Opolskie RCRE - nr 3-14 v2.pdf · Najlepszy nauczyciel potrafi świetnie komunikować się. Nie...
67
Regionalne Centrum Rozwoju Edukacji www.rcre.opolskie.pl, [email protected] 45-315 Opole, ul. Głogowska 27, tel.: +48774579895, fax: +48774552979 45-067 Opole, ul. Dubois 36, tel.: +48774432800, fax: +48774432827 46-053 Niwki, ul. Wiejska 17, tel.: +48774219629 .edu Kwartalnik Regionalnego Centrum Rozwoju Edukacji Nr 3/2014
Transcript of Opolskie RCRE - nr 3-14 v2.pdf · Najlepszy nauczyciel potrafi świetnie komunikować się. Nie...
Regionalne Centrum Rozwoju Edukacji www.rcre.opolskie.pl, [email protected] 45-315 Opole, ul. Głogowska 27, tel.: +48774579895, fax: +48774552979 45-067 Opole, ul. Dubois 36, tel.: +48774432800, fax: +48774432827 46-053 Niwki, ul. Wiejska 17, tel.: +48774219629
.edu Kwartalnik Regionalnego Centrum Rozwoju Edukacji
Nr 3/2014
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
2
Spis treści
SPIS TREŚCI ....................................................................................................................................................... 2
PYTANIE O PRZYSZŁOŚĆ ................................................................................................................................... 3
CZARODZIEJ NA LEKCJI, CZYLI… NAUCZYCIEL I RODZIC RAZEM ......................................................................... 5
ROZWÓJ OPOLSKIEJ SIECI SZKÓŁ PROMUJĄCYCH ZDROWIE - CZ. II .................................................................. 12
MÓWIĄCY AWATAR ....................................................................................................................................... 25
JAK ROZWIJAĆ KOMPETENCJE MIĘKKIE? ........................................................................................................ 29
DEFINICJA ............................................................................................................................................................ 29
STANDARDY KOMUNIKACJI ...................................................................................................................................... 30
TEST KOMPETENCJI JĘZYKOWEJ................................................................................................................................. 32
ĆWICZENIA AKTYWNE ............................................................................................................................................. 32
STRONA PROGRAMU NIWKI JAKO POMOC DLA NAUCZYCIELI W PRACY DYDAKTYCZNEJ .............................. 37
WIRTUALNE NIEBO ......................................................................................................................................... 42
PASCAL, DELPHI…, A MOŻE LAZARUS, CZ. 2 .................................................................................................... 54
WPROWADZANIE DANYCH, FORMATOWANIE WYNIKÓW ................................................................................................ 54
ĆWICZENIE 2. OBLICZAMY OBJĘTOŚĆ KULI .................................................................................................................. 54
ĆWICZENIE 3. INACZEJ WPROWADZAMY DANE I WYPROWADZAMY WYNIKI ........................................................................ 57
ĆWICZENIE 4. UŻYWAMY OKNA MESSAGEDLG............................................................................................................ 61
ĆWICZENIE 5. NIE UŻYWAMY TRYBU GRAFICZNEGO ...................................................................................................... 62
„ZDOBYWANIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH W KONTEKŚCIE POTRZEB CZŁOWIEKA I SPOŁECZEŃSTWA”.... 64
POTRZEBA WSPÓŁDZIAŁANIA W ZAKRESIE ROZWOJU I DOSKONALENIA ZAWODOWEGO ......................................................... 64
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
3
Pytanie o przyszłość
Lesław Tomczak
Szanowni Czytelnicy
Oddajemy w Wasze ręce, a w zasadzie na ekrany Waszych urządzeń, kolejny numer
kwartalnika. Świat się zmienia i zmienia się edukacja. Już za chwilę dowiemy się co kryje
w sobie nowa „ustawa podręcznikowa”1 , trwa dyskusja na temat nowego Elementarza.
„Ustawa podręcznikowa” zmieni nasz świat edukacyjny, da wiele do wyboru
nauczycielom w szkole i da … uczniowi darmowe podręczniki. Warto dzisiaj postawić
nowe pytanie: Co to da uczniom, nauczycielom i rodzicom? Rodzicom na pewno
przyniesie oszczędności. A uczeń i nauczyciel – jakie będą mieli korzyści? Proponujemy
Państwu otwartą dyskusję nad tymi zagadnieniami.
Tymczasem My pracujemy razem z Wami, aby edukacja dnia codziennego
pomagała w rozwoju ucznia. Oczywiście szkoła musi się zmieniać, a tym samym i metody
pracy nauczyciela, bo zmienia się otaczający nas technologicznie świat. Można sobie
postawić pytania: Czy zmienia się zasada uczenia i nauczania? Czy rola nauczyciela
rzeczywiście aż tak bardzo się zmienia? Ile ma być państwa w edukacji ? Czy dzisiaj
nauczyciel ma rzeczywiste prawo wyboru? Na pytania będzie tyle odpowiedzi ile osób je
stawiających i tyle stanowisk oficjalnych co instytucji zajmujących się danym
zagadnieniem.
Aby jednak pamiętać, że uczy się tu i teraz, w obecnym numerze kwartalnika
wskazujemy na zagadnienia zawsze ważne, takie jak: promocja zdrowego stylu życia, rola
technologii w procesie edukacji ze wskazaniem nowoczesnych rozwiązań, czy zasady
poruszania się po drodze. Nowoczesna edukacja to trochę bycie czarodziejem na lekcji
i wskazywanie uczniowi dróg rozwoju i możliwości pracy nad sobą bez konieczności bycia
w klasie. Programy i aplikacje komputerowe pozwalają nam poznawać świat i rozwijać
w dowolnym czasie. Czy awatar może nam pomóc w poznawaniu świata, czy da się
1 W przyszłym wydaniu kwartalnika omówimy dokładnie zmiany jakie przyniesie „ustawa podręcznikowa”.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
4
zastosować na lekcji, a może jako reklama naszej szkoły? Kolejny raz zapraszamy Państwa
do udziału w programie „Niwki”.
Wszak rozmawiać oznacza rozumieć, warto zatem wesprzeć się na sprawdzonym
projekcie nauki języka niemieckiego. Program „Niwki” znany czytelnikom z poprzednich
edycji jako kurs języka niemieckiego, obecnie jest zupełnie innym projektem i ma
charakter wspomagający nauczanie języka niemieckiego. Kompetencje kognitywistyczne
w dzisiejszym edukacyjnym świecie stają się produktem procesu edukacyjnego, o nich też
mówimy w tym wydaniu kwartalnika.
Trwa rozpoczęta dyskusja o tym czy każdy powinien uczyć się programowania,
może stanie się tak, że każdy z Państwa na swoim przedmiocie i na danym poziomie
edukacyjnym będzie uczył programowania. Zachęcam więc do przeczytanie artykułu
dotyczącego programowania.
Na zakończenie, kiedy spoglądając w niebo, będziemy szukać nowych myśli, warto
wiedzieć co na niebie widzimy. W tym pomoże nam aplikacja Star Chart.
Czekając na ostateczny kształt ustawy podręcznikowej zapraszamy do następnego
numery naszego Kwartalnika, a tymczasem życzymy udanych wakacji i sukcesów na
egzaminach dla Waszych uczniów.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
5
Czarodziej na lekcji, czyli… nauczyciel i rodzic razem
Hanna Franczak
Nauczyciel, trener, edukator, mentor, Coach – wiele terminów, które z subtelnymi
różnicami, określają pracę nauczyciela. W poprzednich rozważaniach zatrzymaliśmy się
na nauczycielu jako mentorze i nauczycielu jako mistrzu. Tym razem będzie o nauczycielu
jako rodzicu z uwzględnieniem różnic i podobieństw obu ról.
Szkoła jest jednym z ważniejszych miejsc, w którym od najwcześniejszych lat
kształci się młodego człowieka, aby osiągnięty przez niego sukces edukacyjny
w przyszłości mógł być zamieniony na sukces zarówno w życiu zawodowym, jak
i prywatnym. Jakie jest to odpowiedzialna zadanie – nie trzeba nikomu mówić, tak jak nie
trzeba nikomu przypominać, że w znacznej mierze sukces ten zależy zarówno od
nauczyciela, jak i rodzica. Nauczyciele i rodzice w tym samym czasie pracują z młodym
człowiekiem. Nauczyciel jest tak ważny dla ucznia, jak druga matka czy ojciec. Szczególnie
jest to widoczne w pierwszych latach edukacji, kiedy dzieci uczą się podstaw
edukacyjnego życia. Uczniowie spędzają równie dużo czasu ze swoimi nauczycielami, jak
również z rodzicami; czasami bywa, że uczeń o wiele więcej czasu spędza ze swoimi
nauczycielami, niż ze swoimi rodzicami, ale to już oddzielny temat. Podobieństwa obu
ról nasuwają się same, jednakże, o ile rodzice są osobami decydującymi o sprawach
dziecka, o tyle nauczyciele reprezentują instytucje powołane w celu kształcenia dzieci
i młodzieży oraz wspomagania wychowawczej roli rodzica.
Zarówno rodzice, jak i nauczyciele pragną jak najlepiej dla swoich dzieci. Ich celem
jest taka edukacja dzieci, aby mogły one stać się samodzielnymi, pięknymi ludźmi, którzy
będą profesjonalistami w swoich działaniach. Obowiązkiem rodzica wobec dziecka jest
zapewnienie mu opieki, obdarzenie miłością i szacunkiem oraz zapewnienie mu
bezpiecznego i przyjaznego środowiska umożliwiającego wszechstronny i zrównoważony
rozwój. Czy te oczekiwania wobec rodziców, bardzo różnią się od oczekiwań wobec
nauczyciela? Niewiele. Jednakże to nauczyciel patrzy na dziecko z punktu widzenia
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
6
profesjonalisty, który posiada specjalistyczną wiedzę i ma za zadanie tak organizować
proces dydaktyczny, aby umożliwić każdemu dziecku zdobycie najpełniejszej wiedzy.
Tabela: Różnice między rolą rodzica a nauczyciela2
RODZICE NAUCZYCIEL - są osobami decydującymi o sprawach dziecka; ich podstawową rolą jest wychowanie i opieka nad dzieckiem,
- ma za zadanie, opiekować się i wspomagać rodziców w procesie wychowania,
- mają prawo do bardziej emocjonalnego patrzenia na sytuację dziecka,
- patrzy z pozycji profesjonalisty; posiada specjalistyczną wiedzę,
- mają wiedzę o dziecku sięgająca najwcześniejszych chwil jego życia,
- ma wiedzę o dziecku związana jedynie z wycinkiem jego życia – uwzględnia ten fakt w swojej pracy,
- mogą nie mieć wiedzy specjalistycznej; mają prawo oczekiwać wsparcia ze strony szkoły,
- ma prawo czegoś nie wiedzieć, ale jego obowiązkiem jest poszukiwanie wiedzy (także specjalistycznej) i wsparcie rodziców,
- mają prawo uczestniczyć w zebraniach z rodzicami i posiedzeniach zespołu (dla dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego) na zasadach partnerskich,
- ma stworzyć warunki sprzyjające współpracy z rodzicami,
- mają prawo do pełniej informacji o swoim dziecku i mogą udzielać o nim informacji.
- ma obowiązek przekazywania informacji rodzicom i warto, by dbał o pozyskiwanie informacji o dziecku.
Przypomnijmy sobie czasy, kiedy byliśmy w szkole. Przywołajmy w myślach swoich
nauczycieli. Było ich wielu. Z pewnością nie o wszystkich pomyśleliśmy. Pojawił się obraz
kilku, wybranych, którzy byli i są dla nas z jakiegoś powodu ważni. Kto był ulubionym
nauczycielem? Kto był nauczycielem z konieczności, nieskutecznym w swoich
działaniach? Prawie wszyscy jesteśmy w stanie natychmiast odpowiedzieć na te dwa
pytania. Wszyscy mieliśmy wspaniałych nauczycieli i, niestety, większość z nas miała
2 K. Leśniewska, Rola rodziców, Dyrektor szkoły (4/2014), s. 76.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
7
również nauczycieli, nazwijmy ich „nieskutecznych”, którzy nie byli dla nas wzorem. Jakie
więc cechy powinien posiadać nauczyciel, który po latach jawi nam się w pamięci jako
wzór do naśladowania i skuteczny w swoich działaniach nauczyciel - wychowawca? Co
robić, aby po latach nasi uczniowie wspominali nas w gronie osób, którym dziękują za
pracę, a czego jako nauczyciele powinniśmy unikać, aby uczniowie po latach nie
wspominali nas w grupie tych „nieskutecznych”?
Nie ma łatwej odpowiedzi na tak zadane pytania. W tym artykule przyjrzymy się
dziesięciu cechom3, których posiadanie każdemu nauczycielowi pomoże stać się
naprawdę skutecznym nauczycielem, mającym trwałe i pozytywne oddziaływanie
praktycznie na każdego ucznia. Niektóre z tych cech, mogą być radą i wskazówką również
dla rodziców. Wszak i nauczyciele i rodzice mają podobny cel.
Kocha uczyć
Nauczyciel powinien posiadać miłość i pasję do nauczania młodych ludzi. Niestety,
są nauczyciele, którzy nie kochają tego, co robią. Ten pojedynczy czynnik może zniszczyć
skuteczność nauczyciela szybciej niż cokolwiek innego.
Wykazuje się dbałością o ucznia
Nawet nauczyciele, którzy kochają swoją pracę, mogą polec na tym polu. Nie
dlatego, że nie przykładają się do wykonywania swojej pracy z należytą starannością, ale
dlatego, że wpadają w tryby rutyny codziennego nauczania. W nawale pracy, pogoni za
realizacją podstawy programowej, zapominają, że ich uczniowie mają swoje życie
również poza szkołą. Sporo czasu zajmuje poznanie ucznia, tego jaki jest, co lubi i czym
się zajmuje poza szkołą. Z jednej strony obojętność, a z drugiej strony granica, której
nauczyciel nie powinien przekroczyć, poza którą relacje mogą stać się zbyt osobiste.
Doskonali nauczyciele wiedzą, jak osiągnąć tę trudną równowagę, aby uczniowie mieli
poczucie, że naprawdę troszczą się o nich, nie ograniczając przy tym osiągania przez nich
celów. W tym zakresie widać duże podobieństwo między rolą nauczyciela, a rodzica.
3 Źródło: http://sbinformation.about.com/
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
8
Podziela zainteresowania swoich uczniów
Najlepsi nauczyciele wytrwale pracują nad tym, aby znaleźć wspólny grunt na polu
zainteresowań ze swoimi uczniami. Oczywiście znalezienie wspólnych zainteresowań
może być trudne, ale najlepsi nauczyciele zawsze znajdą sposób, aby wspólne
zainteresowania były nicią łącząca ich z uczniami, nawet jeśli muszą czasami „udawać”.
Na przykład: uczeń, który jest pasjonatem Lego. Nawet jeśli nie mamy prawdziwych
zainteresowań najnowszymi konstrukcjami z kloców Lego, możemy wykazać
zainteresowanie tematem i w naturalny sposób nawiązać kontakt z uczniem, dzięki temu
lepiej go poznając. Podobnież rodzice, kolejny raz układają z dzieckiem wieżę z klocków,
nie dlatego, że jest to ich hobby, ale dlatego, że jest to aktualne hobby ich dziecka. Nic
tak nie łączy ludzi, jak wspólne zainteresowania i wspólne wykonywanie zadań.
Stosuje różne metody aktywizujące proces nauczania
Od dawna wiadomo, że uczniowie posiadają różne style uczenia się. Nie ma
jednego, doskonałego dla wszystkich, sposobu uczenia się. Dzieci (dorośli także) uczą się
w różny sposób, i rolą nauczyciela jest dopasowanie różnych strategii nauczania do
różnych stylów uczenia się. Metoda, która działa na jednego ucznia, niekoniecznie będzie
działała na innego. Najlepsi nauczyciele kreatywnie podchodzą do każdej nowej lekcji
i adaptują nowy materiał do nowych metod nauczania, zmuszając uczniów do
nieszablonowego myślenia. Szablonowe podejście jest nie tylko mało skuteczne, ale
również nudne. Takie podejście do zagadnienia również rodzicom daje szansę na to, że
dziecko nie będzie się nudziło w domu – przecież człowiek uczy się wszędzie, w każdej
sytuacji, a proces dydaktyczny nie ogranicza się tylko do szkoły.
Doskonale się komunikuje
Najlepszy nauczyciel potrafi świetnie komunikować się. Nie chodzi tu tylko
o umiejętność komunikacji na linii nauczyciel - uczeń, ale również o skuteczną
komunikację nauczyciel - rodzic ucznia i nauczyciel – członek rady pedagogicznej. Jeśli
nauczyciel ma trudności w komunikacji z jedną z tych trzech grup, jego wiarygodność
i efektywność pracy jako nauczyciela jest wątpliwa. Również rodzic, jeśli nie potrafi się
komunikować, nie osiągnie sukcesów wychowawczych w stosunku do swojego dziecka.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
9
Jest aktywny, a nie reaktywny
Ten aspekt może być jednym z najtrudniejszych do osiągnięcia. Najlepsi nauczyciele
na bieżąco analizują sytuację w klasie i aktywnie poszukują rozwiązań spraw, które, jeśli
nie zostaną rozwiązane w zalążku, mogą urastać do rangi dużych problemów. Nie
czekają, aż problem urośnie i dopiero wtedy go rozwiązują. Zarówno nauczyciele, jak
i rodzice, którzy zapobiegają problemom, lub rozwiązują je już na etapie powstawania,
mają mniej niespodzianek i stresu, niż ci nauczyciele i rodzice, którzy czekają, albo…
udają, że nie ma problemu.
Stara się być lepszy
Nauczyciel (także i rodzic), który popadł w samozachwyt nad samym sobą i nad tym
co robi, jest najbardziej zabawnym rodzajem nauczyciela. Każdy, kto nie szuka nowych,
lepszych strategii nauczania nie jest skutecznym nauczycielem. Nie ma znaczenia, jak
długo uczy, LLL4 jest wpisane w zawód nauczycielski, a wręcz jest obowiązkiem
współczesnego człowieka. Otaczająca nas rzeczywistość zmienia się bardzo szybko. Co
roku przeprowadzane są nowe badania, pojawiają się nowe rozwiązania, do nauczania
wchodzą nowe technologie i nowe narzędzia edukacyjne, które mogą pomagać w pracy
nauczyciela. Nauczyciel, jeśli skutecznie poszukuje możliwości rozwoju zawodowego,
może zaproponować swoim uczniom co roku coś nowego.
Używa różnych mediów na swoich lekcjach
Dzieci, które dzisiaj chodzą do szkoły, są pierwszym pokoleniem, które urodziło się
w epoce cyfrowej. W odróżnieniu od innych generacji (w tym generacji, z których
wywodzą się zarówno nauczyciele, jak i rodzice) środowisko nowoczesnych technologii
cyfrowych jest ich naturalnym środowiskiem, w którym się urodzili i w którym przyszło im
4 LLL - Kształcenie ustawiczne – proces stałego odnawiania, doskonalenia i rozwijania kwalifikacji ogólnych
i zawodowych jednostki, trwającym w ciągu całego jej życia.
Skierowana do osób dorosłych część uczenia się przez całe życie (ang. lifelong learning) rozumianego jako
całość aktywności poznawczych podejmowanych w trakcie życia z myślą o pogłębieniu wiedzy, umiejętności lub
kwalifikacji (z przyczyn osobistych, społecznych lub zawodowych)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kszta%C5%82cenie_ustawiczne
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
10
żyć. Nauczyciele nie powinni pozostawać w tyle za zmieniającą się rzeczywistością. Nie
znaczy to, że powinniśmy wyeliminować papierowe podręczniki, ale nie powinniśmy się
bać stosowania na swoich lekcjach innych form przekazu.
Jest wymagający
Nauczyciele, którzy dużo wymagają od swoich uczniów, nie pobłażają ich
słabościom, często są najmniej lubiani przez uczniów. Natomiast później, po latach są
tymi, których wszyscy pamiętają, i którym wszyscy dziękują, ponieważ to właśnie Oni
dobrze przygotowali nas do dorosłego życia. To dlatego, że stawiali wyzwania swoim
uczniom, mobilizując do wytężonej pracy bardziej, niż przeciętny nauczyciel. W tym
aspekcie, również rodzice, którzy stawiają swoim dzieciom wysoko poprzeczkę
powodują, że ich pociechy nauczą się więcej, niż kiedykolwiek przypuszczały.
Rozumie treści
Nauczyciele najlepsi z najlepszych to ci, którzy doskonale znając dziedzinę, której
nauczają, wiedzą, jak wyjaśnić nowe treści w sposób zrozumiały dla uczniów. Niestety,
wciąż jeszcze są nauczyciele, którzy „swoją wiedzą w danym temacie wyprzedzają ucznia
o 1 lekcję”, albo posiadając ogromną wiedzę, nie potrafią jej przekazać. Po latach cenimy
doskonałych nauczycieli zarówno za ich wiedzę, jak i za ich umiejętność przekazania tej
wiedzy uczniom. Jeśli te dwie cechy nie idą w prze, nie ma mowy o skutecznym
nauczaniu.
Wierzę, że prawdziwym, doskonałym i skutecznym nauczycielem, człowiek staje
się poprzez wiele lat pracy i zdobywania doświadczenia w tej dziedzinie. Nie znam
nauczyciela, który byłby ekspertem w swoim fachu w pierwszym dniu swojej pracy
zawodowej. Również w ten sam sposób, można stać się wielkim rodzicem. Praktyka czyni
mistrza. Prawdą jest, że i rodzicom i nauczycielom zależy na dobru dziecka. Oboje chcą,
aby młody człowiek wspiął się „Przez trudy do gwiazd”5 i aby w życiu dorosłym doskonale
dawał sobie radę w każdej sytuacji. Myślę też, że nie ma ani jednego rodzica i ani jednego
5 Seneka; Per aspera ad astra (łac.) - Przez trudy do gwiazd, http://www.eioba.pl/a/35a6/aforyzmy-lacinskie
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
11
nauczyciela, któremu nie zależy na tym, żeby po latach, we wspomnieniach naszych
dzieci znaleźć się w panteonie ludzi autentycznie pięknych. Nauczycielom i rodzicom
w osiąganiu tego celu jest po drodze, a wspierając się i działając wspólnie, łatwiej
o sukces.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
12
Rozwój Opolskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie - cz. II
Jolanta Pogan
„Sieć to statek, na którym nie ma pasażerów, wszyscy jesteśmy załogą”
(Marshall McLuhan)
Rozwój i stan aktualny Wojewódzkiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie
Skoordynowana działalność w zakresie promocji zdrowia w opolskiej oświacie
rozpoczęła się od powstania w dniu 30.11.1994 roku Wojewódzkiego Zespołu ds. Szkół
Promujących Zdrowie, na mocy Porozumienia Kuratora Oświaty i Lekarza
Wojewódzkiego. Pierwszym Wojewódzkim Koordynatorem Zespołu została Barbara
Łagoda, ówcześnie – wizytator Kuratorium Oświaty i Wychowania w Opolu, później –
konsultant Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Opolu. Zastępcą z ramienia
zdrowia została lek. med. Ewa Dostal–Nowak, kierownik Sekcji ds. Medycyny Szkolnej
Wojewódzkiego Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem.
W skład Zespołu weszły ponadto Maria Pisula – Pielęgniarka Wojewódzka, Mirosława
Olszewska i Genowefa Kudryńska – z Ośrodka Doradztwa Psychologiczno–
Pedagogicznego oraz Danuta Wróbel z WSS–E w Opolu. Dwa lata później w pracach
Zespołu brały udział także Wanda Sikora z Wojewódzkiego Zespołu Matki i Dziecka,
Jolanta Pogan z Poradni Medycyny Szkolnej a następnie Wojewódzkiego Ośrodka
Metodycznego oraz Elżbieta Rokujżo z Poradni Psychologiczno–Pedagogicznej.
W kolejnych latach wskutek przekształceń administracyjnych w sektorze zdrowia
i oświaty zmieniał się też skład osobowy Zespołu. W Zespole pracowali także: Wirginia
Wróbel–Gużda z WSS–E, Anna Porębska z OCZP, Krystyna Olejnik – wizytator KO w Opolu
(a w latach późniejszych Waldemar Kraśnikiewicz i Lilianna Bisowska), później krótko –
Paweł Koch i od kilku lat – Hanna Kanik – dyrektor MPP–P w Opolu. W 2004 r. do prac
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
13
Zespołu włączyli się przedstawiciele sektora edukacji i zdrowia Urzędu Marszałkowskiego
WO – Elżbieta Kluba i Marianna Kowalska. Ważną rolę w rozwoju sieci odegrał ówczesny
dyrektor WOM w Opolu – dr Stanisław Szczepański, który bardzo wspierał tę pionierską
pracę konsultantów, a WOM w Opolu do końca stanowił ośrodek koordynacyjny
Opolskiej Sieci SzPZ (RCRE kontynuuje to zadanie).
Kilka miesięcy po powołaniu Wojewódzkiego Zespołu ds. Szkół Promujących
Zdrowie, 30 marca 1995 r. odbyła się w Urzędzie Wojewódzkim w Opolu sesja plakatowa
dla wszystkich chętnych placówek, pod nazwą "Przystępujemy do Opolskiej Sieci Szkół
Promujących Zdrowie".
Pierwsza kwalifikacja do sieci szkół promujących zdrowie odbyła się 14 grudnia
1995 roku. Spośród 27 zgłoszeń zakwalifikowano 19 szkół, które realizowały program
najbliższy koncepcji SzPZ.
Konferencja Inauguracyjno – Szkoleniowa Opolskiej Sieci SzPZ odbyła się
27.02.1996 r. w SP nr 6 w Brzegu.
Od 1995 r. do chwili obecnej sieć szkół promujących zdrowie systematycznie
rozwijała się mimo zmian związanych z reformą administracyjną i reformą oświaty
(przekształcenia i, niestety, likwidacja niektórych dobrych szkół np. PSP w Łężcach, PSP w
Grudyni Wielkiej, PG nr 2 w Głubczycach).
Aktualnie w Opolskiej Sieci działa 61 szkół i przedszkoli, w tym 31 placówek
posiada aktualny wojewódzki Certyfikat Szkoła Promująca Zdrowie, a 4 szkoły –
Krajowy Certyfikat Szkoła Promująca Zdrowie. Ponadto, 14 placówek oświatowych
zgłosiło akces do sieci i jest w okresie przygotowawczym.
Placówki z Krajowym Certyfikatem Szkoła Promująca Zdrowie:
1. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bohaterów Westerplatte w Prudniku (obecnie Zespół Szkolno – Przedszkolny) 2. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Artura Gadzińskiego w Zdzieszowicach 3. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Juliusza Słowackiego w Krapkowicach 4. Publiczna Szkoła Podstawowa nr 15 im. Królowej Jadwigi w Opolu
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
14
Uroczystość wręczenia Krajowego Certyfikatu Szkoła Promująca Zdrowie PSP nr 1 w Prudniku. Warszawa, UW, 16.09.2008 r.
(fot. Beata Szczerbaniewicz, art. NTO z dnia 1.12.2009 r.) Uroczystość wręczenia Krajowego Certyfikatu Szkoła Promująca Zdrowie PSP nr 2 w Zdzieszowicach i prezentacja osiągnięć szkoły, MEN, 23.11.2009 r.
-Jesteśmy dumni z naszego certyfikatu - mówią uczniowie i nauczyciele (PSP nr 2 w Zdzieszowicach
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
15
Uroczystość wręczenia Krajowego Certyfikatu Szkoła Promującą Zdrowie PSP nr 1 w Krapkowicach, Warszawa 2010 r.
Uroczystość wręczenia Krajowego Certyfikatu Szkoła Promująca Zdrowie PSP nr 15 w Opolu, MEN, 8.01.2013 r.
Uroczystość wręczenia Krajowego Certyfikatu SzPZ , Uniwersytet
Warszawski, 16.09.2008 r., PSP 1 w Prudniku
Uroczystość wręczenia Krajowego Certyfikatu Szkoła Promująca Zdrowie
PSP nr 2 w Zdzieszowicach, MEN, 23.11.2009 r.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
16
Uroczyste wręczenie wojewódzkiego Certyfikatu SzPZ przez Kuratora Oświaty w Opolu Gimnazjum nr 2 w Nysie, Opole, sierpień 2012 r.
Uroczyste wręczenie wojewódzkiego certyfikatu SzPZ przez Kuratora Oświaty w Opolu PG nr 7 w Opolu i PG nr 1 w Grodkowie, sierpień 2012 r.
Aktualnie w pracach Zespołu Wspierającego Szkoły Promujące Zdrowie
uczestniczą:
1. Marek Wąsowski – wizytator Kuratorium Oświaty w Opolu
2. Elżbieta Kluba – Inspektor w Referacie Nauki i Rynku Pracy Departamentu
Edukacji i Rynku Pracy UMWO
3. Tatiana Filipkowska – przedstawiciel Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej
UMWO
4. Joanna Głogowska – Kierownik Oddziału Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej
WSS–E w Opolu
5. Hanna Kanik – Dyrektor Miejskiej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej
w Opolu
6. dr Paweł Fryderyk Nowak – pracownik naukowy Wydziału Wychowania
Fizycznego i Fizjoterapii Politechniki Opolskiej
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
17
7. Jolanta Pogan – nauczyciel konsultant Regionalnego Centrum Rozwoju Edukacji
w Opolu
8. Barbara Charczuk – nauczyciel konsultant Regionalnego Centrum Rozwoju
Edukacji w Opolu
9. dr Joanna Jaromin – nauczyciel konsultant Regionalnego Centrum Rozwoju
Edukacji w Opolu
Ponadto, przez dwa ostatnie lata aktywnym członkiem Zespołu był Mieczysław
Wojtaszek – Pełnomocnik Wojewody Opolskiego ds. NPZ i Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie.
Od 1999 r. funkcję wojewódzkiego koordynatora pełni Jolanta Pogan, aktualnie
konsultant Regionalnego Centrum Rozwoju Edukacji w Opolu (wcześniej – konsultant
Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Opolu).
Do zadań koordynatora należy m.in.:
tworzenie we współpracy z Zespołem Wspierającym wojewódzkiej strategii
działań w zakresie upowszechniania programu SzPZ, stymulowanie rozwoju ruchu
i jego organizacja,
koordynacja wdrażania w sieci krajowych projektów promocji zdrowia,
realizowanych we współpracy z ORE,
organizowanie spotkań Wojewódzkiego Zespołu Wspierającego SzPZ,
prowadzenie we współpracy z Zespołem kwalifikacji placówek do sieci oraz ich
certyfikacji na poziomie wojewódzkim,
rekomendacja szkół wnioskujących o nadanie Krajowego Certyfikatu Szkoła
Promująca Zdrowie,
stała i bieżąca współpraca z Krajowym Koordynatorem SzPZ i Zespołem ds.
Promocji Zdrowia w Szkole (w ORE) w szerokim zakresie,
wsparcie materiałowe, pozyskiwanie i dystrybucja materiałów edukacyjnych we
współpracy z ORE oraz Zespołem Wspierającym,
stała współpraca ze szkolnymi koordynatorami SzPZ i wspieranie ich działań,
popularyzowanie osiągnięć i przykładów dobrej praktyki szkół, organizacja
szkoleń: kursów, konsultacji, warsztatów, tworzenie warunków do wymiany
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
18
doświadczeń i współdziałania, upowszechnianie koncepcji SzPZ i wspieranie szkół
i placówek kandydujących,
organizacja konferencji SzPZ we współpracy z Zespołem Wspierającym i innymi
instytucjami.
W okresie funkcjonowania sieci wojewódzkiej odbyły się następujące
konferencje:
1. I Konferencja wojewódzka – Sesja plakatowa nt. "Przystępujemy do Opolskiej
Sieci
Szkół Promujących Zdrowie" Urząd Wojewódzki w Opolu, 30 marca 1995 r.
2. Pierwsza "Szkoła Letnia dla wojewódzkich koordynatorów i członków Zespołów
Wspierających w Krajowej Sieci SzPZ" (dla wszystkich sieci w kraju) – Niwki,
1996 r.
3. II Wojewódzka Konferencja Szkół Promujących Zdrowie nt. "Inauguracja Opolskiej
Sieci Szkół Promujących Zdrowie" – SP nr 6 w Brzegu, 27.02.1996 r.
4. Konferencja pt. "Promocja zdrowia i profilaktyka w szkole" dla regionu
południowo– zachodniego Polski we współpracy z MEN" Niwki, 8–9.12.1997 r.
5. III Wojewódzka Konferencja Szkół Promujących Zdrowie nt. "Realizacja
prozdrowotnej ścieżki edukacyjnej w szkole promującej zdrowie – przykłady
dobrej praktyki, potrzeby, nowe propozycje" PSP nr 2 w Zdzieszowicach, 10 marca
2001 r.
6. Współorganizacja dwóch kolejnych konferencji wojewódzkich "Opolskie Forum
Promocji Zdrowia" we współpracy z UM WO i WSS–E, Opole 2001 r. i 2002 r.
7. Wojewódzka konferencja pn. "Nie trzeba się bać, warto wiedzieć", dotycząca
profilaktyki raka piersi w ramach projektu krajowego "Różowa wstążeczka",
organizowana we współpracy z WSS–E – 2004 r.; zorganizowanie warsztatów dla
trzech grup nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych, przygotowujących do
prowadzenia zajęć w szkole.
8. IV Wojewódzka Konferencja Szkół Promujących Zdrowie pn. "W drodze do
jakości", PSP nr 5 w Opolu, 19.11.2004 r.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
19
9. Organizacja we współpracy z Departamentem Zdrowia i Polityki Społecznej UM
WO konferencji dla SzPZ nt. "Prezentacja programu "Akademia Zdrowych
Pleców"– z zakresu profilaktyki i terapii wad postawy dzieci – listopad 2005 r.
10. Konferencja nt. "Kryteria przynależności i warunki przyjęcia do Opolskiej Sieci
SzPZ" – 28 .09.2006 r.
11. Konferencja metodyczna nt. "Prezentacja nowych, ciekawych programów
promocji zdrowia" – zdrowia psychicznego – "Przyjaciele Zippiego", "To właśnie
ja", "Strażnicy Uśmiechu" (współpraca z CMPP–P) oraz programu z zakresu
udzielania I pomocy przedmedycznej "Serce na Start" (we współpracy z Centrum
Zdrowia Publicznego i Fundacją Świat Dzieciom) – wrzesień 2006
12. Konferencje dla SzPZ "Autoewaluacja w SzPZ " i "SzPZ – gdzie jesteśmy?" 2007 r.
13. Dwudniowa konferencja dla dwóch grup szkolnych koordynatorów SzPZ "Nowe
rozwiązania w promocji zdrowia w szkole, zmiany i aktualne priorytety SzPZ
w Europie, Polsce i w województwie" – 7 i 8 czerwca 2011 r.
14. Wojewódzka Konferencja SzPZ "Promowanie zdrowego żywienia i aktywności
fizycznej w szkole. Europejski projekt HEPS" – 18.04.2013 r.
Wręczanie przez Opolskiego Kuratora Oświaty wojewódzkiego certyfikatu
SzPZ PSP nr 24 w Opolu
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
20
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
21
15. Konferencja metodyczna nt. „Aktualności i zmiany w sieci szkół promujących
zdrowie. Planowanie wsparcia i podnoszenie jakości pracy.”– 7.02.2014 r.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
22
26 maja 2014 r. odbędzie się kolejna wojewódzka konferencja SzPZ nt. "Promocja
zdrowia psychicznego w szkole", którą organizujemy wspólnie z Urzędem
Marszałkowskim WO i MPP–P w Opolu.
Oprócz konferencji dla szkolnych koordynatorów i członków szkolnych zespołów
promocji zdrowia organizowane są kursy i warsztaty, podczas których nabywają oni
kompetencje do realizacji swoich zadań związanych z tworzeniem szkoły promującej
zdrowie, projektowania pracy wychowawczo–profilaktycznej w placówkach. Niezwykle
ważne jest przygotowanie nowych liderów, dlatego systematycznie od wielu lat
organizujemy 24 – 32 godzinne kursy "Jak tworzyć szkołę promującą zdrowie? oraz inne
formy doskonalenia i współpracy w ramach Opolskiej Sieci SzPZ. Są to corocznie
organizowane konsultacje zbiorowe w celu wymiany doświadczeń, wzajemnego wsparcia
w rozwiązywaniu różnych szkolnych problemów, a także prezentacji przykładów dobrej
praktyki placówek. Dyrektorzy nowych szkół i przedszkoli, chętnych do wdrażania
programu SzPZ zainteresowani są też przeszkoleniem w tym zakresie swoich rad
pedagogicznych. Takie krótsze, czterogodzinne szkolenia odbywają się na terenie danej
placówki każdego roku, zgodnie z potrzebami. Czasem uczestniczą w nich również
rodzice uczniów i personel placówek.
Patrząc z perspektywy czasu, troska o podnoszenie kompetencji liderów
towarzyszyła nam od początku powstania sieci. W latach 1997– 1999 był realizowany cykl
warsztatów pt. "Być liderem w szkole promującej zdrowie" dla dwóch grup liderów, po
100 godzin dla każdej, w podziale na pięć sesji spotkaniowych w każdej grupie. Były to
warsztaty rozwoju osobistego i umiejętności psychospołecznych oraz z zakresu metodyki
SzPZ. W roku 2000 we współpracy z samorządem opolskim zrealizowany został kurs pt.
"Szkoła promująca zdrowie bazą dla systemowej profilaktyki" obejmujący 80 godzin
warsztatów. W następnym, 2001 roku, zrealizowano we współpracy z samorządami gmin
kolejną edycję tego kursu dla nowych koordynatorów szkół w województwie, w liczbie 70
godzin warsztatowych. Były to bardzo wartościowe spotkania ludzi otwartych na
dokonywanie zmian w sobie i środowisku, pionierów i promotorów kolejnych reform
w oświacie.
Na koniec zamieszczam aktualny wykaz SzPZ w Opolskiej Sieci.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
23
OPOLSKA SIEĆ SZKÓŁ I PRZEDSZKOLI PROMUJĄCYCH ZDROWIE
Lp. Przedszkola przynależące do sieci z
aktualnym certyfikatem wojewódzkim:
Przedszkola przynależące do sieci bez
aktualnego certyfikatu:
1. P nr 12 w Nysie PP nr 4 w Opolu
2. PP nr 21 w Opolu PP nr 33 „Karolinka” w Opolu
3. PP nr 28 w Opolu PP w Brzeziu
4. PP nr 6 w Zdzieszowicach P nr 5 – Integracyjne w Nysie
5. PP nr 2 w Lewinie Brzeskim PP w Chróścicach
6. – PP w Dąbrowie
Lp. Szkoły podstawowe z aktualnym
certyfikatem wojewódzkim:
Szkoły podstawowe przynależące do
sieci bez aktualnego certyfikatu:
1. PSP w Dziergowicach PSP z OP w Bąkowie
2. SP 1 z OI w Głubczycach PSP nr 5 w Brzegu
3. PSP nr 3 w Gogolinie PSP w Januszkowicach
4. PSP nr 1 w Krapkowicach PSP nr 11 w Kędzierzynie – Koźlu
5. SSP w Mechnicy PSP nr 2 w Kluczborku
6. SP nr 2 w Niemodlinie PSP w Krępnej
7. SP nr 3 w Nysie PSP w Lewinie Brzeskim
8. PSP nr 14 w Opolu PSP w Naroku
9. PSP nr 15 w Opolu PSP nr 2 w Strzelcach Opolskich
10. PSP nr 21 w Opolu PSP nr 3 w Zdzieszowicach
11. PSP nr 24 w Opolu PSP w Żyrowej
12. PSP nr 25 w Opolu –
13. PSP w Popielowie –
14. PSP w Tarnowie Opolskim –
15. PSP w Walcach –
16. PSP nr 2 w Zdzieszowicach –
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
24
Lp. Gimnazja z aktualnym certyfikatem wojewódzkim:
Gimnazja przynależące do sieci bez aktualnego certyfikatu
1. PG nr 1 w Grodkowie PG nr 1 w Brzegu
2. G nr 2 w Nysie PG nr 4 w Opolu 3. PG nr 6 w ZSO w Opolu PG nr 5 w Opolu
4. PG nr 7 w Opolu PG w Zdzieszowicach 5. PG nr 8 w Opolu –
6. PG nr 1 z OI w ZS z OI w Opolu –
Lp. Zespoły szkół z aktualnym certyfikatem
wojewódzkim: Zespoły szkół w sieci bez aktualnego certyfikatu
1. ZS–P w Kietrzu ZS nr 1 z O. Sportowymi w Brzegu
2. ZS–P w Pokrzywnicy ZS nr 2 z OI w Brzegu
3. ZS–P w Prudniku (wcześniej PSP nr 1)
ZS w Chróścicach
4. – ZS w Dobrzeniu Wielkim
5. – ZS–P w Jakubowicach 6. – ZS Specjalnych w Namysłowie
7. – ZS–P nr 2 PSP nr 16 w Opolu Lp. Szkoły ponadgimnazjalne z certyfikatem
wojewódzkim w sieci Szkoły ponadgimnazjalne i zespoły szkół ponadgimnazjalnych w sieci bez aktualnego certyfikatu
1. II LO im. Mikołaja Kopernika w Kędzierzynie –Koźlu
ZS nr 1 w Kędzierzynie – Koźlu
2. – ZS Zawodowych nr 4 w Opolu
W kolejnym numerze Kwartalnika przedstawię udział szkół i placówek w Opolskiej
Sieci w realizacji krajowych i lokalnych projektów oraz programów, a także szkolnych
inicjatyw.
Zachęcam do lektury i kontaktu.
Jolanta Pogan – Wojewódzki Koordynator Opolskiej Sieci Szkół Promujących
Zdrowie, nauczyciel konsultant Pracowni Wsparcia Psychologiczno–Pedagogicznego RCRE
w Opolu, tel. 77 404 75 51, mail to: [email protected]
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
25
Mówiący awatar
Bronisława Niespor
Technologia informacyjno-komunikacyjna w dzisiejszej szkole to nie tylko dobrze
wyposażone sale komputerowe z dostępem do Internetu czy też tablice interaktywne. To
także, a może przede wszystkim, wielość aplikacji, z których nauczyciele mogą skorzystać,
aby zaciekawić uczniów i zmotywować do różnorodnego wykorzystania nowoczesnych
technologii.
Jedną z ciekawszych aplikacji jest „mówiący awatar-voki”.
Przygotowujemy (tworzymy) go na stronie http://www.voki.com, na której
powinniśmy się zarejestrować, jeżeli chcemy zachować stworzone przez nas czy też przez
uczniów awatary. Rejestracja jest darmowa.
Po dokonaniu rejestracji logujemy się wpisując podany podczas rejestracji adres
mailowy oraz hasło.
Następnie klikamy w słowo "create" (stwórz).
Wybieramy postać
klikając na wskazany strzałką
symbol.
Do wyboru jest wiele
postaci z przesuwanych list. Są
to m.in. zwierzęta, postaci
z filmów dla dzieci, bajek.
Możemy zmienić kolor włosów,
twarzy, oczu postaci. Czasami
można dodać akcesoria typu
nakrycie głowy, okulary.
Jeśli stwierdzimy, że
nasza postać jest gotowa,
klikamy "done".
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
26
Kolejny etap to dodanie głosu do postaci. Możemy to zrobić na kilka sposobów.
Najbardziej popularne sposoby to wpisanie tekstu albo jego nagranie. Przy wpisywaniu
tekstu należy ustawić odpowiedni język (mamy do wyboru również język polski). Po
zakończeniu tej czynności również klikamy "done".
Kolejna czynność to wybór tła. Klikamy więc na słowo "backgrounds" i postępujemy
dokładnie tak samo, jak przy wyborze postaci. Po wybraniu stosownego tła klikamy
"done". Pozostaje nam jeszcze wybór "ramki". Klikamy więc na słowo "players",
wybieramy kolor naszej ramki i ponownie klikamy "done".Nasz awatar jest gotowy. Teraz
spróbujemy go opublikować. Klikamy więc na słowo" publish".
W okienku wpisujemy nazwę naszego awatara i klikamy "save".
Tak przygotowany awatar możemy wykorzystać podczas lekcji.
Klikając w symbol klawisza możemy wpisać tekst w wybranym przez nas języku.
Klikając w symbol mikrofonu możemy nagrać potrzebną wypowiedź.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
27
Awatary doskonale sprawdzają się podczas lekcji z języków obcych, podczas
realizacji projektów wymiany międzynarodowej eTwinning opartej na wykorzystaniu
technologii informacyjno-komunikacyjnej.
Można je z powodzeniem wykorzystać na początku lekcji podczas podawania celów
i przebiegu lekcji. Nie zawsze przecież nauczyciel musi być tą osobą, która przedstawia
cele lekcji.
Awatary mogą posłużyć również jako zagadki dla uczniów praktycznie na każdym
przedmiocie. Uczeń może odgadnąć jaka to postać historyczna, literacka, fragment
którego utworu awatar wypowiada, o jakim zjawisku fizycznym, przyrodniczym awatar
opowiada.
Z pewnością każdy nauczyciel znajdzie wiele zastosowań.
Ponadto zachęcam nauczycieli, aby w umiejętność tworzenia awatarów wyposażyli
swoich uczniów. Dla nich będzie to z jednej strony zabawa, a z drugiej interesujący
sposób na przygotowanie nietuzinkowej lekcji, zajęć dodatkowych czy też element
podsumowujący projekt edukacyjny. Przygotowanie awatara może być również
ciekawym zadaniem domowym dla ucznia lub grupy uczniów.
Awatary możemy zamieścić również na stronach internetowych, blogach.
Aby zamieścić awatara na stronie internetowej, blogu wystarczy skopiować "embed code". Awatara możemy również zamieścić w dowolnej prezentacji multimedialnej. W takiej sytuacji wykorzystujemy opcję hiperłącza i kopiujemy wskazany strzałką link.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
28
Zachęcam nauczycieli do wykorzystania awatarów podczas lekcji. A jak wyglądałaby
strona internetowa szkoły z awatarem? Może warto spróbować?
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
29
Jak rozwijać kompetencje miękkie?
Jolanta Woś-Radziej
Kompetencje miękkie są pojęciem dobrze znanym, określonym przez nową
podstawę programową w postaci kompetencji kluczowych absolwenta,
przygotowującego się do życia w nowoczesnym społeczeństwie, stawiającym wymagania
kreatywności i mierzenia się z sytuacjami nietypowymi, wymagającymi indywidualnego
podejścia. Zagadnienie kompetencji miękkich, opozycyjnych wobec twardych,
wygenerowanych głównie drogą kształcenia transmisyjnego, a sprawdzonych dzięki
egzaminom zewnętrznym, wymyka się jednoznacznemu rozumowaniu.
Definicja
Miękkie kompetencje (soft skills) posiadają różne synonimy, określane są również
mianem umiejętności psychospołecznych. Niektórzy wykładowcy, trenerzy, konsultanci,
mając na myśli kompetencje miękkie, wykorzystują różne określenia jak np.:
kompetencje interpersonalne, społeczne, zdolności interpersonalne czy też inteligencja
emocjonalna. To tylko część terminów bliskoznacznych. Trzeba jednak pamiętać, że
w skład kompetencji miękkich wchodzą zarówno kompetencje osobiste, jak i społeczne.
Jeżeli mówimy, że ktoś ma siłę przebicia, jest pewny siebie, kreatywny i odważny,
mówimy o jego kompetencjach osobistych. Jeżeli wspominamy, że jest empatyczny,
potrafi nawiązywać relacje i pracować w zespole, mówimy o jego kompetencjach
społecznych. W obu przypadkach jednak są to właśnie kompetencje miękkie.
Kompetencje społeczne to element wiedzy społecznej. Oznaczają one świadomość,
co jest ważne w danej sytuacji społecznej, jakie zasady w niej obowiązują, jakie
zachowania są pożądane i skuteczne, a jakie mało efektywne i odbierane jako
niewłaściwe.
Wszystkim się wydaje, a zwłaszcza nauczycielom i wychowawcom, na
poszczególnych etapach kształcenia, że łatwo można rozpoznać kompetencję, np. pracy
w grupie czy kompetencje komunikacyjne, ponieważ uznaje się je za umiejętności
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
30
niezbędne w pracy nauczyciela. Nic bardziej błędnego. Prawdopodobnie trudno byłoby
podać definicję pojęcia dla wielu niezwykle abstrakcyjnego, interdyscyplinarnego, którą
zaakceptowaliby wszyscy nauczyciele. I z pewnością zdołalibyśmy odnaleźć wiele
sprzecznych opinii, dotyczących tego czy konkretna osoba, będąca przykładem w studium
przypadku nauczyciela, posiada umiejętności interpersonalne, czy ich nie posiada.
Zapewne pojawią się dalsze niezgodności, kiedy w dalszej kolejności należałoby
rozważyć, jaką strategię przyjąć, aby kształcić kompetencje niezbędne do życia we
współczesnym społeczeństwie Polski i Europy. Jak uczyć dzieci i młodzież radzenia sobie
w sytuacji, gdy tej wiedzy nie otrzymują w rodzinie? Czy tego typu nauka jest skuteczna,
czy raczej umiejętności miękkie są elementem wrodzonych predyspozycji i talentów?
Niniejszy artykuł postara się przybliżyć kilka sposobów podejścia do zasygnalizowanego
problemu.
Standardy komunikacji
Wysokie kompetencje interpersonalne są wymagane od osób, które większość
czasu spędzają na komunikowaniu się z innymi: ze współpracownikami, pacjentami,
uczniami i studentami. Najważniejsza z nich to kompetencja komunikacyjna, której nauka
powinna rozpoczynać się od wyznaczania ram i standardów komunikacji. Nie chodzi
jedynie o przyjęcie ogólnego kodeksu czy zatwierdzenie kontraktu komunikacyjnego, ale
o szczegółowy kodeks postępowania i używania języka również w odniesieniu do
procedur wprowadzanych również w przypadku niewłaściwej i zaburzonej komunikacji.
Standardy pomagają zidentyfikować komunikat i zakwalifikować go do jednego z wielu
dyskursów.
Jednym ze sposobów podejścia do problemu jest spojrzenie na język jako na
przyjęcie pewnego rodzaju myślenia, które ma być precyzyjne, pragmatyczne i czytelne
dla każdego odbiorcy. Takie podejście wymaga umiejętności wytwarzania wielu sytuacji
komunikacyjnych dopasowanych do sytuacji i okoliczności, w których się znajdujemy.
W sytuacji zawodowej kompetencje twarde w postaci ocen na świadectwie pomagają
nam w zdobyciu upragnionego miejsca pracy, zaś umiejętności komunikacyjne, pomagają
nam w utrzymaniu jej i znalezieniu swojego miejsca w hierarchii.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
31
Przekazywanie informacji może odbywać się jednokierunkowo lub dwukierunkowo.
Dwukierunkowa komunikacja jest dokładniejsza. Dlatego tak ważne jest, aby była
prowadzona przez nauczyciela i osoby stojące wyżej w hierarchii. Komunikowanie
jednokierunkowe jest szybsze, ale może być stosowane w sytuacjach komunikatów
prostych i łatwych do przekazania. Nigdy w sytuacjach skłaniających innych do pracy
grupowej. Jednostronne komunikowanie jest przyjmowane, gdy nie oczekujemy od
odbiorców żadnej odpowiedzi, np. w sytuacji masowego wystąpienia publicznego lub gdy
chcemy innym narzucić swoją wolę bez zbędnej dyskusji.
Komunikacja w zespole również posiada niezbędne elementy do respektowania.
Właściwe nadawanie powinno dotyczyć interesującej treści, język powinien być prosty
i zrozumiały. Zaangażowany nadawca powinien wreszcie reagować na sygnały zwrotne.
Ważniejsze od nadawania w procesie komunikacji jest aktywne odbieranie połączone
z parafrazą, zadawaniem pytań i klasyfikowaniem treści. To nie wszystkie elementy
komunikacji sprzyjające dobrej jakości procesu. Kolejnymi są: elementy pozawerbalne
oraz niezauważalne komunikaty podprogowe uruchamiające intuicję językową.
Spisanie i zatwierdzenie kodeksu komunikacyjnego, w którym znajdą miejsce
precyzyjne opisy wzajemnego odnoszenia się do siebie, wzajemnego oddziaływania,
sposobu zachowania się i mówienia, może stać się jedną z metod poprawiających relacje
nauczyciel - uczeń oraz pracownik – pracodawca. Warto do tego zestawu dodać jeszcze
opis konfliktów wynikających z posługiwania się językiem nie spełniającym standardów
komunikacyjnych.
Niezwykle istotne jest dobre przygotowanie się do sytuacji komunikacyjnej
i wcześniejsze przewidzenie skutków, jakie wywoła planowana rozmowa. Rozważania
powinny dotyczyć odpowiedzi na pytania:
1. Z kim się komunikujesz?
2. Kto to jest?
3. Na czym polega jego rola?
4. Z iloma osobami się komunikujesz w danym momencie?
5. Gdzie się komunikujesz?
6. Jaka jest forma komunikacji?
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
32
7. Czy komunikacja jest zaplanowana i przygotowana?
8. Kiedy będziesz się komunikować?
Metoda czysto informacyjna dotycząca prawidłowej i zaburzonej komunikacji jest
niezwykle cenna. Wiedza konkretna w danej dziedzinie komunikacyjnej jest podstawą
uzyskania biegłości w tym zakresie.
Test kompetencji językowej
Testy kompetencji językowej badające posługiwanie się językiem polskim i obcym,
zwykle są testami z pytaniami otwartymi: nie zawierają zestawu dobrych i złych
odpowiedzi. Takie testy mogą być pisemne lub werbalne. Można użyć testu
„wykorzystania obiektów”, w którym pyta się badanych, na ile sposobów można
wykorzystać dany obiekt lub słowo w słowotwórstwie. Innym sposobem jest test
znaczenia słów, również tych nietypowych. Każdy nauczyciel z określonym stażem jest
w stanie samodzielnie zaprojektować testy na własny użytek. Punktowanie w zabawie
dotyczącej kształcenia językowego może dotyczyć szerokości spojrzenia, liczby
właściwych odpowiedzi, oryginalności i plastyczności (zróżnicowanie odpowiedzi). Do
mierzenia oryginalności językowej podczas zajęć z przekładu intersemiotycznego lub
przekładania z jednego kodu na drugi mogą posłużyć emotikony lub piktogramy.
Przełożenie tekstu ujawnia kreatywne podejście do języka i intuicję językową.
Ćwiczenia aktywne
W poradnikach metodycznych poświęconych kształceniu komunikacji w sposób
aktywny trudno znaleźć harmonogramy zajęć dla nauczycieli trwających krócej niż 8
godzin. Na kształcenie komunikacji można poświęcać wiele dni, złożonych z wielu
zagadnień. Harmonogram szkolenia może obejmować zagadnienia typu:
1. Komunikacja
2. Asertywność
3. Informacja zwrotna
4. Informacja pozawerbalna
5. Sztuka prezentacji
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
33
6. Informacje podprogowe
7. Trema w wystąpieniach publicznych.
Komunikacja to umiejętność wymagająca stałego treningu i wybierania
różnorodnych ćwiczeń, typu:
Ćwiczenie 1: Dostosowanie języka przekazu do poziomu odbiorców (odbiorcą może
być gimnazjalista)
Tekst I:
„Ludzie, którzy osiągnęli wysoki poziom mistrzostwa osobistego nigdy nie przestają
się uczyć. Nigdy nie dobijają do portu. Określenie „mistrzostwo osobiste” może
wprowadzać w błąd, tworząc wrażenie czarno – białego podziału – albo jest się mistrzem,
albo nie. Tymczasem mistrzostwo osobiste nie jest czymś, co można posiąść. Jest to
proces. To dyscyplina, która musi być uprawiana przez całe życie. Ludzie, którzy osiągnęli
wysoki poziom mistrzostwa osobistego, są w pełni świadomi swojej niewiedzy, swej
niekompetencji, kierunków, w jakich musi iść ich dalszy konieczny rozwój. Równocześnie
są oni bardzo pewni siebie. Paradoks? Tylko dla tych, którzy nie wiedzą, że to podróż jest
nagrodą.”
Tekst II:
Kto może być odbiorcą?: Przeczytaj wiersz Jana Brzechwy „Krasnoludki”.
Przeredaguj go na poważną informację zwrotną dla poważnego odbiorcy, np. kuratora
oświaty.
Ćwiczenie 2: Zredaguj słownik sygnałów niewerbalnych. Przekaż przy pomocy
znaków krótki komunikat. Pamiętaj, że odbiór większości sygnałów niewerbalnych to
sprawa bardzo indywidualna, zależna od stopnia zażyłości rozmówców.
Ćwiczenie 3: Oczy nie kłamią. Wytnij z gazet duże zdjęcia portretowe różnych osób.
Przetnij je na dwie części w taki sposób, aby na jednej części były tylko oczy, a na drugiej
nos i usta. Poproś uczestników, aby ocenili wyraz twarzy osób mając tylko do dyspozycji
połówki twarzy. Ile osób odgadło prawidłowo?
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
34
Ćwiczenie 4: Mówienie pozytywne. Uczestnicy mają kartki z poleceniami
i pytaniami. Zadanie polega na zamianie negatywnych określeń na pozytywne:
Zamiast mówić:
Nie lubisz czytać? Mów: ……………….…………………………………….
Nie chciałbyś czegoś zjeść? Mów: ….……………………………………………..…..
Nie dotykaj gorących placków! Mów: …..…………………………………………..………
Ćwiczenie 5: Sposoby myślenia i mówienia. Uczestnicy czytają test, a następnie
zmieniają określenia, które są bardziej odpowiednie w porozumiewaniu się z osobami
o przeważającym rodzaju inteligencji: wzrokowcy, słuchowcy, kinestetycy.
„Nauczyciele chcą, aby uczniowie zapamiętali jak najwięcej informacji. Ale często
nie stwarzają im odpowiednich warunków. Zapominają, albo w ogóle nie chcą wiedzieć,
że nie wystarczy nakaz, aby uczeń posłusznie zapamiętał treść lekcji. Rzadko stosują
właściwe techniki uczenia. A przecież nie jest to takie skomplikowane. Nauczyciele
powinni najważniejsze informacje przekazywać na początku lub na końcu lekcji
i angażować uczniów w działanie. Jeśli ich lekcja będzie niezwykła, uczniowie zapamiętają
ją bez trudu. Ułatwieniem będzie również łączenie nowych informacji ze starymi.
Pamiętanie wymaga również powtarzania. Warto również zadbać o entuzjazm, używanie
zwrotów pozytywnych i zadawanie pytań naprowadzających.”
Ćwiczenie 6: Mowa ciała: uczestnicy dobierają się parami. Jedna osoba „mową
ciała” przekazuje informację na temat swoich emocji i uczuć. Druga osoba ma za zadanie
odgadnąć je. Na przykład w klasach szkoły podstawowej: pantomima wiersza „Spóźniony
słowik” J. Tuwima, w pedagogizacji dorosłych: „Odgrywanie roli szefa, którego irytuje
wypowiedź rozmówcy. Wszystko bez użycia słów.”
Ćwiczenie 7: komunikacja werbalna: sposób wypowiedzi, intonacja, tempo
mówienia, emocje. Każdą z tych kompetencji uczestnicy mogą ćwiczyć oddzielnie na
przykładzie fragmentu tekstu, następnie opowiedzieć o jakości odbioru komunikatu.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
35
Ćwiczenie 8: komunikacja werbalna: komplementy. Uczestnicy losują imię
słuchacza, który ma się wypowiedzieć na forum na temat innego słuchacza. Mają to być
pochwały. Uczestnicy odgadują o kim mowa, pilnują, aby pochwała nie przerodziła się
w formę manipulacji. Ćwiczenie zmusza do odejścia od ogólników i znalezienia
konkretnego powodu pochwały. Nie można powiedzieć jedynie, że ktoś jest wspaniały,
ponieważ każdy to chętnie przypisze sobie.
Ćwiczenie 9: komunikacja werbalna: zadawanie pytań. W zespołach 5 osobowych
uczestnicy dyskutują nad zadawaniem pytań podczas lekcji. Wnioski zapisują na plakacie
w formie metaplanu. Lider każdej grupy omawia zapisy na plakatach.
Ćwiczenie 10: sprawność komunikacyjna: Ćwiczenie wykonuje indywidualnie każdy
z uczestników. Na poniższej liście należy zaznaczyć znakiem x posiadane umiejętności.
Lista umiejętności komunikacyjnych:
1. Aktywne słuchanie
2. Rozpoznawanie sygnałów niewerbalnych
3. Przekazywanie sygnałów niewerbalnych
4. Doradzanie
5. Negocjowanie
6. Zadawanie pytań
7. Skuteczne omijanie przeszkód komunikacyjnych
8. Tworzenie komunikatów pisemnych
9. Wypowiedzi ustne
10. Mówienie komplementów
11. Właściwe użycie głosu
12. Przygotowywanie plakatów
Lista powyższa może stanowić podstawę planowania dalszego rozwoju w zakresie
kształtowania kompetencji komunikacyjnych. Głównym celem tej aktywności będzie
wypracowanie optymalnego stanu komunikacji, traktowanego jako nawyk. Badania nad
komunikacją wskazują, że rozumiemy najlepiej te komunikaty, w które sami się
angażujemy. Dzięki nim kształtowana jest sprawność i biegłość komunikacyjna, a także
szeroko pojmowane kompetencje kognitywistyczne, w skład których wchodzą m.in.:
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
36
inteligencja emocjonalna, empatia, model uczenia się oraz postawy konformistyczne.
Umiejętność odbierania informacji, jej przetwarzania na wielu poziomach
i zapamiętywania jest mierzona tzw. wewnętrznym poziomem entropii. Umysł posiada
swój własny poziom entropii, czyli miarę uporządkowania zasobów, w celu utrzymywania
ekonomii przetwarzania danych. W procesie utrzymywania porządku w pamięci znacznie
pomaga stan skupienia uwagi. Uwaga automatycznie selekcjonuje dane istotne dla
procesu poznawczego, cechuje ją także znaczne skąpstwo poznawcze.
Tematy dotyczące komunikacji z pogranicza psychologii i pragmatyki językowej
rzucają nowe światło na zagadnienie możliwości wyposażenia absolwenta
w kompetencje kluczowe. Komunikacja, na którą mają wpływ językowe bodźce
zewnętrzne, jest kształtowana u człowieka podobnie jak osobowość, w sposób ciągły
i mniej lub bardziej dynamiczny. Wpływ temperamentu i wrodzonej psychologicznej
dynamiki jednostki z silnie rozwiniętym popędem samozachowawczym to jednak już
zagadnienie na zupełnie inną pogłębioną rozprawę.
Bibliografia:
I. Dzierzgowska, Nauczanie nauczycieli. Podręcznik dla edukatorów i dyrektorów
szkół, Warszawa 2005, s. 96-118.
D. Fontana, Psychologia dla nauczycieli, Poznań 1996, s. 342-349.
S. Jarmuż, T. Witkowski, Podręcznik trenera, Wrocław 2004, s. 23-36.
M. Taraszkiewicz, Pozytywne myślenie, działanie, komunikacja, Wydawnictwa
CODN 1996, s. 14-48.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
37
Strona Programu Niwki jako pomoc dla nauczycieli w
pracy dydaktycznej
Izabela Szczepańska
Od listopada 2013 roku funkcjonuje strona Programu Niwki
http://niwki.rcre.opolskie.pl/k/ skierowana do nauczycieli języka niemieckiego, języka
mniejszości narodowej niemieckiej oraz nauczycieli zainteresowanych realizacją treści
związanych z regionalizmem i wielokulturowością (nauczyciele języka polskiego, historii,
WOS, własnej historii i kultury, wiedzy o kulturze).
Na stronie, oprócz informacji dotyczących oferty szkoleń w ramach Programu
Niwki, można znaleźć wiele materiałów do wykorzystania w pracy z uczniami.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
38
Zakładki:
Nauczanie języka mniejszości,
Język niemiecki jako język obcy,
zawierają przydatne dokumenty, takie jak np.: podstawy programowe, programy
nauczania czy informacje o egzaminach. Istotne z punktu potrzeb nauczycieli są materiały
(do pobrania) opracowane i sprawdzone przez doświadczonych nauczycieli praktyków.
Wśród nich można znaleźć gotowe scenariusze zajęć, często z dodatkową obudową
w postaci kart pracy, prezentacji itp., które mają zastosowanie na lekcjach języka
mniejszości narodowej (w tym nowego przedmiotu "Własna historia i kultura").
W przypadku tego przedmiotu, zamieszczone scenariusze to prace konkursowe
nauczycieli, laureatów konkursu na najlepszy scenariusz z przedmiotu „Własna historia
i kultura” w ramach Programu Niwki 2013. Wszystkie te materiały mogą być również
pomocne na zajęciach języka niemieckiego jako obcego.
Zakładka Dwujęzyczność http://niwki.rcre.opolskie.pl/k/index.php/dwujezycznosc
to miejsce, w którym znajdują się linki do publikacji na temat nauczania dwujęzycznego
oraz film: „Dwa języki - podwójna szansa” zrealizowany przez Pro Futura Opole,
przedstawiający osoby posługujące się na co dzień dwoma językami. Celem filmu jest
ukazanie, jak ważne jest posługiwanie się wieloma językami, jaki wpływ ma wychowanie
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
39
dwujęzyczne na poczucie tożsamości oraz na przyszłe życie zawodowe, o czym
opowiadają m.in. prof. Roman Lewicki z Uniwersytetu Wrocławskiego oraz biskup Alfons
Nossol. Zarówno film, jak i publikacje (wydane przez Dom Współpracy Polsko-
Niemieckiej) stanowią źródło wiedzy na temat wychowania dwujęzycznego i organizacji
nauczania w placówkach oświatowych. Zachęcam nauczycieli, dyrektorów placówek,
a szczególnie rodziców do zapoznania się z tymi materiałami.
Zakładka Wielokulturowość i regionalizm to również bank materiałów przydatnych
do pracy na różnych lekcjach, które powstały w ramach konkursu realizowanego
w ubiegłorocznym Programie Niwki. Na stronie tej przedstawiamy laureatów konkursów
oraz ich prace:
Dla nauczycieli na najciekawszy scenariusz zajęć z zakresu regionalizmu;
Dla uczniów:
na konkurs filmowy „Mój region–moja mała ojczyzna”
oraz
na konkurs literacki „Ciekawa historia z mojego regionu”.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
40
Wszystkie nagrodzone prace można pobrać ze strony i wykorzystać w pracy
z uczniami.
W zakładce Akty prawne zamieszczone zostały istotne dokumenty odnoszące się do
przepisów prawnych, niezbędnych w celu prawidłowej organizacji nauczania języka
mniejszości narodowej, tj. „Europejska karta języków regionalnych lub
mniejszościowych”, ustawa z dnia 6 stycznia 2005r. o mniejszościach narodowych
i etnicznych oraz o języku regionalnym, rozporządzenia MEN dotyczące nauczania
języków obcych i języków mniejszości narodowych oraz linki do informacji ze strony
Kuratorium Oświaty w Opolu, zawierające interpretacje przepisów prawnych oraz
odpowiedzi na pytania w kwestiach spornych w powyższym zakresie, jak np. informacje
dotyczące wpisów na świadectwie, wymiaru godzin nauczania języka niemieckiego jako
mniejszości narodowej, czy kwalifikacji nauczycieli.
Na stronie nie zabrakło również galerii zdjęć z poszczególnych wydarzeń minionej
edycji Programu Niwki.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
41
Wszystkim nauczycielom języka niemieckiego jako obcego oraz języka mniejszości
narodowej polecam zakładkę Zasoby internetowe, w której znajdą Państwo bazę
adresów stron internetowych z materiałami do nauczania języka niemieckiego (gry
językowe, testy, ćwiczenia gramatyczne, leksykalne, materiały z zakresu realioznawstwa
i inne).
Zachęcam do zapoznania się ze stroną oraz jej zasobami. Mam nadzieję, że
zamieszczone tam materiały będą stanowiły pomoc w Państwa pracy i staną się
impulsem do tworzenia własnych materiałów dydaktycznych w zakresie nauczania języka
mniejszości narodowej i dzielenia się tymi materiałami (np. scenariuszami zajęć,
ciekawymi projektami) z innymi nauczycielami w formie publikacji na stronie Programu
Niwki.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
42
Wirtualne niebo
Roland Zimek
300000000000000000000000 ― 300 tryliardów ― co najmniej tyle gwiazd jest
w znanym nam wszechświecie. Jest to więcej niż wszystkich ziarenek piasku na całej
Ziemi. Ile z nich można dostrzec gołym okiem na nocnym niebie? Zaledwie 3000. Jednak
w ciągu jednej nocy możemy zobaczyć tylko ok. 50% z nich, ponieważ połowę sfery
niebieskiej przesłania nam Ziemia pod stopami. Oprócz tego horyzont najczęściej jeszcze
zasłaniają drzewa, budynki, wzgórza, itp. Gołym okiem w nocy możemy więc zobaczyć ok.
1000 gwiazd ― tyle ziaren piasku zmieści się w naparstku. Jednak i to wyliczenie dotyczy
miejsc, gdzie atmosfera jest bardzo czysta i w pobliżu nie znajdują się żadne źródła
światła. Niestety, takie miejsca znajdują się jedynie z dala od ludzkich skupisk. W mieście
możesz zobaczyć co najwyżej 200 gwiazd ― najprawdopodobniej nie zobaczysz nawet
Drogi Mlecznej.
Rys. 1. Ten sam obszar przy zanieczyszczeniu światłem i przy ciemnym niebie (źródło: http://www.illinoislighting.org/loss.html)
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
43
Na rysunku 1 możesz zobaczyć różnicę pomiędzy niebem zanieczyszczonym
światłem, a zupełnie ciemnym. Zdjęcia zostało wykonane ok. 50 km od miasta Toronto
(Kanada) przez Todda Carlsona. Zdjęcie z lewej strony pokazuje widok w „zwykłą” noc,
a zdjęcie z prawej strony pokazuje niebo w czasie awarii sieci energetycznej.
Ile z tych gwiazd, które zobaczysz na nocnym niebie, potrafisz nazwać? Większość
ludzi nie potrafi nazwać żadnej z nich. Ale oprócz gwiazd, na nocnym niebie widać jeszcze
niektóre planety (są to Merkury, Wenus, Mars, Jowisz i Saturn) i Księżyc ― ten ostatni
jest najczęściej jedynym ciałem niebieskim, które potrafimy wskazać i nazwać.
Trudność w nazwaniu widocznych na niebie ciał niebieskich nie zachęca nas
najczęściej do ich obserwacji. Można co prawda posiłkować się atlasami nieba,
specjalistycznymi serwisami internetowymi lub programami astronomicznymi na
komputerze. Nic jednak nie przebije intuicyjności i prostoty programu
Star Chart (podstawowa wersja programu jest bezpłatna) (zeskanuj
kod QR ), zainstalowanego na smartfonie lub tablecie. Po
zainstalowaniu programu, wystarczy go uruchomić i nakierować
urządzenie na interesujący nas fragment nieba.
Rys. 2. Grafika przedstawiajaca praktyczne wykorzystanie programu Star Chart, po skierowaniu urządzenia na nocne niebo (źródło: serwis programu Star Chart na stronie sklepu Google Play)
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
44
Nasze urządzenie zamienia się w swoistego rodzaju okno, przez które można
spojrzeć na niebo. Na ekranie będziemy mogli zobaczyć nie tylko ciała niebieskie, na
które jest skierowane urządzenie, ale także ich nazwy, czy też grafiki przedstawiające
gwiazdozbiory. Wystarczy obrócić urządzenie, aby podgląd na ekranie natychmiast
dostosował się do nowego obszaru nieba, wykorzystując w tym celu czujniki kompasu
i akcelerometru.
Aby jednak program poprawnie rozpoznał miejsce na Ziemi, z którego prowadzimy
obserwacje, a tym samym wyświetlał na ekranie właściwy wycinek nieba, warto mieć
włączoną usługę GPS na swoim urządzeniu. Jeżeli nasze urządzenie nie oferuje takiej
usługi, możemy wprowadzić odpowiednie współrzędne samodzielnie. W tym celu należy
przesunąć palec spoza lewej krawędzi ekranu na jego obszar.
Rys. 3. Przesunięcie palca spoza lewj krawędzi ekranu powoduje wyświetlenie menu programu
W ten sposób wysunie się menu programu, z którego należy wybrać polecenie
Location ❶. Na środku ekranu pojawi się obszar umożliwiający określenie położenia na
podstawie wpisania nazwy miejscowości (opcja Search ❷) lub poprzez wprowadzenie
koordynatów GPS (opcja Enter GPS Coordinates ❸). Ponieważ program rozpoznaje
jedynie większe miasta w Polsce (Opola brak na liście, a najbliższe z miast do
wprowadzenia to Wrocław), lepiej będzie wprowadzić odpowiednie współrzędne
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
45
geograficzne miejsca, w którym się znajdujemy. Na przykład dla Opola,
należy wpisać w polu Latitude 50.679 oN, a w polu Longitude 17.94 oE
❹. Wprowadzone dane zatwierdzamy przyciskiem OK ❺. Dane
współrzędnych geograficznych dla dowolnej lokalizacji, można
sprawdzić na stronie http://www.bing.com/maps (zeskanuj kod QR ).
Rys. 4. Odczytanie współrzędnych geograficznychz mapy dostępnej na stronie www.bing.com
Po odszukaniu właściwej lokalizacji na mapie, należy kliknąć prawym przyciskiem
myszy ❶ i odczytać właściwe współrzędne ❷.
Po określeniu poprawnego położenia możemy już skupić się tylko na obserwacji
nieba.
Rys. 5. Przykładowy wygląd nieba
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
46
Na ekranie można zobaczyć linię ekliptyki ❶, położenie i nazwę niektórych ciał
niebieskich ❷, symboliczne obrazy przedstawiające konstelacje ❸, linie łączące
większe gwiazdy w gwiazdozbiorach ❹, nazwy konstelacji ❺, czy nawet wygląd Drogi
Mlecznej ❻.
Chcąc dowiedzieć się więcej o dowolnym ciele niebieskim widocznym na ekranie
wystarczy wskazać je palcem.
Rys. 6. Po wskazaniu ciała niebieskiego pojawią się dodatkowe informacje o nim
Wybrane ciało niebieskie zostanie zaznaczone przy pomocy współśrodkowych
okręgów ❶. Obok niego zobaczymy ikony ❷ umożliwiające:
zamkniecie okna informacji wybranego ciała niebieskiego,
powiększenie ciała niebieskiego,
przejście do trybu śledzenia wybranego ciała niebieskiego.
Oprócz tego otrzymamy dodatkowe informacje ❸ dotyczące wybranego obiektu,
np. dla planet będzie to m.in.:
Distance From Earth ― aktualna odległość od Ziemi,
Distance From Sun ― aktualna odległość od Słońca,
Diameter ― średnica,
App Mag ― wielkość gwiazdowa,
Orbital Period ― okres obiegu wokół Słońca,
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
47
Rotational Period ― okres obrotu wokół osi,
Planetary Satellites ― liczba naturalnych satelitów,
Surface Gravity ― grawitacja na powierzchni ciała niebieskiego,
Average Temperature ― średnia temperatura na powierzchni.
Zanim jednak wybierzemy dowolne ciało niebieskie, by wyświetlić okno informacji,
warto zablokować dynamiczne zmiany wyświetlanego obrazu. Dzięki temu okno
informacji nie będzie przesuwać się po ekranie w wyniku ruchu ręki trzymającej
urządzenie, a i samo wybranie właściwego ciała niebieskiego będzie o wiele łatwiejsze.
W tym celu wystarczy wskazać dowolny punkt na ekranie i następnie lekko przesunąć
palcem po ekranie.
Rys. 7. Zablokowanie dynamicznej zmiany wyświetlania obrazu
Zawartość ekranu przestanie reagować na obracanie urządzenia, a dodatkowo
w górnej części ekranu pojawią się ikony umożliwiające wyświetlenie głównego menu
❶, dodatkowych ustawień ❷, aktualnej godziny ❸.
Po zablokowaniu wyświetlanego obrazu, możemy wyświetlić dowolny obraz nieba,
także ten, na który aktualnie nie jest skierowane urządzenie. Wystarczy w tym celu
przesunąć palcem po ekranie. Warto czasami także przybliżyć wyświetlany obraz.
Wykonamy to przesuwając równocześnie dwa palce po ekranie w przeciwnym kierunku.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
48
Rys. 8. Powiększenie obrazu (z lewej) i zmiejszenie skali obrazu (z prawej)
Zmniejszenie skali przybliżenia dokonamy w podobny sposób – wówczas palce
powinniśmy zbliżyć do siebie.
Zablokowanie ekranu pozwala także zobaczyć jak aktualnie wygląda niebo (także
pod naszymi stopami, gdyby nie było zasłonięte przez Ziemię). Wystarczy w tym celu
przesuwać palcem obraz na ekranie urządzenia. Gdy ponownie będziemy zamierzali
włączyć dynamiczną zmianę obrazu, wystarczy kilka razy poruszyć urządzeniem.
Jeżeli jakieś ciało niebieskie nas zainteresuje, można powiększyć obraz, aby
zobaczyć więcej szczegółów. O ile powiększanie gwiazd raczej mija się z celem (zawsze
pozostaną jasnymi punktami na ekranie), o tyle powiększenie takich obiektów jak
mgławice, galaktyki, Słońce, planety, czy księżyce spowoduje wyświetlenie ich tak, iż
będą zajmować cały ekran.
Rys. 9. Słońce powiekszone niemal na cały ekran
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
49
Po powiększeniu Słońca na cały ekran możemy zaobserwować wizualizację
protuberancji ❶, będących obłokami gorącego (temperatura 8000-15000K),
rozrzedzonego gazu (plazmy) wyrzucanego nad powierzchnię Słońca.
Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że czas biegnie naprzód, a tym samym
zmienia się położenie ciała niebieskiego, które obserwujemy. Może to spowodować, że
przy dużym powiększeniu ciało niebieskie będzie się przesuwać, aż zniknie z ekranu.
Podobna sytuacja może się także zdarzyć, gdy po wskazaniu obiektu palcem, wybierzemy
opcję powiększenia ciała niebiskiego (rys. 5).
Aby uchronić się przed powyższą sytuacją warto przejść do trybu śledzenia
wybranego ciała niebieskiego. Dokonamy tego, gdy po wybraniu ciała niebieskiego
wskażemy ikonę (rys. 5). Wybrany obiekt zostanie „zakotwiczony” pośrodku ekrany,
dzięki czemu możemy palcem swobodnie obracać go, powiększać oraz pomniejszać bez
obawy, że zniknie on z ekranu.
Rys. 10. Saturn i jego księżyce w trybie śledzenia
Jeżeli przejdziemy do trybu śledzenia Słońca lub planety posiadającej księżyce,
możemy wtedy zobaczyć także orbity naturalnych satelitów ❶, ich położenie oraz
nazwę ❷. Możemy także przyjrzeć się dokładniej wybranemu księżycowi. Należy
wskazać go palcem i ponownie włączyć polecenie trybu śledzenia wybranego ciała
niebieskiego.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
50
Rys. 11. Księżyc Proteusz na tle Neptuna
Stanie się on głównym obiektem na ekranie ❶. W ten sposób będzie można dalej
kontynuować tryb śledzenia wybranych ciał niebieskich. Chcąc jednak ponownie wrócić
do standardowego trybu wyświetlania sfery niebieskiej, należy wybrać polecenie Cofnij
❷ na pasku w lewym dolnym rogu ekranu urządzenia.
Gdy będziemy używać programu w nocy podczas obserwacji sfery niebieskiej, ciągłe
spoglądanie na ekran może powodować chwilowe oślepienie przez zbyt jasny obraz,
przez co trudniej będzie zobaczyć słabe obiekty na sferze niebieskiej. W takim przypadku
warto włączyć tryb nocny.
Rys. 12. Włączenie trybu nocnego
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
51
Wybierzemy go po wyświetleniu menu i wskazaniu opcji Night Mode ❶. Do
wyświetlania obrazu na ekranie użyte zostaną jedynie odcienie koloru czerwonego.
Czerwony kolor mniej oślepia oko, przez co przyspiesza adaptację wzroku do ciemności.
Jeżeli jesteśmy zainteresowani konkretnym ciałem niebieskim, samodzielne
odszukanie go na niebie może być bardzo trudne. Warto wtedy skorzystać z opcji
wyszukiwania.
Rys. 13. Wyszukiwanie ciał niebieskich
Po wybraniu polecenia wyszukiwania (w postaci ikony lupy ❶), można wpisać
nazwę interesującego obiektu w obszarze podkreślonym niebieską linią ❷. Jeżeli nie
jesteśmy pewni pisowni danego obiektu, możemy przejrzeć listę dostępnych
w programie ciał niebieskich. Są one pogrupowane w kategorie: PLANETS (planety),
CONSTELLATIONS (gwiazdozbiory), STARS (gwiazdy) MESSIER OBJECTS (obiekty
z katalogu Messiera6) ❸. Po rozwinięciu kategorii, należy odszukać i wskazać odszukany
obiekt ❹.
6 Katalog Meissera ― katalog ciał niebieskich opublikowany w 1774 roku przez Charlesa Messiera. W czasach
Messiera nie znano natury tych obiektów, Dziś wiemy, że są to mgławice, galaktyki i gromady gwiazd.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
52
Na ekranie najczęściej widocznych jest dużo oznaczeń, ciał niebieskich,
poglądowych rysunków gwiazdozbiorów, itp. Jeżeli nie odpowiada nam domyślny sposób
wyświetlania wyglądu nieboskłonu, możemy dowolnie określić ustawienia wyświetlania.
Rys. 14. Ustawienia wyświetlania
Po rozwinięciu głównego menu, wybieramy polecenie Display Settings ❶. Przy
prawej stronie ekranu pojawi się dodatkowe menu ❷, w którym możemy określić które
elementy mają być wyświetlane na ekranie:
ELEMENTS
o Equatorial Grid ― linie siatki równikowej,
o Atmosphere ― symulacja atmosfery,
o Orbil Lines ― linie orbit planet i księżyców,
o Ecliptic Plane ― linia ekliptyki,
o Auto Tour ― w trybie 3D Explore Mode, po pewnym czasie włącza
automatyczną prezentację planet Układu Słonecznego,
CONSTELLATIONS
o Lines ― linie poglądowe galaktyk,
o Images ― rysunki poglądowe galaktyk,
o Latin Names ― łacińskie nazwy galaktyk,
LABELS
o Stars ― nazwy gwiazd,
o Planets ― nazwy planet,
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
53
o Constellations ― nazwy gwiazdozbiorów,
o Messier Objects ― nazwy obiektów z katalogu Messiera.
Program działa w oparciu o aktualny czas, który wyświetlany jest w prawym
górnym rogu ekranu. Położenia wszystkich ciał niebieskich na nieboskłonie odpowiadają
rzeczywistym lokalizacjom na niebie. Można jednak zobaczyć jak wyglądało niebo
w dowolnym dniu o dowolnej godzinie.
Rys. 15. Zmiana daty i czasu
Po wybraniu polecenia zmiany daty i czasu (w postaci ikony kartki z kalendarza
❶), w górnej części ekranu zostanie wyświetlony aktualny czas oraz data ❷. Należy
wskazać na niej godzinę, minutę, dzień, miesiąc lub rok. Spowoduje to wyświetlenie przy
prawej krawędzi ekranu listy dozwolonych wartości ❸ (np. dla minut, lista będzie
składać się z liczby od 0 do 59). Jeżeli lista nie mieści się na ekranie można ją przesunąć
palcem, a następnie wskazać odpowiednie ustawienie. W podobny sposób należy
ustawić wszystkie części czasu i daty. Położenia ciał niebieskich będą odpowiednie dla
wybranego czasu i daty. Chcąc powrócić do aktualnego czasu, należy wskazać polecenie
Now ❹, widoczne w lewym górnym rogu ekranu.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
54
Pascal, Delphi…, a może Lazarus, cz. 2
Marian Mysior
Wprowadzanie danych, formatowanie wyników
Tylko najprostsze programy tworzymy, bazując całkowicie na kodzie pisanym
automatycznie. Program rozwiązujący nawet nieskomplikowane zadanie matematyczne
wymaga napisania odpowiednich formuł, podania danych i wyprowadzenia wyników.
Ćwiczenie 2. Obliczamy objętość kuli
Otworzymy środowisko Lazarusa. Nowy projekt zapiszemy w folderze „Kula”.
Analiza problemu:
Zastosujemy wzór na obliczanie objętości kuli v = 4/3 π r3.
Projekt:
Objętość kuli zależy od jej promienia, więc na formularzu umieścimy następujące
kontrolki:
Etykietę (TLabel) z napisem „Podaj promień:”
Pole tekstowe (TEdit), w którym wymażemy napis domyślny z właściwości Text
i wpiszemy wartość domyślną „0”.
Wstawimy drugą etykietę (usuniemy napis domyślny), do wyprowadzenia
wyników.
Obliczenia zostaną uruchomione po podaniu promienia i naciśnięciu
odpowiedniego przycisku. Przycisk (TButton) wstawimy z paska LCL na projekt
formularza. Jego właściwości Caption nadamy wartość „Oblicz”.
Uruchomimy edycję metody obsługi zdarzenia „przy kliknięciu”, klikając dwukrotnie
na projekcie przycisku. W ten sposób zaczynamy ręczne wprowadzanie kodu. Nagłówek
tej metody (procedury) utworzony zostanie automatycznie i nie należy zmieniać go.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
55
Programowanie (pisanie kodu):
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
var
r, v: single;
begin
r:=StrToFloat(Edit1.Text);
v:=4/3*pi*r*r*r;
Label3.Caption:=FloatToStr(v);
end;
Prześledźmy wprowadzony kod.
Nagłówek procedury został dodany automatycznie. Słowa begin i end tworzą
„nawiasy”, odpowiednio otwierający i zamykający ciało procedury, które musimy teraz
zdefiniować.
Przed ciałem procedury umieszczamy deklaracje zmiennych. Rozpoczynamy je
słowem var. Po nim następują deklaracje. W naszym przypadku deklarujemy użycie
dwóch zmiennych r i v, typu single.
Język Pascal wymaga deklarowania typów zmiennych (danych) przed ich użyciem.
Tabela prezentuje dopuszczalne typy danych.
Typ Zakres Rodzaj – rozmiar
Boolean True, False Logiczny, 8 bitów
ByteBool 0 – False
Inna wart. - True
Logiczny, 8 bitów
WordBool 0 – False
Inna wart. - True
Logiczny, 16 bitów
LongBool 0 – False
Inna wart. - True
Logiczny, 32 bity
Double ±5.0 × 10-324 do ±1.7 × 10308
Precyzja: 15-16 cyfr
Liczba zmiennopozycyjna
(rzeczywista), 64 bity
Single ±1.5 × 10-45 do ±3.4 × 1038
Precyzja: 7 cyfr
Liczba zmiennopozycyjna
(rzeczywista), 32 bity
Extended 1.9 × 10-4932 do 1.1 × 104932
Precyzja: 19-20 cyfr
Liczba zmiennopozycyjna
(rzeczywista), 80 bitów
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
56
Byte 0 do 255 Bez znaku, liczba całkowita, 8
bitów
ShortInt -128 do 127 Ze znakiem, liczba całkowita,
8 bitów
SmallInt -32,768 do 32,767 Ze znakiem, liczba całkowita,
16 bitów
Integer,
LongInt
-2,147,483,648 do
2,147,483,647
Ze znakiem, liczba całkowita,
32 bity
LongWord,
Cardinal
0 do 4,294,967,295 Bez znaku, liczba całkowita,
32 bity
Int64 -9,223,372,036,854,775,808 do
9,223,372,036,854,775,807
Ze znakiem, liczba całkowita,
64 bity
Word 0 do 65535 Bez znaku, liczba całkowita,
16 bitów
QWord 0 do
18,446,744,073,709,551,615
Bez znaku, liczba całkowita,
64 bity
Comp -2×1064+1 .. 2×1063-1
Precyzja: 19-20 cyfr
Liczba całkowita (w zapisie
zmiennopozycyjnym), 64 bity
Currency -922337203685477,5808 do
922337203685477,5807
Liczba stałopozycyjna,64 bity
Char U+0000 do U+ffff Znaki Unicode, 16 bitów
String Do 2 miliardów znaków Łańcuch znakowy w kodzie
Unicode
Dane wprowadzane do okna edycyjnego TEdit są zawsze łańcuchem znaków
(właściwość Text). Należy przekształcić je w liczbę odpowiedniego typu. Wykonujemy to,
używając funkcji StrToFloat(Edit1.Text):
r:=StrToFloat(Edit1.Text);
Objętość wyliczymy z zależności: v=4/3Πr3. Liczba π jest funkcją stałą. Dostęp do
niej uzyskamy pisząc po prostu pi.
v:=4/3*pi*r*r*r;
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
57
Dane wyprowadzamy do etykiety (TLabel) na formularzu. Właściwość Caption
etykiety wymaga podania łańcucha znaków. Wartość v musimy więc skonwertować do
postaci łańcucha. Zrobimy to używając funkcji FloatToStr(v):
Label3.Caption:=FloatToStr(v);
Jeżeli otrzymany wynik chcemy zaokrąglić do określonej liczby miejsc dziesiętnych
(np. 2 miejsca po przecinku), zamiast funkcji FloatToStr(v)możemy użyć funkcji
FloatToStrF(…):
Label3.Caption:=FloatToStrF(v,ffFixed,10,2);
Rysunek 1.6. Objętość kuli
Ćwiczenie 3. Inaczej wprowadzamy dane i wyprowadzamy
wyniki
Dane możemy wprowadzać do programu używając też standardowego okna
dialogowego InputBox, a wyniki wyprowadzać przy użyciu okna ShowMessage.
Utworzymy nowy projekt. Zapiszemy go w folderze „Kula2”.
Na projekt formularza naniesiemy etykietę z napisem: „Obliczanie pola i objętości
kuli” oraz dwa przyciski: pierwszy z tekstem: „Oblicz”, a drugi „Koniec”.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
58
Rysunek 1.7. Projekt formularza z etykietą i dwoma przyciskami
Dwukrotne kliknięcie na przycisku „Oblicz” uruchomi edycję metody obsługi
zdarzenia „przy kliknięciu”. Uzupełnimy jej treść następująco:
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
var
r,p,v:single; // deklaracje zmiennych
begin
r:=StrToFloat(InputBox('Dane:', 'Podaj promień:', '0'));
{użycie okna dialogowego "InputBox",
jego argumenty, to: tytuł okna ('Dane'),
polecenie dla użytkownika ('Podaj promień:')
i wartość domyślna (0)}
p:=4*pi*r*r; // obliczanie pola kuli
v:=4/3*pi*r*r*r; // obliczanie objętości kuli
ShowMessage('Pole kuli wynosi: '
+FloatTostrF(p,ffFixed,10,2)+Chr(10)+Chr(13)
+'Objętość kuli wynosi: '+FloatToStrF(v,ffFixed,10,3));
{wyprowadzenie wyników do okna ShowMessage,
znak "+" łączy kolejne łańcuchy znaków,
sekwencja Chr(10)+Chr(13) powoduje tzw. złamanie wiersza}
end;
Znaki „//” rozpoczynają komentarz, tzw. wierszowy (czyli aktywny do końca
bieżącego wiersza). Będziemy go stosować do omawiania treści kodu. Komentarze to kod
opuszczany przez kompilator. Możemy w nich umieszczać dowolne uwagi, a także
czasowo blokować kompilowanie wybranych wierszy kodu.
Innym rodzajem komentarza jest komentarz blokowy , który może zajmować wiele
wierszy. Rozpoczynamy go znakiem ”{„, a kończymy „}”.
Drugi przycisk „oprogramujemy” (klikając w niego dwukrotnie) następująco:
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
begin
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
59
Close // zamknięcie okna (tutaj również aplikacji)
end;
Rysunek 1.8. Wyprowadzanie wyników przy użyciu okna ShowMessage
Dużo większe możliwości oferuje okno MessageDlg.
Format użycia:
MessageDlg(tytuł, komunikat, ikona, przyciski, kontekst_pomocy,
przycisk_domyślny);
Gdzie:
tytuł – tytuł okna,
komunikat – komunikat umieszczany w oknie,
ikona – określa typ ikony w oknie,
przyciski – określa rodzaje przycisków,
kontekst_pomocy – określa temat pomocy,
przycisk_domyślny – wybiera przycisk domyślny(reagujący na klawisz Enter).
Wartości parametru (wartości stałej) ikona:
Nazwa Opis
mtError Wyświetla ikonę Komunikat krytyczny
mtConfirmation Wyświetla ikonę Pytanie ostrzegawcze
mtWarning Wyświetla ikonę Komunikat ostrzegawczy
mtInformation Wyświetla ikonę Komunikat informacyjny
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
60
Wartości parametru przyciski:
Rysunek 1.9. Wszystkie przyciski okna MessageDlg
MessageDlg jest funkcją, która zwraca wartość, zależną od wciśniętego przycisku.
Można to wykorzystać, np. do zadania pytania w oknie i uzależnić dalszą reakcję od
naciśniętego przycisku. Identyfikator wartości stałej, reprezentujący rezultat wciśniętego
Nazwa Opis
mbYes Wyświetla przycisk Yes
mbNo Wyświetla przycisk No
mbOK Wyświetla przycisk OK
mbCancel Wyświetla przycisk Cancel
mbAbort Wyświetla przycisk Abort
mbRetry Wyświetla przycisk Retry
mbIgnore Wyświetla przycisk Ignore
mbAll Wyświetla przycisk All
mbNoToAll Wyświetla przycisk NoToAll
mbYesToAll Wyświetla przycisk YesToAll
mbHelp Wyświetla przycisk Help
mbClose Wyświetla przycisk Close
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
61
przycisku jest prawie identyczny jak identyfikator przycisku, ale ma inny przedrostek: mr
(r - jak „rezult”), zamiast mb (b - jak „button”).
Ćwiczenie 4. Używamy okna MessageDlg
Otworzymy poprzedni projekt. Możemy go zapisać w nowym folderze, np. „Kula3”.
Dokonamy w nim korekt.
Metoda obsługi zdarzenia „przy kliknięciu” dla przycisku „Oblicz” przyjmie teraz
następującą treść:
procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);
var
r,p,v:single;
begin
r:=StrToFloat(InputBox('Dane:', 'Podaj promień:', '0'));
p:=4*pi*r*r;
v:=4/3*pi*r*r*r;
MessageDlg('Wyniki','Pole kuli wynosi: '
+FloatTostrF(p,ffFixed,10,2)+Chr(10)+Chr(13)
+'Objętość kuli wynosi:
'+FloatToStrF(v,ffFixed,10,3),mtInformation,
[mbOK],0, mbOK);
{[mbYes, mbNo, mbOK, mbCancel, mbAbort, mbRetry, mbIgnore, mbAll,
mbNoToAll, mbYesToAll, mbHelp, mbClose] - możliwe rodzaje
przycisków}
end;
Przycisk „Koniec” oprogramujemy następująco:
procedure TForm1.Button2Click(Sender: TObject);
begin
if MessageDlg('Pytanie:', 'Zakończyć program?', mtConfirmation,
[mbYes, mbNo],0 , mbNo)= mrYes then Close
// warunkowe zamknięcie okna
end;
Instrukcję warunkową „if” szczegółowo omówimy później.
Rysunek 1.10. Okno MessageDlg
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
62
Rysunek 1.11. Warunkowe zakończenie programu
Wprowadzanie danych z użyciem kontrolek TEdit lub okienek InputBox oraz
wyprowadzanie wyników w etykietach (TLabel) na formularzach lub stosowanie okienek
ShowMessage oraz MessageDlg jest typowym rozwiązaniem w aplikacjach okienkowych,
czyli wykorzystujących tryb graficzny (GUI - graphical user interface).
Jeżeli interfejs okienkowy (GUI) jest niepotrzebny możemy utworzyć aplikację
konsolową. Środowisko Lazarusa proponuje nam tu dwa szablony startowe Program
i Console application. Produkt nasz wyglądać będzie wtedy niestety dość ascetycznie.
Użytkownicy archaicznego już dziś Turbo Pascala pamiętają jeszcze chyba ten sposób
tworzenia aplikacji.
Ćwiczenie 5. Nie używamy trybu graficznego
Uruchomimy Lazarusa i wybierzemy z menu Projekt/Nowy projekt/Program.
Zapiszemy go w folderze „Kula4”.
W otwartym oknie kodu źródłowego napiszemy treść:
program project1;
{$mode objfpc}{$H+}
uses
{$IFDEF UNIX}{$IFDEF UseCThreads}
cthreads,
{$ENDIF}{$ENDIF}
Classes
{ you can add units after this };
var
r, v: single;
s: string;
begin
Writeln( 'Obliczanie objetosci kuli');
Write('Podaj wartosc promienia: ');
Readln(r);
Writeln;
v:=4/3*pi*r*r*r;
Str(v:10:3, s); // procedura przekształcająca wartość v
// na łańcuch znaków s, z formatowaniem :10:3
Writeln('Objetosc kuli wynosi: '+ s);
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
63
Readln;
end.
Oczywiście środowisko Lazarusa utworzyło nam szablon programu. Ręcznie
wypełnimy kodem sekwencję między słowami begin i end, oraz przed begin dodamy var
i zdeklarujemy zmienne.
Musimy zadbać o prawidłowy wygląd polskich znaków (domyślnie wyświetlane
będą tzw. „krzaczki”). Możemy zmienić kodowanie znaków poprzez kliknięcie prawym
przyciskiem myszy na pliku edytora źródła, a następnie wybrać: Ustawienia pliku … /
Kodowanie/CP852.
Rysunek 1.12. Zmiana kodowania polskich znaków
Rysunek 1.13. Program w trybie tekstowym
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
64
„Zdobywanie kwalifikacji zawodowych w kontekście
potrzeb człowieka i społeczeństwa”
Mieczysław Biel
Potrzeba współdziałania w zakresie rozwoju i doskonalenia
zawodowego
Pamiętam, jak w pierwszej klasie szkoły podstawowej uczyliśmy się wiersza Juliana
Tuwima pt. „Wszyscy dla wszystkich”:
Murarz domy buduje, Krawiec szyje ubrania, Ale gdzieżby co uszył, Gdyby nie miał mieszkania? A i murarz by przecie Na robotę nie ruszył, Gdyby krawiec mu spodni I fartucha nie uszył. Piekarz musi mieć buty, Więc do szewca iść trzeba, No, a gdyby nie piekarz, Toby szewc nie miał chleba. Tak dla wspólnej korzyści I dla dobra wspólnego Wszyscy muszą pracować, Mój maleńki kolego.
W tamtym okresie mojego życia nie zdawałem sobie jeszcze sprawy, jak wielkie
przesłanie niesie w sobie ten - dzisiaj może krótki, a wtedy jakże długi - wiersz, którego
musieliśmy się nauczyć na pamięć.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
65
Patrząc dzisiaj z perspektywy czasu, widzę coraz wyraźniej, jak ważnym elementem
w funkcjonowaniu człowieka oraz zaspokajaniu jego codziennych potrzeb życiowych jest
dobre przygotowanie zawodowe.
Każdy z nas, dokonując zakupu chociażby najbardziej potrzebnych na co dzień
artykułów, chciałby, aby spełniały one jego oczekiwania. Czy zastanawiamy się, ilu ludzi
o różnych kwalifikacjach zawodowych, umiejętnościach musi być zaangażowanych, aby
ten codzienny produkt - dla nas taki na pozór zwykły - mógł powstać? Czy chcielibyśmy
kupić chleb przypalony lub niewypieczony, bez wspaniałego zapachu? Na pewno nie. Ale
czy zdajemy sobie sprawę z tego, że aby był on odpowiednio wypieczony, pachnący
i smaczny musi tego dokonać człowiek, który wcześniej zdobywał odpowiednie
kwalifikacje? Musiał znaleźć się ktoś, kto przygotował odpowiednie urządzenia,
w których ten chleb został najpierw wyrobiony, a następnie wypieczony.
Rozważając dalej technologię otrzymania pachnącego i smacznego bochenka
chleba nie sposób pominąć i pracy rolnika, który musiał najpierw wykonać ogrom
niezbędnych prac, aby materiał potrzebny do wypieku tego chleba mógł powstać. Rolnik
musiał przygotować rolę, wsiać nasiona, pielęgnować je, aby wreszcie zebrać plony,
z których otrzymamy chleb. Czy rolnik byłby w stanie wykonać te wszystkie czynności,
gdyby nie miał odpowiednich narzędzi niezbędnych do wykonywania swoich prac?
Popatrzmy, ilu ludzi musiało być zaangażowanych po to tylko, byśmy mogli
delektować się smakiem dobrego chleba. Czyż ci wszyscy ludzie potrafią wykonywać te
wszystkie czynności, produkować odpowiednie maszyny i urządzenia tak sami z siebie?
Oczywiście, w myśl przysłowia, że „potrzeba jest matka wynalazków”, człowiek zaczyna
tworzyć różne dobra po to, aby mu służyły oraz pomagały mu w wykonywaniu zwykłych
codziennych czynności. Jak już stwierdzi, że wykonany przez niego przedmiot test dobry,
przydatny i funkcjonalny, próbuje przekazać te informacje innym i tak zaczyna się
tworzyć system edukacji zawodowej.
Kształcenie zawodowe to przede wszystkim system przekazywania wiedzy,
kształtowania umiejętności wytwarzania oraz udoskonalania produktów, narzędzi oraz
wszelkich dóbr potrzebnych człowiekowi w jego życiu.
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
66
Proces kształcenia zawodowego nie jest procesem, jak twierdzą niektórzy,
rozpoczynającym się z chwilą podjęcia decyzji o wyborze zawodu i odpowiedniej szkoły;
rozpoczyna się już od najmłodszych lat dziecinnych. Dziecko, które ma możliwość
poznawania swojego otoczenia, zaczyna poszukiwać sposobów, dzięki którym może
ułatwić sobie funkcjonowanie w życiu, np. jeżeli dziecko chce sięgnąć po zabawkę
znajdującą się na pewnej wysokości i wykorzystuje do tego krzesło, taboret lub jakiś inny
przedmiot, dzięki któremu ma możliwość osiągnięcia celu, będzie wiedziało, że
następnym razem trzeba będzie postąpić tak samo, a może coś jeszcze poprawić. Czyż
nie jest to tworzenie wynalazku wynikającego z jakiejś potrzeby? Jeżeli jeszcze przekaże
tę umiejętność koledze lub rodzeństwu, czyż nie zaczyna się proces kształcenia
i przekazywania wiedzy?
Z takich prostych zależności życiowych wynika potrzeba współdziałania w zakresie
rozwoju i doskonalenia zawodowego. Aby sprostać temu zadaniu konieczna jest
współpraca na wszystkich szczeblach życia społecznego. Szkoły muszą wsłuchać się
w głosy pracodawców, bo to oni powiedzą, czego oczekują od absolwentów zarówno
szkół ponadgimnazjalnych, jak i uczelni wyższych.
Ważnym elementem w pracy nauczyciela na wszystkich etapach nauczania jest silny
nacisk na kształtowanie kluczowych kompetencji przyszłego pracownika tj.:
porozumiewanie się w języku ojczystym,
porozumiewanie się w językach obcych,
kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne,
kompetencje informatyczne,
umiejętność uczenia się,
kompetencje społeczne i obywatelskie,
inicjatywność i przedsiębiorczość
świadomość i ekspresja kulturalna.
W szkołach powinien prawidłowo funkcjonować system doradztwa zawodowego
skierowany na możliwości i predyspozycje indywidualne ucznia, a nie ambicje rodziców
czy nauczycieli; i to nie dopiero w klasie maturalnej, lecz już począwszy od szkoły
podstawowej. Uczeń kończący III etap edukacyjny i podejmujący decyzję o wyborze
Kwartalnik RCRE
REG
ION
ALN
E C
ENTR
UM
RO
ZW
OJU
ED
UK
AC
JI
67
szkoły ponadgimnazjalnej już wtedy powinien wiedzieć, jaką drogę kariery zawodowej
chce wybrać. Bardzo dużą rolę w podjęciu tej decyzji odgrywają rodzice. Byłoby dobrze,
gdyby także ich udało się zaprosić do tworzenia doradztwa zawodowego w szkołach.
„Tak dla wspólnej korzyści
I dla dobra wspólnego”
Wszystkim nam powinno zależeć, aby system kształcenia zawodowego w Polsce,
przygotowywał przyszłych pracowników tak, aby wszyscy mogli czerpać jak najlepsze
korzyści.
![łączenie metali [tryb zgodności] - Strona główna RCRE · tlenowym), termitowe (spalanie mieszaniny tlenków metali i sproszkowanego aluminium, umo żliwiaj ące bardzo szybkie](https://static.fdocuments.pl/doc/165x107/5c76aa1209d3f2d3778bf851/laczenie-metali-tryb-zgodnosci-strona-glowna-tlenowym-termitowe-spalanie.jpg)
