Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa...

Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego

Wydział Fizjoterapii

Marcin Laskowski

13911

Wpływ ćwiczeń na stabilnym i niestabilnym

podłożu, a jakość życia pacjentów z bólem kręgosłupa

w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.

Praca magisterska

napisana pod kierunkiem

dr. Dariusza Czaprowskiego

Olsztyn 2013

2

SPIS TREŚCI

WSTĘP …………………………………………………………………………………………………………… 2

ROZDZIAŁ I. Zjawisko bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym w

świetle literatury. ………………………………………. …………………………………... 4

1.1. Anatomia i biomechanika kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.. 4

1.2. Etiologia bólów kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym …………...9

1.3. Diagnostyka bólów kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym ……... 12

ROZDZIAŁ II. Fizjoterapia w przebiegu zespołów bólowych kręgosłupa w odcinku

lędźwiowo-krzyżowym …………………………………………………………. 14

2.1. Kinezyterapia ……………………………………………………………….. 14

2.2. Masaż ……………………………………………………………………….. 16

2.3. Fizykoterapia ……………………………………………………………….. 17

ROZDZIAŁ III. Metodologiczne podstawy pracy ……………………………... 19

3.1. Cel i podmiot badań ……………………………………………………………… 19

3.2. Problemy badawcze ……………………………………………………………… 19

3.3. Materiał i metoda badań …………………………………………………………. 20

ROZDZIAŁ IV. Wyniki ……………………………………………………….… 21

DYSKUSJA ……………………………………………………………………………….. 46

WNIOSKI …………………………………………………………………………………. 47

SPIS RYCIN ……………………………………………………………………………… 48

SPIS TABEL …………………………………………………………………………….... 50

PIŚMIENNICTWO ……………………………………………………………………..... 52

ANEKS …………………………………………………………………………………..... 56

STRESZCZENIE ………………………………………………………………………… 63

WSTĘP

3

Dolegliwości dolnego odcinka kręgosłupa stanowią ogromny problem społeczny,

ekonomiczny, diagnostyczny i leczniczy. Zespół bólowy odcinka lędźwiowo-krzyżowego

dotyczy nie tylko osób starszych i w średnim wieku, ale coraz częściej dotyka również ludzi

w młodym wieku. Wytłumaczenie tego zjawiska jest trudne, ponieważ wpływa na to wiele

czynników, które nie zostały jeszcze poznane. Przez miliony lat człowiek wykazywał dużą

aktywność fizyczną, natomiast współcześnie, zmiana trybu życia stanowi powszechnie

uznawaną przyczynę występowania „bólów krzyża”. Już dziecko w szkole narażone jest na

obciążenia aparatu ruchu, dlatego też odpowiedni dobór ćwiczeń ma bardzo duże znaczenie

w prawidłowym kształtowaniu młodego organizmu. Zaniechanie aktywności ruchowej,

wielogodzinne siedzenie w niepoprawnej pozycji, noszenie ciężkiego plecaka oraz brak

higieny życia codziennego powodują obciążenia statyczne i przyczyniają się do nadwagi,

która przyśpiesza zmiany przeciążeniowe. Niekorzystne warunki osłabiają „gorset

mięśniowy” i mięśnie brzucha oraz prowadzą do przykurczu mięśni biodrowo-lędźwiowych,

a w konsekwencji wpływają negatywnie na biomechanikę kręgosłupa. Zespoły bólowe

w dolnym odcinku kręgosłupa, które rozwijają się u osób młodych, są zwykle początkiem

nawracających, przewlekłych dolegliwości, które powodują ograniczenia życiowe w dalszym

życiu [1,2]. Natomiast osłabiona sprawność funkcjonalna wpływa na pogorszenie jakości

życia pacjenta z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym [3].

Główną metodą terapii bólów w dolnym odcinku kręgosłupa jest leczenie

zachowawcze, które powinno zawierać elementy farmakoterapii, edukacji, fizjoterapii

i psychoterapii. Kluczową rolę w rehabilitacji stanowią ćwiczenia lecznicze. Są one

bezpieczną, skuteczną i potwierdzoną w wielu badaniach formą leczenia osób z bólem krzyża.

Powinny być zaplanowane przez zespół rehabilitacyjny, a nadzór fizjoterapeuty stanowi

istotny element w procesie rehabilitacyjnym. Do oceny wyników rehabilitacji, obok

wskaźników medycznych (zakres ruchomości kręgosłupa, testy funkcjonalne, siła mięśniowa,

stopień redukcji bólu), u pacjentów z bólami dolnego odcinka kręgosłupa, należy uwzględnić

zmiany w dobrostanie, której dokonuje pacjent. Czynniki psychospołeczne i psychologiczne,

samopoczucie oraz sprawność fizyczna tworzą ogólną ocenę jakości życia pacjenta z bólem

dolnego odcinka kręgosłupa. Leczenie tych dolegliwości jest długim procesem, a do

dyspozycji jest szeroki wachlarz ćwiczeń leczniczych, które mogą znacznie przyczynić się do

poprawy komfortu i jakości życia pacjenta. Indywidualnie dobrany, bezpieczny,

systematycznie wykonywany program ćwiczeń pod nadzorem fizjoterapeuty, w którym

4

stopniowo podwyższany jest poziom trudności, ma na celu zredukować odczuwalny ból

pacjenta, zmniejszyć wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych, poprawić ich

stabilizację i wytrzymałość. W kinezyterapii stosuje się elementy metody McKenziego,

trening stabilizacyjny, ćwiczenia kształtujące prawidłowe nawyki postawy, ćwiczenia

oddechowe, ćwiczenia izometryczne i ćwiczenia rozciągające [4,5].

Ćwiczenia dynamicznej stabilizacji kształtują poczucie własnego ciała, pomagają

utrzymać kontrolę nad tułowiem i uczą świadomego napinania mięśni stabilizujących.

Precyzyjnie i prawidłowo wykonywane ruchy podczas ćwiczeń stabilizacyjnych pełnią

kluczową rolę i początkowo powinny być wykonywane w niskich pozycjach, na podłożu

stabilnym, aby następnie przejść do pozycji wyższych. Stosuje się ćwiczenia w łańcuchu

zamkniętym, otwartym, natomiast dla podwyższenia poziomu trudności zaleca się

wykorzystanie podłoża niestabilnego [5,6].

Ocena wpływu ćwiczeń na podłożu stabilnym i niestabilnym na jakość życia

pacjentów, u których objawem dominującym są dolegliwości bólowe kręgosłupa w odcinku

lędźwiowo-krzyżowym jest głównym celem niniejszej pracy.

ROZDZIAŁ I. Zjawisko bólu kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-

krzyżowym w świetle literatury.

5

1.1. Anatomia i biomechanika kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

Większość ludzi w dniu narodzin posiada kręgosłup składający się z 32-34 osobnych

kręgów. Ma on wiele ważnych zadań i jest istotną częścią narządu ruchu. Stanowi wraz z

czaszką, żebrami i mostkiem szkielet osiowy. Jest miejscem przyczepu wielu mięśni

umożliwiając lokomocję, przyjęcie określonej postawy oraz wykonywanie rozmaitych zadań.

Chroni rdzeń kręgowy, elementy układu nerwowego, a także narządy wewnętrzne [7].

Dysponując materiałem zarodków z dokładnie oznaczonym wiekiem prześledzono

rozwój wczesny kręgosłupa u zarodków ludzkich. Z przeprowadzonych badań wynika, iż

w tworzeniu pochewki struny grzbietowej biorą udział obydwie części sklerotomów.

Poszczególne części kręgów rozwijają się z pochewki struny grzbietowej oraz stref

sklerotomów. Podział sklerotomów na część górną luźno-komórkową i dolną gęsto-

komórkową, a także tworzenie tych części w pochewce struny grzbietowej następuje w 32

dniu rozwoju. W 36 dniu rozwoju widoczne są trzony kręgów i łuki nerwowe [8].

Kręgosłup tworzą pojedyncze kręgi kostne, których kształt zmienia się w zależności

od jego odcinka. Od części szyjnej do dołu rozpoczyna się proces kostnienia pomiędzy

trzonem kręgowym a łukiem ok. trzeciego roku życia. Typowy kręg składa się z trzonu, łuku

oraz siedmiu wyrostków. Do tylnej powierzchni masywnie zbudowanego trzonu kręgu

przylega łuk, który zamyka od tyłu otwór kręgowy, będący odcinkiem kanału kręgowego.

Z łukiem łączą się dwie pary wyrostków stawowych służących do połączenia z sąsiednimi

kręgami. Symetrycznie położone wyrostki poprzeczne służą jako miejsce przyczepu mięśni.

Wyrostek kolczysty znajduje się na tylnej części łuku i tworzy mocną dźwignię dla mięśni.

Kręgosłup tworzy 5 odcinków :

odcinek szyjny - 7 kręgów

odcinek piersiowy – 12 kręgów

odcinek lędźwiowy – 5 kręgów

odcinek krzyżowy – 5 kręgów

kość ogonowa (guziczka) – powstała ze zrośnięcia 4-5 kręgów guzicznych

Kręgi lędźwiowe są największe, ich wymiar poprzeczny jest większy od strzałkowego.

Składa się z istoty gąbczastej, która zawiera szpik kostny składający się z tkanki tłuszczowej

oraz tkanki bogatej w wodę. Istota gąbczasta pokryta jest cienką warstwą chrząstki hialinowej

od góry i od dołu, natomiast cienka warstwa istoty zbitej pokrywa zewnętrzną stronę trzonu

kręgu. Otwory odżywcze znajdują się na jego bocznej oraz przedniej powierzchni, natomiast

6

tylnia powierzchnia posiada otwór żylny. Kręgi lędźwiowe o nerkowatym kształcie trzonu

charakteryzują duże wyrostki stawowe, cienkie i długie wyrostki poprzeczne, a wyrostki

kolczyste są wysokie i silnie rozwinięte. Pomiędzy piątym kręgiem lędźwiowym, a kością

krzyżową występuje krążek międzykręgowy, więzadło żółte, wyrostki stawowe łączące stawy

międzykręgowe, przedłużenie więzadła podłużnego przedniego i tylnego, oraz więzadło

międzykolcowe i nadkolcowe. Całą strukturę wzmacnia silne więzadło biodrowo-lędźwiowe,

łączące obustronnie miednicę z kręgosłupem. Z połączenia pięciu kręgów krzyżowych, które

zrastają się dopiero około 20-25 roku życia powstaje kość krzyżowa o kształcie zwężającego

się ku dołowi graniastosłupa. Wyróżnia się powierzchnię przednią, która jest wklęsła, zwaną

miedniczną oraz powierzchnię tylną, grzbietową. Na powierzchni przedniej widoczne są

zrosty trzonów kręgów w postaci poziomych linii ułożonych poprzecznie oraz otwory

krzyżowe przednie, przez które przechodzą gałęzie nerwów rdzeniowych. Na powierzchni

grzbietowej znajdują się pozostałości wyrostków kręgów. W linii środkowej znajduje się

grzebień krzyżowy pośrodkowy powstały ze zrostu wyrostków kolczystych, a po bokach

grzebienie krzyżowe stawowe powstałe ze zrostu wyrostków stawowych. Symetrycznie

ułożone grzebienie boczne powstałe ze zrostu wyrostków poprzecznych. Pomiędzy

grzebieniami stawowymi, a bocznymi znajdują się otwory krzyżowe tylne, przez które

przechodzą gałęzie tylne nerwów rdzeniowych. Części boczne części krzyżowej są grube

i posiadają powierzchnie stawowe o nazwie powierzchni uchowatych, ponieważ

przypominają kształtem małżowinę uszną. Służą one do połączenia kości krzyżowej z kośćmi

biodrowymi. Powierzchnia grzbietowa kości krzyżowej leżąca między powierzchnią

uchowatą, a grzebieniem bocznym jest nierówna, posiada guzowatość krzyżową, służącą za

miejsce przyczepu więzadeł stawowych. Cztery lub pięć kręgów najniżej położonych,

mających postać trójkątnych lub okrągłych kostek tworzą kość guziczną. Są to kręgi

szczątkowe posiadają jedynie trzon i resztki wyrostków. W zależności od liczby kręgów kość

guziczna jest większa lub mniejsza [9,10,11].

U noworodka kręgosłup jest prosty i bardzo niedojrzały, w okresie niemowlęcym wskutek

unoszenia głowy wygina się ku przodowi część szyjna. Z kolei wskutek zmiany pozycji na

pionową przy siadaniu i stawaniu wygina się część lędźwiowa ku przodowi.

Długość kręgosłupa przy urodzeniu wynosi około 20 cm, natomiast w okresie pokwitania

wynosi już ok. 50 cm. Kobieta dorosła posiada kręgosłup mierzący ok. 60-65 cm, mężczyzna

ok. 70-75 cm.

Konstrukcja kręgosłupa składa się z trzech fizjologicznych krzywizn:

7

lordozy szyjnej – krzywizny wygiętej ku przodowi w górnym odcinku,

kifozy piersiowej – krzywizny wygiętej ku tyłowi w odcinku piersiowym,

lordozy lędźwiowej – krzywizny wygiętej ku przodowi w dolnym odcinku.

Wspomniane krzywizny amortyzują oraz chronią mózg przed wstrząsami, ułatwiają

przystosowanie tułowia do różnych pozycji ciała, ma to ogromne znaczenie dla zdrowia oraz

bezbolesnego funkcjonowania kręgosłupa.

Ruchomość całkowita kręgosłupa w przypadku skłonu w przód wynosi 7,5–11,5 cm.

W lędźwiowym odcinku kręgosłupa powierzchnie stawowe umieszczone są w płaszczyźnie

zbliżonej do strzałkowej, dlatego ruchy zgięcia i wyprostu są w tym obszarze głównymi

ruchami. Normy zwiększania się długości kręgosłupa po stronie wypukłej to 4–6 cm w

przypadku ruchu zgięcia i 4–8 cm dla ruchu wyprostu. Ze względu na położenie wyrostków

stawowych i wielkość trzonów kręgów ruch zgięcia bocznego i ruch obrotowy w odcinku

lędźwiowym niemalże nie występują [10,12,13,14].

Niżej położone kręgi dźwigają coraz większy ciężar, są masywnie zbudowane

osiągając w części podstawnej kości krzyżowej największą wytrzymałość. Warunki życia,

rodzaj pracy oraz wiek wywierają ogromny wpływ na krzywizny kręgosłupa, które osobniczo

i stopniowo kształtują się do około 25 roku życia. Kręgosłup lędźwiowy uwypukla się do

przodu gdy dziecko zaczyna siadać, wstawać i chodzić. Zapobiega to przewracaniu się do

przodu dziecka pod wpływem ciężaru ciała. Kręgi lędźwiowe u młodych osób uginają się

przy kompresji 500-800 kg, natomiast siły kompresyjne u osób starszych wynoszą około 150

kg. Cienka istota zbita kręgu jest bardzo odporna na nacisk i odgrywa dużą rolą przy

obciążeniach statycznych, natomiast obciążenia dynamiczne w dużej mierze przetwarza

istota gąbczasta.

Cechą wybitnie ludzką jest kąt lędźwiowo-krzyżowy wynoszący ok.120-170o. Wraz

z kością krzyżową tworzy go krzywizna lędźwiowa, a jego szczyt nosi nazwę wzgórka. Siłę

nośną kręgosłupa, zwiększają mięśnie łączące poszczególne kręgi, więzadła i krążki

międzykręgowe, których zadaniem jest amortyzacja wstrząsów i nacisków podczas

poruszania się i dźwigania. Podczas zginania kręgosłupa przednie brzegi kręgów sąsiednich

zbliżają się do siebie, a oddalają ich tylne krawędzie. Pomiędzy sąsiednimi kręgami znajdują

się płaskie płytki chrząstki włóknistej pokryte cienką warstwą tkanki szklistej, które

umożliwiają wzajemne zgięcia i obroty poszczególnych kręgów, a także całego kręgosłupa.

Krążki międzykręgowe w lędźwiowym odcinku kręgosłupa osiągają wysokość od 10 do 12

8

mm i są nieco wyższe z przodu, co przyczynia się do kształtowania lordozy lędźwiowej.

Blaszki graniczne pokrywając od dołu do góry jądro miażdżyste i pierścień włóknisty,

umożliwiają dyfuzję płynów do środka krążka międzykręgowego, gdzie nie dochodzą

naczynia krwionośne, chronią także trzon kręgu przenosząc i przejmując części obciążenia.

Jądro miażdżyste, którego nacisk powoduje rozciąganie pierścienia włóknistego, to

galaretowata, ruchoma, wewnętrzna część dysku. Pełni ona rolę amortyzatora hydraulicznego

przemieszcza się swobodnie we wszystkich kierunkach reagując na ruchy kręgosłupa. Jądro

miażdżyste przemieszcza się w przeciwną stronę do zgięć kręgosłupa, płynny ruch możliwy

jest dzięki przemieszczeniu się jądra w powstającej wolnej przestrzeni.

Zewnętrzna część dysku to pierścień włóknisty otaczający jądro miażdżyste, który pełni

funkcję stabilizacji sąsiadujących ze sobą kręgów oraz ogranicza ruch. Luźniej ułożona jest

centralna część pierścienia włóknistego, która miesza się z jądrem miażdżystym, natomiast

bardziej obwodowo leżą pierścienie zbudowane z włókien kolagenowych.

Kręgosłup posiada połączenia ścisłe (chrząstkozrosty, więzozrosty i kościozrosty) oraz

połączenia ruchome - stawowe. Połączenia kręgosłupa dzielimy także na długie, łączą więcej

niż dwa kręgi i krótkie, które zespalają ze sobą sąsiednie kręgi. Stawy międzykręgowe są

wzmacniane przez najsilniejsze w odcinku lędźwiowym więzadła żółte, które ułatwiają

prostowanie kręgosłupa. Rozpięte są między łukami kręgów, zbudowane z rozciągliwej

tkanki łącznej sprężystej uzupełniając tylną ścianę kanału kręgowego. Do więzozrostów

łuków zalicza się także cienkie i błoniaste więzadła między-poprzeczne, rozwinięte na

kręgach lędźwiowych więzadła międzykolcowe oraz przebiegające wzdłuż kręgosłupa

więzadło nadkolcowe. Silne więzadła podłużne przednie i tylne wzmacniają połączenia

trzonów kręgów z krążkami międzykręgowymi oraz hamują odpowiednio ruchy zgięcia

kręgosłupa do tyłu lub do przodu. Przedni brzeg otworu wielkiego kości potylicznej jest

początkiem więzadła podłużnego tylnego, leżącego wewnątrz kanału kręgowego na tylnej

powierzchni trzonów kręgów połączony do górnej części kanału krzyżowego. Rozpięte na

przedniej powierzchni trzonów kręgów od części podstawnej kości potylicznej po

powierzchnię miedniczną kości krzyżowej to szersze od poprzedniego więzadło podłużne

przednie [12,13,15,16].

Stawy międzywyrostkowe tworzą wyrostki stawowe dolne i górne znajdujące się w

tylnej części kręgu. Utrzymywane są przez torebki stawowe, wewnątrz znajduje się płyn

stawowy, który zwilża chrząstkę stawową i ułatwia płynne wykonywanie ruchów. Dwa

9

sąsiadujące ze sobą kręgi wraz z krążkiem międzykręgowym tworzą segment ruchowy,

zaburzenia jednego wpływają na stan struktur sąsiadujących.

Stawy międzykręgowe

ograniczają ruchomość trzonu kręgowego w segmencie kręgowym, ze względu na możliwość

zmiany kształtu krążka międzykręgowego mógłby się on poruszać we wszystkich kierunkach

[17].

Duże grupy mięśniowe wpływają na biomechanikę kręgosłupa, aparat więzadłowy

i stawowy wzmacniany jest przez mięśnie przykręgosłupowe. Mięśnie brzucha, mięśnie

grzbietu oraz mięśnie biodrowo-lędźwiowe stabilizują kręgosłup oraz uczestniczą w ruchach

tułowia. Pozycja siedząca sprzyja osłabieniu mięśni brzucha, a także przyczynia się do

przykurczu mięśni biodrowo-lędźwiowych, wskutek czego przestają one być

pełnowartościowym antagonistą dla mięśni grzbietu. Sytuacja taka prowadzi do dalszych

zmian degeneracyjnych objawiających się bólami w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

kręgosłupa [14,18].

1.2. Etiologia bólów kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

10

W całym organizmie człowieka, właśnie ruchomy odcinek lędźwiowy łączący się

z nieruchomą kością krzyżową jest miejscem narażonym na uszkodzenia i stanowi

najczęstszą przyczynę bólu. Osoby, które skarżą się na bóle w odcinku lędźwiowo-

krzyżowym często odwiedzają gabinety lekarskie i fizjoterapeutyczne. Ortopedia,

reumatologia, neurologia oraz neurochirurgia zajmują się szerokim zagadnieniem, jakim są

zespoły bólowe kręgosłupa. Co jest powodem wciąż wzrastającej liczby osób z bólami

kręgosłupa?

W odcinku lędźwiowo-krzyżowym bóle kręgosłupa są zespołem objawów o różnej

przyczynie, niestety na niektóre nie mamy wpływu, są to zespoły bólowe na tle wad

rozwojowych kręgosłupa, nowotwory czy urazy. Istnieją choroby zapalne i metaboliczne,

choroby innych narządów, w których jednym z objawów są bóle kręgosłupa. Najczęściej

jednak w większym lub mniejszym stopniu do dolegliwości bólowych kręgosłupa

przyczyniamy się sami. Dolegliwości bólowe kręgosłupa dotykają najczęściej tych, którzy

zaniedbują higienę życia codziennego. Pracują i odpoczywają w pozycji siedzącej, lekceważą

aktywność fizyczną, relaks oraz regenerację. Pośpiech, stres, brak odpowiedniej profilaktyki,

złe nawyki, a także nadwaga i ułatwienia cywilizacyjne przyczyniają się do powstania

przeciążeń, które powodują mikrourazy struktur przykręgosłupowych jak i kręgosłupa. Bólu

kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, przynajmniej raz w życiu doświadcza aż 60-80%

populacji, wykazano także, że kobiety częściej od mężczyzn cierpią na dolegliwości bólowe

w tym odcinku [19,20,21,22].

Choroby przewlekłe kręgosłupa, w mniejszym lub w większym stopniu wpływają na

jakość życia, a w konsekwencji zaburzają pełnienie ról społecznych i mogą prowadzić do

zaburzeń depresyjnych. Nawroty dolegliwości bólowych, zależne od częstotliwości i ich

nasilenia, są częstym powodem utraty pracy i nierzadko obniżenia statusu ekonomicznego

[23].

Zespół bólowy kręgosłupopochodny charakteryzuje różnorodność procesów

patologicznych, które zachodzą w obrębie odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.

Współczesna medycyna narządu ruchu nie potrafi uzasadnić przyczyn bólu ogromnej liczbie

cierpiących, a jeszcze bardziej skomplikowany jest mechanizm doprowadzający do zmian

chorobowych. Choroby przeciążeniowe występują najczęściej i stanowią złożony,

wieloaspektowy problem. Nakładające i powtarzające się obciążenia fizyczne oraz psychiczne

działają niekorzystnie na kręgosłup, niekoniecznie od razu prowadzą do jego uszkodzeń.

Wieloetapowe zdzieranie i zużywanie jego elementów, poprzez oddziaływanie

przewyższające ich wytrzymałość przeciążeń, daje początek zmianom czynnościowym,

11

a następnie zwyrodnieniowym struktur kręgosłupa. Przewlekły stres, nierównomiernie

eksploatowany układ mięśniowo-więzadłowy, asymetria kończyn dolnych, nadwaga i brak

systematycznego ruchu obniża wydolność tkanek oraz możliwości adaptacyjne kręgosłupa.

Jednostki chorobowe tj. mięśnioból, choroba zwyrodnieniowa trzonów i stawów kręgów,

dyskopatia, rwa kulszowa czy przepukliny jądra miażdżystego, z niedowładem i porażeniem

mięśni kończyn są konsekwencją przeciążeń elementów kręgów lub tkanek powiązanych

z kręgami. Czemu na bóle kręgosłupa cierpią zarówno młodzi, jak i osoby starsze, ludzie

aktywni fizycznie, jak też osobnicy stroniący od wysiłku? Etapy zaawansowania tej choroby

o wielopostaciowym charakterze i zróżnicowanych objawach komplikują życie pacjenta,

pracę lekarzy i terapeutów, a także generują duże wydatki. Bywa, że dolegliwości są

krótkotrwałe, o małym nasileniu, a bóle ustępują bez śladu. Czasami dolegliwości są długie,

uciążliwe i nie do zniesienia, innym razem są przyczyną inwalidztwa, gdy nagły i silny

incydent bólowy uszkodzi nieodwracalnie, wcześniej zdrowy narząd ruchu. Indywidualna

podatność ludzi oraz środowisko w jakim żyjemy odgrywają ogromną rolę w powstawaniu

bólów kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Przyczyn bólu kręgosłupa w dolnym

odcinku jest wiele, a jego lokalizacja, czas trwania, nasilenie i rodzaj stanowią kluczową

informacją umożliwiającą dotarcie do pierwotnych przyczyn złożonej choroby. Bóle krzyża

stanowią narastający problem już w wieku rozwojowym. Brak aktywności ruchowej, nadwaga

oraz siedzący tryb życia osłabiają mięśnie przykręgosłupowe. Dzieci narażone są na liczne

czynniki ryzyka, które początkowo prowadzą do zmian czynnościowych, a te z kolei

prowadzą do zmian przeciążeniowo-zwyrodnieniowych [24,25].

Stwierdzono, że dolegliwości bólowe w największym stopniu wpływają na sprawność

pacjenta. Analizując dolegliwości bólowe kręgosłupa w odcinku lędźwiowo- krzyżowym

u pacjentów leczonych zachowawczo lub operacyjnie wykazano, że pacjenci powyżej 50 roku

życia odczuwają większe dolegliwości bólowe, niż osoby młodsze [26].

Wady wrodzone kręgosłupa powstają w okresie jego tworzenia, we wczesnej fazie

rozwoju zarodkowego i są odstępstwem od prawidłowej budowy anatomicznej.

Nieprawidłowości kręgosłupa mogą ujawniać się u noworodka zaraz po urodzeniu i można je

dostrzec „gołym okiem”. Wady wrodzone dolnego odcinka kręgosłupa lub kości krzyżowej,

wobec braku wyraźnych objawów klinicznych ujawniane są przy pierwszym badaniu

radiologicznym w różnych okresach życia. Niespojenie łuku kręgu jest często bezobjawowa

i nie wymaga leczenia, jeśli nie sprawia dolegliwości. Najczęściej dotyczy piątego kręgu

lędźwiowego lub pierwszego kręgu krzyżowego i nie wywołuje żadnych następstw

klinicznych. Natomiast wady wrodzone kręgosłupa, gdzie objawy kliniczne są potwierdzone

12

badaniami dodatkowymi wymagają bardzo dokładnej obserwacji. Nadzór w okresie

wzrostowym u małego dziecka jest konieczny, aby stwierdzić czy wada prowadzi do

narastania zniekształceń wtórnych. Możliwości funkcjonalne kręgosłupa zależą od położenia

i kształtu nieprawidłowo wykształconego kręgu. Ponadto zrost częściowy lub całkowity

sąsiadujących kręgów, zachowanie krążka międzykręgowego częściowo lub w całości, a także

występowanie wady na wielu, kilku poziomach lub jednym, decydują o postaci i formie

klinicznej deformacji. Pierwotną przyczyną wad wrodzonych kręgosłupa są zaburzenia

zaopatrzenia naczyniowego do poszczególnych punktów kostnienia kręgów, natomiast

zaburzenia tych przyczyn nie są jeszcze znane. Współczesna wiedza medyczna, z coraz

dokładniejszymi możliwościami diagnostycznymi, nie zna przyczyn powstania wady

wrodzonej kręgosłupa. Precyzyjna klasyfikacja wad wrodzonych wydaję się sprawą odległą,

a największym problemem są poszukiwania czynników etiologicznych, prowadzące do

powstania wad wrodzonych kręgosłupa [27].

Nowotwory kręgosłupa dzielimy na pierwotne, występujące rzadziej oraz częściej

spotykane wtórne (przerzutowe). Do pierwotnych nowotworów zaliczamy zmiany łagodne,

które mogą, na wskutek ucisku na rdzeń i korzenie, dawać duże powikłania neurologiczne

oraz złośliwe, występujące bardzo rzadko. Przerzutowe nowotwory kręgosłupa są najczęstszą

lokalizacją kostną przerzutów nowotworowych, komórki nowotworowe wędrują drogą krwi

lub chłonki. Rozwój ogniska przerzutowego powstaje w obrębie trzonów kręgowych na

skutek powstawania mikrokatorów z komórek nowotworowych. Rak prostaty, nerki, sutka,

płuc i tarczycy dają najczęściej przerzuty do kręgosłupa, a rozrost przerzutu następuje bardzo

szybko. Objawem nowotworu jest ból, który może być spowodowany zastojem żylnym lub

uciskiem na struktury nerwowe, a także związany jest z niszczeniem kręgu, złamaniem

patologicznym i w końcu z uciskiem na rdzeń kręgowy [27,28].

Urazy kręgosłupa w odcinku lędźwiowym występują rzadziej niż w odcinku szyjnym.

Wypadek komunikacyjny, uderzenie w okolice grzbietu, przygniecenia, czy upadek z

wysokości na kończyny dolne, pośladki lub na plecy, może spowodować uraz kręgosłupa w

dolnym odcinku. Złamania stabilne i niestabilne, zwichnięcia i podwichnięcia oraz skręcenia

i stłuczenia kręgosłupa powodują ból, któremu towarzyszy obrzęk. Naderwanie i naciągnięcie

aparatu więzadłowo-torebkowego-mięśniowego jest charakterystyczne dla skręceń

kręgosłupa, gdzie stabilność kręgosłupa jest zachowana. Złamania stabilne oraz

podwichnięcia o niewielkich przemieszczeniach, również nie mają wpływu na stabilność

13

w obrębie stawów kręgosłupa, natomiast złamania niestabilne oraz zwichnięcia bezwzględnie

leczy się operacyjnie [27,29].

1.3. Diagnostyka bólów kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

Postęp technologiczny zwiększył możliwości obrazowych badań, które uwidaczniają

patologiczne zmiany kręgosłupa. Badaniem wyjściowym, które mają ograniczone

możliwości, są rentgenowskie zdjęcia (RTG), które pozwalają na wstępną diagnozę choroby

zwyrodnieniowej kręgosłupa, uwidoczniają skrzywienie i zmiany destrukcyjne kręgów.

W zmianach wrodzonych kręgosłupa zazwyczaj wystarczają zdjęcia RTG, jednak

tomografia komputerowa, wraz z rekonstrukcjami trójwymiarowymi i wielopłaszczyznowymi

stosowana jest w przypadkach skomplikowanych wad części kostnych kręgosłupa, w których

rozważa się operacyjne leczenie. Tomografia komputerowa dobrze obrazuje urazy kręgosłupa

(złamania, zwichnięcia, nadwichnięcia) doskonale ocenia elementy kostne, a w przypadku

ciężkich urazów pomija się zdjęcia RTG. TK skuteczne uwidacznia przepukliny krążka

międzykręgowego, wykazuje przewagę nawet nad rezonansem magnetycznym (MR) w

ocenie zwapnień w krążkach międzykręgowych. Jedyną metodą, która umożliwia

obrazowanie bezpośrednie rdzenia kręgowego i wykazuje w jego obrębie zmiany ogniskowe

jest rezonans magnetyczny. Pozwala na ocenę przepukliny krążka międzykręgowego i stopnia

ucisku na struktury nerwowe kanału kręgowego. Umożliwia rozpoznanie zwyrodnienia

krążka międzykręgowego, także z wykryciem pęknięć pierścienia włóknistego. Czasami

stosuje się naczyniowe badania tj. USG dopplerowska, angiografia TK, angiografia MR,

scyntygrafię kości lub PET/TK [30].

Oczekiwania pacjenta z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym są oczywiste.

Pacjent pragnie pozbyć się bólu, dowiedzieć się dlaczego boli, a także usłyszeć, że to nic

poważnego. Możliwości diagnostyczne są zróżnicowane, lekarz opierając się na ulubionych,

poznanych teoriach prowokacji bólu, które często nie są udowodnione, wyraża swoją opinię.

Pacjenci żądają kosztownych badań rezonansem magnetycznym, a naciskani lekarze, aby

zaimponować i upewnić się, iż nic poważnego się nie dzieje ulegają zbyt często. Wytyczne

Światowej Konfederacji Fizjoterapii (WCPT) o podstawowych zadaniach fizjoterapeuty,

ukierunkowują je na współpracę z lekarzem. Wczesne zlokalizowanie i rozpoznanie bólu oraz

informacja z obserwacji pacjenta przedstawiona lekarzowi jest bardzo pomocna w ustaleniu

strategii leczenia i usuwania bólu. Pacjenci, w celu uzyskania zwolnienia lekarskiego czy

przedwczesnej renty, często symulują ból, dlatego też ważna jest obserwacja jego zachowania

14

i stanu psychicznego. Badanie przedmiotowe, wywiad i diagnostyka fizjoterapeutyczna bólów

dolnego odcinka kręgosłupa pomaga określić zakres ograniczeń czynnościowych, przyczynę

występowania dolegliwości, stopień uszkodzenia tkanek. Subiektywne relacje pacjenta

obrazują i pomagają w podjęciu właściwego leczenia, tak trudnego do zdiagnozowania

zespołu bólowego kręgosłupa [31,32].

ROZDZIAŁ II. Fizjoterapia w przebiegu zespołów bólowych kręgosłupa w

odcinku lędźwiowo-krzyżowym

15

2.1. Kinezyterapia

Fizjoterapia poprzez leczenie ruchem w działaniach ukierunkowanych na narząd ruchu,

niezależnie od czynników patologicznych wywołujących dolegliwości chorobowe, uzyskuje

największą skuteczność w działaniach terapeutycznych [14].

Kinezyterapia zalecana pacjentom z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

opiera się na ćwiczeniach stabilizacji dynamicznej, systemie Mc Kenziego oraz ćwiczeniach

wzmacniających mięśnie. Ćwiczenia nie powinny wywoływać dolegliwości bólowych,

natomiast indywidualnie dobrane, mądrze zaplanowane oraz systematycznie wykonywane,

skutecznie pomogą walczyć z bólem. Wskazane jest także, w celu zredukowania stresu,

wdrożenie ćwiczeń oddechowych oraz technik relaksacyjnych do programu usprawniania,

które umożliwiają zapanowanie nad reakcjami organizmu.

Ćwiczenia dynamicznej stabilizacji przyczyniają się do zmniejszania odczuwalnego bólu

oraz powtarzalnych mikrourazów, podnoszą także wydolność tlenową i wzmagają

wytrzymałość mięśni. Poprzez naukę odpowiedniej kontroli mięśniowej, budując

symetryczną siłę mięśniową, równowagę oraz czucie głębokie, pacjent efektywniej utrzymuje

kontrolę nad tułowiem, a także poprawia symetryczność obciążenia kończyn dolnych.

Zapobieganie dolegliwościom bólowym w odcinku dolnym kręgosłupa, polega na utrzymaniu

stanu równowagi pomiędzy ruchomym segmentem ruchowym, a jego stabilnością.

Mechanizm dynamicznej stabilizacji ogniw kinematycznych został opisany w teorii M.

Panjabiego. Zintegrowane działanie trzech podsystemów: biernego, czynnego i kontrolnego,

zapewnia równowagę w rejonie narządu ruchu. Pojawiające się zaburzenie w jednym

z podsystemów wpływa na pozostałe, wywołując zmiany kompensacyjne, a w konsekwencji

powoduje ich przeciążenia. Mechanizmy stabilizacyjne podsystemu biernego wykorzystują

kształt i dopasowanie stawowych powierzchni, pasywne cechy mięśni, a także elastyczne

właściwości okołostawowych elementów. Mechanizmy stabilizacyjne podsystemu czynnego

to praca aktywna mięśni, spełniające ruchowe i stabilizujące zadania. Mechanizmy

stabilizacyjne podsystemu kontrolnego, zależnie od warunków zewnętrznych i wewnętrznych

w danej chwili, kontrolują pracę mięśniową. Pacjent uczony jest świadomej kontroli,

wykonuje ćwiczenia na podłodze (na materacu), które koordynują pracę mięśni. W następnym

etapie, gdy wzór postępowania staje się automatyczny i zakodowany, wdraża się bardziej

wymagające i intensywniejsze ćwiczenia na niestabilnym podłożu, z obciążeniem lub stosuje

się długi czas utrzymania pozycji końcowej. Do prowadzenia ćwiczeń odtwarzających

prawidłową kontrolę sensomotoryczną wykorzystuje się różnego typu akcesoria, a także

16

wyobraźnię i inwencję twórczą terapeuty. Korzysta się z piłek o różnej średnicy, równoważni,

taśm lateksowych oraz gum, pamiętając, iż warunkiem najważniejszym w prowadzeniu

ćwiczeń jest wykonywanie ich bez najmniejszych dolegliwości bólowych. Połączenie

ćwiczeń w łańcuchach kinematycznych otwartych i zamkniętych pozwala szybciej

odbudować prawidłowy mechanizm stabilizujący.

System McKenziego, którego skuteczność została potwierdzona licznymi badaniami

naukowymi, oferuje pacjentom samodzielne radzenie sobie z bólem kręgosłupa. Poprzez

indywidualną edukację pacjenta i wykonanie specyficznych ruchów, a także przyjęciu

statycznej pozycji ciała, można uzyskać zmniejszenie, a nawet całkowitą eliminację bólu.

Robin McKenzie, który uhonorowany został Orderem Imperium Brytyjskiego, przypadkowo

dokonał przełomowego odkrycia w 1956 r. Pewien pacjent z ostrym bólem w dolnym odcinku

kręgosłupa, zmotywował McKenziego do obserwacji przeprostnej pozycji, gdy ten położył się

na kozetce, której górny człon był uniesiony. Zgodnie z zaleceniami, czekał na brzuchu i po

ok. 10 minutach poczuł wielką ulgę oraz oznajmił, iż odczuwa niewielki ból jedynie w

okolicach kręgosłupa, a promieniujący ból do nogi ustąpił. McKenzie zauważył u pacjentów

„wchodzenie” bólu do kręgosłupa i nazwał to zjawisko mianem „centralizacji”.

Ćwiczenia wzmacniające mięśnie są stosowane w późniejszym etapie, aby wzmocnić

rutynowo zastępowane prostowniki kręgosłupa przez silniejsze prostowniki biodra.

Skuteczną metodą jest izolowanie słabszych grup mięśniowych i systematyczna praca nad

nimi, a idealna pozycja to taka, która zapobiega ruchom miednicy. Wykorzystać można pas

stabilizacyjny, przebiegający ponad biodrami pacjenta i wokół blatu stołu rehabilitacyjnego,

który zapobiega zbędnym ruchom miednicy, a w warunkach domowych można skorzystać

z pomocy członka rodziny, który usiądzie na biodrach pacjenta lub rozciągnie ręcznik

w poprzek jego miednicy, stojąc okrakiem na jego końcach [6,31,33,34,35,36].

2.2. Masaż

Rysunki na papirusach w starożytnym Egipcie, potwierdzają korzystanie z masażu już

5000 lat p.n.e. Osoby do 14 roku życia mogły bezpłatnie korzystać z masażu w termach

17

rzymskich, a Juliusz Cezar w swych pamiętnikach wspomina o technikach masażu

(szczypanie i ugniatanie) przy rwie kulszowej. Dziś masaż stał się odrębną gałęzią wiedzy,

który zwalcza subiektywne, jak i obiektywne skutki zmęczenia. Przy pomocy bodźców

mechanicznych, głównie ucisku, wywołujemy odczyn i uzyskujemy wysoką sprawność

ustroju [37,38,39].

Istnieje wiele publikacji, książek na temat masażu i jego dobroczynnym wpływie na

organizm człowieka, ale rzadko wyjaśniają mechanizm, czyniący z masażu tak skuteczną

metodę terapii. Znane są dowody naukowe, które potwierdzają zmniejszanie dolegliwości

bólowych mięśni, ale skomplikowany mechanizm działania masażu przedstawiono dopiero

na początku 2012 roku, gdzie udowodniono, iż oddziaływanie masażu na poziomie

komórkowym jest takie, jak leków przeciwzapalnych [40].

Osoby z bólami kręgosłupa w dolnym odcinku, mają zwiększone napięcie mięśni

przykręgosłupowych, więzadeł, powięzi oraz skóry. W napiętych tkankach, utrudniony

przepływ krwi powoduje zmniejszenie dotlenienia i odżywienia tkanek, a dalsze napinanie

tkanek powoduje zwiększenie bólu. Masaż redukuje te dolegliwości, rozszerza naczynia

krwionośne, poprawia się trofika, elastyczność i gotowość mięśni do pracy. Pozytywnie

wpływa na psychikę pacjenta, zmniejsza odczuwanie bólu, obniża napięcie mięśni, usprawnia

procesy regeneracyjne i przyśpiesza proces usuwania produktów przemiany materii.

Wykonując masaż należy przestrzegać wskazań i przeciwwskazań (ostre stany

zapalne, zmiany dermatologiczne, kamica wątrobowa i nerkowa), pierwsze zabiegi powinny

być lżejsze, a siła bodźca dostosowana i uzależniona od schorzenia, wieku, płci, budowy ciała

pacjenta. Należy stworzyć komfortowe warunki pacjentowi, jak również terapeucie.

Temperatura pomieszczenia powinna wynosić 20-22oC, wygodna pozycja pacjenta oraz

ergonomia pracy masażysty ma duże znaczenie w skuteczności terapii [41,42].

2.3. Fizykoterapia

18

Jednym, z etapów terapii zespołów bólowych kręgosłupa jest stosowanie zabiegów

fizykoterapeutycznych. Fizykoterapia jest to leczenie za pomocą różnych postaci energii

występujących w przyrodzie, np. promieniowanie Słońca, czynniki termiczne oraz energię

wytwarzaną przez różnorodne urządzenia, np. prądy wielkiej częstotliwości, ultradźwięki czy

promieniowanie podczerwone [43]. W dolegliwościach kręgosłupa zabiegi mają na celu

zmniejszenie dolegliwości bólowych i odczynu zapalnego oraz zredukowanie nadmiernego

napięcia mięśniowego. Fizykoterapię należy rozpocząć po wyciszeniu ostrych objawów

bólowych [44].

Gdy stosowana jest jako przygotowanie do prowadzenia ćwiczeń

kinezyterapeutycznych umożliwia szybsze uzyskanie efektów terapeutycznych [45].

Zabiegi z termoterapii oparte są na stosowanie bodźców o różnej temperaturze, ciepłe

i zimne, działające lokalnie i ogólnoustrojowo [46]. W ciepłolecznictwie zabieg miejscowy

powoduje ogrzanie skóry i tkanek leżących pod nią, co skutkuje zwiększeniem przepływu

krwi tętniczej i limfy. Pod wpływem ciepła napięcie ścian naczyniowych, napięcie mięśni

szkieletowych i gładkich obniża się lub objawia się zwolnieniem ich skurczu. Efektem tego

działania jest redukcja bólu, rozluźnienie mięśni, zwiększenie wchłaniania produktów

zapalnych oraz pobudzenie wzrostu i regeneracji tkanek.

Najczęściej stosuje się okłady i kompresy z wykorzystaniem parafiny stałej

o dużej pojemności cieplnej i niskim przewodnictwie cieplnym, okłady z fango

i borowiny.

Zabiegi z wykorzystaniem zimna powodują zmniejszenie metabolizmu mięśni

powierzchownych, przykręgosłupowych tkanek miękkich oraz łagodzenie reakcji zapalnej

i zmniejszaniu bólu w wyniku zwolnienia przewodzenia przez włókna nerwowe [45]. Coraz

szersze zastosowanie w leczeniu bólu kręgosłupa ma krioterapia, czyli wykorzystywanie

temperatur kriogenicznych ( poniżej - 100 stopni C) [47]. Stosuje się zabiegi miejscowe

i ogólne w kriokomorze. Zabieg powoduje m.in. reakcje hormonalne – następuje wzrost

ACTH i kortyzolu, testosteron mężczyzn, adrenaliny i noradrenaliny. Pobudzony zostaje

układ krążenia poprzez uruchomienie mechanizmów czynnego przekrwienia całej

powierzchni skóry. Zabieg ma działanie przeciwbólowe dzięki pobudzeniu receptorów czucia,

uruchomieniu endogennego układu opioidowego i podniesieniu progu bólu. Krioterapia

pozwala na podjęcie większego wysiłku w czasie ćwiczeń, co skutkuje wzrostem siły

mięśniowej oraz zwiększeniem zakresów ruchów w objętych chorobą stawach [45].

19

Badania naukowe dowiodły, że energia elektryczna zmniejsza zarówno ostry jak

i przewlekły ból. Elektryczna stymulacja może blokować przekazywanie sygnałów bólowych

wzdłuż nerwów, dochodzi do uwalniania endorfin, które są naturalnymi środkami

przeciwbólowymi wytwarzanymi w organizmie [48].

Prądy diadynamiczne działają przeciwbólowo, poprzez tłumiący wpływ bodźców

elektrycznych na bodźce bólowe, podwyższają próg bólowy.

Prądy TENS (przezskórna symulacja elektryczna) wykorzystywane są w leczeniu

nerwobólów, stosowane podczas występowania bólu ostrego i przewlekłego.

Prąd Träberta, nazywany „masażem prądem impulsowym”, powoduje drżenie mięśni,

przez co zmniejsza ich napięcie, następuje przekrwienie i silne działanie przeciwbólowe.

Pole magnetyczne niskiej częstotliwości może mieć zastosowanie w stanach

ostrych, działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwobrzękowo. Natomiast pole

elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości, stosuje się w chorobie zwyrodnieniowej

kręgosłupa. Powoduje zmniejszenie napięcia mięśni, rozszerza naczynia krwionośne, działa

przeciwbólowo, powoduje głębokie przegrzanie tkanek, przyśpiesza przemianę materii

[43,49,50].

20

ROZDZIAŁ III. Metodologiczne podstawy pracy

3.1. Cel i podmiot badań

Celem pracy jest ocena wpływu ćwiczeń na stabilnym i niestabilnym podłożu na jakość

życia pacjentów z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Podmiotem badań

było 70 pacjentów, z czego 35 ćwiczyło na podłożu stabilnym i 35 ćwiczyło na podłożu

niestabilnym.

3.2. Problemy badawcze

Podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania badawcze:

Czy odczuwalna intensywność bólu u badanych pacjentów przed

i po kinezyterapii się różni?

Czy odczuwalna intensywność bólu u badanych pacjentów ćwiczących na podłożu stabilnym

oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii się różni?

Czy ilość zażywanych leków przeciwbólowych u badanych pacjentów przed i po

kinezyterapii się różni?

Czy ból ograniczył udział w aktywności domowej i rodzinnej u badanych pacjentów

ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii?

W jakim stopniu ból ograniczył hobby u badanych pacjentów ćwiczących na podłożu

stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii?

W jakim stopniu ból ograniczył udział w życiu towarzyskim u badanych pacjentów przed i po

kinezyterapii?

Czy stopień ograniczenia pracy zawodowej u badanych pacjentów przed i po kinezyterapii się

różni?

Czy stopień częstotliwości i jakości życia seksualnego u badanych pacjentów przed i po

kinezyterapii się różni?

Czy stopień ograniczenia czynności dnia codziennego, związanego z poczuciem niezależności

u badanych pacjentów przed i po kinezyterapii się różni?

Czy poziom bólu, jaki ograniczał i wpłynął na podstawowe czynności życiowe u badanych

pacjentów przed i po kinezyterapii się różni?

21

3.3. Materiał i metoda badań

Badanie dotyczyło pacjentów Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Medicus w

Grajewie, którzy kierowani byli do pracowni rehabilitacyjnej przez lekarza, specjalistę

rehabilitacji medycznej, reumatologa, neurologa, ortopedę. W badaniu wzięło udział 70

pacjentów, z czego 35 ćwiczyło na podłożu stabilnym i 35 ćwiczyło na podłoży niestabilnym.

Średni wiek badanych osób wynosił 44 lata, osoby ćwiczące na podłożu niestabilnym miały

średnio 42 lata, osoby ćwiczące na podłożu stabilnym miały średnio 46 lat. W badaniu

uczestniczyło 40 kobiet i 30 mężczyzn, 42 osoby mieszkają w mieście, a 28 na wsi.

Badawczym narzędziem była ankieta własnego autorstwa. Pacjenci wypełniali

pierwszą część anonimowej ankiety przed rozpoczęciem rehabilitacji oraz drugą część, po

indywidualnie dobranym programie usprawniania. Pierwsza zawierała dane personalne (wiek,

płeć, charakter i rodzaj pracy, miejsce zamieszkania itp.), pytania dotyczące aktywności

fizycznej, dolegliwości bólowych, przyjmowania leków przeciwbólowych, a także

kwestionariusz dotyczący wpływu bólu na poszczególne sfery życia pacjenta. Usprawnianie

trwało 20 dni, gdzie przez 10 dni (od poniedziałku do piątku) stopniowo podwyższano

poziom trudności ćwiczeń. Pacjent ćwiczył pod nadzorem rehabilitanta i był edukowany, aby

w pozostałe 9 dni ćwiczyć samodzielnie. Program kinezyterapeutyczny, był tak dobierany,

aby ćwiczący angażował pracę mięśni bez dodatkowego sprzętu, a osoby z grupy ćwiczących

na podłożu niestabilnym, zaopatrywali się w piłkę szwecką. Ostatniego dnia ćwiczący

wykonywał ćwiczenia w obecności terapeuty, po czym wypełniał drugą część ankiety. Czas

jednego treningu, indywidualnie dostosowanego do możliwości pacjenta nie przekraczał 30

minut, pozycje niskie wykonywano na początku, aby przejść do ćwiczeń w wyższych

pozycjach. Obie grupy wykonywały ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne, ćwiczenia

z elementami metody McKenzie oraz ćwiczenia stabilizacyjne, przy których, jedna grupa

wykorzystywała powierzchnie stabilne, natomiast druga grupa wykorzystywała powierzchnie

niestabilne. Po zakończeniu programu usprawniania, pytania dotyczyły dolegliwości

bólowych, zażywania leków oraz jakości życia pacjenta. Analiza wyników została

sporządzona przy pomocy testu niezależności chi-kwadrat oraz testu Wilcoxona.

22

ROZDZIAŁ IV. Wyniki

Analiza Wyników

W badaniu wzięło udział 70 pacjentów, z czego 35 ćwiczyło na podłożu stabilnym

i 35 ćwiczyło na podłoży niestabilnym. Średni wiek badanych osób wynosił 44 lata, osoby

ćwiczące na podłożu niestabilnym miały średnio 42 lata, osoby ćwiczące na podłożu

stabilnym miały średnio 46 lat. W celu sprawdzenia, czy osoby ćwiczące na podłożu

stabilnym różnią się od osób ćwiczących na podłożu niestabilnym pod względem płci,

przeprowadzono analizę testem niezależności chi-kwadrat. W tabeli poniżej przedstawiono

uzyskane w badaniu wyniki.

Tabela 1. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym, a płeć

Odpowiedzi

Osoby ćwiczące na podłożu

Stabilnym Niestabilnym Ogółem

N % z grupy N % z grupy N % z

grupy

Kobieta 19 54,2 21 60 40 57,1

Mężczyzna 16 45,7 14 40 30 42,8

23

Analiza testem niezależności chi-kwadrat [ chi2(1) = 0,23; p = 0,629] nie wykazała istotnych

statystycznie różnic pod względem płci pomiędzy osobami ćwiczącymi na podłożu

stabilnym, a osobami ćwiczącymi na podłożu niestabilnym.

Ryc. 1. Rozkład płci badanych osób

W celu sprawdzenia czy osoby ćwiczące na podłożu stabilnym różnią się od osób

ćwiczących na podłożu niestabilnym pod względem miejsca zamieszkania przeprowadzono

analizę testem niezależności chi-kwadrat. W tabeli poniżej przedstawiono uzyskane w

badaniu wyniki.

Tabela 2. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym, a miejsce zamieszkania

Odpowiedzi




grupy

Miasto 23 65,7 19 54,3 42 60

Wieś 12 34,3 16 45,7 28 40

57%

43%

Kobieta Mężczyzna

24

Analiza testem niezależności chi-kwadrat [(1) = 0,95; p = 0,329] nie wykazała istotnych

statystycznie różnic pod względem miejsca zamieszkania pomiędzy osobami ćwiczącymi na

podłożu stabilnym, a osobami ćwiczącymi na podłożu niestabilnym.

Ryc. 2. Rozkład miejsca zamieszkania badanych osób

W celu sprawdzenia, czy osoby ćwiczące na podłożu stabilnym różnią się od osób

ćwiczących na podłożu niestabilnym pod względem rodzaju wykonywanej pracy



Tabela 3. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym, a rodzaj wykonywanej pracy

Odpowiedzi




grupy

Siedząca 15 42,9 13 37,1 28 40

Stojąca 9 25,7 7 20 16 22,9

Inna 11 31,4 15 42,9 26 37,1

60%

40%

Miasto Wieś

25

Analiza testem niezależności chi-kwadrat [chi2(2) = 1,03; p = 0,651] nie wykazała istotnych

statystycznie różnic pod względem rodzaju wykonywanej pracy pomiędzy osobami

ćwiczącymi na podłożu stabilnym, a osobami ćwiczącymi na podłożu niestabilnym.

Ryc. 3. Rozkład rodzaju wykonywanej pracy przez badane osoby


ćwiczących na podłożu niestabilnym pod względem charakteru wykonywanej pracy



Tabela 4. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym, a charakter wykonywanej

pracy

Odpowiedzi



N % z grupy N % z grupy N % z grupy

Fizyczna 14 40 18 51,4 32 45,7

Umysłowa 13 37,1 8 22,9 21 30

Inna 6 17,1 8 22,9 14 20

Z powodu bólu nie pracuję 2 5,7 1 2,9 3 4,3

40%

23%

37%

Siedząca Stojąca Inne

26


statystycznie różnic pod względem charakteru wykonywanej pracy pomiędzy osobami


Ryc. 4. Rozkład charakteru wykonywanej pracy przez badane osoby


ćwiczących na podłożu niestabilnym pod względem rodzaju aktywności fizycznej



Tabela 5. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym, a rodzaj aktywności fizycznej

Odpowiedzi




grupy

Basen 4 11,4 3 8,6 7 10

Bieganie 1 2,9 2 5,7 3 4,3

Rower 3 8,6 4 11,4 7 10

Siłownia i fitness 4 11,4 5 14,3 9 12,9

Gry zespołowe 2 5,7 4 11,4 6 8,6

Inne 4 11,4 5 14,3 9 12,7

Brak 17 48,6 12 34,3 29 41,4

46%

30%

20% 4%

Fizyczna Umysłowa Inna Z powodu bólu nie pracuję

27


statystycznie różnic pod względem rodzaju aktywności fizycznej pomiędzy osobami


Ryc. 5. Rozkład aktywności fizycznej badanych osób


ćwiczących na podłożu niestabilnym pod względem czasu aktywności fizycznej



Tabela 6. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym a czas aktywności fizycznej

Odpowiedzi




grupy

Poniżej 30 min 18 51,4 12 34,3 30 42,9

30 - 60 min 6 17,1 8 22,9 14 20

60 min – 120 min 5 14,2 5 14,3 10 14,3

Powyżej 120 min 6 17,1 10 28,6 16 22,9

10% 4%

10%

13%

9% 13%

41%

Basen Bieganie Rower Siłownia i fitness

Gry zespołowe Inne Brak

28


statystycznie różnic pod względem czasu aktywności fizycznej pomiędzy osobami


Ryc. 6. Rozkład czasu aktywności fizycznej badanych osób

W celu sprawdzenia, czy odczuwana intensywność bólu u badanych pacjentów przed

i po kinezyterapii się różni zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono

statystyki opisowe intensywności bólu u badanych osób.

Tabela 7. Statystyki opisowe intensywności bólu u badanych osób

Zmienna Średnia Odchylenie

standardowe

Intensywność bólu Przed kinezyterapią 6,9 1,1

Po kinezyterapii 4,2 1,6

3%

34%

24%

39%

Poniżej 30 min 30 - 60 min 60 min – 120 min Powyżej 120 min

29

Analiza testem Wilcoxona wykazała istotne statystycznie różnice: Z = 6,69; p < 0.001.

Oznacza to, że badani pacjenci po kinezyterapii odczuwają mniejszą intensywność bólu niż

przed kinezyterapią.

Wykres 7. Statystyki opisowe intensywności bólu u badanych osób

W celu sprawdzenia, czy odczuwana intensywność bólu u badanych pacjentów

ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii się różni

zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe

intensywności bólu u badanych osób.

Tabela 8. Statystyki opisowe intensywności bólu u badanych osób

Zmienna Ćwiczenia na

podłożu Kinezyterapia M SD

Test

Wilcoxona p

Intensywność

bólu

Stabilnym Przed 7,4 0,9

4,5 <0,001 Po 4,9 1,6

Niestabilnym Przed 6,6 1,8

4,7 <0,001 Po 3,5 1,3

M - średnia SD - Odchylenie standardowe p - poziom istotności

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

Przed kinezyterapią Po kinezyterapii

Intensywność bólu

30

Analiza testem Wilcoxona wykazała istotne statystycznie różnice. Oznacza to, że badani

pacjenci zarówno ćwiczący na podłożu stabilnym jak i niestabilnym po kinezyterapii

odczuwają mniejszą intensywność bólu niż przed kinezyterapią.

Ryc. 8. Statystyki opisowe intensywności bólu u badanych osób

W celu sprawdzenia, czy ilość zażywanych leków przeciwbólowych u badanych

pacjentów przed i po kinezyterapii się różni zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej

przedstawiono statystyki opisowe ilości zażywanych leków przez badane osoby.

Tabela 9. Statystyki opisowe ilości zażywanych leków przez badane osoby


standardowe

Ilość zażywanych

leków

Przed kinezyterapią 1,7 0,5


0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

Przed Po Przed Po

Stabilnym Niestabilnym

Intensywność bólu

31


Oznacza to, że badani pacjenci po kinezyterapii zażywali mniej leków niż przed

kinezyterapią.

Ryc. 9. Statystyki opisowe ilości zażywanych leków przez badane osoby

W celu sprawdzenia, czy ilość zażywanych leków przeciwbólowych u badanych

pacjentów ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii się

różni zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe ilości

zażywanych leków przez badane osoby.

Tabela 10. Statystyki opisowe ilości zażywanych leków przez badane osoby



Test

Wilcoxona p

Ilość

zażywanych

leków


3 0,003 Po 1,9 0,3


3,2 0,002 Po 2 0,2


1,50

1,60

1,70

1,80

1,90

2,00


Ilość zażywanych leków

32


pacjenci zarówno ćwiczący na podłożu stabilnym jak i niestabilnym po kinezyterapii zażywali

mniej leków niż przed kinezyterapią.


W celu sprawdzenia czy ból ograniczył udział w aktywności domowej i rodzinnej u

badanych pacjentów przed i po kinezyterapii zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej

przedstawiono statystyki opisowe stopnia ograniczania przez ból aktywności domowej i

rodzinnej u badanych osób.

Tabela 11. Statystyki opisowe stopnia ograniczania przez ból aktywności domowej i

rodzinnej u badanych osób


standardowe

Stopień ograniczenia

aktywności domowej i

rodzinnej powodowanej

przez ból



0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

Przed Po Przed Po


Ilość zażywanych leków

33


Oznacza to, że badani pacjenci po kinezyterapii odczuwali mniejsze ograniczenia aktywności

domowej i rodzinnej powodowanej przez ból niż przed kinezyterapią.

Ryc. 11. Statystyki opisowe stopnia ograniczania przez ból aktywności domowej i rodzinnej u

badanych osób

W celu sprawdzenia czy ból ograniczył udział w aktywności domowej i rodzinnej

u badanych pacjentów ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po

kinezyterapii zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe

stopnia ograniczania przez ból aktywności domowej i rodzinnej u badanych osób.

Tabela 12. Statystyki opisowe stopnia ograniczania przez ból aktywności domowej

i rodzinnej u badanych osób

Zmienna Ćwiczenia

na podłożu Kinezyterapia M SD

Test

Wilcoxona p

Stopień ograniczenia

aktywności domowej i

rodzinnej powodowanej

przez ból


5 <0,001 Po 4,8 1,8


5 <0,001 Po 3,5 1,5


0,00

2,00

4,00

6,00

8,00


Stopień ograniczenia aktywności domowej i rodzinnej powodowanej

przez ból

34


pacjenci zarówno ćwiczący na podłożu stabilnym, jak i niestabilnym po kinezyterapii

odczuwali mniejsze ograniczenia aktywności domowej i rodzinnej powodowanej przez ból

niż przed kinezyterapią.


badanych osób

W celu sprawdzenia, w jakim stopniu ból ograniczył hobby u badanych pacjentów

przed i po kinezyterapii zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono

statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby powodowanego przez ból u badanych osób.

Tabela 13. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby powodowanego przez ból u

badanych osób


standardowe

Ograniczenie hobby Przed kinezyterapią 6,8 1,1



Oznacza to, że badani pacjenci po kinezyterapii odczuwali mniejsze ograniczenie hobby niż

przed kinezyterapią.

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

Przed Po Przed Po


Stopień ograniczenia aktywności domowej i rodzinnej powodowanej

przez ból

35

Ryc. 13. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby powodowanego przez ból

u badanych osób

W celu sprawdzenia, w jakim stopniu ból ograniczył hobby u badanych pacjentów

ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii zastosowano test

Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby

powodowanego przez ból u badanych osób.

Tabela 14. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby powodowanego przez ból u

badanych osób



Test

Wilcoxona p

Ograniczenie

hobby


4,7 <0,001 Po 4,6 1,7


5,1 <0,001 Po 2,8 1,2




odczuwali mniejsze ograniczenie hobby niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00


Ograniczenie hobby

36

Ryc. 14. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby powodowanego przez ból u

badanych osób

W celu sprawdzenia, w jakim stopniu ból ograniczył udział w życiu towarzyskim

u badanych pacjentów przed i po kinezyterapii zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej

przedstawiono statystyki opisowe stopnia ograniczenia udziału w życiu towarzyskim

u badanych osób powodowanego przez ból.

Tabela 15. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia udziału w życiu towarzyskim u badanych

osób powodowanego przez ból


standardowe

Ograniczenie udziału

w życiu towarzyskim




Oznacza to, że badani pacjenci po kinezyterapii odczuwali mniejsze ograniczenia związane

z życiem towarzyskim niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

Przed Po Przed Po


Ograniczenie hobby

37

Ryc. 15. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia udziału w życiu towarzyskim u badanych


W celu sprawdzenia, w jakim stopniu ból ograniczył udział w życiu towarzyskim

u badanych pacjentów ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po

kinezyterapii zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe

stopnia ograniczenia udziału w życiu towarzyskim u badanych osób powodowanego przez

ból.

Tabela 16. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia udziału w życiu towarzyskim u badanych




Test

Wilcoxona p

Ograniczenie

udziału w

życiu

towarzyskim


4,7 <0,001 Po 3,4 1,5


5,1 <0,001 Po 2,9 1,2




odczuwali mniejsze ograniczenia związane z życiem towarzyskim niż przed kinezyterapią.

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00


Ograniczenie udziału w życiu towarzyskim

38



W celu sprawdzenia czy stopień ograniczenia pracy zawodowej u badanych pacjentów

przed i po kinezyterapii się różni zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej

przedstawiono statystyki opisowe ograniczenia pracy zawodowej przez badane osoby

z powodu bólu.

Tabela 17. Statystyki opisowe ograniczenia pracy zawodowej przez badane osoby z powodu

bólu


standardowe

Ograniczenie pracy

zawodowej

Przed kinezyterapią 7,5 1




z pracą zawodową niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

Przed Po Przed Po


Ograniczenie udziału w życiu towarzyskim

39

Ryc. 17. Statystyki opisowe ograniczenia pracy zawodowej przez badane osoby z powodu

bólu

W celu sprawdzenia czy stopień ograniczenia pracy zawodowej u badanych pacjentów

ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii się różni

zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe ograniczenia

pracy zawodowej przez badane osoby z powodu bólu.

Tabela 18. Statystyki opisowe ograniczenia pracy zawodowej przez badane osoby z powodu

bólu



Test

Wilcoxona p

Ograniczenie

pracy

zawodowej


5 <0,001 Po 4,9 1,5


5,1 <0,001 Po 4,1 1,3




odczuwali mniejsze ograniczenia związane z pracą zawodową niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00


Ograniczenie pracy zawodowej

40


bólu

W celu sprawdzenia czy stopień częstotliwości i jakości życia seksualnego

u badanych pacjentów przed i po kinezyterapii się różni zastosowano test Wilcoxona.

W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe ograniczenia częstotliwości i jakości życia

seksualnego u badanych osób powodowanego przez ból.

Tabela 19. Statystyki opisowe ograniczenia częstotliwości i jakości życia seksualnego u

badanych osób powodowanego przez ból


standardowe

Ograniczenie częstości i

jakości życia seksualnego





z częstością i jakością życia seksualnego powodowane przez ból niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

Przed Po Przed Po


Ograniczenie pracy zawodowej

41

Ryc. 19. Statystyki opisowe ograniczenia częstotliwości i jakości życia seksualnego u


W celu sprawdzenia czy stopień częstotliwości i jakości życia seksualnego u badanych

pacjentów ćwiczących na podłożu stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii się

różni zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe

ograniczenia częstotliwości i jakości życia seksualnego u badanych osób powodowanego

przez ból.

Tabela 20. Statystyki opisowe ograniczenia częstotliwości i jakości życia seksualnego u




Test

Wilcoxona p

Ograniczenie

częstości i

jakości życia

seksualnego


5 <0,001 Po 2 1,1


5 <0,001 Po 2,6 1,2




odczuwali mniejsze ograniczenia związane z częstością i jakością życia seksualnego

powodowane przez ból niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00


Ograniczenie częstości i jakości życia seksualnego

42



W celu sprawdzenia czy stopień ograniczenia czynności dnia codziennego,

związanego z poczuciem niezależności u badanych pacjentów przed i po kinezyterapii się

różni zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe

ograniczeń czynności dnia codziennego, związanego z poczuciem niezależności u badanych

pacjentów powodowanych przez ból.

Tabela 21. Statystyki opisowe ograniczeń czynności dnia codziennego, związanego z

poczuciem niezależności u badanych pacjentów powodowanych przez ból


standardowe

Ograniczenia czynności

dnia codziennego,

związanego z poczuciem

niezależności




Oznacza to, że badani pacjenci po kinezyterapii odczuwali mniejsze ograniczenia czynności

dnia codziennego, związanego z poczuciem niezależności powodowane przez ból niż przed

kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

Przed Po Przed Po


Ograniczenie częstości i jakości życia seksualnego

43

Ryc. 21. Statystyki opisowe ograniczeń czynności dnia codziennego, związanego z


W celu sprawdzenia czy stopień ograniczenia czynności dnia codziennego,

związanego z poczuciem niezależności u badanych pacjentów ćwiczących na podłożu

stabilnym oraz niestabilnym przed i po kinezyterapii się różni zastosowano test Wilcoxona.

W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe ograniczeń czynności dnia codziennego,

związanego z poczuciem niezależności u badanych pacjentów powodowanych przez ból.

Tabela 22. Statystyki opisowe ograniczeń czynności dnia codziennego, związanego z


Zmienna Ćwiczenia


Test

Wilcoxona p

Ograniczenia

czynności dnia

codziennego,

związanego z

poczuciem

niezależności

Stabilnym Przed 4 1

4,9 <0,001 Po 2,5 1,3

Niestabilnym

Przed 4,9 1,2

4,9 <0,001 Po 2,5 1,2




odczuwali mniejsze ograniczenia czynności dnia codziennego, związanego z poczuciem

niezależności powodowane przez ból niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00


Ograniczenia czynności dnia codziennego, związanego z

poczuciem niezależności

44



W celu sprawdzenia czy poziom bólu, jaki ograniczał i wpłynął na podstawowe

czynności życiowe u badanych pacjentów przed i po kinezyterapii się różni zastosowano test

Wilcoxona. W tabeli poniżej przedstawiono statystyki opisowe stopnia ograniczania i wpływu

bólu na podstawowe czynności życiowe badanych osób.

Tabela 23. Statystyki opisowe stopnia ograniczania i wpływu bólu na podstawowe czynności

życiowe badanych osób


standardowe

Ograniczenia i

wpływ bólu na

podstawowe

czynności życiowe


Po kinezyterapii 2 1


Oznacza to, że badani pacjenci po kinezyterapii odczuwali mniejszy wpływu bólu na

podstawowe czynności życiowe niż przed kinezyterapią.

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

Przed Po Przed Po


Ograniczenia czynności dnia codziennego, związanego z

poczuciem niezależności

45

Ryc. 23. Statystyki opisowe stopnia ograniczania i wpływu bólu na podstawowe czynności


W celu sprawdzenia czy poziom bólu, jaki ograniczał i wpłynął na podstawowe

czynności życiowe u badanych pacjentów ćwiczących na podłożu stabilnym oraz

niestabilnym przed i po kinezyterapii się różni zastosowano test Wilcoxona. W tabeli poniżej

przedstawiono statystyki opisowe stopnia ograniczania i wpływu bólu na podstawowe

czynności życiowe badanych osób.

Tabela 24. Statystyki opisowe stopnia ograniczania i wpływu bólu na podstawowe czynności


Zmienna Ćwiczenia


Test

Wilcoxona p

Ograniczenia i

wpływ bólu na

podstawowe

czynności

życiowe


4,7 <0,001 Po 2 1


5,2 <0,001 Po 2 1


0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00


Ograniczenia i wpływ bólu na podstawowe czynności życiowe

46



odczuwali mniejszy wpływ bólu na podstawowe czynności życiowe niż przed kinezyterapią.



0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

Przed Po Przed Po


Ograniczenia i wpływ bólu na podstawowe czynności życiowe

47

DYSKUSJA

Przeprowadzone badania, potwierdzają korzystny wpływ zastosowanej rehabilitacji na

jakość życia pacjentów z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Stwierdzono

poprawę wyników, osiągniętych po programie indywidualnie dobranych ćwiczeń leczniczych,

w stosunku do wyników uzyskanych przed fizjoterapią.

Ćwiczenia na podłożu stabilnym oraz na podłożu niestabilnym złagodziły

dolegliwości bólowe, a ich skuteczność była zbliżona, z niewielką przewagą tych drugich.

Badani pacjenci zarówno ćwiczący na podłożu stabilnym jak i niestabilnym po

kinezyterapii odczuwają mniejszą intensywność bólu, odczuwali łagodniejszy wpływ bólu na

podstawowe czynności życiowe, zażywali mniej leków, stwierdzili mniejsze ograniczenia

czynności dnia codziennego niż przed kinezyterapią. Czuli się bardziej komfortowo w czasie

aktywności domowej i rodzinnej. Zmalały ograniczenia, związane z życiem towarzyskim,

z częstością i jakością życia seksualnego oraz z pracą zawodową.

W przeprowadzonych badaniach, dotyczących osób ćwiczących na podłożu stabilnym

oraz osób ćwiczących na podłożu niestabilnym, analiza testem niezależności chi-kwadrat nie

wykazała istotnych statystycznie różnic pod względem: płci, miejsca zamieszkania, rodzaju

wykonywanej pracy, charakteru wykonywanej pracy, rodzaju i czasu aktywności fizycznej

czasu aktywności fizycznej. Oznacza to, że osoby ćwiczące na podłożu stabilnym nie różnią

się od osób ćwiczących na podłożu niestabilnym pod względem: płci, miejsca zamieszkania,

rodzaju wykonywanej pracy, charakteru wykonywanej pracy, rodzaju aktywności fizycznej,

czasu aktywności fizycznej.

Autorzy licznych publikacji dotyczących kinezyterapii osób, borykających się

z bólami kręgosłupa w jego dolnym odcinku podkreślają rolę odpowiedniej koordynacji

nerwowo-mięśniowej, często opierają się modelu, opracowanego przez Panjabiego w 1992

roku [51]. Określił on, rolę tkanek miękkich, jaką zapewniają w prawidłowej funkcji stawu.

Stwierdził, że przed każdym ruchem następuje stabilizacja, aktywowana przez mięśnie,

przytwierdzone do torebki stawowej, a następnie czynny ruch mięśni powierzchownych,

w którym struktury więzadłowe pełnią rolę stabilizatorów. Pacjenci z bólem kręgosłupa

w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, mają problem z aktywacją głębokich stabilizatorów,

a opóźnienie ich napięcia powoduje przeciążenia struktur więzadłowych. Przywrócenie

prawidłowej aktywności, położonych głęboko, blisko stawu, stabilizatorów mięśniowych, jest

48

głównym celem ćwiczeń leczniczych dla osób z przewlekłym „bólem krzyża”

[2,4,6,20,21,35].

WNIOSKI

Przeprowadzone badania oraz literatura[1,2,4,6,20,21,33,35], utwierdzają w

przekonaniu, jak wielką rolę w jakości życia, współczesnego człowieka, który boryka się z

bólem kręgosłupa stanowią systematyczne, indywidualnie dobrane ćwiczenia oraz codzienne

nawyki i ergonomia pracy. Badania na liczniejszej grupie badawczej oraz dłuższy okres

stosowania ćwiczeń na podłożu stabilnym i niestabilnym, dałyby bardziej rzetelne informacje.

1. Połączenie systemu McKenziego z ćwiczeniami dynamicznej stabilizacji oraz

edukacja pacjenta, przyczyniają się do zmniejszenia, a nawet wyeliminuje ból.

2. System McKenziego, którego skuteczność została potwierdzona licznymi badaniami

naukowymi, oferuje pacjentom samodzielne radzenie sobie z bólem kręgosłupa.

3. Stopniowo podwyższany poziom treningu stabilizacji dynamicznej, wpływa znacząco

przed urazem aparatu ruchu, poprzez wzmacnianie kompleksu lędźwiowo-miedniczno-

biodrowego. Zapobieganie dolegliwościom bólowym w odcinku dolnym kręgosłupa, polega

na utrzymaniu stanu równowagi pomiędzy ruchomym segmentem ruchowym, a jego

stabilnością.

4. Ćwiczenia dynamicznej stabilizacji przyczyniają się do złagodzenia odczuwalnego

bólu oraz powtarzalnych mikrourazów i wzmagają wytrzymałość mięśni. Poprzez naukę

odpowiedniej kontroli mięśniowej, budując symetryczną siłę mięśniową, równowagę oraz

czucie głębokie, pacjent efektywniej utrzymuje kontrolę nad tułowiem, a także poprawia

symetryczność obciążenia kończyn dolnych.

49

SPIS RYCIN

Ryc. 1. Rozkład płci badanych osób

Ryc. 2. Rozkład miejsca zamieszkania badanych osób

Ryc. 3. Rozkład rodzaju wykonywanej pracy przez badane osoby

Ryc. 4. Rozkład charakteru wykonywanej pracy przez badane osoby

Ryc. 5. Rozkład aktywności fizycznej badanych osób

Ryc. 6. Rozkład czasu aktywności fizycznej badanych osób






badanych osób


badanych osób


badanych osób


badanych osób






bólu


bólu





50









51

SPIS TABEL

1. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym a płeć

2. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym a miejsce zamieszkania

3. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym a rodzaj wykonywanej pracy

4. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym a charakter wykonywanej pracy

5. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym a rodzaj aktywności fizycznej

6. Osoby ćwiczące na podłożu stabilnym i niestabilnym a czas aktywności fizycznej

7. Statystyki opisowe intensywności bólu u badanych osób

8. Statystyki opisowe intensywności bólu u badanych osób

9. Statystyki opisowe ilości zażywanych leków przez badane osoby

10. Statystyki opisowe ilości zażywanych leków przez badane osoby

11. Statystyki opisowe stopnia ograniczania przez ból aktywności domowej i rodzinnej u

badanych osób

12. Statystyki opisowe stopnia ograniczania przez ból aktywności domowej i rodzinnej u

badanych osób

13. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby powodowanego przez ból u badanych

osób

14. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia hobby powodowanego przez ból u badanych

osób

15. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia udziału w życiu towarzyskim u badanych osób

powodowanego przez ból

16. Statystyki opisowe stopnia ograniczenia udziału w życiu towarzyskim u badanych osób

powodowanego przez ból

17. Statystyki opisowe ograniczenia pracy zawodowej przez badane osoby z powodu bólu

18. Statystyki opisowe ograniczenia pracy zawodowej przez badane osoby z powodu bólu

19. Statystyki opisowe ograniczenia częstotliwości i jakości życia seksualnego u badanych


20. Statystyki opisowe ograniczenia częstotliwości i jakości życia seksualnego u badanych


21. Statystyki opisowe ograniczeń czynności dnia codziennego, związanego z poczuciem

niezależności u badanych pacjentów powodowanych przez ból

22. Statystyki opisowe ograniczeń czynności dnia codziennego, związanego z poczuciem

niezależności u badanych pacjentów powodowanych przez ból

52

23. Statystyki opisowe stopnia ograniczania i wpływu bólu na podstawowe czynności


24. Statystyki opisowe stopnia ograniczania i wpływu bólu na podstawowe czynności


53

PIŚMIENNICTWO

1.Kiwerski J., Choroba dyskowa dolnego odcinka kręgosłupa u osób młodych, Postępy

rehabilitacji, 2011, 1: 20-32

2. Pawłowska P., Czaprowski D., Piwowarska K., Toczyłowska E., Częstość występowania

dolegliwości bólowych kręgosłupa u dzieci oraz ocena czynników związanych z ryzykiem

ich występowania, Szkice Humanistyczne Tom XII, Wyd. OSW, 2012, 3: 169-178

3. Radziszewski K.R., Porównawcza retrospektywna analiza dolegliwości bólowych u

chorych na dyskopatię lędźwiową leczonych zachowawczo bądź operacyjnie, Polski

Merkuriusz Lekarski, 2006, 21: 335-340

4. Bojczuk T., Przysada G., Strzępek Ł., Wpływ ćwiczeń leczniczych na wskaźniki jakości

życia u pacjentów z bólem dolnego odcinka kręgosłupa, Przegląd Medyczny Uniwersytetu

Rzeszowskiego, Rzeszów 2010, 1: 58-70

5. Białobrzewska K., Afeltowicz-Mich D., Czaprowski A., Sitarski A., Możliwości

wykorzystania treningu stabilizacyjnego kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego w

terapii zaburzeń postawy ciała u dzieci, Szkice Humanistyczne Tom XII, Wyd. OSW,

2012, 3: 191-202

6. Mooney V., Sall J., Ocena i Leczenie Bólu Krzyża, Clinical Symposia, Warszawa 1996,

48, 4: 15-25

7. Woźniak W., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2003: 84-87

8. Grzymisławska M, Woźniak W, Łupicka J, Skórzewska A., Rozwój kręgosłupa u

zarodków ludzkich w piątym tygodniu (stadia rozwojowe 13–15), Nowiny Lekarskie 2012,

81, 6: 596–604

9. Michajlik A, Ramotowski W., Anatomia i Fizjologia Człowieka, Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Waeszawa 2003: 55-59

10. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, PZWL, Warszawa 2005: 219-220

11. Stodolny J., Choroba przeciążeniowa kręgosłupa – epidemia naszych czasów, Wyd. ZL

Natura, Kielce 2004: 17-34

12. Szabuniewicz S., Bóle kręgosłupa terapia metodą McKenizego poradnik, Wydawnictwo

Harmonia, Gdańsk 2004: 10-13

13. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka T.I, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa

2007: 267-272

54

14. Zembaty A., Kinezyterapia T.I, Wyd. „Kasper” Sp. z o.o., Kraków, 2002: 152-158, 53

15. Marecki B., Anatomia Funkcjonalna AWF, Poznań 2000: 114-119

16. Jorritsma W., Anatomia na żywym człowieku, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,

Wrocław 2008: 211-220

17. Frisch H., Roex J., Terapia manualna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008:

124-130

18. Ignasiak Z., Anatomia układu ruchu, Wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2007: 64-

67

19. Kużdżał A. (red.) Atlas rehabilitacji ruchowej, Wyd. Forum Sp. z o.o., Poznań 2009: 2-13

20. Hawrylak A., Skolimowski T., Barczyk K., Ratajczak B., Asymetria tułowia osób z

dyskopatią odcinka lędźwiowego kręgosłupa na poziomie L5-S1, Fizjot Pol, 2008, 1(2), 8:

11-21

21. Kokosz M., Saulicz E. i współpr., Siła i różnicowanie kinestetyczne głębokich mięśni

stabilizujących odcinek lędźwiowy w subklinicznych dolegliwościach bólowych dolnej

części kręgosłupa, Fizjoterapia Polska, 2012, 2(4), Vol. 12: 101-111

22. Szapel K, Bóle krzyża-problem cywilizacyjny dzieci, młodzieży i dorosłych, Young

Therapist, Warszawa 2007: 1-2

23. Radziszewski K. Analiza objawów depresyjnych u pacjentów z dyskopatią lędźwiową

leczonych zachowawczo bądź operowanych, Postępy Psychiatrii i Neurologii, 2006;15 (2):

77-81

24. Stodolny J.,Choroba Przeciążeniowa Kręgosłupa, ZL NATURA, Kielce 1999: 17-21: 50-

65

25. Sienkiewicz D. i współpracownicy, Bóle kręgosłupa w wieku dziecięcym – kolejne

wyzwanie dla współczesnej medycyny, Neurologia Dziecięca, 2011,20, 41: 129-133

26. Radziszewski K.R., Stan funkcjonalny pacjentów z dyskopatią kręgosłupa lędźwiowego

leczonych wyłącznie zachowawczo bądź operowanych. Wiadomości Lekarskie,

2008,61(1-3): 23-29

27. Kiwerski J., Kowalski M., Krasuski M., Schorzenia i Urazy Kręgosłupa. Wyd. Lekarskie

PZWL, Warszawa 1997: 13-16, 113-114, 207-210

28. Bakalarek B., Nowotwory Kręgosłupa, www.ortopeda.biz.pl:1-3 (16-07-2013)

29. Bakalarek B., Złamania urazowe kręgosłupa, www.ortopeda.biz.pl:1-3 (16-07-2013)

30. Sąsiadek M, Hendrich B. Diagnostyka obrazowa kręgosłupa z uwzględnieniem nowych

technik obrazowania, Polski Przegląd Neurologiczny 2010 5(1): 38- 42

55

31. Donelson R., Natychmiastowa eliminacja ”bólu krzyża”, OSW im. Józefa Rusieckiego,

Olsztyn, 2001: 41-94

32. Ronikier A., Diagnostyka Funkcjonalna w Fizjoterapii, Państwowy Zakład Wydawnictw

Lekarskich, Warszawa, 2012: 113-121

33. McKenzie R., May S., Kręgosłup lędźwiowy. Mechaniczne Diagnozowanie i Terapia,

T.II, FORUM Sp. z o.o., Poznań, 2011: 510-560

34. Kołodziej K., Kwolek A., Rusek W., Przysada G., Szpunar P., Korelacja wskaźnika

symetryczności obciążenia kończyn dolnych i nasilenia bólu u pacjentów z zespołem

bólowym kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego rehabilitowanych szpitalnie, Przegląd

Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2005, 3: 234-236

35. Kokosz M., Mańka J., Nadmobilność segmentów lędźwiowych kręgosłupa oraz trening

stabilizacyjny, Przegląd Medyczny Centrum Kształcenia i Rehabilitacji, Konstancin

2008,2: 19-23

36. http://www.mckenzie.pl/main/pacjenci/ometodzie.html ( 2013.06.18)

37. Kirsch R., Masaż Sportowy, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 1965:5-9

38. Prochowicz Z., Podstawy Masażu Leczniczego, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 1991:

7-16

39. Kasperczyk T., Magiera L., Mucha D., Walaszek R., Masaż z Elementami Rehabilitacji,

Wyd. REHMED, Kraków, 1998: 15-24

40.http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,387880,masaz-dziala-tak-jak-leki-

przeciwzapalne-i-ma-wplyw-na-geny.html (23.11.2012)

41. Ćwirlej A., Ćwirlej A., Maciejczak A., Efekty masażu leczniczego w terapii bólów

kręgosłupa, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2007, 3: 254

42. Zborowski A: Masaż klasyczny, Wydawnictwo AZ, Kraków 1998: 36-78

43. Mika T., Fizykoterapia, PZWL, Warszawa 1996: 14, 29-30

44. Krasuski M., Bóle krzyża - ogólny zarys terapii i profilaktyki, www.krasucki.pl: 11 (16-

04-2013)

45. Barwicka A., Metody usprawniania leczniczego w zespołach bólów krzyża, Prewencja i

Rehabilitacja, Kwartalnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 2009, 1 (15): 3-6

46. Goraj-Szczypiorowska B., Wybrane zagadnienia z zakresu zastosowania zbiegów

fizykoterapeutycznych w rehabilitacji, [w:] Rehabilitacja medyczna, Kiwerski J., PZWL,

Warszawa 2006: 108-110

56

47. Sieroń A., Cieślar G. (red.) Zastosowanie zimna w medycynie. Kriochirurgia i

krioterapia, α-medica press, Bielsko-Biała, 2003: 128-134

48. http:// www.spine-health.com/treatment/pain-management/electrotherapy (12.05.2013)

49. Straburzyński G, Straburzyńska-Lupa A: Medycyna fizykalna, Państwowy Zakład

Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1997: 420-429

50. Kahn J: Elektroterapia, zasady i zastosowanie, Państwowy Zakład Wydawnictw

Lekarskich, Warszawa 1996: 93-95, 131-153

51. Panjabi MM., The stabilizing system of the spine. Part II., Natural zone and instability

hypothesis. J Spinal Disord. 1992 Dec;5(4): 390-397

57

ANEKS

Ankieta

Wypełniacie Państwo ankietę, która jest narzędziem do pracy magisterskiej

pt. „Wpływ ćwiczeń na stabilnym i niestabilnym podłożu a jakość życia pacjentów z bólem

kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.”

Państwa dane nie będą nikomu udostępniane, konieczne są jednak do identyfikacji Państwa

po zakończeniu terapii, gdyż będą Państwo wypełniać drugą część ankiety.

Ankieta składa się z dwóch części. Pierwszą wypełniają Państwo przed rozpoczęciem terapii,

drugą po jej zakończeniu. Odpowiedzi proszę zaznaczać krzyżykiem w kratce przed

odpowiednim twierdzeniem.

CZĘŚĆ I

1. Miejsce zamieszkania:

eś

2.Rodzaj wykonywanej pracy:

3. Charakter wykonywanej pracy:

4. Aktywność fizyczna:

...............

58

5. Łączny czas aktywności fizycznej w tygodniu:

– 60 min

– 120 min

6. Choroby współistniejące:

ad oddechowy

7. Intensywność bólu.

Proszę zaznaczyć okienko, które najlepiej charakteryzuje Pana/Pani ból.

1 oznacza lekki ból, 10 oznacza ból nie do zniesienia.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Lekki ból Ból nie do zniesienia

8. Czas trwania aktualnych dolegliwości bólowych:

9. Czy dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowego występowały w przeszłości?

e

10.Charakter dolegliwości bólowych:

59

11.Czy ból nasila się:

12. Czy oprócz dolegliwości bólowych występują u Pani/Pana inne objawy? Proszę

zaznaczyć wszystkie występujące:

kie……………………………………………………………

13. Jak często korzysta Pan/Pani z rehabilitacji?

-2 razy w roku

adziej niż 1 raz w roku

14. Wpływ bólu na poszczególne sfery Twojego życia

60

A) W jakim stopniu ból ograniczył Pana/Pani udział w aktywności domowej i rodzinnej

np.: prace domowe, sprzątanie, opieka nad dzieckiem...? (0 - brak ograniczenia, 10 -

maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

B) W jaki sposób ból ograniczył Pana/Pani hobby np.: uprawianie sportu, spędzania

wolnego czasu...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

C) W jakim stopniu ból ograniczył Pana/Pani udział w życiu towarzyskim, np.: wyjście

do kina, restauracji, na przyjęcie...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D) W jakim stopniu ból ograniczył wykonywanie Pana/Pani pracy zawodowej. Dla osób

niezatrudnionych, ta kategoria odnosi się do czynności zwykle wykonywanych np.:

prowadzenie domu...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

E) W jakim stopniu ból wpłynął na Pana/Pani częstotliwość i jakość życia seksualnego?

(0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

F) W jaki sposób ból ograniczył czynności Pana/Pani dnia codziennego, związane z

poczuciem niezależności np.: ubieranie, kąpiel, higiena osobista...? (0 - brak ograniczenia, 10

- maksymalne ograniczenie)

61

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

G) W jaki sposób ból ograniczył i wpłynął na Pana/Pani podstawowe czynności życiowe

np.: sen, jedzenie, oddychanie...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

15. Czy z powodu dolegliwości bólowych przyjmuje Pan/Pani leki?

Jeżeli tak, to jakiego typu są to leki?

alne

CZĘŚĆ II (po terapii)

18. Intensywność bólu.

Proszę zaznaczyć okienko, które najlepiej charakteryzuje Pana/Pani ból.

1 oznacza lekki ból, 10 oznacza ból nie do zniesienia.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Lekki ból Ból nie do zniesienia

19. Czy objawy bólowe:

21. Czy zażywa Pan/Pani leki?

22. Wpływ bólu na poszczególne sfery Twojego życia

62

A) W jakim stopniu ból ograniczył Pana/Pani udział w aktywności domowej i rodzinnej

np.: prace domowe, sprzątanie, opieka nad dzieckiem...? (0 - brak ograniczenia, 10 -

maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

B) W jaki sposób ból ograniczył Pana/Pani hobby np.: uprawianie sportu, spędzania

wolnego czasu...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

C) W jakim stopniu ból ograniczył Pana/Pani udział w życiu towarzyskim, np.: wyjście

do kina, restauracji, na przyjęcie...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D) W jakim stopniu ból ograniczył wykonywanie Pana/Pani pracy zawodowej. Dla osób

niezatrudnionych, ta kategoria odnosi się do czynności zwykle wykonywanych np.:

prowadzenie domu...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

E) W jakim stopniu ból wpłynął na Pana/Pani częstotliwość i jakość życia seksualnego?

(0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

F) W jaki sposób ból ograniczył czynności Pana/Pani dnia codziennego, związane z

poczuciem niezależności np.: ubieranie, kąpiel, higiena osobista...? (0 - brak ograniczenia, 10

- maksymalne ograniczenie)

63

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

G) W jaki sposób ból ograniczył i wpłynął na Pana/Pani podstawowe czynności życiowe

np.: sen, jedzenie, oddychanie...? (0 - brak ograniczenia, 10 - maksymalne ograniczenie)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

64

STRESZCZENIE

W odcinku lędźwiowo-krzyżowym bóle kręgosłupa są zespołem objawów o różnej

przyczynie, niestety na niektóre nie mamy wpływu. Są to zespoły bólowe na tle wad

rozwojowych kręgosłupa, nowotwory czy urazy. Najczęściej jednak w większym lub

mniejszym stopniu do dolegliwości bólowych kręgosłupa przyczyniamy się sami. Dotykają one

najczęściej tych, którzy zaniedbują higienę życia codziennego. Brak aktywności ruchowej,

nadwaga oraz siedzący tryb życia prowadzą do zmian czynnościowych, a te z kolei prowadzą do

zmian przeciążeniowo-zwyrodnieniowych. Pacjent pragnie pozbyć się bólu, dowiedzieć się

dlaczego boli. Badanie przedmiotowe, wywiad i diagnostyka fizjoterapeutyczna bólów

dolnego odcinka kręgosłupa pomaga określić zakres ograniczeń czynnościowych, przyczynę

występowania dolegliwości, stopień uszkodzenia tkanek. Subiektywne relacje pacjenta

obrazują i pomagają w podjęciu właściwego leczenia, tak trudnego do zdiagnozowania

zespołu bólowego kręgosłupa. Choroby przewlekłe kręgosłupa stanowią problem społeczny,

ekonomiczny, leczniczy i w mniejszym lub w większym stopniu wpływają na jakość życia.

Kinezyterapia zalecana pacjentom z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym

opiera się na ćwiczeniach stabilizacji dynamicznej, systemie Mc Kenziego oraz ćwiczeniach

wzmacniających mięśnie. Ćwiczenia nie powinny wywoływać dolegliwości bólowych,

natomiast indywidualnie dobrane, mądrze zaplanowane oraz systematycznie wykonywane,

skutecznie pomogą walczyć z bólem.

Tematem i celem niniejszej pracy jest ocena wpływu ćwiczeń na stabilnym i niestabilnym

podłożu na jakość życia pacjentów z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.

Badaniu poddano 70 pacjentów, z czego 35 ćwiczyło na podłożu stabilnym i 35 ćwiczyło na

podłoży niestabilnym. Średni wiek badanych osób wynosił 44 lata, osoby ćwiczące na

podłożu niestabilnym miały średnio 42 lata, osoby ćwiczące na podłożu stabilnym miały

średnio 46 lat. Narzędziem badawczym była ankieta własnego autorstwa.

Przeprowadzone badania potwierdzają korzystny wpływ zastosowanej rehabilitacji na

jakość życia pacjentów z bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Stwierdzono

poprawę wyników, osiągniętych po programie indywidualnie dobranych ćwiczeń leczniczych,

w stosunku do wyników uzyskanych przed fizjoterapią. Ćwiczenia na podłożu stabilnym oraz

na podłożu niestabilnym złagodziły dolegliwości bólowe, a ich skuteczność była zbliżona, z

niewielką przewagą tych drugich.

65

Oświadczenie autora pracy

Świadoma/y odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca magisterska została napisana

przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny

z obowiązującymi przepisami.

Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur

związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni.

Oświadczam ponadto, że niniejsza wersja pracy jest identyczna z załączoną wersją

elektroniczną.

data ................................................. ................................................

podpis autora pracy

Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa...

Documents

Transcript of Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa...