OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

I. Informacje ogólne

1. Nazwa przedmiotu: Teorie tekstu2. Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy 3. Kierunek studiów: Interdyscyplinarne Studia Doktoranckie na

Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej4. Poziom studiów: III stopień5. Rok studiów: I6. Semestr: zimowy/letni7. Rodzaje zajęć i liczba godzin: konwersatorium 15 godzin8. Liczba punktów ECTS: 19. Imię, nazwisko, tytuł/stopień naukowy, adres e-mail wykładowcy

(wykładowców) / prowadzących zajęcia: Bogumiła Kaniewska, dr hab. prof. UAM, kanbo@amu.edu.pl

10. Język wykładowy: angielski, polski

II.Informacje szczegółowe

1. Cel (cele) dotyczące wiedzy i umiejętności: Zapoznanie słuchaczy z wiedzą na temat dyskursów literackich i nieliterackich; wprowadzenie do najnowszych trendów humanistyki w zakresie sposobów badania tekstów literackich oraz metodologii uprawiania badań literaturoznawczych. Ukształtowanie świadomości metodologicznej słuchaczy, wykształcenie umiejętności posługiwania się adekwatnymi metodologiami i rozpoznawania w tekście naukowym jego założeń metodologicznych oraz odnoszenia ich do kontekstów: historycznych, społecznych, filozoficznych, kulturowych, antropologicznych etc. Przygotowanie słuchaczy do formułowania własnych tekstów naukowych zgodnych z przyjętymi założeniami badawczymi.

2. Efekty kształcenia: Po ukończeniu kursu słuchacz:

- posiada podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju współczesnej humanistyki w zakresie teorii tekstu i praktyk interpretacyjnych najnowszego literaturoznawstwa- ma umiejętności badawcze, pozwalające na rozwiązywanie problemów poznawczych związanych z rodzajem dyskursu naukowego i literackiego- rozpoznaje różne typy tekstu, potrafi określić jego cechy i powiązać je z metodologią badawczą, kontekstem filozoficznym i kulturowym- posiada narzędzia badawcze niezbędne do interpretacji o charakterze naukowym, pozwalające na samodzielne prace w zakresie badania różnego rodzaju tekstów- umie samodzielnie dobierać adekwatną wobec przedmiotu badań metodę, formułować zgodny z jej założeniami tekst, weryfikować założenia badawcze zgodnie z przyjętą metodologią- zna podstawowe założenia głównych szkół metodologicznych, rozróżnia ich odmiany, rozumie proces ich ewolucji i tradycje badawcze, które je ukształtowały- zna metody interpretacji i analizy tekstu literackiego - potrafi określić cechy dyskursów literackich (polskich i europejskich), określić ich dominanty oraz powiązać z ideami filozoficznymi i społecznymi- potrafi wykorzystać znajomość literatury oraz metodologii w celu formułowania oryginalnych hipotez badawczych- ma świadomość znaczenia relacji między literaturą a innymi dziedzinami sztuki, wykazuje kreatywność w poszukiwaniu nowych obszarów badań - potrafi ocenić znaczenie języka i literatury w życiu społecznym i umie tę świadomość wykorzystać w działalności naukowej.

3.Treści kształcenia:

- pojęcie tekstu, jego cech i struktury; językoznawcze i literaturoznawcze wyznaczniki tekstowości- pojęcie literackości jako wyróżnika i cechy tekstu literackiego – różnice ujęć i dyskusyjność pojęcia- literackość esencjalistyczna i funkcjonalna, różne szkoły definiowania dzieła literackiego; interpretacja jako narzędzie i jako sposób istnienia tekstu- tekst jako struktura – strukturalizm i jego założenia, pojęcie sensu jako pojęcie konstytutywne dla definiowania tekstu, założenia strukturalistycznej metody interpretacyjnej i jej

konsekwencje dla kształtu naukowego dyskursu; konstruktywizm jako alternatywa myślenia strukturalistycznego- tekst jako znak i jako ślad – wprowadzenie do semiotycznego rozumienia tekstu, pojęcie wiecznej semiozy; znaczenie podmiotu w tekście, ewolucja pojęcia (od śmierci autora do jego powrotu w dyskursie tożsamościowym): dekonstrukcja, dyskurs tożsamościowy, antropologia, psychoanaliza- tekst jako zdarzenie – poetyka doświadczenia, teoria kulturowa, literatura w uniwersum kultury, funkcjonalistyczne i pragmatyczne pojmowanie dzieła literackiego, tekst literacki jako tekst kultury; tekst jako artefakt – o specyfice literackości wobec innych sztuk, etyczne zaangażowanie literatury, literatura wobec ideologii, antropologiczne perspektywy badań literackich- tekst jako zdarzenie językowe – oralność i piśmienność, kognitywizm; język jako tworzywo dzieła literackiego, performatywne pojmowanie dzieła literackiego.

4. Zalecana literatura:

Michał Bachtin, Problem tekstu w lingwistyce, filologii i innych naukach humanistycznych [w tegoż:] Estetyka twórczości słownej, przeł. D. Ulicka, Warszawa 1982. Burzyńska Anna, Markowski Michał Paweł: Teorie literatury XX wieku. Podręcznik. Kraków 2006, Znak.

Anna Burzyńska, O zwrocie narratywistycznym w humanistyce. „Teksty Drugie” 2004, nr 1/2, s. 43-64; pt. Kariera narracji (O zwrocie narratywistycznym w humanistyce) w: Narracja i tożsamość (II). Antropologiczne problemy literatury. Pod red. Włodzimierza Boleckiego i Ryszarda Nycza. Warszawa 2004, Instytut Badań Literackich, Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”, s. 7-27; taż: Anty-teoria literatury. Kraków 2006, Universitas, s. 119-148.

Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski: Teorie literatury XX wieku. Podręcznik. Kraków 2006, Znak.

Clare Cavanagh, Postkolonialna Polska. Biała plama na mapie współczesnej teorii. Przeł. Tomasz Kunz. „Teksty Drugie” 2003, nr 2/3, s. 60-71.

Jonathan Culler, Teoria literatury. Przeł. Maria Bassaj. Warszawa 1998, Prószyński i S-ka (i wyd. nast.).

Dekonstrukcja w badaniach literackich. Pod red. Ryszarda Nycza. Gdańsk 2000, Słowo/Obraz Terytoria.

Jacques Derrida, Ta dziwna instytucja zwana literaturą [w:] Dekonstrukcja w badaniach literackich, pod red. Ryszarda Nycza, Gdańsk 2000.

Borys Ejchenbaum, Teoria „metody formalnej”, przeł. R. Łużny [w:] Teoria badań literackich za granicą, pod red. S. Skwarczyńskiej, t. II, cz. 3, Kraków 1986.

Stanley Fish, Czy na tych ćwiczeniach jest tekst?, przeł. A. Szahaj [w tegoż:] Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, Kraków 2002.

Hans-Georg Gadamer, Tekst i interpretacja, przeł. P. Dehnel [w tegoż:] Język i rozumienie, Warszawa 2003.

Roman Jakobson, Poezja gramatyki i gramatyka poezji, przeł. Z. Kloch [w tegoż:] W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, t. II, Warszawa 1989.

Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy. Red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz. Kraków 2006, Universitas.

Kulturowa teoria literatury. Poetyki, problematyki, interpretacje. Red. T. Walas, R. Nycza. Kraków 2012.

Literatura. Teoria. Metodologia. Pod red. Danuty Ulickiej. Wyd. 2 rozszerz. Warszawa 2001, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Jurij Łotman, Struktura tekstu artystycznego, przeł. A. Tanalska, Warszawa 1984.

Zofia Mitosek, Teorie badań literackich. Przegląd historyczny. Wyd. 5 zm. Warszawa 2004, PWN.

Carroll Noël, Sztuka a krytyka etyczna. Przegląd najnowszych kierunków badań. Przeł. Jan Zięba. „Teksty Drugie” 2002, nr 1/2, s. 81-115.

Ryszard Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Warszawa 1993, Instytut Badań Literackich (i wyd. nast.).

Richard Rorty, Przygodność języka, przeł. J. Popowski [w tegoż:] Przygodność, ironia, solidarność, Warszawa 1996.

Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze. Pod red. Włodzimierza Boleckiego i Ryszarda Nycza. Warszawa 2002, Instytut Badań Literackich, Fundacja „Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych”.

Wiktor B. Szkłowski, Sztuka jako chwyt, przeł. R. Łużny [w:] Teoria badań literackich za granicą, pod red. St. Skwarczyńskiej, t. 2, cz. 3, Kraków 1986.

Teorie literatury XX wieku. Antologia. Pod red. Anny Burzyńskiej i Michała Pawła Markowskiego. Kraków 2006, Znak.

Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. Oprac. Henryk Markiewicz. T. 1-4. Kraków 1976-1996, Wydawnictwo Literackie.

5. Formy dydaktyczne: wykład, wykład z elementami konwersatorium, warsztat, wykorzystanie multimediów, internetu,

e-learningu, praca w grupach, dyskusja panelowa, debata oksfordzka.

6. Kryteria zaliczenia przedmiotu:

Kolokwium (ustne/pisemne)

Aktywność w trakcie zajęć (udział w dyskusji i w pracy zespołowej)

Wartość merytoryczna i stylistyczna pracy pisemnej

Poziom przygotowania do udziału w dyskusji panelowej

Sposób przeprowadzenie indywidualnej prezentacji wybranego zagadnienia

Opanowanie wiedzy i umiejętności, przewidzianych przez program ćwiczeń.

1. Problemy z literackością. Czym jest literatura?

- odpowiedź na pytanie na podstawie tekstu + tłumaczeńWprowadzenie teoretyczne

2. Teoria a metodologia. Teoria tekstu – próba określenia metodologii danego tekstu

3. Teoria a metodologia. Teoria tekstu – próba określenia metodologii danego tekstu

4. Teoria a interpretacja – trójkąt AUTOR-DZIEŁO-ODBIORCA w działaniach interpretacyjnych

5. Narzędzia interpretacji6. Trzy przełomy w myśli literaturoznawczej.