkcjonalne. Teoretyczne ciążenie społeczno – gospodarcze,
źródło: KPZK 2030, MIR, Warszawa.
W KPZK 2030 uznaje się, że rdzeniem krajowego systemu gospodarczego
i elementem systemu europejskiego jest współpraca miast. Napisano: „Stanowi
ona współzależny, otwarty układ sieciowy obszarów funkcjonalnych
najważniejszych polskich miast, które są zintegrowane w przestrzeni krajowej
i międzynarodowej za pomocą wielokierunkowych silnych powiązań
funkcjonalnych w zakresie funkcji gospodarczych, społecznych, edukacyjnych,
kulturalnych oraz sektora badawczo-rozwojowego. Wszystkie ośrodki miejskie
stanowiące węzły sieci są połączone efektywną (na poziomie co najmniej
średnim w skali UE) siecią transportową i teleinformatyczną.
W skład podstawowych węzłów sieci powiązań funkcjonalnych miast w roku
2030 wchodzą:
stolica i największe polskie miasta: Warszawa oraz Aglomeracja
Górnośląska (Katowice wraz z miastami wchodzącymi w skład
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego), Łódź, Kraków, Trójmiasto
(Gdańsk – Sopot – Gdynia z głównym ośrodkiem miejskim w Gdańsku),
Wrocław, Poznań, Szczecin, kształtujący się duopol Bydgoszcz – Toruń
oraz Lublin,
miasta wojewódzkie o znaczeniu krajowym, w których następuje
systematyczna koncentracja funkcji metropolitalnych o znaczeniu
międzynarodowym i krajowym: Białystok, Rzeszów, Opole, Olsztyn,
Kielce, Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra.
30
Podstawową sieć osadniczą tworzą także połączone z głównymi węzłami
ośrodki regionalne, stanowiące ważny element równoważenia rozwoju kraju:
Częstochowa, Radom, Bielsko-Biała, Rybnik, Płock, Elbląg, Wałbrzych,
Włocławek, Tarnów, Kalisz z Ostrowem Wielkopolskim, Koszalin, Legnica,
Grudziądz, Słupsk.
Wymienienie Kalisza i Ostrowa Wielkopolskiego jako ośrodka regionalnego ma
duże znaczenie dla programowania rozwoju miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
V.6. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego do 2020
Jednym z najważniejszych dokumentów średniookresowych o charakterze
strategicznym jest: „Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego do 2020 r.
Regiony, Miasta, Obszary wiejskie”. W strategii znalazły się cele i priorytety
rozwoju Polski w bardzo aktualnym obecnie ujęciu terytorialnym. Zdefiniowana
została także nowa rola regionów oraz zasady i cele polityki regionalnej.
Wprowadzone zostały modyfikacje procesu planowania, w tym zarządzania
politykami ukierunkowanymi terytorialnie. W strategii wzmocniona została rola
regionów jako współodpowiedzialnych za realizację celów rozwojowych kraju.
Wniesiono także propozycje zmian w roli samorządów wojewódzkich.
Należy zwrócić uwagę, że w omawianym dokumencie polityka regionalna jest
rozumiana szerzej niż w dotychczasowych strategiach, ze szczególnym
naciskiem na działania ukierunkowane terytorialnie na poziomie regionalnym.
Szczegółowe propozycje poszczególnych rozwiązań zawarte w strategii
dotyczą:
odejścia od postrzegania polityki regionalnej wyłącznie przez
zróżnicowania przestrzenne mierzone na poziomie regionów na rzecz
wykorzystania potencjałów endogenicznych terytoriów dla osiągania
celów rozwoju kraju – kreowania wzrostu, zatrudnienia i spójności,
odejścia od podziału na polityki Inter – i intraregionalną, na rzecz
jednej, wspólnej polityki (ze wspólnymi celami) określającej cele w
odniesieniu do terytorium dla wszystkich podmiotów publicznych, każdy
z tych podmiotów realizuje inne zadania zgodnie ze sferą swojej
kompetencji,
stymulowania konkurencyjności w skali regionalnej, krajowej
i międzynarodowej, jak również wspomagania rozprzestrzeniania
procesów rozwoju z ośrodków najszybciej rozwijających się na
pozostałe obszary kraju,
większej efektywności działań w ramach polityki regionalnej przez
skoncentrowanie interwencji polityki regionalnej na wybranych
obszarach tematycznych i przestrzennych (obszarach strategicznej
interwencji),
31
wprowadzenia kompleksowego systemu integracji i koordynacji polityk
publicznych mających istotny wpływ terytorialny z celami polityki
regionalnej określonych dla poszczególnych terytoriów,
wprowadzenia nowych instrumentów partnerstwa i koordynacji działań
ukierunkowanych terytorialnie – kontraktu terytorialnego,
racjonalizacji systemu zarządzania i finansowania polityk publicznych,
przez określenie najbardziej efektywnego poziomu dostarczania usług
publicznych,
zwiększenia efektywności polityki regionalnej m.in. przez szerokie
zastosowanie zasady warunkowości i mechanizmów konkurencji
w dostępie do środków publicznych jako nagrody opartej o realizację
założonych wskaźników rzeczowych,
przemodelowania systemu finansowania polityki regionalnej przez
oparcie go o wieloletni plan finansowy i kontrakty terytorialne.
Przedstawione w KSRR wyzwania do roku 2020 łączą wymiar europejski
i krajowy. Dla miasta Ostrowa Wielkopolskiego bardzo ważny jest stwierdzenie
zawarte w strategii: „Kluczowe znaczenie będą tutaj miały ośrodki miejskie
traktowane jako węzły sieci współpracy gospodarczej, społecznej, naukowej,
kulturalnej i instytucjonalnej, a tym samym jako ośrodki zdolne oddziaływać na
rozwój całego regionu”.
V.7. Wielkopolska 2020 – Zaktualizowana strategia rozwoju Województwa
Wielkopolskiego do roku 2020
Podstawowym dokumentem zapisującym założenia rozwojowe Województwa
Wielkopolskiego jest Zaktualizowana Strategia Rozwoju – Wielkopolska 2020.
Aktualizacji dokonano dla wpisania się w cele rozwojowe określone w polskich
i unijnych dokumentach strategicznych. Nie bez znaczenia jest również fakt, że
strategia Wielkopolska 2020 jest podstawą kontraktu terytorialnego.
Bardzo ważne jest zidentyfikowane w dokumencie podejście określające, że:
podmiotem strategii jest Samorząd Województwa. Strategia dotyczy
zakresu jego kompetencji oraz kompetencji województwa w zakresie
wpływania na zachowania innych podmiotów (na przykład przez
zarządzanie środkami własnymi i zewnętrznymi, czy przez udział
w ustalaniu zasad, bądź sposobu realizacji polityk innych podmiotów,
między innymi przez kontrakt terytorialny),
przedmiotem strategii jest województwo wielkopolskie i te
sfery/dziedziny oraz zachowania innych podmiotów, na które zgodnie
z kompetencjami określonymi w poprzednim punkcie samorząd
województwa ma wpływ. Należy przy tym zaznaczyć, iż województwo
należy rozumieć nie jako jednostkę administracyjną, ale jako terytorium
z jego układem funkcjonalnym.
32
Istotnym stwierdzeniem jest zdefiniowanie województwa jako „terytorium z jego
układem funkcjonalnym”. To determinuje takie samo podejście w strategii
rozwoju dla Miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
Duże znaczenie w strategii nadano inteligentnym specjalizacjom. Prace nad ich
ostatecznym zdefiniowaniem będą kontynuowane. Dostrzeżono natomiast
w dokumencie obszary potencjalnych inteligentnych specjalizacji:
• sieciowanie, mające kilka wymiarów, obejmujące przede wszystkim
tworzenie powiązań między przedsiębiorstwami oraz powiązania
przedsiębiorstw z otoczeniem. W tym obszarze tkwi duży potencjał
innowacyjny,
• interdyscyplinarność, polegająca na tworzeniu warunków dla
kompleksowych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych,
• sektor żywnościowy, bazujący na potencjale rolnictwa oraz
przetwórstwa rolnego, tworzący szerokie pole dla innowacji,
• szeroko rozumiany zrównoważony rozwój, dający Wielkopolsce
możliwości stania się „zielonym liderem" rozwijającym badania
i technologie środowiskowe, badania i technologie dotyczące
odnawialnych źródeł energii oraz produkcję urządzeń dla ochrony
środowiska, a także rozwijającym produkcję energii ze źródeł
niekonwencjonalnych,
• edukacja, która rozwijana w innowacyjny sposób może tworzyć trwały
fundament rozwoju,
• silna gospodarka społeczna umożliwiająca odpowiedzialne
gospodarowanie zasobami ludzkimi i włączanie społeczne.
W strategii przyjęto cel strategiczny: Efektywne wykorzystanie potencjałów
rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjności województwa służące
poprawie jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Cele pośrednie:
1. Poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu.
2. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego
zasobami.
3. Lepsze zarządzanie energią.
4. Zwiększanie konkurencyjności metropolii poznańskiej i innych
ośrodków wzrostu w województwie.
5. Zwiększenie spójności województwa.
6. Wzmocnienie potencjału gospodarczego regionu.
7. Wzrost kompetencji mieszkańców i zatrudnienia.
8. Zwiększanie zasobów oraz wyrównywanie potencjałów społecznych
województwa.
9. Wzrost bezpieczeństwa i sprawności zarządzania regionem.
33
Sieć osadnicza Województwa Wielkopolskiego. Miasto Ostrów Wielkopolski jako ośrodek
wzrostu, źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego.
W strategii podkreślono kluczowe znaczenie m.in.:
• modernizacji drogi nr 11 i 25 oraz budowę obwodnic,
• rozbudowy sieci szerokopasmowych i infrastruktury dostępowej
• zintegrowania systemów taryfowo – biletowych,
• gospodarowania odpadami w województwie wykorzystując regionalne
i zastępcze instalacje do przetwarzania odpadów,
• budowy, rozbudowy oraz modernizacji sieci kanalizacji sanitarnej
i oczyszczalni ścieków,
• obniżania energochłonności i termomodernizacji istniejących budynków,
• budowy nowych instalacji energetycznych wykorzystujących
odnawialne źródła energii,
• wsparcia systemowych rozwiązań (prawnych, formalnych,
organizacyjnych) zwiększających popyt i podaż usług publicznych
• zaangażowania samorządów, przedsiębiorstw, instytucji otoczenia
biznesu, jednostek naukowych i innych instytucji w budowę sieci
współpracy przedsiębiorstw,
• wsparcia sektorów kreatywnych, w tym kultury, design i nowych branż
kreatywnych,
• rozwoju systemu kształcenia na styku edukacji i przedsiębiorstw,
34
• podniesienia poziomu kwalifikacji kadry zarządczej przedsiębiorstw
rozwoju marketingu terytorialnego i wyspecjalizowanych instytucji
otoczenia biznesu działających w tym zakresie.
Bardzo ważne z perspektywy rozwoju miasta Ostrowa Wielkopolskiego są
zapisy celu 6.1. strategii Wielkopolska 2020 i takie działania jak:
• Program: Innowacyjne przedsiębiorstwa – mający na celu zwiększenie
świadomości i potrzeb przedsiębiorstw w zakresie wprowadzania
innowacji procesowych i produktowych oraz podniesienie atrakcyjności
produktów i usług w oparciu o innowacyjny design przez wsparcie we
wprowadzaniu innowacji w tym zakresie.
• Program: Skuteczne instytucje otoczenia biznesu – mający na celu
identyfikację, ocenę i kategoryzację usług instytucji otoczenia biznesu
we współpracy z tymi podmiotami, zapewnienie usług instytucji
otoczenia biznesu dla przedsiębiorstw odpowiadające liniom
horyzontalnym oraz wzmocnienie doskonałości w zarządzaniu,
innowacyjność i internacjonalizację, zapewnienie usług instytucji
otoczenia biznesu dla nowych i funkcjonujących na rynku
przedsiębiorstw wysokoinnowacyjnych, a także zapewnienie usług
instytucji otoczenia biznesu dla jednostek naukowo – badawczych
wspierających udział w projektach europejskich oraz współpracę
z gospodarką.
• Program: Współpraca nauki z gospodarką – mający na celu
zwiększenie wpływu wielkopolskiej nauki na rozwój gospodarczy
regionu przez wspieranie działań oraz ułatwianie uzyskania oraz
uzupełnianie źródeł ich finansowania w zakresie trzech linii
horyzontalnych: przedsiębiorczość, innowacyjność i internacjonalizacja.
35
Miejskie Obszary Funkcjonalne. Widoczny obszar funkcjonalny Aglomeracji
Kalisko – Ostrowskiej, źródło: KPZK 2030, MIR, Warszawa.
W celu 4.2. zapisano, że szczególnego wsparcia wymaga rozwój ośrodka
regionalnego, jakim jest Aglomeracja Kalisko – Ostrowska, stanowiąca istotny,
krajowy ośrodek wzrostu na rozległym obszarze między Poznaniem,
Wrocławiem, Łodzią i Śląskiem. Jest to bardzo ważny zapis w odniesieniu do
perspektyw rozwojowych Ostrowa Wielkopolskiego.
Zapisy strategii Wielkopolska 2020 są współbieżne z celami strategii rozwoju
miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
V.8 Regionalna Strategia Innowacji dla Wielkopolski 2010 – 2020
Unowocześnione podejście do innowacyjnego rozwoju wielkopolski oparte
zostało na trzech zasadniczych filarach: Innowacyjna Gospodarka, Przestrzeń
dla Innowacji, Innowacyjne społeczeństwo.
Te trzy filary wzmacniane są programami strategicznymi:
Innowacyjny urząd, którego celami głównymi są: poprawa jakości działań
proinnowacyjnych prowadzonych bezpośrednio przez Urząd
Marszałkowski oraz jednostki organizacyjne i instytucje mu podległe za
pomocą ich koordynacji oraz stworzenie warunków do harmonizacji
działań proinnowacyjnych prowadzonych przez podmioty
wielkopolskiego systemu innowacji.
Partnerstwa dla innowacyjności ze zdefiniowanymi celami głównymi jako:
szybka, precyzyjna i łatwo dostępna informacja dotycząca działań
proinnowacyjnych i innowacyjnych w regionie oraz zwiększenie
skuteczności działań podmiotów systemu innowacji w zakresie realizacji
celów wielkopolskiej polityki innowacyjnej poprzez ich harmonizację,
a także prowadzenie polityki innowacyjnej opartej na faktach łącznie
z promocją kultury innowacyjności w regionie.
Innowacyjne przedsiębiorstwa z działaniami wspierającymi rozwój
przedsiębiorstw dostosowany do ich potrzeb i zgodnie z liniami
horyzontalnymi: doskonałość w zarządzaniu, innowacyjność
i internacjonalizacja oraz w zakresie zaawansowanego wykorzystania
technologii komunikacyjnych i informacyjnych.
Skuteczne instytucje otoczenia biznesu z celem głównym: zwiększenie
efektywności usługi instytucji otoczenia biznesu dla przedsiębiorstw
i jednostek naukowo-badawczych.
Współpraca nauki z gospodarką z szeroko ujętą ścieżką realizacji jako
zwiększenie wpływu wielkopolskiej nauki na rozwój gospodarczy regionu
poprzez wspieranie działań oraz ułatwianie uzyskania oraz uzupełnianie
36
źródeł ich finansowania w zakresie trzech linii horyzontalnych:
przedsiębiorczość, innowacyjność i internacjonalizacja.
Edukacja dla innowacji jako unowocześnienie i zwiększenie
innowacyjności szkół oraz przedszkoli tak, aby kształtowały one
umiejętności niezbędne w gospodarce opartej na wiedzy.
Proinnowacyjny samorząd lokalny, w tym przede wszystkim zwiększenie
aktywności samorządów lokalnych w zakresie tworzenia kultury
innowacyjności na obszarze swojego działania.
Strategia wzmocnienia innowacyjności Wielkopolski dostrzega konieczność
funkcjonowania w sieciach różnorodnych powiązań, „które dzięki wysoce
elastycznemu charakterowi relacji między podmiotami mają silny wpływ na
procesy innowacji” słusznie stwierdzając, że: „skuteczny system innowacyjny
musi więc być trwale osadzony w systemie terytorialnym, w którym
funkcjonuje”.
37
VI. Analiza potencjałów i czynniki rozwoju Miasta
Ostrowa Wielkopolskiego. Analiza SWOT
VI.1. Charakterystyka potencjałów miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
Potencjały w ujęciach ogólnokrajowym i regionalnych.
Ostrów Wielkopolski leży na obszarze o niekorzystnych parametrach
atrakcyjności. Sytuację z roku 2013 przedstawiają poniższe zestawienia. Ocena
możliwości gospodarczych miasta Ostrowa Wielkopolskiego może być
dokonywana z kilku punktów odniesienia. W ocenie atrakcyjności dla różnego
rodzaju usług i innowacyjności w odniesieniu do kraju, województwa
i subregionu kaliskiego.
Atrakcyjność inwestycyjna regionów i podregionów w 2013 r. 11
Atrakcyjność inwestycyjna
dla działalności przemysłowej
Ostrów Wielkopolski leży w podregionie o niskiej
atrakcyjności
Atrakcyjność inwestycyjna
dla działaności usługowej
Ostrów Wielkopolski leży w podregionie o
niskiej atrakcyjności
Atrakcyjność inwestycyjna dla działalności
zaawansowanej technologicznie
Ostrów Wielkopolski leży w podregionie o
najniższej atrakcyjności
11
Na podstawie opracowania pod tym samym tytułem wykonanego przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.
38
VI.2. Charakterystyka gospodarcza miasta Ostrowa Wielkopolskiego
Miasto Ostrów Wielkopolski jest znaczącym drogowym węzłem
komunikacyjnym. Jednakże konieczna poprawa czasowej dostępności
drogowej i kolejowej miasta Ostrowa Wielkopolskiego wymaga inwestycji
i zintegrowanych programów rozwoju.
Czasowa, drogowa dostępność transportowa do
stolic województw w Polsce w 2010r., źródło:
Strategia rozwoju transportu do roku 2020 (z
perspektywą do 2030). Warszawa 2013.
Docelowa sieć autostradi dróg ekspresowych
w Polsce zgodnie z rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 20.10.2009, źródło: Strategia
rozwoju transportu do roku 2020 (z perspektywą do
2030). Warszawa 2013.
39
Przez miasto Ostrów Wielkopolski przebiegają drogi:
11/S11 Kołobrzeg – Piła – Poznań – Ostrów – Lubliniec – Bytom –
(Katowice),
25 (Koszalin) – Bobolice – Bydgoszcz – Inowrocław – Konin – Kalisz –
Ostrów – Oleśnica – (Wrocław),
36 (Legnica) – Prochowice – Lubin – Rawicz – Krotoszyn – Ostrów,
445 Odolanów – Ostrów.
Komunikacja i infrastruktura techniczna,
źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego.
Dla zwiększenia sprawności komunikacyjnej zbudowana została obwodnica
śródmiejska zachodnia przebiegająca przez ulice: Wybickiego – Chłapowskiego
– Długą – Siewną oraz obwodnica zachodnia ulicą Strzelecką i Witosa.
W planach jest uzupełnienie obwodnicy przez odcinek południowy ulicami
Długą, Siewną, Brzozową i Sadową oraz odcinek północny ulicami Witosa,
Grunwaldzką, Torową, Osadniczą i Rondo Republiki Ostrowskiej.
40
Według przeprowadzonych badań natężenia ruchu należy przyjąć, że ponad
38% pojazdów poruszających się w mieście Ostrowie Wielkopolskim to pojazdy
zamiejscowe. Przeprowadzone badania wykazały, że przez miasto Ostrów
Wielkopolski przejeżdża ponad 30 tyś. pojazdów na dobę.
Należy przewidywać, że w okresie 2014 – 2020 podjęta zostanie budowa
drugiego odcinka obwodnicy w ciągu drogi ekspresowej S11, która wyprowadzi
najbardziej uciążliwy ruch ciężarowy z centrum miasta. Przewiduje się także
modernizację ważnych dróg łączących Ostrów Wielkopolski z Kaliszem
i Poznaniem.
Planowana w dalszej perspektywie przebudowa drogi 11 na S11 podniesie
znacznie rangę miasta i zwiększy jego dostępność, co będzie miało duży wpływ
na rozwój miasta i inwestycje.
Ostrów Wielkopolski jest znaczącym węzłem komunikacji kolejowej. Na
kolejowym węźle ostrowskim krzyżują się szlaki kolejowe w kierunku:
Jarocina (Jarocin, Poznań, Słupsk, Kołobrzeg, Szczecin, Świnoujście,
Bydgoszcz),
Wrocławia (Wrocław, Legnica, Zgorzelec, Jelenia Góra),
kierunku Kępna (Kępno, Kluczbork, Lubliniec, Katowice, Kraków),
Kalisza (Kalisz, Łódź, Warszawa),
Leszna (Leszno, Krotoszyn).
Rośnie ilość towarów przewożonych kolejowym transportem towarowym przez
węzeł ostrowski. Jednakże trudno prognozować rozwój kolejowego węzła
Ostrów Wielkopolski ze względu na zły stan infrastruktury kolejowej,
szczególnie torowisk. Planowana modernizacja szlaków kolejowych jest
czasochłonna i wymaga znacznych zasobów finansowych.
41
Kolejowa dostępność komunikacyjna do miast wojewódzkich w 2010 roku., źródło: Strategia
rozwoju transportu do roku 2020 (z perspektywą do 2030). Warszawa 2013.
Największy lokalny przewoźnik – Miejski Zakład Komunikacji S.A. obejmuje
swoim zasięgiem wszystkie gminy na terenie powiatu ostrowskiego świadczy
usługi w zakresie przewozów regularnych do miejscowości Kalisz, Krotoszyn,
Pleszew, Grabów nad Prosną przejeżdżając przez następujące gminy:
Gołuchów, Krotoszyn, Grabów nad Prosną, Pleszew. Spółka obsługuje łącznie
32 linie komunikacyjne. W roku 2013 autobusy MZK przejechały 2.957,9 tys.
kilometrów oraz przewiozły 4.758 tys. pasażerów.
Trudna do prognozowania jest przyszłość lotniska Aeroklubu Ostrowskiego w
Michałkowie, które posiada 5 pasów startowych, trawiastych o nośności do 6
ton, co limituje zdolność lotniska do przyjmowania niewielkich samolotów
o krótkiej drodze startu i lądowania. Możliwa jest rozbudowa pasa startowego.
VI.3. Analiza SWOT
Społeczeństwo
Mocne strony Słabe strony
Przedsiębiorczość i aktywność
gospodarcza mieszkańców miasta
Licznie działające organizacje
pozarządowe
Aktywne wspieranie przez
samorząd współpraca organizacji
Niska świadomość konieczności
podnoszenia kwalifikacji
i kompetencji wśród pracowników
Niska zdolność do współpracy
i tworzenia zaawansowanych
struktur współpracy (klastrów)
42
pozarządowych z lokalną
społecznością
Wykształcone i gotowe do
aktywności młode pokolenie
Stosunkowo niskie wskaźniki
przestępczości
Niewystarczający dla rozwoju
poziom kapitału społecznego
Mała mobilność zawodowa
i przestrzenna społeczności lokalnej
Szanse Zagrożenia
Otwarcie europejskiego rynku
edukacyjnego dla młodych
Miasto bezpieczne i przyjazne
mieszkańcom
Wspieranie działań współpracy
sektora edukacji w otoczeniu
międzynarodowym
Drenaż wykwalifikowanych kadr
i osób kreatywnych przez obszary
metropolitalne Poznania Łodzi
i Wrocławia.
Emigracja młodych poza obszar
funkcjonalny miasta
Wzrastające rozwarstwienie
społeczne
Marginalizacja grup o najniższym
wykształceniu
Wzrost wykluczenia społecznego
w zakresie kompetencji cyfrowych
Zmniejszanie się populacji w wieku
produkcyjnym
Starzenie się społeczeństwa
Gospodarka
Mocne strony Słabe strony
Dominacja elastycznego sektora
MMŚP i sektora usług
Przedsiębiorstwa – otwartość na
zmiany i procesy dostosowawcze
Duża elastyczność przedsiębiorstw
w profilowaniu produkcji i palety
usług
Dobrze wykształcona kadra
techniczna i pracownicy
Otwartość na współpracę
międzynarodową
Dobra pozycja miasta i spółek
komunalnych we współpracy
międzynarodowej
Dobrze rozwinięta infrastruktura
techniczna
Niska innowacyjność gospodarki
Brak zaawansowanych technologii
Niska zdolność do współpracy
pomiędzy przedsiębiorstwami
PKB per capita nie przekracza 80%
wartości dla województwa
wielkopolskiego
Niska podaż terenów
inwestycyjnych
Niska świadomość o znaczeniu
Kapitału Ludzkiego w rozwoju
gospodarczym i przedsiębiorstw
Szanse Zagrożenia
43
Wykorzystanie przez
przedsiębiorstwa efektów
mnożnikowych związanych
z dynamicznym rozwojem
metropolii poznańskiej,
wrocławskiej, łódzkiej
Zwiększenie tempa rozwoju przez
uznanie Ostrowa Wielkopolskiego
jako jednego z centrów ośrodka
rozwoju o znaczeniu regionalnym
i krajowym
Rozwój wyspecjalizowanych branż
gospodarczych i budowanie
powiązań klastrowych
Negatywne zjawiska pokryzysowe
związane z gospodarką
Zewnętrzna ekspansja podmiotów
gospodarczych i sieci
dystrybucyjnych oraz handlowych
Marginalizacja miasta Ostrowa
Wielkopolskiego w obszarze
oddziaływania metropolii
poznańskiej, wrocławskiej, łódzkiej
Ciągle utrzymująca się niezgodność
pomiędzy potrzebami rynku pracy,
a ofertą systemu edukacji
i szkolnictwa wyższego
Przestrzeń. Ekologia. Przyroda
Mocne strony Słabe strony
Korzystne położenie subregionie
Silna pozycja w Aglomeracji Kalisko
– Ostrowskiej
Uznanie Aglomeracji Kalisko –
Ostrowskiej jako silnego ośrodka
regionalnego o znaczeniu krajowym
Peryferyjne położenie w stosunku
do ośrodka wojewódzkiego
Położenie w znacznej odległości od
autostrady
Niski udział energii odnawialnej
w bilansie energetycznym
Szanse Zagrożenia
Modernizacja drogi krajowej 11 i 25
Zwiększająca się świadomość
ekologiczna mieszkańców i
przedsiębiorstw
Dewastacja środowiska naturalnego
Przekroczenie źródeł hałasu
i zanieczyszczenia powietrza ze
względu na duży ruch
samochodowy
Z porównania silnych i słabych stron wynika, że nawzajem się równoważą.
Należy jednak podkreślić, że bardzo duże znaczenie w rozwoju będą miały
pojawiające się możliwości, a szczególnie uznanie Ostrowa Wielkopolskiego
jako ważnego elementu ośrodka regionalnego, planowana budowa obwodnicy
i w przyszłości modernizacja drogi 11 i 25. To są bardzo pozytywne
perspektywy rozwojowe dla miasta.
44
VII. Wizja miasta Ostrowa Wielkopolskiego
Zdefiniowanie wizji dla miasta Ostrowa Wielkopolskiego powinno uwzględnić
prognozy rozwoju społeczno – gospodarczego nie tylko regionu Wielkopolska,
ale przede wszystkim te pryncypia, które będą współdecydowały o pozycji
miasta w szeroko rozumianym otoczeniu krajowym jak i międzynarodowym.
Trzy główne filary będą wzmacniały konkurencyjny ostrowski dom: otwartość na
zmiany i ludzi, nowoczesna, innowacyjna gospodarka i jakość życia jako atrybut
zarówno dla mieszkańców jak i inwestorów. Wizja rozwoju miasta Ostrowa
Wielkopolskiego powinna brzmieć:
Ostrów Wielkopolski otwartym miastem nowoczesnej gospodarki
i wysokiej jakości życia
Najbliższe sześć lat rozwoju europejskiej gospodarki oparte zostanie między
innymi na pobudzaniu i wzmacnianiu endogenicznych potencjałów w regionach
i miastach, tworzeniu trwałej zdolności konkurencyjnej w wymiarze globalnym
oraz budowaniu sieci powiązań ekonomicznych, politycznych, pomiędzy
społecznościami, także lokalnymi.
Ostrów Wielkopolski miastem otwartym – Europa jest przestrzenią
przepływów kapitałów, informacji, technologii i symboli. Miasto Ostrów
Wielkopolski powinno wzmocnić swoją zdolność do przyjmowania,
zagospodarowywania i wykorzystania oraz ekspozycji wartości, informacji
i technologii, które w tej przestrzeni przepływów się znajdują. Otwartość miasta
oznacza także gotowość i atrakcyjność dla osób przybywających spoza jego
terytorium, poszukujących miejsca do własnego rozwoju i urzeczywistniania
kreatywnych inicjatyw. Miasto powinno pozostać otwarte również dla
mieszkańców Ostrowa Wielkopolskiego, którzy korzystając z fundamentalnego
prawa do swobodnego przemieszczania się i do realizacji życiowych planów
znaleźli się bądź planują podróż do dowolnego miasta Zjednoczonej Europy.
Ostrów Wielkopolski miastem nowoczesnej gospodarki – to odpowiedź na
zmianę paradygmatu nowoczesności według, którego najważniejsze jest
zrozumienie, że źródłem innowacji jest nie tyle przedsiębiorstwo, co środowisko
innowacyjne, w którym to przedsiębiorstwo jest aktywne. To środowisko,
zlokalizowane w terytorium jakim jest miasto stanowi zbiór, w którym zachodzą
różne interakcje pomiędzy jego elementami: kulturowymi, ekonomicznymi,
historycznymi i społecznymi. To w miejskim środowisku innowacyjnym
i z zachodzących w nim interakcji rodzą się jego specyficzne zasoby,
endogeniczne wartości, które są przedmiotem zainteresowania potencjalnych
inwestorów i kapitałów. Siła i zdolność do wspólnego działania miejskiego
środowiska innowacyjnego stanowi miarę konkurencyjności gospodarki
45
miejskiej. Miasto Ostrów Wielkopolski powinno podejmować znaczące wysiłki
dla podnoszenia wartości własnego środowiska innowacyjnego.
Ostrów Wielkopolski miastem o wysokiej jakości życia – w mieście, jako
terytorium zrównoważonego rozwoju, czynniki pozaekonomiczne mające wpływ
na jakość życia są przedmiotem działań najważniejszych aktorów, a kwestie
integracji społecznej, włączania społecznego, równego dostępu do usług
socjalnych, kulturalnych i technicznych są priorytetami uwzględnionymi
w dokumentach strategicznych miasta. Przyjęty zostaje także pogląd, że jakość
życia ma wpływ na gospodarczy rozwój miasta i jest ważnym czynnikiem
budującym wizerunek i jego markę
VII.1. Obszary strategicznego rozwoju miasta Ostrów Wielkopolski
W strategii przyjmuje się cztery obszary strategiczne ważne dla rozwoju miasta
Ostrowa Wielkopolskiego:
Nowoczesna gospodarka – Ostrów Wielkopolski. miastem nowoczesnej
gospodarki, z obszarem funkcjonalnym opartym na silnym środowisku
innowacyjnym.
Kapitał ludzki – Kapitał ludzki o wysokich kompetencjach zapewniający
rozwój gospodarczy miasta i zapewniający przedsiębiorcom
wykwalifikowane kadry
Jakość życia – Społeczność miasta Ostrowa Wielkopolskiego
zadowolona ze swojego miasta
Otoczenie zewnętrzne – Miasto obecne i aktywne w regionalnym,
międzyregionalnym i międzynarodowym otoczeniu
Ostrów Wielkopolski. miastem nowoczesnej gospodarki, z obszarem
funkcjonalnym opartym na silnym środowisku innowacyjnym.
Do pojęcia innowacyjności gospodarki należałoby podejść w bardziej
rozszerzony sposób. Wymaga tego zmienność warunków funkcjonowania
i rozwoju gospodarki. W strategii należałoby przyjąć, że innowacyjność
gospodarki to przede wszystkim motywacja uczestników procesów
gospodarczych do ciągłego poszukiwania nowych wyników badań, nowych
koncepcji i pomysłów, do wytwarzania ulepszonych urządzeń, materiałów oraz
usług kierowanych na rynek12.
W tak ujętej definicji mieści się całe spektrum działań, których doskonalenie
przyczyni się do podniesienia stopnia innowacyjności lokalnej gospodarki.
12
Porównaj: E. Okoń-Horodyńska (red.), Rola polskiej nauki we wzroście innowacyjności gospodarki, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2004.
46
Innowacyjność w regionach, źródło: Tablica wyników innowacyjności regionów,
Komisja Europejska 2014r.
W rankingu innowacyjności europejskich regionów Wielkopolska, a więc
i Ostrów Wielkopolski, plasują się w klasie najniższej: regionalni innowatorzy
o skromnych wynikach. Zważywszy na niski poziom powiązań sektora nauki
z biznesem oraz niską zdolność do współpracy tych dwóch sektorów należy
przedstawić wniosek, że podniesienie innowacyjności lokalnej gospodarki
będzie bardzo trudne.
Jednakże należy zauważyć, że położenia miasta Ostrowa Wielkopolskiego
w tzw. trójkącie metropolitalnym (Poznań, Łódź, Wrocław) stworzą korzystne
warunki do budowania wartościowego środowiska innowacyjnego.
Strategicznym celem miasta Ostrowa Wielkopolskiego będzie dążenie do
unowocześniania swojej gospodarki przede wszystkim przez umiejętne
wpisywanie się i wykorzystanie programów oraz innych źródeł finansowania
wspierających procesy rozwojowe Województwa Wielkopolskiego.
Miernikiem osiągania tak zdefiniowanych celów będzie nie tylko wartość
uzyskanego wsparcia, ale przede wszystkim zbudowanie efektywnego
środowiska innowacyjnego jako miejskiego węzła w sieci regionalnych
i ponadregionalnych powiązań.
Kapitał ludzki o wysokich kompetencjach zapewniający rozwój
gospodarczy miasta i zapewniający przedsiębiorcom wykwalifikowane
kadry.
47
Za OECD przyjmuje się definicję Kapitału Ludzkiego jako: wiedza, umiejętności,
zdolności oraz inne właściwe jednostce atrybuty ułatwiające tworzenie
osobistego, społecznego oraz ekonomicznego dobrostanu13.
Analizując Kapitał Ludzki w Ostrowie Wielkopolskim należałoby się skupić na
wytyczeniu kierunków jego profilowania w odniesieniu do wyzwań rozwojowych
nie tylko w regionie, ale także na szerszych obszarach. Należy pamiętać
o zaklasyfikowaniu Ostrowa Wielkopolskiego jako położonego na obszarze
ośrodka o znaczeniu ponadregionalnym. Cele wyznaczone w Strategii również
nakładają określone uwarunkowania, co do przyszłościowego kształtowania
kapitału ludzkiego w mieście.
Zważywszy na prognozy zmian jakie będą zachodzić w terytoriach otaczających
miasto Ostrów Wielkopolski, w regionie i poza jego granicami należy uznać
kształtowanie jakości Kapitału Ludzkiego miasta Ostrowa Wielkopolskiego jako
najważniejszy czynnik rozwojowy miasta.
Dlatego przyjmuje się za właściwe wpisanie się w ogólnokrajowe, a nawet
międzynarodowe tendencje kształtowania kapitału ludzkiego dla przyszłych
potrzeb gospodarki miasta. Istotnym jest przewartościowanie działań nie tyle
ukierunkowanych na zwalczanie bezrobocia, ile na dopasowanie kompetencji
i kwalifikacji Kapitału Ludzkiego do potrzeb przedsiębiorców. Tego typu
podejście nie oznacza umniejszenia znaczenia inicjatyw skierowanych do osób
bezrobotnych, które są niezwykle ważne ze względu na znaczenie społeczne.
Jakość życia – miasto Ostrów Wielkopolski miejscem przyjaznym dla
lokalnej społeczności
Przez jakość życia należy rozumieć stopień zaspokojenia potrzeb duchowych
i materialnych człowieka, stopień zaspokojenia wymagań określający poziom
materialnego i duchowego bytu jednostek i całego społeczeństwa, stopień
spełnienia oczekiwań umownej normalności w działaniach i sytuacji
codziennego życia jednostek i społeczeństwa. Na jakość życia wpływają
warunki obiektywne takie jak: warunki ekonomiczne, czas wolny,
bezpieczeństwo społeczne, warunki mieszkaniowe, środowisko naturalne
człowieka, zdrowie, środowisko społeczne i wiele innych. Duże znaczenie mają
także warunki subiektywne takie jak: zadowolenie, obawy i nadzieje, poczucie
spełnienia zarówno w kategorii zawodowej jak i społecznej.
13
The Well-being of Nations. The Role of Human and Social Capital, OECD 2001, dostępne: http://www.oecd.org/dataoecd/36/40/33703702.pdf.
48
Otoczenie zewnętrzne.
Terytorializacja miejsc i Nowa Polityka Regionalna UE stwarzają korzystne
warunki do rozprzestrzeniania się dorobku rozwojowego regionów i miast.
Wszechobecna globalizacja powoduje, że coraz mniejsze znaczenie ma
odległość pokonywana coraz szybciej przez sieci przepływu informacji.
Ważny jest scenariusz zmian ponadlokalnych. Pozornie tylko, z racji odległości,
na rozwój Ostrowa Wielkopolskiego, nie będą miały znaczenia wydarzenia
charakterystyczne dla sceny globalnej. Wzrost znaczenia rynków
dalekowschodnich, w tym Chin i Indii, zmierzch dominacji euroatlantyckiej, czy
niespotykana skala zwiększenia wpływów korporacji międzynarodowych na
rynki Europy Środkowo – Wschodniej będą miały coraz większy wpływ na
ostrowską rzeczywistość. W przedziale sześciu lat dające się zaobserwować
tendencje przybiorą na sile stając się czynnikami mającymi realny wpływ na
funkcjonowanie organizmów miejskich.
W miastach rozgrywać się będzie batalia o wygraną nie tylko w ilości
wydawanych środków, ale w jakości osiągniętych rezultatów. Nie tylko
w odniesieniu do infrastruktury, ale w poprawie jakości życia. Menedżerowie
rozwoju miejskich gospodarek dostrzegają, że środek ciężkości dawno
przesunął się z inwestycji likwidujących opóźnienia cywilizacyjne na markę i siłę
gospodarczą miast, a właściwie ich obszarów funkcjonalnych, a także na
inwestycje wspierające biznes, np.: instytucje otoczenia biznesu.
Wszyscy aktorzy procesów rozwojowych powinni zdawać sobie sprawę
z uzależnienia ich działań od uwarunkowań zewnętrznych. Powinni także mieć
świadomość, że w wielu miejscach, w innych regionach i krajach jakieś
problemy już zostały rozwiązane, wdrożone i przyniosły oczekiwane, dobre
rezultaty. Aktywne istnienie w otoczeniu zewnętrznym, to przede wszystkim
umiejętność wykorzystania i dzielenia się informacją.
49
VIII. Schemat Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta
Ostrowa Wielkopolskiego
I.
N
ow
ocze
sn
a
Go
sp
od
ark
a
I.1. Gospodarka i
innowacje
I.1.1. Wsparcie dla przedsiębiorstw
I.1.2. Promocja gospodarcza
I.1.3.Współpraca ponadlokalna
I.2. IOB Wsparcie dla
gospodarki
I.2.1. Wzmocnienie instytucjonalne
I.2.2. Współpraca w sieciach
I.2.3. Obecność międzynarodowa
I.3. Sprawne rządzenie
I.3.1 Nowoczesne zarządzanie miastem.
Partycypacja społeczna..
I.3.2. Innowacje w usługach publicznych
I.3.3. Dostępne technologie IT..
II.
Kap
itał
Lu
dzk
i
II.1. Seniorzy i Juniorzy
II.1.1. Program: Nauka = Praca
II.1.2. Program: Nauka bliżej gospodarki
II.1.3..Kształcenie prorozwojowych elit
II.2. Nauka i gospodarka
II.2.1. Wsparcie programów
menedżerskich
II.2.2. Program: Uczenie się przez całe
życie
II.2.3. Program: Młodzi profesjonaliści
II.3. Edukacja dla
przyszłości
II.3.1. Miasto przyjazne seniorom
II.3.2. Aktywność zawodowa 50+
II.3.3. Program: Moja Kariera
III.
Ja
ko
ść
życ
ia
III.1. Zdrowie i
bezpieczeństwo
III.1.1. Zdrowie dla Seniorów
III.1.2. Doskonalenie zarządzania opieką
zdrowotną
III.1.3. Bezpieczeństwo mieszkańców
miasta
III.2. Wspólnota i Rodzina
III.2.1. System partycypacji społecznej
III.2.2. Wzmacnianie roli rodziny
III.2.3. Wsparcie pomocą społeczną
III.3. Kultura, sport
i rozrywka
III.3.1. System wsparcia flagowych
produktów kulturalnych i sportowych
III.3.2. Budowanie spójności społecznej
przez rozrywkę
III.3.3. Promowanie postaw kreatywnych
50
IV.
Oto
cze
nie
ze
wn
ętr
zn
e
IV.1. Spójność
aglomeracyjna
IV.1.1.Specjalizacja gospodarcza
i usługowa
IV.1.2. Aktywność dla Spójności
IV.1.3. Instytucjonalizacja współpracy
IV.2. Aktywność
międzynarodowa
IV.2.1.Promocja i aktywność
międzynarodowa
IV.2.2. Specjalistyczne sieci współpracy
IV.2.3. Współpraca gospodarcza
IV.3. Obecność wśród
metropolii
IV.3.1. Metropolie dla Ostrowa
IV.3.2. Współpraca dla innowacji
IV.3.3. Partnerstwo Metropolii
Poznańskiej
51
IX. Kierunki działań strategicznych dla wzmocnienia
procesów rozwojowych miasta Ostrowa
Wielkopolskiego
Dla zdefiniowania kierunków działań strategicznych dla miasta Ostrowa
Wielkopolskiego należy dokonać analizy uwarunkowań determinujących
funkcjonowanie miasta w perspektywie najbliższych sześciu lat, w okresie 2014
– 2020.
Dla założeń strategicznych miasta Ostrowa Wielkopolskiego niezwykle ważne
jest trafne spojrzenie w przyszłość i skupienie się na przyszłych wyzwaniach,
a nie tylko na nadrabianiu opóźnień cywilizacyjnych. Wygrywającymi będą
miasta, zdolne wypracować korzyści z połączenia myślenia strategicznego,
gospodarczego pragmatyzmu i zdolności do współpracy dla uzyskania
największej wartości dodanej.
Zmieniają się paradygmaty zarządzania miastem. Miasto jako terytorium staje
się uczestnikiem rynku i gry gospodarczej, która na tym rynku się toczy. Miasta
są kreatorami własnego wizerunku dbając o swoją markę i znaczenie
(przykładem wydarzenia: „Europejska Stolica Kultury”, „EURO 2012”). Miasta
jak specyficzne przedsiębiorstwa zmieniają się, rosną w siłę lub popadają
w stagnację. Są mniej lub bardziej znaczącymi węzłami globalnej sieci bez
względu na swoją wielkość. W tych sieciach występują jako: „miasta
kreatywne” (creative city), „miasto innowacyjne” (innovative city), „miasto
uczące się” (learning city) czy też „wyspa innowacji” (island of innovation).
Swoją aktywnością miasta wykraczają poza swoje granice administracyjne,
które nie odzwierciedlają już fizycznych, społecznych, gospodarczych,
kulturalnych ani środowiskowych warunków rozwoju miast.
Największe przeobrażenie, które następuje w politykach rozwojowych miast to
zmiana starego paradygmatu i zastąpienie go nowym opartym na kreowaniu
przyszłości.
Stary paradygmat zarządzania miastem przedkłada administrację nad
kreatywność, sprawne wydatkowanie środków finansowych nad ich
wykorzystaniem do budowania podstaw i wspierania procesów rozwoju.
Sprowadza się on w zasadzie tylko do zabezpieczenia zbiorowej konsumpcji
miejskiej: oświaty, infrastruktury komunalnej, służby zdrowia czy
funkcjonowania przedszkoli. Paradygmat ten jest ambasadorem poglądu, że
utwardzenie ulicy, odprowadzenie ścieków komunalnych z nowego osiedla, czy
wyposażenie szpitala w nową aparaturę medyczną stanowi postęp, a nie
nadganianie opóźnień cywilizacyjnych. Stary paradygmat sprowadzony jest do
redystrybucji przychodów budżetu miejskiego dla reprodukcji zbiorowych
52
zdolności do pracy i życia społecznego. Ta reprodukcja nie jest przy tym
traktowana jako tworzenie kapitału ludzkiego i kapitału społecznego.
Należy zaznaczyć, że wszechobecny stary paradygmat jest silnie zakorzenioną
barierą rozwoju miast i ich obszarów funkcjonalnych.
Miasto nie jest wyspą. Jest współrealizatorem regionalnej polityki rozwoju jako
jego najważniejszy czynnik. Zdolność do współpracy z regionem jako instytucją
i jako przestrzenią będzie egzaminem miasta z umiejętności realizacji własnej
polityki rozwoju.
Stary paradygmat i nowy paradygmat rozwoju regionu jako podstawa do
kreowania polityki miejskiej
Tabela porównawcza
Stary paradygmat Nowy paradygmat
Strategie Podejście sektorowe Zintegrowane przedsięwzięcia
Rozwojowe
Cele
KONKURENCYJNOŚĆ:
Słowo - wytrych:
wskazywanie wielu
elementów, jako
czynników
konkurencyjności, w
efekcie nakładanie się
różnorodnych
nieskoordynowanych
działań
KONKURENCYJNOŚĆ:
Główny element nowej polityki
regionalnej (dyfuzja wzrostu),
Precyzyjnie określone czynniki
konkurencyjności ,
i strategicznie wybrane kierunki
jej poprawiania,
Wielosektorowe podejście,
ukierunkowane terytorialnie.
WYRÓWNYWANIE:
Duży nacisk na działania
wyrównawcze, jednak
efekt przeciwny do
zamierzonego -
pogłębianie się
zróżnicowań, rozpraszanie
środków
WYRÓWNYWANIE:
Działania „wyrównawcze”
w węższym zakresie. Istotne dla
całego kraju, na wybranych
obszarach, dla odkrywania
i wykorzystywania ich
potencjałów, pozwalające
osiągnąć „masę krytyczną”
niezbędną do dalszego rozwoju
Narzędzia
Subsydia i pomoc
publiczna
Zintegrowane instrumenty
„miękkie” i „twarde”, otoczenie
biznesowe, kapitał społeczny,
sieciowanie, lepsza koordynacja
Wymiar
terytorialny
Regiony traktowane
homogenicznie, bez
Podejście terytorialne we
wszystkich działaniach
53
uwzględniania ich
wewnętrznej i zewnętrznej
różnorodności. Słabo
uwzględniony wymiar
terytorialny, prymat
podejścia sektorowego,
„algorytm biedy”
rozwojowych (dostrzeganie
różnorodności, silna koordynacja,
zarządzanie wielopoziomowe).
Zintegrowane programy
dedykowane obszarom
strategicznej interwencji
Jednostki
terytorialne
Jednostki administracyjne.
Brak uwzględnienia relacji
miasto – wieś
w instrumentach polityki,
obszary wiejskie
postrzegane jednakowo
w całym kraju.
Jednostki funkcjonalne.
Zróżnicowane podejście do
rożnych typów terytoriów. Polityka
dostosowana do miejsc
z uwzględnieniem zależności
obszarów generujących wzrost,
obszarów powiązanych
funkcjonalnie i obszarów
peryferyjnych
Aktorzy
Rząd i samorząd
Wszystkie szczeble administracji
publicznej, aktorzy społeczni
i przedstawiciele biznesu –
„empowerment of Multi – level
governance”
Żródło: dr Piotr Żuber. Koncepcja nowej polityki regionalnej w perspektywie średniookresowej,
https://www.slaskie.pl/STRATEGIA/2009/knpe_pz.pdf
W otoczeniu ustawicznych zmian gospodarczy rozwój miasta jest podstawą do
wzrostu jego znaczenia na rynku innych miast i realizacji innych, w tym
społecznych celów. Gospodarka miejska, rozumiana według szerokiej definicji,
nieograniczającej jej zasobów tylko do sektora komunalnego, powinna
wypracować środki na wsparcie inicjatyw dla bezdomnych, bezrobotnych,
opiekę zdrowotną i inwestycję w aktywność seniorów. Bez sprawnie
funkcjonującej gospodarki miejskiej realizacja nawet najbardziej szczytnych
celów społecznych, których zasadność nawet trudno podważyć, nie będzie
możliwa. Gospodarka miejska wraz z jej wszystkim aspektami staje się miarą
oceny miasta i możliwością dla wygrywania w konkurencyjnej rzeczywistości.
Kreowanie strategii rozwoju miasta musi odbywać się w świadomości, że
miasta silnie konkurują ze sobą walcząc nie tylko o inwestorów, ale także
o specjalistów wysokiej klasy, o ludzi kreatywnych i lokalizację kreatywnych firm
zdolnych do wsparcia swoją działalnością celów rozwojowych miasta.
54
Priorytet I. Nowoczesna Gospodarka
Dla uporządkowania pojęć przyjmuje się, że przez gospodarkę miasta Ostrowa
Wielkopolskiego należy rozumieć zbiór elementów, w tym: osób, instytucji,
przedsiębiorstw i organizacji, mających wpływ i kształtujących gospodarczą
konkurencyjność obszaru funkcjonalnego miasta w otoczeniu zewnętrznym.
Nowoczesna gospodarka miejska nie może być pojmowana tylko jako
odzwierciedlenie stanu infrastruktury komunalnej i nie może służyć tylko do
oceny i problemów usług komunalnych. Dostrzeżenie transformacji: miasto –
administrator na miasto - uczestnik rynku jest sine qua non odnalezienia się
w Nowej Polityce Regionalnej będącej podstawą do kreowania konkurencyjnej
Europy.
Podmioty gospodarki narodowej w Ostrowie Wielkopolskim
Podmioty gospodarki narodowej ogółem
w Ostrowie Wielkopolskim
Nowo zarejestrowane podmioty gospodarki
narodowej w Ostrowie Wielkopolskim
Pomimo zawirowań gospodarczych
liczba podmiotów gospodarki
narodowej ogółem wzrastała
w stosunku do lat 2008 i 2009,
a w roku 2012 osiągnęła szczyt.
Najmniejszą liczbę podmiotów
zarejestrowano w roku 2009.
Największą liczbę nowo otwartych
podmiotów w liczbie ponad stu więcej
w stosunku do roku 2012 zanotowano
w 2010. Na przełomie roku 2010
i 2011 widoczny jest wyraźny regres
w liczbie nowo otwieranych
podmiotów, utrzymujący się w 2012,
z najniższą wartością 735 dla roku
2011, jednakże na podstawie danych
czteroletnich trudno wyznaczyć trend
na kolejne lata.
55
Wyrejestrowane podmioty gospodarki
narodowej
Wyrejestrowane i nowo zarejestrowane
podmioty gospodarki narodowej w Ostrowie
Wielkopolskim
Liczba wyrejestrowanych podmiotów
w okresie badanych lat znacznie się
zmienia. W roku 2009, który
charakteryzował się najmniejszą
liczbą zamkniętych podmiotów,
wyrejestrowanych zostało prawie o
połowę mniej niż w roku następnym.
Można też zauważyć pewien krótki
cykl, gdzie wartości wskaźnika dla lat
2009 i 2011 są zbliżone oraz
analogiczną sytuację w latach 2010
i 2012.
Zestawienie wartości powyższych
wskaźników zdaje się przedstawiać,
że zjawisko zakładania nowych
działalności
w Ostrowie Wielkopolskim jest
bardziej stabilne i stałe w porównaniu
do zmian zachodzących w zakresie
wyrejestrowywania podmiotów.
źródło: opracowanie własne.
Ostrów Wielkopolski posiada do wykorzystania rezerwy inwestycyjne w postaci
dostępnych terenów. Na stronie internetowej miasta znajduje się ich wykaz,
w którym zamieszczono tereny o następujących lokalizacjach:
ul. Odolanowska - 0,7976 ha (teren prywatny),
ul. Wrocławska - 0,72 ha (teren prywatny),
ul. Wrocławska - 1,1047 ha,
ul. Osiedlowa 4,5527 ha,
ul. Kamienna - 5,1130 ha,
ul. Powstańców Wielkopolskich - 167 m² (teren prywatny),
ul. Poznańska - 1,0466 ha,
ul. Przeskok - 8,0599 ha (teren prywatny),
ul. Staroprzygodzka - 4,9870 ha (teren prywatny),
ul. Wysocka - 4,0455 ha,
ul. Staroprzygodzka - 1280 m² (teren prywatny),
ul. Nowa - 0,8500 ha (teren prywatny),
ul. Wrocławska - 1,62 ha (teren prywatny),
ul. Staroprzygodzka - 4,7053 (teren prywatny),
ul. Krotoszyńska - 468,8 m2 (teren prywatny),
56
ul. Limanowskiego - 0,6303 ha (teren prywatny),
ul. Kaliska - 1.4301 ha (teren prywatny).
Tereny inwestycyjne w Mieście Ostrowie Wielkopolskim.
Tereny inwestycyjne wyposażone są w pełną infrastrukturę.
Nowoczesna Gospodarka
I.1. Gospodarka i innowacje
Dla osiągnięcia najwyższej wartości dodanej samorząd terytorialny, organizacje
i przedsiębiorstwa muszą zwiększyć wartość i efektywność współpracy. Dla
tych najważniejszych aktorów oznacza to konieczność przemodelowania
dotychczasowych strategii współpracy, wyznaczenie nowych priorytetów
i nadanie im odpowiedniej rangi w dokumentach strategicznych. Dla sprostania
temu wyzwaniu potrzebne będą nowe kompetencje przedsiębiorców
i determinacja w działaniu samorządów.
Samorządy powinny pomóc przedsiębiorcom pokonywać bariery wzrostu,
a przedsiębiorcy powinni tworzyć wspólnie silną gospodarkę miejską
podnoszącą konkurencyjność Miasta.
Zważywszy na zdefiniowany powyżej potencjał gospodarczy miasta Ostrowa
Wielkopolskiego należy przyjąć tezę, że dążenie do wzrostu konkurencyjności
należy oprzeć na następujących kierunkach aktywności:
57
1. Budowanie powiązań sieciowych pomiędzy samorządem,
instytucjami otoczenia biznesu, przedsiębiorcami i nauką
z wykorzystaniem renty za położenie pomiędzy trzema ośrodkami
metropolitalnymi.
2. Budowanie silnego środowiska innowacyjnego wspierającego
procesy rozwojowe miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
3. Dostosowanie struktur wspierających rozwój gospodarczy miasta
Ostrowa Wielkopolskiego, a w szczególności procesy pozyskiwania
inwestorów zewnętrznych wraz z wsparciem ich działalności
gospodarczej przez doskonalenie instytucji otoczenia biznesu, w tym
także Biura Obsługi Inwestora.
4. Aktywne wpisanie się w działalność Platformy Inteligentnych
Specjalizacji S3 (Smart Specialisation Platform).
O rozwoju gospodarki miejskiej i gospodarczego potencjału miasta zadecyduje
innowacyjność i innowacje. Ten paradygmat powtarzany od wielu lat przybiera
obecnie postać jednoznacznego warunku. Przy czym należy zaakceptować
dwie zasadnicze reguły: innowacje rozumiane bardzo szeroko jako proces
zmian i założenie, że innowacje nie powstają w samym przedsiębiorstwie, ale
w środowisku innowacyjnym (innovative milieu) danego terytorium.
Wzmocnienie takiego właśnie środowiska innowacyjnego staje się celem
strategicznym dla gospodarki miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
Jeżeli przyjąć, że jednym z najważniejszych celów strategicznych jest
wzmocnienie innowacyjności gospodarki miasta Ostrowa Wielkopolskiego, to
warunkiem jego realizacji jest sprawne i efektywne budowanie sieci powiązań
pomiędzy najważniejszymi aktorami tego procesu. Preferowana jest koncepcja
potrójnej helisy. Warto podkreślić, że ta koncepcja znajduje swoje
potwierdzenie w strategicznych dokumentach rządowych i regionalnych
wzbogacana niekiedy przez czwarty człon: społeczeństwo lokalne.
Jednakże współpraca samych przedsiębiorstw może być niewystarczającym
impulsem dla absorpcji i generowania innowacji. Ważna jest rola samorządu
terytorialnego, który może pełnić funkcję inspiratora i koordynatora wspólnych
działań. Pożądana jest obecność podmiotu publicznego, który podjąłby się tych
działań w imieniu samorządu terytorialnego sam będąc instytucją otoczenia
biznesu.
58
Model potrójnej helisy, źródło: dr inż. Tomasz Klajbor, Triple Helix Model
-efektywny trójkąt współpracy, na podstawie: University-Industry-Government: The Triple Helix
Model of Innovation, Henry Etzkowitz, Business School, Newcastle University.
www.diskeproject.eu/.../DOC598826b77f2d527245e1ff09604e070f.ppt.
Środowisko innowacyjne można zdefiniować na podstawie pięciu czynników:
obszar geograficzny – otwarty, o rozmytych granicach niekoniecznie
równoznacznych z granicami administracyjnymi, ale posiadający
wspólne cechy i zachowania,
zbiór aktorów – wspólnie kształtujących środowisko innowacyjne:
samorządy (regionalny i terytorialny), przedsiębiorstwa (w polskich
realiach: szczególnie MŚP i samorządy gospodarcze), środowisko nauki
(w tym instytucje naukowo –badawcze) i społeczność lokalną jako
obecność wykwalifikowanych, kreatywnych i kompetentnych osób.
Wszyscy aktorzy powinni być autonomiczni w swoich decyzjach
i w wyborach celów strategicznych,
zbiór czynników materialnych i niematerialnych – przedsiębiorstwa
i instytucje oraz organizacje, a także infrastruktura i kompetencje,
umiejętności, zdolność do samoorganizacji, zasady współpracy,
usieciowienie,
logika organizacyjna - jako zdolność do współpracy i jeden
z podstawowych warunków wypracowywania wartości dodanej. Prowadzi
do optymalizowania w procesach wykorzystujących zasoby tworzonych
przez różnych aktorów otwartych na wymianę wiedzy i poglądów,
logika uczenia się - jako zdolność do przyswajania nowej wiedzy
i umiejętność jej wykorzystania do zmiany swoich poglądów zachowań
i postepowania, pewnego rodzaju elastyczność będąca przeciwieństwem
zatwardziałości w poglądach, ale także umiejętność zastosowania nowej
wiedzy do wytwarzania i wdrażania innowacyjnych rozwiązań .
59
Jeżeli celem jest wzrost innowacyjności gospodarek regionalnych, to możemy
mówić o tym fakcie tylko w kontekście terytorium, jego środowiska
innowacyjnego i czynników endogenicznych. Dopiero potem
o przedsiębiorstwach i ich roli w tym procesie. Pod oczywistym warunkiem, że
będzie to rozmowa o wszystkich aspektach łącznie, o ich wzajemnym wpływie
i uwarunkowaniach. Nigdy oddzielnie.
Niska innowacyjność miejskich i regionalnych gospodarek wynika przede
wszystkim z niskiego poziomu środowiska innowacyjnego i słabych lub
śladowych interakcji w jego wnętrzu. Bez wzmocnienia tych zależności
uzyskanie wzrostu tejże innowacyjności będzie niemożliwe.
Nowoczesna Gospodarka
I.1. Gospodarka i innowacje
I.1.1. Wsparcie dla przedsiębiorstw
Miasto Ostrów Wielkopolski uznaje za ważne stymulowanie współdziałania
przedsiębiorstw w różnych wymiarach i obszarach. Należy tutaj wymienić dwie
formy współdziałania:
• kolaboracja przedsiębiorstw - odnosi się do relacji między partnerami
biznesowymi, w których każdy podmiot uczy się od partnerów i dzięki
temu skuteczniej realizuje własne cele. Kolaborujące ze sobą
przedsiębiorstwa pozostają autonomiczne, relacje między nimi mogą być
w każdej chwili zerwane, a zerwanie to nie ma wpływu na realizację
celów przez poszczególne podmioty14,
• współpraca przedsiębiorstw - występuje wtedy, gdy przedsiębiorstwa
pracują razem, aby zrealizować pewien wspólny cel. W takich
związkach, żadne z przedsiębiorstw nie może skutecznie konkurować
bez stałego wsparcia innych partnerów15.
Miasto Ostrów Wielkopolski wpisując się w regionalne i krajowe cele
strategiczne podejmie działania na rzecz:
1. Wzmocnienia współpracy przedsiębiorstw z samorządem terytorialnym,
instytucjami otoczenia biznesu i sektorem nauki przez opracowanie
i realizację programu współpracy sieciowej dla budowania miejskiego
środowiska innowacyjnego z maksymalnym wykorzystaniem wsparcia
z zewnętrznych źródeł finansowania.
2. Wspieranie inicjatyw podnoszących kwalifikacje i kompetencje Kapitału
Ludzkiego miasta Ostrowa Wielkopolskiego oraz promowanie
i inicjowanie działań mających na celu stworzenie warunków
14
Jolanta Mazur, Instytut Międzynarodowego Zarządzania i Marketingu SGH, Współpraca przedsiębiorstw w teorii i praktyce polskiej, Źródło: http://yadda.icm.edu.pl/bazhum/element/bwmeta1.element.dl-catalog-2ef0ecd4-413b-4d47-936d-540d5d2157df/c/Zeszyty_Naukowe_Kolegium_Gospoda-r2011-t32-s290-314.pdf 15
tamże
60
i zachęcenie osób kreatywnych i o wysokich kwalifikacjach do
zamieszkania w mieście.
Nowoczesna Gospodarka
I.1. Gospodarka i innowacje
I.1.2. Promocja gospodarcza
Promocja gospodarcza miasta określana również jako marketing gospodarczy
przybrała wyspecjalizowaną formę. W wielu przypadkach upodabnia się do
promocji produktów i usług świadczonych przez przedsiębiorstwa.
Promocja gospodarcza powinna być ściśle ukierunkowana i dotyczyć
wybranych produktów miejskich. Niezwykle ważna jest w tym zakresie
współpraca samorządu terytorialnego, gospodarczego i przedsiębiorstw.
Promowane powinno być nie miasto jako jednostka administracyjna, ale
terytorium z jego najbardziej wartościowymi zasobami i atutami.
Kompleksowość promocji powinna być widoczna we wszystkich dokumentach
promocyjnych. Dla uniknięcia nieprzewidzianych zdarzeń właściwsze jest
promowanie potencjału terytorium miasta niż jego budowli oraz innowacji
i nowych technologii niż konkretnych produktów, zasobów kapitału ludzkiego
niż budynków szkół.
Promocja gospodarcza powinna promować otwartość i gotowość
najważniejszych aktorów procesów rozwojowych do przyjmowania inwestorów
czy specjalistów wysokiej klasy wzmacniających potencjał lokalnej gospodarki.
Ważnym jest również promowanie miasta, jako uczestnika przepływu wiedzy
dysponującego prestiżowymi powiązaniami z instytucjami mającymi wpływ na
kształtowanie gospodarczego rozwoju. Ważne jest silne umocowanie
i aktywność miasta w sieciach miast. Tak aktywna obecność jest jedną
z najsilniej oddziałujących form promocji. Niezbędnym staje się wdrożenie
narzędzi oceniających działania promocyjne i podniesienie ich efektywności.
Działania promocyjne powinny umiejętnie wykorzystywać instrumenty i źródła
finasowania inne niż budżet miasta, a szczególnie wspierać udziały
przedsiębiorstw w misjach gospodarczych. Wsparcie powinny udzielić
instytucje otoczenia biznesu. Może ono polegać na dostarczaniu
kompleksowej informacji i załatwianiu formalności związanych
z uczestnictwem w krajowych lub regionalnych inicjatywach promocyjnych.
Dotyczy to także działań realizowanych w ramach rządowych programów, np.:
wsparcie dla eksportu.
61
Warunkiem skutecznie i efektywnej promocji gospodarczej jest współpraca
i uczestnictwo w sieciach wymiany informacji.
Zmianie powinna ulec współpraca z miastami partnerskimi. Podpisane listy
intencyjne powinny stać się podstawą do ukierunkowania współpracy na
określone zagadnienia lub problemy do rozwiązania. Możliwe jest także
wspólne organizowanie imprez promocyjnych. Proces podnoszenia
konkurencyjności gospodarczej miasta wymaga nowoczesnych narzędzi,
szczegółowego ukierunkowania i wyspecjalizowanej kadry. Są to obszary,
które miasto Ostrów Wielkopolski powinno wzmacniać.
Nowoczesna Gospodarka
I.1. Gospodarka i innowacje
I.1.3.Współpraca ponadlokalna
Współpraca ponadlokalna jest niezbędna dla rozwoju miasta Ostrowa
Wielkopolskiego. Zważywszy na znaczenie uwarunkowań rozwojowych
współpraca ponadlokalna powinna przybrać systemową formę. Współpraca
powinna obejmować swoim oddziaływaniem:
Aglomerację Kalisko – Ostrowska – jako najbliższe otoczenie miasta
Ostrowa Wielkopolskiego i cele wspólnego realizowania przedsięwzięć
jako ośrodek regionalny o znaczeniu krajowym,
Metropolię Poznańską – jako najważniejszy ośrodek wzrostu w regionie
Wielkopolska, miejsce lokalizacji znaczących przedsiębiorstw
i ośrodków nauki, z których dorobku miasto Ostrów Wielkopolski
powinno korzystać,
Region Wielkopolska – jako główny beneficjent wsparcia
z zewnętrznych źródeł finansowania, w tym z funduszy strukturalnych
UE, główny realizator strategii rozwoju województwa,
współpracę międzyregionalną – szczególnie w makroregionie Polska
Zachodnia. Ostrów Wielkopolski może uaktywnić się w tym
makroregionie w wyspecjalizowanych kierunkach, np.: sektor usług
publicznych , w tym komunalnych dla miast średniej wielkości,
współpracę międzynarodową – wyprofilowana współpraca z partnerami
z innych krajów w szczegółowo określonych obszarach, co będzie
zapewniać wysoką efektywność i umacniać wzajemne relacje,
współpracę sieciową – niezwykle ważna, w zakresie przepływu
informacji i wiedzy oraz dla budowania konsorcjów projektowych, co
jest bardzo istotne wobec koniczności realizacji celu strategicznego UE
jakim jest internacjonalizacja działań.
62
Nowoczesna Gospodarka
I.2. IOB Wsparcie dla gospodarki
I.2.1. Wzmocnienie instytucjonalne
Instytucja otoczenia biznesu (w skrócie IOB) to przedsiębiorstwo, bez względu
na formę prawną, które nie działa dla zysku lub przeznacza zysk na cele
statutowe i prowadzi działalność służącą tworzeniu korzystnych warunków dla
rozwoju przedsiębiorczości.
Przewiduje się wzmocnienie i rozwój instytucji otoczenia biznesu wspierających
innowacyjność. Na uczelniach rozwijać będą swoją działalność podmioty
wspierające przedsiębiorczość akademicką. Promowane będzie powstawanie
firm spin-off. Zwiększona zostanie sprawność i efektywność działania centrów
transferu technologii, inkubatorów technologicznych, parków naukowo-
technologicznych, centrów zaawansowanych technologii. Tworzone będą oraz
doskonalone podmioty wspierające maksymalne wykorzystanie kreatywnego
potencjału przedsiębiorstw, takie jak: centra szkoleniowe i badawcze, instytucje
finansowe i doradcze w zakresie innowacji i własności intelektualnej, miejscowe
i regionalne agencje rozwoju oraz inne organizacje wspierające. Ułatwiony
zostanie dostęp do oferowanych przez nie usług. Tworzone będą platformy
współużytkowania wiedzy. Powstaną efektywne mechanizmy wyszukiwania
projektów badawczych możliwych do komercjalizacji. Zbudowany zostanie
system brokerów technologii.
Ważnym jest, aby w intensywnych działaniach na rzecz budowania
i wzmacniania systemu instytucjonalnego miasto Ostrów Wielkopolski brało
czynny udział wykorzystując wsparcie zewnętrzne do wzmacniania instytucji
działających na jego terytorium.
Regres instytucjonalny IOB w całym kraju jest znaczącą barierą rozwojową
przedsiębiorstw. Podmioty gospodarcze, którym nie będą dostarczone
profesjonalne wysoko specjalistyczne usługi doradcze, finansowe wsparcie,
szkolenia i łączenie ich potrzeb z możliwościami nauki, nie będą mogły się
rozwijać i wzmacniać ostrowskiej gospodarki.
Cel ten realizowany powinien być przede wszystkim przez inicjatywy:
rozszerzenie zakresu, skali i jakości usług instytucji otoczenia biznesu
oraz ich dostosowanie do potrzeb przedsiębiorstw,
tworzenie i rozwój instytucji świadczących usługi dla przedsiębiorstw i
nauki (w tym Innowacyjnych Instytucji Otoczenia Biznesu) i ich sieci,
promocja współpracy z/pomiędzy Instytucjami Otoczenia Biznesu,
zwiększenie zakresu specjalizacji i efektywności usług Instytucji
Otoczenia Biznesu,
63
wsparcie organizacji non-profit działających na rzecz rozwoju przedsię-
biorczości.
Instytucje Otoczenia Biznesu mogą i powinny konkurując wspólnie pracować
na rzecz wzmocnienia ostrowskiej gospodarki. Duże znaczenie będzie miała
w tych działaniach zdolność do wzajemnego uzupełniania świadczonych
usług, wymiany informacji i silne umocowanie w otoczeniu zewnętrznym.
Nowoczesna Gospodarka
I.2. IOB Wsparcie dla gospodarki
I.2.2. Współpraca w sieciach
Instytucje otoczenia biznesu pełnią ważną rolę w rozwoju gospodarek
miejskich. Powinny przejąć na siebie powinność dostarczania informacji
i inicjowania współpracy wszystkich aktorów procesów rozwojowych
zaangażowanych w rozwój gospodarczy miasta. Głównym zadaniem dla IOB
jest budowanie środowiska innowacyjnego, którego potencjał będzie
determinował rozwój przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie miasta.
Wzmacnianie środowiska innowacyjnego jest procesem długotrwałym
i złożonym. Wymaga wypracowania długofalowej koncepcji, której podstawą
powinna być efektywna obecność w sieciach międzynarodowych IOB. Należy
przyznać, że niemożliwe jest aktywne członkostwo we wszystkich sieciach, ze
względu na wysokie koszty i pożądaną specjalistyczną wiedzę. Trzeba jednak
uwzględnić fakt, że wiele z tych organizacji eksponuje informacje na własnych
stronach internetowych, w wysyłanych biuletynach czy w materiałach
pokonferencyjnych. Konieczna jest ich analiza i internetowa ekspozycja.
Pozyskiwanie informacji powinno mieć wymiar sieciowy. IOB ma szansę na
wypracowanie pozycji brokera informacji łączącego miasto Ostrów
Wielkopolski z siecią europejskiej informacji.
Ważnym elementem działania jest wyczulenie odbiorcy na przesyłane
informacje. Wielu przedsiębiorców działa w syndromie spraw dnia
wczorajszego i dla nich informacje o przygotowywanych zmianach w prawie
europejskim lub wiedza zawarta w analizach sektorowych czy tendencje
programowe w kształceniu pracowników są pozornie nic nie znaczącą teorią.
Ważne jest dostrzeżenie prawidłowości, że zgromadzenie informacji jest tylko
stworzeniem określonego, tematycznego zbioru, którego ekspozycja jest tylko
uzewnętrznieniem treści. Najważniejszym działaniem jest dotarcie do adresata
i skonsumowanie przez niego przekazywanej informacji. Taki cel powinny
założyć w swoich planach IOB działające na terenie miasta.
Dla usystematyzowania źródeł informacji tworzących sieć informacyjną
niezbędne jest dokonanie ich klasyfikacji. Ważnym jest, aby dobór źródeł
informacji gospodarczej wpisywał się w strategiczne kierunki współpracy
64
międzynarodowej miasta Ostrowa Wielkopolskiego, wspierał podejmowane
działania i kontakty partnerskie. Istotnym będą kontakty IOB z ich
odpowiednikami miast partnerskich. Cennym źródłem informacji są
europejskie sieci IOB (EUROCHAMBRE) oraz europejskich izb
specjalistycznych. Cenne będą również kontakty z sieciami miast
i organizacjami wspierającymi działania środowiskowe. Konieczne jest
podkreślenie, że wiele przedsiębiorstw z sektora usług użyteczności publicznej
zrzesza się na poziomie regionów i ogólnokrajowym prowadząc bardzo
efektywną współpracę i eksponując w Internecie uzyskane rezultaty.
Instytucje Otoczenia Biznesu mają do odegrania zasadniczą rolę w rozwoju
gospodarczym miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Ich znaczenie w tych
procesach została dostrzeżona w UE, która na profesjonalizację IOB
przeznacza znaczące środki.
Nowoczesna Gospodarka
I.2. IOB Wsparcie dla gospodarki
I.2.3. Obecność międzynarodowa
W nowym okresie programowania przyjęto za obowiązującą zasadę
internacjonalizacji realizowanych projektów i programów. Oznacza to, że tam
gdzie będzie to możliwe należy realizować projekty we współpracy
ponadnarodowej lub ta współpraca powinna uzupełniać działania w projekcie.
Podłożem takiego podejścia jest słabe rozprzestrzenianie się wiedzy na
obszarze UE oraz rezultatów zrealizowanych projektów.
W kontekście tych założeń niezbędne staje się przygotowanie odpowiednich
relacji z potencjalnymi partnerami w projektach. IOB powinny pośredniczyć
w wielu inicjatywach projektowych realizowanych przez instytucje i organizacje
działające na terenie miasta i wspierać propozycje nawiązywania współpracy
z partnerami ponadnarodowymi. Współpraca międzynarodowa wymaga
profesjonalnego działania jeżeli ma przynieść oczekiwane efekty. Powinna być
także wielokierunkowa, ale oparta o międzynarodowe standardy
uwzgledniające różnice kulturowe w poszczególnych krajach.
Analizując udział polskich organizacji i instytucji w złożonych przedsięwzięciach
projektowych można stwierdzić jednoznacznie, że ilość takich przedsięwzięć
mogłaby znacznie wzrosnąć. IOB powinna w otoczeniu międzynarodowym
utworzyć sieć współpracujących organizacji i instytucji na zasadzie wymiany
wiedzy i doświadczeń. Niezbędne jest przygotowanie i utrzymywanie tego
rodzaju kontaktów nawet w okresie przejściowym pomiędzy okresami realizacji
projektów.
65
Należy także podkreślić, że ważna jest w tym kontekście potrzeba
zgromadzenia znaczącej wiedzy w związku ze zmiana paradygmatu
zarządzania miastem nie jako jednostką administracyjną, ale jako obszarem
funkcjonalnym. Niezbędne będzie nagromadzenie wiedzy i doświadczeń
w związku ze wzmocnieniem roli miast w procesach rozwojowych.
Nowoczesna Gospodarka
I.3. Sprawne rządzenie
I.3.1 Nowoczesne zarządzanie miastem.
Nowoczesne zarządzanie miastem jest niezbędne wobec wyzwań
rozwojowych, wszechobecnej konkurencji i zmian cywilizacyjnych.
Z pewnością konieczność zmian spowodowana jest uterytorialnieniem polityki
rozwoju. Miasto, w jego administracyjnych granicach, staje się centrum
obszaru funkcjonalnego na którym realizowana jest polityka miejska.
Na miasto jako terytorium i centrum obszaru funkcjonalnego działają procesy
i wydarzenia mające swoje miejsce zarówno w mikrootoczeniu, tuż za jego
granicami, jak i w otoczeniu dalszym oraz w wymiarze o wiele szerszym:
zmiany gospodarcze, nowe technologie, wpływ innych miast, w tym metropolii,
demografia i otoczenie międzynarodowe. W tym zbiorze zmian pojawiają się
zarówno szanse jak i zagrożenia, które mogą mieć znaczący wpływ na
konkurencyjność miasta i jego walkę o inwestorów, nowe funkcje, migrantów
(jako wsparcie dla rynku pracy) i turystów.
Walka miast o miejsce i znaczenie w przestrzeni przepływów zwiększa
zapotrzebowanie na nowoczesne metody pozwalające na bardziej efektywny
wpływ na procesy społeczno – gospodarcze i konkurencyjność, m.in. na:
relacje funkcjonalno-przestrzenne i gospodarcze miasta rdzeniowego
z terenami otaczającymi (przedmieściami),
kapitał środowiska przestrzennego,
atrakcyjność turystyczna i dla ludności napływowej,
jakość życia mieszkańców,
bogactwo i wydajność infrastruktury w skali regionalnej, metropolitalnej
i miasta rdzeniowego,
Sprawne rządzenie ma na celu wzmocnienie potencjału instytucjonalnego
samorządu terytorialnego. Działania na rzecz dobrego rządzenia będą
przedmiotem dofinansowania w programach UE w okresie 2014+.
Potrzeba tego typu działania wynika z niewystarczająco wysokiej oceny
potencjału instytucjonalnego polskich jednostek samorządu terytorialnego. UE
uznała, że sprawna i efektywna administracja, zarówno na szczeblu centralnym
66
jak i regionalnym, wpływa dodatnio na wzrost gospodarczy i rozwój państwa
oraz zaspokaja potrzeby obywateli.
Wobec wieloaspektowości wyzwań należy rozpatrzyć możliwość zastosowania
zasad Nowego Zarządzania Publicznego zwanego także New Public
Management (NPM), które wprowadza elementy podejścia menedżerskiego do
zarzadzania sektorem publicznym. Szczególnie wartościowe byłoby
wprowadzenie elementów NPM do kreowania rozwoju gospodarczego miasta.
Należy jednak zwrócić uwagę na złożoność organizmu miejskiego
i niemożliwość przeniesienia wprost praktyki z sektora gospodarki i działalności
przedsiębiorstw. Nie należy bowiem zaniedbywać społecznych funkcji
gospodarki miejskiej.
Ważnym aspektem nowoczesnego zarządzania miastem jest wykorzystanie
przez ten proces zasady „good governance”, którą można definiować jako
trafne identyfikowanie i skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych przez
organy władzy publicznej, przy udziale interesariuszy.
Do najważniejszych wymiarów dobrego rządzenia należą:
otwartość, polegająca na tym, że instytucje administracyjne powinny być
maksymalnie transparentne dla obywateli i opinii publicznej,
partycypacja, jako szeroki udział społeczeństwa w pracach
administracyjnych, na wszystkich poziomach władz publicznych
(multilevel-partnership), a także na wszystkich głównych etapach
realizacji polityk publicznych (tj. w trakcie programowania, implementacji
i monitoringu). Komisja kładzie nacisk na udział organizacji społecznych
i pozarządowych w pracach administracji (tzw. Dialog obywatelski) oraz
przedstawicieli pracodawców i związków zawodowych (tzw.dialog
społeczny),
rozliczalność, co oznacza precyzyjne określenie zakresu
odpowiedzialności poszczególnych instytucji, a zwłaszcza zapewnienie
podziału władzy między władzę ustawodawczą i wykonawczą,
efektywność, dotycząca poprawy potencjału administracyjnego (state
capacity) w zakresie skutecznego, sprawnego (tj. bez niepotrzebnej
zwłoki) realizowania celów polityk publicznych. Wspomniane kryterium
dobrego rządzenia obejmuje dwie dodatkowe zasady: po pierwsze
zasadę proporcjonalności, która zakłada, że instrumenty dostarczania
usług i polityk publicznych będą proporcjonalne do zakładanych celów,
a więc realizowane w sposób optymalny i oszczędny; po drugie zasadę
subsydiarności, według której działania wyższego poziomu administracji
są jedynie pomocnicze względem działań realizowanych na niższych
poziomach zarządzania, a więc ich nie zastępują,
koherencja, jako integracja zarządzania różnymi politykami publicznymi,
zarówno europejskimi jak i krajowymi, a także między różnymi
67
poziomami władz publicznych (w ramach wielopoziomowego systemu
rządzenia: multilevel governance). Ponadto dotyczy integracji polityk
sektorowych i terytorialnych.
Warto zwrócić uwagę na pojęcie potencjału instytucjonalnego. Sprawność
działania samorządu ma ścisły związek z jego potencjałem instytucjonalnym.
Ważnymi źródłami sprawnego działania samorządów są czynniki miękkie takie
jak: zaufanie, sieci współpracy i różnego rodzaju mniej lub bardziej formalne
relacje. Bezsprzecznie najważniejszym czynnikiem kształtującym potencjał
instytucjonalny jest kapitał ludzki, co wyraźnie wiąże ten obszar z innymi celami
strategicznymi.
Miasto Ostrów Wielkopolski powinno uznać wdrażanie zasad dobrego
rządzenia za czynnik kształtujący i wzmacniający konkurencyjność miasta.
Miasto Ostrów Wielkopolski powinno dążyć do adaptowania nowoczesnego
modelu zarządzania obszarem funkcjonalnym tym bardziej, że wiele działań
poświęconych temu zagadnieniu będzie współfinansowanych z funduszy
strukturalnych UE w nowym okresie programowania. Staje się także pewną
miarą nowoczesności miasta, co ma duże znaczenie w budowaniu jego
wizerunku.
Nowoczesna Gospodarka
I.3. Sprawne rządzenie
I.3.2. Innowacje w usługach publicznych
Usługi publiczne należy definiować szeroko. Są to zarówno usługi świadczone
przez administrację publiczną jak i usługi, które dostarcza spółka prawa
handlowego pod warunkiem wypełnienie pewnych zobowiązań, a także
podmioty prywatne.
Usługi publiczne uzyskują wysoką rangę w dokumentach strategicznych UE,
która docenia ich znaczenie w zarządzaniu zarówno krajowym jak i lokalnym.
Jednocześnie uwypukla niedostateczne dostosowanie mechanizmów
świadczenia tych usług do zmian jakie miały i mają miejsce. UE uznaje, że
dwa elementy powinny wzmocnić ten proces: zarządzanie ryzykiem
i stosowanie podejścia procesowego.
Według Audytorów Wewnętrznych opracowujących Międzynarodowe
Standardy Profesjonalnej Praktyki Audytu Wewnętrznego definicja ryzyka
brzmi: „Ryzyko - możliwość zaistnienia zdarzenia, które będzie miało wpływ na
realizację założonych celów”.
68
Wdrożenie polityki zarządzania ryzykiem staje się koniecznością chociażby
z uwagi na wzrastające zagrożenia zewnętrze jak i na złożoność procesów
realizacyjnych np.: przedsięwzięcia inwestycyjne.
Zarządzanie procesowe rozumiane jest jako sposób organizacji pracy
w urzędzie jako uczestnika różnych procesów zachodzących zarówno na
skutek wewnętrznej aktywności jak i wpływu świadczenia usług zewnętrznych.
Tego typu podejście stanowi wciąż innowację i znajduje się we wstępnej fazie
rozwoju w polskich samorządach terytorialnych. Warto podkreślić, że
zarządzanie procesowe jest wyjściem naprzeciw założeniom good
governance.
Dlatego w działaniach strategicznych miasta Ostrowa Wielkopolskiego
zarzadzanie procesowe powinno być przedmiotem głębokiej analizy
i uwzględnione w planach operacyjnych jako opcja możliwa do realizacji.
Nie bez znaczenia jest także wzmocnienie znaczenia i wykorzystanie technik
teleinformatycznych i internetowych dla tworzenia zaawansowanych baz
danych pozwalających na gromadzenie użytecznej informacji, ale także na
właściwe jej eksponowanie. Należy podkreślić, że użyteczność i efektywność
systemów informacyjnych powinna być mierzona „konsumpcją” informacji, co
oznacza, że informacja została nie tylko przyjęta do wiadomości, ale jej treść
została zrozumiała. Dlatego zbiory danych eksponowane na miejskich
portalach internetowych powinny wykorzystywać dostępne technologie
i techniki zwiększające ich skuteczność informacyjną. Takie zadanie wiąże się
z koniecznością profesjonalizacji polityki informacyjnej, a także z otwarciem na
szerokie konsultacje społeczne.
Odrębnym zagadnieniem jest stosowanie w procesach inwestycyjnych
partnerstwa publiczno – prywatnego. Uznaje się za bardzo pilne
upowszechnienie tej metody w realizacji inwestycji. Wynika to z faktu, że wiele
inwestycji miejskich nie będzie mogło być sfinansowanych, pomimo wsparcia
UE, z powodu braku środków finansowych. Ponadto PPP wprowadza nowa
jakość w tym zakresie. Łączy interes społeczny z interesem prywatnym
opartym na zasadzie zysku.
Miasto Ostrów Wielkopolski powinno starannie rozważyć możliwość
stosowania partnerstwa publiczno – prywatnego. Istnieje konieczność
prowadzenia szerokiej polityki informacyjnej, analizy dobrych praktyk,
szkolenia potencjalnych Interesariuszy. Ważne jest również budowanie wokół
partnerstwa dobrego klimatu biznesowego i przełamanie istniejącego
negatywnego odbioru tego typu inicjatyw.
69
Nowoczesna Gospodarka
I.3. Sprawne rządzenie
I.3.3. Dostępne technologie IT.
Technologie internetowe i teleinformatyczne zdeterminowały rozwój
gospodarczy, społeczny i instytucjonalny polskich miast. O ile można przyjąć,
że Internet i komputeryzacja działalności przedsiębiorstw i instytucji osiągnęło
akceptowalny poziom o tyle kwestia wykorzystania informacji i jej właściwego
eksponowania pozostaje nadal otwarta.
Przez dostępność technologii IT rozumieć należy wszystkie działania
umożliwiające efektywne korzystanie z dostępnych technologii przez adresata,
a przede wszystkim przez społeczność lokalną.
Ważnym w tym zakresie jest podejmowanie działań na rzecz rozwoju
kompetencji obywateli. Uznaje się, że rozwój umiejętności cyfrowych będzie
przekładał się na większy popyt na różnego rodzaju usługi cyfrowe, co z kolei
powinno zachęcić rynek do podejmowania działań w tych obszarach.
W dokumentach strategicznych przewiduje się podejmowanie działań
i udzielanie wsparcia osobom nauczających w różnych segmentach:
nauczycieli, pracowników innych instytucji edukacyjnych i kultury, pracowników
organizacji pozarządowych, którzy nabytą wiedzę i zdobyte kompetencje
powinni wykorzystać w swojej działalności zawodowej i edukacyjnej. Jest to
działanie o charakterze podstawowym. Jego celem jest zapobieżenie sytuacji,
w której inwestycje w infrastrukturę techniczną wyprzedzają zdolności jej
wykorzystania przez użytkowników. Ma to związek z realizacją projektu, którego
celem jest inicjatywa: Polska Cyfrowa i budowa szerokopasmowej sieci
Internetu w poszczególnych województwach.
Niezwykle istotnym zagadnieniem jest zjawisko wykluczenia cyfrowego, które
dotyczy nie tylko osób nie uczestniczących w życiu społecznym miasta, ale ma
duże znaczenie wobec osób starszych, pozbawionych dostępu do nowych
technologii. Wbrew potocznym opiniom nie są to tylko zawodowo aktywne
osoby starsze i społeczność senioralna.
Obserwuje się niepokojące zjawisko wtórnego analfabetyzmu informatycznego
i analfabetyzmu informacyjnego w młodej populacji społeczeństwa. Celem
działań podejmowanych przez Miasto Ostrów Wielkopolski pozwalających
efektywnie i w pełni wykorzystać technologie internetowe będzie inicjowanie
przedsięwzięć podnoszących kompetencje cyfrowe społeczności lokalnych,
a szczególnie osób uczestniczących w procesach dostarczania wiedzy.
70
Priorytet II. Kapitał Ludzki
Kapitał ludzki miasta Ostrowa Wielkopolskiego jest najbardziej znaczącym
kapitałem mającym największy wpływ na rozwój miasta. Trudno przecenić
jego znaczenie szczególnie w okresie, kiedy UE podejmuje wyzwanie
budowania nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy.
Zmiany na rynku pracy są znaczące. Wymusza je wszechobecna globalna
konkurencja, coraz większa mobilność pracowników i zmiany demograficzne.
Największym wyzwaniem dla polskiego i ostrowskiego Kapitału ludzkiego jest:
rozbieżność celów systemu zdobywania wiedzy i kwalifikacji
z potrzebami rynku pracy,
wejście i utrzymanie się na rynku pracy ludzi młodych 18+,
przeciwdziałanie zjawisku emigracji ludzi młodych poza obszar
funkcjonalny miasta, regionu i poza granice kraju,
pozyskiwanie specjalistów wysokiej klasy dla wsparcia wzrostu
innowacyjności ostrowskiej gospodarki,
zapobieganie wykluczeniu z rynku pracy osób 50+, w tym
przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu,
podejmowanie współpracy najważniejszych aktorów zmian
gospodarczych w mieście z sektorem nauki i edukacji
kształcenie prorozwojowych elit dla absorpcji innowacji i nowych
technologii oraz osiągniecia zdolności realizacji złożonych projektów
w wymiarze międzynarodowym
inicjowanie i wsparcie dla programów menedżerskich
wykorzystanie możliwości jakie stwarza unijna inicjatywa uczenia się
przez całe życie
wykorzystania wiedzy i doświadczenia grupy senioralnej.
Charakterystyka kapitału ludzkiego w Ostrowie Wielkopolskim
Osoby bezrobotne ogółem w Ostrowie.
Wielkopolskim w latach 2008 – 2012.
Procentowy udział bezrobotnych w stosunku.
do ogółu mieszkańców w wieku
produkcyjnym.
71
Największą liczbę bezrobotnych w mieście Ostrowie Wielkopolskim
zarejestrowano w 2009 roku, co jest spójne ze wskaźnikiem liczby
wyrejestrowanych podmiotów w tym roku. Największy wzrost dotyczył okresu
2008 – 2009.
Osoby bezrobotne w Ostrowie Wielkopolskim
z uwzględnieniem płci.
Osoby bezrobotne w Ostrowie Wielkopolskim
w podziale na grupy wiekowe.
Ze względu na strukturę płci,
bezrobocie wśród kobiet jest
niezmiennie wyższe niż bezrobocie
wśród mężczyzn, w całym badanym
okresie. Najmniejsza różnica
pomiędzy liczbą bezrobotnych kobiet
i mężczyzn zarejestrowano w 2009
roku. Był to jednocześnie rok,
w którym liczba bezrobotnych była
największa ogólnie, jak i w każdej
z poszczególnych grup płci. Najniższe
wartości wskaźników bezrobocia
wystąpiły w 2008 roku,
poprzedzającego okres rekordowej
liczby bezrobotnych.
Z przedstawionego wykresu
ilustrującego liczbę bezrobotnych
w Ostrowie Wielkopolskim dla 2012
roku, ze względu na wiek osób
zarejestrowanych wynika, że
zdecydowanie najwyższa liczba
bezrobotnych występuje w grupie
wiekowej od 25 – 34 roku życia,
a więc osób, które posiadają już
doświadczenie zawodowe, ukończyły
studia i poszukują pierwszej pracy.
Jest to wyraźnie więcej niż dla grupy
reprezentującej najmłodsze osoby
mogące wejść na rynek pracy w
wieku od lat 18 do 24, która jest drugą
najliczniejszą grupą pod względem
liczby bezrobotnych. Liczba
bezrobotnych w grupie osób
zbliżających się do wieku
emerytalnego lub będących
docelowym beneficjentem
przygotowywanych programów
uczenia się przez całe życie i
stymulacji na rynku pracy „50+”, jest
wyraźnie nieznaczna.
72
Liczba bezrobotnych w Ostrowie
Wielkopolskim wg. struktury wykształcenia w
roku 2012.
Liczba bezrobotnych w Ostrowie
Wielkopolskim wg. czasu pozostawania bez
pracy w roku 2012.
Największy zbiór bezrobotnych
stanowią osoby o wykształceniu
zasadniczym zawodowym, które
w założeniu powinny uzyskać
zatrudnienie zaraz po uzyskaniu
wykształcenia. Najmniejszy odsetek
stanowią osoby z wykształceniem
wyższym, dając wynik jedenastu
procent wszystkich zarejestrowanych
Wykres przedstawiający liczbę
bezrobotnych w Ostrowie
Wielkopolskim ogniskuje najwyższe
wartości w kategorii czasu od 3 do 6
miesięcy oraz 6 do 12 miesięcy.
Najwięcej osób pozbawionych pracy
znajduje się bez pracy przez okres od
połowy do jednego roku. Liczba osób
pozostających krótkotrwale bez pracy
jest również niemal identyczna do
liczby długotrwale bezrobotnych
(ponad dwa lata), reprezentując
zarazem najniższe wartości z całej
populacji bezrobotnych.
Charakterystyka sektora edukacji i nauki
Szkoły zawodowe ogółem. Licea i technika ogółem.
73
Szkoły policealne ogółem
W Ostrowie Wielkopolskim działa Wydział Zamiejscowy Społecznej Akademii
Nauk w Ostrowie Wielkopolskim m.in. o następujących kierunkach kształcenia:
3-letnie studia licencjackie w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym na
kierunku: Zarządzanie,
3,5-letnie studia inżynierskie w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym
na kierunku Informatyka,
2-letnie Uzupełniające studia magisterskie w trybie stacjonarnym
i niestacjonarnym na kierunku Zarządzanie,
Przedsiębiorstwo na rynkach międzynarodowych.
Liczba uczniów w szkołach w Ostrowie Wielkopolskim.
Liczba przedszkoli w Ostrowie Wielkopolskim
w latach 2008 – 2012.
Liczba miejsc w przedszkolach oraz dzieci
uczeszczających do przedszkoli
w latach 2008 – 2012.
74
Ludność Miasta Ostrowa Wielkopolskiego wg grup wieku, źródło: opracowanie własne.
Kapitał Ludzki
II.1. Seniorzy i Juniorzy
II.1.1. Program: Nauka = Praca
Pomimo podjętych starań ciągle obserwowane jest niedopasowanie oferty
edukacyjnej do rynku pracy. Zdiagnozować można także pewną inercję
systemu edukacji i szkolnictwa. Nadal prowadzona jest nauka w zawodach, na
które zapotrzebowanie rynku pracy jest niewielkie lub na tym rynku znajduje się
już znacząca liczba bezrobotnych.
Na zaistniałą sytuację nie mają również praktycznego wpływu podejmowane
inicjatywy różnych organizacji i instytucji dla zsynchronizowania oferty
edukacyjnej z potrzebami rynku pracy.
Należy przyjąć założenie, że wprowadzane zmiany w edukacji i szkolnictwie
wyższym zaowocują realną transformacją co najmniej za kilka lat. Wynika to
przede wszystkim z barier, które ograniczają efektywność zmian. Są to przede
wszystkim bariery instytucjonalne i mentalnościowe. W przypadku utrzymania
się obecnego stanu możliwy jest scenariusz znaczącego niedoboru
wykwalifikowanych kadr na które zapotrzebowanie zgłasza rynek pracy. Należy
również zwrócić uwagę, że rozdźwięk pomiędzy ofertą edukacyjną,
a oczekiwaniami przedsiębiorców może się pogłębiać jeżeli uwzględnimy
zmiany technologiczne i tempo ich wdrażania do gospodarki. Nie jest znany
stan Kapitału Ludzkiego jeżeli chodzi o pracowników zawodów kreatywnych,
w tym wysokiej klasy specjalistów. Nie prowadzi się badań o stanie rynku pracy
w odniesieniu do potrzeb rozwojowych, czyli brakuje odpowiedzi na pytanie czy
miasto Ostrów Wielkopolski posiada kadry zdolne do realizacji złożonych
wyzwań rozwijających jego gospodarkę.
75
Wykorzystując środki UE przeznaczone na wzmacnianie kapitału ludzkiego
w regionach należy przeanalizować możliwość realizacji programu: „Nauka =
Praca” , którego podstawowe założenia opracowane zostałyby w ścisłej
współpracy z przedsiębiorcami, przy ich aktywnym uczestnictwie w procesie
ocenie rezultatów programu. Przedsiębiorcy, wspólnie z instytucjami rynku
pracy opracowaliby zalecenia wspierające wejścia na rynek pracy młodych
absolwentów szkół zawodowych i wyższych.
Współpraca z przedsiębiorcami musi mieć wymiar dominujący. Program „Nauka
= Praca” pełniłby funkcję uzupełniająca do procesu edukacji i łączył
jednocześnie wiedzę z praktycznym jej zastosowaniem. Jednakże powinien
w całości odpowiadać na potrzeby ostrowskich przedsiębiorstw. Celem
programu byłoby również zachęcenie ostrowskich przedsiębiorców do
korzystania z różnych form wsparcia, w tym staży i praktyk.
Kapitał Ludzki
II.1. Seniorzy i Juniorzy
II.1.2. Program: Nauka bliżej gospodarki
Preferowane od wielu lat połączenie nauki z gospodarką niestety nie przyniosło
oczekiwanych efektów. Należy zwrócić uwagę, że na skutek zmniejszania się
popytu na rynkach w krajach europejskich znaczenie innowacyjności wzrasta
stając się warunkiem nie tylko rozwoju ale i przetrwania. Współpraca
przedsiębiorstw z nauką jest o tyle zasadna, że tylko nieliczne polskie
przedsiębiorstwa posiadają potencjał pozwalający na zbudowanie własnego
zaplecza naukowo – badawczego.
Unia Europejska uczyniła problematykę współpracy nauki z biznesem jako
jedno z najważniejszych wyzwań. W latach 2014 – 2020 przygotowanych
zostanie, w ramach funduszy strukturalnych, wiele instrumentów i programów
wspierających tą współpracę.
Należy uznać za niezbędne zainicjowanie sieci współpracy uczelni wyższych
z szeroko rozumianą ostrowską gospodarką, samorządem gospodarczym
i samorządem terytorialnym. Warto zauważyć, że jedną z najpoważniejszych
barier współpracy nauka biznes jest brak kontaktu i znajomości zarówno
potrzeb przedsiębiorców jak i możliwości sektora nauki.
Konieczne jest podkreślenie, że pozytywnie oceniana będzie również
współpraca z naukowymi partnerami ponadnarodowymi oraz absorpcja
wdrożonych i zastosowanych w praktyce wyników badań naukowych
76
w gospodarkach innych krajów. Preferowany będzie udział
w międzynarodowych sieciach wymiany doświadczeń.
Budowanie platformy współpracy nauki z biznesem powinno przybrać charakter
systemowy i być realizowane w dłuższej perspektywie czasowej, co zważywszy
na przeznaczane środki finansowe z funduszy strukturalnych UE, jest możliwe.
Mając na uwadze obecny stan jest to działanie wymagające cierpliwego
i stopniowego przełamywania istniejącego impasu.
Duże znaczenie będzie miało upowszechnienie wśród przedsiębiorców
informacji o możliwych do wykorzystania źródłach finansowania wspólnych
badań. Ostrowskie przedsiębiorstwa powinny skorzystać także z nowego
obszaru aktywności gospodarczej jaką są Inteligentne Specjalizacje. Wpisanie
się przedsiębiorstw w plany ich realizacji może stać się nie tylko znaczącą
możliwością ich rozwoju, ale także okazją do podniesienia poziomu
technologicznego.
Proponowana sieć współpracy ostrowskiej gospodarki z sektorem nauki
powinna także zwrócić szczególną uwagę na procesy komercjalizacji badań.
Zgodnie z zapisami rządowych dokumentów strategicznych komercjalizacja
badań będzie jednym ze wskaźników oceniających sektor nauki. Należy więc
prognozować wzrost zainteresowania w tym sektorze współpracą z biznesem
i większą skłonnością do urynkowienia wyników badań naukowych. Ważną rolę
w tej kwestii będą odgrywały zlecenia przedsiębiorstw na konkretne badania lub
rozwiązania innowacyjne.
Wszystkie powyższe działania mają duże znaczenie dla ostrowskiej gospodarki.
Jednakże w ich kontekście najważniejsze jest dopasowanie jakości,
kompetencji i kwalifikacji kapitału ludzkiego do wyzwań ostrowskiej gospodarki.
Budowaną platformę współpracy muszą wypełniać ludzie o wysokich
kompetencjach nie tylko czysto zawodowych, ale także o zdolnościach
myślenia perspektywicznego, właściwej analizy trendów i rynków, a także celów
strategicznych gospodarki w wymiarze międzynarodowym.
Kapitał Ludzki
II.1. Seniorzy i Juniorzy
II.1.3.Kształcenie prorozwojowych elit
Zmiany w polityce rozwojowej UE, zwiększająca się konkurencja miast
i regionów, konieczność wzmacniania ich gospodarczego potencjału wymaga
stosowania nowych narzędzi, technik zarządzania i uczestnictwa
w ponadlokalnej i międzynarodowej wymianie wiedzy. Na to zjawiska nakłada
77
się dominacja technik teleinformatycznych, zwiększony przepływ informacji
i konieczność sprawnego gospodarowania informacją zarządczą.
Kształcenie prorozwojowych elit – tworzenie zespołów zdolnych do realizacji
projektów o wysokiej specjalizacji oraz zdolnych do uczestnictwa w projektach
o wymiarze międzynarodowym (Nowa Platforma Miast), przy czym przez
„projekt” należy rozumieć każde przedsięwzięcie realizowane według zasad
zarządzania projektowego.
Ostrów Wielkopolski potrzebuje prorozwojowych elit zdolnych do podejmowania
niestandardowych i kreatywnych wyzwań, umiejących doskonale poruszać się
w wszechobecnej informacji cyfrowej, zdolnych do budowania rozległych sieci
kontaktów i wymiany wiedzy.
Niezbędne staje się dwukierunkowe działanie:
podnoszenie kompetencji pracowników, którzy posiadają odpowiedni
potencjał i predyspozycje, spełniają określone warunki, szczególnie
umiejętności w pracy zespołowej i zdolności w zakresie kreatywnego
rozwiązywania problemów,
pozyskiwanie dla rozwoju miast młodych kreatywnych osób już na
poziomie szkół średnich, wykazujących się szerokimi zainteresowaniami
i osiągającymi dobre wyniki w nauce.
W obydwu kierunkach niezbędne są niestandardowe, indywidualne działania
mające na celu dostarczenie niezbędnej wiedzy i umożliwienie spożytkowania
w praktyce posiadanych kompetencji.
Kształcenie prorozwojowych elit jest niezbędne zważywszy na złożoność
procesów rozwojowych, ich internacjonalizację i niezwykle szybki rozwój
technologiczny, a także wzrastającą innowacyjność gospodarek innych krajów.
Można nawet wyartykułować tezę, że zważywszy na rozwój obszarów
metropolitalnych w regionie Ostrowa Wielkopolskiego konieczność
ukształtowania prorozwojowych elit jest najpilniejszym wyzwaniem. Działanie
powinno być realizowane jako priorytetowe w obszarze: Kapitał Ludzki.
Podejmowane działania w tej inicjatywie powinny mieć charakter ponadlokalny
i być głęboko umiejscowione w otoczeniu międzynarodowym.
78
Kapitał Ludzki
II.2. Nauka i gospodarka
II.2.1. Wsparcie programów menedżerskich
Zarządzanie gospodarką wymaga określonych kompetencji. Prognozując
zmiany w poszczególnych sektorach gospodarczych oraz w zarządzaniu
gospodarczym rozwojem miasta niezbędne staje się dostarczanie wysoko
wyspecjalizowanej wiedzy dla kadry zarządzającej i kierowniczej
przedsiębiorstw i instytucji miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
Wykorzystując dostępne środki wsparcia z funduszy strukturalnych niezbędne
staje się zintensyfikowanie działań w zakresie rozbudowy oferty edukacyjnej
o produkty skierowane dla specjalistów i kadry zarządzającej. Szczególnie
chodzi tutaj o programy szkoleniowe związane ze specjalistycznym
zastosowaniem technik teleinformatycznych do zarządzania firmą, zarządzania
procesami produkcyjnymi czy usługami, a także umiejętność poszukiwania
i wykorzystania informacji cyfrowych.
Niezbędne jest również wypracowanie oferty szkoleniowej we współpracy
z międzynarodowymi instytucjami, ośrodkami wiedzy i sektorem nauki dla
uzyskania efektu internacjonalizacji gospodarki obszaru funkcyjnego miasta
Ostrowa Wielkopolskiego. Szczególnie chodzi tutaj o programy klasy MBA
i EMBA.
Należy również rozważyć możliwość i konieczność przedłożenia oferty
specjalistycznych kursów językowych. Przy realizacji tej inicjatywy możliwe jest
wykorzystanie środków z funduszy strukturalnych UE przeznaczonych na
zwiększenie mobilności pracowników.
Warunkiem osiągnięcia efektywności tych działań i należytej atrakcyjności
kompletowanych ofert zapewniających zainteresowanie beneficjentów
wskazane jest zaangażowanie ostatecznych odbiorców w proces kształtowania
prorozwojowych elit.
Kapitał Ludzki
II.2. Nauka i gospodarka
II.2.2. Program: Uczenie się przez całe życie
Uczenie się przez całe życie jest inicjatywą UE obecną w polityce rozwoju od
wielu lat. Jednakże w nowym okresie programowania inicjatywa Lifewide
79
Lifelong Learning – LLL staje się jednym z ważniejszych celów strategicznych
wpisujących się w założenia Europa 2020.
Polska nie spełnia wymagań UE w zakresie osiągania wskaźników osób
dorosłych uczestniczących w LLL. W tym zakresie Polska znajduje się
w dolnych granicach ocen państw UE.
Całkowity odsetek populacji dorosłych w wieku od 25 do 64 roku życia uczestniczących w
kształceniu i szkoleniach, źródło: www.epp.eurostat.ce.europa.eu.
Inicjatywa LLL wpisuje się w krajową Strategię Rozwoju Kapitału Ludzkiego,
w której zapisano pięć celów szczegółowych:
Cel szczegółowy 1: Wzrost zatrudnienia,
Cel szczegółowy 2: Wydłużenie okresu aktywności zawodowej
i zapewnienie lepszej jakości funkcjonowania osób starszych,
Cel szczegółowy 3: Poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych
wykluczeniem społecznym,
Cel szczegółowy 4: Poprawa zdrowia obywateli oraz efektywności
systemu opieki zdrowotnej,
Cel szczegółowy 5: Podniesienie poziomu kompetencji i kwalifikacji
obywateli.
Celem LLL jest: Dzieci i młodzież dobrze przygotowane do uczenia się przez
całe życie oraz osoby dorosłe poszerzające i uzupełniające swoje kompetencje
80
i kwalifikacje odpowiednio do stojących przed nimi wyzwań w życiu
zawodowym, społecznym i osobistym.
Europejski obszar LLL opiera się na kilku podstawowych zasadach. Są to16 :
1) Szerokie podejście do uczenia się (lifewide learning). Polega ono na
docenianiu różnych form uczenia się – nie tylko uczenia się w kontekście
formalnym, ale także pozaformalnym i uczenia się nieformalnego.
Najlepsze efekty przynosi łączenie możliwości jakie dają różne formy
uczenia się.
2) Docenianie uczenia się na każdym etapie życia (lifelong learning).
Szybkie przemiany gospodarcze, technologiczne i społeczne wymagają
zmian w nastawieniu do kariery edukacyjnej i zawodowej. Skuteczne
przygotowanie osób do takich zmian wymaga podejmowania działań
możliwie najwcześniej i kontynuowanie ich przez wszystkie etapy życia.
3) Uczenie się dotyczy wszystkich. Uczenie się dotyczy wszystkich
niezależnie od podziałów ekonomicznych, społecznych, terytorialnych (np.
miasto/wieś) i innych. Dotyczy zwłaszcza osób, które nie były w centrum
zainteresowania tradycyjnej polityki edukacyjnej, tj. osób pracujących,
nieaktywnych zawodowo, seniorów, a także małych dzieci, które
w pierwszych latach życia uczą się najintensywniej.
4) Partnerstwo na rzecz LLL. Uznanie, że uczenie się dotyczy wszystkich
i wymaga partnerskiej współpracy wielu podmiotów: administracji
publicznej (rządowej i samorządowej), instytucji edukacyjnych,
pracodawców, pracobiorców, organizacji obywatelskich.
5) Otwarte podejście do kwalifikacji. Podejście to polega na uznawaniu
wartości kwalifikacji jako takiej, niezależnie od miejsca, sposobu i czasu
uczenia się (nabycia kompetencji wymaganych dla danej kwalifikacji). Jest
to główna zasada europejskiej współpracy w zakresie kwalifikacji
(Europejskich Ram Kwalifikacji) opartej na opisie i porównywaniu
kwalifikacji jako efektów uczenia się, tj. niezależnie od kontekstu ich
powstawania.
6) Postawienie osoby w centrum polityki LLL. Osoba ucząca się jest
głównym odniesieniem w polityce LLL. Kształcenie i szkolenie dostosowuje
się do indywidualnych potrzeb osób uczących się. Skuteczności tej polityki
nie wystarczy mierzyć wskaźnikami dotyczącymi instytucji i systemów.
Należy ją weryfikować używając przede wszystkim wskaźników
dotyczących osiągnięć osób.
7) Efektywne inwestowanie w uczenie się. Uznanie osoby uczącej się jako
głównego odniesienia dla polityki LLL powoduje przeorientowanie modeli
finansowania zadań kształcenia i szkolenia. Ważne jest to zwłaszcza tam,
gdzie polityka LLL jest adresowana do osób dorosłych, samodzielnych
ekonomicznie. Polityka LLL jest nastawiona bardziej na potrzeby osób
16
RM, Perspektywa uczenia się przez całe życie, Warszawa, sierpień 2013
81
uczących się, niż na podtrzymanie historycznie ukształtowanych instytucji
i usług w dziedzinie kształcenia i szkolenia.
Szczególna pozycja inicjatywy uczenia się przez całe życie oznacza, że
przyjęte zostaną bardziej efektywne kierunki inwestowania w edukację. Należy
przewidzieć, że zgodnie z zapisami Strategii Rozwoju Kraju szczególna uwaga
zostanie poświęcona uporządkowaniu i rozwojowi systemów uznawania
kompetencji nabytych poza formalnym systemem edukacji. Wzmocniony
zostanie system walidacji posiadanych kompetencji, system gromadzenia
i transferu osiągnięć edukacyjnych i wdrażania krajowych ram kwalifikacji.
W nowym okresie programowania w procesach nauczania zalecane będzie
szersze i efektywniejsze stosowanie technologii informacyjnych
i komunikacyjnych, rozwój poradnictwa edukacyjno – zawodowego,
reformowanie systemów egzaminacyjnych na systemy oceny kompetencyjnej,
promowanie nowoczesnych form edukacji dorosłych opartych na systemie
walidacji.
Należy zaznaczyć, że szczególnie znaczącą rolę w podejmowanych
działaniach będą miały kompetencje w zakresie posługiwania się techniką
teleinformatyczną.
Procent osób w wielu 16 – 74 z wysokimi umiejętnościami komputerowymi w państwach
UE w 2011 r., źródło: Eurostat.
Konieczne i niezbędne staje się podjęcie działań na rzecz wzmocnienia LLL
w ogólnym procesie formowania kapitału ludzkiego miasta Ostrowa
Wielkopolskiego. Właściwe będą działania na rzecz:
82
promowanie usług edukacyjnych w środowisku lokalnym. Integracja
tych usług i podnoszenie ich poziomu,
intensyfikacja działań na rzecz młodych uczniów i wybijających się
kompetencjach – promocja indywidualizacji procesu nauczania,
promowania idei uczenia się przez całe życie,
podejmowanie inicjatyw dla wdrożenia zasad polskiej ramy kwalifikacji,
umiędzynarodowienie działań na rzecz wzmocnienia kompetencji,
kapitału ludzkiego w mieście Ostrowie Wielkopolskim.
Za celowe należy uznać opracowanie programu wsparcia dla wiedzy
i kompetencji mieszkańców Miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Program będzie
zawierał dogłębną analizę potrzeb w kształtowaniu kompetencji społeczności
lokalnej z uwzględnieniem głównych kierunków rozwoju Ostrowa
Wielkopolskiego. Program powinien również zawierać analizę programów
i zewnętrznych źródeł finansowania dla projektowanych przedsięwzięć.
Konieczność opracowania programu wynika z podstawowego i strategicznego
znaczenia wartości kapitału ludzkiego dla rozwoju miasta i z faktu, że tenże
kapitał determinuje realizację praktycznie wszystkich innych inicjatyw.
Kapitał Ludzki
II.2. Nauka i gospodarka
II.2.3. Program: Młodzi profesjonaliści
W relacjach z własnym otoczeniem priorytetowe znaczenie będzie miała
zdolność Miasta Ostrowa Wielkopolskiego do przyciągania i zatrzymywania
wykształconych i przedsiębiorczych młodych ludzi.
Wszelkie działania podejmowane w programie „Młodzi Profesjonaliści” mają na
celu zapobieganie odpływowi młodych utalentowanych osób na skutek drenażu
jaki z pewnością będzie miał miejsce w odniesieniu do lokalizacji trzech
obszarów metropolitalnych: Poznania, Wrocławia i Łodzi.
Szczególną uwagę należy poświęcić osobom, które kończą edukację
w szkołach średnich z wysoką oceną kompetencji i podejmują studia poza
granicami miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Niezbędna stanie się współpraca
wszystkich Interesariuszy, wspieranie młodych w zdobywaniu wiedzy
i docenianiu ich osobistych osiągnięć.
Należy zwrócić uwagę, że w dobie wszechobecnej komunikacji cyfrowej duże
znaczenie mogą mieć Młodzi Profesjonaliści działający poza obszarem miasta
Ostrowa Wielkopolskiego. Wielu młodych i zdolnych opuściło nie tylko granice
miasta, ale także granice kraju. Należy zadbać o wzmocnienie ich powiązań
83
z rodzinnym miastem. W wielu przypadkach takie kontakty i emocjonalne
powiązania są zalążkiem do nawiązania kontaktów biznesowych. Celowe
wydaje się zainaugurowanie programu: Młodzi dla Młodych, w którym
ostrowianie, młodzi ludzi sukcesu, będą przekazywali wiedzę młodym
ostrowianom wkraczającym na ścieżkę zawodową.
Niezbędne staje się promowanie ostrowskiej gospodarki jako zdolnej
do wdrażania nowoczesnych rozwiązań, także inspirowanie przedsiębiorców
do podejmowania wyzwań związanych z unowocześnianiem przedsiębiorstw.
Szczególne znaczenie będzie miało stosowanie w lokalnej gospodarce techniki
teleinformatycznych. W otwartej na zmiany i innowacje gospodarce młodzi
profesjonaliści chętniej znajdują swoje miejsce.
Ważne jest również ich dostrzeżenie. Konieczne staje się promowanie ludzi
młodych, którzy w mieście Ostrowie Wielkopolskim znaleźli swoje miejsce
pozwalające im na rozwój osobisty i karierę. Niezwykle istotne jest dostrzeganie
młodych profesjonalistów pracujących w ostrowskich instytucjach
i przedsiębiorstwach. Uznanie ich umiejętności, promowanie postawy
prorozwojowej ma duży wpływ na kształtowanie klimatu profesjonalizmu
w ostrowskiej gospodarce.
Duże znaczenie będą miały procedury związane z zakładaniem i prowadzeniem
własnego przedsiębiorstwa, a także tworzenie miejsc sprzyjających rozwojowi
osobistemu i promowanie ich inicjatyw i efektów wspólnych działań.
Kapitał Ludzki
II.3. Edukacja dla przyszłości
II.3.1. Miasto przyjazne seniorom
Starzenie się europejskiego i polskiego społeczeństwa staje się faktem, który
będzie miał znaczący wpływ na funkcjonowanie miasta. Należy zwrócić uwagę,
że seniorzy są potrzebni miastu dla utrzymania więzi międzypokoleniowej,
przekazywania życiowej mądrości i w wielu przypadkach, dla wzmocnienia
poczucia bezpieczeństwa młodego pokolenia.
Kulturę miasta ocenia się wielokrotnie przez stosunek społeczności lokalnej
i władz miasta do seniorów. Aktywność seniorów w życiu publicznym miasta nie
zawsze zależy od ich zasobności finansowej, stanu zdrowia, ale przede
wszystkim od aktywności edukacyjnej, kulturalnej i rekreacyjnej.
Dlatego niezbędne jest stymulowanie działalności różnego rodzaju organizacji
pozarządowych, które wspierają aktywność seniorów, zapobiegają wykluczeniu
społecznemu i odosobnieniu, zamknięciu się we własnym świecie. Miasto
84
powinno wspierać działanie tego typu organizacji ułatwiając ich funkcjonowanie,
świadcząc usługi doradcze szczególnie w zakresie obsługi finansowej
i organizacyjnej.
Konieczne jest także prowadzenie właściwej strategii dla funkcjonowania
seniorów w lokalnym społeczeństwie. Udział seniorów w ważniejszych
wydarzeniach publicznych, dostrzeganie ich roli w budowaniu potencjału
społecznego i gospodarczego ma duże znaczenie dla właściwego kształtowania
wzajemnych relacji. Nie bez znaczenia jest budowanie właściwego wizerunku
seniora szczególnie wśród ludzi młodych, reagowanie na niesprawiedliwość
społeczną lub brak opieki ze strony osób odpowiedzialnych za los ludzi
starszych.
Bardzo ważnym elementem w realizacji działań dla seniorów jest
wykorzystywanie doświadczeń międzynarodowych. Przykładem może być
organizacja Age – Friendly Collaborating Cities. Inspiracją do działań mogą być
zasoby wiedzy zlokalizowane w Internecie (np.: www.forum50.org,
www.senior.gov.pl ).
Miasto powinno promować i nagradzać firmy przyjazne seniorom przez
organizowanie konkursów i nadawanie odpowiednich nominacji. Bycie
miejscem/ firmą przyjazną seniorom dodaje tym miejscom/firmom ludzkiego
wymiaru.
Wszystkie działania powinny mieć charakter systemowy. Współpracy
z seniorami i dla seniorów nie realizuje się wyrywkowo jako zbiór oddzielnych
działań. Seniorzy wyczuleni są na działanie perspektywiczne, systematyczne,
które pozwoli im przewidywać i planować udział w wydarzeniach. Bardzo
ważnym elementem jest polityka informacyjna wykorzystująca instrumenty
dostępne dla seniorów: spotkania osiedlowe, imprezy okolicznościowe
z udziałem wszystkich zainteresowanych stron. Należy także podkreślać
znaczenie polityki senioralnej w kontekście europejskim. Tego typu podejście
podnosi rangę wydarzeń dając odczuć seniorom ich znaczenie.
Niezbędna staje się współpraca wszystkich organizacji działających na rzecz
seniorów. Należy starać się konsolidować działania, aby nie doprowadzić do
nadmiernej konkurencji i walki o dostępne środki finansowe. Niezbędne jest
wykonanie badań, analiz i wywiadów, które powinny dać obraz rzeczywistych
potrzeb środowiska ludzi starszych.
Kompleksowy program wspierania aktywności osób starszych powinien
obejmować:
rozpoznanie potrzeb i oczekiwań osób starszych w zakresie aktywności
społecznej i kulturalnej,
85
badanie barier i czynników wspierających aktywność osób starszych,
rozwijanie programów edukacji o starości, do starości i w starości,
rozwijanie kompetencji do budowania i wspierania dialogu pokoleń
i współpracy osób w różnym wieku w rodzinie i poza nią,
upowszechnianie dobrych praktyk (innowacji merytorycznych
i organizacyjnych) w zakresie aktywności społecznej i kulturalnej osób
starszych,
budowanie systemu współpracy i wsparcia dla przedsięwzięć
organizacji społecznych, działających na rzecz seniorów, zwłaszcza
w zakresie inicjatyw społeczno – kulturalnych,
stymulowanie instytucji publicznych do poszerzania oferty o działania
skierowane do seniorów i nastawione na współpracę pokoleń,
promocja aktywności ruchowej i zachowań prozdrowotnych wśród osób
starszych (dobre zdrowie i sprawność jako warunek niezbędny do
podejmowania aktywności społecznej i kulturalnej),
likwidacja barier i tworzenie sprzyjających warunków do aktywności
seniorów w lokalnych środowiskach (np. transport, bariery
architektoniczne, bezpieczeństwo, lokale na inicjatywy seniorów),
integracja działań lokalnych podmiotów – przyczyniających się do
animowania seniorów – na kształt swoistych społecznych platform,
forów współpracy w zakresie aktywności społecznej i kulturalnej,
z wykorzystaniem sformalizowanych i niesformalizowanych kontaktów,
zmiana postrzegania osób starszych i społecznego odbioru aktywności
społecznej i kulturalnej osób starszych w kierunku podkreślania
potencjału seniorów, ich zaangażowania w sprawy lokalne i współpracę
z osobami młodymi17.
Zważywszy na proces starzenia się społeczeństwa oraz wydłużenie okresu
aktywności społecznej i zawodowej działanie na rzecz seniorów staje się
ważnym elementem funkcjonowania miasta, a także jego gospodarki.
Kapitał Ludzki
II.3. Edukacja dla przyszłości
II.3.2.Aktywność zawodowa 50+
Z danych GUS wynika, że co piąty Polak (ponad 7,5 mln osób) ma 60 lub
więcej lat i grupa ta będzie coraz liczniejsza. W IV kwartale 2012 roku aktywna
zawodowo była co druga osoba w wieku 50-64 lata – współczynnik aktywności
zawodowej w tej grupie wyniósł 54 proc. i był nieznacznie niższy od wskaźnika
zanotowanego dla ludności ogółem, tj. w wieku 15 lat i więcej (56 proc.). Warto
17
Na podstawie: Strategie działania w starzejącym się społeczeństwie. Tezy i rekomendacje. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2012.
86
dodać, że na przestrzeni lat współczynnik aktywności zawodowej w grupie osób
w wieku 50 – 64 lata powoli, ale systematycznie wzrasta – z 51,5 proc. w IV
kwartale 2010 r. do 54 proc. w IV kwartale 2012 r.
W przedziale wiekowym 50-64 lata pracuje dokładnie co druga osoba. Gorzej
przedstawiają się wyniki dla osób z węższej i starszej grupy – 55 – 64 lata.
Według danych Eurostatu w tej kategorii wiekowej wskaźnik zatrudnienia
w Polsce wynosi 38,7 proc. i jest zdecydowanie niższy od średniej unijnej, która
wynosi 48,9 proc. Jedynie Węgry (36,9%), Chorwacja (36,7%), Grecja (36,4%),
Macedonia (35,4%) oraz Słowenia (32,9%) wypadają w tej kwestii gorzej.
Jeszcze mniej optymistycznie przedstawiają się statystyki obejmujące grupę
osób powyżej 60. roku życia, a więc w wieku obecnie definiowanym jako wiek
poprodukcyjny. Wskutek wydłużenia wieku emerytalnego praca takich osób
staje się zjawiskiem nieuniknionym. Według danych GUS pracuje jedynie 6,5
proc. osób powyżej 60 lub 65 lat (łącznie odsetek kobiet i mężczyzn)18.
Obecność osób 50+ w gospodarce miasta Ostrowa Wielkopolskiego będzie się
zwiększać. Jednocześnie, mając na uwadze rozwój technik teleinformatycznych
zachodzi duże prawdopodobieństwo zwiększania się obszarów wykluczenia
cyfrowego, co przekłada się w znaczący sposób na efektywność i aktywność
zawodową osób 50+.
Z raportu firm Amarach Research i Deloitte wynika, że ponad 9 mln Polaków po
50-tym roku życia jest wykluczona cyfrowo, przy czym stan ten powodowany
jest bardziej przez czynniki zewnętrzne niż wewnętrzne, a szczególnie rozwój
technologiczny kraju, dostępność techniczna sieci, dostępność finansowa
komputerów, dostępność szkoleń itd.
Nie bez znaczenia są także bariery natury mentalnej jak strach przed nową
technologią, przed wirtualnością Internetu i zjawisku zanikania odległości
w Internecie.
Walka z wykluczeniem cyfrowym osób 50+ powinna być celem strategicznym
dla każdej miejskiej gospodarki. Pożyteczne jest uruchamianie terminali
komputerowych w miejscach użyteczności publicznej (biblioteki, organizacje
pozarządowe) z aplikacjami ułatwiającymi poruszanie się po Internecie osób
starszych. Pożądanym jest tworzenie sieci tego typu miejsc z ich lokalizacją
w Internecie, własnymi zasobami cyfrowymi zawierającymi informacje
o wspieraniu wysiłków osób starszych w walce z wykluczeniem cyfrowym. Nie
muszą to być koniecznie miejsca dla seniorów, ale z pewnością powinny być to
lokalizacje sprzyjające osobom starszym.
18
Joanna Kwinta – Odrzywołek, Pokolenie 50+: lojalne, ale bez pracy, Źródło: http://kariera.forbes.pl/praca-pokolenia-50-piecdziesieciolatkowie-maja-problemy-z-praca,artykuly,166615,1,1.html, 20.04.2013, 19.30.
87
UE prowadzi wiele kampanii na rzecz osób 50+. Przed podjęciem działań na
rzecz tej grupy zawodowej warto prześledzić katalogi dobrych praktyk na
europejskich i polskich stronach internetowych19.
Wsparcie osób z grupy wiekowej 50+ czynnej zawodowo powinno przybierać
różne formy, m.in.:
kursy wpływające na procesy decyzyjne wspieranych osób (myślenie
pozytywne, dowartościowanie własnego znaczenia w otoczeniu,
zmiana myślenia o wycofaniu się z czynnego życia zawodowego),
promowanie i doradztwo dla przedsiębiorców w zakresie prowadzenia
odpowiedniej polityki zatrudnieniowej (specjalne umowy o pracę,
zmniejszona ilość godzin, ułatwienia w opiece zdrowotnej, zapewnienie
aktywnego wypoczynku),
wspólnie określone plany zawodowe promujące najważniejsze cechy
pracowników 50+ (lojalność, terminowość, obowiązkowość),
prowadzenie akcji promocyjno – informacyjnej wśród społeczności
lokalnej zwalczającej stereotyp o niższej wydajności i nieprzydatności
osób 50+.
Kapitał Ludzki
II.3. Edukacja dla przyszłości
II.3.3. Program: Moja Kariera
Problem podejmowania pierwszej pracy i satysfakcjonującego utrzymania się
na rynku pracy jest jedną z najważniejszych przyczyn bezrobocia wśród
młodych, ale również emigracji zarobkowej, która ogałaca polski rynek pracy
z ludzi młodych.
Po pierwszy exodusie młodych spodziewano się wzrostu liczby wracających
z zagranicy młodych Polaków, którzy wzmocnieni praktyką na zagranicznych
rynkach powinni stanowić silne wsparcie dla polskiej gospodarki. Niestety fala
emigracji wzrasta. W 2012 roku z Polski wyjechało ponad 120 tys. obywateli.
W Wielkiej Brytanii, na jednym z najchłonniejszych dla Polaków rynku pracy
ponad 83 proc. polskich emigrantów nie przekroczyło 34. roku życia.
Niewątpliwy sukces edukacyjny Polski minionych dwóch dziesięcioleci nie
przyczynił się do odwrócenia trendu. Pomimo, że odsetek Polaków kończących
studia zwiększył się w tym czasie z 7 do 39%, odpowiedź rynku pracy na
zapotrzebowanie tak wykształconych młodych Polaków była negatywna.
19
Przykładem może być: http://50plus.gov.pl/.
88
Znamienne jest, że prawie trzy czwarte osób w wieku 15-34 lat nie podjęło
pracy zarobkowej w trakcie nauki. W przeciwieństwie do osób młodych
w krajach rozwiniętych, gdzie praca zarobkowa podczas procesu nauki jest po
prostu modna i akceptowalne. Dramatem jest, że, co piąty bezrobotny to osoba
młoda (na koniec 2013 r. zarejestrowanych było ponad 400 tys. bezrobotnych
poniżej 25 lat).
Przygotowywana reforma publicznych służb zatrudnienia ma poprawić sytuację.
Zakłada się, że w ciągu 4 miesięcy od zarejestrowania w urzędzie pracy młodzi
ludzie uzyskają ofertę pracy lub aktywizacji zawodowej. Pojęte zostaną takie
działania jak:
osoby poniżej 30 roku życia mają być objęte opieką indywidualnego
doradcy w urzędzie pracy,
pracodawcy zatrudniający młodych mają być zwolnieni z obowiązku
opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych,
składki na ubezpieczenie społeczne za bezrobotnych podejmujących
pierwszą pracę mają być refundowane.
Są to jednak rozwiązania organizacyjne. Problemem jest dewaluacja kwalifikacji
i umiejętności, które osoby młode nabyły w trakcie procesu kształcenia.
Eksperci rynku pracy są zgodni. Przedsiębiorczość młodych, kreatywność
i pomysłowość jest jedną z recept na uwolnienie potencjału u ludzi młodych.
Musi to być jednak przedsiębiorczość oparta na znajomości realiów
gospodarczych i zasad funkcjonowania firm na rynku. Dlatego tak duże
znaczenie ma praktyka na rynku nabyta podczas pracy podejmowanej
w okresie edukacji.
Według analizy zawartej w światowym raporcie o przedsiębiorczości AWMAY
2013, dwie trzecie (70 proc.) Polaków pozytywnie ocenia możliwość
samozatrudnienia zaś co czwarty ankietowany akceptowałby pomysł założenia
własnej firmy. Największą barierą w urzeczywistnieniu tych życiowych idei jest
obawa przed niepowodzeniem wynikająca przede wszystkim z nieznajomości
realiów gospodarczych.
Jako najbardziej pożądaną pomoc młodzi przedsiębiorczy wskazują: wsparcie
finansowe ze strony państwa i pożyczki na rozpoczęcie biznesu, wprowadzenie
programów edukacji o przedsiębiorczości i nauczania umiejętności bizneso -
wych, wsparcie mentorskie w środowisku biznesowym, jako najbardziej
potrzebne działania motywujące do samozatrudnienia.
Jednym z podstawowych działań zapobiegających bezrobociu wśród młodych
jest współpraca samorządu terytorialnego, sektora nauki i przedsiębiorców.
Samorząd może występować w roli inicjatora i stymulatora inicjatyw, wspierać
89
działania na rzecz sieciowego, a nie zindywidualizowanego podejścia do
problemu.
Internacjonalizacja działań będzie jednym z podstawowych celów polityki
rozwoju UE. Szczególny nacisk na międzynarodową współpracę wynika
z faktu nie wystarczającego rozprzestrzeniania się rezultatów projektów
realizowanych w poszczególnych regionach krajów Wspólnoty. Motywacją do
podejmowania wspólnych działań jest także ponadlokalny charakter
problemów. Bezrobocie, praca i aktywność osób 50+, wykluczenie społeczne
– to problemy podejmowane przez UE na całym terenie Wspólnoty. Dla
zmniejszenie skutków gospodarczych i społecznych tych zjawisk realizowane
są programy i organizowane konkursy. Rezultaty tych działań, w tym wiedza
i dobre praktyki nie są należycie wykorzystane. Wskazana jest adaptacja
międzynarodowego dorobku i propozycji wsparcia dla zmniejszenia
zdefiniowanych problemów w mieście Ostrowie Wielkopolskim.
W ramach podejmowanych działań międzynarodowych i ponadregionalnych
powinna być podjęta inicjatywa monitorowania realizowanych projektów
w krajach UE. Niezbędne jest dokonanie oceny rezultatów tych projektów
i nawiązywanie kontaktów z podmiotami wdrażającymi je do praktyki.
Szczególnie dotyczy to działań w ramach pakietów w programie „Mobilna
młodzież” oraz program rządowy: „Długofalowej Polityki Senioralnej na lata
2014-2020”, który jest ogólnopolskim programem dla osób starszych. Zakłada
on m.in. aktywne starzenie się w dobrym zdrowiu, większy udział w życiu
społecznym i solidarność międzypokoleniową. Wartościowy jest również
dorobek Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL gdzie testowane są
Innowacyjne sposoby aktywizacji osób 50+ m.in. :
• intermentoring – zmodyfikowana forma mentoringu polegająca na
dzieleniu się wiedzą i doświadczeniem przez pracowników grupy 50+ z
pracownikami młodszymi wiekiem i/lub stażem z jednej strony oraz
szkoleniem pracowników z grupy 50+ przez młodszych wiekiem i/lub
stażem z zakresu nowych technologii,
• jobcoaching – trening w oparciu o indywidualny plan rozwoju opracowany
wspólnie przez zainteresowanego zagrożonego utratą pracy oraz
osobistego doradcę zawodowego tzw. job coacha,
• wortale internetowe – miejsca, w których osoba zainteresowana może
przeprowadzić test swoich kwalifikacji i kompetencji, otrzymać informacje
i porady, ukończyć kurs metodą e-learningu.
Zważywszy na fakt, że dla uzyskania pozytywnych rezultatów działań dla
rozwiązania złożonych problemów społecznych konieczne są znaczące środki
i długofalowa aktywność oraz sprawnie działające struktury bogate
w doświadczenie i posiadające dostęp do zgromadzonej wiedzy, w tym
kontekście szeroko rozumiana współpraca staje się warunkiem koniecznym.
90
Priorytet III. Jakość życia
Zatrudnienie, bezrobocie i warunki pracy.
Województwo Wielkopolskie w grupie
o średnim poziomie życia.
Zanieczyszczenie środowiska.
Województwo Wielkopolskie w grupie
o najniższym wskaźniku zanieczyszczenia
środowiska.
Dochody ludności, zasoby materialne, warunki
mieszkaniowe, Województwo Wielkopolskie
w drugiej grupie ze względu na dochody
ludności, zasoby materialne, warunki
mieszkaniowe.
Ubóstwo i wykluczenie społeczne,
Województwo Wielkopolskie w drugiej grupie
o niskim współczynniku ubóstwa i wykluczenia
społecznego.
91
Rozwój gospodarczy
Województwo Wielkopolskie w drugiej, silnej
grupie po uwzględnieniu zmiennych: Produkt
Krajowy Brutto, wartość brutto środków
trwałych, stopień atrakcyjności regionu,
nakłady na działalność badawczo-rozwojową.
Infrastruktura gospodarcza
Województwo Wielkopolskie w drugiej silnej
grupie według zmiennych: komunikacja
kolejowa, infrastruktura dróg publicznych,
podmioty gospodarcze.
Infrastruktura socjalna, kultura, edukacja
Województwo wielkopolskie w trzeciej, śedniej
grupie przy zmiennych: infrastruktura socjalna,
edukacja, kultura.
Bezpieczeństwo publiczne, warunki społeczne
Województwo Wielkopolskie w trzeciej
średniej grupie po uwzglednieniu zmiennych:
wymiar sprawiedliwości, więzi rodzinne,
współczynnik zgonów niemowląt, trwanie
życia.
Zróżnicowane regionalne poziomu życia w Polsce, źródło: Zróżnicowane regionalne poziomu
życia w świetle wybranych wskaźników z badań Statystyki,
Publicznej,http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lodz/ASSETS_referat_zroznicowanie_regionalne
_poziomu_zycia.pdf 12.04.2014.12.40.
Na jakość życia bezsprzecznie mają wpływ organizacje pozarządowe, Na
terenie miasta Ostrowa Wielkopolskiego działa 287 organizacji
zarejestrowanych w bazie NGO na portalu www.bazy.ngo.pl.
92
Aktywność NGO jest znaczna. Podejmowane sa inicjatywy konsolidujące
działalność tego sektora i ukierunkowujące na najistotniejsze potrzeby miast:
Ostrowa Wielkopolskiego, Gminy i Miasta Odolanów i Gminy Ostrów
Wielkopolski. Corocznie organizowany konkurs Fundusz Grantowy jest
znakomita okazją do wykazania aktywności NGO. X edycja Funduszu
Grantowego zaowocowała złożeniem 94 wniosków projektowych z czego
dofinansowano 75 projektów. O aktywności NGO i znaczeniu Funduszu
Grantowego świadczy ilość wniosków złożona w ciągu dziesięciu edycji
konkursowych.
Edycja Ilość wniosków Dofinansowano
2004-2005 89 52
2005-2006 159 70
2007 137 82
2007/2008 116 46
2008/2009 96 61
2009/2010 75 50
2010/2011 77 70
2011/2012 89 77
2012/2013 104 73
2013/2014 94 75
Ilość wniosków złożonych i przyznanych dofinansowań
w Funduszu Grantowym w latach 2004 – 2014.
Trudno przecenić aktywność organizacji pozarządowych i ich znaczenie dla
społeczności lokalnej. Zważywszy jednak na złożoność zmian cywilizacyjnych,
gospodarczych i społecznych konieczne będzie sieciowanie tych organizacji
w wymiarze ponadlokalnym dla wzmocnienia siły ich oddziaływania
i profesjonalizacji działalności.
93
Jakość życia
III.1. Zdrowie i bezpieczeństwo
III.1.1. Zdrowie dla Seniorów
Proces starzenia się społeczeństwa ma wymiar ponadlokalny i nieuchronny. |
W dłuższej perspektywie czasu będzie znaczącym wyzwaniem dla społeczności
lokalnych, gospodarki miejskiej i potencjału miasta.
Udział osób w wieku 60+ w ogólnej liczbie ludności UE-27 i Polsce w latach 2002-2011 (w %),
źródło: Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020, W-wa 2013r.
Rząd przyjął: Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata
2014–2020. Główne zidentyfikowane wyzwania dla polityki senioralnej, wokół
których wypracowano kierunki interwencji, to:
zwiększający się udział osób starszych w populacji i przygotowanie się
na wiele społecznych i ekonomicznych konsekwencji tego zjawiska,
wydłużenie okresu aktywności zawodowej,
włączenie potencjału osób starszych w obszar aktywności społecznej
i obywatelskiej,
zapotrzebowanie na rozwiązania pozwalające osobom pracującym
w wieku 50+ na godzenie życia zawodowego z rodzinnym (konieczność
sprawowania opieki nad rodzicami lub innymi osobami zależnymi).
W tym dokumencie przyjęto m.in. takie priorytety jak:
tworzenie innowacyjnych rozwiązań w sferze farmakoterapii
i technicznego wsparcia oraz programów prozdrowotnych
i aktywizujących osoby starsze,
podejmowanie działań niwelujących skutki ubóstwa, poprawa
zabezpieczenia socjalnego, chroniącego przed skutkami
niepełnosprawności i inwalidztwa, a także budowanie właściwych relacji
społecznych, więzi pokoleniowych,
walka z wykluczeniem społecznym,
94
przygotowanie systemu opieki zdrowotnej do rozwiązań niezbędnych
dla wzrastającej w tej grupie wieku wielochorobowości i inwalidztwa,
wczesne wykrywanie i prewencja chorób przewlekłych poprzez badania
skriningowe i programy profilaktyczne.
Również działania związane z wyzwaniami starzejącego się społeczeństwa
będą w centrum uwagi. Zapewniony zostanie lepszy dostęp i poprawa jakości
świadczeń geriatrycznych, onkologicznych, kardiologicznych, neurologicznych,
ortopedycznych, reumatologicznych, endokrynologicznych i opieki
długoterminowej.
Wyzwaniem dla samorządu terytorialnego jest inicjowanie działań
przygotowujących wszystkich interesariuszy zaangażowanych w prace na
rzecz seniorów do wykorzystywania pojawiających się możliwości wpisywania
się w realizowane programy dające szansę na pozyskanie środków dla
realizacji polityki senioralnej. Szczególny nacisk powinien zostać położony na
organizację szkoleń i współpracę z instytucjami odpowiedzialnymi za
realizację rządowych programów.
Zważywszy na uczynienie z polityki senioralnej priorytetu w działaniach UE
należy szczególną uwagę poświęcić ogłaszanym programom
współfinansowanym z funduszy strukturalnych UE oraz ogłaszanym
konkursom umożliwiającym finansowanie polityki senioralnej miasta
z zewnętrznych źródeł wsparcia.
Jakość życia
III.1. Zdrowie i bezpieczeństwo
III.1.2. Doskonalenie zarządzania opieką zdrowotną
Miasto Ostrów Wielkopolski jest aktywnym realizatorem programów
profilaktycznych takich jak: programy profilaktyczne dotyczące wczesnego
wykrywania nowotworu gruczołu krokowego u mężczyzn, raka piersi u kobiet,
chorób układu krążenia zarówno u dzieci jaki i u dorosłych, schorzeń
onkologicznych i schorzeń układu moczowego u dzieci. Realizowane są
również programy: wczesnego wykrywania i profilaktyki chorób układu krążenia
skierowany do kobiet i mężczyzn w wieku od 40 do 60 lat oraz program badań
przesiewowych chorób układu moczowego adresowany do dzieci 4 - letnich.
Tego typu programy stanowią stały element polityki zdrowotnej miasta
skierowanej do mieszkańców.
W działaniu na rzecz zdrowia społeczeństwa Ostrowa Wielkopolskiego na
szczególną uwagę zasługują inicjatywy zapisane w Strategii Rozwoju Kraju,
które dotyczyć będą m.in. opracowania nowego modelu finansowania opieki
95
medycznej uwzględniającego dopływ środków prywatnych ze szczególnym
uwzględnieniem zmian demograficznych oraz chorób cywilizacyjnych.
Projektowane są zmiany w zakresie jakości, dostępności i efektywności usług
publicznych. Powstanie nowoczesny system zarządzania usługami publicznymi,
a w nim komponent, pozwalający na zwiększenie efektywności usług
publicznych i okresową weryfikację standardów. Planowana jest budowa
zintegrowanej platformy informacyjnej o usługach publicznych.
Zapowiadane zmiany wymagają, dla ich należytego wykorzystania przez
społeczeństwo miasta Ostrowa Wielkopolskiego, skutecznej promocji i akcji
informacyjnych, a także szkolenia kadr dla zapewnienia sprawnego wdrażania
wprowadzanych zmian.
Jakość życia
III.1. Zdrowie i bezpieczeństwo
III.1.3. Bezpieczeństwo mieszkańców miasta
Bezpieczeństwo mieszkańców miasta jest jednym z najważniejszych
składników wpływających na ocenę jakości życia. Stanowi także ważny czynnik
rozwojowy oceniany przez potencjalnych inwestorów i osoby, które zamierzają
osiedlić się lub podjąć pracę na terenie miasta.
Bezpieczeństwo oceniane jest statystycznie na poziomie powiatu ostrowskiego.
Na podstawie informacji dotyczącej stanu bezpieczeństwa i porządku
publicznego oraz skuteczności działania policji na terenie powiatu ostrowskiego
można przyjąć, że w roku 2013 wzrosła liczba przestępstw przy jednoczesnym
wzroście ich wykrywalności.
Dominuje przestępczość kryminalna, która ma tendencję wzrostową. Podobnie
jest z przestępstwami gospodarczymi.
Stwierdzone Wykryte Wskaźnik
wykrywalności
2012 2013 2012 2013 2012 2013
Przestępstwa
kryminalne 2136 2331 1407 1639 64,1 % 70,3%
Przestępstwa
gospodarcze 384 675 336 630 87,5 % 93,06%
Ogółem 3655 4186 2866 3428 77,2 % 81,9%
96
Zważywszy na uciążliwość społeczną policja ostrowska przyjęła za strategiczne
ograniczenie przestępstw w kategoriach: rozboje i wymuszenia rozbójnicze,
bójki i pobicia, przestępstwa spowodowania uszczerbku na zdrowiu, kradzieże,
kradzieże samochodów, kradzieże z włamaniem, spowodowanie uszkodzenia
rzeczy.
Stwierdzone Wykryte Wskaźnik
wykrywalności
2012 2013 2012 2013 2012 2013
Rozboje, kradzieże
rozbójnicze i
wymuszenia
rozbójnicze
29 41 24 36 82,8 % 87,8%
Bójki i pobicia 23 10 22 10 95,7 % 100%
Uszczerbek na
zdrowiu 43 41 38 39 88,4 % 95,1%
Kradzieże mienia 659 676 299 324 44,4 % 48%
Kradzieże
samochodów 20 10 10 3 50,0 % 30%
Kradzieże z
włamaniem 300 304 149 151 43,6 % 49,7%
Uszkodzenia
mienia 202 158 88 75 43,3 % 47,5%
Można zaobserwować spadek liczby bójek i pobić oraz przestępstw
polegających na spowodowaniu uszczerbku na zdrowiu, a także przestępstw
uszkodzenia mienia. Zdecydowanie ograniczono przestępczość związaną
z kradzieżami samochodów przy jednoczesnym spadku wykrywalności tego
typu przestępstw. Niepokojący jest wzrost przestępstw narkotykowych
zważywszy na ich wysoką szkodliwość społeczną z zasady dla młodych
mieszkańców Miasta.
Stwierdzone Wykryte
2012 2013 2012 2013
Przestępstwa
narkotykowe 399 593 390 589
97
Wzrasta bezpieczeństwo drogowe. W 2013 roku miało miejsce więcej
wypadków drogowych ale przy mniejszej liczbie ofiar śmiertelnych, co jest miarą
tragiczności tych wypadków. Z pewnością na poziom bezpieczeństwa
drogowego ma wpływ wzrastająca ilość pojazdów i wciąż oczekiwana
obwodnica miasta.
2012 2013
Wypadki drogowe 136 146
Ofiary śmiertelne 18 12
Ranni 176 197
Kolizje drogowe 1687 1643
Z uwagi na znaczenie bezpieczeństwa dla mieszkańców miasta duży nacisk
należy położyć na współpracę służb mundurowych z innymi organizacjami
i formacjami mającymi wpływ na kształtowanie się bezpieczeństwa w mieście.
Szczególnie chodzi tutaj o współpracę ze Strażą Miejską, organizacjami
pozarządowymi prowadzącymi działalność na rzecz osób bezdomnych,
wykluczonych społecznie i ze środowiskami patologicznymi.
Duże znaczenie będzie maiła profilaktyka polegająca na kontaktach
ze społecznością uczniowską a szczególnie z młodzieżą gimnazjalną i szkół
średnich. W działaniach należałoby położyć szczególny nacisk na prewencję
zwalczającą aktywność narkotykową.
Zważywszy na zmiany w rodzajach przestępstw słuszne wydaje się ciągłe
utrzymywanie kontaktu ze społecznością lokalną dla wypracowania właściwych
relacji i wzmocnienia akceptacji działalności policji i straży miejskiej.
Bezpieczeństwo społeczności miejskiej ma także inny wymiar. Zmiany
cywilizacyjne niosą w sobie zagrożenia dla zdrowia psychicznego. Poczucie
bezradności życiowej, wyalienowanie z życia społecznego, a także
zawodowego powoduje, że zachowania depresyjne nasilają się.
W Polsce liczba samobójstw jest większa niż liczba zgonów w wyniku
wypadków komunikacyjnych. Ze statystyk Komendy Głównej Policji wynika, iż w
2012 r. 4177 osób odebrało sobie życie (na 5791 podejmowanych prób
samobójczych), natomiast w wypadkach drogowych zginęło 3571 osób. 373
próby samobójcze stwierdzono u dzieci i młodzieży w wieku 14-19 lat, z czego
177 odebrało sobie życie.
98
Oczywiście nie należy zjawiska samobójstw rozpatrywać w kategoriach
przestępczych, ale trudno nie odnieść się do tego zjawiska w kontekście
szeroko rozumianego poczucia bezpieczeństwa społecznego.
Jakość życia
III.2. Wspólnota i Rodzina
III.2.1. System partycypacji społecznej
Dla wspólnoty jaką bez wątpienia jest społeczność lokalna miasta Ostrowa
Wielkopolskiego możliwość współzarządzania rozwojem miasta jest bardzo
ważna dla wykształcenia poczucia przynależności i utożsamiania się z miastem
jako miejscem zamieszkania.
Partycypacja społeczna jest również pożądana w związku z zachodzącymi
procesami cywilizacyjnymi. Coraz więcej osób prowadzi życie nomadów,
przemieszczając się tam gdzie warunki życia lub możliwość własnej kreacji jest
lepsza i łatwiejsza. Wzmocnienie udziału poszczególnych osób w rozwoju (nie
tylko infrastrukturalnym) miejsca wyzwala współzależności. Budują się
emocjonalne więzi pomiędzy osobami uczestniczącymi w inicjatywach
partycypacyjnych. Te więzi, podtrzymywane i wzmacniane owocują dobrą
promocją miejsca nawet jeżeli osoba opuszcza dotychczasowe miejsce
zamieszkania.
Partycypacja społeczna jest także niezbędna jako kształtujący się wymóg wielu
działań współfinansowanych z UE oraz jako jeden z ważnych priorytetów
preferowanych w przygotowywanej Krajowej Polityce Miejskiej. Partycypacja
ma także wzmocnić bardzo słabą aktywność społeczną Polaków. Zgodnie
z badaniami CBOS z 2012 r. odsetek osób deklarujących, że w ciągu roku
wykonały pracę społeczną, nie przekracza 20%, co lokuje Polskę na jednym
z ostatnich miejsc wśród krajów europejskich.
W I wersji Krajowej Polityki Miejskiej opublikowanej przez Ministerstwo
Infrastruktury i Rozwoju napisano, że spójne działania na rzecz szerszej
partycypacji społecznej włączenia do dialogu jak najszerszego grona
mieszkańców przyczyniają się do:
poprawy współpracy pomiędzy wszystkimi aktorami miejskimi (choć
szczególną rolę pełnią tu mieszkańcy i władze miejskie) oraz
budowania społeczeństwa obywatelskiego, rozwoju wspólnot lokalnych,
wzrostu zaufania społecznego i poczucia wspólnego dobra,,
zwiększenia poczucia odpowiedzialności za miejsce zamieszkania
(oraz dotyczące go strategie, wizje i podejmowane decyzje), a także do
wzmacniania potencjału rozwojowego danego obszaru poprzez lepszej
jakości, wspólne planowanie tego rozwoju,
99
zwiększenia jakości zarządzania miastem przez lepsze odpowiadanie
na potrzeby mieszkańców, bieżące identyfikowanie i rozwiązywanie
pojawiających się problemów oraz pozyskiwanie akceptacji dla
wprowadzanych zmian,
większej akceptacji dla działań prowadzonych w mieście poprzez
bardziej jednolite rozumienie wyzwań i szersze spojrzenie na
zagadnienia będące przedmiotem dyskusji,
pogłębiania wiedzy i lepszego rozumienia przez mieszkańców
uwarunkowań związanych z zarządzaniem miastem.
Dla wdrażania zasad partycypacji niezbędne jest podejmowanie inicjatyw
w następujących obszarach:
edukacji – wiedza na temat istoty partycypacji i upowszechnianie
zakończonych sukcesem procesów partycypacyjnych w miastach,
szczególnie jeżeli dotyczyły one trudnych przypadków czy
konfliktowych sytuacji,
komunikacji – zbudowanie systemu pozwalającego na
dwukierunkowość komunikacji, która jest podstawą sukcesu
partycypacji społecznej. Nie chodzi tu tylko o możliwość wypowiedzenia
się ale o skuteczność wysłuchania wszystkich argumentów,
wspierania oddolnej aktywności mieszkańców – bardzo cennej ze
względu na ładunek społecznej solidarności. Wspieranie może przybrać
różne formy, od uwzględnienia w budżecie miasta środków na
wspieranie działań, aż po szczególną współpracę z organizacjami
pozarządowymi jako partnerami w procesie partycypacji,
atrakcyjności metod współpracy – wykorzystanie plansz, makiet,
przeprowadzenie procesu uzgodnień w atrakcyjnym miejscu
sprzyjającym do wymiany poglądów. Proces powinien mieć oprawę
zachęcającą do udziału.
Należy podkreślić, że partycypacja społeczna powinna przybrać formę stałego
procesu i dlatego zaleca się opracowanie zasad przeprowadzania konsultacji
społecznych oraz obszarów, których będą dotyczyły.
Niezbędne jest ponowne podkreślenie, że przeprowadzenie partycypacji będzie
koniecznością przy realizacji określonych przedsięwzięć współfinansowanych
z funduszy strukturalnych UE.
100
Jakość życia
III.2. Wspólnota i Rodzina
III.2.2. Wzmacnianie roli rodziny
Rodzina stanowi podstawową grupę społeczną w społeczeństwie, także
w społeczeństwie lokalnym. Wartości wykształcone w rodzinie maja ogromny
wpływ na stan i kondycję społeczną mieszkańców. Jednakże pomimo tak
znaczącej roli rodziny w procesach rozwojowych obserwujemy jej postępujący
kryzys. Wynika on po części ze mian cywilizacyjnych, ale także ze zmian
gospodarczych spowodowanych, np. wyjazdami jednego lub obojga rodziców
do innych krajów w poszukiwaniu bardziej godziwych warunków życia. Wzrasta
ilość dzieci wychowywanych w warunkach rodzin niepełnych lub bez rodziców
(eurosieroty). Kryzys rodziny ma również swoje przyczyny w rozwarstwieniu
społecznym, poszerzaniu się obszarów wykluczenia społecznego.
Rodzina z wysokimi wartościami moralnymi jest najbogatszą częścią
społeczności lokalnej. Rodzina uczestnicząca w życiu społecznym, aktywnie
uczestnicząca w wydarzeniach kulturalnych, żyjąca życiem miasta – to
najsilniejsze spoiwo społeczności lokalnych.
Nie bez znaczenia są również zachodzące procesy w wyniku których rozluźniły
się więzi między rodzicami i dziećmi. Zjawisko to ma podłoże ekonomiczne.
Coraz więcej czasu rodzice poświęcają na zdobywanie środków utrzymania.
Zmniejsza się także czas kiedy rodzina przebywa razem. Dużą przeszkodą są
tutaj media elektroniczne. Skutkiem tej sytuacji jest brak ciągłości w wiedzy
zawierającej wzorce postępowania, tradycje i normy społeczne.
Wsparcie rodzin wielodzietnych, w kontekście niskiego przyrostu naturalnego
jest wyzwaniem i koniecznością. Ostrów Wielkopolski rozpoczął i kontynuuje
program "Ostrowska Karta Rodziny 3+". Jego adresatami są rodziny
wielodzietne posiadające co najmniej troje dzieci w wieku do 18 roku życia lub
do 24 roku życia, jeśli dziecko uczy się lub studiuje. Program nie ogranicza
uczestnictwa ze względu na osiągany dochód. Ostrowska Karta Rodziny
uprawnia do ulg i zniżek na: bilety do Kina „Komeda”, bilety wstępu na imprezy
organizowane przez Ostrowskie Centrum Kultury, bilety wstępu do Muzeum
Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, a także na usługi świadczone przez publiczne
przedszkola i Żłobek Miejski. Ważnym aspektem programu jest partycypacja
przedsiębiorstw – Partnerów Programu. Program tym samym spełnia także
funkcję konsolidującą środowisko gospodarcze z lokalną społecznością.
Niezbędne są jednakże także inne formy wsparcia dla rodziny. Mowa tutaj
o inicjatywach kulturalnych i sportowych skierowanych i preferujących rodzinę
101
jako uczestnika. Przykładem może być Festyn Lotniczy w Michałkowie, który
ma charakter wybitnie rodzinny co jest widoczne wśród jego uczestników.
Należy uznać za właściwe wpisanie problematyki wpierania rodziny do
kalendarza przedsięwzięć realizowanych przez organizacje pozarządowe.
Zważywszy na podniesienie rangi problematyki rodzinnej w UE możliwa jest
realizacja projektów współfinansowanych z funduszy UE.
Jakość życia
III.2. Wspólnota i Rodzina
III.2.3. Wsparcie pomocą społeczną
Pomoc społeczna pełni ważną funkcje w społecznościach lokalnych.
Skierowana do osób potrzebujących, znajdujących się w trudnej sytuacji
życiowej, zmniejsza szerzenie się ubóstwa i ma bezsprzeczny wpływ na
zmniejszanie patologii społecznych.
W Ostrowie Wielkopolskim na przestrzeni lat 2008 – 2010 można
zaobserwować zmniejszanie się zarówno liczby placówek pomocy społecznej
jak i ich mieszkańców. W roku 2009 liczba dostępnych miejsc była już mniejsza
niż liczba mieszkańców placówek w 2008. Ta tendencja utrzymywała się aż do
2010, aby pozostać bez zmian w roku 2011, kiedy to zarówno liczba
dostępnych miejsc w placówkach społecznych, jak i mieszkańców była
najmniejsza i wynosiła 139 miejsc i 125 mieszkańców.
Placówki opieki społecznej i ich mieszkańcy w Ostrowie Wielkopolskim.
Indeks liczby gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej opieki
społecznej pokazuje odwrotny proces. Rok 2008 był zdecydowanie najlepszy
pod względem liczby gospodarstw zakwalifikowanych do otrzymywania pomocy
społecznej. W kolejnych latach liczba gospodarstw otrzymujących wsparcie
stopniowo rosła, osiągając największą wartość w roku 2010. Kolejne dwa lata
102
wprawdzie cechują się spadkiem w stosunku do najwyższego wyniku, niemniej
odbiegają one znacząco od poziomu wyjściowego (2008), a w ostatnim roku
2012 dostrzegalny jest powolny wzrost, podobnie jak w przypadku liczby
mieszkańców placówek opieki społecznej.
Liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej
opieki społecznej w Ostrowie Wielkopolskim.
Ze względu na liczbę osób w gospodarstwach domowych, które korzystają
z opieki społecznej rok 2012 charakteryzuje się najniższymi wynikiem.
Podobnie liczba osób w roku 2011, okazuje się być mniejsza od
zarejestrowanej dla roku początkowego 2008. Ta tendencja może, że ogólna
majętność gospodarstw domowych spada przy jednoczesnym zjawisku spadku
przyrostu naturalnego i zmianach w modelu rodziny – stąd większa ilość
gospodarstw domowych korzystających z pomocy, ale mniejsza liczba osób
w tychże gospodarstwach.
Liczba osób w gospodarstw domowych korzystająca ze środowiskowej
opieki społecznej w Ostrowie Wielkopolskim.
Od roku 2008 liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci
systematycznie spada. W ostatnim roku liczba spadła poniżej granicy dwóch
103
tysięcy rodzin otrzymujących pomoc oraz o 1550 łącznie w stosunku do stanu
początkowego.
Liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne na dzieci w Ostrowie Wielkopolskim.
Adekwatnie do powyższych wskazań maleje również liczba dzieci wspieranych
zasiłkiem dla rodziny w Ostrowie Wielkopolskim. W całym badanym okresie na
każdą wspomaganą rodzinę przypada średnio 1,74 dziecka.
W perspektywicznym planowaniu funkcjonowania opieki społecznej należy
położyć szczególny nacisk na zsynchronizowanie działań, które pozwalają
uaktywnić się zawodowo osobom objętym opieką społeczną. Duże znaczenie
będą miały działania zapobiegające wykluczeniu społecznemu rodzin mniej
zamożnych i ubogich. Szczególny nacisk należy położyć na wdrażanie
i promowanie nowych rozwiązań odpowiadającym przyszłym wyzwaniom
społecznym na zasadzie zapobiegania zjawisku ubóstwa i nieporadności
życiowej.
Należy również przeanalizować funkcjonowanie sektora usług społecznych
uwzględniając efektywność wykorzystania zewnętrznych źródeł finansowania, w
tym środków z funduszy UE. Duże znaczenie będzie miało włączenie ośrodków
pomocy społecznej w międzynarodowe sieci tychże ośrodków dla
wykorzystania praktyki i metod sprawdzonych w innych krajach. Należy
podkreślić, że problem niedostosowania się do zachodzących zmian jest jedną
z głównych przyczyn stawania się beneficjentem pomocy społecznej. Jest to
problem ponadlokalny i współpraca regionalna oraz międzynarodowa powinna
być tutaj standardem a nie wyjątkiem.
Znaczące jest również prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej dla
społeczności lokalnych i właściwe wykorzystanie naturalnej chęci niesienia
pomocy współmieszkańcom. Zsynchronizowanie działań w tym zakresie może
przynieść znaczące rezultaty. Częstym zjawiskiem jest funkcjonowanie
ośrodków pomocy społecznej jako wyalienowanych ze społeczności lokalnej
enklaw, które przyjmują filozofię działania opartą na powinności urzędniczej,
a nie na zaangażowanym przeciwdziałaniu negatywnym zjawiskom.
104
Strategicznym zadaniem w sektorze pomocy społecznej powinno być przede
wszystkim niedopuszczenie do utrwalenia się zjawiska niemożności
przeradzającego się w trwałe korzystanie z wsparcia społecznego jako sposobu
na życie.
Jakość życia
III.3. Kultura, sport i rozrywka
III.3.1. System wsparcia flagowych produktów kulturalnych i sportowych
Produkty kulturalne i sportowe stanowią istotny element polityki rozwoju miasta.
Są ważną składową budowania jego konkurencyjności w otoczeniu
zewnętrznym. Ich siła oddziaływania jest znacząca czego przykładem są
działania podejmowane przez miasta podczas EURO 2012 czy walka miast
o prawo do organizowania wydarzeń i miana Europejskiej Stolicy Kultury.
Nie wszystkie dziedziny sportu i nie wszystkie inicjatywy kulturalne mogą
wpisywać się w procesy zwiększania konkurencyjności gospodarczej miasta.
Należy zatem dokonać wyboru tych dziedzin, które rokują największą siłę
oddziaływania na otoczenie zewnętrzne. Wokół wybranych dziedzin sportu
wydarzeń kulturalnych konieczne jest opracowanie właściwej strategii
marketingowej, określenie potrzeb rynku docelowego i nakreślenie programu
promocyjnego.
Sukces w tego typu działaniach jest możliwy jeżeli miasto z powodzeniem
zbuduje wokół tych działań odpowiednie wsparcie także instytucji prywatnych
i przedsiębiorstw. Najtrudniejszym jednak przedsięwzięciem będzie dokonanie
wyboru ograniczonej ilości flagowych produktów kulturalnych i sportowych.
Nagromadzone wokół tych dziedzin emocje mogą znacznie utrudnić
sporządzenie odpowiedniego rankingu opartego na kalkulacjach ekonomiczno –
marketingowych.
Niezbędne stanie się również kompleksowe promowanie produktów
kulturalnych i sportowych. Tego typu działania będą także egzaminem na
spójność społeczności lokalnej i jej zdolności do wspólnej i spójnej konkurencji
na zewnątrz miasta, a nie w jego zewnętrznych granicach.
Miasto dostrzega potrzebę wspierania działalności sportowej i kulturalnej.
W roku 2012 wydatkowano na ten cel z budżetu miasta 930 000 zł podejmując
takie działania jak:
wspieranie szkoleń dzieci i młodzieży w różnych dyscyplinach
sportowych (w tym obozów szkoleniowych,
105
wspieranie masowych imprez rekreacyjno – sportowych i turystycznych,
umożliwiających mieszkańcom naszego miasta aktywne uczestnictwo,
wspieranie organizacji zawodów i imprez sportowych oraz
turystycznych
powierzenie organizacji zawodów „Akcja Zima 2012” dla dzieci
pozostających w miejscu zamieszkania podczas ferii zimowych,
powierzenie realizacji kalendarza imprez sportowych dla dzieci szkół
podstawowych i gimnazjów.
Według stanu z miesiąca maja 2014 roku na terenie miasta działają
następujące kluby sportowe biorące udział w senioralnych rozgrywkach
ligowych:
Klub Sportowy Stal - I liga koszykówki męskiej,
Klub Piłki Ręcznej Ostrovia – I liga piłki ręcznej,
Towarzystwo Sportowe Ostrovia – I centralna liga koszykówki kobiet,
Parafialny Klub Sportowy Wiraż – ekstraliga speedrowera,
Żużlowy Klub Sportowy Ostrovia – Polska 2. Liga Żużlowa,
Ostrowskie Towarzystwo Szachowe – I liga,
LKS Tajfun Ostrów – II liga tenisa stołowego,
TP Ostrovia 1909 Ostrów – II liga piłki nożnej,
SALOS SL – II liga siatkówki (spadek do III ligi),
LKS Centra Ostrów – III Iiga piłki nożnej,
OKS Ostrów – A klasa piłki nożnej,
KUKS Zębców – B klasa piłki nożnej.
W mieście Ostrowie Wielkopolskim odbędą się w 2014 roku ponad 53 imprezy
o charakterze sportowym.
Miasto Ostrów Wielkopolski posiada interesującą ofertę kulturalną. Mają tutaj
miejsce takie wydarzenia kulturalne jak:
Festiwal Filmowy – Grand Prix Komeda – Muzyka Polskiego Filmu,
Międzynarodowy Festiwal: „Chopin w barwach jesieni”,
Jazz w Muzeum oraz Muzeum Jazz Festiwal,
Reggae na Piaskach,
Jimi Blues Festiwal,
Międzynarodowe Biennale Małej Formy Graficznej i Exlibrisu,
OFTEN – Ogólnopolski Festiwal Teatrów Niezaangażowanych ,
Festiwal „Taterak Music Festiwal”,
Ostrowskie Dni Kultury Chrześcijańskiej,
Ogólnopolski Przegląd: Wszyscy Śpiewają na Rockowo”.
Corocznie organizowana jest Gwiazdka na Rynku: „Zapal światło ponad
nami”.
106
W mieście funkcjonują liczne instytucje kulturalne takie jak:
Biblioteka Publiczna im. Stanisława Rowińskiego (Biblioteka Główna i 6
filii),
Ostrowskie Centrum Kultury skupiające: Scenę, Kino Komeda i Forum
Synagoga,
Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
Na terenie Miasta działają:
nKlub „Sztuka i edukacja” z Galerią Sztuki Współczesnej,
Młodzieżowy Dom Kultury,
Zespół Szkół Muzycznych im. Krzysztofa Komedy – Trzcińskiego,
Stowarzyszenie Wielkopolskie Centrum Chopinowskie – Antonin
w Ostrowie Wielkopolskim,
Stowarzyszenie Jazz w Muzeum,
Stowarzyszenie Strefa Kultury,
Towarzystwo Adoracji Bluesa i Rocka `70,
Stowarzyszenie Artystyczno – edukacyjne: „Pracownia Teatralna”,
Stowarzyszenie: „Ludzie dla ludzi”,
Stowarzyszenie Edukacyjno – Kulturalne: „Ostrów Zachodni”,
Stowarzyszenie Konferencja im. Św. Wincentego a`Paulo,
Stowarzyszenie Ostrowianie Dzieciom Specjalnej Troski.
Z pewnością z bogatej oferty kulturalnej wiele produktów ma swoją markę.
Należy jednak podjąć decyzje, które z tych produktów będą wspierały markę
Ostrowa Wielkopolskiego. Niezbędne stanie się bowiem kompleksowe
promowanie produktów kulturalnych i sportowych. Tego typu działania będą
także egzaminem na spójność społeczności lokalnej i jej zdolności do wspólnej i
spójnej konkurencji na zewnątrz miasta, a nie w jego zewnętrznych granicach.
Jakość życia
III.3. Kultura, sport i rozrywka
III.3.2. Budowanie marki miasta przez turystykę
Na przełomie ostatnich 5 lat liczba obiektów wspierających kulturę i turystykę
nie uległa znaczącej zmianie, aczkolwiek biorąc pod uwagę rozmiar i położenie
ośrodka miejskiego jakim jest Ostrów Wielkopolski oraz towarzyszące temu
zmiany demograficzne, a w głównej mierze odpływ młodych ludzi do sąsiednich
dużych miast jak Poznań, Wrocław i Łódź można przypuszczać, że ten sektor
gospodarczy może tracić na wartości. Dlatego konieczna jest zmiana oferty
turystycznej miasta Ostrowa Wielkopolskiego.
107
Liczba obiektów kulturalnych i podmiotów tworzących
kulturę w Ostrowie Wielkopolskim.
Zabytki i atrakcje turystyczne miasta Ostrowa Wielkopolskiego:
Ratusz. Usytuowany w Rynku, zaprojektowany przez Johanna
Heinricha Häberlina. Przebudowywany został w latach 1862 i 1948.
W ratuszu mieści się Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego,
Konkatedra pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika (obecnie
konkatedra) przy ulicy Gimnazjalnej Wzniesiona w latach 1904 – 1906
w stylu romańskim wg projektu Sylwestra Pajzderskiego i Rogera
Sławskiego. Obok konkatedry pomnik kardynała Mieczysława Halki –
Ledóchowskiego Prymasa Polski,
Budowle neobarokowe przy placu Rowińskiego i narożny dom przy
zbiegu ulic Wrocławskiej i Wiosny Ludów. Zbudowane w drugiej połowie
XIX wieku,
Park Miejski – alejki spacerowe i ścieżki rowerowe. Miejsce Festynu
Miejskiego: „Majostaszki”,
Rzymskokatolicki kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski
przy ul. Królowej Jadwigi. Był to dawniej zbór ewangelicki wzniesiony
w latach 1777-1778 w konstrukcji szachulcowej. Wnętrze kościoła
o wystroju barokowym,
Synagoga przy ul. Raszkowskiej wzniesiona w latach 1857-1860 na
obszarze dawnej dzielnicy żydowskiej, zdobiona elementami sztuki
mauretańskiej. W latach 2010-2011 odnowiona dzięki środkom unijnym.
Obecnie funkcjonuje jako Forum Synagoga, w którym odbywają się
liczne imprezy kulturalne,
Lapidarium przy placu 23 Stycznia powstało w 2008 r. z fragmentów
odzyskanych macew na obrysie pierwszego w mieście cmentarza
żydowskiego. Macewy z inskrypcjami poddane zostały konserwacji.
Całość jest otoczona murem z piaskowca,
Ostrowskie Centrum Kultury przy ulicy Wolności. Miejsce wielu
wydarzeń kulturalnych,
Kościół pod wezwaniem św. Antoniego Padewskiego przy ulicy
Raszkowskiej,
Zbudowany w stylu modernistycznym w latach 1938 – 1947. Wieża
oraz budynki parafialne są połączone z kościołem krużgankami,
108
Witraże w dawnym Gimnazjum Męskim. Barwne witraże przedstawiają
alegorie Pracy (Labor), Wiedzy (Scientia) i Sztuki (Ars Libera) oraz
zespół sześciu witraży w budynku dawnej przepompowni ścieków przy
zbiegu ulic Raszkowskiej, Wańkowicza i al. Słowackiego pochodzi
z początku XX wieku i przedstawia widoki z dawnego Ostrowa m.in.
wieżę ciśnień, rynek z ratuszem, zabudowania gazowni i wodociągów,
Kamienice secesyjne. Willa przy ul Raszkowskiej 47, kamienica
narożna u zbiegu ulic Głogowskiej i Zamenhofa, willa budowniczego
Paula Kupke przy ul. Sienkiewicza 2a i kamienice Ewalda Neumanna
przy ul. Kolejowej 4 – 6,
Stary Cmentarz przy placu Bankowym należy do najstarszych polskich
nekropolii. O wartości cmentarza stanowią także nagrobki, które
prezentują dużą różnorodność form. Najstarszy z zachowanych
nagrobków pochodzi z 1842 r.,
Ośrodek Sportu i Rekreacji Piaski – Szczygliczka przy ulicy Plażowej,
usytuowany nad zbiornikiem wodnym w północnej części miasta,
z piaszczystą plażą i licznymi atrakcjami m. in. linowym Parkiem
Przygód, Wieżą Napięć, z której można zjechać tyrolką nad wodą oraz
promenadą pieszo-rowerową wokół zalewu, placami zabaw dla dzieci,
wielofunkcyjnym boiskiem ze sztuczną nawierzchnią.
Przez miasto przebiegają trzy szlaki turystyczne piesze i cztery rowerowe:
pieszy: Jarocin – Pleszew – Gołuchów – Ostrów Wielkopolski – Gola,
pieszy: Ostrów Wielkopolski – Janków Przygodzki – Antonin – Kotłów,
pieszy: Ostrów Wielkopolski – Stary Staw – Lewków – Kwiatków,
rowerowy – Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Rychtalskie:
Ostrów-Zębców – Janków Przygodzki – Antonin Nadleśnictwo,
rowerowy: Ostrów Wielkopolski – Wysocko Małe – Chynowa – Antonin
– Odolanów – Garki – Moja Wola,
rowerowy – Transwielkopolska Trasa Rowerowa, odcinek południowy:
Poznań – Ostrów Wielkopolski – Siemianice,
rowerowy: Ostrów-Piaski – Ostrów-Nowy Staw – Ostrów – Szczygliczka
– Lewkowiec – Przybysławice/Raszków.
Miasto Ostrów Wielkopolski posiada na swoim obszarze 12 pomników przyrody.
Istotne nie tylko przyrodniczo, ale także dla sektora turystyki są inne formy
ochrony przyrody położone w sąsiedztwie miasta:
Park Krajobrazowy Dolina Baryczy, Europejska Ostoja Ptaków objęta
konwencją ramsarską,
Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Prosny i Kotlina Grabowska,
Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina
Milicka,
109
Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie i Baszków
Rochy.
Według statystyk z ostatnich trzech lat, liczba wydarzeń kulturalnych
zmniejszyła się.
Liczba wydarzeń kulturalnych i sportowych w Ostrowie Wielkopolskim.
Analogicznie wygląda sytuacja uczestnictwa obywateli w wydarzeniach
kulturalnych i sportowych, aczkolwiek można dostrzec wyraźny wzrost liczby
biorących udział w roku 2012, pomimo najniższej liczby wydarzeń w badanym
okresie.
Liczba uczestników w wydarzeniach kulturalnych i sportowych w Ostrowie Wielkopolskim.
110
Liczba turystów którym udzielono noclegu w przeciągu jednego roku dość
znacznie się zmienia. Od roku 2008 liczba turystów korzystających z noclegu
zaczęła spadać, aby osiągnąć wartość najmniejszą w 2010.
Liczba przenocowanych turystów ogółem.
W przypadku turystów zagranicznych pomiędzy rokiem 2010 a 2011 wystąpił
wzrost przenocowanych turystów w liczbie ponad 900. Rokiem o wartości
najniższej w tym przypadku jest 2012 rok.
Liczba przenocowanych turystów zagranicznych ogółem.
Miasto Ostrów Wielkopolski powinno uwzględnić zmiany funkcjonowania
sektora turystycznego. Tylko w silnych jednostkach gdzie turystyka ma
ugruntowaną pozycję (Kraków, Warszawa) można budować ofertę opartą tylko
o produkty turystyczne. W innych miejscach oferta turystyczne jest łączona,
a nawet stanowi tylko tło dla ruchu turystycznego. Są to wydarzenia
kongresowo –turystyczne, naukowo – turystyczne, rozrywkowo – turystyczne.
Łączy się także produkty i miejsca. Może być festiwal muzyczny i promowanie
lokalnej starodawnej kuchni.
111
Wobec bardzo silnej konkurencji należy rozważyć możliwość intensyfikacji
łączonych inicjatyw turystycznych. Wymaga to dokonania wyboru produktów
o najsilniejszej marce i jego wzbogacenia o dodatkowe, współbrzmiące
atrakcje. W tym kontekście niezbędne staje się opracowania katalogu
flagowych inicjatyw kulturalnych.
Jakość życia
III.3. Kultura, sport i rozrywka
III.3.3. Promowanie postaw kreatywnych
Kreatywność staje się miernikiem nowoczesności. Z pewnością jest silnym
atutem w walce konkurencyjnej. Kreatywność kulturowa, zawodowa i naukowa
jest podstawą i legitymacją do nowoczesnej gospodarki. Starania
poszczególnych miast o pozyskanie lub wyszukanie ludzi kreatywnych
przybiera niekiedy bardzo ostrą formę. Osoby kreatywne skupione w jednym
miejscu, pracujące w warunkach wyzwalających kreatywność, mogą podnieść
znaczącą konkurencyjność Miasta.
Miasto jest zbiorowością bardzo zróżnicowaną. Umiejętnością jest odnalezienie
w tej różnorodności jednostek, których ukryte lub niewypracowane jeszcze
talenty czekają na wypromowanie. Dostrzeganie ludzi kreatywnych
w społecznościach lokalnych jest nieodzownym działaniem i wręcz niezbędnym.
Celem jest też zasilenie ich zdolnościami sektorów kreatywnych, które obejmują
działalność w takich dziedzinach jak: film, fotografia, street art, muzyka, taniec,
wzornictwo, fotografia, gry komputerowe książki oraz media tradycyjne
i elektroniczne, ze sfery mediów i modę czy design.
Proponuje się podjęcie działań dla stworzenia warunków materialnych
i instytucjonalnych wspierających osoby kreatywne dla ich dalszego rozwoju.
Należy przyjąć za pewnik, że celowe byłoby powołanie do tego celu lub
przekazanie odpowiednich zadań instytucji non profit. Utalentowany
mieszkaniec miasta Ostrowa Wielkopolskiego, któremu społeczność lokalna
umożliwiła rozwój może stać się najlepszym ambasadorem tego miasta. Nie
bez znaczenia jest wypracowanie marki Ostrowa Wielkopolskiego jako miasta
wybitnie dbającego o swoich uzdolnionych, kreatywnych mieszkańców.
112
Priorytet IV. Otoczenie zewnętrzne
Miasta nie funkcjonują w próżni. Zmieniają się i rosną w siłę. Coraz bardziej
wpisują się w sieci różnych relacji: finansowych, ekonomicznych, a przede
wszystkim społecznych. Ich granice administracyjne nie odpowiadają już
różnym formom współpracy uzależniającej istnienie miasta od jego otoczenia.
Miasta stwarzają szanse, ale również rodzą problemy. Bariery rozwojowe mogą
być rozwiązane tylko wspólnie przez wiele miast, regionów i krajów.
Bezrobocie, wykluczenie społeczne, wzmacniająca się ilościowo i jakościowo
konkurencja globalizuje relacje gospodarcze wypychając ze sfery swoich
wpływów najmniejszych i najsłabszych.
Tworzone sieci wzmocnią pozycję miast. Obecność miast w sieci jest zarówno
wymogiem charakterystycznym dla otwartości procesów wymiany, ale także jest
wyzwaniem dla kreatywnego rozwoju jednostki terytorialnej, tak, aby
w funkcjonującej sieci zająć dogodną dla siebie pozycję pozwalającą kreować
jej rozwój jednocześnie korzystając z jego dobrodziejstw.
Otoczenie zewnętrzne
IV.1. Spójność aglomeracyjna
IV.1.1.Specjalizacja gospodarcza i usługowa
Wyzwaniem nie tylko dla miasta Ostrowa Wielkopolskiego będzie dokonanie
wyboru własnych specjalizacji produktowych i usługowych. Należy uznać, że
wybór specjalizacji oznaczać będzie skierowanie działań promocyjnych dla
wsparcia potencjału wybranych sektorów gospodarczych.
Analiza poszczególnych sektorów gospodarczych wykazała, że należy dostrzec
potencjał w sektorze automatyki przemysłowej i wyspecjalizowanych usługach.
Podejmowane inicjatywy powołania klastra automatyki przemysłowej mogą być
kontynuowane. Jednakże trzeba zwrócić uwagę na możliwość osiągnięcia
pożądanej masy krytycznej niezbędnej dla pokonania barier rozwojowych
i wykorzystania efektu skali. Cennym atrybutem jest istnienie zaplecza
szkoleniowego tego sektora i nawiązane międzynarodowe kontakty.
Warto również dokonać przeglądu i oceny potencjału sektora szeroko
rozumianych produktów i usług informatycznych. Zważywszy na znaczenie tej
dziedziny gospodarczej i jej perspektywy rozwojowe uprawniony jest wniosek,
że jest to sektor o dużych możliwościach wzrostu przy podkreśleniu, że
w przeciwieństwie do innych sektorów gospodarczych, przeważnie nie wymaga
inwestycji infrastrukturalnych. Znaczącą barierą dla tego sektora jest
113
z pewnością silna konkurencja i jej wysoki poziom. Rozwój sektora
informatycznego jest uwarunkowany od potencjału kreatywnego miasta.
Niezwykle ważna będzie zdolność miasta Ostrowa Wielkopolskiego do wpisania
się w wyznaczone, regionalne inteligentne specjalizacje dla podniesienia
innowacyjności miejskiej gospodarki i współpracy z najlepszymi podmiotami
w regionie przy dostrzeżeniu, że te podmioty będą także współpracowały
z najlepszymi podmiotami na rynku międzynarodowym. To oznacza, że możliwe
jest powstanie sieci przepływu wiedzy i technologii z otoczenia zewnętrznego
do gospodarki miejskiej.
Dominacja technik teleinformatycznych, swobodny przepływ ludzi, towarów,
usług, wartości i idei powoduje, że każda inicjatywa wzmocnienia wybranych
sektorów gospodarki miejskiej, w tym także usług, wymaga rozpatrywania
programów w kontekście ich realizacji na obszarze szerszym niż miasto Ostrów
Wielkopolski. Niezwykle silna konkurencja gospodarcza zmusza do
podejmowania szeroko rozumianej współpracy w różnych formach. Duże
znaczenie będzie miała współpraca w ramach Aglomeracji Kalisko –
Ostrowskiej, a także w ramach działań pro gospodarczych Makroregionu Polski
Zachodniej.
Ważne staje się wypracowanie działań strategicznych uwzględniających
priorytety polityki rozwojowej.
Otoczenie zewnętrzne
IV.1. Spójność aglomeracyjna
IV.1.2. Aktywność dla spójności
Aktywna obecność miasta Ostrowa Wielkopolskiego w Aglomeracji Kalisko –
Ostrowskiej, jej zbiorczy potencjał gospodarczy i społeczny upoważnia do
podjęcia inicjatyw o wymiarze międzynarodowym. Szczególną uwagę należy
skierować na możliwości realizacji złożonych przedsięwzięć projektowych
realizowanych w partnerstwie międzynarodowym.
W planowaniu obecności w międzynarodowym otoczeniu ważne jest dla miasta
Ostrowa Wielkopolskiego dokonanie wyboru tematów i kierunków aktywności.
Słuszne będzie podkreślenie, że obowiązującą zasadą będzie konieczność
realizacji komponentu współpracy ponadnarodowej w każdym realizowanym
projekcie.
Niezbędne stanie się konsolidowanie działań dla uzyskania największej
wartości dodanej i realizacja projektów dla całych sektorów aktywności
społecznej, naukowej i gospodarczej. Przykładem może być konsolidacja
114
tematyczna współpracy szkół na terenie miasta Ostrowa wielkopolskiego
z zaproszeniem partnerów z obszaru Aglomeracji Kalisko – Ostrowskiej. W tej
postaci współpracy rozwiązywane mogą być problemy i pokonywane bariery
o znacznie większym ciężarze gatunkowym i w znaczącym wymiarze. Należy
podkreślić, że skonsolidowane działanie przyniesie z pewnością znaczące
wartości promocyjno – marketingowe. Dotyczy to także problematyki związanej
z gospodarczym rozwojem miasta gdzie konsorcjum projektowe powinno
składać się z wielu instytucji, organizacji pozarządowych i samorządu
gospodarczego. W ten sposób zapewnione byłoby uniknięcie dublowania zadań
i tematów, a wartość dodana projektów byłaby znaczna. Rekomenduje się
podjęcie tego typu inicjatyw przede wszystkim ze względu na znaczącą
konkurencję zewnętrzną w innych miastach i regionach.
Wyzwaniem jest zbudowanie zespołu ludzi kreatywnych, myślących w sposób
pozytywny o zachodzących zmianach, opracowanie specjalnych programów
podnoszących ich zdolność do działania, zainwestowanie w usystematyzowanie
kierunków współpracy międzynarodowej i utrwalenie dotychczasowej
współpracy z partnerami międzynarodowymi.
Otoczenie zewnętrzne
IV.1. Spójność aglomeracyjna
IV.1.3. Instytucjonalizacja współpracy
Konieczność konsolidacji sil i środków dla podjęcia efektywnych inicjatyw
wymaga instytucjonalizacji. Rozległość tematyczna, wielość poruszanych
zagadnień i konieczność korzystania z wiedzy wielu ekspertów wymaga
powierzenia synchronizacji inicjatyw instytucji lub organizacji, która
ukierunkowałaby podejmowane działania.
Preferowaną strukturą będą wszelkiego rodzaju sieci generujące powiązania
różnego typu: finansowe, marketingowe, produkcyjne czy organizacyjne.
Szczególnych działań wymaga współpraca z potencjalnymi inwestorami
i osobami o wybitnym znaczeniu dla gospodarki miejskiej. Wyzwaniem jest
wdrożenie wysokich standardów obsługi i profesjonalizacja działań. Należy
rozważyć możliwość wpisania się w Sieć Centrów Obsługi Inwestorów
i Eksporterów oraz uzyskanie ogólnokrajowych certyfikatów w zakresie
funkcjonowania struktury obsługującej inwestorów. Należy rozważyć możliwość
wpisania proponowanego centrum w działania charakterze strategicznym,
długofalowym wymagającym dostarczenia wiedzy i praktyki z różnych, także
międzynarodowych źródeł. Pozytywnie oceniana powinna być działalność nie
tylko pozyskiwania inwestorów dla miasta, ale także wspieranie działalności
115
proeksportowej przedsiębiorstw funkcjonujących na jego terenie. Tego typu
działania tworzą markę miasta i wzbogacają jego wizerunek.
Otoczenie zewnętrzne
IV.2. Aktywność międzynarodowa
IV.2.1.Promocja i aktywność międzynarodowa
Tworzenie i wytrwałe budowanie sieci powiązań i kontaktów międzynarodowych
będzie w znacznym stopniu determinowało rozwój miasta Ostrowa
Wielkopolskiego. Bardzo ważnym zagadnieniem staje się doskonalenie działań
promocyjnych wykorzystujących nowoczesne narzędzia, w tym marketing
terytorialny, który powinien stać się wiodącym w działaniach promocyjnych.
Marketing terytorialny rozumiany jest jako proces społeczny inicjowany także
przez lokalne społeczności i wspólnoty, a mający na celu wymianę dóbr
i wartości z potencjalnymi partnerami.
Marketing terytorialny to dążenie do zdobycia nowych zasobów i poprawy
efektywności w zarządzaniu przedsięwzięciami nakierowanymi na zaspokojenie
potrzeb mieszkańców danego obszaru i jego rozwój ekonomiczny,
urbanistyczny społeczny, kulturowy i turystyczny.
Miasto Ostrów Wielkopolski powinno opracować i zrealizować program promocji
miasta z wykorzystaniem marketingu terytorialnego.
Zapewnienie obecności miasta, prezentacja jego potencjału oraz możliwości
rozwojowych jest niezbędna dla uzyskania wysokiej pozycji konkurencyjnej.
Wdrażana polityka promocyjna powinna zawierać badanie wizerunku i stopień
dotarcia do odbiorcy adresowanych działań promocyjnych. Badanie
skuteczności prowadzonych działań promocyjnych jest bardzo ważne także dla
konstruowania programów i realizacji projektów. Niestety w polskich miastach
badania skuteczności promocji nie cieszą się dużym uznaniem.
Otoczenie zewnętrzne
IV.2. Aktywność międzynarodowa
IV.2.2. Specjalistyczne sieci współpracy
Miasto Ostrów Wielkopolski będzie silne swoją marką tylko w przypadku
właściwej pozycji wśród innych miast oraz jako uczestnik obecny w przestrzeni
przepływów ludzi, towarów i usług, a także jako miasto o znaczących zasobach
gospodarczych, silnym kapitale ludzkim i spójne społecznie.
116
Przestrzeń przepływów tworzona przez sieć ośrodków miejskich, jako węzłów
tej sieci, staje się nowym wymiarem konkurencyjności miast. Siła tworzonego
węzła sieci o nazwie Ostrów Wielkopolski wymagać będzie zupełnie
odmienionego spojrzenia na funkcje miasta i jego umiejscowienie w otoczeniu.
Wymaga tego nie tyle chęć zastosowania nowoczesnych metod i narzędzi, ale
odwrócone, europejskie paradygmaty rozwoju. Przełożenie tych teoretycznych
zapisów na rzeczywistość jest bardzo proste: tylko aktywni uczestnicy sieci
mogą uczestniczyć efektywnie w dostępie do wiedzy, informacji, zasobów
pracy, przepływie towarów i świadczeniu usług. Będą mogły się rozwijać.
W kontekście tych uwarunkowań niezbędne i pilne staje się wypracowanie
systemu aktywnego udziału w różnego rodzaju sieciach skupiających miasta lub
działających na ich rzecz. Pilne staje się prowadzenie monitoringu zmian
gospodarczych i społecznych w odniesieniu do funkcjonowania miast,
a szczególnie z poziomu prawodawstwa europejskiego. Potwierdzenie przez
UE szczególnej roli miast w rozwoju europejskiej gospodarki będzie
z pewnością skutkować aktywnością różnych międzynarodowych organizacji,
podejmowanie ciekawych i nośnych marketingowo inicjatyw, organizacji
różnego typu kongresów, w których udział może być dla marketingu
i budowania marki miasta niezwykle cenny.
Jednocześnie mnogość różnych instytucji i organizacji wymaga dokonania
strategicznych wyborów źródeł wiedzy i oddziaływania. Tego typu wybór
powinien być podstawą do opracowania planów zaangażowania miasta w sieci
współpracy niekoniecznie na zasadzie członka, ale również jako odbiorcy
informacji lub uczestniczka dyskusji merytorycznych.
Otoczenie zewnętrzne
IV.2. Aktywność międzynarodowa
IV.2.3. Współpraca gospodarcza
Obecność miasta Ostrowa Wielkopolskiego w otoczeniu zewnętrznym,
a szczególnie w otoczeniu międzynarodowym powinna akcentować potencjał
gospodarczy miasta, jego najmocniejsze gospodarcze atuty. Przekaz
zawierający informacje o strategicznych sektorach miasta, potencjale
naukowym i jakości kapitału ludzkiego powinien być składnikiem każdej
aktywności promocyjnej. Należy dołożyć starań aby najważniejsze podmioty
gospodarcze i instytucje włączyły się w kampanię wizerunkową miasta
w zamian za otrzymaną pomoc informacyjną, kontaktową czy organizacyjną.
Miasto Ostrów Wielkopolski współpracuje z miastami: Nordhausen, Delitzsch,
Lecce, Brandford. Nawiązało także kontakty z miastami na Ukrainie: Lwów
117
i Łuck. Zważywszy na zmienione warunki rozwoju społeczno – gospodarczego
nawiązane kontakty powinny służyć nie tylko współpracy samorządów, ale
przede wszystkim wspólnym rozwiązywaniu problemów, rozwojowi
gospodarczemu (współpracy przedsiębiorstw) i wspólnej realizacji projektów
adresowanych dla społeczności lokalnych.
Miasto powinno dokonać analizy kierunków współpracy gospodarczej
uwzględniając dotychczasowe osiągnięcia. Dokonanie wyboru strategicznych
kierunków jest konieczne ze względu na wysokie koszty tego rodzaju działań
i ważne dla efektywności skupienie posiadanych zasobów na konkretnych
specjalizacjach.
Międzynarodowa współpraca gospodarcza miasta Ostrowa Wielkopolskiego
powinna mieć charakter ciągły ukierunkowany na budowanie mocnych relacji
z adresatami działań i potencjalnymi inwestorami. Akcyjność i okazjonalność
działań nie przynosi należytych ekonomicznych efektów. Najbardziej
wzmacniająca procesy współpracy jest wspólnie prowadzona platforma
wymiany wiedzy i informacji, szczególnie wykorzystująca techniki
teleinformatyczne.
Miasto Ostrów Wielkopolski i sektor gospodarczy wypracowały wspólnie wiele
kontaktów międzynarodowych, w tym z partnerami francuskimi oraz
z instytucjami w Brukseli. Kontakty te są gotowe do wypełnienia inicjatywami
mającymi na celu rozwój gospodarczy miasta w nowych uwarunkowaniach
programowych i projektowych.
Otoczenie zewnętrzne
IV.3. Obecność wśród metropolii
IV.3.1.Metropolie dla Ostrowa
Miasto Ostrów Wielkopolski znajduje się w dobrej pozycji wyjściowej do
kreowania sieci gospodarczych i społecznych powiązań. Położenie miasta
pomiędzy trzema metropoliami: Poznaniem, Wrocławiem i Łodzią stwarza
dogodne warunki do budowania wzajemnych relacji opartych nie tylko na
dostarczaniu siły roboczej i nisko przetworzonych produktów.
118
Aglomeracja Kalisko – Ostrowska w otoczeniu
trzech obszarów wielkomiejskich – przyszłych metropolii, (rysunek poglądowy).
Jednym z najważniejszych czynników korzyści są tzw. efekty mnożnikowe
wynikające z dodatkowego popytu tworzonego przez rozwijające się metropolie.
Sektory gospodarcze metropolii wraz z rozwojem generują większe
zapotrzebowanie na usługi i dostawę towarów, w tym wszelkiego rodzaju
komponentów. Wyzwaniem jest zatem należyte wypromowanie i wspieranie
ostrowskich przedsiębiorstw w ich zaistnieniu na rynkach metropolitalnych.
Zakorzenienie się firm ostrowskich na tych rynkach będzie tym silniejsze im
bardziej zaawansowane technologicznie towary i usługi będą w stanie
dostarczyć.
Warunkiem wykorzystania efektów mnożnikowych jest stała, promocyjna
obecność miasta Ostrowa Wielkopolskiego w życiu metropolii. Obecność ta
może być realizowana zarówno za pomocą prostych narzędzi promocyjnych jak
też poprzez organizację tematycznych spotkań gospodarczych czy zapraszanie
przedstawicieli organizacji opiniotwórczych do Ostrowa Wielkopolskiego.
Bardzo ważne jest utrzymywanie dobrych relacji z instytucjami otoczenia
biznesu aktywnymi w metropoliach.
119
Otoczenie zewnętrzne
IV.3. Obecność wśród metropolii
IV.3.2. Współpraca dla innowacji
Innowacyjność polskiej, wielkopolskiej i ostrowskiej gospodarki staje się
wyzwaniem strategicznym. Zadecyduje w ciągu najbliższych lat o atrakcyjności
gospodarek miejskich oraz sumarycznie o gospodarce regionalnej.
Ostrów Wielkopolski zlokalizowany jest na obszarze o niskiej atrakcyjności dla
inwestycji zaawansowanych technologicznie, a jednocześnie „okrążony” jest
przez gospodarki metropolitalne o wyższym stopniu innowacyjności. Jest to
niekorzystna sytuacja.
Podobnie charakteryzuje się współpraca z sektorem nauki. Jej stan należy
ocenić negatywnie. Jednocześnie Unia Europejska kładzie duży naciska na
pobudzenie współpracy trzech najważniejszych aktorów w procesie zmian:
samorządów, biznesu i gospodarki. Należy przewidzieć znaczne źródła
finansowania tego rodzaju współpracy.
Wskazane jest podjęcie wyzwań i zorganizowanie platformy współpracy dla
ustalenia potrzeb i zdiagnozowania potencjału sektora nauki co do możliwości
ich realizacji. Trzeba także podkreślić, że UE daje swobodę w doborze
partnerów. Nie mają znaczenia ani kwestie własnościowe, ani też kwestie
narodowe. Współpraca według zasad potrójnej helisy może stać się doskonała
okazją do wzmocnienia ostrowskiej gospodarki innowacjami wdrożonymi
w innych regionach lub nawet krajach.
Otoczenie zewnętrzne
IV.3. Obecność wśród metropolii
IV.3.3. Partnerstwo Metropolii Poznańskiej
Zgodnie z przyjętą strategią działania i stymulowania czynników oraz ośrodków
wzrostu należy przewidzieć szybki rozwój Aglomeracji Poznańskiej wraz
z obszarem metropolitalnych. Wzmocni się tym samym rola Metropolii
Poznańskiej nie tylko w regionie, ale także w relacjach z innymi obszarami
metropolitalnymi.
Ostrów Wielkopolski jako znaczące terytorium w Aglomeracji Kalisko –
Ostrowskiej uznany za drugi po Poznaniu ośrodek regionalny, ma możliwości
nawiązania bliskiej współpracy z Metropolią Poznańską, a szczególnie
z Centrum Badań Metropolitalnych (CBM). Opracowane w CBM strategie
120
rozwoju, sporządzone analizy i przeprowadzone badania rozwojowe stanowią
doskonały materiał do absorpcji w realia gospodarki ostrowskiej.
Szczególnie opracowane założenia dla wyzwań i kierunków rozwoju metropolii
poznańskiej zasługują na szczególna uwagę w kontekście możliwości wpisania
się z działalnością gospodarczą w niektóre pola aktywności Aglomeracji.
Na uwagę zasługuje również silne umocowanie Metropolii Poznańskiej
w otoczeniu międzynarodowym. Pożądanym jest nawiązanie współpracy
i z instytucjami i organizacjami działającymi na terenie Metropolii dla
współudziału w podejmowanych inicjatywach na rynkach międzynarodowych.
Silna marka Metropolii z pewnością może być dobrą rekomendacją dla
ostrowskich przedsięwzięć.
Celowym będzie nawiązanie współpracy z Konsorcjum Badań nad Aglomeracją
Poznańską (UAM, UE, UP) dla wzmocnienia zaplecza naukowego dla rozwoju
miasta Ostrowa Wielkopolskiego, co w kontekście wzmocnienia współpracy
nauka – samorząd będzie z pewnością korzystne. Na szczególną uwagę
zasługują działania z zakresu marketingu terytorialnego i obecność Metropolii
na rynkach międzynarodowych.
Trudno określić jaka dynamikę będzie miała współpraca Metropolii Poznańskiej
z jej otoczeniem wewnątrzregionalnym. Z obserwacji aktywności metropolii
europejskich wynika prawidłowość, że metropolie intensywniej współpracują
z innymi metropoliami niż z własnym zapleczem niejako odrywając się od reszty
kraju, rozwijają się szybciej niż obszary poza metropolitalne, co prowadzi do
wzrostu zróżnicowań metropolitalnych.
Metropolie poszukują przede wszystkim partnerów zdolnych do świadczenia
usług wysokiej jakości dla wzmocnienia swojej konkurencyjności. Miasto Ostrów
Wielkopolski jako terytorium, korzystając z rangi ośrodka regionalnego, powinno
wypracować specjalistyczne usługi i produkty wysokiej jakości, aby budować
relacje partnerskie z Metropolią Poznańską.
121
X. Strategia na miarę wyzwań
Zaktualizowana Strategia Rozwoju Miasta Ostrowa Wielkopolskiego jest
dokumentem nowego typu. Wyznacza główne kierunki aktywności miasta
w otoczeniu zarówno tym mikro jak i makro. Wskazuje pola niezbędne do
wypełnienia solidarnym działaniem wielu Interesariuszy, którzy mają wpływ na
przebieg procesów rozwojowych miasta.
Uznaje konkurencję miast umiejscowionych w sieci za fakt oczywisty,
a rozwijające się współzależności pomiędzy miastami za tendencję trwałą
i rozwojową.
Strategia na przykład nie wskazuje na niezbędne inwestycje infrastrukturalne
uznając, że przyjęcie celu wzmacniającego poprawę jakości życia kryje w sobie
inicjatywy inwestycyjne, bez których ta jakość nie przybrałaby nowych, lepszych
wartości.
Podobnie strategia uznaje otwartość komunikacyjną miasta za fakt oczywisty
nie dyskutując o jego słuszności gdyż taka dyskusja byłaby pozbawiona sensu.
W strategii wiele miejsca poświęcono współpracy gospodarczej,
wielowymiarowej, złożonej i trudnej, z wieloma barierami mentalnościowymi,
finansowymi i społecznymi. Strategia wskazuje na negatywne zjawiska, które
z pewnością będą miały duży wpływ na przyszłość miasta m.in.: edukacja,
odpływ młodych wykształconych ludzi, starzenie się społeczeństwa czy
postępujące wykluczenie cyfrowe i społeczne. Należy zwrócić uwagę na
czasochłonność niektórych procesów i zmian. Budowlę można wybudować
w okresie maksymalnie kilku lat. Zmiany mentalnościowe, wyposażenie
społeczności lokalnej w wiedzę i kompetencje – to okres kilku do kilkunastu lat.
Dlatego, pamiętając o sześcioletniej perspektywie realizacji strategii, mówimy
w niej o sytuacjach trudnych wymagających zrozumienia, konsolidowania sił
i środków oraz zmiany myślenia na zarządcze i konieczności strategicznego
spojrzenia w przyszłość.
Wyzwaniem dla realizatorów strategii jest dopasowanie działań operacyjnych
i zastosowanie takich narzędzi, aby wyznaczone cele strategiczne
wygenerowały najwyższe wartości dodane. Tylko wtedy Miasto Ostrów
Wielkopolski będzie znaczącym wśród innych miast.
122
Aktualizację Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta Ostrowa
Wielkopolskiego wykonało Centrum Transferu Innowacji Sp. z o.o. w Ostrowie
Wielkopolskim.
Opracowanie:
Zenon Kiczka
Prace nad aktualizacją Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta Ostrowa
Wielkopolskiego na lata 2014 – 2020 konsultowane były z Komitetem
Sterującym w składzie:
L.p. Imię
i nazwisko Funkcja Instytucja
1. Michał Bargiel Przewodniczący Komisji
Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Środowiska
Rada Miejska Ostrowa Wielkopolskiego
2. Wojciech Czarnecki
Wiceprezes Zarządu HOLDIKOM S.A.
3. Zenon Kiczka Dyrektor Biura Projektów HOLDIKOM S.A.
4. Beata Klimek Przewodnicząca Klubu
Porozumienie Społeczne Lewica
Klub Radnych Porozumienie Społeczne Lewica
5. Andrzej
Kornaszewski
Przewodniczący Komisji Edukacji, Kultury, Kultury
Fizycznej i Sportu
Rada Miejska Ostrowa Wielkopolskiego
6. Stanisław Krakowski
Zastępca Prezydenta Miasta Ostrowa Wielkopolskiego
Urząd Miejski w Ostrowie Wielkopolskim
7. Przemysław Krysztofiak
Przewodniczący Komisji Budżetu i Finansów
Rada Miejska Ostrowa Wielkopolskiego
8. Jarosław Lisiecki Przewodniczący Rady
Miejskiej Ostrowa Wielkopolskiego
Rada Miejska Ostrowa Wielkopolskiego
9. Marian Łakomy Przewodniczący Komisji
Budżetu i Finansów Rada Miejska Ostrowa
Wielkopolskiego
10. Marlena Maląg Zastępca Prezydenta Miasta
Ostrowa Wielkopolskiego Urząd Miejski w Ostrowie
Wielkopolskim
11. Michał Szmaj Przewodniczący Komisji
Rewizyjnej Rada Miejska Ostrowa
Wielkopolskiego
12. Lech Topolan Przewodniczący Komisji
Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego
Rada Miejska Ostrowa Wielkopolskiego
13. Jarosław Urbaniak
Prezydent Miasta Ostrowa Wielkopolskiego
Urząd Miejski w Ostrowie Wielkopolskim