OSOBOWOŚĆOSOBOWOŚĆ

Magda Chrzanowska,Dagmara Diduch,

Marta Dziadkiewicz,Beata Perłowska

1.1. Koncepcja osobowości jako zespół cechKoncepcja osobowości jako zespół cech- rys historyczny- rys historyczny

2.2. Pięcioczynnikowy model osobowościPięcioczynnikowy model osobowości3. Wybrane metody diagnozy psychologicznej:

a) Wywiadb) Obserwacjac) Testy psychologiczne (na podstawie testów

osobowości)4.4. Assessment CentreAssessment Centre czyli pełna diagnoza czyli pełna diagnoza

psychologiczna kandydata do pracypsychologiczna kandydata do pracy

Plan prezentacji:Plan prezentacji:

Koncepcja osobowości jako zespół cechKoncepcja osobowości jako zespół cech- rys historyczny- rys historyczny

• OSOBOWOŚĆ- w ujęciu teorii cech (zapoczątkowana przez Gordona W. Allporta)– wg Allporta: „osobowość to dynamiczna

organizacja wewnątrz jednostki, obejmująca te układy psychofizyczne, które decydują o specyficznych dla niej sposobach przystosowania do środowiska”

• CECHA- wg Allporta: „struktura neuropsychiczna mająca zdolność dostarczania wielu bodźców funkcjonalnie równoważonych oraz inicjowania i ukierunkowania równoważnych form zachowania adaptacyjnego”

Koncepcja osobowości jako zespół cechKoncepcja osobowości jako zespół cech- rys historyczny- rys historyczny

• Pogląd, że jednostkę opisu osobowości stanowi cecha, znalazł swój wyraz w dwóch podstawowych nurtach badawczych – psychometrycznym i leksykalnym. Wspólnym dla obu nurtów jest to, że podstawową jednostką opisu osobowości jest czynnik, to znaczy cecha wyodrębniona na podstawie analizy czynnikowej.

Koncepcja osobowości jako zespół cechKoncepcja osobowości jako zespół cech- rys historyczny- rys historyczny

• Psychometrycznie zorientowani badacze, poza różnicami w metodologii badań, różnią się liczbą wyodrębnionych czynników.

• Cattell, badający osobowość na podstawie danych obserwacyjnych, testowych i kwestionariuszowych opisał jej strukturę za pomocą 16 czynników

• Eysenck, najwybitniejszy europejski badacz osobowości ujętej w kategoriach cech sprowadził jej strukturę do 3czynników.

Koncepcja osobowości jako zespół cechKoncepcja osobowości jako zespół cech- rys historyczny- rys historyczny

• Leksykalny nurt opierał się na założeniu, że różnice indywidualne znajdują swój wyraz w języku. Analizy słów, w tym głównie przymiotników, doprowadziły badaczy do wyodrębnienia 5 czynników osobowości.

• Pod wpływem badań leksykalnych Paul Costa i Robert McCrae opracowali pięcioczynnikową koncepcję osobowości.

• Autorem popularnego obecnie terminu „Wielka Piątka” jest Lewis R. Goldberg

Pięcioczynnikowy model osobowościPięcioczynnikowy model osobowości (PMO) (PMO)

• Dwubiegunowa charakterystyka czynników NEOAC

- jako dokładny opis osobowości

Pięcioczynnikowy model osobowościPięcioczynnikowy model osobowości (PMO)(PMO)

Neurotyczność Stabilność emocjonalnaOsoby o dużym nasileniu tej cechy są podatne na irracjonalne pomysły, mniej zdolne do kontrolowania swoich popędów oraz zmagania się ze stresem. Reagują silnie lękiem, napięciem, wykazuję tendencję do zamartwiania się, często doświadczają stanów wrogości i gniewu, łatwo zniechęcają się i załamują w trudnych sytuacjach i wykazują niskie poczucie wartości, wstydliwość i poczucie zmieszania w obecności innych.

Osoby stabilnie emocjonalnie są spokojne, zrelaksowane i zdolne do zmagania się ze stresem bez doświadczania obaw, napięć i rozdrażnienia.

Czynnik N: neurotyczność vs stabilność emocjonalna

Pięcioczynnikowy model osobowościPięcioczynnikowy model osobowości (PMO) (PMO)

Ekstrawersja IntrowersjaOsoby ekstrawertywne są przyjacielskie i serdeczne, towarzyskie i rozmowne, skłonne do zabawy oraz poszukiwania stymulacji. Wykazują tendencje do dominowania w kontaktach społecznych i są życiowo aktywne i pełne wigoru, wykazują optymizm życiowy i pogodny nastrój.

Osoby introwertywne wykazują rezerwę w kontaktach społecznych, brak optymizmu oraz preferencje do przebywania w samotności i nieśmiałości.

Czynnik E: ekstrawersja vs introwersja

Pięcioczynnikowy model osobowościPięcioczynnikowy model osobowości (PMO) (PMO)

Duża otwartość na doświadczenie Mała otwartość na doświadczenieOsoby o dużej otwartości na doświadczenie są ciekawe zjawisk świata zewnętrznego i wewnętrznego, są kreatywne, mają żywą i twórczą wyobraźnię oraz wykazują intelektualną ciekawość i zainteresowanie sztuką oraz dużą wrażliwość estetyczną. Jednocześnie są niekonwencjonalne, skłonne do kwestionowania autorytetów, niezależne w sądach i nastawione na odkrywanie nowych politycznych, społecznych i estetycznych idei.

Osoby o niskiej otwartości na doświadczenie są konwencjonalne w zachowaniu i konserwatywne w poglądach. Cenią sobie tradycyjne wartości, mają pragmatyczne zainteresowania i preferują uznane społecznie sposoby działania.

Czynnik O: otwartość na doświadczenie

Pięcioczynnikowy model osobowościPięcioczynnikowy model osobowości (PMO) (PMO)

Duża ugodowość Mała ugodowośćOsoby o dużej ugodowości są sympatyczne w stosunku do innych i skłonne do udzielania pomocy, oraz sądzą, że inni ludzie mają identyczne postawy jak one. Są to osoby prostolinijne, szczere, altruistyczne, potulne i łagodne oraz skromne i uczuciowe w stosunku do innych ludzi.

Osoby mało ugodowe są egocentryczne, sceptyczne w opiniach o intencjach innych ludzi oraz przejawiają raczej nastawienie rywalizacyjne niż kooperatywne, są agresywne i oschłe w kontaktach z innymi ludźmi.

Czynnik A: ugodowość

Pięcioczynnikowy model osobowościPięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO) (w skrócie PMO)

Duża sumienność Mała sumiennośćOsoby o dużej sumienności wykazują silną wolę, są zmotywowane do działania oraz wytrwałe w osiąganiu swoich celów. Zazwyczaj są też skrupulatne, obowiązkowe i punktualne, rzetelne w pracy, mają duże osiągnięcia osobiste i zawodowe. Duże nasilenie tej cechy wiąże się także z pracoholizmem, skłonnością do utrzymywania porządku i perfekcjonizmu.

Osoby o małej sumienności wykazują raczej małą skrupulatność w wypełnianiu obowiązków i małą motywację do osiągnięć społecznych, hedonistyczne nastawienie do życia, brak jasno sprecyzowanych celów życiowych i rozleniwienie oraz impulsywność przy podejmowaniu decyzji i spontaniczność w działaniu.

Czynnik C: sumienność

Podsumowanie koncepcji Podsumowanie koncepcji „Wielkiej Piątki”„Wielkiej Piątki”

• Koncepcja spotkała się z krytyką ze strony wielu badaczy, w tym także Eysencka.

• Ze strony psychologii poznawczej dotyczyła zwłaszcza samego pojęcia cechy - jego niejednoznaczności i ogólności terminów

• Metody oparte na tym modelu stanowią adekwatny opis osobowości i pozwalają wnioskować o powodzeniu w określonych zawodach oraz o odporności na stres.

• Stanowi obecnie jeden z najpopularniejszych modeli badawczych w psychologii osobowości, którego ogromną zasługą jest również ujednolicenie języka naukowców.

Jest to wynik badania psychologicznego, będący opisem i interpretacją mechanizmów funkcjonowania określonej osoby (lub grupy).

Przedmiotem diagnozy może być całość funkcjonowania psychicznego (np. osobowość i inteligencja) lub jakiś jego element (np. hierarchia wartości, dominujące potrzeby, myślenie abstrakcyjne).

Diagnoza psychologicznaDiagnoza psychologiczna

Wybrane metody diagnozy Wybrane metody diagnozy psychologicznejpsychologicznej

• Wywiad• Obserwacja• Testy psychologiczne

(na przykładzie testów osobowości)

• Źródłem informacji o rozmówcy jest nie tylko treść rozmowy, ale także sposób mówienia, postawa, brzmienie głosu, pozycja ciała, stopień unikania kontaktu wzrokowego itp.

• Wywiad swobodny (niestrukturalizowany)- jest właściwie rozmową na określony temat.

• Wywiad ustrukturalizowany- zawiera ściśle określone pytania.

WywiadWywiad

Niezależnie od stosowanej metody badania psychologicznego, człowiek badany w jakiś sposób reaguje na sytuację samego badania. Jego reakcje, czy postawy są cenną informacją diagnostyczną. W celu zobiektywizowania obserwacji psycholog posługuje się obserwacyjnymi skalami ocen

ObserwacjaObserwacja

Testy OsobowościTesty Osobowości

Kwestionariusz (inwentarz) osobowości :• metoda badania osobowości, wykorzystująca samoopis w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych pytań, stwierdzeń lub jednowyrazowych określeń

• dostarcza wyników ilościowych, charakteryzujących się pożądanymi własnościami psychometrycznymi, to jest rzetelnych i trafnych oraz podlegających normalizacji

• używana jest również do badania osobowości na podstawie obserwacji lub szacowania, zwłaszcza dzieci

Kwestionariusz osobowości Kwestionariusz osobowości Eysencka Eysencka EPQ-REPQ-R

Autorzy testu: Sybil Eysenck, Hans J. Eysenck, Paul Barrett

Polska adaptacja: Piotr Brzozowski, Radosław Ł. Drwal (1995)

Wiek: młodzież, dorośli

Procedura: badanie indywidualne lub grupowe, bez ograniczenia czasu- przeciętnie 25 minut.

Kwestionariusz osobowości Kwestionariusz osobowości Eysencka Eysencka EPQ-REPQ-R

EPQ-R służy do badania podstawowych wymiarów osobowości.

Opis: EPQ-R obejmuje 100 pytań tworzących cztery skale: Neurotyzmu (N), Ekstrawersji (E), Psychotyzmu (P) i Kłamstwa (K). Pytania umieszczone są na arkuszu testowym; odpowiedzi (TAK, NIE) udziela się na oddzielnym arkuszu odpowiedzi.

Rzetelność: zadowalająca stabilność bezwzględna oraz zgodność wewnętrzna skal N, E i K, niższa - skali P.

Trafność: sprawdzona trafność teoretyczna, czynnikowa oraz zbieżna i różnicowa.

Normy: opracowane na podstawie badania prób incydentalnych dla uczniów szkół ponadpodstawowych, studentów i osób dorosłych.

Zmodyfikowany Kwestionariusz Osobowości Zmodyfikowany Kwestionariusz Osobowości NEO-PI-RNEO-PI-R

• Pomiar osobowości na podstawie NEO-PI-R jest bardzo czasochłonny,

• kwestionariusz ten składa się z 240 pozycji, ocenianych na skali 5-cio stopniowej od „całkowicie się zgadzam” do „całkowicie się nie zgadzam”.

Kwestionariusz Kwestionariusz NEO-FFINEO-FFI –skrócona wersja –skrócona wersja NEO-PI-RNEO-PI-R

• Zmodyfikowana wersja składa się z 60 pozycji – po 12 na skalę.

• Pozwala jedynie na ogólną diagnozę pięciu podstawowych czynników.

• AUTOR: Charles Koch• OPIS: projekcyjna metoda badania osobowości.• Badanie indywidualne; bez ograniczenia czasu.• Zadaniem badanego jest narysowanie drzewa.• System analizy i interpretacji opracowany przez autora testu.• ZASTOSOWANIE: w praktyce psychologicznej, do

diagnozy osobowości.INSTRUKCJA:„ Proszę, narysuj drzewo owocowe tak

dobrze, jak tylko potrafisz”. (zadanie wykonuje się na białym papierze formatu A4 przy zastosowaniu

ołówka)

Testy projekcyjne-Testy projekcyjne-Test drzewaTest drzewa

Liczne kryteria tworzące pewien system:2. Ogólne wrażenie (stopień wyrazistości, bogactwo

dodatkowych elementów, charakter nastroju, dynamiczność, uporządkowanie)

3. Ponadto należy uwzględnić sposób przedstawiania elementów rysunku drzewa, takich jak: korzeń (pojedynczy, rozgałęziony, etc.), podstawa pnia (szeroka czy wąska), gałęzie (grube czy cienkie, małe czy duże, etc.), korona drzewa (skupiona, rozłożysta lub jej brak)

4. Innymi elementami oceny są: oryginalność, liczba drzew i ich ułożenie, ilość liści, kwitnienie, posiadanie owoców.

Test drzewa-interpretacjaTest drzewa-interpretacja

Wysokość drzewa• zbyt duże (nie mieści się na

kartce): ekspansywność, aktywność, egoizm.

• średniej wielkości– adekwatna ocena siebie

• małe drzewo (ok.30% kartki)- poczucie niższości

SymbolikaSymbolika drzewadrzewa--wybranewybrane przykładyprzykłady

• Formy korony: piłka (brak podatności na wpływy), chmurka (podatność na wpływy), otwarta (gałęzie skierowane do góry i się nie wiją)- zaufanie do siebie, empatia, zdoln. przywódcze

• Formy gałęzi: cienkie, proste, skierowane do góry (pogodne usposobienie, asertywność), cienkie poplątane (kryzys emocjonalny), grube (ekspansywność, skłonność do przemocy)

• Braki: odcięte korzenie (trauma), brak liści (przedwczesna dojrzałość), zwiędłe owoce (porażki)

• Dodatki: drabinki, podpórki (niezaspokojone potrzeby), dziuple, sęki, ucięte konary (urazy, traumy)

Symbolika drzewaSymbolika drzewa

Interpretacja przykładowego drzewaInterpretacja przykładowego drzewa

• Cel: „a projective measure intended to evaluate a person's patterns of thought, attitudes, observational capacity, and emotional responses to ambiguous test materials”

• Test polega na wręczeniu badanemu serii niejednoznacznych rysunków (zazwyczaj od 10 do 14 z 31 kart); rysunki obrazują ludzkie postacie znajdujące się w różnych sytuacjach i otoczeniach. Badany jest proszony o opowiedzenie egzaminatorowi historyjki na temat każdego rysunku z uwzględnieniem następujących elementów: przedstawione zdarzenie, przyczyny, co czują i myślą przedstawione postaci, rezultat (wynik) zdarzenia/sytuacji.

Test aprecjacji tematycznej Test aprecjacji tematycznej (TAT)(TAT)Henry Murray, Christiana Morgan-autorzyHenry Murray, Christiana Morgan-autorzy

• Test ten jest narzędziem wspomagającym, łączy się go z innymi testami

• Omawiane narzędzie badania osobowości pomaga uzyskać informacje związane z postrzeganiem świata przez badanego, jej/jego stosunku w stosunku do siebie samej/samego i innych osób. Opowiadając historyjki na temat obrazków, poddani badaniu zdradzają swoje oczekiwania dotyczące relacji z rówieśnikami, rodzicami i innymi autorytarnymi osobami, podwładnymi, potencjalnymi partnerami. Badacz analizuje nie tylko treść wypowiedzi badanego, ale również jego sposób mówienia, tj. ton, zawieszenia, i wszelkie inne znaki emocjonalnego (pozawerbalnego) stosunku do wypowiadanych treści czy rysunku, tj. czerwienienie się, fidgeting on the chair, unikanie kontaktu wzrokowego, etc.

TATTAT

• Technika ta stosowana jest często przy rekrutacji osób na stanowiska wymagające dużego potencjału interpersonalnego, dużych umiejętności radzenia sobie z innymi ludźmi oraz na stanowiska stresogenne (e. g. diplomatic service, education)

• Opowiadania są zwykle nagrywane, czasami również badany może być poproszony o zapisanie wypowiedzi na kartce (pierwotnie autorzy testu robili notatki w trakcie wypowiedzi badanego)

• Wyniki testu interpretowane są w kontekście, tj. uwzględniając wiek, płeć, osobistą historię, poziom wykształcenia, identyfikację rasową, i inne czynniki ważne w procesie interpretacji.

TATTAT

Autor: L. Szondi Opis: Projekcyjny test osobowości. Materiał testowy stanowią zdjęcia ludzkich twarzy - 6 serii, po 8 portretów każda (realistyczne fotografie rzeczywistych osób) Zadaniem badanego jest wybór dwóch najbardziej i dwóch najmniej sympatycznych portretów. System analizy oparty na opracowanej przez L. Szondiego koncepcji czterech popędów i ośmiu potrzeb popędowych.Wg Szondiego psychika każdego człowieka może być zakwalifikowana do różnych klas (typów) psychicznych. Zależnie od danego typu, wyznaczonego genetycznie, człowiek dobiera sobie przyjaciół i rodzaj pracy.Zastosowanie: do diagnozy osobowości

Test SzondiegoTest Szondiego„„Szondi believed that people are inherently attracted to people Szondi believed that people are inherently attracted to people

similar to them”similar to them”

• Jeden z najstarszych testów do badania osobowości może być zastosowany na najwyższe stanowiska kierownicze. Związany jest z pojęciem projekcji. Na obiektach nieokreślonych wskazujemy własne poglądy, nastawienia, emocje.

• Test składa się z 10 tablic z plamami atramentowymi (5 szaroczarnych, 2 szaroczerwone i 3 kolorowe). Tablice prezentuje się osobie badanej, która opowiada, co na tych tablicach widzi (skojarzenia).

• Czas badania nie jest ograniczony i zależy wyłącznie od badanego. Badanie bywa poprzedzane innym badaniem lub rozmową. Konieczne jest także zebranie informacji personalnych o osobie badanej i ogólnych danych o jego sytuacji życiowej.

• Mierzony jest także czas reakcji na poszczególne tablice. • W odpowiedziach bierze się pod uwagę:interpretowany obszar (całość, części) determinantę odpowiedzi (kształt, barwa, pozorny ruch) poziom formy (zgodność obrazu z bodźcem) treść (ludzie, zwierzęta etc.).

Test Rorschacha- test plam atramentowych

Assessment CentreAssessment Centre czyli pełna diagnoza psychologiczna czyli pełna diagnoza psychologiczna

kandydata do pracykandydata do pracy Metoda umożliwiająca efektywne zbadanie

potencjału i możliwości indywidualnego wzrostu pracownika i przez to dająca możliwość organizacji efektywnej alokacji zasobów ludzkich i optymalnego wzrostu firmy.

W trakcie Assessment Center można badać: wiedzę, doświadczenie, osobowość, temperament, poziom intelektualny, inteligencję emocjonalną, motywację, poglądy, zainteresowania i postawy

Po coPo co stosuje się Assessment stosuje się Assessment Center?Center?

Narzędzia diagnostyczneNarzędzia diagnostyczne stosowane podczas AC:stosowane podczas AC:

„In-basket”-koszyk zadańĆwiczenia symulacyjneStudium przypadkówTesty psychologiczne Dyskusja grupowaPoszukiwanie faktówPrezentacjeWywiady

Uczestnik wciela się w rolę menedżera- dostaje „koszyk” z korespondencją i po zapoznaniu się z otrzymanymi dokumentami (notatki, listy, faksy), w krótkim czasie powinien zidentyfikować kluczowe problemy, pogrupować je, zaproponować i uzasadnić rozwiązanie

„„In- basket”In- basket” -koszyk zadań -koszyk zadań

Uczestnik ma za zadanie odegranie roli zawodowej np. menedżera czy handlowca w rzeczywistych sytuacjach, takich jak negocjacje handlowe, symulacja sprzedaży itp.

Oceniane: umiejętności interpersonalne, komunikatywność, umiejętności negocjacyjne, umiejętność przekonywania a także asertywność i empatia

Ćwiczenia symulacyjneĆwiczenia symulacyjne

Uczestnik dostanie niewielką ilość informacji na temat jakiegoś problemu. Aby uzyskać więcej informacji i rozwiązać problem, musi zadać pytania grupie ekspertów.Oceniane: umiejętność analitycznego i syntetycznego myślenia, umiejętność jasnego precyzowania pytań, kreatywność

Poszukiwanie faktówPoszukiwanie faktów

Ocena poszczególnych kandydatów powinna być prowadzona przez doświadczone i przygotowane merytorycznie osoby, zwane często asesorami.Zadanie asesorów polega na ocenie kompetencji kandydatów.

Kto oceniaKto ocenia w Assessment w Assessment Center?Center?

BibliografiaBibliografia

• J. Strelau, Psychologia ogólna, tom II, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006,

• www.psychologia.edu.pl• www.minddisorders.com • http://www.zdrowie.med.pl/psychologia/ps_pojecia.html• www.wikipedia.pl• http://www.hrk.pl/slowniki • http://www.solution.pl/case1_assessment.html• http://www.twoja-firma.pl/artykuly

/379,assessment-center-skuteczna-metoda-rekrutacji.html

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ