olesław Krzywousty i jego testament - ORPEG · oderwała się od Polski, a tamtejsza ludność...

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Bolesław Krzywousty i jego testament

Magdalena Podobas


WIEDZA O POLSCE

Klasa V szkoły podstawowej

Program Uzupełniający

Lekcja 4

BOLESŁAW KRZYWOUSTY I JEGO TESTAMENT

Autorka: mgr Magdalena Podobas


Cele lekcji

Poznanie przez ucznia:

• Kryzys państwa polskiego w XI wieku.

• Walka o tron Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa (obrona Głogowa).

• Rządy Bolesława Krzywoustego: podbój Pomorza.

• Testament Bolesława Krzywoustego (1138): senior, dzielnica senioralna.

• Rozbicie dzielnicowe.


Plan zajęć • Powtórzenie wiadomości.

• Państwo polskie w XI wieku.

• Walka o tron między braćmi: Bolesław (Krzywousty) i Zbigniew.

• Obrona Głogowa – 1109 r.

• Rządy Bolesława Krzywoustego: podbój Pomorza.

• Testament Bolesława Krzywoustego – 1138 r.

• Rozbicie dzielnicowe.

• Skutki rozbicia dzielnicowego.

• A to ciekawe… Dla dociekliwych.

• Podsumowanie i praca domowa.

• Ćwiczenia.

• Spis ilustracji i bibliografia.


Praca domowa

Odpowiedz:

1. Jakie były skutki wyprawy biskupa Wojciecha do Prus?

2. Czym był zjazd gnieźnieński? Co tam postanowiono?

3. Z którymi państwami Bolesław Chrobry prowadził wojny?

Dla chętnych:

1. Poszukaj informacji na temat Szczerbca (miecza). Jaki był jego związek z wyprawą kijowską Bolesława Chrobrego?

Na dzisiejszej lekcji:

Bolesław Krzywousty i jego testament.


Podsumowanie

• Po śmierci Mieszka I rządy objął jego syn Bolesław Chrobry.

• W 997 r. zorganizował wyprawę misyjną praskiego biskupa, Wojciecha, do pogańskich Prusów. Po tragicznej śmierci misjonarza, wykupił jego ciało i pochował w Gnieźnie. Wkrótce potem Wojciech został kanonizowany.

• W 1000 r. na zjeździe gnieźnieńskim książę Bolesław spotkał się z cesarzem Ottonem III. Utworzono wówczas arcybiskupstwo w Gnieźnie i 3 biskupstwa.

• Bolesław Chrobry prowadził długoletnie, zwycięskie wojny (1002 – 1018) z: Niemcami, Czechami i Rusią Kijowską. W ich wyniku przyłączył wiele nowych ziem.

• W 1025 r. koronował się na pierwszego króla Polski.


Polska po śmierci Bolesława Chrobrego…

• Po śmierci Bolesława Chrobrego państwo polskie bardzo osłabło. Rządził nim król albo książę.

• Trudności wewnętrzne:

– Niechęć poddanych do chrześcijaństwa („reakcja pogańska”)

– Walki o władzę między synami zmarłego władcy.

• Trudności zewnętrzne:

– Najazdy sąsiadów, którzy chcieli odzyskać tereny przyłączone do Polski przez Chrobrego.

Przypomnij

datę

koronacji

Bolesława

Chrobrego.


Następcy Chrobrego • Mieszko II – musiał zmagać się z najazdem księcia ruskiego i cesarza

Niemiec.

• Kazimierz Odnowiciel – przeniósł stolicę państwa z Gniezna do Krakowa (Wielkopolska została zniszczona przez najazd czeskiego księcia i „reakcję pogańską”).

• W II połowie XI w. władzę objął prawnuk Chrobrego, Władysław Herman.

Mieszko II,

Kazimierz

Odnowiciel

i Władysław

Herman


Bolesław i Zbigniew • Władysław

Herman (prawnuk Chrobrego) miał dwóch synów:

– Bolesława (zwanego Krzywoustym)

– Zbigniewa.

Bolesław Krzywousty. Źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Boleslav_II

I_of_Poland.jpg&filetimestamp=20060130180715

Zbigniew. Źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Zbig

niew.JPG&filetimestamp=20060717104345

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Boleslav_III_of_Poland.jpg&filetimestamp=20060130180715


http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Zbigniew.JPG&filetimestamp=20060717104345



Walka o tron między Bolesławem i Zbigniewem

• Po śmierci ojca Bolesław i Zbigniew (na krótko) podzielili kraj między siebie.

• Wkrótce potem rozpoczęli walkę o tron. Bolesław wygnał Zbigniewa z kraju i rozpoczął samodzielne rządy.

• Wygnany Zbigniew poprosił o pomoc cesarza.

• Spowodowało najazd wojsk niemieckich na ziemie polskie.

Jak miał na imię

cesarz, który odwiedził

Polskę w 1000 r.?

Podział Polski między Bolesława i Zbigniewa. Źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Mapa_podzia%C5%82u_Ksi

%C4%99stwa_Polskiego_w_1102.jpg&filetimestamp=20091005022137

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Mapa_podzia%C5%82u_Ksi%C4%99stwa_Polskiego_w_1102.jpg&filetimestamp=20091005022137



Obrona Głogowa – 1109 r.

• Wojska cesarza najechały Śląsk.

• Jednym z obleganych przez Niemców grodów był Głogów (obrońcy odznaczyli się bohaterstwem i poświęceniem: najeźdźcy przywiązali do machin oblężniczych wzięte do niewoli głogowskie dzieci. Mimo to Niemcom nie udało się zdobyć grodu).

• Obrona Głogowa nie zakończyła wojny. Ostatecznie jednak cesarz musiał wycofać się z Polski.

Trebusz – machina oblężnicza. Żródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Trebuchet

2.png&filetimestamp=20050116183053

Który to wiek?

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Trebuchet2.png&filetimestamp=20050116183053



Rządy Bolesława Krzywoustego: podbój Pomorza

• Bolesław pozwolił Zbigniewowi wrócić do kraju, rządził jednak samodzielnie.

• Wiele lat swojego panowania poświęcił na (ponowne) przyłączenie Pomorza do Polski (kraina ta należała do państwa polskiego za czasów Mieszka i Chrobrego, później oderwała się od Polski, a tamtejsza ludność porzuciła chrześcijaństwo).

• Bolesławowi udało się podbić Pomorze Gdańskie (1116 – 1119) i Zachodnie (1121 – 1124). Ziemie te ponownie schrystianizowano.

Bolesław Krzywousty. Źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=P

lik:Krzywousty1.jpg&filetimestamp=20060

307155412

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Krzywousty1.jpg&filetimestamp=20060307155412




Rządy Bolesława Krzywoustego

Polska za panowania Bolesława

Krzywoustego. Źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?ti

tle=Plik:Polska_1102_-

_1138.png&filetimestamp=20110117

192429

Wskaż na

mapie

Pomorze.

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Polska_1102_-_1138.png&filetimestamp=20110117192429






Testament Bolesława • Chcąc uchronić synów

(i kraj) przed bratobójczymi walkami o władzę po swojej śmierci, jeszcze za życia Bolesław Krzywousty ogłosił swoją ostatnią wolę (zwaną testamentem, statutem lub ustawą sukcesyjną).

• Dotyczyła ona spraw następstwa tronu.

.

Śmierć Bolesława Krzywoustego. Obraz J. Peszki. Źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Boleslauswry_death.jpeg&filet

imestamp=20080128194440

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Boleslauswry_death.jpeg&filetimestamp=20080128194440



Założenia testamentu Bolesława Krzywoustego

1. Każdy z synów otrzymał własne, dziedziczne księstwo (zwane dzielnicą).

2. Najstarszy przedstawiciel dynastii Piastów został nazwany seniorem. Otrzymywał on w (tylko dożywotnie) władanie tzw. dzielnicę senioralną ze stolicą w Krakowie.

3. Senior miał zwierzchnictwo nad książętami dzielnicowymi oraz reprezentował państwo na zewnątrz.

4. Testament Krzywoustego zaczął obowiązywać po śmierci Bolesława w 1138 r.

Który to wiek

i dziesięciolecie?


Testament Krzywoustego: początek rozbicia dzielnicowego

• Po śmierci Bolesława Krzywoustego (1138), jego ostatnia wola została wykonana: Polska została podzielona na dzielnice.

• W historii państwa polskiego rozpoczął się okres rozbicia dzielnicowego, który trwał prawie dwa wieki.

Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego. Źródło:

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ustawa_sukcesyjna_Boles

%C5%82awa_Krzywoustego.jpg&filetimestamp=20100418211753

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ustawa_sukcesyjna_Boles%C5%82awa_Krzywoustego.jpg&filetimestamp=20100418211753



Polska w 1138 r.

DZIELNICA

SENIORALNA

Dzielnica

Mieszka

Starego Dzielnica

Bolesława

Kędzierzawego

Dzielnica Henryka

Sandomierskiego

Dzielnica

Władysława

Wygnańca


Polska dzielnicowa

• Testament Krzywoustego nie zapobiegł sporom między jego synami.

• Pierwszy senior, Władysław próbował narzucić swoją władzę młodszym braciom. Po walkach z nimi musiał opuścić kraj.

• Już po śmierci Bolesława Krzywoustego urodził się jego najmłodszy syn (nie został uwzględniony w testamencie).

• W kolejnych latach księstwa dzielnicowe stały się niezależnymi państewkami. Były one coraz mniejsze, gdyż kolejni potomkowie Krzywoustego dzielili je między swoich synów.

• Władza zwierzchnia straciła na znaczeniu, a pod koniec XIII w. na ziemiach polskich istniało kilkadziesiąt małych, samodzielnych księstewek.


Skutki rozbicia dzielnicowego

NEGATYWNE:

• Zmniejszenie znaczenia Polski na arenie międzynarodowej.

• Straty terytorialne (np. Pomorze, Śląsk).

• Obce najazdy, którym trudno było się przeciwstawić (np. Mongołowie).

• Sprowadzenie Krzyżaków do Polski.

• Trudności gospodarcze (np. trudności w handlu).


Skutki rozbicia dzielnicowego

POZYTYWNE:

• Sprowadzanie osadników z Zachodniej Europy aby zakładali nowe wsie i miasta.

• Rozwój rolnictwa (nowe metody uprawy roli, nowe narzędzia) => Zwiększenie produkcji żywności i wzrost zapotrzebowanie na wyroby rzemieślnicze => Rozwój miast i zwiększenie liczby mieszkańców.

• Wielu Polaków uświadomiło sobie odrębność od innych narodów.


A to ciekawe… Dla dociekliwych

• Książę Bolesław (w przeciwieństwie do swoich poprzedników) nie przyszedł na świat w stolicy państwa – Krakowie, ale w Płocku (na Mazowsze). Tam również został pochowany.

• Przydomek księcia Bolesława ma dwa źródła: 1) od rany (i blizny) na twarzy, której władca nabawił się podczas polowania, 2) podobno książę by człowiekiem sprytnym i miał skłonności do „mijania się z prawdą”.

• Legenda głosi, nazwę Jelenia Góra nadał jednemu ze śląskich grodów książę Bolesław, chcąc upamiętnić udane polowanie na jelenia w okolicznych lasach.


Podsumowanie

• W XI w. Polska przeżywała poważny kryzys wewnętrzny oraz trudności zewnętrzne.

• Na początku XI w. władzę w państwie objął książę Bolesław Krzywousty po kilkuletniej walce o tron z bratem, Zbigniewem (miała wtedy miejsce bohaterska obrona grodu Głogów na Śląsku).

• W czasie swojego panowania Bolesław ponownie przyłączył Pomorze do Polski.

• W 1138 r. Bolesław podzielił Polskę na dzielnice. Rozpoczął się okres rozbicia dzielnicowego. Odtąd (przez prawie 200 lat) istniało tu coraz więcej niezależnych, słabych księstewek.

• W okresie rozbicia dzielnicowego zmalało znaczenie Polski w Europie, utraciła ona wiele ziem, ale jednocześnie rozwinęła się gospodarczo.


Praca domowa Odpowiedz:

1. Jakie były przyczyny i przebieg konfliktu Bolesława i Zbigniewa?

2. Dlaczego Bolesław Krzywousty zdecydował się podzielić swój kraj miedzy synów?

3. Wymień założenia testamentu Krzywoustego.

4. Jakie były skutki rozbicia dzielnicowego?

Dla chętnych:

1. Poszukaj informacji czy inne państwa także były w średniowieczu dzielone na dzielnice.

Na następnej lekcji:

W państwie krzyżackim.


Ćwiczenie – daty i fakty

1. Połącz daty z wydarzeniami:

1109 r. Testament Bolesława Krzywoustego

1138 r. Najazd cesarza na ziemie polskie i obrona

Głogowa.


Ćwiczenie – terminy historyczne 1. Wyjaśnij pojęcia:

a) Testament

b) Dzielnica senioralna

c) Senior


Ćwiczenie – postacie 1. Zgadnij, o kim mowa:

a) „Prawnuk Bolesława Chrobrego, podzielił Polskę na dzielnice w XII wieku.”

b) „Brat Bolesława Krzywoustego.”

c) „Najstarszy syn Bolesława Krzywoustego, pierwszy senior.”

2. Kto to jest?


Ćwiczenie – mapa

1. Wskaż ziemie, które Bolesław Krzywousty (ponownie) przyłączył do Polski.


Ćwiczenie – ilustracje

1. Co przedstawiają ilustracje?


Ćwiczenie – tekst źródłowy

Fragment „Roczników…” Jana Długosza:

„[Bolesław] dzieli miedzy synów Królestwo Polskie (…). Pierworodnemu Władysławowi (…) zapisuje (…) Śląsk. (…) Bolesławowi Kędzierzawemu zapisuje Mazowsze, ziemię dobrzyńską i ziemię chełmińską. Mieszkowi Staremu ziemię gnieźnieńską, poznańską i kaliską. Henrykowi I (…) ziemię sandomierską i lubelską. Pozostał urodzony w poprzednim roku syn, Kazimierz (…), któremu (…) nie zostawił żadnego działu.”

(Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki

sławnego Królestwa Polskiego, s. 19).

1. Wypisz imiona synów Krzywoustego i przypadłe im ziemie.


Spis ilustracji

1. Mieszko II. Plik jest własnością publiczną. Autor: Jan Matejko. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Mieszko_II_Lambert.jpg&filetimestamp=20060525221540 .

2. Kazimierz Odnowiciel. lik jest własnością publiczną. Autor: Jan Matejko. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kazimierz_I_Odnowiciel.jpg&filetimestamp=20060525195810

3. Władysław Herman. lik jest własnością publiczną. Autor: Jan Matejko. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wladyslaw_Herman.jpg&filetimestamp=20060402151727

4. Bolesław Krzywousty. Plik jest własnością publiczną. Autor: Jan Matejko. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Boleslav_III_of_Poland.jpg&filetimestamp=20060130180715

5. Zbigniew. Plik jest własnością publiczną. Autor: L. Chodźko. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Zbigniew.JPG&filetimestamp=20060717104345

6. Podział Polski między Bolesława i Zbigniewa. Ten plik udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0. Autor: Kargul1965. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Mapa_podzia%C5%82u_Ksi%C4%99stwa_Polskiego_w_1102.jpg&filetimestamp=20091005022137

7. Trebusz – machina oblężnicza. Plik jest własnością publiczną. Autor: brak informacji. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Trebuchet2.png&filetimestamp=20050116183053

8. Bolesław Krzywousty. Plik jest własnością publiczną. Autor: Jan Matejko. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Krzywousty1.jpg&filetimestamp=20060307155412

9. Polska za panowania Bolesława Krzywoustego. Ten plik udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0. Autor: Poznaniak. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Polska_1102_-_1138.png&filetimestamp=20110117192429

10. Śmierć Bolesława Krzywoustego. Plik jest własnością publiczną. Autor: J. Peszka. Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Boleslauswry_death.jpeg&filetimestamp=20080128194440

11. Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego. Właściciel praw autorskich do tej pracy udostępnia ją jako własność publiczną. Autor: Farary.Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ustawa_sukcesyjna_Boles%C5%82awa_Krzywoustego.jpg&filetimestamp=20100418211753

12. Ilustracje niewymienione w tym spiskie pochodzą z: www.micorsoft.com.

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Mieszko_II_Lambert.jpg&filetimestamp=20060525221540

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kazimierz_I_Odnowiciel.jpg&filetimestamp=20060525195810

http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wladyslaw_Herman.jpg&filetimestamp=20060402151727



http://en.wikipedia.org/wiki/pl:Creative_Commons

http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/deed.pl

http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Kargul1965






http://en.wikipedia.org/wiki/pl:Creative_Commons

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl





http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Poznaniak





http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Farary


http://www.micorsoft.com/


Bibliografia PODRĘCZNIKI SZKOLNE:

1. M. Błaut, Moja historia 5, wyd. Nowa Era, Gdynia 2010.

2. T. Małkowski, Historia i społeczeństwo 4, wyd. GWO, Gdańsk 2012.

3. B. Szeweluk-Wyrwa, W. Surdyk-Fertsch, Dzień dobry, historio 4!, wyd. Nowa Era, Warszawa 2009.

4. B. Szeweluk-Wyrwa, W. Surdyk-Fertsch, Dzień dobry, historio 5!, wyd. Nowa Era, Warszawa 2009.

5. B. Szeweluk-Wyrwa, W. Surdyk-Fertsch, My i historia 5, wyd. PWN-Demart, Warszawa 2009.

MONOGRAFIE HISTORYCZNE:

1. T. Biber, A i M. Leszczyńscy, Tajemnice władców Polski, wyd. Publicat, Poznań 2005.

2. L. Bielski, M. Trąba, Poczet królów i książąt polskich, wyd. Park, Bielko-Biała 2005.

SŁOWNIKI HISTORYCZNE:

1. Historia Polski, Słownik Encyklopedyczny, [red.] W. Głuch, wyd. Europa, Wrocław 2006.

TEKSTY ŹRÓDŁOWE:

1. Jan Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego,


DZIĘKUJĘ ZA SPOTKANIE

DO ZOBACZENIA!


Dziękuję za uwagę Magdalena Podobas

olesław Krzywousty i jego testament - ORPEG · oderwała się od Polski, a tamtejsza ludność...

Documents

Transcript of olesław Krzywousty i jego testament - ORPEG · oderwała się od Polski, a tamtejsza ludność...