Ośrodek Promocji Kultury i Sportu w Brennej...Dofinansowano w ramach Programu Narodowego Centrum...

Dofinansowano w ramach Programu Narodowego Centrum Kultury – Dom Kultury +Inicjatywy lokalne

1

Raport z działań diagnostycznych zrealizowanych w ramach projektu

„Razem i aktywnie w Gminie Brenna”

Ośrodek Promocji Kultury i Sportu w Brennej

czerwiec, 2016


2

Realizatorzy badań:

Magdalena Świergolik

Dorota Greń,

Autorka raportu: Magdalena Świergolik

Koordynacja działań projektu: Katarzyna Macura, Dorota Greń

Realizator projektu:

Ośrodek Promocji, Kultury i Sportu Gminy Brenna

ul. Wyzwolenia 77

43-438 Brenna

Kontakt:

tel.: 33 853 65 50

tel./fax 33 858 69 71

tel.: 606 251 534

e-mail: [email protected]

https://pl-pl.facebook.com/opkis.brenna

mailto:[email protected]


3

1 SPIS TREŚCI

Wstęp ........................................................................................................................... 4 1. Metodologia badania ................................................................................................ 5 1.1 Cele badania ........................................................................................................... 5 1.2 Narzędzia badawcze ................................................................................................. 6 2. Analiza daanych ilościowych ..................................................................................... 6 2.1 Respondenci ............................................................................................................ 6 2.2 Aktywność kulturalna mieszkańców ........................................................................... 9 2.3 Ocena działanosći OPKiS ........................................................................................ 12 3. Badania jakościowe ............................................................................................... 13 3.1 Analiza danych zastanych ....................................................................................... 13 3.2 Warsztaty z młodzieżą ............................................................................................ 17 3.3 Warsztaty z seniorami ............................................................................................ 25 3.4 Wywiady z mieszkańcami ....................................................................................... 28 3.5 Zogniskowany wywiad grupowy .............................................................................. 37 4. Wnioski, rekomendacje .......................................................................................... 44


4

WSTĘP

„Razem i aktywnie w Gminie Brenna” to projekt realizowany przez Ośrodek Promocji,

Kultury i Sportu w ramach programu Narodowego Centrum Kultury Dom Kultury+ Inicjatywy

Lokalne 2016.

Jego realizacja miała na celu zdiagnozowanie lokalnego potencjału kulturotwórczego

oraz aktywizację i wsparcie mieszkańców gminy Brenna w inicjowaniu i realizacji oddolnych

działań.

Opracowany raport prezentuje wyniki badań społecznych koordynowanych przez

zespół pracowników Ośrodka Promocji, Kultury i Sportu wspierany przez animatora

z Narodowego Centrum Kultury.

Przeprowadzone działania diagnostyczne pozwoliły uchwycić i zinwentaryzować

potrzeby, zasoby i oczekiwania lokalnej społeczności, również w kontekście wytyczania

kierunków rozwojowych dla OPKiSu i jego pełniejszego otwarcia na potrzeby mieszkańców.

Ideą Programu Dom Kultury + jest bowiem dążenie, aby ośrodki kultury zachęcać

do zacieśniania współpracy z lokalnym środowiskiem, wspierania oddolnych inicjatyw

obywatelskich, łączących działania kulturalne z różnymi formami budowania wspólnot

lokalnych.

Niniejsza publikacja przedstawia najważniejsze wnioski z przeprowadzonych działań

diagnostycznych, które mogą okazać się pomocne w planowaniu kolejnych działań instytucji

kultury, a także w kształtowaniu lokalnej polityki społecznej obejmującej działania władz

publicznych i organizacji pozarządowych w zakresie kultury.

Wyniki diagnozy będą stanowiły również podstawę do określenia ram konkursu na

inicjatywy lokalne mieszkańców zaplanowanego w drugiej części przedsięwzięcia „Razem

i aktywnie w Gminie Brenna”.


5

1. METODOLOGIA BADANIA

Opracowany raport stanowi prezentację wyników, wniosków i rekomendacji wynikających

z działań diagnostycznych przeprowadzonych w ramach projektu Ośrodka Promocji, Kultury

i Sportu w Brennej dofinansowanego przez Narodowe Centrum Kultury w ramach Programu

Dom Kultury + Inicjatywy lokalne 2016 realizowanego w okresie od marca do czerwca 2016

r.

1.1 CELE BADANIA

Głównym celem realizacji działań diagnostycznych było:

podniesienie poziomu wiedzy o potencjałach, zasobach i potrzebach społeczno-

kulturalnych Gminy Brenna oraz wzmocnienie wizerunku OPKiS jako instytucji

otwartej na inicjatywy mieszkańców i aktywizującej lokalne środowisko.

Cele pośrednie.

- identyfikacja potencjału osób i grup pozostających poza oddziaływaniem lokalnej instytucji

kultury;

- poznanie czynników motywujących i ograniczających aktywność społeczną mieszkańców;

- zebranie opinii mieszkańców na temat oczekiwań mieszkańców względem działalności

OPKiS;

- stymulacja do kulturowej aktywności brenneńskie społeczności lokalnej, jej różnych grup

społecznych i wiekowych.

Oczekiwanym rezultatem wynikającym z przeprowadzonych działań badawczych będzie

zwiększenie ilości oddolnych inicjatyw lokalnych opierających się na partnerskich relacji

między mieszkańcami gminy a pracownikami domu kultury.

Ich realizacja pozwoli kadrze OPKiS zdobyć praktyczne umiejętności z zakresu projektowania

i przeprowadzania diagnozy społecznej oraz aktywizowania jednostek i grup do współpracy

w obszarze kultury. Pozwoli również na dostosowanie działań ośrodka kultury do potrzeb

społeczności i efektywnego wykorzystania lokalnych zasobów.


6

1.2 NARZĘDZIA BADAWCZE

W celu zebrania przekrojowego materiału badawczego zastosowano triangulację metod

badawczych uwzględniających wykorzystanie technik ilościowych i jakościowych.

Badanie ilościowe pozwoliło na ujęcie problematyki badawczej poprzez określenie miar dla

zidentyfikowanych tendencji. Charakterystycznym kryterium dla podejścia ilościowego jest

nastawienie na weryfikację oraz szacowanie częstotliwości występowania zjawisk.

Wykorzystano w tym celu metodę sondażową, w obrębie której posłużono się

techniką ankiety. Na jej potrzeby opracowano kwestionariusz, jako narzędzie umożliwiające

poznanie preferencji respondentów uwzględniające pytania zamknięte i otwarte.

W przypadku podejścia jakościowego, zastosowano mieszane metody badawcze,

co pomogło zoptymalizować szansę na otrzymanie wiarygodnej diagnozy identyfikującej

potencjał i kapitał kulturowy badanej społeczności.

Były to:

- pogłębione wywiady indywidualne,

- zogniskowany wywiady grupowe,

- warsztaty diagnostyczne z udziałem młodzieży i seniorów;

- animacyjne działania diagnostyczne: koc na trawie, firma portretowa.

Wykorzystano również analizę danych zastanych tj. informacji dotyczących tradycji,

zwyczajów, twórców i grup animujących lokalną kulturę.

Zaproponowany przekrój społeczny respondentów oraz zróżnicowane podejście

metodologiczne w gromadzeniu danych, stanowią wiarygodną podstawę do formułowania

wniosków dotyczących obszarów problemowych mimo ograniczonej reprezentatywności

przyjętej próby badawczej.

2. ANALIZA DANYCH ILOŚCIOWYCH

2.1 RESPONDENCI

Badania ilościowe zostało przeprowadzone na próbie 289 osób w okresie od marca

do maja 2016r. Były one realizowane przez ankieterów, rekrutujących się spośród

pracowników i współpracowników OPKiS. Ich zadaniem było dotarcie do mieszkańców


7

centrum Brennej, a także Górek Wielkich, Górek Małych oraz Leśnicy - respondentów

zróżnicowanych pod względem wieku, wykształcenia i statusu na rynku pracy.

Wykres nr 1.Wiek

Źródło: badania i obliczenia własne (N=289)

Respondenci z podziałem na wiek

15-24 lat – 18 % respondentów,

25-35 lat – 18,7 % respondentów




66 lat i więcej – 17,3 % respondentów

Wykres nr 2. Miejsce zamieszkania



8

Wśród respondentów znalazły się w większości osoby, dla Których Brenna jest miejscem,

w którym urodzili się lub mieszkali ich rodzice / dziadkowie - 73,4 %, napływowi mieszkańcy

Brennej stanowili - 23,5 % oraz osoby związane z Brenną, ale mieszkające poza gminą –

3,1 % respondentów. Najczęściej byli to mieszkańcy takich miejscowości jak: Bielsko-Biała,

Skoczów, Katowice.

Wykres nr 3. Status na rynku pracy


Najliczniejszą podgrupę stanowiły osoby aktywne zawodowo – 49,1%, emeryci

i renciści – 32,5 %, uczniowie i studenci - 14,5 % i bezrobotni – 3,8 % respondentów.

Wykres nr 4. Wykształcenie



9

Do udziału w badaniu zostały zaangażowane osoby z wykształceniem zawodowym – 32,2 %,

średnim – 29,4%, wyższym – 20,4 %, gimnazjalnym - 11,4% i podstawowym – 6,6 %.

W podziale na płeć, w grupie respondentów znalazło się 62,6 % kobiet i 37,4%

mężczyzn.

2.2 AKTYWNOŚĆ KULTURALNA MIESZKAŃCÓW

Diagnozę poświęconą aktywności kulturalnej mieszkańców Brennej otwiera pytanie dotyczące

najchętniej wybieranych form spędzania czasu wolnego. Czas wolny rozumiany jest tu jako

„zajęcia, którym jednostka może się oddawać z własnej chęci bądź dla odpoczynku,

rozrywki, rozwoju swych wiadomości lub swego kształcenia (bezinteresownego),

swego dobrowolnego udziału w życiu społecznym, po uwolnieniu się z obowiązków

zawodowych, rodzinnych, społecznych”.1

Wykres nr 5. Formy spędzania czasu wolnego


Preferencje ankietowanych rozkładają się wg następującego podziału:

1 M. Truszkowska-Wojtkowiak, Fenomen czasu wolnego, Gdańsk 2012, s. 253.


10

Spotkania z rodziną i przyjaciółmi –

30,1%,

odpoczynek w domu - 26,3%,

sport, zwiedzanie, podróże - 17,3%,

hobby – 15,9%,

aktywność kulturalna - 7,6%

Najwięcej respondentów wskazało jako najczęściej wybierany przez siebie sposób spędzania

wolnego czasu przebywanie z rodziną i przyjaciółmi oraz odpoczynek w domowym zaciszu.

Czas wolny jest przeznaczany na kontakty, rozmowy z bliskimi i życie rodzinne, a także

zaległe prace w domu. Zdecydowanie mniejszą grupę stanowią osoby, które biorą udział

w wycieczkach, wypadach za miasto czy realizują swoje hobby. Najmniej osób wskazało

aktywność kulturalną jako uczestnictwo w seansach filmowych, spektaklach, zajęciach

organizowanych przez dom kultury itp.

Wśród innych propozycji powtarzały się najczęściej:

czytanie książek, jazda na rowerze i nordic walking, uprawianie ogródka, robótki ręczne,

wędkowanie.

Sprawdzano również, czynniki ograniczające uczestnictwo mieszkańców w kulturze.

Najwięcej osób wybrało jako główną barierę brak czasu - 34,6% i kolejno: brak atrakcyjnej

oferty – 23,5%, brak dostępu do informacji o wydarzeniach kulturalnych - 13,8%,

ograniczone środki finansowe - 10,4% trudności z dojazdem – 8,3%, stan zdrowia - 7,6%.

Kolejna kwestia dotyczyła poznania opinii mieszkańców na temat dostępnej oferty

zagospodarowania czasu wolnego. W uzyskanych odpowiedziach dominuje brak zdania co do

jej oceny – wybierana przez 32,2% osób biorących udział w badaniu. Ci, którzy mieli

wyrobioną opinię najczęściej oceniali ją dobrze – 26,3% i bardzo dobrze – 15,6%. Mniejszą

liczebnie grupę stanowiły oceny określające lokalne propozycje jako niewystarczające –

13,5% i negatywne -12,5%

Wykres nr 6. Ocena oferty zagospodarowania czasu wolnego



11

Respondenci zostali poproszeni również o wskazanie propozycji mogących wzbogacić

repertuar imprez i działań społeczno-kulturalnych. Uzyskano szeroki wachlarz odpowiedzi,

z których najczęściej powtarzającymi się wskazaniami były:

Koncerty/ festiwale (np. Maciej Maleńczuk, Lemon, Ranata Przemyk, Teresa

Werner, Damian Holecki, koncerty kameralne, ZPiT Śląsk);

Kino (w tym plenerowe);

Spotkania kabaretowe;

Imprezy, działania dla seniorów (w tym w Górkach Wielkich);

Spotkania z youtuberami, stróżami prawa i innymi osobami o ciekawych

pasjach lub specjalistycznej wiedzy;

Działania edukacyjne: nauka gry na instrumencie, zajęcia wokalne, kurs tańca,

kurs robótek ręcznych;

Pikniki, festyny i akcje charytatywne, ścieżki huculskie, święto góralskie,

turnieje sołeckie;

Sport i krajoznawstwo: skating, rajdy rowerowe, wycieczki piesze, fitness

i zumba, dogtrekking.

Ankieta miała również na celu sprawdzenia poziomu uczestnictwa w lokalnych wydarzeniach

kulturalnych, z czego wynika, iż 60% deklarowało swój udział w takich działaniach a 40%

z nich nie korzystało. Pytano także o najczęściej wybierane przez nich formy aktywności.

Wśród najczęściej wymienianych znalazły się:

Klub seniora „Marzenie”, działalność Koła Gospodyń Wiejskich, Zespół Regionalny, koncerty

w amfiteatrze, dożynki, noc świętojańska, Lato u Kossaków, festyny, występy kabaretowe,

wycieczki krajoznawcze. Są one zbieżne z odpowiedziami na pytanie o najchętniej wybierane

formy uczestnictwa przez osoby z najbliższego środowiska respondentów (znajomi,

członkowie rodziny itp.)

Ważną kwestią poruszaną w ramach pracy diagnostycznej było sprawdzenie poziomu

rozpoznawalności osób aktywnych w lokalnym środowisku.

32,9% badanych deklarowało, że znają lub dostrzegają takie osoby w swoim otoczeniu,

natomiast większość - 67,1% nie dostrzegała podobnej aktywności w swoim środowisku.

W gronie rozpoznawalnych osób znaleźli się:

Jan Staś, Anna Musioł, Ewa Chmielewska, Krzysztof Galwas, Stowarzyszenie „Dogonić czas”,

Dorota Greń, Maria Greń, Fundacja Kossak, Anna Źlik, Katarzyna Macura.


12

2.3 OCENA DZIAŁALNOŚCI OPKIS

Kolejna kategoria tematyczna ankiety dotyczyła oceny działalności Ośrodka Promocji,

Kultury i Sportu. W grupie badanych, najliczniej reprezentowane były osoby, które

deklarowały, iż korzystają z oferty OPKiS 1-3 razy w roku – 41,2%. Mieszkańcy, którzy nie

korzystają z propozycji ośrodka to grupa 25,3%, natomiast 20,1% respondentów

wskazywało uczestnictwo w 4-6 wydarzeniach kulturalnych i 13,5% - w 7 i więcej.

Pytano mieszkańców również o działania, które mógłby podjąć OPKiS w celu ułatwienia

aktywności mieszkańców.

Najczęściej wymienianymi oczekiwaniami były:

- Pełniejsze otwarcie na potrzeby mieszkańców w różnym wieku,

- Wsparcie finansowe,

- Wsparcie organizacyjne,

- Wspieranie inicjatyw mieszkańców,

- Pełniejsze zaangażowanie w sprawy lokalne,

- Szeroka promocja twórców i grup,

- Zachęcanie do aktywności i wsparcie młodzieży,

- Otwartość na nowe propozycje.

Informacje na temat wydarzeń kulturalnych organizowanych przez OPKiS docierają do

mieszkańców z wykorzystaniem następujących kanałów informacyjnych:

29,8% - plakaty i ulotki,

21,5% - informacje od znajomych,

20,4% - strona internetowa Gminy

Brenna,

12,8% - Facebook,

12,1% - media lokalne,

3,5% - informacje od pracowników

OPKiS

Wykres nr 7 Źródło informacji o działaniach OPKiS



13

Wśród czynników ograniczających aktywność kulturalną mieszkańców Brennej

znalazły się:

26,3% - brak pieniędzy,

17,6% - brak wsparcia mieszkańców,

16,6% - brak czasu,

15,9% - brak zaplecza,

11,7% - brak wsparcia instytucji publicznych,

11,7% - brak zainteresowania pomysłami.

Wśród innych wymienianych ograniczeń znalazły się: mentalność mieszkańców, niechęć

urzędników, brak zaangażowania pracowników OPKiS.

3. BADANIA JAKOŚCIOWE

Równolegle do badań ilościowych, zrealizowano szereg działań mających na celu uchwycenia

lokalnej specyfiki badanej społeczności i poznanie interakcji w ich naturalnym kontekście.

Wykorzystano w tym celu metody i narzędzia badań jakościowych pozwalające na zebranie

materiału, będącego podstawą do formułowania wniosków i rekomendacji dla brenneńskiej

instytucji kultury.

3.1 ANALIZA DANYCH ZASTANYCH

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Lokalna kultura- gmina Brenna

Gmina Brenna złożona jest z trzech

miejscowości: Brennej, Górek Wielkich i

Górek Małych. Mimo bliskości położenia

kultura ludowa Brennej i Górek się różni, a

to w głównej mierze wynika z położenia

geograficznego. Górki Małe i Wielkie,

można potraktować jako całość, położone

są na Podgórzu Cieszyńskim, Brenna w

Beskidzie Śląskim. Brenna leżąca w

dolinach dwóch rzek Brennicy i Leśnicy,

położona między stokami Beskidu

Śląskiego należy do Karpat Zachodnich,

wysunięta najbardziej na zachód i północ

część łańcucha górskiego Karpat. Wołosi,

przybywając do Brennej około XVI wieku,

odcisnęli silne piętno na życiu miejscowej

ludności. Dzisiaj możemy mówić o

wołoskim dziedzictwie kulturowym,

wyrażającym się w strojach ludowych,

instrumentach muzycznych, przedmiotach

codziennego użytku wykorzystywanych

głównie w pasterstwie, zdobnictwie,

muzyce i tańcach, pasterskich


14

zabudowaniach, a także dorocznej

obrzędowości.

Górki położone na Podgórzu

Cieszyńskim nie identyfikują się z kulturą

Górali Śląskich. Ich tradycje, obrzędowość,

gwara i stroje regionalne zbliżone są do

kultury miejskiej, cieszyńskiej. Strojami

regionalnymi Górek są wyłącznie stroje

cieszyńskie, które z kolei mieszkańcy

Brennej zakładają, wyłącznie z okazji

wyjątkowych wydarzeń rodzinnych,

kościelnych. Strój Górali Śląskich jest

częścią kultury wyłącznie Brennej, w Górka

nie jest obecny. Gwara, zarówno Brennej,

jak i Górek jest gwarą cieszyńską, jednak

są niuanse, które różnicują każdą

miejscowość.

W gminie Brenna działają stowarzyszenia, które w większości skupiają mieszkańców wszystkich trzech miejscowości. Wśród nich można wyróżnić:

- Stowarzyszenie Charytatywne Dogonić Czas, które w głównej mierze związane jest z Górkami, działają przy wsparciu miejscowej szkoły i „trójek klasowych”, co roku są organizatorami Festynu Szkolnego, z którego dochód przeznaczony jest na cele charytatywne.

- Stowarzyszenie Rozwoju „Integracja”, działające głównie na terenie Brennej. Młoda organizacja, która skupia głównie przedsiębiorców. W ostatnim czasie realizowało projekt dotyczący historii i dziedzictwa Brennej, co realizowane było poprzez warsztaty i publikację dotyczącą historii Brennej.

- Towarzystwo Miłośników Brennej i Górek „Jodła”, działające zarówno w Brennej i Górkach, stowarzyszenie o długiej tradycji, mające na koncie sporo inicjatyw kulturotwórczych: organizacja warsztatów, konkursów wiedzy dla uczniów, wydanie kilku publikacji, współorganizacja obchodów 11 listopada.

- Fundacja im. Zofii Kossak, działająca w Dworze Kossaków w Górkach Wielkich dysponuje budynkiem, gdzie ulokowana jest stała wystawa dotycząca Zofii Kossak. Co roku organizują Artystyczne Lato u Kossaków, podczas którego odbywają się koncerty, przedstawienia teatralne, plenery malarskie, rzeźbiarskie, wycieczki krajobrazowe. Dwór Kossaków pełni rolę domu kultury w Górkach, ograniczając się do projektów o odpowiednim poziomie, kierując swoje działania nie do masowej publiczności, ale koneserów sztuki.

- Koło Gospodyń Wiejskich w Brennej i Górkach – obie grupy skupiają kilkadziesiąt osób, spotykają się raz w tygodniu, poza tym organizują wyjazdy integracyjne i wypoczynkowe. Obie grupy kilka razy do roku sprzedają swoje wyroby podczas najważniejszych wydarzeń w naszej gminie.

- OSP Brenna Centrum, Brenna Leśnica i Brenna Górki – skupiają grupy strażaków ochotników, głównie młodych chłopaków, którzy angażują się społecznie dla naszej gminy, również poprzez pomoc przy organizacji wydarzeń.

- Koło Łowieckie „Sokół” – skupiające myśliwych, widoczni są dla mieszkańców podczas wspomnienia św. Huberta, kiedy to członkowie Koła uczestniczą w nabożeństwie.

- 2 Koła Emerytów, skupiające sporą rzesze mieszkańców Brennej i Górek, którzy spotykają się co tydzień, organizują również bankiety, wycieczki jednodniowe i dwutygodniowe.

Szkolnictwo

W gminie Brenna znajdują się dwa gimnazja, trzy szkoły podstawowe, cztery przedszkola i jeden żłobek. Przy szkołach funkcjonują kółka zainteresowań. Przy OPKiSie działa Baza Talentów, skupiająca 320 dzieci, działających w 14 sekcjach tj.: gitara klasyczna, gitara basowa, bębny, zajęcia plastyczne, bibułkarstwo, skrzypce


15

suzuki, skrzypce klasyczne, skrzypce góralskie, taniec nowoczesny, taniec mażoretkowy, dziecięcy zespół regionalny „Mała Brenna”, akordeon, grupa teatralna. Grupy skupiają przede wszystkim dzieci w wieku szkoły podstawowej, a także, w znacznie mniejszym stopniu, młodzież. Zajęcia w pełni finansowane są z budżetu OPKiSu.

Zagrody Edukacyjne

Na terenie gminy znajdują się trzy zagrody edukacyjne, co jest ewenementem, w żadnej innej miejscowości nie ma aż trzech miejsc legitymujących się certyfikatem zagroda edukacyjna. W naszej gminie są to: Kozia Zagroda, Chlebowa Chata oraz Agroturystyka „U Gazdy”.

Muzeum i galerie

Na terenie gminy znajdują się Muzeum Zofii Kossak-Szatkowskiej, placówka jest oddziałem Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. Większość eksponatów stanowi własność skarbu państwa. Pozostałe są depozytem powierzonym przez rodzinę Zofii Kossak. Dwa pomieszczenia oddające atmosferę pracy pisarskiej, składają się na stałą ekspozycję Muzeum. Eksponaty i otoczenie, w jakim tworzyła Zofia Kossak pozwalają odtworzyć rzeczywisty wygląd i nastrój domku ogrodnika, w którym powstała większość powojennych utworów pisarki. W muzeum, oprócz przedmiotów związanych z życiem i twórczością pisarki, znajdują się liczne obrazy, autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza "Witkacego", Czesława Kuryatto, Leona Wyczółkowskiego oraz Wojciecha Kossaka i Juliusza Kossaka.

W Górkach znajduje się Galeria Pod Maską, gdzie oprócz wystawy i punktu sprzedaży odbywają się warsztaty ceramiczne, garncarstwa, malowania na szkle.

Obserwatorium

W Brennej znajduje się jedyne w Polsce obserwatorium nietoperzy.

Zespoły

W Brennej funkcjonują trzy zespoły

regionalne: Dziecięcy Zespół Regionalny

„Mała Brenna”, Rodzinny Zespół

Regionalny „Kotarzanie”, Zespół

Regionalny „Brenna”, dodatkowo przy

przedszkolu w Brennej, z inicjatywy

dyrektor Marii Greń działa dziecięcy zespół

regionalny „Małe Goroliczki”. W Górkach

kilka lat temu działał zespół regionalny

„Raubczycy”, który z przyczyn

negatywnych działań instruktorów został

rozwiązany. W Brennej działają dwie

kapele góralskie „Maliniorze” i „Brynioki”,

natomiast zarówno w Górkach, jak i w

Brennej liczne zespoły festynowe. W

regionie istnieje długa tradycja

funkcjonowania orkiestr dętych, przez

miejscowych nazywane „dęciokami”.

Orkiestry te działają zarówno w Brennej,

jak i Górkach, towarzysząc w

najważniejszych wydarzeniach naszych

miejscowości. W Brennej powstał zespół

grający muzykę folk-metalową „Radogost”.

Zespół występuje na terenie całej Polski, w

Brennej był inicjatorem i gościem Nocy

Folk-Metalowej, organizowanej co roku w

ramach wydarzenia Dni Dawnych Kultur.

Chóry

Przy parafii w katolickiej działa chór

Benedictus, natomiast przy parafii

ewangelickiej Magnificat oraz dziecięcy

chór Świetliki. Chóry wspólnie występują

podczas ekumenicznych wydarzeń w

gminie: dożynek ekumenicznych,

obchodów 11 listopada, ekumenicznego

kolędowania. Chór katolicki występuje w

strojach cieszyńskich.


16

Zabytki

W gminie Brenna znajdują się zabytki:

- Dwór Kossaków – siedziba fundacji,

miejsce wystawy stałej o Zofii Kossak oraz

licznych działaj kulturalnych

- Dworek Myśliwski „Konczakówka” –

własność Nadleśnictwa, pełniący funkcję

pensjonatu

- kościół w Górkach i w Brennej –

miejsca nie tylko kultu religijnego, ale

również miejsca organizacji spektakli

teatralnych, koncertów kameralnych,

wykładów; dodatkowo na strychu w

kościoła w Górkach znajduje się cenione

przez przyrodników stanowisko nietoperzy

- Dom Katolicko-Ludowy – Stare Kino

– GOK- jeden z pierwszych domów

kultury na śląsku, powstały z inicjatywy

oddolnej, w pełni sfinansowane ze składek

mieszkańców

- Krzyż Zakochanych – wokół którego

krąży kilka legend, ceniony wśród

mieszkańców, znajdujący się na szlaku, na

skraju lasu

- Krzyż Pokutny – mało znany,

najstarszy zabytek Brennej

- Plebania – drewniany budynek, będący

własnością parafii, opuszczony przez

księży, stojący pusty, niezagospodarowany

- Stanica Harcerska A. Kamińskiego –

znajdująca się w Górkach, w bliskiej

odległości od Dworu Kossaków, w

otoczeniu zabytkowego parku, miejsce

opuszczone, zaniedbane, będące

własnością gminy Brenna. Od kilku lat

organizowane są przez Fundację Zofii

Kossak liczne wydarzenia, mające na celu

uświadomienie mieszkańcom i

przyjezdnym jak wielką wartość posiadają

te zabudowania, jaki ładunek historyczny

w sobie noszą, a także niewykorzystany

potencjał. Celem fundacji jest

przywrócenie świetności tego miejsca.

Wśród działań promujących to miejsce

należy wymienić: mobilną wystawę

plenerową, koncerty na tle budynków,

widowisko słowno – muzyczne na tle

zabudowań, wydanie publikacji o historii

miejsca, spotkania z historią, wycieczki po

zabudowaniach.

- kapliczki – licznie rozsiane po naszej

gminie, najciekawsze znajdują się na

szlakach turystycznych.

Twórcy Ludowi

Maria Greń – w ramach hobby zajmuje się robótkami ręcznymi i bibułkarstwem

Jan Heller – lokalny rzeźbiarz, specjalizujący się w zaklinaniu znalezionych kawałków drewna, korzeni czy konarów w postaci węży

Rodzinna Grupa Pieśni i Tańca “Kotarzanie” – za promocję folkloru i tradycji beskidów otrzymali certyfikat “Beskidzki Produkt na 5”

Antoni Kocurek – u tego twórcy można zdobyć reprodukcje oryginalnych, używanych w tych “lepszych czasach” maselniczek, czerpoków, koryt i innych sprzętów gospodarstwa domowego sprzed lat

Koła Gospodyń Wiejskich w Brennej i Górkach – grupy pań, które razem zajmują się właściwie wszystkim. Wyszywają, szydełkują, robią na drutach, znakomicie gotują i pieką, śpiewają. Ich wyroby można zdobyć na wielu gminnych i nie tylko gminnych imprezach.

Adam Bojda, firma “Kamtex” – wyroby z piaskowca breńskiego, posiadacz certyfikatu “Beskidzki produkt na 5”

Alicja Pohl – Greń – artystka malarka, przelewająca najróżniejsze obrazy na płótna i drewno. Poza sprawną pracą pędzlami, zajmuje się również haftowaniem


17

Anna Gruszka – hafciarka

Andrzej Burkot – prowadzi pracownię snycerską, której wyroby odznaczono certyfikatem “Beskidzki produkt na 5”

Józef Droszczok – zajmuje się wyrobem najlepszego, sprawdzonego przez górali obuwia – kierpców. Poza tym jest także rzeźbiarzem.

Greń Franciszek – jeden z ostatnich kowali – rzemieślników. Bez obaw można mu powierzyć konie, albo kupić u niego okazjonalne, pamiątkowe podkowy na szczęście, albo ciupagi… coby swojego nie dać, hej!

Marta Cieślar, gospodarstwo “Agroturystyka u Gazdy” – malowniczo usytuowane w Brennej – Malince gospodarstwo agroturystyczne promujące regionalną kuchnię i jazdę konną, będące także doskonałą bazą wypadową do wycieczek górskich. Posiada certyfikat “Beskidzki produkt na 5”

Justyna Waliczek – hafciarka

Gminna Spółdzielnia “Samopomoc Chłopska” – wyrabiają najlepszy i najsmaczniejszy, tradycyjne breński kołacz, za którego “Beskidzka 5” wyróżniła Spółdzielnię certyfikatem “Beskidzki Produkt na 5”

Joanna Konieczny – zajmuje się wyrobem biżuterii i ozdabianiem w stylu decoupage

Jadwiga i Marian Dudys: “Chlebowa Chata” – w tradycyjny sposób wyrabiają chleb, podpłomyki, miód, smalec i inne regionalne potrawy. Dodatkowo udostępniają wnętrze obiektu do zwiedzania, by zapoznawać innych z dawnymi metodami produkcji, jakie były stosowane w Brennej. “Beskidzki produkt na 5”!

Jolanta Pieczko – po godzinach pracy w szkole robi przepiękne bombki choinkowe, maluje w różnych stylach i fotografuje, zwłaszcza przyrody – pejzaże, kwiaty, owady.

Schronisko KOSS i Fundacja im. Zofii Kossak – dbałość o dorobek pisarki Zofii Kossak, a także o materialną spuściznę po niej, w postaci zabudowań dworku Kossaków została doceniona poprzez odznaczenie certyfikatem “Beskidzki produkt na 5”

W gminie do tej pory organizowano

wiele warsztatów, organizowane

zarówno przez gminę, OPKiS, jak

również stowarzyszenia, np.

warsztaty śpiewu ludowego,

warsztaty muzyki ludowej,

kurs języka angielskiego

zajęcia komputerowe dla dorosłych

warsztaty regionalne dla dzieci

warsztaty rękodzieła dla dorosłych

(robótki ręczne)

kurs języka czeskiego

3.2 WARSZTATY Z MŁODZIEŻĄ

Na etapie przygotowania wniosku dotacyjnego do DK+ Inicjatywy lokalne 2016, ustalono,

iż grupami, których potrzeby wymagają szczegółowego rozpoznania to młodzież i seniorzy.

W tym celu zorganizowano warsztatowe spotkania diagnostyczne z przedstawicielami obu

grup wiekowych. Dwa z nich odbyły się z udziałem uczniów dwóch szkół gimnazjalnych


18

(centrum Brennej i Górki Wielkie). Były one okazją do pracy indywidualnej i grupowej

poświęconej zagadnieniom dotyczącym lokalnej tożsamości, czasu wolnego młodzieży oraz

jej potrzeb i pomysłów na działania kulturalne.

Gimnazjum w Górkach Wielkich gr I

Zebrane odpowiedzi młodzieży zapytanej o najchętniej wybierane formy aktywności

w ramach czasu wolnego:

1. Gram w gry komputerowe – 12

2. Spędzam czas ze znajomymi – 9

3. Jeżdżę na rowerze – 3

4. Gram w piłkę nożną – 6

5. Gram w koszykówkę – 2

6. Oglądam filmy – 2

7. Biegam – 2

8. Jeżdżę na snowboardzie, nartach -

2

9. Chodzę do kościoła – 2

Wśród pozostałych znalazły się: jazda na rolkach, sen, rysowanie/malowanie, słuchanie

muzyki, śpiew, czytanie książek, oglądanie telewizji, spędzanie czasu z rodziną, jazda konna,

sztuczki iluzjonistyczne, grafika komputerowa, E-sport, spacery, fotografia, nagłaśnianie

imprez, nauka, zabawa z dziećmi, taniec, gra na gitarze.

Zebrano również skojarzenia związane z takimi pojęciami jak: kultura, postawy obywatelskie

i mała ojczyna, będącymi punktem wyjścia do dyskusji poświęconej lokalnej tożsamości

i zaangażowaniu w sprawy lokalne.

Spotkania z młodzieżą miały na celu wzmocnienie jej zdolności do wypracowania,

i przeprowadzenia inicjatyw młodzieżowych oraz zwiększenia motywacji do współtworzenia

społeczności lokalnej.

Zebrane podczas warsztatów wypowiedzi, wskazują na obszary deficytowe, z których wynika

konieczność podnoszenia poziomu wiedzy młodych ludzi z zakresu edukacji obywatelskiej,

wzmacniania liderów młodzieżowych i zachęcania ich do brania odpowiedzialności za sprawy

lokalne.

Skojarzenia:

KULTURA – tradycje, przodkowie, słownictwo, zachowanie, sport, nic, nudy.

POSTAWY OBYWATELSKIE- wolność słowa, odpowiedzialność, obrona ojczyzny, głosowanie,

dbanie o wspólne dobro, nic.


19

MAŁA OJCZYZNA - miejsce zamieszkania, miejsce urodzenia, szkoła, rodzina, dom, obora,

nic.

Pomysły na inicjatywy:

1. Stworzenie siłowni.

2. Paintball

3. Stworzenie miejsca spotkań np.

koło placu zabaw.

4. Skate park

5. Mini dyskoteki

6. Koncerty

7. Kluby sportowe.

8. Gimnastyka artystyczna

9. Nauka gry na instrumentach.

10. Festiwal baniek mydlanych

11. Opis: w lipcu, pod Brandysem. W

programie: koncert zespołów,

bufet, bańki mydlane, wodzirej,

pokazy ognia, tańce.

12. Warsztaty kulinarne

Opis: podczas wakacji 2 razy w

tygodniu, w MIKROKLIMACIE, nauka

gotowania

„z niczego”, przygotowywanie napoi,

przekąsek, podstawy zdrowego

odżywiania.

13. Festiwal kolorów. Opis: latem, na

boisku w Górkach, kolory, muzyka,

jedzenie.

14. Zajęcia taneczne, grupa teatralna

w klubie Mikroklimat.

Pomysły zostały zapisane na tablicy, a następnie uczestnicy warsztatów zaznaczali swoje

glosy. Najwięcej wskazań miała siłownia i paintball.

Fot.: Dorota Greń

Gimnazjum w Górkach gr II

Skojarzenia:


20

KULTURA - stroje regionalne, dożynki, muzeum, mówienie „dzień dobry”, laser party,

amfiteatr, imprezy, kultura osobista, muzyka;

TOŻSAMOŚĆ LOKALNA – dom rodzinny, gwara, mam tu rodzinę i przyjaciół, tradycje;

POSTAWA OBYWATELSKA – aktywność, branie udziału w głosowaniu, pomaganie innym.

Uczestnicy warsztatów zostali poproszeni o wypowiedź na temat swoich skojarzeń

z zamieszkiwaną miejscowością, i tego, czy Brenna jest miejscem, z którym wiążą swoją

przyszłość. Sprawdzono również, czego najbardziej brakuje młodym ludziom.

Brenna to w oczach młodych ludzi gmina wyjątkowa ze względu na swoje walory turystyczno

- przyrodnicze. Najczęściej powtarzanymi określeniami opisującymi miejscowość były:

„spokojna”, „bezpieczna”, „cicha”, „nudna”, „miejsce spokojnych ludzi”, „miejscowość, w

której mieszkam od urodzenia i czuje się tu dobrze”, ale również: „miejscowość ciekawa, lecz

mało ambitna”, „Brenna gorsza od Górek”, „miejscowość na uboczu z trudnym dojazdem”,

„Brenna, to miejscowość, która nie jest bezpiecznym ani lubianym przeze mnie miejscem,

ponieważ nie cierpię gwary.”

Gimnazjaliści wypowiadali się również na temat swojej przyszłości i miejsca, z którym wiążą

swoje plany. Młodzi ludzie uzależniają je w dużej mierze od możliwości znalezienia

satysfakcjonującej pracy: „Nie bardzo, a to dlatego, że tu nie będę mieć w pobliżu dobrej

pracy”, „Nie, zdecydowanie nie jest to miejsce z przyszłością”, „Jeśli będę miał dobrą pracę

to chętnie, a jak nie, to się przeprowadzę”, „Raczej nie, mało tu stanowisk pracy, możliwości

rozwoju”, „Nie. Jest to mała miejscowość i trudno tu o rozwój swojej przyszłości. Pod

względem pracy jest tu dużo bezrobotnych”.

Wśród osób, które swoją przyszłość wiążą z Brenną przeważały odczucia wzmacniane przez

przywiązanie do rodziny i pozytywną ocenę zamieszkiwanego miejsca: „Chciałbym mieszkać

w Górkach, ponieważ jestem z nimi związany, chciałbym, żeby Górki były odrębną Gminą”,

„Nie licząc warunków materialnych okolice Brennej są świetnym miejscem zadomowienia”,

„Tak, chętnie. Panuje tu cisza i spokój, można złapać oddech i odpocząć”, „Pełną rodziną

tak!”, „Tak, bo mieszkam tu od urodzenia”.

Pytani o to, czego najbardziej brakuje im w Brennej wymieniali najczęściej:

brak atrakcyjnej oferty spędzania wolnego czasu:

„Więcej atrakcji turystycznych, imprez kulturalnych, atrakcji dla młodzieży”, „Więcej imprez”,

„Brakuje studia tatuażu, basenu”, „KFC”, „Brakuje tu ścieżek rowerowych. Dużo osób jeździ


21

tu na rolkach, jedyne dobre miejsce do jazdy jest w centrum, tak to drogi są różne”, „Brakuje

wielu rzeczy. Więcej atrakcji, bo lodowisko ledwo stojące oraz minigolf to rzeczy, które się

nudzą, a imprezy są parę razy w ciągu wakacji”, „kino”, „basen”.

problemy z lokalną komunikacja:

„brakuje połączeń do Bielska, aby można było w krótkim czasie dotrzeć do szkoły

ponadgimnazjalnej”, „Brenna, to miejscowość mała, mało rozwinięta, bez jakiegokolwiek

bezpośredniego połączenia z większymi miastami (np. Bielsko-Biała)”

turystyka i ekologia:

„Brakuje nieprzeludnionych miejsc (np. latem, gdy turyści przesiadują nad rzeką większość

tutejszych nie ma miejsca), brak wystarczającej liczby kontenerów na śmieci (latem pełno

śmieci gromadzi się na wałach i w wodzie).”

Propozycje działań:

1. lodowisko,

2.koncerty,

3. basen,

4. festiwal kolorów,

5. dobre zagospodarowanie terenu wałów,

6.orlik,

7. skatepark,

8. ćwiczenia fizyczne na wolnym

powietrzu,

9. wykorzystanie mikroklimatu,

10. szkółka piłki ręcznej i koszykowej,

11. lepsze boisko do piłki nożnej,

12. bezpośrednie połączenie autobusowe

do Bielska przez Bucze,

13. naprawienie kąpielisk nad rzeką, kosze

i ławeczki,

14. warsztaty fotograficzne i muzyczne,

15. posprzątaj po swoim pupilu,

16. kary za palenie śmieci.


22

Gimnazjum w Brennej gr I

Sposób spędzana czasu wolnego:

- Gram na komputerze – 5,

- Gram w piłkę nożną – 3,

- Wychodzę na spacery – 2,

- Idę do koleżanki – 2,

- Oglądam telewizję – 2,

- Czytam – 2,

- Śpię – 2,

- Piszę wiersze – 1,

- Tańczę – 1,

- Spotykam się towarzysko – 1,

- Bawię się z kuzynką – 1,

- Szydełkuję – 1,

- Biegam z psami – 1,

- Odpoczywam aktywnie – 1,

- Pisze na telefonie – 1,

- Jeżdżę na crossie - 1

Pomysły na inicjatywy:

1. Tematyczne soboty

Opis: „tam gdzie nam wybudują”, w piątki; imprezy w rożnych stylach, harcerstwo,

lata 20., 60., halloween, disco polo, Hawaje.

2. Paintball (propozycja zgłoszone przez dwie niezależne grupy, w drugiej grupie termin

17-31 kwietnia)

Opis: lato lub jesień, Brenna na szczycie stoku, przejęcie flagi, eliminacja drużyn, do 8

wygranych rund, poczęstunek, muzyka.

3. Festiwal sportu (różne pojedynki)

4. Festiwal gier komputerowych (różne pojedynki)

5. Zawody wytrzymałości („parodniowe oddzielenie się od domu”)

6. Zajęcia z szydełkowania i innych technik rękodzielniczych.

Fot.: Dorota Greń


23

Gimnazjum w Brennej gr II

Uczniowie gimnazjum w Brennej podobnie jak ich rówieśnicy z Górek Wielkich postrzegają

gminę, jako miejsce z wyróżniającym je potencjałem przyrodniczym: „miejscowość

z fascynującym krajobrazem”, „spokojna”, „malownicza, przyjazna, posiadająca wiele

atrakcji”, „miejscowość najpiękniejsza, wspaniała”, „Brenna jest miejscowością, która ma

duży potencjał, trzeba go tylko umieć wykorzystać”.

Mimo, iż podkreślane były atuty Brennej, jako miejsca, w którym żyje się przyjemnie, głosy

młodzieży dotyczące planowania dalszej przyszłości były podzielone:

- osoby chcące mieszkać tu w przyszłości:

„Tak, ponieważ tutaj się wychowałam, jest tutaj spokojnie. Widzę tutaj swoją

przyszłość”, „Tak, ponieważ jestem bardzo związana z Brenną i jest to moja Mała

Ojczyzna”, „Tak, ponieważ jest to moja miejscowość i jest tu pięknie”

- młodzież, która planuje swoje dorosłe życie poza Brenną:

„Zdecydowanie nie chciałabym mieszkać w Brennej, jako osoba dorosła, ponieważ nie

widzę tu przyszłości. Moim zdaniem miejscowość ta rozwija się za mało dynamicznie.

W mojej opinii znalezienie tutaj pracy w moim przyszłym zawodzie jest niemożliwe”,

„Nie wiąże z Brenną bliższej przyszłości”, „Niekoniecznie, ale moje miejsce

zamieszkania jest dla mnie ważne i ma duże znaczenie”.

- gimnazjalistom z Brennej brakuje:

kina plenerowego, basenu, koncertów, warsztatów, skate parku, miejsc

biwakowych/piknikowych, akcji charytatywnych łączących ludzi, klubów, miejsc, w które

można się wybrać, uprawiać sport (basen, szlak rowerowy), rozwijać swoje zainteresowania,

hoteli - żeby ludzie w zimie, po nartach, mogli pójść do hotelu, a nie wsiadać do auta i jechać

do domu.

Pomysły na działania:

1. Warsztaty plastyczne w budynku amfiteatru pod opieką fachowców, pokazanie

innowacyjnych, ciekawych technik.

2. Koncert Dawida Podsiadło w amfiteatrze w okresie wakacji

3. Warsztaty taneczne

4. Koncerty Justina Bibera, Margaret, Lanberry, Zbuku


24

5. Warsztaty fotograficzne w amfiteatrze

6. Mistrzostwa gier komputerowych z nagrodami

7. Rajd rowerowy po lesie, Błatnia

8. Warsztaty wokalne/ taneczne w hali w Centrum Brennej

9. Zbudowanie skateparku przy szkole

10. Spływ kajakowy na rzece/ zawody

11. Kino plenerowe

W wypowiedziach młodzieży z Brennej, jak i Górek Wielkich widoczny był duży antagonizm

pomiędzy miejscowościami.

Uczniowie z Brennej wyrażali się pogardliwie o uczniach z Górek Wielkich. Młodzież z Górek

z pogardą mówiła o młodzieży Brennej. Przy czym uczniowie z Brennej twierdzili, że

gimnazjum z Górek Wielkich uważane jest za lepsze i jego uczniowie „zadzierają nosa”.

Poziom wzajemnej niechęci jest wyjątkowo wysoki, co wydaje się zjawiskiem dość

niepokojącym. Może świadczyć o braku współpracy między obydwoma gimnazjami.

Zarówno jedna, jak i druga grupa młodzieży charakteryzowała się niskim poziomem

kompetencji kulturowych i niską świadomością potrzeb kulturalnych. Jej zainteresowania

koncentrowały się wokół sportu i rozrywki. Uczestnicy warsztatów praktycznie nie korzystają

z oferty OPKiS-u i nie znają jego działań. Także szkolna oferta zajęć pozalekcyjnych była

bardzo uboga (przynajmniej tak wynika z relacji uczniów). Gimnazjaliści z gminy Brenna nie

mają możliwości doświadczenia aktywności twórczej, odkrywania i rozwijania własnych

talentów i pasji. Jedna z uczennic z gimnazjum Górek Wielkich w rozmowie z prowadzącą, po

warsztatach, powiedziała, że przeprowadziła się do Górek z Katowic. W Katowicach brała

udział w zajęciach w Pałacu Młodzieży. Stwierdziła, że młodzież z Katowic chętnie brała

udział w różnych formach aktywności, była otwarta i miała wiele różnorodnych

zainteresowań. Tymczasem w jej ocenie młodzież z Górek jest zupełnie inna, działa „na

oporze”, wyśmiewa wszelkie formy aktywności osób, które „wyróżniają się z tłumu” i chcą

coś robić dla własnego rozwoju.


25

3.3 WARSZTATY Z SENIORAMI

Warsztaty z seniorami I gr – Brenna

Zorganizowano również dwa spotkania warsztatowe z seniorami, podczas których

rozmawiano na temat ich potrzeb kulturalnych, ale również dostrzeganych przez nich potrzeb

i problemów społecznych. Zebrano również pomysły na oddolne inicjatywy mieszkańców.

Potrzeby seniorów:

- oferta kulturalna: śląskie zespoły tj. Teresa Werner, Damian Holecki, Kabaret Rak, Grzegorz

Poloczek, śląskie szlagiery, więcej rozrywki w amfiteatrze, zabawy taneczne, kino/kino

plenerowe, seanse filmowe połączone z dyskusją, Bajm, disco polo, warsztaty wokalne

(repertuar biesiadny).

- spotkania i oferta edukacyjna: warsztaty językowe, zajęcia komputerowe, spotkania z

architekturą na przestrzeni wieków – cykl wykładów, spotkania, wykłady na temat zdrowego

żywienia, klub ogrodników domowych, spotkania z ciekawymi ludźmi np. z uniwersytetu,

prawnikiem, psychologiem lub z lekarzem specjalistą, ludźmi kultury, sportu, podróżnikami,

rozmowy na tematy społeczne.

- turystyka i krajoznawstwo: organizacja wycieczek po Brennej i okolicach, nordic walking,

dokończenie ścieżki rowerowej wzdłuż rzeki Brennicy.

- inne: dofinansowanie wycieczek dla seniorów, duże, ciepłe, jasne pomieszczenie na

spotkania, organizacja spotkań dla osób wolnych, imprezy dla seniorów (gminny dzień

seniora), zmienić nazewnictwo lokali na regionalne.

Problemy społeczne zauważane przez seniorów:

- wyjazdy młodych poza gminę,

- starzejąca się społeczność,

- wykluczenie cyfrowe seniorów,

- brak pracy,

- likwidacja szkół zawodowych,

- brak oferty zagospodarowania czasu

wolnego młodzieży.

Potrzeby społeczne:

- brak chodnika na ul. Bukowej/brak

oświetlenia na ul. Lipowskiej,

- usuwanie odchodów końskich po

kuligach,

- kanalizacja, wodociągi,


26

- drzewa nad drogami,

- większa dbałość o drogi dojazdowe,

- utworzenie tężni w centrum–

przeniesienie parkingu,

- otwartość na działania wielopokoleniowe,

Atut: zgodna społeczność, tolerancja .

Pomysły na działania:

- promocja ekologii,

- działania z zakresu ochrony środowiska (palone śmieci, plastik),

- regionalizm, wiedza lokalna w szkołach,

- promocja Dworku Myśliwskiego i zasobów krajobrazowych,

- spotkania dla panów „klub dżentelmena”.

Warsztaty z seniorami II gr – Górki Wielkie

Potrzeby społeczne:

- giełda wymiany używanych przedmiotów,

- angielski nieodpłatnie,

- promocja twórczości lokalnej,

- potrzeba lidera (osoba, instytucja)

integrującego życie kulturalne w tym

regionalizm, regionalizm górecki,

- orkiestry dęte,

- kultywowanie zapominanych tradycji:

„szkubaczki”, legendy (potrzeba włączania

młodych), brak infrastruktury sportowej.

Problemy społeczne:

- źle zorganizowana pomoc społeczna,

- śmieci w rzece i okolicy,

- centrum Brennej a zaniedbane Górki,

- duże samochody tankujące w Górkach,

- chińszczyzna zamiast tradycyjnych

lokalnych produktów (festyn wczoraj i

dziś),

- odpływ młodych i wykształconych,

- brak szacunku dla starszych,

Potrzeby seniorów:

- obsługa komputera – 5, - nauka j. angielskiego – 5,


27

- rękodzieło, szycie, szydełkowanie,

robótki na drutach – 4,

- śpiewanie okolicznościowych pieśni,

kolęd - 3

- spotkania z ciekawymi ludźmi świata

nauki i kultury - 2

- wieczór poezji,

- występy teatr Zaolzia,

- muzyka, lata 20-te (jazz, Ella Fitzerald),

- wycieczki po ścieżkach Zaolzia,

- hodowla kóz,

- turystyka górska, spacery po lesie,

- decoupage.

Osoby starsze to ogromny potencjał, który powinien zostać zagospodarowany przez

organizacje pozarządowe, instytucje i lokalne społeczności. Stanowią nieocenione źródło

wiedzy praktycznej budowanej podczas długoletnich życiowych i zawodowych doświadczeń,

które należy odpowiednio ukierunkować i wykorzystywać. Seniorzy dysponują wolnym

czasem, są wnikliwymi obserwatorami dostrzegającymi problemy i potrzeby swojego

środowiska. Zazwyczaj to osoby, zaangażowane w życie społeczności lokalnej, świadkowie

zmian i procesów, które kształtowały rozwój gminy.

To grupa mieszkańców mocno przywiązana do tradycji, ukształtowana przez lokalne

obyczaje, kulturę i historię. Pokolenie, które ma swoje unikalne cechy, wiedzę i umiejętności.

Podczas warsztatów diagnostycznych ujawnił się potencjał, który należałoby zagospodarować

poprzez kolejne działania aktywizujące. Najlepiej, gdyby wykraczały poza spędzanie czasu w

ramach spotkań towarzyskich „przy ciastku i kawie”, pozwalając w pełni wykorzystać wiedzę,

pasję osób starszych promując wzorce aktywności i samorozwoju w okresie starzenia się.

Oprócz potencjału i zainteresowań kulturalnych pojawiło się wiele wspólnych potrzeb

społecznych, ważnych dla społeczności Brennej i Górek związanych z ochroną środowiska

naturalnego, promowaniem lokalnych twórców i otwartością na uczestnictwo w działaniach

międzypokoleniowych. Dbanie o wspólne zasoby może być ważną płaszczyzną współpracy

i sposobem budowania dobrych relacji pomiędzy mieszkańcami poszczególnych sołectw

często zamkniętych na siebie. Podobnie jak w przypadku młodzieży gimnazjalnej, wśród

seniorów również wybrzmiały lokalne antagonizmy na linii Brenna – Górki. Zwłaszcza

mieszkańcy tej drugiej miejscowości uważali, iż mają „pod górkę”, ich potrzeby są

marginalizowane, a centrum Brennej ma lepsze warunki do rozwoju.


28

3.4 WYWIADY Z MIESZKAŃCAMI

Wywiady indywidualne

Badaniami jakościowymi w formie wywiadów indywidualnych zostało objętych

20 mieszkańców gminy Brenna.

Wywiady w ramach badań jakościowych przeprowadzono z liderami lokalnymi

i przedstawicielami instytucji i stowarzyszeń zaangażowanymi w życie społeczno-kulturalne

miejscowości wchodzących w skład gminy Brenna. Służyły one zmapowaniu zasobów

kulturotwórczych gminy oraz oznaczeniu miejsc z potencjałem i osób, które poprzez swoje

działania integrują lokalną społeczność i generują aktywność mieszkańców.

Celem wywiadów było rozpoznanie zasobów ludzkich i infrastrukturalnych, a także zasobów

środowiska naturalnego, które można wykorzystać w realizacji działań na rzecz lokalnej

społeczności. Zadaniem przeprowadzonych rozmów było również zgromadzenie wiedzy

o dotychczasowych lokalnych działaniach w obszarze kultury i ich odbiorze przez

mieszkańców, pozyskanie wiedzy o lokalnych instytucjach, stowarzyszeniach, twórcach,

ekspertach i liderach, znalezienie pasjonatów i społeczników, których oddolna aktywność

wzbogaca kulturowy pejzaż gminy oraz poznanie opinii mieszkańców o lokalnej instytucji

kultury – Ośrodku Promocji Kultury i Sportu Gminy Brenna, a także o gotowości mieszkańców

do współpracy tą instytucją. Respondentów pytano również o oczekiwane kierunki rozwoju

życia kulturalnego gminy i pomysły na działania społeczno-kulturalne.

Rozmowy były przeprowadzone w oparciu o przygotowany scenariusz wywiadu zawierający

zagadnienia poddawane dyskusji.

Pierwszy moduł pytań wywiadu dotyczył aktywności osób badanych, działań, w które się

angażują oraz ich specyfiki.

Badani związani współpracują z następującymi podmiotami:

1. Fundacja im. Zofii Kossak,

2. Stowarzyszenie Charytatywne

„Dogonić czas” ,

3. ZSP Górki Wielkie,

4. Agroturystyka „Chlebowa Chata”,

5. Stowarzyszenie Zagród

Edukacyjnych,

6. Rada Rodziców przy ZSP Górki

Wielkie,

7. Galeria Pod Maską – Górki Wielkie,

8. Towarzystwo Miłośników Brennej i

Górek „Jodła”,

9. Stowarzyszenie „Integracja” z

Brennej,

10. Zespół „Brenna” i „Mała Brenna”,

11. Stowarzyszenie Dom z Jaśkowic,

12. Klub Seniora „Marzenie” w Brennej,

13. LGD Cieszyńska Kraina,


29

14. Rada Gminy Brenna, 15. Przedszkole Publiczne w Brennej.

Wśród respondentów byli również lokalni liderzy i animatorzy działający samodzielnie, nie

związani żadnymi lokalnymi instytucjami czy stowarzyszeniami.

Inicjatywy podejmowane przez respondentów to: przedsięwzięcia kulturalne i artystyczne z

obszaru: plastyki, teatru, muzyki, a także promowania dziedzictwa kulturowego regionu i

historii, zarówno lokalnej jak i narodowej. Wśród badanych znaleźli się organizatorzy imprez,

takich jak festyny i pikniki, realizatorzy działań ekologicznych oraz wydarzeń sportowych, a

także liderzy przedsięwzięć kierowanych do seniorów.

Respondentów pytano o pozytywy mieszkania i działania w gminie Brenna i o specyfikę tego

obszaru. Badani podkreślali wyjątkowe walory turystyczno-krajobrazowe miejsca, czyste

środowisko naturalne, ukształtowanie terenu, dzięki któremu gmina Brenna to miejsca

atrakcyjne i zachęcające do wypoczynku o każdej porze roku. Rozmówcy mówili również

o bogatym dziedzictwie kulturowym regionu, ze szczególnym uwzględnieniem folkloru,

a także o konieczności jego zachowania dla następnych pokoleń.

Część respondentów za pozytywy mieszkania w gminie Brenna uznawała kapitał społeczny w

postaci przyjaznych, otwartych na pomysły i inicjatywy mieszkańców. Wiele wypowiedzi

dotyczy jednak braku integracji lokalnego środowiska, jego bierności i roszczeniowej

postawy, a także trudności w zakresie lokalnej współpracy.

„Lubię społeczność tej gminy, chociaż brakuje jej integracji. Wiele radości sprawia mi,

kiedy dzieje się tutaj coś pozytywnego i włączają się w to mieszkańcy gminy”.

Warto zacytować wypowiedź respondentki, która nie jest mieszkanką gminy,

natomiast na jej terenie pracuje:

(Obszar ten jest dla mnie) „otwierający, bo dość dużo wymaga. Bycie wymagającym

zaś motywuje do działania. W większym ośrodku znajduje się odbiorców, tu czasem

trzeba o nich zawalczyć”.

Badani mający swoje korzenie w gminie Brenna uważają to miejsce za „małą ojczyznę”.

Z dumą podkreślają jej piękno i atrakcyjność turystyczną. Mówią o tym, że jest to miejsce

z wyjątkowym potencjałem, jednak do tej pory niewykorzystanym.

„Gmina Brenna to wyjątkowo piękny krajobrazowo i bogaty kulturowo zakątek

Beskidów”.

„Jestem bardzo związany ze swoją rodzinna miejscowością i skłonny dużo zrobić, aby

uwrażliwić innych na piękno historii, kultury i przyrody tego regionu. Pragnę, by

miejscowe społeczeństwo tworzyło prawdziwą społeczność”.


30

„Miejsce z dużym, lecz niewykorzystanym dotąd potencjałem”.

„Miejscowość ma ogromne możliwości i wielki potencjał zwłaszcza ludzki.

Jednocześnie pokutują naleciałości i nieporozumienia z dawnych lat, które utrudniają

wiele działań”.

„Spory potencjał, który ciężko wykorzystać”.

Mieszkańców zapytano o to, jakie ciekawe miejsca aktywności kulturalnej rozpoznają na

terenie gminy i dlaczego z nich właśnie korzystają. Respondenci wymienili następujące

podmioty:

1. Centrum Kultury i Sztuki „Dwór

Kossaków”,

2. Chlebowa Chata,

3. amfiteatr w Brennej,

4. Mikroklimat,

5. obiekty OPKiS,

6. Szkoła na „Żagana”,

7. Piwnica Artystyczna w Brennej,

8. Brandys – ośrodek nad rzeką Brennicą,

9. Kozia Zagroda,

10. kościoły,

11. remizy OSP,

12. Polana Kotarska,

13. góra Bucze,

14. stanica harcerska,

15. wodospad „Szpera”.

Najwięcej wskazań otrzymały: Centrum Kultury „Dwór Kossaków”, Mikroklimat i amfiteatr w

Brennej, a także Chlebowa Chata.

Dwór Kossaków jako jedyne miejsce w gminie postrzegany był przez respondentów jako

realizator nowatorskich działań promujących kulturę wysoką.

„Centrum Kultury Dwór Kossaków – przyczółek kultury na wysokim poziomie w małej

miejscowości.”

Część wymiennych obiektów określana jest jako miejsca do wykorzystania.

Niepokojący jest fakt, że niektórzy z badanych utożsamili miejsca z potencjałem kulturowym

z miejscami rozrywki:

„Amfiteatr Brenna, Ośrodek „Pod Brandysem”, Karczma pod Skalicą, pub „Niebanalnie

– to jedyne miejsca w gminie, gdzie się można dobrze pobawić. Jak na gminę

turystyczną to zdecydowanie za mało”.

Postrzeganie działań kulturalnych jedynie jako atrakcji przyciągających do gminy turystów,

sprowadza kulturę jedynie do funkcji ludyczno- rozrywkowej, a co za tym idzie do

marnowania jej potencjału jako narzędzia rozwoju indywidualnego i społecznego

mieszkańców.


31

Respondentów zapytano o pomysły na działania, które byłyby byłoby cenne dla lokalnej

społeczności. Uczestnicy badania proponowali:

1. działania dotyczące

wielokulturowości,

2. inicjatywy międzygeneracyjne,

łączące różnych odbiorców:

seniorów i dzieci

w wieku 3+, szersze zajęcie się

tematem pasterstwa tradycyjnego,

3. reaktywacja ośrodka harcerskiego

„Sojka” z przeznaczeniem na cele

kulturalno-oświatowo, sportowe,

4. przygotowanie przedstawienia

teatralnego dla uczniów SP w kl.

IV-VI,

5. spotkania autorskie,

6. zorganizowanie czasu wolnego

dzieci i młodzieży na zasadach

harcerskich z pomocą

emerytowanych nauczycieli,

7. zorganizowanie przeglądu

muzycznych grup chrześcijańskich i

konkursu gwarowego,

8. „Festiwal Odpalania Starych

Ciągników”, wyścigi starych

ciągników,

9. poszukiwanie wraz z młodzieżą

ciekawych, zapomnianych miejsc w

gminie, uporządkowanie i

określenie tych miejsc tabliczkami,

10. warsztaty rękodzieła na terenie

gminy, szczególnie w Górkach, w

tym warsztaty ceramiczne,

zarówno dla dzieci jak i dorosłych,

11. regularne spotkania tematyczne

dotyczące kultury, sztuki, historii,

które inspirowałyby i aktywizowały

mieszkańców, budowały wspólnotę

i tworzyły platformę wymiany

informacji,

12. stworzenie miejsca, w którym

mogłyby szkolić się kapele ludowe,

nagranie płyt muzycznych i

filmowych popularyzujących lokalny

folklor, festiwal pieśni

wierchowych,

13. prowadzenie lokalnego podcasta, w

który zawierałby m. in. dyskusje na

lokalne tematy, wywiady, promocje

lokalnych zasobów, byłby

przestrzenią wymiany poglądów,

14. organizacja Dnia Seniora,

15. rekonstrukcja folusza, bryndza –

opracowanie i wdrożenie produktu

regionalnego, ścieżki rowerowe,

wodny plac zabaw,

16. Święto Gór, Park Track,

17. zorganizowanie grupy seniorów –

szydełkowanie haft, druty,

bibułkarstwo,

18. organizacja Festiwalu Kultury

Beskidów,

19. stworzenie Uniwersytetu Trzeciego

Wieku,

20. piknik piłkarski klubów śląskich,

festiwal muzyki tanecznej, festiwal


32

kabaretowy, zawody sportowe w stylu spartakiady, letnie kino.

Proponowano też zaszczepienie na lokalny grunt pomysłów, które sprawdziły

w innych miejscach naszego kraju:

1. organizacja lokalnych biegów np.

na Górę Bucze, Zebrzydkę we

współpracy z OPKiS-em,

2. stworzenie teatru dla

emerytowanych miłośników kultury

oraz chóru dla uzdolnionych

muzycznie dorosłych,

3. zajęcia twórcze w ramach

rzeźbienia w kamieniu (plener

kamieniarski),

4. wykonywanie witraży – zajęcia dla

osób dorosłych,

5. uroczystości regionalne, takie jak:

skubanie pierza, zaduszki.

6. wspólne śpiewanie,

7. drużyna harcerska,

8. zbudowanie bazy danych

użytkowników kultury,

9. kluby dyskusyjne,

10. konkursy i inicjatywy zachęcające

mieszkańców do interpretacji i

reinterpretacji lokalnego

11. krajobrazu, tradycji, kultury,

przyzwyczajeń, stereotypów (np.

Odkrywamy Kotarz – konkurs

fotograficzny, „Tradycyjne pitupitu,

czy współczesne łubudu,– nakręć

teledysk, połącz tradycje i

nowoczesność, Emeryci okiem

młodych – młodzi okiem emerytów,

Tradycja okiem gimbusów, Co z

tym muzykowaniem – jazz czy Szła

dzieweczka do laseczka, program

Brenniak jedzie za miedzę

(wycieczki do teatru, na koncerty,

do muzeum),

12. zjednoczenie zagród edukacyjnych

– szlak, broszury, oferta, wiosenne

sprzątanie ulic, integracja

mieszkańców,

13. stworzenie znaku jakości lokalnych

produktów, zrzeszenie twórców,

organizacja targów, jarmarków,

gdzie wspomniane produkty można

by sprzedawać,

14. Tydzień Kultury Beskidzkiej.

Warto zauważyć, że wśród propozycji typowo eventowych – jednorazowych wydarzeń

będących atrakcyjną formą spędzania wolnego czasu zarówno dla turystów, jak

i mieszkańców gminy, respondenci wysunęli ciekawe propozycje przedsięwzięć


33

długofalowych, umożliwiających zdobycie konkretnych umiejętności oraz zmianę nawyków

i postaw, które mobilizowałyby mieszkańców do aktywności twórczej, poszukiwania

i rozwijania pasji i zainteresowań. Ważne miejsce wśród złożonych propozycji mają działania

budujące lokalną tożsamość i promujące dziedzictwo kulturowe gminy.

Osoby biorące udział w badaniu poproszono o wymienienie barier w dostępie do kultury,

które według nich ograniczają rozwój lokalnych działań społeczno-kulturowych.

Respondenci wskazywali na „niechęć” rdzennych mieszkańców do brania udziału

w wydarzeniach kulturalnych.

„Niektórzy mieszkańcy gminy są za mało otwarci na nowe inicjatywy, natomiast część

osób nie jest do końca poinformowana o planowanych działaniach społeczno-

kulturalnych”. „Bariery stwarzają sami ludzie”.

„(…) apatia społeczności, brak nawyku uczestniczenia i tworzenia życia kulturalno-

społecznego. Receptą – działania uruchamiające wspomniane procesy”.

„Brak porozumienia między mieszkańcami, mała otwartość, brak współpracy”.

Respondenci mówili też o brak sponsorów, mecanasów kultury i małym zaangażowaniu

społecznym ludzi, które przekłada się na brak chęci podejmowania działań

wolontarystycznych i niewielką ilość lokalnych liderów.

Źródeł niskiego poziomu aktywności kulturalnej badani upatrują też w braku kompleksowej

edukacji kulturalnej.

„Należy aktywizować dzieci i młodzież, aby uczyły się dobrze spędzać czas wolny”.

Udzielający wywiadów mówili też o potrzebie poprawienia skuteczności działań

informacyjnych i promocyjnych oraz o wykorzystywaniu kanałów komunikacyjnych

dostosowanych do różnych odbiorców.

„Starsi ludzie nie korzystają z Internetu (bardziej sprawdzą się plakaty i ulotki)”.

Badani wskazywali też na bariery administracyjne i formalne oraz na bariery

infrastrukturalne. OPKiS nie posiada bowiem ani dużej sali widowiskowej, ani większych sal

do prowadzenia zajęć artystycznych. W gminie brakuje też sal dla różnych klubów

zainteresowań, w tym klubu seniora.

Są też wypowiedzi osób, które barier w dostępie do kultury upatrują w mentalności

mieszkańców terenów wiejskich:

„Małe zainteresowanie miejscowymi inicjatywami, związane z kompleksem małej

miejscowości, zachłystywanie się tym co modne i spoza gminy”.


34

Część badanych jest przekonanych, że bariery w dostępie do kultury polegają jedynie na

braku odpowiednich funduszy:

„Brak pieniędzy potrzebnych do organizacji imprez na najwyższym poziomie, zły

projekt amfiteatru (brak ogrodzenia i zadaszenia widowni), brak sponsorów (brak

współpracy OPKiS z prywatnymi przedsiębiorcami).”

Powyższa wypowiedź świadczy o tym, utożsamianiu kultury z bogatym wachlarzem imprez

rozrywkowych w brenneńskim amfiteatrze. Kultura nie jest traktowana jako narzędzie

rozwoju indywidualnego i społecznego, ale jako forma ludycznej rozrywki.

Wywiady zawierały również pytanie o miejsca zdegradowane lub zapomniane, które

wymagają rewitalizacji i kulturowego ożywienia, a którym można by przywrócić dawne lub

nadać nowe funkcje.

1. Tereny po byłym sanatorium

„SOJKA” – imprezy kulturalno-

przyrodnicze,

2. ścieżka przyrodnicza na górę

„Bucze”,

3. Strażnica harcerka w Górkach

Wielkich (centrum kultury),

4. Ośrodek harcerski „Sojka”,

5. Budynek dawnego kina GOK,

6. Konczakówka,

7. krzyż zakochanych,

8. obserwatorium nietoperzy,

9. Konczakówka,

10. probostwo w Brennej,

11. Stare Kino,

12. Polana Kotarska,

13. wygasłe kamieniołomy,

14. Dworek myśliwski,

15. Dom obok UG – Kominkowe,

dawny budynek GOK,

16. bunkry, mogiły,

17. stanica Kamińskiego,

18. Stary Groń,

19. Dom Młodzieży Katolickiej,

zabytkowa plebania (muzeum),

20. Spółka „Huta” czyli tzw. mini

lunapark (aqupark),

21. obszary które będą

zagospodarowane w ramach

inwestycji „Kotarz”,

22. wały gminy Brenna (zielone parki,

ścieżki, ławki),

23. Góra Bucze (sprawdzić potencjał

wód geotermalnych),

24. połączenie turystyczne gminy

Brenna z gminą Ustroń.

Jeden z modułów wywiadu dotyczył percepcji Ośrodka Promocji, Kultury i Sportu Gminy

Brenna jego strategii działania, potencjału współpracy.

Respondenci utożsamiali instytucję z solidną pracą i działaniami zakrojonymi na szeroką

skalę. Z wypowiedzi respondentów OPKiS jawi się jako centrum koordynacji imprez


35

kulturalno-oświatowo-sportowych. Wymieniane zadania OPKiSu dotyczą także promocji

gminy, informacji turystycznej oraz wydawania gazety gminnej.

„ (OPKiS)na terenie gminy Brenna organizuje spotkania z ciekawymi osobami,

twórcami, pisarzami, teatrzyki dla dzieci, zajęcia na wolnym powietrzu, lodowisko,

majówkę, noc świętojańską, dożynki, bieg o breńskie kierpce”.

„(…)promują gminę, wydają plakaty, foldery, dożynki, festiwal metalowy, jarmarki

świąteczne”.

„(…) zajęcia Tai Chi, Mała Brenna, bajki dla dzieci, organizacja imprez”.

„ Instytucja kojarzy mi się z gazetą gminną, kilkoma koncertami w ciągu roku.

Wypada pochwalić takie inicjatywy jak imprezy tradycyjne: Dożynki, czy Noc

Świętojańską i imprezy nowe, takie jak: Dni Dawnych Kultur – Słowiańska Noc Folk

Metalowa, Laser Party oraz inicjatywy regionalne: konkursy plastyczne i wiedzy”.

Zakres działalności ośrodka kultury w Brennej wydaje się być imponujący.

Mimo, że OPKiS jest instytucją kultury (działa na podstawie ustawy o organizowaniu

i prowadzeniu działalności kulturalnej), realizuje działania nie wymieniane w w/w ustawie.

Promuje gminę, prowadzi punkt informacji turystycznej, zawiaduje obiektami sportowymi

i organizuje zajęcia sportowe. Ta wielość zadań (także tych spoza ustawy o prowadzeniu

i organizowaniu działalności kulturalnej) i specyfika pracy w regionie turystycznym, gdzie

kładzie się nacisk na imprezy dla turystów (amfiteatr w Brennej) utrudnia ośrodkowi

prowadzenie systematycznej pracy animacyjnej podnoszącej kompetencje kulturowe

mieszkańców. Ośrodek kojarzy się głównie z imprezami. W wypowiedziach respondentów,

dostrzegających szerokie spektrum działań placówki, brak mu jednak konkretnego

charakteru i specyfiki.

„OPKiS to trochę neutralne miejsce ze względu na wiele zadań, które musi realizować.

Biuro, salki, szatnie, scena.”

W rezultacie OPKiS jawi się jako instytucja z niewykorzystanym w pełni potencjałem, która

powinna położyć większy nacisk na stworzenie bliższych relacji z lokalną społecznością.

„OPKiS mógłby poprawić system komunikacji między pracownikami odpowiedzialnymi

za promocję potencjalnymi uczestnikami wydarzeni kulturalno-sportowych”.

„Polepszyć przepływ informacji”. „Więcej dialogu z mieszkańcami, uwzględniania ich zdania”.


36

Badani chętnie widzieliby w ośrodku :

„spotkania karaoke, wieczory poetyckie, projekcje filmowe, warsztaty edukacyjne,

spotkania z ciekawymi osobami, wyjazdy do ciekawych miejsc, spektakle teatralne dla

dorosłych widzów”.

„nauka śpiewu, zajęcia artystyczne dla starszych, stworzenie zespołu muzycznego z

dziećmi, które uczą się grać na instrumentach w Mikroklimacie”.

„(…) warsztaty quilingu, lepienie z gliny”.

„większa oferta dla dzieci, sekcja historyczno-kulturalna, szachy dla dzieci, rysunek z

natury, skatepark”.

„warsztaty rękodzielnicze”.

„Uniwersytet Trzeciego Wieku, joga, haft, żywotków, haft beskidzki, szydełkowanie”.

„taniec, zumba, fitness”.

„Gminne spotkania z…. (regularne spotkania: tematem wymiana doświadczeń,

rozmowy o sprawach gminy)”.

W propozycjach nie brakuje też zajęć sportowych:

„wakacyjne zajęcia sportowe”,

„zorganizowanie zajęć sportowych na zasadach „Cichociemnych”.

„Więcej imprez sportowych, w których brałyby udział osoby w różnym wieku, gry

zespołowe, nornic walkking, wycieczki rowerowe, jazda na rolkach, deskorolka, tenis

ziemny”.

Respondentom zadano pytanie o to, czego potrzebowaliby, aby czuć się w Ośrodku

Promocji, Kultury i Sportu Gminy Brenna jak u siebie, żeby było to również dla nich samych

ważne miejsce rozwoju – otwarta, społecznie użyteczna, partnerska przestrzeń do działań.

Część badanych deklarowała dobrą współpracę z OPKiS-em, życzliwość i pozytywną energię

bijącą od pracowników. Pozostali oczekują od instytucji większego otwarcia się na

mieszkańców i ich inicjatywy.

„(Potrzebna) otwartość i wspieranie inicjatyw”,

„Częstszy kontakt, lepsza informacja”,

„Więcej szczerości, otwartości, transparentnych zasad, okazywania sobie szacunku”,

„Poczucia współtworzenia, poczucia partnerstwa”,

„Przyjaznej , otwartej atmosfery, której skutkiem będzie wspólne dobro i rozwój

gminy”.


37

3.5 ZOGNISKOWANY WYWIAD GRUPOWY

Do udziału w wywiadzie zostali zaangażowani lokalni liderzy, przedstawiciele lokalnych

instytucji organizacji i grup nieformalnych.

W grupie fokusowej wzięli udział:

Zbigniew Greń – choreograf zespołu regionalnego „Kotarzenie”, wieloletni członek zespołów

regionalnych;

Dominika Strach – członek zespołu regionalnego oraz Towarzystwa Miłośników Brennej i

Górek „Jodła”;

Helena Kłósko – radna gminy Brenna, członek Stowarzyszenia „Integracja”;

Wojciech Grajewski - historyk, członek Stowarzyszenia „Integracja” oraz Towarzystwa

Miłośników Brennej i Górek „Jodła”, autor pierwszej monografii historycznej o Brennej;

Dorota Greń – pracownik OPKiS, członek Stowarzyszenia „Integracja” oraz Towarzystwa

Miłośników Brennej i Górek „Jodła”;

Szymon Pilch – mieszkaniec Brennej od 7 lat, animator, aktor, konferansjer, członek wielu

stowarzyszeń;

Katarzyna Macura – dyrektor OPKiS.

W oparciu o przygotowany scenariusz wywiadu poruszano kwestie dotyczące lokalnej

specyfiki, oferty kulturalnej i aktywności środowisk twórczych.

Gmina Brenna jako miejsce zamieszkania – wybrane wypowiedzi

„W gminie Brenna mieszka duży odsetek ludności napływowej, osób, które zamieszkały w

Brennej z wyboru, a wśród nich górnicy, lekarze, prokuratorzy. Wiele z nich wybudowało

swoje drugie domy na Śląsku Cieszyńskim, z zauważalną ostatnio tendencją

przeznaczania ich na sprzedaż”.

Źródło dochodu mieszkańców:

Górki – rolnictwo, przemysł (produkcja zniczy, samolotów),

Brenna – turystyka, kamieniarstwo.

„W naszej gminie jest czarna sfera, sporo osób żyje z zasiłków, nie będąc

zarejestrowanych w Urzędzie Pracy.”

„Gmina Brenna ma świetne połączenia z Cieszynem, Bielskiem, Skoczowem jeżeli

chodzi o komunikację samochodową, problematyczna jest natomiast komunikacja

publiczna, która nie ułatwia znalezienie zatrudnienia poza miejscem zamieszkania.”

Problemy mieszkańców:

„Alkohol, czarna sfera, problemy związane z wodą pitną, z oczyszczalnią ścieków,

brak perspektyw dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.”


38

„Gmina Brenna nie korzysta z potencjału swoich mieszkańców. Wiele wśród

mieszkańców osób wyjątkowych, z ciekawymi zainteresowaniami, umiejętnościami, o

których nie wiemy. Jednoczą się raz na kilkadziesiąt lat, każdy „dba o swój ogródek”.”

„Problemem są również wały rzeczne, oblegane przez jednodniowych turystów, którzy

pozostawiają po sobie jedynie śmieci.”

Brak sali do ćwiczeń zespołów.

Osoby, grupy zaangażowane w gminie Brenna

„Są przysiółki, gdzie mieszkańcy wspólnie podejmują działania w obrębie swojego

miejsca zamieszkania - naprawa drogi, sprzątanie okolicy.”

„Koło Emerytów, Stowarzyszenia”

„Sporo mieszkańców jest pochowanych, nieśmiałych, niechcących pokazać swoich

wyrobów. Ludzie piszą wiersze, szydełkują, haftują, jednak robią to w zaciszu

swojego domu, nie chwaląc się tym na zewnątrz”

„Mała Brenna” – rodzice dzieci należących do Dziecięcego Zespołu Regionalnego

„Mała Brenna” świetnie się mobilizują, angażują w działalność zespołu. Przy zespole

została stworzona spora grupa dzieci (38 osób) i rodziców, którzy angażują się w

kultywowanie folkloru scenicznego.”

„Skupiamy wokół OPKiSu dzieci oraz ich rodziców, a także emerytów. Natomiast nie

mamy kontaktu z młodzieżą szkolną, studentami, którzy uczą się poza miejscem

zamieszkania i nie uczestniczą w życiu lokalnej społeczności.”

„OSP i Zespoły Regionalne skupiają młodzież”

„Dwór Kossaków – robią sporo dobrego, ich działania są na wysokim poziomie”

„Chlebowa Chata - również wartościowe miejsce, mały skansen, działanie

komercyjne”

Niewykorzystane miejsca:

„Dworek Myśliwski „Konczakówka” w Brennej Spalonej, budynek jest własnością

Lasów Państwowych. Nie jest dostępny dla zwiedzających indywidualnie, jedynie dla

grup zorganizowanych, po wcześniejszym umówieniu. Dworek jest po remoncie. Była

propozycja z OPKiSu, aby Dworek był dostępny dla zwiedzających, jednak

Nadleśnictwo nie jest chętne, ze względu na fakt, że Dworek jest wynajmowany na

noclegi.

Być może warto wynegocjować jedną salę na dolę, otwartą dla zwiedzających, gdzie

zaprezentowana będzie historia dworku i jego budowniczego – Konczakowskiego.”

„Hala Kotarska – piękna hala, dawniej pasterska.”

Czas spędzenia wolnego czasu przez mieszkańców gminy

Gmina Brenna jest sporą gminą, rozległą, gdzie trudno o integrację mieszkańców.

Inicjatywy oddolne:

Dożynki i Noc Świętojańska


39

W Brennej z inicjatywy zespołu regionalnego „Brenna” oraz byłego już proboszcza ks. Józefa

Budniaka powstały dwie inicjatywy: Dożynki Ekumeniczne i Noc Świętojańska – wydarzenia,

które do tej pory są kontynuowane cieszą się sporą popularnością, łączą wszystkich

mieszkańców, różnych wyznań. Oba wydarzenia łączą w sobie część tradycyjną, ludową,

sakralną z częścią rozrywkową. Podczas, zarówno nocy świętojańskiej, jak i dożynek część

obrzędowa ściśle związana jest z kościołem, a także z występami zespołu regionalnego, po

niej następuje część rozrywkowa związana z zabawą, z występami estradowymi.

Festyny

Festyny Strażackie również są wydarzeniami oddolnymi, które jednak nakierowane są

wyłącznie na rozrywkę.

Festyn Charytatywny w Górkach, pomysł na wydarzenie o charakterze oddolnym, inicjowany

przez mieszkańców Górek, głównie związanych ze środowiskiem szkoły (trójki klasowe).

Bal

Bal Góralski organizowany w okresie karnawału przez Jana Stasia, z której dochód

przekazywany jest na cele charytatywne lub społeczne.

Pielgrzymka

Tradycyjnie, 3 maja mieszkańcy Brennej chodzą na pieszą pielgrzymkę do Szczyrku „na

Górkę”, gdzie mają miejsce uroczystości odpustowe. Górka, to miejsce kultu maryjnego,

gdzie miała objawić się Matka Boska, tam też jest źródełko z wodą, której przywiązuje się

cudowną moc. Mówi się o Górce jako o sanktuarium Matki Boskiej Królowej Beskidów.

Tradycja pielgrzymek na Górkę w Brennej jest bardzo długa. Kościół na Górce pomagali

budować brenniacy, dlatego mieszkańcy do tego miejsca przywiązani są od pokoleń.

3 maja, poza pielgrzymką zorganizowaną przez miejscową parafię, której towarzyszy

orkiestra, na Górkę podążają mieszkańcy indywidualni, często formują się grupki przyjaciół,

znajomych, rodzin, które w kilku lub kilkunastu podążają na Górkę. Pielgrzymka na Górkę

stała się tradycją nie tylko sakralną, ale również świecką, o charakterze turystycznym.

W pielgrzymkach tych biorą udział również protestanci.

Koncerty czwartkowe

Inicjatywa księdza Budniaka, związana z organizacją koncertów muzyki poważnej –

organistów, skrzypków, muzyków ludowych, gitarzystów. Podczas spotkań odbyły się również

koncerty wyjątkowe: Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” czy występ multiinstrumentalisty, Józefa

Brody.

Poczucie tożsamości w Brennej:

„Był okres, gdy Brenna zachłysnęła się nowoczesnością, wypierając swoją przeszłość,

korzenie, gwarę, stroje regionalne. Mieszkańcy wiązali regionalizm, ludowość z biedą.

Zwracali swoją uwagę na zewnątrz, na modę miejska, jednocześnie wypierając się

swojej przeszłości. Burzyli stare drewniane domy, wyrzucali pamiątki rodzinne,

pozbywali się góralskiego stroju, przestawali używać gwary. Nikt nigdy w Brennej nie

zwrócił uwagę mieszkańcom, że tradycja, ludowość jest wartością, nie wpoił w nich


40

poczucie tożsamości regionalnej. Dopiero ostatnie lata, to praca nad budowaniem

szacunku do miejscowej tradycji. Tylko, że jest to odtwarzanie zwyczajów, gwary,

strojów, której brakuje ciągłości.”

„Spotkanie promocyjne dotyczące wydania książki Wojtka Grajewskiego o Brennej,

o jej przeszłości zgromadziło sporą grupę ludzi, co było sporym zaskoczeniem. Jednak

kolejne spotkanie, już po lekturze książki nie zgromadziło wielu osób.”

Regularne spotkania grupy osób mogą budować tę tożsamość, jedność.

Grupy z potencjałem:

- Strażacy,

- Emeryci (spotkają się głównie w celach towarzyskich, jedynie aby zjeść ciastko, wypić

kawę),

- Zespoły Regionalne,

Sport:

„Oferta sportowa dla mężczyzn jest spora. Jest spora grupa, która integruje się wokół

piłki nożnej. Zajęcia Fitness, zumby gromadzą początkowo ludzi, jednak po pewnym

czasie to mija, zapał znika i grupy się rozwiązują.”

-Liderzy:

„Potrzeba liderów, trzeba im dać możliwość rozwoju. Trzeba wyłuskać liderów. Oni

poprowadzą resztę dalej. Może trzeba zorganizować koła liderów. Mieć z nimi stały

kontakt, przekazywać informacje, wspierać.”

„Młodzi ludzie wyjechali na studia, ale oni wrócą. Trzeba im zrobić miejsce, bo to

będą bardzo silne osoby.”

„Brenna leżała odłogiem, nikt do tej pory nie rozbudzał ludzi do działania. Jedynie

ksiądz Józef Budniak wraz z ks. Miklerem (proboszczem ewangelickim) około 20 lat

temu rozbudzili społeczeństwo. Tych liderów już nie ma, część ich inicjatyw

pozostała, ale nie rodzi się nic nowego.”

„Ks. Budniak był charyzmatyczną osobą, dogadywał się z każdym, niezależnie od

wieku, wyznania.”

„Lokalny koloryt budują również lokalne antagonizmy. Zauważa się je na linii Brenna -

Górki, ale również Brenna - Brenna Leśnica. Mieszkańcy Górek i Leśnicy są w Brennej

tylko, gdy muszą coś załatwić. Leśnica nie tylko geograficznie jest zamknięta, ale

również ma swoją parafię, szkołę, więc nie mają potrzeby przyjeżdżać do Brennej,

jedynie w celach urzędowych.”

Pomysły na inicjatywy

- kurs tańca, nauka śpiewu ludowego,

- przedstawienia góreckie, które już są realizowane, ale skierowane są do zamkniętej grupy.

Przedstawienia odbywają się dwa razy w roku, związane są ze świętami,


41

- przedstawienie teatralne,

- spotkania tematyczne z ciekawymi osobami, kółka zainteresowań działające przy szkołach,

wycieczki edukacyjne po naszym regionie – rajdy,

– niezależne pismo kulturalne

Czym dla mnie jest Brenna?

- miejsce urodzenia,

- wiąże się z rodziną, kojarzy się z bezpieczeństwem,

- rodzinna miejscowość, mała ojczyzna,

– miejscowość z wielkim potencjałem, ale nie wykorzystanym,

- wielka inspiracja, biała plama, gdzie można sporo zrobić, jest moją wielką miłością,

- ciągle ją odkrywam, ciągle czegoś się uczę, wielka inspiracja,

- ostoja, miejsce gdzie mogę się zregenerować, potencjał, ciekawa tajemnica, którą chcę

odkrywać.

3.6 ANIMACYJNE DZIAŁANIA DIAGNOSTYCZNE

Do udziału w działaniach plenerowych zostali zaangażowani mieszkańcy w różnym wieku,

zgromadzeni na breńskiej malince podczas wiosennego spotkania z okazji Zielonych Świąt –

„Wiosenne smażenie Wajeśnicy”

Firma portretowa

Działanie, podczas którego, mieszkańcy Brennej mogli zostać „sportretowani” ze swoimi

pomysłami na wydarzenia kulturalne.


42


43

Fot.:Dorota Greń

Wśród propozycji znalazły się:

-warsztaty artystyczne, więcej atrakcji w centrum Brennej

- wiosenne plecenie wianków,

- zajęcia sportowe, skatepark, siłownia na świeżym powietrzu, ścieżka rowerowa, mecze piłki

plażowej/ siatkowej, ścianka wspinaczkowa

- naprawa chodnika, drogi – Leśnica, otwarcie wyciągu na Kotarzu, odnowienie boiska w

centrum, szkółka jeździecka

- kino/kino plenerowe,

-warsztaty taneczne, fotograficzne

- kółko szydełkowe,

- spotkanie z Krzysztofem Golonką, spotkania dla osób potrzebujących wsparcia (dzieci z

domów dziecka, niepełnosprawni, chorzy), taniec i śpiew ludowy

- dzień dziecka dla 14 latków

- harcerstwo dla 14 latków,

- bezpłatny dostęp do kortu tenisowego

- kurs gotowania

- noc w amfiteatrze,

- holi festiwal, przegląd zespołów teatralnych

- koncerty (rap)

- kursy ratownictwa na obszarze rzek

- promocja: „jak się dzieje coś w centrum Brennej, to powiesić plakaty na Leśnicy”

Koc na trawie


44

Fot.: Dorota Greń

Propozycje inicjatyw, które wrzucono do skrzyneczki:

-kino plenerowe x3 -zajęcia plastyczne x2

-festyny -więcej wydarzeń w Górkach x3 -wybory miss -wycieczki krajoznawcze -warsztaty wikliniarskie -rajdy rowerowe x2 -ścieżki rowerowe, -koncerty kameralne x2 -atrakcje dla dzieci x4 -animacje dla dzieci -wycieczki przyrodnicze -koncerty śląskich zespołów x3

-kabarety x4 -spotkania z ciekawymi postaciami x3 -spotkania ze znanymi osobami -spektakle teatralne dla dorosłych -więcej imprez sportowych x2 -więcej regionalizmu, -mniej góralskiego grania, -warsztaty fotograficzne.

4.WNIOSKI, REKOMENDACJE

1. Realizacja projektu ujawniła preferencje mieszkańców dotyczące form spędzania czasu

wolnego, wśród których dominuje model uczestnictwa w spotkaniach w gronie rodziny

i przyjaciół, a zaangażowanie w działania kulturalne jest najrzadziej wybieraną


45

aktywnością. Brak wyrobionej opinii na temat dostępnej oferty kulturalnej łączy się

z niskim poziomem ogólnego zainteresowania życiem kulturalnym ograniczanym

najczęściej przez brak czasu i interesujących propozycji.

W gminie niezbędna jest swoista „praca u podstaw” w zakresie edukacji kulturalnej

oraz przemyślane działania animacyjne, kształtujące nawyk uczestnictwa w kulturze

i kreujące modę na aktywność kulturalną.

2. Na terenie Brennej działa wiele osób, grup i organizacji podejmujących różnorodne

działania społeczno-kulturalne. Lokalni liderzy trafnie diagnozują problemy i poszukują

dla nich rozwiązań. Mimo ich silnego poczucia odpowiedzialności za rozwój

miejscowości, w której żyją, ich zaangażowanie nie jest zauważane przez

współmieszkańców i często zamyka się do wąskich grup tematycznych. Szansą może

być zwiększenie poziomu otwartości OPKiSu i udostępnienie przestrzeni na inicjatywy

własne mieszkańców, skuteczniejsza promocja działalności wyróżniających się osób

i wsparcie ich rozwoju.

3. Przeprowadzone badania pozwoliły na zebranie informacji o potrzebach mieszkańców

i ich pomysłach dotyczących oferty kulturalnej. Mogą one zostać uwzględnione

w planowaniu kolejnych działań instytucji i organizacji realizujących cele statutowe

w obszarze kultury. Mieszkańcy nie deklarują udziału w wydarzeniach artystycznych

z obszaru kultury wyższej. W większości wystarcza im też bierne uczestnictwo

w charakterze widzów. W ofercie kulturalnej gminy zbyt mało jest działań

umożliwiających doświadczanie aktywności twórczej, która jest ważnym komponentem

kompetencji kulturowych.

Dla zwiększenia szans rozwojowych szczególnie ważne będą działania cykliczne

realizowanych w długim okresie czasu, łączące potencjał różnych grup, osób i innych

niewykorzystanych zasobów. Działania integrujące, nastawione na wymianę wiedzy

i doświadczeń.

4. OPKiS realizując przez lata imprezy artystyczne w amfiteatrze brenneńskim wykreował

u mieszkańców potrzebę uczestnictwa w imprezach o charakterze ludyczno-

festynowym. Wielu z respondentów oczekuje od lokalnej instytucji kultury przede

wszystkim zwiększenia ilości organizowanych imprez. OPKiS nie jest postrzegany jako

aktor lokalnego rozwoju, miejsce edukacji kulturalnej i innowacyjnych działań

animacyjnych, czy rozwijania pasji i zainteresowań różnych grup wiekowych.


46

Rekomenduje się wypośrodkowanie działań wzbogacających ofertę dla turystów

z przedsięwzięciami skierowanymi do mieszkańców gminy.

Kultura jest narzędziem rozwoju kapitału społecznego, może aktywizować i integrować

lokalną społeczność, budować lokalną tożsamość. Może też przyczyniać się do wzrostu

kreatywności i przedsiębiorczości mieszkańców. Aby tak się stało, wskazane jest

wdrożenie przez OPKiS nowej metodologii pracy edukacyjnej i animacyjnej, które będą

w stanie przygotować lokalną społeczność do aktywnego i świadomego uczestnictwa

w kulturze, w tym do odbioru kultury wysokiej.

5. Dobrym kierunkiem jest niewątpliwie Baza Talentów, obecnie skupiająca dzieci

ze szkoły podstawowej. Wskazane byłoby stworzenie podobnej oferty dla młodzieży

i osób dorosłych oraz wykształcenie nawyku uczestnictwa w tego rodzaju działaniach.

Jest to zadanie szczególnie ważne w kontekście zdiagnozowanych w badaniach nikłych

potrzeb kulturalnych gimnazjalistów zarówno z Brennej, jak i Górek Wielkich.

Uczestnicząca w warsztatach diagnostycznych młodzież miała duże trudności ze

sformułowaniem oczekiwań związanych z kierowaną do nich ofertą kulturalną,

z wypracowaniem pomysłów na wartościowe zagospodarowanie czasu wolnego.

Dlatego pożądana byłaby ścisła współpraca szkół gimnazjalnych z OPKiS-em w zakresie

stworzenia młodzieży możliwości doświadczenia różnych aktywności artystycznych

i udziału w różnorodnych kołach zainteresowań, po to by młodzi ludzie mogli poznać

własne predyspozycje i uzdolnienia oraz nauczyć się twórczo spędzać czas wolny.


47

Ośrodek Promocji Kultury i Sportu w Brennej...Dofinansowano w ramach Programu Narodowego Centrum...

Documents

Transcript of Ośrodek Promocji Kultury i Sportu w Brennej...Dofinansowano w ramach Programu Narodowego Centrum...