Okladka 05-2006 (Page 1) - Rynek...

CHEMIA • ENERGETYKA • EKOLOGIA

ŚWIAT BEZPIECZEŃSTWAPROCESÓW

PRZEMYSŁOWYCH

ISSN 2084-0616

magazyn biznesowo-gospodarczy

W numerze „RAPORT PRAWNY” Kancelarii Polowieci Wspólnicy Sp .j., obejmujący zagadnienia związanez uruchomieniem zakładu o dużym ryzyku powstaniapoważnej awarii przemysłowej (str. 10–14) orazz wdrażaniem wymogów RODO (str. 42–43).

Nr 14/2017 Cena 4,20 zł (w tym 8% VAT)

ZAPRASZAMY DO LEKTURY BLOKU TEMATYCZNEGO POŚWIĘCONEGO KULTURZE BEZPIECZNEJ PRACY W SPÓŁCE ANWIL (str. 18–19, 34–39)

www.rynekinwestycji.pl

SPIS TREŚCI8

Uruchomienie zakładu typu ZDR – łatwo powiedzieć… 10

RISK 2017 – technologia kluczem do oceny ryzyka i bezpieczeństwa w przemyśle 16

Bezpieczeństwo jest dla nas priorytetem 18

W bezpiecznym państwie żyje się lepiej 20

Global approach to risk within management systems 24

Analizy ryzyka awarii przemysłowych 26

Ryzyka majątkowe – najważniejszym ogniwem są ludzie 30

Ryzyko a ciągłość działania, czyli jak zarządzać z głową 31

Ryzyka cybernetyczne – ewolucja w tempie rewolucji 32

Kultura bezpiecznej pracy zapisana w DNA 34

Bezpieczeństwo się opłaca 40

RODO – nowe wyzwania i ryzyka w ochronie danych osobowych 42

Metoda emisji akustycznej w badaniu instalacji amoniaku 44

Rozwiązania dla stref zagrożonych wybuchem oraz środowisk wymagających 50

Ograniczniki przepięć a bezpieczeństwo nowych inwestycji 54

Kultura smarowania 60

Szerokie spojrzenie na polską chemię 62

BASF Polska i IChPW podpisały porozumienie o współpracy 65

Przywództwo na obecne czasy 66

Gospodarka odpadami oczami ekspertów 70

System gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Polsce – konieczne zmiany 71

Gaz ze śmieci – rodzima technologia zgazowania odpadów komunalnych 74

Gospodarka o obiegu zamkniętym – to się opłaca 76

Gospodarka napędzana technologiami satelitarnymi – transfer know-how do przemysłu 79

SYeNERGY – efekt synergii dla zielonej energii 84

Wydawca:MaxMedia Mariusz Gryżewski01-932 Warszawa, ul. Estrady 67

Adres redakcji:01-496 Warszawa, ul. Korfantego 75tel. (22) 832 42 53 www.rynekinwestycji.com

Redaguje kolegium:

Mariusz Gryżewski (redaktor naczelny)m.gryż[email protected]łgorzata Szerfer-Niechaj (sekretarz redakcji)[email protected] [email protected]

Jacek [email protected]

Projekt i skład: MaxMedia (Daniel Kuciński)

Za treść ogłoszeń redakcja ponosi odpowie-dzialność w granicach wskazanych

w ust. 2 art. 42 ustawy Prawo prasowe. Publiko-wane zdjęcia i materiały są własnością redakcjioraz prezentowanych firm i instytucji.

Przedruk tylko za zgodą wydawcy. Redakcja zastrzega sobie prawo do skrótów.


RYNEK INWESTYCJI10

Niezależne od siebie, ale czasemrównież korelujące ze sobą obo-wiązki wynikające z ustawy Pra-

wo ochrony środowiska, Ustawy o do-zorze technicznym oraz Prawa budow-lanego często bywają sporym wyzwa-niem dla inwestora, nawet w przypad-ku gdy inwestor dysponuje kilkoma wy-specjalizowanymi działami, ponieważkluczem do sukcesu jest odpowiedniezaplanowanie działań. Uruchomieniezakładu bez koniecznych decyzji, ze-

zwoleń czy pozytywnych opinii szereguorganów administracji wiąże się nietylko ze sporym ryzykiem, lecz także– a może przede wszystkim – z dużą od-powiedzialnością na płaszczyźnie ad-ministracyjnej oraz karnej.

Dla porządku i przejrzystości tekstuwarto rozszyfrować same pojęciai skróty zawarte w tytule. Zacznę od koń-ca: ZDR oznacza zakład o dużym ryzykupowstawania poważnej awarii prze-mysłowej. Uruchomienie zakładu napotrzeby niniejszego artykułu trakto-wane jest szerzej niż wskazuje na to de-finicja – „uruchomienia zakładu” – za-warta w art. 243a pkt 3 ustawy z dnia27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochronyśrodowiska (Dz. U. 2017 poz. 519 z późn.zm.), zwanej dalej „poś”, zgodniez którą uruchomienie zakładu lub jegoczęści to moment rozpoczęcia eksplo-atacji położonych na terenie zakładu in-stalacji lub urządzeń, w których znajdujesię lub może znajdować się substancjaniebezpieczna w ilości decydującej o za-liczeniu zakładu do kategorii zakładuo zwiększonym ryzyku lub zakładu o du-żym ryzyku wystąpienia poważnej awa-rii przemysłowej. Pod pojęciem uru-chomienia zakładu będziemy także ro-

zumieli przystąpienie do eksploatacjiurządzeń w rozumieniu ustawy o do-zorze technicznym z dnia 21 grudnia2000 roku (Dz.U. 2015 poz. 1125 z późn.zm.), zwanej dalej „udt”. I wreszciepod pojęciem uruchomienia zakładu bę-dziemy również rozumieli przystąpieniedo użytkowania obiektu budowlanego,co reguluje nam ustawa Prawo bu-dowlane z dnia 7 lipca 1994 roku (Dz. U.2016 poz. 290 z późn. zm.), zwana dalej„pb”.

Kończąc proces budowlanyW znakomitej większości inwestor

buduje bądź rozbudowuje ZDR w opar-ciu o decyzje o pozwoleniu na budowę.Przed przystąpieniem do użytkowaniaobiektu budowlanego inwestor winienzazwyczaj uzyskać przynajmniej jednądecyzję o pozwoleniu na użytkowanie– co najmniej jedną, ponieważ w prak-tyce zdarza się dzielić inwestycje na kil-ka dających się technicznie wyodrębnićczęści, które z punktu widzenia prawabudowlanego są odrębnymi inwesty-cjami. Możliwe jest, aby pomimo ko-nieczności uzyskania decyzji o pozwo-leniu na budowę na każdą część in-westycji, na wybranej części nie miećdecyzji o pozwoleniu na użytkowanie.Art. 55 pb wskazuje przypadki, w którychprzed przystąpieniem do użytkowaniaobiektu budowlanego inwestor jest zo-bowiązany uzyskać uprzednio pozwo-lenie na użytkowanie.

Osobną sprawą jest: co oznaczaużytkowanie obiektu budowlanego, jak

Uruchomienie zakładu typu ZDR – łatwo powiedzieć…W niniejszym artykule chciałbym wyeksponować kilka myśli związanych z budową lubrozbudową zakładu ZDR, a dotyczących uruchomienia zakładu ZDR w rozumieniu poś,przystąpienia do eksploatacji urządzeń w zakładach ZDR oraz przystąpienia do użytko-wania obiektów budowlanych w zakładach ZDR. Trzeba mieć jednak świadomość, żetekst ten nie zawiera znakomitej części zagadnień związanych z uruchomieniem zakładuZDR, wynikających między innymi ze specyfiki danego zakładu, uwarunkowań środowi-skowych, otoczenia gospodarczego. Intencją jest naświetlenie wybranych, podstawowychkwestii, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się oczywiste, ale jak pokazuje prak-tyka, wcale oczywiste nie są.

Marcin Jamrozikradca prawny, wspólnik, Kance-laria Polowiec i Wspólnicy Sp. j.

należy określić moment przystąpieniado użytkowania i czy np. tzw. rozruch jestjuż użytkowaniem obiektu budowlane-go, czy jeszcze nie. Wiadomym jest, żeinwestor winien przygotować stosownądokumentację oraz dokonać stosow-nych zgłoszeń przed złożeniem wnioskuo pozwolenie na użytkowanie. Zgodniez art. 56 ust. 1 pb inwestor, w stosunkudo którego nałożono obowiązek uzy-skania pozwolenia na użytkowanieobiektu budowlanego, jest obowiązanyzawiadomić Państwową Inspekcję Sa-nitarną (PIS) oraz Państwową Straż Po-żarną (PSP) o zakończeniu budowyobiektu budowlanego i zamiarze przy-stąpienia do jego użytkowania. Organyte zajmują stanowisko w sprawie zgod-ności wykonania obiektu budowlanegoz projektem budowlanym.

Od razu pojawia się pytanie: skoroinwestor ma zawiadomić PSP (powia-towego lub miejskiego komendantaPaństwowej Straży Pożarnej) o zakoń-czeniu budowy obiektów wchodzącychw skład ZDR, to czy PSP zajmując sta-nowisko w ramach kompetencji wyni-kających z art. 56 pb, będzie weryfiko-wała obowiązki zgłoszeniowe inwesto-ra wynikające z prawa ochrony środo-wiska, ponieważ zgodnie z art. 249 pośkażdy, kto zamierza prowadzić lub pro-wadzi zakład o zwiększonym ryzyku lubo dużym ryzyku, jest obowiązany do za-pewnienia, aby zakład ten był zapro-jektowany, wykonany, prowadzony i li-kwidowany w sposób zapobiegającyawariom przemysłowym i ograniczają-cy ich skutki dla ludzi oraz środowiska,a zatem zarówno na etapie projekto-wania, jak i wykonania, inwestor powi-

nien uwzględnić możliwości wystąpie-nia poważnych awarii przemysłowych.Obowiązki wynikające z prawa bu-dowlanego to tylko część pracy, jaką in-westor musi wykonać przed urucho-mieniem ZDR.

Obowiązki nałożone przez Prawo budowlane

Jak zostało wskazane wyżej, art. 55pb określa przypadki, w których inwe-stor winien uzyskać decyzję zezwala-jącą na użytkowanie danego obiektu bu-dowlanego. Obok wymienionych obo-wiązków zawiadomienia PIS i PSP o za-kończeniu budowy obiektu budowla-nego i zamiarze przystąpienia do jegoużytkowania, wynikających z art. 56pb, inwestor winien przygotować i zło-żyć wniosek o udzielenie pozwolenia na

użytkowanie. Do wniosku o udzieleniepozwolenia na użytkowanie inwestor jestobowiązany dołączyć m.in.: oryginałdziennika budowy; oświadczenie kie-rownika budowy o zgodności wykona-nia obiektu budowlanego z projektembudowlanym lub warunkami pozwole-nia na budowę oraz przepisami o do-prowadzeniu oraz do należytego stanui porządku terenu budowy; oświadcze-nie o właściwym zagospodarowaniu te-renów przyległych, jeżeli eksploatacjawybudowanego obiektu jest uzależnio-na od ich odpowiedniego zagospoda-rowania, protokoły badań i sprawdzeń;dokumentację geodezyjną, zawierają-cą wyniki geodezyjnej inwentaryzacji po-wykonawczej oraz informację o zgod-ności usytuowania obiektu budowla-nego z projektem zagospodarowaniadziałki lub terenu lub odstępstwach od

tego projektu, sporządzoną przez oso-bę wykonującą samodzielne funkcjew dziedzinie geodezji i kartografii orazposiadającą odpowiednie uprawnie-nia zawodowe; potwierdzenie, zgodniez odrębnymi przepisami, odbioru wy-konanych przyłączy; oświadczeniao braku sprzeciwu lub uwag ze stronyPIS i PSP. Zarówno PIS, jak i PSP, mają14 dni od dnia ich zawiadomienia nazgłoszenie uwag lub sprzeciwu.

Trzeba pamiętać, że wnioseko udzielenie pozwolenia na użytkowa-nie stanowi wezwanie organu nadzorubudowlanego do przeprowadzenia obo-wiązkowej kontroli (art. 57 ust. 6 pb),a organ nadzoru budowlanego wyda-je decyzję w sprawie pozwolenia naużytkowanie obiektu budowlanego poprzeprowadzeniu obowiązkowej kontroli(art. 59 ust. 1 pb). Organem nadzoru bu-dowlanego będzie co do zasady Po-wiatowy Inspektor Nadzoru Budowla-nego (PINB), chyba że pozwolenie nabudowę zostało wydane nie przez sta-rostę (prezydenta miasta), lecz przezwojewodę – wówczas organem nadzo-ru budowlanego będzie WojewódzkiInspektor Nadzoru Budowlanego. PINBprzeprowadza obowiązkową kontrolęprzed upływem 21 dni od dnia dorę-czenia wezwania. O terminie obowiąz-kowej kontroli organ zawiadamia in-westora w terminie 7 dni od dnia dorę-czenia wezwania albo uzupełnionegowezwania (art. 57c ust 1 pb), a inwestororaz kierownik budowy mają obowiązekuczestniczyć w obowiązkowej kontroli.PINB przeprowadza obowiązkową kon-trolę budowy w celu stwierdzenia pro-wadzenia jej zgodnie z ustaleniami i wa-runkami określonymi w pozwoleniu nabudowę. Dopiero po przeprowadzeniuobowiązkowej kontroli i ewentualniepo usunięciu stwierdzonych podczaskontroli nieprawidłowości PINB wydajedecyzję zezwalającą na użytkowanieobiektu budowlanego.

Odpowiedzialność wynikającaz Prawa budowlanego

Przystąpienie do użytkowania obiek-tu budowlanego niezgodnie z przepi-sami Prawa budowlanego może po-wodować powstanie odpowiedzialnościadministracyjnej i karnej. Największe ry-zyko administracyjne wiąże się z wy-daniem przez PINB zakazu użytkowaniaobiektu budowlanego. Oprócz tegow przypadku stwierdzenia przystąpie-nia do użytkowania obiektu budowla-nego lub jego części bez wymaganegopozwolenia na budowę PINB wymierza


RYNEK INWESTYCJI 11

Oprócz odpowiedzialności wskazanej w art. 354poś należy zwrócić uwagę na odpowiedzialnośćwskazaną w art. 355 pkt 2 poś, zgodnie z którymten, kto prowadząc zakład o dużym ryzyku, uru-chamia zakład lub jego część bez pozytywnegozaopiniowania przez komendanta wojewódz-kiego PSP programu zapobiegania awariom i wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczegoalbo ich zmian lub zatwierdzenia przez tenorgan raportu o bezpieczeństwie albo zmiantego raportu, podlega karze aresztu, ogranicze-nia wolności albo grzywny.

�

karę z tytułu nielegalnego użytkowaniaobiektu budowlanego.

Do kary tej stosuje się odpowiednioprzepisy dotyczące kar, o których mowaw art. 59f ust. 1 pb, z tym że stawka opła-ty podlega dziesięciokrotnemu pod-wyższeniu (art. 57 ust. 7 pb). Zgodniez art. 59f ust. 1 pb w przypadku stwier-dzenia w trakcie obowiązkowej kontrolinieprawidłowości PINB wymierza karęstanowiącą iloczyn stawki opłaty (s),współczynnika kategorii obiektu bu-dowlanego (k) i współczynnika wielko-ści obiektu budowlanego (w). Stawkaopłaty (s) wynosi 500 zł. Ostateczna wy-sokość kary zależy zatem od kategoriii wielkości obiektu budowlanego, okre-ślonych w załączniku do Prawa bu-dowlanego.

Konsekwencje karne związanez przystąpieniem do użytkowania obiek-tu budowlanego wiążą się między in-nymi z art. 92 ust. 1 pkt 3 pb, zgodniez którym ten, kto utrudnia określoneustawą czynności organów admini-stracji architektoniczno-budowlanej lubnadzoru budowlanego, podlega karzearesztu, karze ograniczenia wolnościalbo karze grzywny.

Użytkowanie obiektu budowlanego

Wracając do użytkowania obiektubudowlanego czy przystąpienia doużytkowania, należy stwierdzić, że Pra-wo budowlane nie definiuje tych pojęć.W praktyce ustalenie, czy doszło doprzystąpienia do użytkowania obiektubudowlanego, nastręcza niemałychproblemów. Z jednej strony w świetle art.5 ust. 2 pb lub art. 71 i art. 71a pb moż-na przyjąć, że użytkowanie obiektu bu-dowlanego jest zbliżone do znacznieszerszego pojęcia „korzystania z rze-czy”. Przystąpienie do użytkowaniaobiektu budowlanego można też rozu-mieć jako rozpoczęcie używania przy-najmniej części obiektu zgodnie z jegoprzeznaczeniem określonym w pozwo-leniu na budowę. W praktyce może nie-stety zdarzyć się tak, że ma się do czy-nienia z użytkowaniem obiektu budow-lanego, co stwierdzi PINB, który wyko-nuje obowiązkową kontrolę.

Obowiązki nałożone przez Prawo ochrony środowiska

Podstawowym obowiązkiem jestzgłoszenie ZDR. Zgodnie z art. 250ust. 1 poś prowadzący zakład o dużymryzyku jest obowiązany do zgłoszeniazakładu właściwemu organowi Pań-stwowej Straży Pożarnej, przy czym

w przypadku ZDR chodzi o komen-danta wojewódzkiego Państwowej Stra-ży Pożarnej. Zgłoszenie ZDR przekazujesię do wiadomości Wojewódzkiemu In-spektorowi Ochrony Środowiska (WIOŚ)(art. 250 ust. 9 poś). Od razu pojawia siępytanie o definicję prowadzącego ZDR,ponieważ w Prawie ochrony środowiskanie ma legalnej definicji prowadzącegoZDR. POŚ zawiera legalną definicję pro-wadzącego instalację, ale nie prowa-dzącego ZDR. Art. 3 pkt 48 poś zawie-ra definicję zakładu, przez który rozumiesię jedną lub kilka instalacji wraz z te-renem, do którego prowadzący insta-lacje posiada tytuł prawny, oraz znaj-dującymi się na nim urządzeniami. Pro-wadzący instalacje to podmiot upraw-niony na podstawie określonego tytułuprawnego do władania instalacją w celujej eksploatacji zgodnie z wymagania-mi ochrony środowiska, na zasadach

wskazanych w ustawie (art. 3 pkt 31poś), natomiast prowadzący zakładpowinien być utożsamiany z podmiotemkorzystającym ze środowiska w rozu-mieniu art. 3 pkt 20 poś, zgodnie z któ-rym podmiotem korzystającym ze śro-dowiska jest przedsiębiorca oraz jed-nostka organizacyjna i osoba fizycznaniebędąca przedsiębiorcą, korzysta-jąca ze środowiska w zakresie, w jakimkorzystanie ze środowiska wymaga po-zwolenia.

Zgłoszenie ZDR powinno nastąpićco najmniej 30 dni przed dniem uru-chomienia zakładu nowego lub jegoczęści (art. 250 ust. 4 poś). Samo zgło-szenie jest tylko jednym z obowiązkówwynikających z Prawa ochrony środo-wiska. Kolejny wymóg to przygotowanieProgramu Zapobiegania Awariom(PZA), który wydaje się najważniejszymdokumentem pozwalającym stwierdzić


RYNEK INWESTYCJI12�

Prawdziwą sztuką jest prowadzenie procesu in-westycyjnego w taki sposób, aby pomimo mno-gości przepisów nakładających wieleobowiązków na inwestora nie tylko sprawnie roz-począć proces budowy czy rozbudowy ZDR, alerównie sprawnie doprowadzić do „uruchomieniaZDR”, nie narażając się przy tym na odpowie-dzialność administracyjną czy karną.


RYNEK INWESTYCJI 13

�

wykonanie wszystkich obowiązków spo-czywających na prowadzącym zakładw zakresie zapobiegania powstawaniui eliminacji ewentualnych skutków po-ważnej awarii przemysłowej. Prowa-dzący ZDR sporządza program zapo-biegania poważnym awariom przemy-słowym (art. 251 ust. 1 poś) oraz przed-kłada program zapobiegania awariomwłaściwemu organowi PSP (w przy-padku ZDR będzie to komendant wo-jewódzki państwowej straży pożarnej)oraz WIOŚ (art. 251 ust. 5 poś.).

Dalej prowadzący ZDR jest obo-wiązany do opracowania i wdrożeniasystemu zarządzania bezpieczeństwem,gwarantującego odpowiedni do zagro-żeń poziom ochrony ludzi i środowiska,stanowiącego element ogólnego syste-mu zarządzania zakładem (art. 252ust. 1 poś). Prowadzący ZDR jest obo-wiązany do opracowania raportu o bez-pieczeństwie (art. 253 ust. 1 poś); który toraport jest obowiązany przedłożyć ko-mendantowi wojewódzkiemu PSP i WIOŚw terminie co najmniej 30 dni przeddniem uruchomienia zakładu lub jegoczęści (art. 254 ust. 1 poś). ProwadzącyZDR jest obowiązany do opracowaniawewnętrznego planu operacyjno-ratow-niczego (art. 261 ust. 1 poś) i do przedło-żenia komendantowi wojewódzkiemuPSP wewnętrznego planu operacyjno--ratowniczego co najmniej 30 dni przeddniem uruchomienia zakładu nowego lubjego części (art. 261 ust. 2 poś).

Warto zwrócić uwagę, że wszystkiewymienione wyżej terminy zgłoszenio-we wynikające z poś są terminami koń-cowymi. Oznacza to, że prowadzącyZDR (inwestor) może przygotowywaćstosowną dokumentację w celu wypeł-nienia obowiązków nałożonych przezpoś, nie czekając na zakończenie pro-cesu budowlanego. Samo sporządze-nie, przygotowanie i zgłoszenie sto-sownych dokumentów i opracowań doodpowiedniego organu PSP i WIOŚnie jest wystarczające do uruchomieniaZDR, ponieważ zgodnie z art. 255 ust. 2poś prowadzący ZDR może uruchomićzakład lub jego część po pozytywnymzaopiniowaniu przez komendanta wo-jewódzkiego PSP programu zapobie-gania awariom i wewnętrznego planuoperacyjno-ratowniczego oraz po za-twierdzeniu przez PSP raportu o bez-pieczeństwie (art. 255 ust.2 poś). Pro-gram zapobiegania awariom uznaje sięza pozytywnie zaopiniowany, jeżeli w ter-minie 30 dni od dnia ich złożenia PSP niewniesie do nich sprzeciwu w drodze de-cyzji (art. 264a ust. 2 poś). Wewnętrzny

plan operacyjno-ratowniczy uznaje sięza pozytywnie zaopiniowany, jeżeli w ter-minie 2 miesięcy od dnia złożenia organani komendant wojewódzki PSP niewniosą do nich sprzeciwu w drodze de-cyzji (art. 264c ust.2 poś). Komendantwojewódzki PSP, po uzyskaniu opiniiWIOŚ, zatwierdza lub odmawia za-twierdzenia raportu o bezpieczeństwie(art. 264b poś) w drodze decyzji, którawinna być wydana w ciągu miesiąca oddnia przedłożenia (art. 35 § 3 k.p.a.).

Ponadto należy pamiętać, że zgod-nie z art. 76 ust. 4 poś 30 dni przed ter-minem oddania do użytkowania nowozbudowanego lub przebudowanegoobiektu budowlanego, zespołu obiektówlub instalacji realizowanych jako przed-sięwzięcie mogące znacząco oddzia-ływać na środowisko w rozumieniuustawy z dnia 3 października 2008 rokuo udostępnianiu informacji o środowiskui jego ochronie, udziale społeczeństwaw ochronie środowiska oraz o oce-nach oddziaływania na środowisko,inwestor jest obowiązany poinformowaćwojewódzkiego inspektora ochrony śro-dowiska o planowanym terminie: od-dania do użytkowania nowo zbudowa-nego lub przebudowanego obiektu bu-dowlanego, zespołu obiektów lub in-stalacji, jak również zakończenia roz-ruchu instalacji, jeżeli jest on przewi-dywany.

Odpowiedzialność wynikającaz Prawa ochrony środowiska

Niewywiązanie się z określonych wy-żej obowiązków wiąże się z ryzykiem wy-stąpienia odpowiedzialności admini-stracyjnej oraz karnej. Odpowiedzial-ność administracyjna wiąże się z wy-daniem przez właściwy organ PSP de-cyzji administracyjnej. Zgodnie z art. 373ust. 1 poś w przypadku braku dokona-nia zgłoszenia ZDR lub niesporządze-nia i zgłoszenia PZA lub braku opra-cowania i wdrożenia systemu zarzą-dzania bezpieczeństwem, nieprzygo-towania i niezgłoszenia raportu o bez-pieczeństwie oraz niewywiązania sięz obowiązku opracowania i przedłoże-nia PSP wewnętrznego planu operacyj-no-ratowniczego wojewódzki komen-dant PSP (w odniesieniu do ZDR) może:wydać decyzję nakazującą usunięciew określonym terminie stwierdzonychuchybień lub wydać decyzję wstrzymu-jącą uruchomienie albo użytkowaniezakładu, instalacji, w tym magazynulub jakiejkolwiek ich części, jeżeli stwier-dzone uchybienia mogą powodowaćryzyko wystąpienia awarii przemysłowej.

W przypadku naruszenia obowiąz-ków zgłoszeniowych określonychw art. 76 ust. 4 poś WIOŚ wstrzymaw drodze decyzji użytkowanie, jeżeliw ciągu 5 lat od oddania do użytko-wania zostanie ujawnione, iż przy od-dawaniu do użytkowania nie zostałyspełnione wymagania ochrony środo-wiska, o których mowa w art. 76, i niesą one nadal spełnione, a inwestor niedopełnił obowiązku poinformowaniawojewódzkiego inspektora ochronyśrodowiska o fakcie oddawania doeksploatacji instalacji lub obiektów(art. 365 ust. 2 pkt 3 poś).

W obrębie odpowiedzialności kar-nej mamy do czynienia z następujący-mi konsekwencjami. Zgodnie z art. 354pkt 2 poś ten, kto prowadząc ZDR, niewypełnia obowiązków związanych zezgłoszeniem ZDR, opracowaniem i zgło-szeniem PZA, opracowaniem i wdro-żeniem systemu zarządzania bezpie-czeństwem, przygotowaniem i niezgło-szeniem raportu o bezpieczeństwieoraz opracowaniem i przedłożeniemPSP wewnętrznego planu operacyjno--ratowniczego, podlega każe podlegakarze aresztu, ograniczenia wolnościalbo grzywny. Na podstawie art. 354 pośodpowiedzialność ponosić będą mogłytylko osoby wyznaczone przez prowa-dzącego zakład do wywiązania sięz określonych wyżej obowiązków.

Oprócz odpowiedzialności wska-zanej w art. 354 poś należy zwrócić uwa-gę na odpowiedzialność wskazanąw art. 355 pkt 2 poś, zgodnie z którymten, kto prowadząc zakład o dużym ry-zyku, uruchamia zakład lub jego częśćbez pozytywnego zaopiniowania przezkomendanta wojewódzkiego PSP pro-gramu zapobiegania awariom i we-wnętrznego planu operacyjno-ratow-niczego albo ich zmian lub zatwier-dzenia przez ten organ raportu o bez-pieczeństwie albo zmian tego raportu,podlega karze aresztu, ograniczeniawolności albo grzywny. Odpowiedzial-ność za popełnienie wykroczenia okre-ślonego w tym przepisie art. 355 pkt 2poś będą ponosić osoby reprezentują-ce prowadzącego zakład, a więc np.członkowie zarządu.

Wreszcie ten, kto będąc obowiąza-nym na podstawie art. 76 ust. 4 poś, nieinformuje wojewódzkiego inspektoraochrony środowiska o planowanymterminie oddania do użytkowania obiek-tu budowlanego, zespołu obiektów lubinstalacji lub o terminie zakończenia roz-ruchu instalacji, podlega karze grzyw-ny (art. 331 poś).

Obowiązki nałożone przez Ustawę o dozorze technicznym

Dla uproszczenia przyjmijmy, że niemamy do czynienia z urządzeniamiobjętymi dozorem technicznym uprosz-czonym oraz urządzeniami oznaczo-nymi przez wytwarzającego znakiemdozoru technicznego. Zgodnie z art. 14ust. 1 udt urządzenia techniczne obję-te dozorem technicznym mogą byćeksploatowane tylko na podstawie de-cyzji zezwalającej na ich eksploata-cję. Organ właściwej jednostki dozorutechnicznego przed wydaniem decyzjizezwalającej na eksploatację sprawdzakompletność i prawidłowość przedło-żonej dokumentacji; dokonuje badaniaurządzenia poprzez sprawdzenie zgod-ności wykonania tego urządzenia z do-kumentacją i warunkami technicznymidozoru technicznego, a także stanuurządzenia, jego wyposażenia i ozna-kowań; przeprowadza próby technicz-ne przed uruchomieniem urządzeniaoraz w warunkach pracy w zakresieustalonym w warunkach technicznychdozoru technicznego dla poszczegól-nych rodzajów urządzeń; przeprowadzabadanie specjalne ustalone w doku-mentacji projektowej urządzenia lub– w technicznie uzasadnionych przy-padkach – na żądanie organu właści-wej jednostki dozoru technicznego.

Odpowiedzialność wynikająca z Ustawy o dozorze technicznym

W przypadku nieprzestrzeganiaprzez eksploatującego przepisów o do-zorze technicznym organ właściwejjednostki dozoru technicznego wydajedecyzję o wstrzymaniu eksploatacjiurządzenia (art. 18 ust. 1 udt). W tymprzypadku mamy do czynienia z odpo-wiedzialnością administracyjną za eks-ploatację urządzenia bez wymaganegozezwolenia. Trzeba jednak pamiętaćo odpowiedzialności karnej za eksplo-atację urządzeń bez stosownego ze-zwolenia, bowiem zgodnie z art. 63ust. 1 pkt 1 udt ten, kto dopuszcza doeksploatacji urządzenie techniczne bezotrzymania decyzji organu właściwejjednostki dozoru technicznego o do-puszczeniu urządzenia do eksploatacjilub obrotu, podlega grzywnie albo ka-

rze ograniczenia wolności. Natomiastten, kto uniemożliwia lub utrudnia wy-konywanie czynności sprawdzającychurządzeń, podlega karze grzywny (art.64 pkt 1 udt).

PodsumowanieNależy poprawie zdefiniować ryzy-

ka, jakie wystąpią lub mogą wystąpićprzy okazji kończenia procesu budowyi uruchamiania ZDR. Wskazane zosta-ły trzy grupy obowiązków nałożonych nainwestora, których spełnienie jest ko-nieczne do uruchomienia ZDR. Obo-wiązki te zostały podzielone w oparciuo klucz aktów prawnych, z jakich wyni-kają nieprzypadkowo. Jak da się za-uważyć we wskazywanych przepisach,ustawodawca wyznacza różne terminywykonania obowiązków, posługuje sięróżnymi definicjami legalnymi lub okre-śleniami, których nie definiuje.

Gdzie w tym wszystkim ryzyko dlaprzedsiębiorcy? Ryzyk jest kilka. Mamydo czynienia z ryzykiem związanymz niedochowaniem terminów wykonaniaobowiązków. Trzeba bowiem pamiętać,że obowiązki należy wykonać z odpo-wiednim wyprzedzeniem przed przy-stąpieniem do użytkowania czy uru-chomieniem zakładu. Chociaż kilkaobowiązków wynikających z różnychustaw można wykonywać jednocze-śnie, jak chociażby można niezależnieod siebie wystąpić o wydanie zezwole-nia na eksploatację urządzeń do UDToraz o wydanie pozwolenia na użytko-wanie obiektu budowlanego do PINB, to

jednak pojawia się pytanie, czy np.PSP wykonująca swe uprawnienia wy-nikające z art. 56 pb może wnieśćsprzeciw lub uwagi do zgłoszenia za-kończenia budowy obiektu budowla-nego i zamiaru przystąpienia do użyt-kowania, jeżeli inwestor nie będzie miałjeszcze w chwili zgłoszenia zakończe-nia budowy obiektu budowlanego doPSP w trybie art. 56 pb np. pozytywnej

opinii PSP co do planu zapobieganiaawariom czy zatwierdzonego przezPSP raportu o bezpieczeństwie, spo-rządzanych w oparciu o zasady wyni-kające z poś, a co za tym idzie, czy przy-stąpienie do użytkowania obiektu bu-dowlanego w rozumieniu Prawa bu-dowlanego bez wymaganych zatwier-dzeń czy pozytywnych opinii wydawa-nych przez PSP w ramach swoich kom-petencji wynikających z poś będziejednak stanowiło naruszenie art. 255poś, zgodnie z którym prowadzącyZDR może uruchomić zakład lub jegoczęść po pozytywnym zaopiniowaniuprzez komendanta wojewódzkiego PSPprogramu zapobiegania awariom i we-wnętrznego planu operacyjno-ratow-niczego oraz po zatwierdzeniu przezPSP raportu o bezpieczeństwie. Możnapostawić pytanie inaczej: na ile tożsa-me jest pojęcie przystąpienia do użyt-kowania obiektu budowlanego z uru-chomieniem zakładu, o którym mowaw poś. Istnieje ryzyko wynikające z in-terpretacji nie do końca jasnych definicjilub braku definicji pewnych pojęćw przepisach. Przykładem może byćproblem ze zdefiniowaniem przystą-pienia do użytkowania obiektu budow-lanego, a co za tym idzie – kwestia jaktraktować tzw. rozruch w świetle użyt-kowania obiektu budowlanego, przy-stąpienia do eksploatacji urządzeń czyuruchomienia zakładu. Czy rozruchjest już użytkowaniem obiektu budow-lanego, eksploatacją urządzeń czy uru-chomieniem zakładu w rozumieniu poś,

czy nie, skoro np. „rozruch instalacji” na-stępuje w okresie poprzedzającym jejnormalną eksploatację i ma na celu„sprawdzenie czy wszystko działa”.Prawdopodobieństwo wystąpienia ry-zyka związanego z „uruchomieniemzakładu” nie jest więc znikome, a sze-reg obowiązków powoduje, że całyproces inwestycyjny może przedłużyćsię w czasie. �



The article focuses on selected issues related to investor obligations before launching a plant of a higher risk of industrial accident (ZDR). These obligations result fromenvironmental protection law, construction law and technical supervision law. The author attempted to organize the legal and procedural activities of the investor beforelaunching ZDR. The article focuses on describe about the most frequently encountered problems with proper planning of activities along with an indication of the riskand administrative and criminal liability resulting from the law.

Prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka związa-nego z „uruchomieniem zakładu” nie jest znikome,a szereg obowiązków powoduje, że cały proces in-westycyjny może przedłużyć się w czasie.


RYNEK INWESTYCJI16

17maja 2017 roku w warszaw-skim hotelu Warsaw PlazaHotel**** podczas konfe-

rencji RISK 2017 Innovation Technologypod głównym patronatem medialnymmagazynu gospodarczego „Rynek In-westycji” spotkają się przedstawicieleświata nauki, instytucji, urzędów, prze-mysłu, firm ubezpieczeniowych, labo-ratoriów badawczych oceniającychstan techniczny instalacji krytycznych,biur techniki oraz specjaliści zaawan-sowanych technologii. Będą mieli moż-liwość wymienić praktyczne doświad-czenia w zakresie kluczowych zagad-nień z obszaru szeroko rozumianegobezpieczeństwa i zarządzania ryzy-kiem w przemyśle.

Zadaniem konferencji jest stworze-nie przestrzeni do debaty i wymiany do-świadczeń, nadanie kierunku rozwojui propagowanie szeroko pojętych za-gadnień związanych z bezpieczeń-stwem, prewencją, analizą, oceną i za-rządzaniem ryzykiem w przemyślei środowisku. Wydarzenie skupia i inte-gruje podmioty, które działają w różnychobszarach związanych z ryzykiemi bezpieczeństwem. Podczas szereguprezentacji i sesji tematycznych, za-kończonych 4 panelami dyskusyjnymi,zaproszeni prelegenci i eksperci będąprezentować swoje doświadczeniaw wielu aspektach składających się nazintegrowane zarządzanie ryzykiem.Konferencja to także przestrzeń dlaprzedstawicieli różnych branż, abystworzyć dodatkową platformę do wy-miany informacji dotyczących innowa-cyjnych rozwiązań, które pozwalają nazwiększenie bezpieczeństwa w prze-myśle.

W czasie konferencji zaprezento-wane zostaną praktyczne doświad-

czenia w zakresie identyfikacji zagrożeńi oceny ryzyka, innowacyjne technolo-gie oraz projekty badawcze stwarzają-ce nowe szanse rozwoju, nowe kierun-ki zmian w certyfikacji i dozorze, a tak-że zostaną poddane analizie zagroże-nia występujące w branżach: che-micznej, petrochemicznej i energe-tycznej oraz w przemyśle gazowni-czym, w środowisku, w obszarze ochro-ny zdrowia i zarządzania procesowego.Podczas konferencji przedsiębiorcybędą mieli okazję skonfrontować swo-je potrzeby z najnowszymi osiągnię-ciami w dziedzinie kontroli ryzyka orazdostępnymi na rynku innowacyjnymirozwiązaniami w tym zakresie.

Konferencję zwieńczy panel praw-ny, w którym poruszone zostaną za-gadnienia dotyczące definicji bezpie-czeństwa prawnego w odniesieniu doprzemysłu, problematyki ilości i jakościaktów prawnych, kwestii interpretacjiprzepisów, z jakimi spotykają się przed-siębiorcy, współpracy poszczególnychdziałów przedsiębiorstw (w tym działuprawnego) w procesach decyzyjnychprzedsiębiorstw. Podczas panelu prze-prowadzona zostanie próba oceny i od-powiedzi na pytanie, czy przedsiębior-cy mają wpływ na kształt dotyczącychich przepisów prawa.

Konferencji towarzyszyć będzie wie-czór autorski prof. A.S. Markowskiegopt. „Świat bezpieczeństwa procesówprzemysłowych”, połączony z podpisy-waniem przez niego książki, której pre-miera miała miejsce pod koniec stycz-nia br. dzięki wsparciu firm PKN OrlenSA i ANWIL SA. Zwieńczeniem orazswoistym podsumowaniem całości kon-ferencji będzie towarzysząca wyda-rzeniu gala magazynu „Rynek Inwe-stycji”, podczas której wręczone zosta-

ną Złote Medale, m.in. za konsekwent-ne wdrażanie rozwiązań na rzecz pod-noszenia bezpieczeństwa pracyi promowanie kultury bezpiecznej pra-cy, za skuteczne poszukiwanie interdy-scyplinarnych rozwiązań prawnych re-dukcji ryzyka w procesie inwestycyjnymczy rozwijanie i propagowanie za-awansowanych metod analiz ryzykaprzemysłowego oraz opracowanie sa-telitarnej platformy do weryfikacji bio-masy na cele energetyczne.

Nurtujące tematy, praktyczne do-świadczenia ekspertów oraz udziałw dyskusji znakomitych panelistów i go-ści specjalnych pozwolą wspólnie zwró-cić uwagę na istotę bezpieczeństwai profilaktyki w zakresie identyfikacji za-grożeń i oceny ryzyka w przemyśle.

DND ProjectOrganizator, RISK 2017

RISK 2017 – technologia kluczem do ocenyryzyka i bezpieczeństwa w przemyśleWielkie awarie, m.in. Seveso 1976, Bhopal 1984, Czarnobyl 1986, spowodowały gwał-towny rozwój badań i techniki w dziedzinie bezpiecznego prowadzenia procesów tech-nologicznych w przemyśle. Skutki materialne oraz ludzkie wielkich awarii i katastrof sąogromne, dlatego tak istotne jest wdrażanie metod oceny i klasyfikacji zagrożeń oraz roz-wiązywanie problemów bezpieczeństwa.

Bloki tematyczne paneli dyskusyjnych:

Panel I: „Bezpieczeństwo w Przemy-śle”; moderator: Jerzy MajchrzakPanel II: „Oceny Ryzyka w Przemyśle”;moderator: prof. dr hab. inż. AdamS. Markowski, Politechnika ŁódzkaPanel III: „Bezpieczeństwo Inspekcyjnew Przemyśle” (Dozór i Certyfikacja);moderator: prof. dr hab. inż. Marek Ro-szak, Politechnika ŚląskaPanel IV: „Bezpieczeństwo Prawnew Przemyśle”; moderator: mec. MarcinJamrozik

Biuro organizacyjne RISK 2017tel. 22 678 58 25, 500 449 [email protected]


RYNEK INWESTYCJI18

W ubiegłym roku ANWIL obchodził50-lecie powstania. Pół wieku funk-cjonowania na rynku to z pewnościąpowód do dumy, ale gdyby mógł siępan pokusić o wskazanie największe-go sukcesu przedsiębiorstwa w tymczasie, to co by to było?

– 50 lat istnienia naszego przedsię-biorstwa to czas rozkwitu, trudnościadaptacyjnych związanych ze zmia-nami ustrojowymi 1989 roku, intensyw-nego rozwoju na przełomie wiekówi wreszcie wyzwań wynikających z pro-cesu globalizacji i zmienności otoczeniarynkowego. Z satysfakcją mogę po-wiedzieć, że w przeciwieństwie do wie-lu innych firm z sektora z powodzeniemodnaleźliśmy się w warunkach wolno-rynkowych. Przypomnę, że w latach1998–2003 ANWIL zainwestował ponad300 mln zł w modernizację i rozbudowęwytwórni dichloroetanu, a także chlor-ku winylu oraz wytwórni polichlorku wi-nylu. Na początku 2006 roku urucho-miliśmy zmodernizowaną i rozbudo-

waną kosztem ponad 200 mln zł wy-twórnię chloru oraz ługu sodowego.

Dzięki inwestycjom poczynionymw latach 1998–2006, których łącznawartość przekroczyła 500 mln zł, ANWILstał się jednym z największych produ-centów PCW w Europie. Równocześnieprzeprowadziliśmy modernizację ob-szaru produkcji nawozów. Poczynili-śmy szereg inwestycji obniżającychenergochłonność instalacji amoniaku,zwiększających zdolności produkcyjnekwasu azotowego, a tym samym na-wozów. W 2000 roku wybudowaliśmy in-stalację do produkcji saletrzaku zaok. 200 mln zł. Warto o tym pamiętać,gdyż dzięki podjętym wówczas decy-zjom biznesowym dekadę późniejANWIL stał się czołową spółką che-miczną w kraju i jednym z filarów pol-skiej gospodarki – według ubiegło-rocznego rankingu „Rzeczpospolitej”,Listy 500, znajdujemy się w pierwszejsetce firm o największych przycho-dach – oraz ważnym graczem na ryn-

ku europejskim. W przypadku produk-cji polichlorku winylu plasujemy się na8. miejscu w Europie, a w obszarze wy-twarzania nawozów na 10.Mówiliśmy o przeszłości, spójrzmy te-raz w przyszłość. Rozwój segmentuchemicznego jest elementem nowejstrategii PKN Orlen na lata 2017–2021,w której mowa także o inwestycjach weWłocławku. Czy mógłby pan przybliżyćplany inwestycyjne ANWILU na kolej-ne lata?

– W przypadku ANWILU rozważanyjest projekt zwiększenia mocy instalacjiw obszarze produkcji nawozów azoto-wych. Byłby to kolejny krok wydłużeniałańcucha wartości i poprawy bilansuprzepływów produktowych w koncernie.Ostateczne decyzje dotyczące tej in-westycji nie zapadły, ale możemy po-twierdzić, że na rynek zostało skiero-wane zapytanie ofertowe dotyczącezakupu projektów bazowych oraz li-cencji na instalacje do produkcji kwa-su azotowego, neutralizacji oraz gra-nulacji. W przypadku podjęcia decyzjio realizacji tej inwestycji nastąpiłbywzrost mocy produkcyjnych ANWILUo kilkadziesiąt procent.

Chciałbym podkreślić, że działal-ność biznesowa naszej spółki opiera sięna dwóch filarach: produkcji nawozówazotowych oraz suspensyjnego poli-chlorku winylu. Dlatego także w przy-padku tego drugiego surowca prowa-dzimy działania mające umocnić nasząrynkową pozycję. Służy temu projekt ba-dawczo-wdrożeniowy pt. „Opracowanietechnologii wytwarzania kompozytówceramizujących na bazie PVC”, na re-alizację którego otrzymaliśmy dofinan-sowanie ze środków Unii Europejskiejw kwocie niemal 825 tys. zł w ramachProgramu Operacyjnego InteligentnyRozwój 2014–2020. Jeśli prace badaw-

Bezpieczeństwo jest dla nas priorytetemW przeciwieństwie do wielu innych firm z sektora z powodzeniem odnaleźliśmy się w wa-runkach wolnorynkowych. ANWIL jest dziś czołową spółką chemiczną w kraju i jednymz filarów polskiej gospodarki – mówi Jarosław Ptaszyński, dyrektor operacyjny i członekzarządu ANWIL SA.

cze, które prowadzimy we współpracyz Głównym Instytutem Górnictwa i Po-litechniką Łódzką, zakończą się suk-cesem, staniemy się właścicielempierwszej, unikatowej na skalę euro-pejską technologii produkcji kompozy-tów ceramizujących na bazie PCW.Dzięki temu mielibyśmy ogromny wkładw dalsze zwiększenie odporności nadziałania wysokich temperatur pro-duktów wytwarzanych z tego surowca.Wspomniał pan o współpracy z Poli-techniką Łódzką, ale projekt uniepal-nienia PCW to niejedyny obszar, w któ-rym współdziałają państwo z tą uczel-nią.

– To prawda. Współpraca pomiędzynaszą spółką a Politechniką Łódzkąma wieloletnią tradycję i nie ograniczasię do aktywności na polu badawczym.Studenci łódzkiej uczeni mają możli-wość odbywania w ANWILU praktyki staży, które często owocują ich dołą-czeniem do grona naszych pracowni-ków. W tym roku poszerzyliśmy zakreswspólnych działań, czego efektem byłozorganizowanie w marcu „anwilowychwarsztatów chemicznych” dla ponad60-osobowej grupy gimnazjalistówz Włocławka i okolic, które naukowcyz Łodzi poprowadzili w laboratoriach na-leżących do Zespołu Szkół Chemicz-nych. Uczniowie mieli okazję m.in. wy-słuchać wykładu dr. inż. Mariusza Si-cińskiego na temat innowacyjnych ma-teriałów polimerowych, a także prze-prowadzić doświadczenia umożliwia-jące im poznanie właściwości poli-chlorku winylu, polistyrenu oraz poli-etylenu. O tym, że nasza kooperacjaz Politechniką Łódzką jest wręcz mo-delowa, świadczy m.in. uhonorowanienaszej spółki w ubiegłym roku tytułem„Przyjaciela Wydziału Chemicznego” tejuczelni w uznaniu dla dotychczasowejwspółpracy.

Intensywnie współdziałamy takżez Wydziałem Inżynierii Procesoweji Ochrony Środowiska Politechniki Łódz-kiej – Katedrą Inżynierii BezpieczeństwaPracy, w ramach której prowadzone sąstudia podyplomowe BezpieczeństwoProcesów Przemysłowych, będące

wspólnym przedsięwzięciem uczelnioraz Centrum Edukacji Grupy Orlenw Płocku. Twórcą i głównym animato-rem studiów jest prof. Adam Markowski,ceniony specjalista i uznany autorytetw dziedzinie bezpieczeństwa proce-sowego.

Zapewnienie bezpieczeństwa pro-cesowego w spółkach należących doGrupy Orlen jest jednym z priorytetówdla ich zarządów, stąd też co rokuzwiększa się liczba pracowników kon-cernu uczestniczących we wspomnia-nych studiach podyplomowych. Parę-naście lat temu ANWIL delegował doudziału w nich jedną osobę, może dwieosoby, dziś w każdej edycji bierze udziałpo kilkunastu pracowników zatrudnio-nych w naszej firmie. Ze względu naistotność kwestii związanych z bezpie-czeństwem procesowym dla wszyst-kich przedsiębiorstw działającychw sektorze wytwórczym w Polsce zde-cydowaliśmy się także wesprzeć wy-danie najnowszej książki prof. AdamaMarkowskiego pt. „BezpieczeństwoProcesów Przemysłowych”. Bogata teo-retyczna znajomość zagadnienia,wsparta wieloletnim doświadczeniempraktycznym, zdobytym przez autoraw trakcie prac mających na celu po-prawę bezpieczeństwa procesowego,m.in. w największych polskich firmach,sprawia, że publikacja stanowi dosko-nałe źródło wiedzy zarówno dla prak-tyków z wieloletnim stażem inżynierskim,jak i dla studentów oraz pracownikównaukowych uczelni wyższych. Na szcze-gólne podkreślenie zasługuje równieżfakt, że prof. Markowski uwzględniłw swoim opracowaniu zagadnieniazwiązane z zarządzaniem bezpieczeń-stwem procesów przemysłowych, w tymkwestie dotyczące budowania kulturybezpieczeństwa.Chyba nie będzie przesadą nazwanieANWILU koryfeuszem kultury bezpie-czeństwa w sektorze chemicznym.W tym roku spółka przyczyniła się dowydania książki prof. Markowskiego,w minionym roku zorganizowali pań-stwo konferencję pt. „Planowanie i za-gospodarowanie przestrzenne w aspek-

cie Dyrektywy SEVESO III” oraz zosta-liście wyróżnieni w konkursie Mini-sterstwa Rodziny, Pracy i Polityki Spo-łecznej.

– Zdecydowaliśmy się przyjąć nasiebie rolę sponsora głównego wyda-rzenia organizowanego przez OddziałKujawsko-Pomorski Stowarzyszenia In-żynierów i Techników Pożarnictwa, po-nieważ kwestie związane z zapewnie-niem bezpieczeństwa naszym pra-cownikom oraz społeczności lokalnej sądla nas priorytetem. W ramach pro-gramu „Bezpieczny ANWIL” wdrożyli-śmy nowoczesne systemy monitoringu,cały czas udoskonalamy procesy tech-nologiczne oraz inwestujemy w pod-noszenie wiedzy naszej kadry w tym za-kresie. Organizujemy szereg szkoleńz zakresu bezpieczeństwa pracy, bez-pieczeństwa procesowego i ochronyzdrowia, a wielu naszych pracowni-ków ukończyło studia podyplomoweo kierunku bezpieczeństwo procesowena Politechnice Łódzkiej. Priorytetem na-szych działań było i będzie bezpie-czeństwo pracy naszej załogi. Bardzosię cieszę, że opracowanie JerzegoSzatkowskiego, głównego specjalisty ds.BHP w naszej spółce, pt. „Ocena ryzy-ka zawodowego w zezwoleniach jed-norazowych z uwzględnieniem pracszczególnie niebezpiecznych” zostałowyróżnione przez komisję 44. Ogólno-polskiego Konkursu Poprawy WarunkówPracy w kategorii przedsięwzięcia or-ganizacyjne i edukacyjne. Jest to dlamnie potwierdzenie, że działania, jakiepodejmujemy w naszej spółce na rzeczbudowy kultury bezpieczeństwa, w tympodnoszenia poczucia odpowiedzial-ności za bezpieczeństwo współpra-cowników, przynoszą doskonałe efekty.Fakt, że nasi pracownicy przejmują ini-cjatywę i sami zgłaszają usprawnieniasłużące poprawie bezpieczeństwa,umożliwia nam eliminację potencjal-nych zagrożeń, a także – i to jest dlamnie szczególnie ważne – stały rozwójnaszych kompetencji w dziedzinie bez-pieczeństwa i higieny pracy.

Rozmawiał Jacek Markowski


RYNEK INWESTYCJI 19

Jarosław Ptaszyński, Member of the Management Board of ANWIL SA, Operational Director, recaps half a century of the company’s activity. He talks about strategic bu-siness decisions made in the changeable market environment of the early 1990s, which allowed the company to become one of the leading chemical enterprises in Po-land. Jarosław Ptaszyński refers also to the company’s investment plans and presents a research and implementation project entitled ‘Preparation of the technology forproduction of ceramizing composites based on PVC’, for the execution of which ANWIL received EU funding. In addition, Jarosław Ptaszyński tells us about the compa-ny’s intense cooperation with the Lodz University of Technology, in particular with the Faculty of Process and Environmental Engineering – the Department of Safety En-gineering, within the framework of which postgraduate studies Safety of Industrial Processes are conducted, a joint undertaking of the University and the Education CenterOrlen Group in Płock.


RYNEK INWESTYCJI20

Podczas otwarcia konferencji drhab. Krzysztof Kozłowski, prorek-tor Szkoły Głównej Handlowej

w Warszawie, zwrócił uwagę na fakt, żekwestie ryzyk technicznych związanez bezpieczeństwem publicznym bardzoczęsto umykają uwadze. Dr AndrzejZiółkowski, prezes UDT, otwierając kon-ferencję, zaznaczył, że wymagania w za-kresie bezpieczeństwa są różne w róż-nych krajach i stanowią element pew-nej gry rynkowej. Podkreślał, że trzebarozważyć, w jaki sposób możemy dzisiajw Polsce zarządzać bezpieczeństwem,aby państwo i gospodarka osiągnęłyzrównoważony rozwój, a polscy przed-siębiorcy zyskiwali na rynku, kreując in-nowacyjne rozwiązania, i tym samymuzyskiwali przewagę nad przedsię-biorstwami z innych państw. Prof. dr hab.Artur Nowak-Far, dyrektor Instytutu Pra-wa Kolegium Ekonomiczno-Społecz-nego SGH, wprowadził do dyskusji wą-tek inflacji prawa i narastania potrzebtworzenia nowych regulacji. Poddałpod rozwagę dyskutantów myśl, żewarto zostawić przedsiębiorcom jakiśobszar odpowiedzialności, w którymingerencja regulacyjna jest niepo-trzebna.

Dyskusje toczyły się w trzech pa-nelach dyskusyjnych, z których pierw-szy pt. „Koncepcja bezpieczeństwa” po-prowadził Marek Wilmanowicz, dyrek-tor Pionu Technicznego UDT. Drugi pa-nel: „Zapewnianie bezpieczeństwa pu-blicznego” moderował Dariusz Pio-trowski, członek zarządu Microsoft Pol-ska, a trzeci: „Bezpieczeństwo pu-bliczne a regulacje prawne” – dr Jaro-sław Bełdowski z Katedry Międzyna-rodowych Studiów Porównawczych Ko-legium Analiz Ekonomicznych SGH.W dyskusjach panelowych wzięli udziałprzedstawiciele rządu, m.in.: Jacek

Orzeł, dyrektor Departamentu Bezpie-czeństwa i Zarządzania Kryzysowegow Ministerstwie Rozwoju, oraz Krzysz-tof Malesa, zastępca dyrektora Rzą-dowego Centrum Bezpieczeństwa,przedstawiciel Politechniki Warszaw-skiej – prof. dr hab. inż. Andrzej Kola-sa, dziekan Wydziału Inżynierii Pro-dukcji, przedstawiciele SGH: prof. drhab. Artur Nowak-Far, dyrektor InstytutuPrawa Kolegium Ekonomiczno-Spo-łecznego SGH, prof. dr hab. KatarzynaŻukrowska, dyrektor Instytutu StudiówMiędzynarodowych Kolegium Ekono-

miczno-Społecznego, i dr Rafał To-walski z Instytutu Prawa Kolegium Eko-nomiczno-Społecznego, przedstawi-ciele przemysłu: Tadeusz Zwierzyński,wiceprezes PERN „Przyjaźń”, MarcinTadeusiak, prezes zarządu JT SA, To-masz Przybysławski, dyrektor BiuraTechniki PKN Orlen SA, oraz DariuszGołębiewski, dyrektor ds. inżynierii ry-zyka i rozwoju współpracy z przemy-słem PZU SA, a także przedstawicieleUDT: dr inż. Andrzej Ziółkowski orazprof. Maciej Rudnicki z Wydziału Praw-nego.

W bezpiecznym państwie żyje się lepiej22 marca w gmachu Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie odbyła się konferencja „Bez-pieczeństwo jako czynnik stymulacji rozwoju gospodarczego”, zorganizowana przez SGHi Urząd Dozoru Technicznego. Spotkanie było poświęcone bezpieczeństwu jako bardzoważnemu elementowi zarządzania państwem i jego rozwojem.

Dr inż. Andrzej Ziółkowski, prezes UDT, podczas otwarcia konferencji

Dr Andrzej Ziółkowski, prezes UDT, otwierająckonferencję, zaznaczył, że wymagania w zakre-sie bezpieczeństwa są różne w różnych krajach i stanowią element pewnej gry rynkowej.

Wizja bezpieczeństwa a świadomy wpływ na gospodarkę

Jak tworzyć i wykorzystywać regu-lacje w zakresie bezpieczeństwa urzą-dzeń i instalacji technicznych do świa-domego wpływania na rozwój gospo-darki? – stawiając to główne pytaniekonferencji, prezes UDT Andrzej Ziół-kowski dowodził, że bezpieczeństwo na-leży do najważniejszych dla człowiekawartości, ale wraz z rozwojem cywili-zacyjnym ta wartość ewoluuje. Zmieniasię także oczekiwany poziom bezpie-czeństwa. Obowiązkiem państwa jestzagwarantować bezpieczeństwo swo-im obywatelom. UDT realizując swojezadania, wpisuje się w ten obowiązekpaństwa. UDT wyrósł z potrzeby mini-malizowania ryzyka w odniesieniu doposzczególnych urządzeń. Dzisiaj spra-wy związane z bezpieczeństwem wi-dzimy coraz szerzej – mówimy o insta-lacjach, a wydaje się, że powinniśmy jużmówić o bezpieczeństwie całych fabryk,a nawet systemów, które funkcjonująw państwie. Kontekst bezpieczeństwazaczyna być bardzo rozległy. Poczuciezagrożeń jest inne, dotyczy coraz to no-wych obszarów, a przecież państwomusi wyprzedzać pewne nadchodzącezdarzenia.

Wymagania w zakresie bezpie-czeństwa są różne w różnych krajachi stanowią element pewnej gry rynkowej.Bezpieczeństwo to nie tylko zaspokoje-nie ludzkich potrzeb, lecz także bardzoważny element zarządzania państwemi jego rozwojem.

Bezpieczeństwo a zaufanie do gospodarki i jej rozwój

– O bezpieczeństwie warto rozma-wiać w kontekście ryzyka i zaufania, któ-re staje się ważną kategorią ekono-miczną – twierdził dr Rafał Towalski z In-stytutu Prawa Kolegium Ekonomiczno--Społecznego SGH. Bezpieczeństwowiąże się z obniżaniem ryzyka, w kon-tekście którego człowiek musi podej-mować działanie. Zaufanie do instytu-cji, do norm, do panujących zasad ob-niża ryzyko, jednostka czuje się bez-pieczniej, a w bezpiecznym otoczeniuprzewidywane koszty prowadzeniatransakcji są niższe. W przypadku bez-pieczeństwa gospodarczego poziomzaufania do systemu regulacyjnego,prawnego jest niezwykle ważny. Danedotyczące bezpośrednich inwestycjizagranicznych w poszczególnych kra-jach pokazują ścisłą zależność pomię-

dzy ich wielkością a poziomem zaufa-nia do systemu.

Jak bezpieczeństwo jest rozumianei osiągane w przemyśle, tłumaczył To-masz Przybysławski, dyrektor BiuraTechniki PKN Orlen SA, omawiającw szczególności bezpieczeństwo pro-cesowe i techniczne, dzięki którym in-stalacje pracują stabilnie. Podkreśliłogromne znaczenie edukacji dla bez-piecznego prowadzenia procesów pro-dukcyjnych. – Związek pomiędzy bez-pieczeństwem a rozwojem wydaje sięoczywisty – zauważył Marek Wilmano-wicz, a jednak, jak podkreślał Marcin Ta-deusiak, w przetargach bezpieczeństwo

nie jest premiowane. Firmy muszą przy-stosowywać się do tej rzeczywistości, abyprzetrwać, i w ten sposób konkurowanienajniższą ceną odbija się na poziomiebezpieczeństwa wykonywanych robót.Zachodzą także optymistyczne zmianyw tym obrazie – zaczęły je wymuszać in-nowacje, nowe technologie, które wy-magają lepszej obsługi i lepiej wykształ-conej kadry. Wprowadzając nowe tech-nologie, ograniczamy różnego rodzajubłędy ludzkie, minimalizujemy ryzyko,a przy tym to, co bezpieczne, staje się tak-że wygodne i praktyczne.

Prof. dr hab. Andrzej Kolasa przy-pomniał jednak, że ani najlepszy systemzabezpieczeń, ani najwyższy stopieńkultury technicznej nie zagwarantująbezpieczeństwa w 100 procentach.Zdanie to podzielił Tomasz Przyby-sławski, zwracając dodatkowo uwagę,że nawarstwianie kolejnych mechani-zmów zabezpieczających i produkcyj-nych generuje masę informacji, którymitrzeba zarządzać. W wielkim zakła-dzie, gdzie pracują setki osób, pojawiająsię problemy z percepcją i oceną otrzy-manych danych. Prof. Andrzej Kolasaprzypomniał, że obok ogromnego zna-czenia świadomości pracowników w za-kresie bezpieczeństwa bardzo ważnyjest skuteczny system pomocy w na-

głych wypadkach. Marcin Tadeusiak do-dał, że gotowość na nieprzewidywalnesytuacje kryzysowe to też działanie w ra-mach zapewniania bezpieczeństwa.

Podsumowując tę część konferen-cji, należałoby stwierdzić, że bezpie-czeństwo systemu gospodarczegoi jego regulacji prawnych decydujeo zaufaniu inwestorów. Wiele innowa-cji wiąże się z dążeniem do eliminacjiludzkich błędów i podnosi poziom bez-pieczeństwa. Jednak wraz z nimi poja-wiają się nowe zagrożenia. Koniecznejest ich szybkie antycypowanie, alecałkowicie nie da się wyeliminować ry-zyka. Nadal ogromną rolę będą od-

grywać dwa elementy: czynnik ludzkii dobrze wykształcone kadry. Dlategotak ważne jest budowanie kultury bez-pieczeństwa w oparciu o prawo i prak-tykę zamówień publicznych.

Zapewnianie bezpieczeństwa publicznego

– Bezpieczeństwo to rzeczywiściezagadnienie interdyscyplinarne i wie-lowątkowe, ale ważne jest, jak czuje sięjednostka – oceniła prof. dr hab. Kata-rzyna Żukrowska. – Państwo ma wobecobywatela zobowiązania – przypomniałz kolei Krzysztof Malesa. Infrastrukturakrytyczna zapewnia państwu świad-czenie podstawowych usług wobecobywatela, ciągłość działania podsta-wowych procesów i zachowanie funk-cji państwa. Infrastruktura krytycznato także system ratownictwa medycz-nego, ponieważ do państwa należy or-ganizacja systemu udzielania pomocyosobom poszkodowanym w wypad-kach. Z kolei system ratownictwa wy-maga szeregu funkcjonujących ele-mentów – łączności, wody, energii itp.Narodowy program ochrony infra-struktury krytycznej jest więc niezbęd-ny i zakłada zaangażowanie biznesu nazasadzie współodpowiedzialności i za-ufania.


RYNEK INWESTYCJI 21

�

W przypadku bezpieczeństwa gospodarczegopoziom zaufania do systemu regulacyjnego,prawnego jest niezwykle ważny. Dane dotyczącebezpośrednich inwestycji zagranicznych w po-szczególnych krajach pokazują ścisłą zależnośćpomiędzy ich wielkością a poziomem zaufaniado systemu.

– Plan działań państwa w zakresiebezpieczeństwa w najbliższych kilku-nastu latach zawiera Strategia na RzeczOdpowiedzialnego Rozwoju – zwróciłuwagę słuchaczy Jacek Orzeł. – Dziś na-sze codzienne potrzeby zaspokajają in-stalacje przemysłowe, jak choćby za-potrzebowanie na prąd – zauważył An-drzej Ziółkowski. Przyjmujemy to jakocoś naturalnego i nie czujemy na codzień zagrożeń, które są dla nas nie-widoczne. To w znacznej mierze zasłu-ga dozoru technicznego, którego po-czątki sięgają 1911 roku i są związanez potrzebą zapewniania bezpieczeń-stwa eksploatacji kotłów parowych.Rozwój przemysłu spowodował, że dziśnie myślimy o bezpieczeństwie po-szczególnych urządzeń – kotłów, za-worów, lecz całych instalacji i systemów.Nie możemy już mówić o bezpieczeń-stwie pojedynczej instalacji, ale o bez-pieczeństwie całej fabryki, ponieważ po-szczególne instalacje oddziałują międzysobą. Jest to szczególnie ważne w ener-getyce, której destabilizacja może uru-chomić efekt domina. Działanie dozorutechnicznego nie może ograniczać siędo poszczególnych urządzeń. Stajeprzed nami zupełnie inne zadanie – mu-simy zajmować się instalacjami, a na-wet całymi fabrykami. UDT wdraża tonowe podejście do bezpieczeństwa.

Sprawy związane z bezpieczeń-stwem i zabezpieczeniem zaczynają siętak mocno przenikać, że musimy na niepatrzeć jak na coś całkiem nowego. Mó-wimy dziś o internecie rzeczy, o Industry4.0, o inteligentnym przemyśle. Takżew tym kontekście UDT musi się zajmo-wać bezpieczeństwem. – W procesachzapewniania ciągłości funkcjonowaniaUDT odgrywa szczególną rolę stronytrzeciej, niezależnej, wypełniającej pew-ne przepisy prawa. Przepisy te nie za-wsze nadążają za tempem zmiennościświata, które najprawdopodobniej będziecoraz szybsze. Rozwój cywilizacyjny na-stępuje w postępie geometrycznym. Mu-simy wytworzyć mechanizmy, które po-zwolą nam jako społeczeństwu przyjąćnowy styl myślenia, a także wytworzyćpewne mechanizmy prawne, regula-cyjne, które takim instytucjom jak UDT po-zwolą podchodzić do innowacji z pew-ną ostrożnością, rezerwą, ponieważ wy-mknięcie się spod kontroli całej fabrykimoże mieć katastrofalne skutki. Zagro-żenia, które dziś jeszcze są mało wi-doczne, mogą być dramatyczne dla na-stępnych pokoleń. Przykładem jest tukompatybilność elektromagnetyczna.Potrzebne są mechanizmy predykcyjne

w zakresie kształtowania prawa i zmia-na mentalności społecznej – ostrzegałAndrzej Ziółkowski.

Innowacje i szacowanie ryzyka

– Duże wyzwania będą się wiązałyz innowacjami – mówił Dariusz Gołę-biewski. Trzeba nauczyć się oceniaćzwiązane z nimi ryzyko, nie tylko finan-sowe. Na szczęście postrzeganie bez-pieczeństwa w przedsiębiorstwachzmienia się. Jeszcze kilka lat temu naj-większą potrzebą przedsiębiorstw byłozapewnienie wolnych przepływów fi-nansowych. Dziś sytuacja się zmieniła– przedsiębiorstwa mniej koncentrująsię na przepływach finansowych, a co-raz bardziej na bezpieczeństwie.

Oceniając ryzyko, PZU bierze poduwagę zarówno zagrożenia przycho-

dzące z zewnątrz, np. cybernetyczne,jak i zagrożenia powstające wewnątrzprzedsiębiorstw. Stosunek liczby szkódbezpośrednich związanych z awariąmaszyn czy urządzeń do liczby szkódzwiązanych z przestojem w prowadze-niu działalności wynosi obecnie 1:7.Oznacza to, że straty związane z prze-stojami są siedmiokrotnie wyższe niżstraty związane z awariami. Widaćstąd, jak mocno przedsiębiorstwa są po-wiązane łańcuchem dostaw – zarównoze sobą, jak i z rynkiem globalnym. Każ-de niepomyślne zdarzenie, które wystąpiw przedsiębiorstwie, szczególnie zali-czanym do infrastruktury krytycznej,ma swój negatywny wpływ na inne za-kłady. Nie możemy patrzeć na bezpie-czeństwo bez uwzględniania powią-zań, które transmitują szkody na kolej-ne zakłady. Trzeba też pamiętać o po-



Działanie dozoru technicznego nie może ograni-czać się do poszczególnych urządzeń. Stajeprzed nami zupełnie inne zadanie – musimy zaj-mować się instalacjami, a nawet całymi fabry-kami. UDT wdraża to nowe podejście dobezpieczeństwa.

Prof. dr hab. Artur Nowak-Fara, dyrektor Instytutu Prawa Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH


RYNEK INWESTYCJI 23wiązaniach bezpieczeństwa zakładuz bezpieczeństwem pracujących w nimludzi – w przypadkach skrajnych zda-rzeń losowych ludzie tracą pracę. Za-rządzanie ryzykiem okazuje się istotnez bardzo wielu punktów widzenia.

– Szacowania ryzyka rzeczywiściemusimy się jeszcze uczyć – twierdziłKrzysztof Malesa. Musimy także pa-miętać, że nie każde ryzyko da się wpi-sać w znany wzór iloczynu prawdopo-dobieństwa i skutków. Staramy się upo-wszechniać różne metodyki oceny ry-

zyka na rzecz bezpieczeństwa naro-dowego, wdrażać je w administracjii u operatorów. Osiągamy jakiś stopieńdojrzałości. Niemniej nadal bardzotrudne do przewidzenia są wszystkie po-wiązania pomiędzy ryzykami. KrzysztofMalesa podał przykład powodzi w Lip-sku, która przez zalanie serwerów spo-wodowała niemożność wypożyczeniarowerów na Bemowie w Warszawie. Ad-ministracja publiczna powinna umiećwyłapywać zależności pomiędzy waż-nymi systemami, przewidywać rzeczy-wiste skutki określonych zdarzeń i zaj-mować się nimi.

Dobre prawo elementem kreowania rozwoju i innowacyjności

Współgospodarz konferencji, prof.dr hab. Artur Nowak-Far, opierając sięna wynikach badań, zauważył, że wpro-wadzanie regulacji prawnych określa-jących wymogi funkcjonowania przed-siębiorstw zazwyczaj zwiększa kosztyi niekoniecznie skłania przedsiębiorcówdo innowacyjnych zachowań. Istniejejednak taki rodzaj regulacji prawnych,które pobudzają przedsiębiorstwa do in-nowacyjności. Doświadczenia branż,które przebadano, wskazują, że te na-cje wprowadzające regulacje ramo-we, pozostawiające przedsiębiorstwomswobodę wypełniania zawartych w nichwymogów, lepiej służą pobudzaniu in-

nowacyjności. Dobre regulacje skła-niają zakłady, które działają w sposóbryzykowny, do podnoszenia poziomubezpieczeństwa i ponoszenia kosztóweliminacji. Opierając się na danych,OECD zauważył, że Polska przesunęłasię w ostatnich latach z bardzo nieko-rzystnej pozycji do grupy państw o do-brych regulacjach, a jest to jedno z pólmiędzynarodowej konkurencji państww zakresie przyciągania kapitału i two-rzenia dobrego klimatu dla rozwojuprzedsiębiorstw.

Prof. Maciej Rudnicki z WydziałuPrawnego UDT przypomniał, że histo-rycznie rzecz ujmując, Polska była jed-nym z prekursorów połączenia regula-cji prawnych i bezpieczeństwa. Jużw okresie międzywojennym tworzyłaregulacje związane z eksploatacją urzą-dzeń technicznych, a dziś polski dozórtechniczny ma za sobą 105 lat funkcjo-nowania. W Polsce międzywojennej po-wstały przepisy dotyczące tzw. konce-sji przemysłowej, co było wówczas re-wolucyjną ideą. Była to próba uregulo-wania bezpiecznego funkcjonowaniazakładów przemysłowych, zminimali-zowania ryzyka dla zdrowia i życialudzkiego oraz środowiska. Ta idea le-gła u podstaw jednej z ważniejszych dy-rektyw (IPPC) prawa unijnego, które Pol-ska implementowała do swojego prawadopiero jako państwo unijne. Oznaczato, że Polska nie tylko absorbuje regu-lacje prawne związane z bezpieczeń-stwem jako kulturę z zewnątrz, ale jewspółtworzy.

Tadeusz Zwierzyński przypomniałdoświadczenia firmy Lloyd’s Register,która w XVIII wieku ubezpieczając stat-ki, znalazła się na progu bankructwa,ponieważ zaczęły one masowo tonąć,kiedy interesy armatorów szły w złymkierunku. Firma postanowiła zapano-wać nad tym procederem i uniknąć stratfinansowych, wprowadzając regulacjedotyczące budowy i eksploatacji statków

oraz przygotowania ludzi do obsługi. Ta-deusz Zwierzyński nawiązał do po-trzeb procesu inwestycyjnego, przed-stawiając jego etapy. Projekt jest wery-fikowany pod kątem bezpieczeństwa.Przeprowadza się analizy HAZID, HA-ZOP oraz klasyfikacje SIL dla pew-nych urządzeń. Następny etap to reali-zacja projektu. Poza aktywnym udziałemnadzoru budowlanego, inspektoratupracy i inspektoratu ochrony środowi-ska nie ma regulacji prawnych doty-czących sposobu realizacji projektu. Ta-kie regulacje powinny powstać, ponie-waż w każdej dokumentacji wykonaw-czej wprowadza się nawet tysiącezmian, w tym w projektach infrastrukturykrytycznej, które były wcześniej weryfi-kowane pod kątem bezpieczeństwa.Wykonawca nie ma czasu przeprowa-dzać analiz drugi raz, a nie ma też ze-wnętrznego weryfikatora poprawnościwykonania projektu. To poważny pro-blem.

Zwierzyński przestrzegł jednakprzed tzw. nadregulacjami. Prof. MaciejRudnicki również przypomniał, żew przemyśle rafineryjnym w Europie do-prowadziły one na przestrzeni ostatnichkilkunastu lat do obniżenia jego kon-kurencyjności o około jedną trzecią.– Żeby regulacja mogła oddziaływać nazwiększenie konkurencyjności, to pań-stwo, oczekując wyższego stopnia bez-pieczeństwa, musi uczestniczyć w kosz-tach skutków tej regulacji oraz dofi-nansowywać procesy innowacyjne – za-znaczył.

W podsumowaniu konferencji prof.dr hab. Artur Nowak-Far stwierdził, żezwiązek pomiędzy bezpieczeństwempublicznym a regulacjami prawnymi jestoczywisty. Problem polega na tym, żetechnologia stała się bardzo skompli-kowana. Wymagania prawne w zakre-sie bezpieczeństwa są konieczne, aletrzeba unikać nadregulacji. Dobre pra-wo może chronić rynek wewnętrznyprzed podmiotami, które mogłyby za-chwiać osiągniętym poziomem bez-pieczeństwa. Andrzej Ziółkowski za-kończył konferencję stwierdzeniem, żebezpieczeństwo może być elementemkreowania rozwoju, innowacyjności i po-stępu państwa. Silny element regula-cyjny daje przedsiębiorstwom pewienkomfort funkcjonowania. Stąd tak istot-ne jest świadome i mądre kreowanie wy-magań w zakresie bezpieczeństwa.W bezpiecznym państwie wszystkimżyje się lepiej.

Relacjonowała:Ewa Dorobińska, Zespół Prasowy UDT

Prof. Maciej Rudnicki z Wydziału Prawnego UDTprzypomniał, że historycznie rzecz ujmując, Pol-ska była jednym z prekursorów połączenia regu-lacji prawnych i bezpieczeństwa. Już w okresiemiędzywojennym tworzyła regulacje związane z eksploatacją urządzeń technicznych, a dziśpolski dozór techniczny ma za sobą 105 lat funkcjonowania.


RYNEK INWESTYCJI24

Although in recent years ISO 9001has lost its popularity as a stan-dard it is still one of the most com-

monly adopted management systemstandards currently in use globally. Themain changes that have been introdu-ced into this standard pay special at-tention to risk management, focus on theorganization and customer value, aswell as introducing the concepts of or-ganizational context, leadership, know-ledge, as well as document and processchange management.

As risk management is now an im-portant aspect of any quality manage-ment system, ISO 9001:2015 recognizesin its preamble the importance of ‘risk--based thinking’ and considers riskmanagement must now extend to ‘exter-nal delivering of goods and services’and should not target only core pro-cesses. Risk-based thinking is alreadyan inherent part of the process-based

approach, but ISO 9001:2015 empha-sises the need for it further.

Oxebridge Quality Resources In-ternational recently launched a surveyto gather early opinions on ISO9001:2015 from users and others in thequality profession. In general the earlyview of the respondents appears high-ly positive to cautiously optimistic, withthe biggest concern being over the au-ditability of the standard not about riskmanagement.

The approach I have seen in com-panies that have implemented ISO9001:2015 is to take a simple approachto risk (as the ISO 9001:2015 standardintended) and not build complicated en-terprise risk management programmeor change its processes to meet the re-quirements. Every company evaluatedits own processes in the light of the spe-cific risks within their industry or busi-ness. The degree of detail to which thecompanies did this varied and depen-ded on the industry and sensitivity to riskand how much risk they will accept astolerable. In general independent of theorganization there were three mainsteps followed:1/ identification of the risk in the orga-nization,2/ determination of how the risks will bemeasured,3/ risk treatment (involving the imple-mentation of measures to control risks).

STEP 1 Identifying the risks – you’ll need to

examine your operations, determinethe potential hazards within those ope-rations and categorise them. The cate-gories would depend on the answer toa question like: ‘What are the problemsthat could occur and how like arethey?’.

STEP 2 You then create a severity scale for

hazards and their frequency. When

you have a list of hazards, categorisedand organised, the risk is most fre-quently calculated with using a for-mula based on impact/severity of out-come and probability of occurance.But risk evaluation calculating toolsused need careful checks after theevaluation as the risk tools should onlybe considered an aide, but the ulti-mate decisions on how to handle riskcome from people. Companies whohad a risk team to review the calcu-lations to confirm that the results re-flected real data achieved the mostuseful systems.

STEP 3 The next step is to assign treat-

ment options to address the risk. Againa cross-functional team is the optimalway of doing this review. The treat-ment options typically fall into broad ca-tegories:• accept the risks (the risk is worth theresult)• find methods to reduce the risk • you can transfer the risk (eg. insu-rance, outsource the process to a part-ner or supplier with a better risk ma-nagement process)• avoid the risk – by stopping the pro-cess (if the risk is too high).

There’s a lot going on these days.This complexity calls for a new way oflooking at compliance, and risk ma-nagement is a universal concept thatcan fill the role. The risk-based thin-king outlined in ISO 9001:2015 isa great way to look at risk manage-ment at a high level. It’s really a mat-ter of taking these concepts and ap-plying them to your unique business.There are tools that can help, but re-member that the risk managementprocess must start with your peopleand teams who know the business,know the hazards and can help de-termine how to identify and addressrisk in your organization. �

The approach to the risk management requirement in the ISO9001:2015 standard has not proved to be a difficulty for companieswho have transitioned to this new standard.

Global approach to risk within management systems

dr Krystyna StephensChairman of the Board, BPIC Sp. z o.o., AFNOR POLSKA


RYNEK INWESTYCJI26

Główne cele, jakie sobie posta-wiono, to pełnienie roli katali-zatora w wypracowywaniu traf-

niejszych decyzji w odniesieniu do śro-dowiska poprzez solidne zarządzaniezagrożeniami, oparte na podstawachnaukowych, oraz zastosowanie za-awansowanych metod naukowychi technologii w zarządzaniu zagroże-niami dla ludzi i środowiska poprzezzwiększenie efektywności zrozumieniawzajemnych powiązań między wielomaczynnikami zależnymi od źródła za-grożenia, wpływającymi na zdrowieczłowieka oraz środowisko. Zorgani-zowano szereg tematycznych warszta-tów oraz Szkołę Letnią poświęconą ta-kim zagadnieniom, jak:

• modelowanie transportu zanieczysz-czeń w atmosferze i środowisku wodnymna potrzeby systemów wspomagania de-cyzji w sytuacjach awaryjnych; • modele i narzędzia do ocen ryzykazwiązanego z przewozem towarów nie-bezpiecznych transportem drogowymi kolejowym; • metody i modele oceny ryzyka zwią-zanego z transportowaniem niebez-piecznych substancji rurociągami; • porównawcze oceny ryzyka różnychcykli paliwowych w procesach generacjienergii elektrycznej; • organizacja krajowych grup robo-czych dla ocen bezpieczeństwa zwią-zanego z użyciem materiałów promie-niotwórczych w medycynie.

Jednocześnie w ciągu kolejnych latCentrum Doskonałości MANHAZ re-alizowało szereg programów między-narodowych i krajowych. Jako najważ-niejsze z nich należy wymienić:• system wspomagania decyzji po awa-rii jądrowej RODOS (‘Real Time On-lineDecision Support System for NuclearEmergencies in Europe’);• ENSEMBLE – metody korelacji i ewa-luacji średnio- i dalekozasięgowychprognostycznych modeli transportui dyspersji skażeń w atmosferze; • komputerowy system zarządzaniasytuacjami kryzysowymi w zakładachniebezpiecznych (SZYK);• modele zagrożeń aglomeracji miej-skiej wraz z systemem zarządzaniakryzysowego na przykładzie m. st. War-szawy;• system zarządzania ryzykiem dla lu-dzi i środowiska związanym z trans-portem kolejowym niebezpiecznychchemikaliów;• komputerowy System Wspomaga-nia Decyzji w zakresie ZarządzaniaBezpieczeństwem Chemicznych (SWD--Chem).

Centrum wykonywało również sze-reg prac analitycznych dla przemysłuchemicznego – jako przykład można tuwymienić obliczenia zrzutu awaryjnegow instalacjach chemicznych zagrożo-nych występowaniem wybuchem ciepl-nym czy analizy zagrożeń terrorystycz-nych. Ponadto CD MANHAZ było moc-no zaangażowane w utworzenie Cen-trum Informatycznego w Świerku, gdzienacisk położono na wykorzystanie mo-deli i programów dostosowanych do ob-

Analizy ryzyka awarii przemysłowychPierwszego grudnia 2002 roku w ramach ówczesnego Instytutu Energii Atomowej– obecnie Narodowego Centrum Badań Jądrowych – rozpoczęło działalność CentrumDoskonałości MANHAZ (Management of Health and Environmental Hazards – Za-rządzanie Zagrożeniami dla Zdrowia i Środowiska). Jako misję Centrum określono wy-konywanie ekspertyz, opracowywanie i promowanie najnowszych metod dotyczącychanaliz zagrożeń wynikających z przetwarzania i przechowywania w Polsce niebez-piecznych substancji.

dr Sławomir Potempskikierownik Centrum Analiz Za-grożeń MANHAZ, NarodoweCentrum Badań Jądrowych

dr Mieczysław BorysiewiczNarodowe Centrum Badań Jądrowych

liczeń wysokiej wydajności. Należy do-dać, iż CD MANHAZ jest w zasadzie je-dyną w kraju instytucją, która ma do-świadczenie w wykonywaniu probabi-listycznych analiz bezpieczeństwa(PSA), w szczególności dla instalacji ją-drowych, a obecnie wykonuje eksper-tyzy dla PAA. Centrum dysponuje na-rzędziami do przeprowadzania w sze-rokim zakresie analiz ryzyka instalacjichemicznych i petrochemicznych.

W ciągu tych niemal 15 lat działal-ności MANHAZ realizował szereg praczwiązanych z analizami ryzyka po-chodzącego od instalacji przemysło-wych bądź od wypadków transporto-wych z udziałem niebezpiecznych sub-stancji. W niniejszym artykule opisanezostaną pokrótce trzy projekty – jedenbędący w trakcie realizacji oraz dwa za-kończone.

Program do oceny ryzyka wy-stąpienia awarii w obiektachprzemysłowych stwarzającychzagrożenie poza swoim tere-nem

W ramach konsorcjum, którego ko-ordynatorem jest Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowejim. Józefa Tuliszkowskiego – PaństwowyInstytut Badawczy, realizowany jestobecnie projekt (w ramach programuNCBiR „Obronność i Bezpieczeństwo”)mający na celu opracowanie programudo oceny ryzyka awarii przemysłowychstwarzających zagrożenie wychodzącepoza teren zakładów na dowolnie wy-branym obszarze terytorium Polski.Ocena taka będzie miała istotne zna-czenie dla planowania przyszłych in-westycji na rozważanym terenie – jest topodstawowy cel projektu. Oczywiściestworzony system będzie mógł być wy-korzystany również w planowaniu awa-ryjnym.

Zakres tematyczny obejmuje szeregzagadnień, z których najważniejsze to:• opracowanie metod identyfikacjiobiektów przemysłowych stwarzają-cych zagrożenie poza swoim terenem(tzw. zakładów niezakwalifikowanych dogrupy zakładów o zwiększonym lubdużym ryzyku wystąpienia poważnejawarii przemysłowej),• określenie właściwych metod, modelinumerycznych i programów kompute-rowych do oceny skutków dla ludzi i śro-dowiska, dla różnych typów awariizwiązanych z uwolnieniami substancjiniebezpiecznych, • opracowanie jednolitego zestawu re-prezentatywnych scenariuszy awaryj-

nych, charakterystycznych dla zakładówokreślonego rodzaju.

Istotnym i jednocześnie praktycz-nym elementem projektu jest opraco-wanie i wdrożenie narzędzi informa-tycznych dostępnych poprzez aplika-cję internetową, umożliwiającą wyko-rzystanie modeli obliczeniowych, któ-re będą mogły działać na zasadzie„chmury”, do oszacowania ryzykaawarii przemysłowych na rozpatry-wanym obszarze. Pozwoli to na prak-tyczne zastosowanie ilościowych me-tod analiz ryzyka w planowaniu zago-spodarowania przestrzennego w kon-tekście zachowania tzw. bezpiecznychodległości instalacji przemysłowychw stosunku do sąsiadujących obiektówi terenów.

Jednym z ważnych efektów projek-tu będzie ujednolicenie kryteriów kwa-lifikacji zakładów podprogowych przezsłużby kontrolne działające w obszarzebezpieczeństwa w przemyśle oraz ko-ordynacja prowadzonych czynnościkontrolnych przez te służby, a takżeusprawnienie prowadzenia działań ra-towniczych (np. planowanie ewakuacjiz odpowiednim wyprzedzeniem, ocenazagrożeń dla środowiska). Zostanie toosiągnięte poprzez zbudowanie syste-mu komputerowego, gdyż umożliwi onszybką identyfikację zakładów pod-progowych wraz z określeniem możli-wych zagrożeń i ewentualnych skutkówawarii.

System informacji w czasierzeczywistym o zagrożeniachpoważnymi awariami na po-trzeby wczesnego ostrzeganiaoraz zarządzania kryzysowego

Celem projektu zrealizowanegow ramach programu „Poprawa wa-

runków i bezpieczeństwa pracy” byłoopracowanie narzędzi komputerowychumożliwiających:• realistyczne określanie stref zagro-żeń na podstawie danych pomiaro-wych z systemów monitoringu wcze-snego ostrzegania o poważnych awa-riach,• oszacowanie niepewności danychwejściowych oraz położenia stref za-grożeń,• zobrazowanie wyników modelu okre-ślania stref zagrożeń na mapach cy-frowych z uwzględnieniem niepewnościwyników.

W efekcie opracowano prototypkomputerowego systemu czasu rze-czywistego do przetwarzania i pre-zentacji informacji o zagrożeniachpoważnymi awariami, realizującegowymienione powyżej funkcjonalności(Rys. 1). Unikalną cechą opracowa-nego systemu była implementacjaspecjalnego modelu obliczeniowegopozwalającego na identyfikację praw-dopodobnego źródła uwolnienia napodstawie danych zbieranych z mo-nitoringu w czasie rzeczywistym. Możemieć to istotne znaczenie, zwłaszczadla zakładów chemicznych. Oblicze-nia takie mają charakter stocha-styczny, gdyż szacowane jest praw-dopodobieństwo, iż źródło uwolnieniaznajduje się w danym punkcie prze-strzennym. Jednakże wraz z pojawie-niem się kolejnych danych z monito-ringu zwiększa się precyzja takichoszacowań. Ta część systemu jest coprawda dość wymagająca oblicze-niowo, niemniej jednak stanowi waż-ny krok w kierunku zwiększenia bez-pieczeństwa w zakładzie, a zwłaszczaszybkości reagowania w sytuacji za-grożenia.


RYNEK INWESTYCJI 27

�

Rys. 1 Prawdopodobieństwo przekroczenia określonej wartości progowej

Modele zagrożeń aglomeracjimiejskiej wraz z systememzarządzania kryzysowego naprzykładzie m. st. Warszawy

W ramach tego projektu, koordy-nowanego przez WAT, CD MANHAZbyło między innymi odpowiedzialne zazadanie dotyczące monitoringu, pro-gnozowania i symulacji zagrożeń w sy-tuacji katastrofy chemicznej i ataku ter-rorystycznego z użyciem wysokotok-sycznych substancji chemicznych. Sze-roki zakres prac obejmował takie za-gadnienia, jak:• identyfikacja zagrożeń występują-cych w aglomeracjach miejskich naprzykładzie aglomeracji warszawskiej, • klasyfikacja substancji niebezpiecz-nych, rodzaje obowiązujących na świe-cie progów stężeń substancji niebez-piecznych,• modelowanie dyspersji i transportuskażeń w środowisku zurbanizowa-nym,• analiza zagrożeń powstających w wy-niku transportu, przechowywania i uży-wania w procesach produkcyjnych sub-stancji niebezpiecznych.

Największe zagrożenie dla ludnościWarszawy oraz środowiska natural-nego stwarzają zakłady pracy wyko-rzystujące w produkcji bądź magazy-nujące na swoim terenie toksyczneśrodki przemysłowe – amoniak, chlor,dwutlenek siarki, stężone kwasy, wo-dorotlenki oraz cyjanki itp. W dużych ilo-ściach magazynowane są również al-kohole, które charakteryzują się wła-ściwościami pożarowo-wybuchowymi.Pod wpływem ciepła przechodzą do at-mosfery jako gazy silnie trujące i nie-bezpieczne dla górnych dróg odde-chowych. Na terenie Warszawy zloka-

lizowanych jest ponad 50 takich za-kładów. Niebezpieczeństwo może wy-stąpić podczas produkcji, magazyno-wania, transportu, użytkowania lubniszczenia (neutralizacji) materiałówniebezpiecznych. Jeszcze innymi za-grożeniami, które analizowano, są ry-zyko pożarów i skażeń związanych zeskładowiskami odpadów oraz ewen-tualna możliwość skażenia sieci dys-trybucji wody pitnej. Efektem końcowymprojektu była propozycja systemu za-rządzania kryzysowego dla aglomeracjimiejskich umożliwiającego efektywnedziałanie w czasie rzeczywistym po-przez szybkie wyznaczanie stref za-grożeń. Zasadnicza koncepcja pole-gała na utworzeniu bazy scenariuszy

reprezentatywnych, które mogłyby byćłatwo adaptowane do aktualnych wa-runków meteorologicznych, lokalizacjiźródła zdarzenia awaryjnego oraz wiel-kości uwolnionej substancji niebez-piecznej. Taki system mógłby być dalejrozwijany poprzez zastosowanie corazbardziej zaawansowanych metod ob-liczeniowych, umożliwiających symu-lację zagrożeń, np. za pomocą mode-li trójwymiarowych.

Należy podkreślić, iż na świecieprzykłada się dużą wagę do tego pro-blemu, mając na względzie nie tylko za-grożenia wynikające ze stosowanianiebezpiecznych substancji w przemy-śle chemicznym, lecz także potencjalneakty terrorystyczne. �



The EU Centre of Excellence ‘MANHAZ’ – Management of Health and Environmental Hazards – was established in 2002 within the 5th Framework Programme ofthe EU at the Institute of Atomic Energy in Świerk. After merging with the Institute for Nuclear Studies, CoE MANHAZ became a part of Nuclear Energy Division ofthe National Centre for Nuclear Research. The main areas of the Centre’s activities have been focused on safety and security assessment and management of che-mical and nuclear installations and transport systems of dangerous goods in the aspect of minimization of consequences for people and environment caused byaccidents or acts of terror.It encompasses:• assessment and management of major accident risks – advanced tools and information systems; methods, models, computer programs and databases for full scopeprobabilistic risk assessment of chemical plants and nuclear installations; • management of chemical hazards related to: emission of chemicals, their transport and dispersion in environment, environmental and health risk assessment, mo-dels, databases, computer systems for decision making;• Bayesian inference in risk assessment in running of chemical and nuclear plants, stochastic event reconstruction;• software framework for developing high performance computing (HPC) packages for the consequence analysis of accident; • Computational Fluid Dynamics for safety and homeland security assessments, system design optimization and high-resolution 3D thermal hydraulic analysis of in-dustrial facility components;• security analysis of critical infrastructure general vulnerability and risk assessment framework methodologies; • development of computerised systems for emergency planning and response, real-time computer-aided emergency decision support systems for complex technicalfacilities, tools for radiological risk assessment and decision making.

Przykład uwolnienia chloru


RYNEK INWESTYCJI30

Ryzyk-fizyk to nie metoda

Zacznę dość nietypowo – czym jestocena ryzyka?

– W dzisiejszym świecie, w którympróbujemy opisać liczbowo każdy ele-ment procesu produkcyjnego, ocena ry-zyka to w mojej opinii nic innego jak wy-skalowany do wcześniej zdefiniowa-nych ram opis możliwych zagrożeń i wy-nikających z nich scenariuszy wydarzeń.To dość ogólna interpretacja. Na jakiekonkretne rodzaje ryzyk należy zwró-cić uwagę?

– Katalog ryzyk będzie ulegał każ-dorazowej zmianie w zależności odprzedmiotu oceny, doświadczenia oce-niającego, dostępności informacji. Po-dejmując próbę bardziej szczegółowejodpowiedzi na pytanie, zwróciłbymuwagę na dwa zagadnienia. Pierwszez nich to prowadzenie analiz fragmen-tarycznych. Analizujemy zagrożenia,ale jak wynika z moich obserwacji,często brakuje nam całościowego po-dejścia do zadania. Przykładem może

być restrykcyjnie wyznaczona strefazagrożenia wybuchem, z właściwym do-borem urządzeń, wymogiem stosowa-nia ubrań antyelektrostatycznych oraz…spalinowym wózkiem widłowym, do-starczającym do niej surowce. Drugiczęsto powtarzający się problem doty-czy identyfikacji tzw. szkód następ-czych. Mam na myśli np. brak możli-wości prowadzenia produkcji wynika-jący z powstałych szkód materialnychi związaną z tym utratę zysku. Jak dokładnie analizować ryzyko?

– W naszej pracy bardzo istotne sądetale. Często nawet drobne szczegó-ły mogą mieć ogromny wpływ na efektkońcowy. Posłużę się przykładem jednejz globalnych firm produkcyjnych użyt-kującej magazyn części o powierzchnirzędu 60 tys. mkw. Magazyn posiadał in-stalację tryskaczową oraz system sy-gnalizacji pożaru – dwa z najbardziejpożądanych zabezpieczeń dla tego ro-dzaju obiektów. W oparciu o te infor-macje można byłoby założyć, że obiektjest świetnie zabezpieczony i nie możew nim wystąpić żadna poważna szko-da pożarowa. W 2015 roku zakład do-szczętnie spłonął, generując największąodnotowaną na rynku amerykańskimszkodę w kategorii pożarów magazy-nów w tamtym roku. Jej łączna wartośćosiągnęła 110 mln dol. O rozmiarzeszkody zdecydował szczegół – nie-sprawna pompownia ppoż.Czym są tzw. dobre praktyki ubezpie-czeniowe?

– To zbiory kluczowych zaleceń dlaposzczególnych branż, wypracowaneprzez Hestię Loss Control na bazie

wcześniejszych doświadczeń, danychreasekuracyjnych i przebiegów szko-dowych. Przykładowo według statystykzdarzenia pożarowe bardzo często ini-cjowane są w bezobsługowych po-mieszczeniach technicznych, np. w po-mieszczeniach ruchu elektrycznegolub w sprężarkowniach. W tym przy-padku dobrą praktyką jest zabudowasystemu sygnalizacji pożaru w tego ro-dzaju pomieszczeniach. To rozwiązanienie ma odzwierciedlenia w przepisachogólnych, jednak w oparciu o naszą wie-dzę ogranicza ryzyko rozwinięcia sięniezauważonego na czas pożaru.Który element szeroko rozumianegobezpieczeństwa jest najważniejszy?

– Odpowiedź jest przewrotna, alemoim zdaniem jedyna poprawna – naj-ważniejsi są ludzie. Żadne zabezpie-czenia nie będą skuteczne, jeżeli błądpopełni człowiek. To dlatego HLC na sze-roką skalę prowadzi szkolenia i warsz-taty dla partnerów biznesowych GrupyERGO Hestia, wskazując w nich nakluczową rolę czynnika ludzkiego. Wła-ściwy proces budowania świadomościzagrożeń u pracowników, wdrażanie za-pisów z oficjalnych instrukcji – to tylko wy-brane praktyki, które muszą podjąć do-brze zarządzane zakłady. „Wiedza w gło-wach, nie w szufladach” – ta idea po-winna przyświecać działaniom zakła-dowych wydziałów odpowiedzialnych zaprewencję. Tymczasem na co dzień wi-dujemy odwrotny obrazek – procedurysą świetne, ale „rzeczywistość skrzeczy”,parafrazując klasyka.

Rozmawiała Renata Wojciechowska

Ryzyka majątkowe – najważniejszym ogniwem są ludzieŻadne zabezpieczenia nie będą skuteczne, jeżeli błąd popełni człowiek. To dlatego HLCna szeroką skalę prowadzi szkolenia i warsztaty dla partnerów biznesowych Grupy ERGOHestia, wskazując w nich na kluczową rolę czynnika ludzkiego – mówi Piotr Przybysz, za-stępca dyrektora Hestii Loss Control.

O ryzykach, środkach kontroli i innych aspektach z obszaru zarządzaniaryzykiem rozmawiamy z ekspertami Hestii Loss Control.


RYNEK INWESTYCJI 31

Czy prowadząc działalność gospo-darczą, warto zarządzać ryzykiem i cią-głością działania? Może kuriozalniebrak świadomości ryzyka daje większepoczucie bezpieczeństwa?

– Proszę o to zapytać przedstawicielifirm, w których doszło do poważnychzdarzeń. Oczywiście nieświadomośćryzyka pozwala przedsiębiorcy na dużykomfort w pracy, ale czar pryska, gdy ry-zyko wymyka się spod kontroli. Nieste-ty często takie incydenty obnażają za-niedbania w obszarze zabezpieczeńoraz nieprzygotowanie „właścicieli ry-zyka” na sytuacje kryzysowe. A mogąone przybierać różne formy – od szkódmajątkowych, poprzez zakłóceniaw prowadzonej działalności, utratę kon-trahentów i kłopoty wizerunkowe, aż pobankructwo.Czy polskie przedsiębiorstwa mająwdrożone systemy zarządzania ryzy-kiem lub systemy zarządzania ciągło-ścią działania?

– Różnie to bywa. Są firmy, któremogą poszczycić się dużym zaawan-

sowaniem w tych obszarach. One bu-dują własne systemy na bazie stan-dardów ISO 31000 i ISO 22301 oraz naj-lepszych praktyk. Liderami w tym za-kresie są instytucje finansowe orazoperatorów sieci komórkowych. Za-kłady produkcyjne też zarządzają ry-zykiem i ciągłością działania, alew mniej usystematyzowany sposób.Szczególny nacisk kładą na zagad-nienia techniczne. Mam wrażenie, żew dalszym ciągu trochę po macoszemutraktowany jest obszar planowania kon-tynuacji biznesu, w myśl zasady: „Jakośto będzie”. Takie rozumowanie to po-ważny błąd. Strategie działań kryzyso-wych powinny być ustalane wcześniej,w zaciszu gabinetów, a nie w trakcie kry-zysu, pod presją czasu.Dlaczego zatem firmy nie angażująsię w budowanie tych procedur, jak mato miejsce w przypadku zarządzania ja-kością czy środowiskiem?

– Sądzę, że jest to kwestia wciążbardzo małej świadomości. Ryzyko– w przeciwieństwie do jakości czy śro-dowiska – jest czymś nienamacal-nym. Jest niewidzialne, niestety naj-częściej do czasu. Posiadanie odpo-wiednich certyfikatów, takich jak ISO9001, obejmujące zarządzania jako-ścią, to dziś wymóg biznesowy. Ta za-sada jest jeszcze relatywnie rzadkostosowana w przypadku zagadnień,o których rozmawiamy, ale ten trendsię zmienia.Jak najkrócej określiłby pan, czymjest zarządzanie ryzykiem i zarządzanieciągłością działania?

– Zarządzanie ryzykiem to zbiórdziałań zmierzających do neutralizacjiryzyk, na które narażone jest przedsię-biorstwo. Chodzi o to, aby żadne zda-rzenie nie położyło firmy na łopatki. Na-

tomiast zarządzanie ciągłością działa-nia ma zapewnić przedsiębiorstwu wyj-ście obronną ręką z sytuacji kryzysowejpo zdarzeniu i kontynuowanie biznesuza wszelką cenę, np. dzięki wykorzy-staniu wolnych mocy wytwórczych w in-nych fabrykach.Jakich ryzyk najbardziej obawiają siędziś polscy przedsiębiorcy?

– Firmy boją się ryzyk, które przy-noszą najbardziej niepożądane skutki,np. w zakładach przetwórstwa drewnajest to tradycyjnie pożar i przestój spo-wodowany szkodą majątkową, zaśbranża spożywcza koncentruje się w du-żej mierze na odpowiedzialności cy-wilnej za produkt. Oczywiście jest całagrupa ryzyk charakterystycznych dlafirm niezależnie od branży, np. ryzykacybernetyczne albo związane z bez-pieczeństwem i higieną pracy.Gdzie należy szukać ekspertyzy z za-kresu zarządzania ryzykiem i planówciągłości działania?

– W każdej firmie można znaleźćspecjalistów, którzy mogą czynnieuczestniczyć w tworzeniu omawianychsystemów. Trzeba ich tylko odpowiedniopoprowadzić. Jest to proces czaso-chłonny i dość trudny do realizacji wewłasnym zakresie. Dlatego wiele przed-siębiorstw korzysta z profesjonalnegowsparcia firm doradczych oraz przed-stawicieli rynku ubezpieczeniowego,np. towarzystw ubezpieczeń, które suk-cesywnie budują kompetencje w tym za-kresie. Warto tu przytoczyć słowa Kevi-na Knighta, współtwórcy normy ISO31000 Zarządzanie ryzykiem: „Nikt niemusi zarządzać ryzykiem. Przetrwanienie jest obowiązkowe – każdej firmiewolno zbankrutować”.


Mam wrażenie, że w dalszym ciągu po macoszemu traktowany jest obszar planowania kon-tynuacji biznesu, w myśl zasady: „Jakoś to będzie”. Takie rozumowanie to poważny błąd.Strategie działań kryzysowych powinny być ustalane wcześniej, w zaciszu gabinetów, a niew trakcie kryzysu, pod presją czasu – mówi Zbigniew Żyra, dyrektor Hestii Loss Control.

Ryzyko a ciągłość działania, czyli jak zarządzać z głową


RYNEK INWESTYCJI32

Cyberzagrożenia określono mianem ry-zyk przyszłości. To pojęcie funkcjonu-je w nomenklaturze już od pewnegoczasu. Jakie są pańskie doświadczeniai obserwacje w tym obszarze?

– Na początku 2000 roku głównymcelem zabezpieczeń teleinformatycz-nych była walka z wirusami kompute-rowymi. Od tamtego czasu wiele sięzmieniło. Dynamiczny rozwój technolo-gii IT wymusił ciągłą adaptację no-wych rozwiązań i rewolucyjny „wyścigzbrojeń”. Powstają coraz inteligentniej-sze mechanizmy obrony, a z drugiej stro-ny – coraz bardziej wyrafinowane me-tody ataku. W niepamięć odeszły cza-sy, kiedy hakerzy dokonywali spekta-kularnych włamań dla sławy. Obecniejest to działalność usługowa, zwykły biz-nes. Rynek dzieli się na tych, którzy two-rzą i wdrażają zabezpieczenia, oraz natych, którzy nieustannie poszukują me-tod na ich przełamanie. No właśnie – biznes. Dla jednych to ko-lejne zlecenie na atak hakerski, a dla in-nych ciągłość procesów produkcyj-nych. Na co narażeni są ci drudzyprzedsiębiorcy?

– Na zagrożenia, na które nie sąprzygotowani. Panuje powszechne prze-

konanie, że hakerzy atakują duże kon-cerny i instytucje finansowe, które sąwłaścicielami cennych aktywów. Jauważam, że narażeni są wszyscy – po-cząwszy od dużych korporacji, poprzezmałe i średnie firmy, na przysłowiowymKowalskim kończąc. Zagrożenia i me-tody ataku różnią sie jedynie skalą i skut-kami. W przypadku użytkowników do-mowych będzie to np. bezpowrotnautrata danych zgromadzonych na dys-ku komputera albo kradzież tożsamościelektronicznej, a w przypadku przed-siębiorstw – kradzież własności inte-lektualnej, przestój linii produkcyjneji straty finansowe aż po utratę wize-runku.Jakimi motywami kierują się hakerzy?

– Ich głównym celem są zleceniao charakterze szpiegostwa gospodar-czego. Zdobycie własności intelektu-alnej organizacji przez konkurencjęczęsto jest powodem upadłości lubpoważnych problemów finansowychfirm. Doskonałym przykładem jest przy-padek jednej z firm budowlanych, kie-dy przestępcy podglądali przez kilka ty-godni korespondencję e-mail księgo-wej, dzięki czemu poznali harmono-gramy przelewów. Feralnego dnia, tużprzed realizacją dużego przelewu zamateriały budowlane, podszywającysię za kontrahenta przestępcy przysłaliinformację o zmianie numeru rachun-ku bankowego. Księgowa bez weryfi-kacji tej wiadomości dokonała przele-wu na kwotę 5 mln zł.Jak można zapobiegać takim sytu-acjom? Czy jest sprawdzona i sku-teczna metoda obrony?

– Najskuteczniejszą formą ochronyjest wzmacnianie najsłabszego ogniwaw łańcuchu zabezpieczeń. Najsłab-szym ogniwem wciąż pozostaje czło-wiek – jego słabości i przyzwyczajenia.Należy mu pomóc, definiując spraw-

dzone i skuteczne wzorce zachowańw postaci polityk bezpieczeństwa. Totrudne zadanie, zwłaszcza w przy-padku organizacji bez własnego za-plecza w postaci ludzi i wiedzy, ale za-wsze można skorzystać z kompetencjiekspertów zewnętrznych. Niezbędnejest wdrożenie odpowiednich zabez-pieczeń technologicznych, wyposażo-nych w mechanizmy stałego monito-ringu ruchu w sieci teleinformatycznejoraz procesów produkcyjnych. Obec-nie w większości firm występują nieza-bezpieczone, sterowane numerycznielinie produkcyjne To stwarza wysokieprawdopodobieństwo ataku haker-skiego. W celu zbadania stanu zabez-pieczeń warto poddawać się cyklicz-nym testom penetracyjnym infrastruk-tury teleinformatycznej i wrażliwościstron www.Czy wysoka świadomość ludzka i od-powiednie zabezpieczenia technolo-giczne wystarczą, aby poczuć się bez-piecznie?

– To stanowczo za mało. Mechanizmpowinien pracować bez zarzutu. W tymcelu potrzebna jest jego regularna kon-serwacja. Zatem wdrożenie odpo-wiednich technologii nie kończy się najednorazowym zabiegu. Z każdą chwi-lą przybywa nowych zagrożeń, w związ-ku z czym systemy muszą być regular-nie tunningowane. W tym celu częstoprzeprowadzam testy penetracyjne,które pozwalają wykryć słabości syste-mów IT i je naprawić. Inną formą do-skonalenia są regularne szkolenia pra-cownicze, również w formie kampaniiantyphishingowych.Zatem w obszarze cyberzagrożeń cze-ka nas wyjątkowa ewolucja?

– Z pewnością, ale będzie to ewo-lucja w tempie rewolucji.


Ryzyka cybernetyczne – ewolucja w tempie rewolucjiDynamiczny rozwój technologii IT wymusił ciągłą adaptację nowych rozwiązań i rewo-lucyjny „wyścig zbrojeń”. Z jednej strony powstają coraz inteligentniejsze mechanizmyobrony, a z drugiej – coraz bardziej wyrafinowane metody ataku – mówi Dariusz Wło-darczyk, ekspert ds. cyberbezpieczeństwa w Hestii Loss Control.


RYNEK INWESTYCJI34

ANWIL jest wiodącym przedsię-biorstwem sektora Wielkiej Syn-tezy Chemicznej. Ze względu na

specyfikę produkcji kwestie bezpie-czeństwa pracy w spółce są prioryte-towe. Jej pracownicy codziennie mają doczynienia z substancjami chemicznymi,których stosowanie odbywa się w ściśleokreślonych warunkach, z przestrze-ganiem rygorystycznych zasad postę-powania. To na ich barkach spoczywaodpowiedzialność za bezpieczeństwowłasne, jak również koleżanek i kolegóworaz lokalnej społeczności. Dlatego tak

ważne dla firmy są działania wzmac-niające poczucie odpowiedzialnościwśród załogi. Jedną z najważniejszychinicjatyw w tym zakresie jest program„Zgłoś zagrożenie”, w ramach któregopracownicy identyfikują potencjalnezagrożenia oraz proponują eliminująceje rozwiązania. Zgłaszanie odbywa siępoprzez specjalny formularz, dostępnyw firmowym intranecie. Jego intuicyjnai przyjazna użytkownikom forma po-zwala w precyzyjny sposób dokonaćzgłoszenia, co z kolei przekłada się naszybkość wdrożenia zaproponowanegoprzez pracownika usprawnienia.

W 2016 roku 95,2 proc. zgłoszo-nych zagrożeń zostało wyeliminowa-nych. Tak dobry wynik pokazuje, żezałoga czuje się odpowiedzialna zabezpieczeństwo – swoje oraz kolegów,a pracodawca szybko i bardzo spraw-nie wdraża zgłoszone przez nią inicja-tywy. We wrześniu 2015 roku w ramachwsparcia dla dyrektorów produkcji spo-śród pracowników produkcji wybranodwóch nieetatowych animatorów BHP,którzy m.in. wspierają terminową reali-zację zadań w programie „Zgłoś za-grożenie”, propagują wśród pracowni-ków bezpieczny sposób wykonywaniapracy, kreują nowe rozwiązania służą-ce poprawie bezpieczeństwa i higienypracy oraz inspirują innych pracowni-ków do takich działań.

Od 3 lat ANWIL – tak, jak wszystkiespółki Grupy Kapitałowej Orlen – orga-nizuje „Tydzień Bezpieczeństwa Pracyi Ochrony Zdrowia”. Głównym celem wy-darzenia jest pogłębianie wiedzy pra-

cowników na temat szeroko pojętegoBHP, np. umiejętności oceny zagrożeńdla zdrowia i życia oraz ich eliminacji,czemu służą specjalistyczne szkoleniaprowadzone między innymi przez eks-pertów Centralnego Instytutu OchronyPracy czy Państwowej Inspekcji Pracy.W ramach „Tygodnia” organizowane sątakże praktyczne ćwiczenia gaszeniapożarów na trenażerach, podczas któ-rych każdy może spróbować swoich siłw zmaganiu się z koniecznością uga-szenia np. palącego się monitora kom-putera. W tym czasie w firmowym in-tranecie odbywają są konkursy oraz pu-blikowane są krzyżówki dotyczące za-gadnień z obszaru bezpieczeństwapracy, bezpieczeństwa procesowego,a także ochrony przeciwpożarowej. Pod-sumowaniem „Tygodnia” jest „PiknikBezpieczeństwa” dla pracownikówi ich rodzin, w trakcie którego możnam.in. wziąć udział w konkursach wiedzyi obejrzeć pokazy sprawnościowe Za-kładowej Straży Pożarnej, pokazy udzie-lania pierwszej pomocy niemowlętom,czy ofiarom wypadków samochodo-wych. Do dyspozycji uczestników „Pik-niku” jest także mobilny gabinet, w któ-rym udzielane są porady dotyczącezdrowego trybu życia.

W ubiegłym roku jednym z punktówprogramu „Tygodnia Bezpieczeństwa”była dwudniowa konferencja naukowapt. „Planowanie i zagospodarowanieprzestrzenne w aspekcie DyrektywySEVESO III”, którą zorganizowało Sto-warzyszenie Inżynierów i TechnikówPożarnictwa Oddział Kujawsko-Pomor-

Kultura bezpiecznej pracy zapisana w DNAWysoka kultura bezpieczeństwa w ANWILU sprawia, że w ostatnich latach spółka reali-zuje swoje cele biznesowe przy bardzo niskim wskaźniku wypadkowości. Aktywnośćfirmy w tym zakresie została doceniona między innymi przez Państwową InspekcjęPracy, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Forum Odpowiedzial-nego Biznesu. Sukcesy włocławskiego przedsiębiorstwa to efekt konsekwentnie wdraża-nych procedur, dobrych praktyk i standardów obowiązujących w Grupie KapitałowejOrlen, a także realizacji inicjatyw, które służą podnoszeniu poziomu odpowiedzialnościza bezpieczeństwo własne i współpracowników wśród załogi.

Beata Krupińskadyrektor ds. prewencji i BHP,ANWIL SA

ski pod patronatem merytorycznymKujawsko-Pomorskiego KomendantaWojewódzkiego Państwowej Straży Po-żarnej. ANWIL zdecydował się przyjąćrolę sponsora głównego wydarzenia,ponieważ kwestie związane z zapew-nieniem bezpieczeństwa pracownikomoraz społeczności lokalnej mają dlaspółki priorytetowe znaczenie.

Wśród prelegentów znaleźli się m.in.prof. dr hab. Adam S. Markowski z Po-litechniki Łódzkiej, prof. dr hab. inż.Zygmunt Babiński z UKW w Bydgoszczy,Paweł Dadasiewicz z Głównego In-spektoratu Ochrony Środowiska w War-szawie, a także Marek Witkowski zeSzkoły Głównej Służby Pożarniczejw Warszawie. Prelegentami reprezen-

tującymi ANWIL byli: Krzysztof Wojdyło,główny specjalista ds. bezpieczeństwaprocesów, oraz Piotr Mironiuk, komen-dant Zakładowej Straży Pożarnej.Krzysztof Wojdyło i prof. Adam S. Mar-kowski przedstawili metodykę wyko-nywania analiz zagrożeń i oceny ryzy-ka procesowego, natomiast Piotr Miro-niuk podzielił się doświadczeniamispółki ANWIL związanymi z przygoto-

waniem wewnętrznego planu opera-cyjno-ratowniczego. W drugim dniukonferencji na terenie należącym dowłocławskiego przedsiębiorstwa zor-ganizowane zostały ćwiczenia i poka-zy ratownictwa chemicznego z udziałemsił i środków Krajowego Systemu Ra-towniczo-Gaśniczego województwa ku-jawsko-pomorskiego oraz ZakładowejStraży Pożarnej ANWIL.


RYNEK INWESTYCJI 35

Pokazy ratownictwa w drugim dniu konferencji „Planowanie i zagospodarowanie przestrzennew aspekcie Dyrektywy SEVESO III”, Włocławek, 07.09.2016 r.

�

W 2017 roku ANWIL po raz trzeci z rzędu zostałuhonorowany tytułem „Solidny Pracodawca”.Firma została doceniona m.in. za wzorowe re-spektowanie prawa pracy i przepisów BHP.

O tym, jak ważne dla kadry zarzą-dzającej spółki jest zapewnienie pra-cownikom bezpiecznych warunkówpracy, świadczy także program „Safe-ty Walk”. Są to regularne wizyty mana-gerów na terenie zakładu produkcyj-nego promujące kulturę bezpieczeń-stwa. Weszły one na stałe zarówno doprogramu posiedzeń rady nadzorczejspółki, jak i zarządu.

Oprócz programów „Zgłoś zagro-żenie” i „Safety Walk” oraz powołanianieetatowych animatorów BHP, ANWIL


RYNEK INWESTYCJI36

�

„Safety Walk” z udziałem członków rady nadzorczej i zarządu spółki

O tym, jak ważne dla kadry zarządzającej spółkijest zapewnienie pracownikom bezpiecznychwarunków pracy, świadczy program „SafetyWalk”. Są to regularne wizyty managerów na te-renie zakładu produkcyjnego promujące kulturębezpieczeństwa. Weszły one na stałe zarównodo programu posiedzeń rady nadzorczej spółki,jak i zarządu.


RYNEK INWESTYCJI 37

�

podejmuje szereg innych działań zmie-rzających do uzyskania ponadstan-dardowego poziomu bezpieczeństwapracy. Doskonaląc technologie pro-dukcji, poprawia nie tylko parametryprocesu, lecz także eliminuje sub-stancje niebezpieczne tam, gdzie tomożliwe. Przykładem jest zmiana tech-nologii produkcji chloru z przeponowejna nowocześniejszą membranową.Główne instalacje produkcyjne wypo-sażone są w systemy wykrywania nie-bezpiecznych gazów, których stężeniejest na bieżąco monitorowane. Po-nadto pracownicy wybranych instala-cji posiadają indywidualne detektorygazu. Uruchomiono również nową in-stalację sygnalizacji pożaru oraz za-instalowano system gaszenia gazemNOVEC 1230 – środkiem gaśniczym,który nie stanowi zagrożenia dla pra-cowników pracujących w pomiesz-czeniach. Wszystkie osoby przebywa-jące w części produkcyjnej spółki zo-bowiązane są do posiadania indywi-dualnego sprzętu ochronnego. Wpro-wadzono także nowe środki ochrony in-dywidualnej o podwyższonym stan-dardzie, m.in. okulary ochronne zeszkłami korekcyjnymi.

ANWIL organizuje także szeregszkoleń poświęconych bezpieczeństwupracy, bezpieczeństwu procesowemui ochronie zdrowia, a wielu pracownikówukończyło studia podyplomowe z za-kresu „Bezpieczeństwa Procesów Prze-mysłowych” na Politechnice Łódzkiej,których twórcą i animatorem jest prof.Adam Markowski – wybitny znawcatej tematyki, a organizatorem PKN Or-len. Prace przygotowywane przez pra-cowników ANWILU podczas studiówpodyplomowych są wykorzystywanepraktycznie, a wnioski w nich zawarte– wdrażane, dzięki czemu przedmioto-we opracowania wpływają na dalsząpoprawę bezpieczeństwa procesowe-go w przedsiębiorstwie.

Wiedza pracowników firmy doce-niana jest również przez zewnętrznychekspertów. Dobrym przykładem jestpraca autorstwa Jerzego Szatkowskie-go, głównego specjalisty ds. BHP, któraotrzymała wyróżnienie w 44. Ogólno-polskim Konkursie Poprawy WarunkówPracy, organizowanym przez Minister-stwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznejwe współpracy m.in. z Naczelną Orga-nizacją Techniczną, urzędami odpo-wiedzialnymi za kontrolę warunkówpracy, instytucjami ubezpieczeniowy-mi oraz partnerami społecznymi. Opra-cowanie pt. „Ocena ryzyka zawodo-

wego w zezwoleniach jednorazowychz uwzględnieniem prac szczególnieniebezpiecznych” zostało wyróżnionew kategorii przedsięwzięć organizacyj-nych i edukacyjnych przez komisję kon-kursową pod przewodnictwem prof. drhab. med. Danuty Koradeckiej. Eksper-ci docenili uniwersalność rozwiązaniawdrożonego we włocławskiej spółce.

Uzupełnienie zezwolenia jednora-zowego na prace szczególnie niebez-pieczne o ocenę ryzyka zawodowegojest dobrą praktyką, a zastosowanaw nim ocena ryzyka stanowi dodatko-wy punkt umożliwiający zarówno ze-zwalającemu, jak i wykonawcy doko-nanie ewaluacji, m.in. tego, czy zosta-ły zastosowane wszystkie wymaganeoraz możliwe środki ochronne. Dajerównież możliwość sprawdzenia, czy ry-zyko związane z wykonywaną pracą jestakceptowalne, czy też należy zastoso-wać dodatkowe zabezpieczenia, któreobniżą jego poziom do akceptowalne-go i pozwolą bezpiecznie wykonaćokreślone zadanie.

Wyróżnienie dla pracownika AN-WILU w konkursie Ministerstwa Rodzi-ny, Pracy i Polityki Społecznej to sukcesspółki w obszarze BHP z ostatnich dwu-nastu miesięcy. Natomiast w 2015 rokuwłocławskie przedsiębiorstwo odnio-sło potrójne zwycięstwo w konkursie„Pracodawca – organizator pracy bez-piecznej”, organizowanym przez Pań-stwową Inspekcję Pracy. Okręgowy In-spektorat Pracy w Bydgoszczy przy-znał firmie tytuł „Najlepszego organi-zatora bezpiecznej pracy na Kujawachi Pomorzu”. Jednocześnie jeden z pra-cowników firmy – Piotr Stokfisz – zostałwybrany „Najaktywniejszym Zakłado-wym Społecznym Inspektorem Pracy”w województwie. Natomiast kapitułakonkursu przyznała spółce – jako jednejz pięciu dużych firm w Polsce (zatrud-niających ponad 250 osób) – statuetkęMecum Tutissimus Ibis (łac. Ze mną je-steś najbezpieczniejszy) w uznaniu zaorganizowanie pracy w sposób wyróż-niający ją na tle pozostałych praco-dawców. Oznacza to, że praktyki sto-

Wręczenie nagród w 44. Konkursie Poprawy Warunków Pracy MRPiPS. Pierwszy od prawej: Jerzy Szatkowski, Warszawa, 09.12.2016 r.

sowane przez firmę mogą stanowićwzór dla innych dużych przedsiębiorstww kraju.

W 2017 roku ANWIL po raz trzeciz rzędu został uhonorowany tytułem„Solidny Pracodawca”. Firma zostaładoceniona m.in. za wzorowe respekto-wanie prawa pracy i przepisów BHP. Tokolejny w tym roku dowód uznania dla

działań firmy w tym obszarze. ForumOdpowiedzialnego Biznesu nagrodziłobowiem publikacją w jubileuszowym Ra-porcie „Odpowiedzialny biznes w Pol-sce. Dobre praktyki” m.in. dwa pro-gramy („Zgłoś zagrożenie” oraz „Ty-dzień Bezpieczeństwa”, kategoria „Prak-tyki z zakresu pracy”), realizowaneprzez przedsiębiorstwo.

ANWIL propaguje kulturę bezpie-czeństwa nie tylko wśród swoich pra-cowników, lecz także zachęca do pro-mowania bezpiecznych postaw swoichwykonawców (kontraktorów). Służytemu organizowany od 2014 roku kon-kurs adresowany właśnie do wyko-nawców corocznych remontów odby-wających się na terenie firmy. Jego ce-lem jest upowszechnianie i promo-wanie dobrych praktyk BHP oraz pod-noszenie świadomości bezpiecznejpracy wśród pracodawców i pracow-ników przedsiębiorstw zewnętrznych.Na podstawie kontroli na stanowi-skach pracy członków ekip remonto-wych pracownicy służb BHP oceniająprzestrzeganie przez nich zarównoprzepisów prawa, jak i wymogów we-wnętrznych obowiązujących w firmie,w tym oceniają bezpieczeństwo orga-nizacji pracy przez nadzór ze stronyich wykonawców. Wyróżnienia przy-znane przez ANWIL są potwierdze-niem najwyższych standardów w za-rządzaniu bezpieczeństwem stoso-wanych przez jego kontrahentów. Naj-lepszym wyznacznikiem efektywnościorganizowanych dla kontraktorów kon-kursów jest fakt, że w czasie ubiegło-rocznych remontów instalacji produk-cyjnych należących do ANWILU, pod-czas których codziennie około tysiącaosób zatrudnionych przez ponad trzy-dzieści firm zewnętrznych dokonywa-ło ich przeglądu, napraw i moderni-zacji, nie został odnotowany żaden wy-padek przy pracy u kontraktorów.

Ze względu na specyfikę produkcjichemicznej spółka co najmniej razw roku dokonuje przeglądu wewnętrz-nego planu operacyjno-ratowniczego,a Zakładowa Straż Pożarna ANWILwspólnie z jednostkami PaństwowejStraży Pożarnej sprawdza swoje przy-gotowanie do zwalczania i usuwaniaewentualnych skutków awarii przemy-słowej. W 2015 roku ANWIL oraz jed-nostki PSP sprawdzały swoją sprawnośćw trakcie warsztatów aplikacyjnych,podczas gdy w ubiegłym roku wybranoformę manewrów. W ich trakcie zosta-ło ocenione wyszkolenie ratownikówZakładowej Straży Pożarnej, stan go-towości operacyjnej sił i środków za-dysponowanych do ćwiczeń oraz współ-działanie poszczególnych służb. Prze-testowano również syreny alarmoweoraz światła blokadowe ruchu kołowe-go na drodze krajowej nr 91.

Ćwiczenia są niezwykle istotnymi stałym elementem pracy ZakładowejStraży Pożarnej. Umożliwiają spraw-



Jacek Podgórski podczas wręczenia nagród konkursu PIP „Pracodawca – organizator pracybezpiecznej”, grudzień 2015 r.

Wyróżnienie dla pracownika ANWILU w konkur-sie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecz-nej to sukces spółki w obszarze BHP z ostatnichdwunastu miesięcy. Natomiast w 2015 roku wło-cławskie przedsiębiorstwo odniosło potrójnezwycięstwo w konkursie „Pracodawca – organi-zator pracy bezpiecznej”, organizowanym przezPaństwową Inspekcję Pracy.

Fot. Andrzej Jaworski


RYNEK INWESTYCJI 39dzenie i aktualizację planów działania,jakie są opracowywane w spółce naewentualność różnego rodzaju zda-rzeń, wiedzę oraz przygotowanie psy-chofizyczne ratowników ZSP. Nato-miast ćwiczenia z udziałem PSP umoż-liwiają przetestowanie i udoskonaleniewspółpracy tych jednostek, dzięki cze-mu obydwie strony ćwiczeń są lepiejprzygotowane na wyzwania, z jakimibyć może przyjdzie im się wspólnie mie-rzyć.

Opisane przedsięwzięcia nie wy-czerpują inicjatyw realizowanych przezANWIL na rzecz budowania i umac-niania kultury bezpiecznej pracy. Są jed-nak doskonałym świadectwem, że spół-ka dokłada wszelkich starań, aby stałasię ona nieodłącznym elementem kul-tury organizacyjnej firmy – tak jak ma tomiejsce w całej Grupie Orlen. Niezwy-kle istotna jest bowiem wymiana know--how, dobrych praktyk oraz innowacyj-nych rozwiązań pomiędzy PKN Orlena jego grupą kapitałową, dzięki czemukoncern jest jednym z krajowych liderówtakże w obszarze bezpiecznej pracy.Wdrażanie tak wielu inicjatyw, progra-mów i usprawnień w obszarze BHPprzez spółkę nie byłoby możliwe bezwielu inwestycji, zarówno w ramachprogramu „Bezpieczny ANWIL”, jaki w ramach Planów Poprawy WarunkówPracy, które zakładają wdrażanie roz-wiązań ponadstandardowych, takichjak np. montaż urządzeń klimatyzacyj-nych we wszystkich pomieszczeniach.Włocławska firma hołduje bowiem za-sadzie, że inwestowanie w szeroko de-finiowane bezpieczeństwo pracy poprostu się opłaca. �

Beata Krupińska, Prevention and OHS Director in ANWIL SA, is talking about actions taken by ANWIL as a leading enterprise from the sector of the Great Chemical Syn-thesis to build and strengthen a safe work culture. For example the ‘Report Threats’ program within which staff members identify potential hazards and propose solutionsto eliminate them, organization of the ‘Safe Work and Health Care Week’ aimed at broadening ANWIL staff members’ knowledge about OHS are classified by Beata Kru-pińska to the most significant initiatives which contributed to achievement of business purposes with a very low accident rate coefficient in ANWIL. She also remindsthat the scientific conference on Spatial planning and development in the aspect of SEVESO III Directive, whose main sponsor was ANWIL, was one of the points of the‘Week’ program held last year. Beata Krupińska also pays attention to the fact of appointing two non-permanent OHS animators from among staff members and talks aboutthe Safety Walk program, i.e. regular visits of managers in the production plant, promoting the safety culture.According to Beata Krupińska, thanks to a competition, organized since 2014, on promotion of good OHS practices for contractors performing annual renovations in thecompany no accident took place last year during repair works. Due to the specific character of chemical production, at least once a year the Company Fire Brigade inANWIL in cooperation with the State Fire Service organizes exercises aimed at checking a degree of preparation for removal of any possible effects of an industrialbreakdown.Beata Krupińska emphasizes that ANWIL takes up initiatives to achieve an above-standard level of occupational safety both through operational activities, leading to im-provement of process parameters, elimination, where possible, of hazardous substances and organization of trainings in occupational safety, process safety and healthcare as well as co-financing of post-graduate studies in Safety of Industrial Processes at the Lodz University of Technology, whose author and animator is prof. AdamMarkowski.ANWIL’s activities in favour of the safe work culture have been duly appreciated by experts of e.g. the National Labour Inspectorate, Ministry of Family, Labour and SocialPolicy and Responsible Business Forum. Beata Krupińska emphasizes that ANWIL’s successes are an effect of consistently implemented good practices andprocedures binding in the entire Orlen Group.

Ćwiczenia aplikacyjne PSP i ZSP ANWIL, Włocławek, jesień 2015 r.

Najlepszym wyznacznikiem efektywności organi-zowanych dla kontraktorów konkursów jest fakt,że w czasie ubiegłorocznych remontów instalacjiprodukcyjnych należących do ANWILU, podczasktórych codziennie około tysiąca osób zatrudnio-nych przez ponad trzydzieści firm zewnętrznychdokonywało ich przeglądu, napraw i moderniza-cji, nie został odnotowany żaden wypadek przypracy u kontraktorów.


RYNEK INWESTYCJI40

Dyrektywa Seveso III została zaimple-mentowana do polskiego prawa. Mamyzmienioną ustawę Prawo ochrony śro-dowiska, opublikowane rozporządze-nia. Co dalej?

– Faktycznie, z chwilą publikacjiaktów prawnych został zakończonyetap pracy nad projektami, współpra-cy między resortami i instytucjami po-legającej na przygotowywaniu osta-tecznych wersji poszczególnych doku-mentów. Jednak wbrew pozorom to do-piero początek. Przygotowywanie do-kumentacji, która będzie akceptowanaprzez organa kontrolno-nadzorcze, czy-li Komendy Państwowej Straży Pożarneji Wojewódzkie Inspektoraty OchronyŚrodowiska, w niektórych przypadkachbędzie jeszcze trwało, szczególnie w od-niesieniu do planów operacyjno-ra-towniczych, w związku z gruntownązmianą wymagań określonych w roz-porządzeniu ministra spraw we-wnętrznych i administracji. Nie jest tokomfortowa sytuacja ani dla zakładówo dużym ryzyku, ani dla organów kon-

trolno-nadzorczych. Warto również pa-miętać, że system przeciwdziałaniapoważnym awariom przemysłowymi ograniczania ich skutków nie jest przy-gotowywany raz na zawsze. Jest toukład, który jest – a przynajmniej zgod-nie z prawem powinien być – podda-wany systematycznej analizie. Zmianyniekoniecznie muszą wypływać z mo-dyfikacji zmian planowanych przez za-kład. Czasami zupełnie niezależna odzakładu zmiana klasyfikacji substancjiniebezpiecznych może mieć kolosalneznaczenie i wpływać nawet na kwalifi-kację zakładu do jednej z dwóch kate-gorii, tj. zakładu o dużym lub zwięk-szonym ryzyku wystąpienia poważnejawarii.Pozostaje otwarta kwestia wyznaczaniabezpiecznych odległości. Wciąż bra-kuje rozporządzenia ministra środowi-ska w sprawie sposobu ustalania bez-piecznej odległości przy lokalizacji za-kładów stwarzających zagrożenie wy-stąpienia poważnej awarii przemysło-wej.

– Gdy rozporządzenie przygotowy-wane jest przez jednego ministra, jakw przypadku kryteriów kwalifikacyjnych,sytuacja jest dość klarowna, ale gdy zajedno rozporządzenie odpowiadają trzyzupełnie różne ministerstwa, może tooznaczać potencjalne problemy i ko-nieczność wypracowania kompromisu,którego czasami nie da się osiągnąć,albo mówiąc łagodniej, do osiągnięciakompromisu potrzebny jest czas. W przy-padku rozporządzenia w sprawie wy-znaczania bezpiecznych odległości mi-nistrem wiodącym jest minister właściwydo spraw środowiska, który przygotowujerozporządzenie w porozumieniu z mini-strem właściwym do spraw wewnętrz-nych i ministrem właściwym do sprawbudownictwa, lokalnego planowania i za-gospodarowania oraz mieszkalnictwa.To trzy zupełnie różne światy, mówiąceróżnym językiem, które zazębiają się tyl-ko w pewnych obszarach, np. przy wy-znaczaniu bezpiecznych odległości. Dla-tego potrzeba czasu i chęci, aby – jeślijest to możliwe – rozporządzenie weszłow życie. Jednak mówiąc o tym rozpo-rządzeniu, warto pochylić się najpierwnad pytaniem, w jakim celu jest ono przy-gotowywane, dla kogo i czy w ogóle jestpotrzebne? Próbując odpowiedzieć natak zadane pytania, można oczywiścieje strywializować, ale wyobraźmy sobiesytuację, gdzie obok zakładu o dużym lubzwiększonym ryzyku, w którym produ-kowane lub magazynowane są sub-stancje niebezpieczne, budowane jestcentrum handlowe albo inny obiekt uży-teczności publicznej. W przypadku gdydojdzie do awarii, np. uwolnienia sub-stancji toksycznych, przy niesprzyjają-cym scenariuszu ofiarami takiego zda-rzenia będą przypadkowi ludzie znaj-dujący się w budynku, całkowicie nie-przygotowani na taką sytuację. Tu wy-obraźnia może podsuwać różne sce-nariusze. Z drugiej strony, gdy jednak ta-

Bezpieczeństwo się opłacaUświadomienie sobie, że bezpieczeństwo to nie tylko koszty, że na dłuższą metę po pro-stu się opłaca, to złożony proces – mówi dr Agnieszka Gajek, kierownik Pracowni Bez-pieczeństwa Chemicznego Zakładu Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznychw Centralnym Instytucie Ochrony Pracy – Państwowym Instytucie Badawczym.

kie centrum znajdzie się w otoczeniu ist-niejącego wcześniej zakładu, to zgod-nie z prawem organy WIOŚ po zasię-gnięciu opinii z PSP mogą wydać de-cyzję w zakresie nałożenia dodatkowychzabezpieczeń technicznych na zakład.M.in. dlatego przygotowywane jest roz-porządzenie, w którym ma być okre-ślony sposób ustalania bezpiecznejodległości między zakładami a innymiobiektami. Oczywiście jest to temat nadużo dłuższą dyskusję, bo należyuwzględnić wiele niuansów, jednakzasadniczo chodzi o bezpieczeństwoludzi.W obszarze bezpieczeństwa wiele za-kładów promuje hasła typu „Bezpie-czeństwo to czysty zysk”, „Zero wy-padków”. Czy to wystarczy?

– Może to zabrzmi trywialnie, aleważne, aby hasła tego typu nie stały siętylko ładnie brzmiącymi sloganami.W wielu zakładach za hasłem idą dzia-łania i wyraźnie widać realne efekty.Przygotowywane są specjalne progra-my mające na celu m.in. zaangażowa-nie pracowników w sprawy związanez bezpieczeństwem. W przypadku za-kładów przemysłowych ważne jest nietylko zaangażowanie ze strony prowa-dzącego zakład, kierownictwa, dyrek-

torów, lecz także szeregowych pra-cowników. I odwrotnie – nie wystarczyzaangażowanie pionu technicznego,jeśli brakuje poparcia i działań ze stro-ny dyrekcji. Niestety w niektórych za-kładach hasła stanowią tylko zasłonędymną, przykład działania na pokaz. Totrudny temat, bo nie można nikogozmusić, aby się zaangażował i patrzyłna zagadnienia bezpieczeństwa z szer-szej perspektywy. Uświadomienie sobie,że bezpieczeństwo to nie tylko koszty, żena dłuższą metę po prostu się opłaca,to złożony proces. Mamy jednak w Polsce liderów bez-pieczeństwa…

– Tak i co ważne, to nie tylko duże za-kłady przemysłowe, ale również zakła-dy z grupy małych i średnich przedsię-biorstw. Zarówno wśród dużych kon-cernów, jak i w małych zakładach moż-na znaleźć liderów w dziedzinie bez-

pieczeństwa przemysłowego. Niestetyw obu tych grupach są również przy-kłady firm z końca stawki. To nie zale-ży bowiem od wielości zakładu, ale odpoziomu świadomości stwarzanychprzez zakład zagrożeń i zaangażowa-nia personelu. Kluczem w tym przy-padku jest wiedza i umiejętne realizo-wanie działań z zakresu przeciwdzia-łania poważnym awariom przemysło-wym i ograniczania ich skutków. Co cie-kawe, zwykle ograniczamy się do pierw-szego członu i cały wysiłek skupiamy naprzeciwdziałaniu im, zapominając, żetak naprawdę nie ma ryzyka równegozero, zawsze jest tzw. ryzyko resztkowe,a niestety poważne awarie były, sąi będą. Podstawą jest właściwa ocenazagrożeń.Mamy różne metody analizy i oceny za-grożeń. W poszczególnych elementachsystemu przeciwdziałania poważnymawariom i ograniczania ich skutkówprowadzący zakład musi określić praw-dopodobieństwo zagrożenia poważnąawarią, a w raporcie o bezpieczeństwiemusi wykazać, że zostały przeanalizo-wane możliwości wystąpienia awariiprzemysłowej i podjęto środki ko-nieczne do zapobieżenia im. Jak wy-gląda to w skali kraju?

– To pytanie bardziej do organówkontrolno-nadzorczych, które przyjmu-ją od zakładów dokumentację, aleprawda jest taka, że faktycznie w skalikraju stosowane są różne metody. Ideajest bardzo logiczna: do prostych pro-cesów powinny być stosowane prostemetody, a do złożonych procesów prze-mysłowych – kompleksowe, które po-zwalają uwzględnić ich złożoność. Toładnie wygląda w teorii, jednak w prak-tyce jest już trudniej. Czasem odnoszęwrażenie, że nie stosuje się metod od-powiednich do danego etapu np. iden-tyfikacji zagrożeń, scenariuszy zdarzeńawaryjnych, prawdopodobieństwa itd.,ale te, które lepiej zna przygotowującyanalizę. Np. HAZOP często jest trakto-wany jako remedium na wszystko. War-to mieć jednak świadomość, że metodata posiada swoje ograniczenia i cobardzo ważne, jest metodą ekspercką.

Jeżeli chodzi natomiast o metody uprosz-czone, to są one mało rozpowszech-nione, niestety częściej korzysta sięz metod do oceny ryzyka zawodowegozwykle stosowanych w odniesieniu dobezpieczeństwa i higieny pracy, a nie doprostych metod oceny ryzyka bezpie-czeństwa procesowego.Czy jest to niezgodne z polskim pra-wem?

– Nie jest niezgodne. W Polsce niema narzuconych odgórnie konkretnychmetod, a stosowanie norm jest dobro-wolne. Może jednak najlepiej przed-stawić to na przykładzie. Z punktu A doB można dostać się dowolnym środkiemkomunikacji: samolotem, pociągiem,samochodem, rowerem. Teoretyczniewszystko jest ok, mamy odległośći 4 środki lokomocji, ale spróbujmy do-stać się z np. Zakopanego do Gdańskaw godzinach pracy, do tego kilka razyw tygodniu, przewożąc coś. Wtedy wy-bierzemy samolot, pociąg lub samo-chód. Rower się do tego nie nadaje.Z drugiej strony, jeżeli potrzebujemy sięprzemieścić w mieście, z jednej dzielnicydo drugiej, z tymi samymi ogranicze-niami (godziny pracy, kilka razy w ty-godniu), to samolot i pociąg odpadającałkowicie, pozostaje samochód i rower.Wszystko zależy od tego, co chcemy za-stosować i do jakiej sytuacji. I tak wła-śnie jest z wykorzystywaniem metodoceny ryzyka zawodowego do oceny za-grożeń w bezpieczeństwie proceso-wym – teoretycznie się da, ale to tak jakz jazdą rowerem z Zakopanego doGdańska w godzinach pracy: można,ale sensu w tym nie ma.Na koniec krótkie pytanie dotycząceźródeł informacji. Gdzie szukać wiary-godnych, rzetelnych informacji na tematmetod oceny i analizy ryzyka?

– Niestety bardzo mało jest mate-riałów źródłowych w języku polskim.Ostatnio ukazała się monografia prof.Adama Markowskiego z PolitechnikiŁódzkiej – najbardziej aktualne kom-pendium wiedzy o bezpieczeństwieprocesów przemysłowych. Warto też się-gać po pozycje w języku angielskim, aletu zdarza się, że pojawia się problemz przełożeniem specjalistycznego słow-nictwa na język polski i czasami do-chodzi do zabawnych sytuacji, gdyw rozmowach pojawiają się angielskiewtrącenia. Brzmią one bardziej natu-ralnie niż polskie próby tłumaczenia, boangielskie zwroty są stałe, a na polskikażdy tłumaczy jak chce.

Rozmawiał Jacek Markowski


RYNEK INWESTYCJI 41

Zarówno wśród dużych koncernów, jak i w ma-łych zakładach można znaleźć liderów w dzie-dzinie bezpieczeństwa przemysłowego. Niestetyw obu tych grupach są również przykłady firm z końca stawki.


RYNEK INWESTYCJI42

Wbrew pozorom administratorzyi podmioty przetwarzającedane osobowe, w tym przed-

siębiorcy, mają stosunkowo niewieleczasu, by dostosować obowiązująceu nich procedury ochrony danych oso-bowych do wymogów RODO. Dlaczegoto takie ważne? Ponieważ w przeci-wieństwie do obecnie obowiązującychprzepisów RODO przewiduje dotkliwesankcje za nieprzestrzeganie wynika-jących z niego obowiązków, w tym wy-sokie administracyjne kary pieniężne.Aktualnie kwestie ochrony danych oso-bowych reguluje na gruncie prawaUnii Europejskiej dyrektywa 95/46/WEParlamentu Europejskiego i Rady z dnia24 października 1995 roku w sprawieochrony osób fizycznych w zakresieprzetwarzania danych osobowychi swobodnego przepływu tych danych.Jednak dyrektywy nie są aktami praw-nymi stosowanymi bezpośrednio. Na-

kładają one jedynie na państwa człon-kowskie obowiązek osiągnięcia okre-ślonych w dyrektywach celów, który toobowiązek państwa członkowskie re-alizują, wdrażając dyrektywy do krajo-wych porządków prawnych. Polskawdrożyła dyrektywę 95/46/WE w ustawiez dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochroniedanych osobowych.

Ponieważ państwa członkowskieposiadają swobodę w zakresie wyboruformy i środków wdrażania dyrektyw,przepisy krajowe konkretnych państw,jakkolwiek implementujące te samedyrektywy, różnią się od siebie, co skut-kuje niespójnością. Problem ten w od-niesieniu do przepisów krajowych re-gulujących ochronę danych osobo-wych w poszczególnych państwachczłonkowskich dostrzegła Komisja Eu-ropejska. Zwróciła również uwagę nafakt, że po kilkunastu latach od wejściaw życie dyrektywy 95/46/WE jej przepi-sy nie w pełni odpowiadają zmianom,jakie w związku z rozwojem nowocze-snych technologii zaszły w obszarzeprzetwarzania danych.

W konsekwencji w styczniu 2012 ro-ku Komisja przedłożyła pakiet zmianprawa UE w zakresie ochrony danychosobowych, którego celem było wpro-wadzenie jednolitych rozwiązań w ca-łym obszarze UE. Jednym z elementówtego pakietu jest przyjęte przez Parla-ment Europejski rozporządzenie RODO,które będzie stosowane od 25 maja2018 roku we wszystkich krajach człon-kowskich UE. Oznacza to, że co do za-

sady RODO zastąpi obecnie obowią-zujące krajowe akty prawne regulująceproblematykę ochrony danych osobo-wych, w tym polską ustawę o ochroniedanych osobowych.

Dane osobowe, czyli co?RODO zawiera szeroki katalog de-

finicji pojęć, którymi się posługuje. Napotrzeby niniejszego artykułu wystar-czające jest wskazanie jedynie trzechdefinicji: danych osobowych, admini-stratora oraz podmiotu przetwarzają-cego.

Danymi osobowymi w rozumieniuRODO są informacje o zidentyfikowanejlub możliwej do zidentyfikowania osobiefizycznej, to jest osobie, którą możnabezpośrednio lub pośrednio zidentyfi-kować, w szczególności na podstawieidentyfikatora, takiego jak imię i na-zwisko, numer identyfikacyjny, dane o lo-kalizacji, identyfikator internetowy lub je-den bądź kilka szczególnych czynnikówokreślających fizyczną, fizjologiczną,genetyczną, psychiczną, ekonomicz-ną, kulturową lub społeczną tożsamośćosoby fizycznej. W praktyce oznacza tozatem, że daną osobową może być każ-da informacja pozwalająca na identy-fikację konkretnej osoby fizycznej, rów-nież taka, która samodzielnie nie po-zwala na taką identyfikację, ale w po-wiązaniu z innymi informacjami iden-tyfikację umożliwia. Danymi osobowy-mi będą dane pracowników, zlecenio-biorców, klientów lub kontrahentów.Przedsiębiorcy przetwarzający takiedane będą musieli działać zgodniez przepisami RODO.

Administratorem jest z kolei nagruncie RODO każda osoba fizycznalub prawna, organ publiczny, jednostkalub inny podmiot, który samodzielnie lubwspólnie z innymi ustala cele i sposobyprzetwarzania danych osobowych. Ad-

RODO – nowe wyzwania i ryzyka w ochronie danych osobowych24 maja 2016 roku weszło w życie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady(UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznychw związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu ta-kich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie da-nych) – RODO. Będzie ono bezpośrednio stosowane od 25 maja 2018 roku.

Marcin Rusinekradca prawny, Kancelaria Polowiec i Wspólnicy Sp. j.

ministratorem może być zatem przed-siębiorca, jeżeli decyduje lub współde-cyduje o sposobach przetwarzania da-nych oraz celach tego przetwarzania.

Podmiotem przetwarzającym jestnatomiast osoba fizyczna lub prawna,organ publiczny, jednostka lub innypodmiot, który przetwarza dane oso-bowe w imieniu administratora. Chodzitu o przypadki, w których administratorzleca podmiotowi przetwarzającemuwykonywanie czynności związanychz przetwarzaniem danych osobowychnależących do administratora. Odby-wać się to winno na podstawie umowyzawartej przez administratora i podmiotprzetwarzający i najczęściej będziemieć miejsce w przypadku outsourcin-gu usług, np. księgowych.

Odpowiedzialność i sankcjeZ uwagi na jego ograniczoną obję-

tość niniejszy artykuł nie pozwala naszczegółowe omówienie rozwiązańprawnych wprowadzonych w RODO,dlatego koncentruje się na wskazaniupotencjalnie najpoważniejszej konse-kwencji zagrażającej administratoromoraz podmiotom przetwarzającym daneosobowe w przypadku nieprzestrzega-nia przepisów RODO. Chodzi o możli-wość nakładania przez organ nadzor-czy (odpowiednik GIODO) administra-cyjnych kar pieniężnych. To nowe roz-wiązanie, nieznane dotychczasowemuprawodawstwu, przewiduje, że organnadzorczy może nałożyć na admini-stratora lub podmiot przetwarzającyw przypadku naruszenia przez nichobowiązków wynikających z RODOkarę pieniężną w wysokości do 10 mlneuro, a w przypadku przedsiębiorców– w wysokości do 2 proc. ich całkowite-go rocznego światowego obrotu z po-przedniego roku obrotowego, przy czymzastosowanie ma wyższa kwota. W przy-padkach poważniejszych naruszeń karapieniężna może sięgnąć nawet 20 mlneuro, a w przypadku przedsiębiorstwa– 4 proc. jego całkowitego rocznegoświatowego obrotu z poprzedniego rokuobrotowego. W takiej sytuacji również za-stosowanie ma wyższa kwota.

Oczywiście przepisów RODO nienależy odczytywać w ten sposób, że or-gan nadzorczy w każdym przypadku

naruszenia automatycznie będzie na-kładał kary pieniężne na winnych tychnaruszeń. Organ będzie zawsze badałokoliczności indywidualnego przypad-ku i na tej podstawie oceniał, czy karapowinna zostać wymierzona, czy też wy-starczające będą inne środki przewi-dziane w RODO. Od konkretnej sytuacjiprzed oraz po naruszeniu przepisówRODO, w tym postawy administratoralub przetwarzającego dane, będzie za-leżało to, czy kara zostanie w ogóle na-łożona, a jeżeli tak, to w jakiej wysoko-ści.

Niezależnie od powyższego należypamiętać, że administracyjne kary pie-niężne nie są jedynymi negatywnymikonsekwencjami, jakie mogą spotkaćprzedsiębiorcę. RODO wskazuje wprost,że osoba, która poniosła szkodę ma-jątkową lub niemajątkową w wyniku na-ruszenia RODO, będzie mogła doma-gać się od administratora lub podmio-tu przetwarzającego zarówno odszko-dowania za poniesioną szkodę, jak i za-dośćuczynienia za doznaną krzywdę.W zależności od przypadku finansowekonsekwencje dla administratorówi podmiotów przetwarzających mogąbyć dotkliwe.

Jak uniknąć sankcji?Co zatem powinni zrobić admini-

stratorzy oraz podmioty przetwarzają-ce, aby uniknąć sankcji? Najprostsząodpowiedzią jest oczywiście stwier-dzenie, że od 25 maja 2018 roku powinniprzestrzegać przepisów RODO. W związ-ku z tym podmioty te już teraz powinnyrozpocząć prace zmierzające do do-stosowania stosowanych przez nie za-sad i procedur przetwarzania danychosobowych do wymogów RODO.

Wymienienie wszystkich obowiąz-ków wykracza poza ramy niniejszego ar-tykułu. W tym kontekście należy jednakwskazać przede wszystkim na obo-wiązki wdrożenia przez administratoraodpowiednich środków technicznych i or-ganizacyjnych, które zapewnią, że prze-twarzanie danych będzie odbywało sięzgodnie z RODO. Określając te środki,administrator zobowiązany jest uwzględ-nić charakter, zakres, kontekst i cele prze-twarzania oraz ryzyko naruszenia prawlub wolności osób fizycznych. RODO po-

zostawia mu zatem pewną swobodęw zakresie określenia, jakie środki po-winny zostać zastosowane.

Niezależnie od powyższego środkite powinny obejmować wdrożenie przezadministratora odpowiednich politykochrony danych, jeżeli byłoby to wła-ściwe w przypadku wykonywanychprzez niego czynności przetwarzania.W przeciwieństwie do obecnie obo-wiązującej ustawy o ochronie danychosobowych administrator nie będziezobowiązany do posiadania w każdymprzypadku dokumentacji składającejsię z polityki bezpieczeństwa oraz in-strukcji zarządzania systemem infor-matycznym. Posiadanie takiej doku-mentacji może jednak okazać się po-żądane jako dowód na to, że admini-strator podejmuje działania zmierzają-ce do prawidłowego przetwarzania da-nych osobowych.

W przypadku powierzania prze-twarzania danych administrator zobo-wiązany jest korzystać z usług wyłącz-nie takich podmiotów przetwarzają-cych, które zapewniają wystarczającegwarancje wdrożenia odpowiednichśrodków technicznych i organizacyj-nych spełniających wymogi RODO. Na-leży zwrócić również uwagę na możli-wość, a w pewnych przypadkach obo-wiązek, powołania przez administrato-ra lub podmiot przetwarzający inspek-tora ochrony danych. Inspektorzy ochro-ny danych mają zastąpić obecnychadministratorów bezpieczeństwa in-formacji.

PodsumowanieJakkolwiek do momentu, w którym

RODO zacznie obowiązywać pozostałjeszcze rok, administratorzy i podmio-ty przetwarzające, a zatem w praktycerównież wszyscy przedsiębiorcy, już te-raz powinni podjąć działania zmierza-jące do dostosowania obowiązującychu nich procedur i środków do wymogówRODO. W przypadku każdego pod-miotu konieczne jest indywidualne po-dejście i przeprowadzenie odrębnejanalizy w celu ustalenia tych wymogów.Niewątpliwie stanowi to duże wyzwanie,jednak w świetle przepisów RODO orazbłyskawicznego rozwoju technologii in-formatycznych jest niezbędne. �


RYNEK INWESTYCJI 43

On 24 May 2016 Regulation (EU) 2016/679 of the European Parliament and of the Council of 27 April 2016 on the protection of natural persons with regard to the pro-cessing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46/EC (General Data Protection Regulation) – RODO. RODO shall be direc-tly applicable since 25 May 2018. Controllers and processors, including entrepreneurs, have not got too much time to adapt their internal procedure of personal dataprotection to the RODO`s requirements. Such adaptation is of great importance. Unlike currently legal provisions in force, RODO stipulates severe sanctions, includingheavy administrative fines, for breaching obligations resulting from it. To avoid risks of these fines controllers and processors shall start actions aiming at subjectedadaptation as soon as possible. They shall take into consideration that every entity shall perform its own, separate analysis to define obligations referring to it.


RYNEK INWESTYCJI44

Metoda emisji akustycznej w badaniu instalacji amoniaku

Amoniak jest jednym z najważniejszych produktów przemysłu che-micznego. W trakcie eksploatacji rurociągu do transportu amoniakuniedopuszczalne jest lekceważenie przepisów BHP. Przedostanie sięamoniaku, zwłaszcza skroplonego, do atmosfery może spowodowaćkatastrofę ekologiczną oraz zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi orazistot żywych, które znalazły się w granicznej strefie dopuszczalnegostężenia amoniaku w powietrzu lub w zbiornikach wodnych.

Jakub Kaźmierczakkierownik, Laboratorium Acoustic Emission DiagnosticPolska Sp. z o.o., specjalista II klasy AE

Viacheslaw IvashchenkoAcoustic Emission Diagnostic Polska Sp. z o.o.,specjalista III klasy AE-Ekspert

dr Viktor KobzevAcoustic Emission Diagnostic Polska Sp. z o.o.,specjalista III klasy AE-Ekspert

Fragment instalacji do transportu amoniaku

Stały nadzór nad sprawnością in-stalacji z amoniakiem (zbiorniki,rurociągi transportowe i instala-

cje technologiczne) ma duże znaczeniew procesie oceny ich stanu technicz-nego, zarówno w ramach dozorowychbadań okresowych (rewizja wewnętrz-na, ciśnieniowa próba hydrauliczna), jaki działaniach profilaktycznych, m.in.przez badania diagnostyczne lub sys-tem monitoringu operacyjnego z wy-korzystaniem metody emisji akustycznej(AE).

Amoniak w przemyśleAmoniak (NH3) jest jednym z naj-

ważniejszych produktów przemysłuchemicznego, a jego roczna światowaprodukcja według ostatnich danychsięga aż 150 mln ton. Wykorzystanieamoniaku na skalę przemysłową trwajuż od ponad 100 lat. W tym okresie naświecie miało miejsce wiele awariizwiązanych z przedostaniem się amo-niaku do atmosfery, przy czym naj-większe katastrofy miały miejsce sto-sunkowo niedawno i zostaną pokrótcezaprezentowane w dalszej części arty-kułu.

W przemyśle chemicznym amoniakjest wykorzystywany do produkcji na-wozów azotowych, materiałów wybu-chowych, polimerów, kwasu azotowego,sody oraz innych produktów, łączniez najnowszymi technologiami w zakre-sie produktów elektronicznych. Ciekłyamoniak wykorzystywany jest jako roz-puszczalnik, a w chłodnictwie jakoczynnik chłodniczy (R717). W medycy-nie amoniak jest powszechne znanyjako woda amoniakalna (10-procento-wy roztwór amoniaku w wodzie). Jak wi-dać, wiele możliwości praktycznegozastosowania amoniaku przyczyniłosię do rozwoju infrastruktury do prze-chowywania go i transportu. Przy opra-cowaniu jej brano pod uwagę właści-wości fizyczne ciekłej oraz gazowej po-staci amoniaku, jak również jego moż-liwy wpływ na środowisko i zdrowie lu-dzi w przypadku przedostania się do at-mosfery.

Zgodnie z przepisami krajów UEdotyczącymi bezpieczeństwa i higienypracy przy wykorzystaniu substancjichemicznych w produkcji amoniak na-leży do substancji toksycznych z dzia-łaniem żrącym powodującym oparze-nia. Dlatego wydostanie się amoniaku,przede wszystkim do atmosfery, możespowodować katastrofę ekologicznąoraz zagrożenie dla zdrowia i życia lu-dzi oraz innych istot żyjących, które zna-


RYNEK INWESTYCJI 45

�

Badania diagnostyczne materiału rurociągu dotransportu amoniaku należy przeprowadzać re-gularnie, wybierając metody integralne, takie jakemisja akustyczna (AE), dzięki którym możnaocenić stan techniczny rurociągu na odcinkachukrytych pod izolacją termiczną lub znajdują-cych się w miejscach trudno dostępnych (przej-ścia pod drogami itp.).

Miejsca montażu sensorów AE – na termoizolowanych rurociągach amoniaku

lazły się w granicznej strefie dopusz-czalnego stężenia amoniaku w po-wietrzu lub w zbiornikach wodnych. Jakgroźne jest to medium, przedstawimyna kilku przykładach.

W latach 80. ubiegłego wiekuw niezamieszkałym rejonie USA miałamiejsce awaria połączona z przedo-staniem się do atmosfery 10 tys. tonamoniaku. Przyczyną awarii były za-niedbania przy budowie rurociągu dotransportu amoniaku. W trakcie budo-wy instalacji na jednym z odcinków ru-rociągu została zastosowana rura z de-fektem – rysą wzdłużną o głębokości do5 mm i długości 400 mm. Po włączeniururociągu do eksploatacji odcinek z de-fektem materiałowym uległ zniszczeniu,

a wadliwy fragment rurociągu – rozsz-czelnieniu.

Z kolei 21 czerwca 2015 roku mia-ła miejsce awaria w Federacji Rosyjskiej– na najdłuższym w Europie rurociągudo transportu amoniaku (Togliatti–Ode-ssa). Na jednym z odcinków w obwo-dzie woroneskim miało miejsce rozsz-czelnienie połączenia kołnierzowegozaworu kulistego. Przyczyną było za-stosowanie wadliwych śrub montażo-wych w połączeniu kołnierzowym. Po-twierdziły to ustalenia komisji badają-cej to zdarzenie – do montażu połą-czenia kołnierzowego zostały użytewyeksploatowane śruby. W wynikuawarii do atmosfery przedostało się559 kg amoniaku w postaci gazowej,skażonych zostało 65 ha ziemi rolnej(z miejsca katastrofy ewakuowano870 osób).

Największa z punktu widzenia oce-ny zdolności transportowych rurociągudo dalszej eksploatacji była awaria po-łączona z pęknięciem ścianki ruro-ciągu do transportu amoniaku, która

miała miejsce 6 sierpnia 2013 roku naUkrainie, w koncernie STIROL w Gor-łówce. Do awarii doszło w czasie pro-wadzenia prac remontowych po za-mknięciu dwóch zasuw, pomiędzy któ-rymi w rurociągu pozostał ciekły amo-niak pod ciśnieniem. Ponadto w tej czę-ści nie było instalacji kompensatora.W wyniku intensywnego parowaniaamoniaku (upalny dzień, okres letni) iniekontrolowanego wzrostu ciśnieniawewnątrz tego odcinka rurociągu na-stąpiło zniszczenie instalacji, z którejwydostało się 600 kg amoniaku. Na sku-tek tego zdarzenia zginęło 6 osób,a 25 trafiło do szpitala z zatruciem.

Po zbadaniu fragmentów rur po-chodzących ze zniszczonej części ru-

rociągu okazało się, że grubość ścian-ki rury modernizowanej instalacjiw miejscu rozerwania zamiast pier-wotnych 4 mm wynosiła tylko 0,6 mm.Eksperci badający to zdarzenie doszlido wniosku, że główną przyczyną awa-rii były korozja rurociągu i brak bieżą-cej oceny stanu technicznego instalacji,chociażby opartej na pomiarach gru-bości ścianki rury. Komisja ekspertówuznała także za niewłaściwe obowią-zujące procedury przeprowadzaniaprac związanych z monitorowaniemstanu technicznego rurociągu, którezostały opracowane w 1969 roku. Za-lecano w nich wyrywkowe przeprowa-dzanie takich badań diagnostycznychraz na 4 lata, za pomocą lokalnych me-tod badań nieniszczących.

Próba oceny stanu technicz-nego rurociągów do trans-portu amoniaku metodą AE

Przedstawione przypadki groźnychawarii i katastrof, a także ich analiza, po-zwalają stwierdzić, że w trakcie eks-

ploatacji rurociągów do transportuamoniaku niedopuszczalne jest lekce-ważenie przepisów BHP oraz procedurw zakresie diagnozowania i oceny sta-nu technicznego krytycznych instalacji.Badania diagnostyczne materiału ru-rociągu do transportu amoniaku nale-ży przeprowadzać regularnie, wybie-rając metody integralne, takie jak emi-sja akustyczna (AE), dzięki którym moż-na ocenić stan techniczny rurociągu naodcinkach ukrytych pod izolacją ter-miczną lub znajdujących się w miej-scach trudno dostępnych (przejściapod drogami itp.). W przypadkach gdyrurociąg do transportu amoniaku wy-chodzi poza teren zakładu produkcyj-nego, gdy usytuowany jest przy drogachpublicznych, autostradach, rzekachi zbiornikach wodnych, w pobliżu innychzakładów oraz instalacji, a także gdyznajduje się w pobliżu stref przezna-czonych dla ruchu pieszego oraz obiek-tów użyteczności publicznej, należyprzestrzegać wszystkich obowiązują-cych przepisów bezpiecznej eksplo-atacji

W 2016 roku firma AED PolskaSp. z o.o. na zlecenie użytkownika du-żej instalacji produkcyjnej i transpor-towej amoniaku dla oceny jego stanutechnicznego i szczelności instalacjiprzeprowadziła kompleksowe badaniadiagnostyczne 12-kilometrowego od-cinka rurociągu do transportu amo-niaku metodą emisji akustycznej (AE)(fot. 1). Były to badania profilaktyczne,prowadzone na tych samych zasa-dach i według tych samych kryteriówakceptacji wyniku jak w przypadku do-zorowych badań zastępczych – w miej-sce rewizji głównej (obejmującej za-stąpienie rewizji wewnętrznej i ciśnie-niowej próby hydraulicznej) dla ocenyszczelności instalacji. Nie były to tzw.tradycyjne badania okresowe dozoro-wane przez właściwy zewnętrzny dozórtechniczny jako organ inspekcyjny, leczświadoma inwestycja użytkownika,przeprowadzona w celu oceny tech-nicznej instalacji eksploatowanej odwielu lat do transportu „trudnego i nie-bezpiecznego medium”, w trudnychwarunkach urbanistycznych i tech-nicznych. Były to badania prewencyjne.Wybór metody padł właśnie na emisjęakustyczną, dzięki której bez przery-wania procesów produkcyjnych i tech-nologicznych można było prowadzićbadania diagnostyczne (AE) całej in-stalacji w celu uzyskania wiarygodne-go wyniku w zakresie globalnej ocenystanu technicznego całej instalacji na



Zgodnie z przepisami krajów UE dotyczącymibezpieczeństwa i higieny pracy przy wykorzysta-niu substancji chemicznych w produkcji amoniaknależy do substancji toksycznych z działaniemżrącym powodującym oparzenia. Dlatego wydo-stanie się amoniaku, przede wszystkim do atmos-fery, może spowodować katastrofę ekologicznąoraz zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz in-nych istot żyjących, które znalazły się w granicz-nej strefie dopuszczalnego stężenia amoniaku w powietrzu lub w zbiornikach wodnych.


RYNEK INWESTYCJI 47

odcinku 12 km. Warte podkreśleniaw tym miejscu jest stwierdzenie, żezastosowanie metody emisji akustycz-nej (AE) do oceny stanu technicznegoinstalacji ciśnieniowej i bezciśnieniowejw ramach standardowych badań okre-sowych może zastąpić rewizję we-wnętrzną urządzenia technicznegooraz ciśnieniową próbę hydrauliczną

dla oceny szczelności badanego urzą-dzenia – instalacji.

Rurociąg do transportu amoniaku,objęty badaniem metodą emisji aku-stycznej (AE), został zbudowany w 1981roku i posadowiony na fundamentachżelbetowych, filarach o wysokości od2 do 6 m. Dopuszczalne ciśnienie zgod-nie z dokumentacją projektową dla tej

instalacji wynosi 1,85 MPa, przy czymfaktyczne ciśnienie eksploatacyjne w cy-klu jego pracy nie przekraczało 1.2 MPa.Badana instalacja (fot. 2) składała sięz dwóch równoległych rurociągów(głównego i wspomagającego), z któ-rych każdy miał całkowitą długość 6 km.Zewnętrzna średnica rury głównego ru-rociągu wynosiła 350 mm, a projektowa(zgodna z dokumentacją) grubośćścianki wynosiła 10 mm. Średnica ze-wnętrzna rury rurociągu wspomagają-cego transport amoniaku wynosiła100 mm (przy nominalnej grubościścianki według dokumentacji – 5 mm).

Izolacja termiczna rurociągu byławykonana w technologii PUT (poliure-tan) o grubości 50 mm, który został przy-klejony na zewnętrzną powierzchnięrurociągu. Ponadto została zastoso-wana dodatkowa izolacja termiczna

Rurociągi przemysłowe amoniaku – w terenie poza zakładem – kompensator

�

Zastosowanie metody emisji akustycznej (AE) dooceny stanu technicznego instalacji ciśnienioweji bezciśnieniowej w ramach standardowychbadań okresowych może zastąpić rewizję we-wnętrzną urządzenia technicznego oraz ciśnie-niową próbę hydrauliczną dla oceny szczelnościbadanego urządzenia – instalacji.

z wełny mineralnej, również o gru-bości 50 mm. Z zewnątrz termo-izolowany rurociąg został obudo-wany blachą aluminiową lub sta-lową (ocynkowaną). Należy za-znaczyć, że przy kontroli wizualnejpowierzchni materiału rurociąguna całej jego długości podczasmontowania przetworników AE niewykryto śladów pasywnej ochronyantykorozyjnej. Przed przystąpie-niem do zasadniczych badań AE dlaoceny stanu technicznego rurocią-gów przesyłowych amoniaku prze-prowadzono badanie stanu tech-nicznego „stokażowego zbiornika”magazynowego amoniaku o po-jemności 22000 m3 – również meto-dą emisji akustycznej (AE), w którymbył magazynowany amoniak, trans-portowany następnie rurociągamibędącymi przedmiotem badaniadiagnostycznego AE.

Wyniki badania AEBadanie AE zostało przepro-

wadzone przez grupy ekspertówds. badań metodą emisji aku-stycznej, z wykorzystaniem kilkuniezależnych zestawów wieloka-nałowej aparatury diagnostycznejAE firmy INTERUNIS oraz autono-micznych źródeł zasilania. Pro-gram badawczy AE, przygotowa-ny przez personel LaboratoriumAED Polska Sp. z o.o., przewidywałrozmieszczenie dedykowanychprzetworników AE w określonychodległościach, które nie wynikałyz uwarunkowań konstrukcyjnychinstalacji, ale przede wszystkimz oceny tłumienności sygnału AEna badanym odcinku instalacji.W trakcie badania ciśnienie w ru-rociągach było stopniowo zwięk-szane, począwszy od 0,6 MPa do1,25 MPa, a następnie obniżanedo poziomu wyjściowego, czyli0,6 MPa.

Każdorazowe utrzymanie ci-śnienia na wybranych poziomach(półkach próby AE) trwało mini-mum 15 minut. Wszystkie para-metry zarejestrowanych źródeł sy-gnału, tj. amplituda sygnału, liczbazdarzeń, liczba przekroczeń, ak-tywność, energia, czas narastaniai trwania sygnału AE, były reje-strowane w czasie rzeczywistym. Wynikizapisu i lokalizacji zdarzeń były oce-niane według kryterium amplitudowe-go, zgodnie z europejską dokumentacjąodniesienia (norma europejska). Do

oceny możliwości dalszej eksploatacjibadanego rurociągu wykorzystano kry-terium lokalno-dynamiczne AE. Każ-dorazowo zarówno bezpośrednio przedprzeprowadzeniem badania, jak i po

jego zakończeniu, sprawdzanabyła jakość i czułość każdego torupomiarowego (kanału) systemudiagnostycznego AE – poprzezprzeprowadzenie tzw. kalibracjikanałów diagnostycznych syste-mu kontrolnego AE.

W wyniku badania stwierdzono,że 36 proc. długości rurociągugłównego o średnicy Dn 350 mmi 65 proc. długości rurociągu wspo-magającego o średnicy Dn 100 mmzgodnie z kryterium amplitudo-wym odpowiada III klasie aktyw-ności źródeł akustycznych wedługprzyjętej dokumentacji odniesieniai oceny. W toku dalszej analizyustalono, że główną przyczyną ta-kiej oceny stanu technicznego ba-danego rurociągu jest znaczneuszkodzenie korozyjne ścianki rury(zewnętrznej powierzchni rurocią-gów), zlokalizowanej pod izolacjątermiczną. Jako przykład na rys. 1ai 1b przedstawiono wyniki badaniaAE jednego z odcinków rurociąguDn 100 mm. Obraz lokalizacji zda-rzeń AE w głównym obszarze ko-rozyjnego uszkodzenia materiałuścianki rurociągu charakteryzujesię formowaniem dużej liczby sto-sunkowo równomiernie rozmiesz-czonych impulsów lokacji bez ichkoncentracji w poszczególnychmiejscach.

Nie zarejestrowano istotnychróżnic dynamiki akumulacji im-pulsów lokacji dla rurociągówDn 350 mm i Dn 100 mm. Amplitu-da impulsów lokacji dla obu ruro-ciągów nie przekraczała 65 dB. Za-sadnicza ilość impulsów lokacjiutworzyła się dla rurociągówDn 350 mm i Dn 100 mm podczasdrugiego – ostatniego – wzrostu ci-śnienia, gdy aktywność i dynami-ka kumulacji sygnałów AE byłanajwiększa – pomiędzy drugąi trzecią „półką” badania AE.

Należy zauważyć, że istnienietak dużego uszkodzenia korozyj-nego materiału rurociągów dotransportu amoniaku nie jest istot-ne w momencie, gdy eksploatacjarurociągu będzie wkrótce zakoń-czona lub przerwana ze względuna planowany remont lub moder-nizację, a wykonane badanie mia-

ło dać użytkownikowi rzetelną infor-mację o aktualnym stanie technicznyminstalacji i zlokalizować najsłabszetechnicznie obszary instalacji. Aby otrzy-mać bardziej szczegółowe informacje



Fot. 4a Badanie diagnostyczne z wykorzystaniem metodyultradźwiękow dalekiego zasiegu rurociag Dn 100

Fot. 4b Badanie diagnostyczne z wykorzytsaniem metodyultradzwiekow dalekiego zasiegu LRUT Dn 350

Rys.1b Wykres amplitudy AE na referencyjnym odcinkururociągu Dn 100 podczas badania. Ciągłą linią oznaczo-no wykres zmian ciśnienia w rurociągu.

Rys.1a Wyniki lokacji źródeł AE w układzie liniowym dlarurociągu Dn 100. Wykres lokalizacji źródeł AE zareje-strowanych na odcinku 108–230 m. Kryterium amplitu-dowe odpowiada III klasie aktywności AE.


RYNEK INWESTYCJI 49na temat wyników badania emisją aku-styczną (AE) wskazanych stref o naj-większej kumulacji zdarzeń oraz ak-tywności źródeł AE należało jeszczeprzeprowadzić pomiar grubości ścia-nek.

Laboratorium AED Polska Sp. z o.o.po zakończeniu badań AE i dokonaniupomiarów grubości ścianek rurocią-gów rekomendowało przeprowadze-nie badań walidacyjnych z wykorzy-staniem metody ultradźwiękowych faldalekiego zasięgu (ang. Long Range Ul-trasonic Testing). Obecność rozległychuszkodzeń korozyjnych rurociągu zo-stało w 100 proc. potwierdzone metodąultradźwiękowych fal dalekiego zasię-gu – LRUT jako rekomendowane przezLaboratorium AED Polska Sp. z o. o. ba-danie walidacyjne (fot. 4a, 4b).

Praktyczne wnioski z badań AENa zakończenie należy wspomnieć

niektóre cechy konstrukcyjne badane-go rurociągu, które przyczyniły się dorozwoju uszkodzenia korozyjnego wy-krytego za pomocą badań diagno-stycznych z zastosowaniem metodyemisji akustycznej (AE).

Zastosowany w badanym rurociągusystem termoizolacji istotnie przyczyniasię do powstawania i aktywnego roz-woju korozji szczelinowej. Związanejest to z tym, że przy wytwarzaniu ter-moizolacji gotowe elementy z porowa-tego materiału organicznego, składa-jące się z dwóch jednakowych częściwykonanych według zewnętrznegokształtu rurociągu (długość ok. 1 m) poustawieniu rurociągu na wspornikachnie były przyklejane maszynowo. Takametoda wytwarzania termoizolacji niezabezpiecza próżniowo-szczelnego po-łączenia między termoizolacją i mate-riałem ścianki rurociągu. Ponieważ ru-rociąg jest wykorzystywany okresowo,to temperatura powierzchni rury zmie-nia się cyklicznie, zależnie od tempe-ratury otoczenia i temperatury schło-dzonego lub skroplonego amoniaku.Przy istnieniu nieciągłości punkt rosy bę-dzie leżał na granicy: materiału ścian-ki i termoizolacji, powodując w tych miej-scach podwyższoną wilgotność, coostatecznie przyczyni się do rozwoju ko-rozji szczelinowej, która znacznie sięzwiększa w porównaniu z korozją od-krytych powierzchni badanego ruro-ciągu.

Zastosowany w badanym rurociągusystem termoizolacji nie gwarantujeochrony rurociągu przed korozją, za-pewnia jedynie możliwość transportu

skroplonego amoniaku, obniżając pręd-kość parowania medium wewnątrz ru-rociągu. Dlatego by równocześnie roz-wiązać dwa problemy związane z eks-ploatacją , tj. ochronę termiczną oraz ko-rozyjną, konieczne jest podejście sys-temowe – najpierw należy opracowaći zaprojektować system ochrony anty-korozyjnej. Może to być ochrona pa-sywna, ale odporna na wszelkie możli-we czynniki pojawiające się w trakciedługotrwałej eksploatacji rurociągu,albo ochrona elektrochemiczna luboba te systemy jednocześnie. Po roz-wiązaniu problemu ochrony antykoro-zyjnej należy opracować właściwą for-mę realizacji termoizolacji – kompaty-bilną z wybranym systemem ochronyantykorozyjnej. Na badanym rurociągunie występował system ochrony anty-korozyjnej.

Wysoki stopień niepewności doty-czącej utraty zdolności przesyłowej ru-rociągu powinien być brany pod uwagęprzy najbliższym remoncie głównym,przy którym należy uwzględnić, że naj-dłuższe odcinki rurociągu biegną obokdrogi krajowej o dużym natężeniu ruchui krzyżują się z nią, biegną wzdłuż rzeki kanałów oraz w bezpośrednim są-siedztwie zakładów przemysłowych.Pod estakadą, na której zamontowanobadany rurociąg, zlokalizowany jestprzystanek autobusowy. W czasie wio-sennego wylewu rzek znaczna część tra-sy – konstrukcji nośnej – rurociągu za-lana jest wodą, co znacznie utrudniajego obsługę w przypadku awarii. Ist-nienie takich czynników w wielu przy-padkach zachęca do stosowania su-rowszych środków ochrony rurociąguprzed zniszczeniem. Jednym z nichmoże być konstrukcja typu „rura w ru-rze”, gdzie „główny rurociąg” umiesz-czony jest na specjalnych wspornikachwewnątrz rurociągu o większej średni-cy, a przestrzeń pomiędzy rurociągamijest wypełniona neutralnym gazem (np.azotem), którego skład jest stale anali-zowany pod kątem obecności amonia-ku. Co 50–100 m na zewnętrznej rurzezamontowane są szczelnie zamykanewłazy dostępu do rury wewnętrznejw celu przeprowadzania okresowej kon-troli emisją akustyczną (AE) lub innymiwybranymi metodami badań nienisz-czących (NDT). Nieprzewidywalnośćuszkodzenia takiej konstrukcji, tj. ruro-ciągów do transportu amoniaku, znacz-nie się obniża, jeżeli zostaną zastoso-wane powyższe rozwiązania techniczne.Taka konstrukcja rurociągu została opra-cowana i zastosowana np. dla rurocią-

gu Togliatti–Odessa na odcinkach prze-biegających w pobliżu zbiorników wod-nych oraz w innych miejscach o pod-wyższonym ryzyku, co zapewniło bez-pieczną eksploatację tych odcinków ru-rociągów przez ponad 45 lat.

Dla tej i podobnych instalacji trans-portu amoniaku lub jego magazyno-wania (zbiorniki magazynowe bezci-śnieniowe oraz kuliste ciśnieniowe) La-boratorium AED Polska Sp. z o.o. reko-menduje doraźne lub cykliczne – we-dług przyjętego z użytkownikiem pro-gramu badawczego opartego o pierw-sze wyniki badania AE – badania me-todą emisji akustycznej lub w przypad-ku dużych krytycznych instalacji, którew sposób szczególny i z należytą ostroż-nością należy badać dla oceny ich ak-tualnego stanu technicznego, nie okre-sowo (np. co 4 lata), lecz częściej. Za-lecane i uzasadnione byłoby instalo-wanie stałego operacyjnego monito-ringu AE, który pozwala prowadzićocenę stanu technicznego monitoro-wanego urządzenia w sposób nieprze-rwany on-line (non stop), także w za-kresie jego szczelności i rozwoju koro-zji, a wszystko to w celu podniesieniastanu bezpiecznej eksploatacji tak waż-nych i trudnych instalacji, jakimi są in-stalacje do transportu i magazynowa-nia amoniaku. Laboratorium AED PolskaSp. z o.o. oferuje taki zintegrowanysystem operacyjnego monitoringu dlawielu typów urządzeń technicznych(zbiorniki, rurociągi, mosty, konstrukcjei wieże), wykorzystujący emisję aku-styczną i inne metody badań NDT, m.in.w standardzie iskrobezpiecznymAtex/Ex.

Wykonane badania AE stanowiądla inwestora, służb utrzymania ruchu,służb straży pożarnej, ratownictwa che-micznego oraz ubezpieczyciela do-skonały materiał dla oceny ryzykaw eksploatacji takich właśnie instalacjii urządzeń technicznych. Wydaje się za-tem, że łączenie oczekiwań przemysłuz dorobkiem technicznym placówekbadawczo-rozwojowych, naukowo-tech-nicznych, laboratoriami oraz ubezpie-czycielem pozwoli w przyszłości stwo-rzyć dobry i efektywny układ służący dal-szemu rozwojowi kultury techniczneji budowaniu wyższego poziomu bez-pieczeństwa technicznego, za którez definicji odpowiadają urzędy dozorui użytkownicy. Opisane działania po-winny uzyskać ich wsparcie i akcepta-cję.

www.aed-polska.pl

Nowa Dyrektywa ATEX (2014/34/UE),która zaczęła obowiązywać od20 kwietnia 2016 roku, wprowa-

dziła uporządkowanie m.in. odnośniezakresu produktów objętych uregulo-waniami dotyczącymi dopuszczaniaelementów do stosowania w strefach za-grożonych wybuchem. Teraz dopusz-czenie do stosowania urządzeń w stre-fach Ex poza urządzeniami elektrycz-nymi powinny posiadać urządzenianieelektryczne, w tym urządzenia i sys-temy ochronne. Poniżej przedstawiamyzarys rozwiązań, które mają dopusz-czenia do stosowania w strefach za-grożonych wybuchem.

KOPEX-Ex – Elastyczny Sys-tem Ochrony Kabli w strefachzagrożonych wybuchem

Produkty z tej grupy spełniają wy-magania najbardziej rygorystycznychświatowych norm branżowych z za-kresu zagrożeń wybuchem, w tym

ATEX/IECEx, UL/CSA, EAC Ex i INME-TRO. Jedną z grup produktów w ramachsystemu KOPEX-Ex jest system ochronykabli z tworzyw sztucznych. Karbowanabudowa rur zapewnia dużą odpornośćrur na zginanie, elastyczność i zdecy-dowanie niższą masę w porównaniu dorur stalowych. Ponadto rozbudowanysystem łączników pozwala na wykona-nie i rozbudowywanie instalacji (two-rzenie rozgałęzień, zakrętów) w łatwysposób, bez użycia specjalnych narzę-dzi i angażowania zespołu osób. Koń-cówki, które wraz z rurami tworzą bez-gwintowy system połączeń, zostały za-projektowane tak, by umożliwić zacho-wanie spójności i szczelności systemuo stopniu IP68.

W ramach kolejnej grupy z prze-znaczeniem do stosowania w strefachEx oferujemy szeroki asortyment meta-lowych rur osłonowych ze stali galwa-nizowanej lub nierdzewnej, zapewnia-

jących ochronę kabli i szczelnośćw szczególnie wymagających warun-kach. Dostępne są rury w wykonaniachEX d i Ex e: olejoodporne, odporne nawysokie temperatury oraz odporne che-micznie. Rury osłonowe w oplocie sąszczególnie przydatne do montażuw środowiskach materiałów ściernych.Jeśli zastosowania wymagają ulepszo-nych właściwości przeciwpożarowychlub oplotu odpornego na zakłóceniaelektromagnetyczne, dostępne są rów-nież rury z oplotem z miedzi ocynowa-nej, zapewniające większy poziomochrony przed zakłóceniami elektro-magnetycznymi.

Produkty KOPEX-Ex są zgodne zestandardami Dyrektywy EuropejskiejATEX, zostały przebadane i dopusz-czone zgodnie z międzynarodowymsystemem oceny zgodności IECEx. Sąone wykonane według standardu ochro-ny typu Ex e oraz Ex d i przeznaczone

Rozwiązania dla stref zagrożonychwybuchem oraz środowisk wymagającychBezpieczeństwo przeciwwybuchowe należy traktować bardzo szeroko, mając na uwadzezagrożenie związane z awarią instalacji przemysłowej i pracujących urządzeń, jak rów-nież z bezpieczeństwem ludzi i otoczenia.


Małgorzata Kwasigrochdyrektor Działu Handlu i Marketingu, ASTE Sp. z o.o.

RYNEK INWESTYCJI50

System PMA-Ex z tworzyw sztucznych do stref 1,2 i 21,22

do stosowania w instala-cjach statycznych i dyna-micznych, w strefach 1, 2,21, 22. Producent systemuKOPEX-Ex działa na rynkustref zagrożonych wybu-chem już od ponad 30 lati posiada doświadczeniena rynku chemicznym, pe-trochemicznym, farmaceu-tycznym, przetwórstwa żyw-ności.

Produkty są wykonanez materiałów charakteryzu-jących się wysoką odpor-nością na działanie wodymorskiej (platformy offsho-re), odpornością na paliwasilnikowe, tłuszcze, oleje,słabe kwasy i zasady orazinne powszechnie stosowa-ne rozpuszczalniki (przetwórstwo i plat-formy wiertnicze), ekstremalne tempe-ratury otoczenia, wysoki stopień ochro-ny IP66/IP68. Dodatkowo nie ulegają ko-

rozji i posiadają wysoką odporność nadziałanie promieni ultrafioletowych.Stosując system elastycznych połą-czeń rur i końcówek, służby utrzymaniaruchu lub ekipy montażowe mogą do-konać instalacji systemu ochrony kabli

KOPE-Ex oraz przycinać rury za po-mocą prostych nożyc, bezpośredniona docelowym miejscu montażu Zde-cydowaną zaletą jest również to, że

montaż jest bardzo prosty i szybki. Nietrzeba jak w przypadku rur stalowych zakażdym razem wynosić fragmentówinstalacji poza strefę, a instalacji możedokonać jedna osoba. Zaletą elastycz-nego systemu jest także możliwośćmontażu w ograniczonych, ciasnychprzejściach i przestrzeniach.

Dławnice kablowe do urzą-dzeń I i II grupy w zastosowa-niach przeciwwybuchowych

Uzupełnienie systemu KOPEX-Exstanowi szereg dławnic kablowych i za-ślepek wentylacyjnych dla I i II grupyurządzeń. W ofercie są dostępne różnetypy dławnic – zarówno do kabli nie-opancerzonych, jak i z pancerzem sta-lowym lub aluminiowym. Dławnice sąwykonane z mosiądzu, mosiądzu ni-klowanego oraz stali nierdzewnej kwa-

soodpornej 316. Występująw wykonaniu Ex d (ogniosz-czelnym) oraz Ex e (elek-trycznie wzmocnionym).

Mogą posiadać we-wnętrzne dwie uszczelki i byćdodatkowo zabezpieczoneuszczelniaczem w środku, bynie dopuścić do kontaktu oplo-tu lub pancerza kabla z wodą.W zależności od potrzebyi miejsca zastosowania dław-nice występują w opcjachz podwójnym dławieniem bądźdodatkową uszczelką. Zakreszastosowań jest bardzo sze-roki: od przemysłu chemicz-nego i petrochemicznego,przez sektor spożywczy, pobudowę statków i offshore.

Oświetlenie w wykonaniuprzeciwwybuchowym

Jako nową gamę produktów do za-stosowań w strefach Ex proponujemyoświetlenie rurowe, liniowe oraz awa-ryjne. Posiadamy produkty spełniającewymagania IECEx, ATEX do wszyst-kich stref zagrożenia wybuchem gazów1 i 2 lub pyłów 21 i 22. Na wyróżnieniezasługuje oświetlenie LED z dopusz-czeniem ATEX, o wydłużonym czasieeksploatacji, niższym zużyciu energiii podwyższonych parametrach foto-metrycznych. Do zastosowań w trud-nych warunkach, gdzie mamy do czy-nienia ze środowiskiem agresywnym,kontaktem z solą morską czy promie-niowaniem UV, proponujemy oświetle-nie pokryte specjalnymi powłokami za-bezpieczającymi.

Inteligentna i modułowa konstruk-cja opraw sprawia, że koszty monta-żu i konserwacji są mniejsze w sto-sunku do innych dostępnych na rynku.W przypadku bardziej rozbudowanychrozwiązań większe oprawy przemy-słowe posiadają zintegrowaną puszkęinstalacyjną w wykonaniu Ex oraz szyb-kie i łatwe przełączniki izolowane,umożliwiające bezpieczną konserwa-cję.

Taśmy i opaski ze staliWibracje, wpływy zewnętrzne

i uszkodzenia mechaniczne skracajączas życia instalacji. W tych warunkachdo mocowania coraz częściej stosuje sięopaski oraz taśmy ze stali nierdzewneji nierdzewnej kwasoodpornej. Od po-nad 60 lat liderem wśród producentówtaśm i opasek stalowych jest amery-kański Band-it. Produkty Band-It wyko-


RYNEK INWESTYCJI 51

�

Inteligentna i modułowa konstrukcja opraw,które proponujemy, sprawia, że koszty montażu i konserwacji są mniejsze w stosunku do innychdostępnych na rynku. W przypadku bardziej roz-budowanych rozwiązań większe oprawy przemy-słowe posiadają zintegrowaną puszkęinstalacyjną w wykonaniu Ex oraz szybkie i łatweprzełączniki izolowane, umożliwiające bez-pieczną konserwację.

Dławnice Ex do kabli z pancerzem, wyko-nane z mosiądzu, z podwójnym dławieniemdo stref 1,2 i 21, 22

Rury z końcówkami do stref Ex o wysokiej odporności na oleje

�


RYNEK INWESTYCJI52

nane są w całkowitej zgodności z dy-rektywą RoHS oraz dyrektywą nisko-napięciową (oznaczenie CE). Zostałyone pozytywnie zaopiniowane przezinstytucje klasyfikujące i certyfikujące, ta-kie jak: Underwriters Laboratories, DetNorske Veritas czy Lloyds Register.

Stosowanie opasek i taśm wrazzamkami Band-It jest bezpieczne dla izo-

lacji mocowanych przewodów. Więk-szość opasek i taśm ma gładką po-wierzchnię wewnętrzną oraz zaokrą-glone krawędzie, co nawet przy silnychwibracjach zmniejsza ryzyko uszko-dzenia izolacji. W ofercie znajdziemyrównież opaski i taśmy powlekane, costanowi dodatkową ochronę przed ko-rozją. Wszystkie materiały stosowane dopowlekania (PP 571, żywica epoksydo-wa EP, PA11) są tworzywami bezhalo-genowymi, niskotoksycznymi. Wersjeniepowlekane mogą być stosowanew strefach zagrożonych wybuchem.

Taśmy i opaski są zalecane m.in. domocowania kabli oraz przewodów doelementów konstrukcyjnych, drabin,masztów i słupów, mocowania in-

nych elementów do słupów, masztów(np. znaków i tablic informacyjnych),a także uszczelniania połączeń na wę-żach. W celu uzyskania właściwego za-pięcia opaski lub taśmy zaleca się sto-sowanie odpowiednio skalibrowanychnarzędzi, które zapewniają właściwąsiłę naciągu oraz dokładne obcięciebezpośrednio przy zamku.

Taśmy oraz opaski stalowe poleca-ne są wszędzie tam, gdzie ważne są ta-kie czynniki, jak duża odporność na ze-

rwanie, podwyższona odporność nadziałanie ognia, odporność na działa-nie wysokich i niskich temperatur orazczynników chemicznych czy wody mor-skiej. W Polce są szeroko stosowaneprzy budowie statków w przemyślechemicznym, w infrastrukturze kolejoweji drogowej.

M-Boss Lite – system tłoczeniaoznaczeń ze stali nierdzewnej

M-Boss Lite jest innowacyjnym sys-temem tłoczenia oznaczeń na szyl-dach ze stali nierdzewnej, adresowa-nym do klientów o małym i średnim za-potrzebowaniu. Ten rodzaj oznaczeń jestprzeznaczony głównie do stosowaniaw obszarach o ekstremalnych warun-kach środowiskowych, np. w miejscach,gdzie występują wysokie/niskie tem-peratury i/lub szkodliwe substancjechemiczne. Dzięki kompaktowej budo-wie i wadze obniżonej do 35 kg M-BossLite nadaje się do transportu. Dlategourządzenie może pracować zarównojako stacjonarne, jak i quasi-mobilne,np. na budowach.

System M-Boss Lite jest sterowanyza pomocą komputera. Odpowiednieoznaczenia są łatwo generowane po-przez oprogramowanie dostarczanerazem z urządzeniem. Istnieje możli-wość importowania danych, np. z Exce-la. Prędkość tłoczenia szyldów jestuzależniona od wielkości oznaczenia– w przypadku tłoczenia 48 znaków naszyldzie o rozmiarze 20 x 90 mm trwaponiżej jednej minuty.

Do drukarki przeznaczone są szyl-dy ze stali nierdzewnej, kwasoodpornejtypu 316 (ASTM) w czterech wielko-ściach, które mocuje się za pomocąopasek kablowych o szerokości 4,6 mm,śrub lub nitów. Oznaczenia M-Boss Litesą używane wszędzie tam, gdzie wy-stępują szczególnie trudne warunkipod względem chemicznym bądź me-chanicznym (np. offshore, konstrukcjemorskie, przemysł petrochemiczny i wy-dobywczy, kolej podziemna, zewnętrz-ne konstrukcje radiowe).

Oferta ASTE skierowana do środo-wisk wymagających jest bardzo szero-ka. Oprócz produktów przeznaczonychdo stref ex proponujemy również: sys-tem identyfikacji radiowej RFID, kablei przewody olejoodporne o wysokiejodporności chemicznej, kable w wersjiz ekranem, system oznaczeń ze stali nie-rdzewnej kwasoodpornej, koryta siat-kowe DEFEM.

www.aste.plOpaski i szyldy odporne na oleje i szkodli-we substancje chemiczne

Taśmy Band-It ze stali nierdzewnej kwasoodpornej

M-Boss Lite jest innowacyjnym systemem tłocze-nia oznaczeń na szyldach ze stali nierdzewnej,adresowanym do klientów o małym i średnim za-potrzebowaniu. Ten rodzaj oznaczeń jest prze-znaczony głównie do stosowania w obszarach o ekstremalnych warunkach środowiskowych,np. w miejscach, gdzie występują wysokie/niskietemperatury i/lub szkodliwe substancje che-miczne.


RYNEK INWESTYCJI54

Panuje powszechne przekonanie,że jeśli doszło do wyładowaniaw obiekt umiejscowiony kilkana-

ście metrów dalej, to nasze urządzeniasą bezpieczne. Zapomina się o połą-czeniach pomiędzy obiektami, którewynikają z konieczności dostarczeniaenergii elektrycznej, wody, gazu, usłu-gi telekomunikacyjnej. Wzajemne sprzę-żenie poprzez różnorodne media po-woduje, że prąd doziemnego wyłado-wania piorunowego rozprzestrzeniasię w instalacjach pobliskich obiektów,potęgując poziom zagrożenia i skalęzniszczeń. Bardzo niebezpieczny dlawszelakich urządzeń elektronicznychjest lokalny skok potencjału systemuuziomowego. Różnica w czasie propa-gacji powoduje powstanie znaczącychróżnic w poziomach napięć w obrębieanalizowanego obiektu. Nie należy rów-nież zapominać o napięciach induko-wanych w okablowaniu na skutek zna-

czących wartości pola elektrycznegoi magnetycznego podczas wyładowańpiorunowych oraz o pętlach tworzo-nych przez okablowanie (patrz rys. 1).Przed tymi i innymi zagrożeniami mająużytkowników chronić urządzenia doograniczania przepięć, których zada-niem jest zmniejszenie napięcia w in-stalacji elektrycznej oraz na wejściu za-silanych urządzeń do bezpiecznychpoziomów:• podczas operacji łączeniowych w nor-malnym i awaryjnym stanie pracy,• podczas bezpośrednich wyładowańpiorunowych w przewody sieci elektro-energetycznej, urządzenie pioruno-chronne,• podczas wyładowań piorunowychw bliskim sąsiedztwie.

Ograniczniki przepięć (SPD – ang.surge protection device) są elementa-mi o nieliniowej charakterystyce rezy-

stancji zależnej od napięcia. General-nie rzecz ujmując, dla małych napięćwykazują one bardzo dużą rezystancję.W momencie gdy napięcie przekroczypewną wartość, jego rezystancja bardzoszybko maleje.

Norma PN-EN 61643-11 [1] doty-cząca niskonapięciowych urządzeń doograniczania przepięć wyróżnia trzytypy ograniczników przepięć:

• SPD typu ucinającego napięcie,np. iskierniki („charakteryzujące siędużą impedancją przy braku napięcia,która zmniejsza się gwałtownie w od-powiedzi na wystąpienie udaru napię-ciowego”[1]),

• SPD typu ograniczającego na-pięcie, np. warystory („charakteryzują-ce się dużą impedancją przy braku na-pięcia, która zmniejsza się w sposób cią-gły w miarę wzrostu napięcia i prąduudarowego” [1]),

Ograniczniki przepięć a bezpieczeństwo nowych inwestycjiNajbardziej niebezpiecznymi zjawiskami z punktu widzenia chronionych urządzeń sądoziemne wyładowania piorunowe. Gdy dochodzi do bezpośredniego wyładowania,zdajemy sobie sprawę z zagrożenia, jakie może być z tym związane. Niemniej bardzoczęsto zapomina się o skutkach rozpływającego się prądu doziemnego wyładowania.

dr inż. Jarosław Wiater

Rys. 1 Zagrożenie występujące podczas wyładowań piorunowych

• SPD typu kombinowane-go, które powinny zawieraćzarówno elementy ucinającenapięcie, jak i elementy ogra-niczające napięcie, czyli np.iskiernik i warystor [1].

Ograniczniki przepięć po-winny stanowić istotny elementpraktycznie każdego urzą-dzenia elektrycznego lub elek-tronicznego, które jest nara-żone na pojawienie się stanównieustalonych. Stosowane sąone m.in. do ochrony siecielektroenergetycznych, w tymtransformatorów, obiektów bu-dowlanych, przepompownigazu, różnorodnych systemówsterowania i nadzoru itp.

Problem standardów ogra-niczników przeciwprzepięcio-wych na polskim rynku

Prawidłowy dobór skutecznejochrony instalacji elektrycznych przedprzepięciami jest dość złożonym pro-blemem. Zarówno sama decyzja czywarto je stosować, jak i ich prawidło-we rozmieszczenie, stanowiąnie lada wyzwanie dla wie-lu projektantów. Kluczowyz punktu widzenia skutecz-ności ochrony jest równieżwybór z szerokiej gamy do-stępnych na rynku ogranicz-ników przepięć tego jednego,który będzie zastosowany.Tym bardziej że deklarowaneprzez wielu producentów pa-rametry ograniczników niezawsze odpowiadają danymrzeczywistym.

Największy problem stwa-rzają ograniczniki typu kom-binowanego. Na polskim ryn-ku oferowane są do sprzeda-ży ograniczniki typu „B+C”.Zgodnie z obowiązującą nor-mą [1] takie urządzenie nie ist-nieje, a mimo to można je na-być. Oferowanie do sprzeda-ży tego typu ogranicznikówjest swego rodzaju wprowa-dzaniem projektantów w błąd.Popyt na ograniczniki tegotypu może świadczyć o tym, żew dalszym ciągu projektancinie zdobywają nowej wiedzyw zakresie ochrony przepię-ciowej. Bazują na umiejętno-ściach zdobytych wiele lattemu. Co gorsza, takie pro-jekty spotyka się w kluczo-

wych dla Polski branżach i inwesty-cjach, które zalecają stosowanie ogra-niczników niezgodnych z obowiązują-cymi normami [1]. Jeśli by przeanali-zować tok postępowania projektan-tów, można by wywnioskować, iż po-sługują się oni starymi oznaczeniamiodnoszącymi się do tzw. ogranicznikówdwustopniowych. Tnąc koszty zamiast

układów dwustopniowych, pro-ducenci SPD typu „B+C” sto-sują układ jednostopniowy skła-dający się tylko z elementuograniczającego napięcie (wa-rystora), zaś deklarowaneprzez nich parametry odpo-wiadają układom dwustopnio-wym (iskiernik i warystor).W tym momencie należy zadaćpytanie: czy postęp technolo-giczny poszedł tak daleko, żeukład dwustopniowy możnazastąpić jednostopniowym?Odpowiedź na to pytanie moż-na znaleźć, przeprowadzająctesty laboratoryjne.

Próby laboratoryjne ograniczników przepięć

Podczas badań odporności udaro-wej ograniczników wykorzystano wy-sokonapięciowy generator prądowy,który wytwarza udary prądowe o war-tości szczytowej do 300 kA o różnychkształtach. Zmiana parametrów gene-rowanych udarów dokonywana jest po-przez wymianę elementu rezystancyjno-

-indukcyjnego. Do pomiaru prądu na wyj-

ściu generatora wykorzystanocewkę Rogowskiego firmy PEMtypu CWT150 In=30 kA, o pła-skiej charakterystyce przeno-szenia w zakresie od 0,2 Hz do16 MHz (pasmo 3dB). Do po-miaru napięcia na wyjściu ogra-nicznika przepięć wykorzysta-no wysokonapięciową sondęfirmy Tektronix typu P6015AUmax=40 kV o płaskiej cha-rakterystyce przenoszeniaw zakresie od 10 Hz do 30 MHz(pasmo 3dB) przy napięciu 6 kVoraz oscyloskop cyfrowy Tek-tronix DPO 7254 posiadającymożliwość rejestracji otrzyma-nych przebiegów w formaciecyfrowym i w formie graficznejbezpośrednio na pamięć prze-nośną typu USB. W trakcie ba-dań udar prądowy z wyjścia ge-neratora doprowadzono do wy-branych par zacisków wejścio-wych Xn ogranicznika prze-pięć. Podczas każdej próbyrejestrowano prąd wyjściowyz generatora oraz napięcie naodpowiednich zaciskach wyj-ściowych Yn badanego ogra-nicznika. Porównywano fak-tyczną wytrzymałość udarowąogranicznika z deklarowaną


RYNEK INWESTYCJI 55

�

Rys. 2 Generator udarów prądowych

Rys. 3 Ogranicznik nr 1 – deklarowana wytrzymałość udarowadla prądu 10/350 μs 12,5 kA – stwierdzono uszkodzenie przy 6,7 kA

�

przez producenta. Dokonywanorównież oceny stanu ogranicz-nika po badaniu.

Przeprowadzone badanialaboratoryjne pozwoliły stwier-dzić, że około 75 proc. dostęp-nych na rynku ogranicznikówprzepięć w rzeczywistości niewytrzymuje deklarowanychprzez producenta parametrówznamionowych dotyczącychprądu piorunowego 10/350 μs.W tym miejscu należy zauwa-żyć, że projektanci i wykonaw-cy, którzy posługują się powyż-szymi deklaracjami, stosują SPD da-nego producenta. Trudno jest jedno-znacznie określić, czy producenci ce-lowo wprowadzają użytkownika koń-cowego w błąd, czy po prostu nigdy niebadają oferowanych przez siebie ogra-niczników, wykorzystując fakt, że w Pol-sce nie ma do tej pory akredytowane-go laboratorium, które mogłoby prze-prowadzić kompleksowe badania. Bar-dzo często deklaracje producentów sąfikcją, a ich weryfikacji podczaszakupu nikt nie wymaga. Fi-zycznie ograniczniki przepięćw znakomitej większości są im-portowane z Chin i bez żadnejkontroli wprowadzane na ry-nek.

Skutki stosowania ogra-niczników niespełniają-cych deklarowanych pa-rametrów

Obecnie można zauważyć,iż cena końcowa ogranicznikajest wyznacznikiem poziomu

ochrony. Niestety z wielkim niepokojemnależy spoglądać na obecne, a takżeprzyszłe skutki stosowania ograniczni-ków niespełniających deklarowanychprzez producentów parametrów. Takapostawa doprowadziła już do kilkuna-stu katastrofalnych zdarzeń, które po-ciągnęły za sobą bardzo duże straty fi-nansowe.

Szczególną uwagę należy zwrócićna charakter losowy zjawiska, przed któ-

rym ograniczniki przepięćmają chronić. Podczas do-ziemnego wyładowania pio-runowego w naszych warun-kach geograficznych pojawiasię od kilku do kilkunastu uda-rów prądowych. Trudno jestprzewidzieć rzeczywistą licz-bę kolejnych składowych wy-ładowania piorunowego, alejeśli podczas badań labora-toryjnych stwierdzono eks-plozję ogranicznika przypierwszym udarze prądowym,to w warunkach rzeczywistych

każdy kolejny prąd doziemnego wyła-dowania piorunowego będzie niszczyłtylko chronione urządzenia i systemy.

Stosowanie wadliwych ogranicz-ników przepięć niejednokrotnie powo-dowało znaczne straty w infrastruktu-rze, co przekładało się na utratę przy-chodów z prowadzonej działalnościgospodarczej. Często doziemne wyła-dowanie piorunowe inicjuje scenariuszkatastrofalny, który prowadzi do poża-

ru, zagrożenia zdrowia i życiaoraz strat finansowych. Wewszystkich zdarzeniach ele-mentem wspólnym jest eks-plozja ogranicznika przepięć,która w połączeniu z nastę-pującym po nim zwarciu do-prowadza do zniszczeń (rys.7–9). W wielu przypadkach,które nie kończą się poża-rem, uszkodzony ogranicznikprzepięć niespełniający de-klaracji producenta odno-śnie parametrów znamiono-wych jest wymieniany na dru-


RYNEK INWESTYCJI56

Rys. 4 Ogranicznik nr 2 – deklarowana wytrzymałość udarowa dla prądu 10/350 μs 12,5 kA – stwierdzono uszkodzenie przy 5,2 kA.

Rys. 5 Eksplozja ogranicznika podczas badań

Rys. 6 Normatywny (a) [2,3] oraz możliwy do wystąpienia (b) kształt i sekwencja występowania składowych prądu doziemnego wyładowania piorunowego [2,3,4]

pierwszaskładowa kolejnaskładowa składowastała

a)

b)


RYNEK INWESTYCJI 57

gi. Takie postępowanie świadczy o bra-ku wiedzy osób odpowiedzialnych zautrzymanie urządzeń w ruchu, a po-winno być wyraźnym sygnałem ostrze-gawczym na przyszłość. Bardzo częstosię zdarza, że winą za zniszczenia„chronionych” urządzeń obarcza sięnieprzychylny los, a nie szuka się winyw parametrach ograniczników prze-pięć. Taka sytuacja miała miejsce29 maja 2013 roku na trasie kolejowejE65, łączącej Warszawę z Gdańskiem– trasie, po której porusza się pociągPendolino. Jedno wyładowanie pioru-nowe doprowadziło do awarii wieluurządzeń sterowania ruchem kolejo-wym i nadzoru nad nim.

WnioskiNa polskim rynku istnieje bardzo

duża rozbieżność deklarowanych i fak-tycznych parametrów ogranicznikówprzepięć. Istnieje konieczność wpro-wadzenia obligatoryjnego obowiązkuweryfikacji wytrzymałości udarowejograniczników w akredytowanym la-boratorium przed wprowadzeniem ichna rynek. Niezbędne wydaje się zor-ganizowanie warsztatów szkoleniowychdla osób odpowiedzialnych za projek-towanie, odbiór techniczny oraz ubez-pieczenia nowych inwestycji. Skutkiproblemu, z którym polska elektrykamusi się zmierzyć w perspektywie cza-su, mogą być katastrofalne dla gospo-

darki kraju. Cały czas należy mieć nauwadze fakt, iż nowoczesne rozwiąza-nia techniczne w większości przypad-ków bazują na układach sterowanychprzez komputery. Napięcia znamiono-we pracy systemów komputerowychsą z roku na rok coraz bardziej obniżaneze względu na straty energii. Obecniesą to napięcia rzędu kilku woltów. Na-leży zauważyć, że postęp technolo-giczny zmniejsza odporność urządzeńna przepięcia, a ich uszkodzenia niosąza sobą bardzo duże straty finansowe.

Spis literatury[1] PN-EN 61643-11:2013-06. Niskonapięcioweurządzenia ograniczające przepięcia. Część 11:Urządzenia ograniczające przepięcia w sieciachelektroenergetycznych niskiego napięcia. Wyma-gania i metody badań.[2] DEHN + SÖHNE. Lightning Protection Guide,Neumarkt Germany 2007.[3] IEC 61312-1:1995. Protection against light-ning electromagnetic impulse – Part 1: Generalprinciples.[4] IEC 62305-1:Ed2:2010-12. Protection againstlightning – Part 1: General principles.

Na polskim rynku istnieje bardzo duża rozbieżność deklarowanych i faktycznych parametrów ograniczników przepięć. W artykule zaprezentowano wyniki badań wytrzy-małości udarowej ograniczników. Przedstawione zostały praktyczne przykłady zniszczeń powstałych w wyniku powszechnego stosowania ograniczników o mniejszej niżdeklarowana wytrzymałości udarowej – tzw. „B+C”, składających się tylko z warystora.

On the Polish market there is a very large discrepancy between declared and actual parameters of the low voltage surge arresters. In this paper measurements results werepresented. Paper gives also practical examples of the devastation caused by the widespread use of ‘B+C’ surge arresters with less than the declared surge immunity.

Rys. 8 Pożar spowodowany eksplozją ogranicznika przepięć

Rys. 7 Uszkodzona rozdzielnica niskiego napię-cia z ogranicznikiem „B+C”

Rys. 9 Uszkodzona rozdzielnica niskiego na-pięcia z ogranicznikiem „B+C” po przepływieznamionowego prądu impulsowego (Iimp)

INSTYTUT BIOPOLIMERÓW I WŁÓKIEN CHEMICZNYCH

ul. M. Skłodowskiej-Curie 19/27, 90-570 Łódźtel.: +48 42 637 67 44, fax: +48 42 637 62 14,

e-mail:[email protected], www.ibwch.lodz.pl

Strategia polityki naukowej Instytutu o ponad 65-letniej tradycji ukie-runkowana jest na prowadzenie szerokiej działalności badawczo-na-ukowej, rozwojowej i wdrożeniowej w oparciu o najnowsze kierunkibadawcze w obszarach bio-chem-tech, rozwój nowoczesnej infra-struktury B+R, wzmocnienie współpracy nauka–przemysł, realizacjęważnych celów gospodarczych i społecznych oraz zadań na potrzebygospodarki krajowej, wzmocnienie pozycji na rynku międzynarodo-wym, działania marketingowe i badania rynku celem komercjalizacjirezultatów badań oraz prowadzenie działalności wspomagającej ba-dania na rzecz działalności edukacyjnej i szkoleniowej, wydawniczej,normalizacyjnej i stowarzyszeniowej.

KIERUNKI BADAWCZE:• synteza i przetwórstwo polimerów termoplastycznych• technologie wytwarzania włókien chemicznych i włóknin• biopolimery i biosurowce• przetwórstwo polimerów naturalnych• biotechnologia przemysłowa• biomateriały• biomimetyka• nanotechnologia• technologie wytwarzania mas włóknistych do wyrobu papieru• kompozytowe włókna i włókniny• technologie ochrony środowiska• gospodarka odpadami przemysłowymi i komunalnymi

Współpraca z instytucjami naukowymi i przemysłowymi w ramachprojektów europejskich ukierunkowana jest na rozwój nowych tech-nologii o dużym znaczeniu dla rozwoju europejskiej przestrzeni ba-dawczej. Instytut realizuje prace B+R w oparciu o infrastrukturębadawczą obejmującą specjalistyczne hale technologiczne i akredy-towane laboratoria analityczne:• hala ¼ techniczna syntezy i przetwórstwa polimerów

termoplastycznych• hala technologiczna do formowania włókien z roztworów

biopolimerów (celuloza, chitozan, skrobia, alginian oraz białka)• hala przetwórstwa biomasy roślinnej do wytwarzania frakcji

polimerowych

• hala do przetwarzania surowców keratynowych w skali ½ technicznej na wielofunkcyjne kompozyty polimerowe

• sala czysta ISO8 – do wytwarzania biopolimerów i biomateriałów dla celów medycznych

• laboratorium wytwarzania struktur nanowłóknistych i nano- (bio)materiałów z polimerów naturalnych i syntetycznych

• laboratoria akredytowane: biodegradacji, mikrobiologiczne, metrologiczne, jakości papieru i ochrony środowiska.

Na międzynarodowych i krajowych targach oraz wystawach wyna-lazków promowano i upowszechniano wynalazki instytutu o wyso-kim znaczeniu dla gospodarki, medycyny i ochrony środowiska,które zaowocowały uzyskaniem 67 nagród i wyróżnień, m.in. na Mię-dzynarodowych Targach Innowacji Gospodarczych i Naukowych„Concours-Lipine” (Paryż), na Światowej Wystawie Innowacji, Badańi Nowych Technologii BRUSSELS INNOVA, na MiędzynarodowychTargach Innowacji Technologii i Wynalazków Expo (Turcja) oraz na tar-gach International Invention of the Year (Londyn). Instytut jest koordynatorem Ponadregionalnego Centrum Naukowo--Przemysłowego POLINTEGRA – platformy współpracy nauki z biz-nesem skupiającej 40 jednostek naukowych i 32 firmy reprezentująceróżne sektory gospodarki.

MISJA CENTRUMMotorem innowacyjnych rozwiązań technologicznych, wzrostu kon-kurencyjności firm oraz wzmocnienia więzi kooperacyjnych są zinte-growane działania na linii nauka–przemysł oparte na wzajemnymzaufaniu i otwartości, integracji kompetencji i dokładnym zdefiniowa-niu barier oraz potrzeb środowisk biznesowych i naukowych.

CELE DZIAŁALNOŚCI CENTRUM:• kreowanie wspólnych działań innowacyjnych generowanych na

etapie prac koncepcyjnych i rozwojowych,• zintensyfikowanie i skoordynowanie działań zmierzających do

opracowania nowych technologii i ich komercjalizacji,• wzmocnienie współpracy naukowo-gospodarczej z udziałem

podmiotów sfery naukowo-badawczej i jednostek sektora gospodarczego,

• inicjowanie wspólnych programów badawczych i wdrożeniowych,• intensyfikacja działań zmierzających do ogłoszenia przez NCBR

programu strategicznego lub sektorowego w obszarze badawczym Centrum,

• umiędzynarodowienie działalności Centrum.

IV Międzynarodowa Konferencja EPNOE „Polysaccharides and Polysac-charide – based advanced materials”. Podpisanie listu intencyjnego o współpracy pomiędzy Europejskim Stowarzyszeniem Naukowym EPNOE(Francja), Centrum POLINTEGRA (Polska), Cereales Vallee (Francja) i Bioeconomy Cluster (Niemcy).

NANOSPIDER – elektroprzędzenie nanowłókien w skali laboratoryjnej

LIDER INNOWACJI 2012

RYNEK INWESTYCJI60

Inżynieria smarowania, kultura sma-rowania, filozofia smarowania todziedziny związane z produkcją

i stosowaniem środków smarnychi eksploatacyjnych, których intensyw-ny rozwój możemy w Polsce obser-wować od ponad dwóch dekad.Skład, właściwości fizykochemiczne,warunki eksploatacji czy odpowiednidobór smarów, olejów i innych mate-riałów smarnych mają istotny wpływna efektywne – zarówno pod wzglę-dem technicznym, jak i ekonomicznym

– działanie urządzeń, w których są wy-korzystywane. O tej efektywności, naprzykładzie transportu linowego, mó-wiła Ewa Kania z CBiDGP.

– Bezpieczeństwo transportu lino-wego wymaga stosowania nowocze-snych smarów w produkcji i eksploatacjilin nośnych. Bezpośredni wpływ natrwałość zmęczeniową lin mają naprę-żenia zastępcze działające w najbar-dziej obciążonych drutach oraz zakre-sy zmian naprężeń w czasie przegina-nia liny. Badania potwierdziły, że sma-

rowanie liny obniżyło wartości naprężeńpochodzących od przeginania o okołodwadzieścia procent – wyliczała.

– Każda maszyna musi zostać wy-myślona, skonstruowana, dobrana i na-stępnie eksploatowana. Etap eksplo-atacji jest nie tylko najdłuższym, lecz tak-że najważniejszym etapem życia maszyn,ponieważ dopiero w tym okresie wy-twarza ona wartości. A nieodłącznymelementem eksploatacji maszyn jestwłaśnie smarowanie – stwierdził nato-miast prof. Horst Gondek z Ostrawy. �

Kultura smarowaniaTribologiczne aspekty badań i eksploatacji maszyn i urządzeń stosowanych w przemyślebyły przedmiotem referatów i dyskusji konferencji „Teoretyczne i praktyczne aspekty sto-sowania środków smarnych i eksploatacyjnych w przemyśle”. Spotkanie, po raz 11. zor-ganizowane przez Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego, tradycyjniezgromadziło przedstawicieli jednostek naukowych, zakładów przemysłowych i laborato-riów badawczych zajmujących się tą problematyką.

Spółka świadczy usługi montażowe i remontowe w zakresie prac mechanicznych głównych urządzeń elektrociepłowni:kotłów i turbin parowych oraz pomocniczych urządzeń i instalacji kotłowni, maszynowni, nawęglania, preparowania wodyi sieci energetycznych, a także wykonuje:• remonty pomp wirnikowych jedno i wielostopniowych, diagonalnych, zębatych, tłokowych,• remonty zbiorników ciśnieniowych, podgrzewaczy regeneracyjnych oraz wymienników rurowych, płytowych itp.,• części zamienne (toczenie lmax = 3000 mm, Ø 730 mm, frezowanie pionowe do 700 mm – posuw stołu, szlifowanie wałków lmax

= 800 mm, Ø 200 mm),• prefabrykację i montaż konstrukcji stalowych oraz elementów i instalacji ciśnieniowych.

Dla zapewnienia wysokiej jakości wykonywanych robót spółka posiada:• halę produkcyjną o pow. 2500 mkw. z suwnicami Q=5 i 2,5 t.,• gniazdo obróbki skrawaniem (tokarki, frezarka, szlifierka, wiertarki kolumnowe, piły taśmowe i ramowe),• sprzęt spawalniczy firm: KEMPI, FRONIUS, ESSAB, BESTER o różnej wydajności i zastosowaniu,• wyżarzarki oporową i indukcyjną,• podręczny sprzęt podnośnikowo-transportowy oraz środki transportu wewnętrznego (wózki akumulatorowe, wózek widłak itp.),• myjki ciśnieniowe,• płyty grzejne do wulkanizacji taśm przenośników,• ukosowarki do rur Ø 32–300, docierarki do zaworów,• podnośniki hydrauliczne do 100 ton,• profesjonalne elektronarzędzia (szlifierki, zakrętarki, młoty, przecinarki, piły itp.),• zestawy kluczy ogólnego i specjalistycznego zastosowania (dynamometryczne, calowe – do remontu spycharek itp.).

Aktualnie spółka zatrudnia 120 osób. Do prac bezpośredniego wykonawstwa zaangażowani są ślusarze-monterzy, a wspomagająich między innymi spawacze o uprawnieniach dozorowych.

Posiadamy uprawnienia w zakresie wytwarzania, montażu, modernizacji i napraw urządzeń oraz rurociągów ciśnieniowych nadaneprzez UDT w Lublinie.

Spółka współpracuje z komórką kontroli jakości Zakładów Azotowych „Puławy” SA. Zapraszamy do współpracy, szczególniew zakresie robót warsztatowych. Jesteśmy otwarci na każdą propozycję. Gwarantujemy wysoką jakość świadczonych usług i nieza-wodność wykonanych lub wyremontowanych urządzeń. Oferujemy miłą i rzeczową współpracę opartą na partnerstwie i fachowości.

Przedsiębiorstwo Remontów Energetycznych ENERGEZAP Sp. z o.o.ul. Ignacego Mościckiego 14, 24-110 Puławy, tel. (81) 473 13 03, fax (81) 473 13 00, [email protected]

www.energezap.pl


RYNEK INWESTYCJI62

Jest nam niezmiernie miło po raz ko-lejny spotkać się w znakomitym gro-nie liderów najważniejszych pod-

miotów w branży chemicznej. Cieszymysię, że konferencja z roku na rok cieszysię coraz większą popularnością, szcze-gólnie że V edycja została objęta pa-tronatem honorowym wicepremiera,ministra nauki i szkolnictwa wyższego,Jarosława Gowina – mówiła Beata Ra-

domska, prezes Executive Club. JerzyMajchrzak, były prezydent miasta Kę-dzierzyna Koźle, były prezes zarząduZakładów Azotowych Kędzierzyn, byłydyrektor w Polskiej Izbie PrzemysłuChemicznego oraz były dyrektor De-partamentu Innowacji i Przemysłu w Mi-nisterstwie Gospodarki, w wystąpieniuinauguracyjnym odniósł się do kondy-cji polskiej chemii, stojącej na wysokim

poziomie, mimo że przemysł chemicz-ny nie całkiem spełnia swoją rolę w go-spodarce. Stąd, powiedział, potrzeba or-ganizacji tego typu spotkań.

Od łupków w Ameryce po samochód elektryczny

Pierwszy panel dotyczył m.in. zmianzachodzących na rynku gazu i ropy naf-towej w kontekście wzrostu wydobycia

21 listopada w hotelu Sheraton w Warszawie odbyła się V edycja Chemical Industry Sum-mit & Awards Gala, zwieńczona uroczystością Diamentów Polskiej Chemii. Tematamiszczytu były m.in. konkurencyjność polskiej i europejskiej chemii, projekt zgazowaniawęgla, przemysł chemiczny w kontekście „planu Morawieckiego” i metody podniesieniainnowacyjności rodzimych firm. Wśród laureatów Diamentów znalazły się takie spółkijak Grupa Azoty Puławy, Fluor czy BASF Polska.

Panel dyskusyjny „Mądra polityka innowacyjna kluczem do sukcesu polskiej chemii?”

Szerokie spojrzenie na polską chemię

łupków, które przeistoczyły się już w eks-portera, i tego, czy słabnącą pozycję Eu-ropy da się zrekompensować dobrą lo-gistyką. Jako przykład Jarosław Michniuk(Boryszew) podał transporty rzecznew Niemczech, Paweł Łapiński nato-miast przewidywał wzrost cen na rynkuLNG ze względu na wysokie koszty lo-gistyczne. Podjęto także tematykę współ-pracy biznesu z nauką. Prof. ZbigniewFlorjańczyk (Politechnika Warszawska)zwrócił uwagę na niewielkie zaufaniebiznesu do badaczy i na palącą po-trzebę tworzenia prężnych działówR&D, natomiast Tomasz Piec (Synthos)przekonywał, że lepsze płace na Za-chodzie przyciągają polskich specjali-stów, co zubaża polskie spółki che-miczne. Robert Stankiewicz (Dow) mó-wił o nowym trendzie, czyli ścisłej współ-pracy z klientami. – To oni wskazująnam, jakie nowe produkty są potrzeb-ne – podkreślił. Jeśli chodzi o przy-szłość sektora w Polsce, paneliści bylioptymistycznie nastawieni. Artur Ku-cia (PKO Bank Polski) potwierdził, żemimo niewielkich inwestycji PKO BP jestotwarte na finansowanie sektora che-micznego. – Wydaje się, że grupy che-miczne w Polsce są na tyle duże, byubiegać się o finansowanie – mówił.– Konsolidacja trwa, a efekty pojawia-ją się na wielu polach. Najważniejsze sąpomysły i szybkość realizacji, a nie ichskala; tych niestety brakuje – powiedziałPaweł Łapiński, wiceprezes Grupy Azo-ty. Ostatnią kwestią podjętą przez mo-deratora Jacka Sochę były plany pro-dukcji samochodu elektrycznego, któ-ry ma stać się kołem napędowym go-spodarki w kontekście planu premieraMorawieckiego. Uczestnicy podeszlido tematu z rezerwą, ale wiceprezesSynthos potwierdził, że spółka, która jużrozpoczęła produkcję opon na baziekauczuków SSBR niezbędnych do sa-mochodów elektrycznych, wesprze tenprojekt, natomiast Paweł Łapiński za-deklarował zainteresowanie Azotów,gdyby projekt okazał się potencjalną in-westycją.

Polska chemia a plan Morawieckiego

Drugi panel konferencji rozpocząłsię od przewrotnego pytania o szanserealizacji „planu Morawieckiego” orazrozumienie pojęcia „patriotyzm gospo-darczy”, skierowanego przez mode-ratora Dominika Wójcickiego, redakto-ra pisma „Chemia i Biznes”, do prele-gentów i uczestników. – Traktowałbymto jak słownik, w którym jest kilkanaście

haseł, w które się zaangażujemy. Azo-ty nie potrzebują wsparcia państwa, aleopieki i zrozumienia – powiedział AdamŻurek. Maciej Korbasiewicz (BOLIX)podkreślił, że plan trzeba realizowaćwspólnymi siłami, a w Polsce nie maobecnie atmosfery – ani politycznej,ani społecznej – by urzędnicy angażo-wali się w biznes. Patriotyzm dla niegoto płacenie podatków i dbanie o pra-cowników oraz społeczeństwo. Preze-sowi BOLIX wtórował prof. Janusz Jur-czak z Polskiej Akademii Nauk. – To mymamy wspólnie realizować te założenia– powiedział.

Uczestnicy dyskutowali także na te-maty przyszłości polskich spółek che-micznych i całego sektora w kontekściedywersyfikacji źródeł surowców i pro-jektu zgazowania węgla. – Nie ma coporównywać polskiej chemii ze świa-tową, mamy jednak ogromne możliwo-ści tworzenia hubów, jeśli rozdzielimychemię prywatną od państwowej. Pod-stawą naszej gospodarki surowcowejjest gaz, a węgiel ma służyć polskiejchemii – mówił Andreas Golombek(go&management GmbH). Adam Żurekzadeklarował, że decyzja, czy Azotyzaangażują się w projekt zgazowaniawęgla, do którego teraz wybierana jesttechnologia, zapadnie w marcu.

Ostatnią poruszaną kwestią byłaochrona środowiska. Dariusz Jasak (Ve-olia Water Technologies) podkreślił, żewdrażanie ekologicznych rozwiązańnie musi być drogie, a może nawet pod-wyższyć konkurencyjność danej spółki.Ważne jest zmienianie świadomości, boniewielu z nas zdaje sobie sprawęz tego, że wkrótce może zabraknąć czy-stej wody. Zgodził się z nim MaciejKorbasiewicz, mówiąc, że ekologiaw biznesie jest droższa, ale przekładasię na efektywność. Zaapelował o pre-ferencyjne warunki przetargowe dlazielonych spółek, dbających o ochronęśrodowiska.

Z czym Polakom kojarzą się innowacje

Panel zainaugurowało wystąpienieJean-Luca Dubois, który mówił o dzia-łalności, planach rozwoju i metodachwspółpracy z partnerami spółkiARKEMA z Polski. Słowem kluczemw ostatnim panelu konferencji były „in-nowacje” i próba odpowiedzenia na py-tanie, dlaczego Polska stoi tak niskow klasyfikacji europejskiej. Moderator Je-rzy Polaczek (Stowarzyszenie PolskichWynalazców i Racjonalizatorów) pytało sposoby podniesienia innowacyjności

polskiego przemysłu chemicznego. Ma-rek Jagieła (BASF Polska) powiedział, żespółka za klucz działań uważa inno-wacje i zrównoważoną chemię, bo toźródło przewagi konkurencyjnej Europy.– BASF pracuje nad ponad trzema ty-siącami projektów na całym świecie,a naszą dumą jest fabryka katalizatoróww Środzie Śląskiej – powiedział. O po-zbycie się „wielkiej masy i małej marży”zaapelował z kolei Wiesław Hałuchaz Alwernii. – Nie mamy wiele do wyda-wania, więc wydawajmy mądrze – ape-lował. Polska chemia nastawiona jest naprodukty proste, mało przetworzone,a do budowy konkurencyjności trzebaposzukiwać nowych rozwiązań do po-szerzenia portfolio o nowe, wyższe


RYNEK INWESTYCJI 63

�

Laureaci Diamentów Polskiej Chemii2016 w 8 kategoriach:

Doradca Prawny Roku: Weil Gotshal & MangesDoradca Strategiczny Roku: Fluor SASpółka Chemiczna Roku: PCC Rokita SAStart-up Roku: Sat-AgroStart-up Roku – wyróżnienie: Smart NanotechnologiesAmbasador Przemysłu Chemicznego:BASF PolskaInwestycja Roku: SynthosGrupa Azoty PuławyOsobowość Przemysłu Chemicznego:Miesięcznik „Przemysł Chemiczny”Jerzy MajchrzakBusiness Executive: Mariusz Bober – prezes zarządu Grupy Azoty

Patronat honorowy: Minister Nauki iSzkolnictwa WyższegoWspółorganizator: PwC PolskaPartner strategiczny: Grupa AzotyPartner główny: PKO Bank PolskiPartnerzy: Alwernia, Apeiron Synthesis,Azelis, BASF, Bank Gospodarstwa Krajo-wego, Boryszew SA, Cigno Consulting,Dow, Fluor, Nord Partner, Seen Holding,Synthos SA, Veolia Water TechnologiesPartnerzy gali: Fracht FWO Polska, PayUPartnerzy medialni: Wirtualna Polska,„Dziennik Gazeta Prawna”, „Warsaw Busi-ness Journal”, „Chemia i Biznes”, PAP Biz-nes, „Obserwator Międzynarodowy”,Plastech, kierunekchemia.pl, „ChemiaPrzemysłowa”, „Reporter Chemiczny”,„Manager”, „Poland Today”, „Polish Mar-ket”, miesięcznik „Chemik”, investing.com,„Rynek Inwestycji”, „Law Business Quality”, Newseria, Biznes Alert, „CEO Magazyn”, „Przemysł Chemiczny”

� marże. Grzegorz Czul (Fluor) skupiłsię na rozwoju spółki poprzez współ-pracę z badaczami i technologami.– Szczycimy się tym, że mamy specja-listów w każdej dziedzinie przemysłu– przyznał. Rafał Lipiński (SEEN Holding)zwrócił uwagę na fakt, że polskim biz-nesmenom słowo „innowacja” kojarzysię z ryzykiem, podczas gdy pojęcie „no-woczesność” łączy się z możliwością zy-sku. Aleksander Sobolewski (InstytutChemicznej Przeróbki Węgla) stwierdził,że Polska nie jest innowacyjna, bo mainne przewagi konkurencyjne, np. tanią,wykwalifikowaną kadrę. – Te przewagistracimy, pytanie: kiedy. Biznes musimieć przeświadczenie, że na innowa-cyjności zarobi – powiedział. Dr MichałBieniek podał przykład swojej spółki– Apeiron Synthesis, która postawiła napartnerstwo i współpracę z firmamitechnologicznymi jako klucz do sukce-su. Przy okazji zagadnień innowacjipowróciły także tematy współpracy na-uki z biznesem i wsparcia państwa.Aleksander Sobolewski ubolewał nadzadęciem profesorskim i faktem, żeniewielu badaczy oferuje produkty ba-zowe.

W burzliwej dyskusji wtórowali muWiesław Hałucha i Marek Jagieła, mó-wiąc o złej współpracy naukowiec–pa-tent–biznes oraz braku umiejętnościstworzenia biznesplanu produktu przezstudentów. Tej tezie sprzeciwił się RafałLipiński, który jako przykład podał do-brą współpracę naukowców pracują-cych w ośrodkach technologicznychSeen Holding.

Na gości konferencji czekała jeszczejedna niespodzianka. Po zakończeniudebat na scenie doszło do uroczystegopodpisania listu intencyjnego międzyBASF Polska a Instytutem ChemicznejPrzeróbki Węgla. W ceremonii wzięliudział Andreas Gietl, prezes zarząduBASF Polska Sp. z o.o., i Aleksander So-bolewski, dyrektor Instytutu.

Diamenty Polskiej Chemii rozdane po raz czwarty

Po raz czwarty wybitni przedstawi-ciele sektora chemicznego zebrali się,by uczestniczyć w uroczystej gali, którazyskała już renomę jednej z najważ-niejszych inicjatyw branży. Uroczystośćzainaugurowało wystąpienie Piotra Cie-ślińskiego, przewodniczącego Parla-mentarnego Zespołu ds. PrzemysłuChemicznego. W tym roku kapitułakonkursowa pod przewodnictwem prof.Michała Kleibera wybrała laureatóww 8 kategoriach. �


RYNEK INWESTYCJI64

Executive Club jest organizacją networkingową zrzeszającą przedstawicieli top managementu,reprezentujących najważniejsze polskie i międzynarodowe przedsiębiorstwa. Począwszy od2005 roku w klubie skupieni są liderzy biznesu o ugruntowanej pozycji, którzy swoimi działa-niami wyznaczają kierunki rozwoju polskiej gospodarki. Klub organizuje dla swoich członkówspotkania cykliczne, by umożliwić im wymianę idei oraz nawiązywanie nowych kontaktów biz-nesowych. Więcej informacji na stronie: www.executive-club.com.pl.

Prelegenci panelu dyskusyjnego

Statuetki „Diamentów Polskiej Chemii” przyznane liderom branży

Uczestnicy gali rozdania nagród


RYNEK INWESTYCJI 65

Podczas warszawskiej konferencjiChemical Industry Summit andAwards Gala Andreas Gietl, dy-

rektor zarządzający BASF Polska,i Aleksander Sobolewski, dyrektor In-stytutu Chemicznej Przeróbki Węgla(IChPW), podpisali list intencyjny, otwie-rający możliwość realizacji wspólnychdziałań w obszarze redukcji emisji CO2poprzez separację i oczyszczanie dwu-tlenku węgla z gazów spalinowych.W opinii partnerów wymiana doświad-czeń i współpraca przedstawicieli biz-nesu i nauki są jednym z najskutecz-niejszych sposobów stawiania czołakluczowym wyzwaniom gospodarczym,środowiskowym i społecznym.

– Cieszę się, że możemy rozpo-cząć współpracę z tak profesjonalnymi rzetelnym partnerem, jakim jest IChPW.Jako BASF Polska chcemy wspieraćrozwój innowacyjnych rozwiązań ade-kwatnych dla tutejszego rynku. Polskieinstytucje naukowe reprezentują bardzowysoki poziom profesjonalizmu, a tak-że posiadają ogromny potencjał ba-dawczo-rozwojowy. Wierzę, że połą-czenie wiedzy i doświadczenia sektoranauki z rozwiązaniami i technologicz-nym know-how oferowanymi przezprzedstawicieli przemysłu może prze-rodzić się w prawdziwie innowacyjnerozwiązania dla kluczowych obszarówprzemysłu chemicznego w Polsce. Po-kazują to nasze pierwsze działaniaz IChPW, które pozwalają nam optymi-stycznie patrzeć na dalsze etapy reali-zacji wspólnego projektu – powiedziałAndreas Gietl.

Partnerstwo szansą na wdrożenie nowatorskich rozwiązań

Proces działania opiera się na zja-wisku absorbcji chemicznej CO2 i pro-wadzony jest w instalacji zaprojekto-wanej od podstaw przez IChPW z wy-korzystaniem technologii OASE blueoferowanej przez BASF, opartej na roz-tworach aminowych. Rozwiązanie to,które umożliwia separację CO2 z gazówspalinowych w elektrowniach bazują-cych na węglu kamiennym i brunatnym,zostało zoptymalizowane do wykorzy-stania w obiektach wielkoprzemysło-wych. Zastosowanie technologii OASEblue pozwala na separację dwutlenkuwęgla z wydajnością powyżej 90 proc.i uzyskanie czystości tego gazu sięga-jącej 99,9 proc. Praca nad wychwytemdwutlenku węgla jest przejawem jed-nego z wielu działań realizowanychprzez BASF w związku z obecnościątego gazu w przemyśle. Do innych moż-na zaliczyć także możliwość zagospo-darowania i wykorzystania CO2, za-równo w obszarach energetycznych, jaki chemicznych.

Zastosowanie nowatorskiejtechnologii OASE blue firmyBASF

– Instytut Chemicznej Przeróbki Wę-gla dużą uwagę przywiązuje do badańnad separacją dwutlenku węgla z gazówspalinowych. Jest to ważny temat, po-nieważ redukcja emisji gazów cieplar-nianych stanowi wyzwanie, z którym mu-szą zmierzyć się przedstawiciele prze-mysłu. Zaprojektowana od podstawprzez pracowników naszego instytutu in-stalacja do absorbcji chemicznej dwu-tlenku węgla, uruchomiona w 2012 roku,była pierwszą w Polsce, która pozwoli-ła na usuwanie CO2 ze spalin w skali do100 m3/h. Dzięki połączeniu sił z firmąBASF Polska oraz zastosowaniu w naszejinstalacji oferowanej przez BASF no-watorskiej technologii OASE blue uda-ło się zintensyfikować dotychczasowebadania oraz rozszerzyć ich zakreso nowe obiekty. Cieszymy się, że wspól-nie z firmą BASF mamy możliwość po-szukiwania najbardziej adekwatnych

rozwiązań dla polskiego przemysłu – po-wiedział Aleksander Sobolewski.

Zjednoczenie sił biznesu i nauki

Konferencja Chemical IndustrySummit & Awards Gala, podczas którejpodpisano list intencyjny, była równieżdoskonałą okazją do wymiany poglą-dów na temat wyzwań stojących przedbranżą chemiczną i przemysłem. Pro-blematyki tej podjęli się Marek Jagieła,dyrektor Działu Chemii Przemysłoweji Działu Rozwoju Rynku w firmie BASFPolska, oraz Aleksander Sobolewski, dy-rektor IChPW, którzy w trakcie panelu„Mądra polityka innowacyjna kluczemdo sukcesu polskiej chemii” uczestni-czyli w dyskusjach dotyczących wpływuinnowacji na efektywną współpracęnauki i biznesu, a także finansowanianowych technologii związanych z wdra-żaniem innowacyjnych rozwiązań w Pol-sce. Aleksander Sobolewski szczegól-ną uwagę poświęcił rozwiązaniom de-dykowanym redukcji emisji dwutlenkuwęgla w przemyśle, a także możliwo-ściom usprawnienia i zintensyfikowaniatych działań dzięki wsparciu technolo-gii oferowanej przez biznes.

Dotychczasowe efekty zaangażo-wania firmy BASF Polska w promowa-nie innowacyjnego i zrównoważonegopodejścia do rozwoju przemysłu che-micznego w Polsce zostały docenioneprzez kapitułę towarzyszącego konfe-rencji konkursu Diamenty Polskiej Che-mii, czego wyrazem była nagroda dlaBASF Polska, przyznana w kategorii Am-basador Przemysłu Chemicznego.

Partnerski projekt realizowany przezBASF Polska i IChPW jest przykładem in-nowacyjnych działań istotnych dla prze-mysłu, które wnoszą wkład w ważne wy-zwania środowiskowe i gospodarcze, doktórych można zaliczyć potrzebę re-dukcji emisji gazów cieplarnianych. Ni-niejsza współpraca pokazuje również,że łączenie sił i wymiana doświadczeńmiędzy przedstawicielami biznesu i na-uki może doprowadzić do przyspie-szenia wdrażania innowacyjnych roz-wiązań w kluczowych obszarach bran-ży chemicznej. �

BASF Polska i IChPW podpisały porozumienie o współpracy21 listopada podczas Chemical Industry Summit and Awards GalaBASF Polska i InstytutChemicznej PrzeróbkiWęgla ogłosiły rozpoczęciewspółpracy w zakresietechnologii wychwytu CO2.


RYNEK INWESTYCJI66

Wsześciu panelach dyskusyj-nych wzięło udział 61 wybit-nych ekspertów i myślicieli

z Polski i zza granicy: reprezentanci naj-ważniejszych polskich przedsiębiorstwi renomowanych instytucji publicznych,goście zagraniczni, eksperci w dzie-dzinie przywództwa i zarządzania. Poraz kolejny zostały też przyznane pre-stiżowe statuetki European LeadershipAwards, by uhonorować najlepszychmenedżerów i liderów biznesu, którzywyróżnili się zaangażowaniem w rozwójgospodarczy kraju oraz bez zarzutuprzestrzegają zasad etyki prowadzeniabiznesu.

DZIEŃ 1

The challenge of populismPierwszy dzień obrad otworzyło wy-

stąpienie Guya Standinga – profesoraSchool of Oriental and African Stu-dies, University of London, który w prze-mówieniu „The corruption of capita-lism” odniósł się między innymi do dzi-siejszego pojęcia kapitalizmu i związa-nego z nim ryzyka. Standing dowodził,że w ciągu ostatnich dekad nastąpiłoogromne rozwarstwienie klasowew społeczeństwie, które podzielone jest

teraz od oligarchów, wspieranych przezklasy polityczne, aż do proletariatui wreszcie prekariatu, będącego ostat-nio wytworzoną grupą społeczną. Pre-kariat – mówił – nie jest grupą najbied-niejszą, ale tą, której sytuacja życiowajest niepewna, a zamykanie oczu na jejproblemy przez grupy trzymające wła-dzę powoduje gigantyczne zmiany spo-łeczno-polityczne i powstanie – jakprzewidział – politycznego potwora.

Europejska dezintegracja i jej przyczyny

Wystąpienie wzbudziło sporo emo-cji, które podgrzał dobrze znany Pola-kom prof. Timothy Garton Ash – pisarz,profesor Studiów Europejskich OxfordUniversity. W swoim przemówieniu Bry-tyjczyk poruszył kwestie dotyczące eu-ropejskiej dezintegracji i jej historycz-nych uwarunkowań. Wiele powodówzłożyło się na nagły zwrot Europy w stro-nę populizmu. Aby zrozumieć Brexit, ro-snącą liczbę zwolenników Le Pen czyTrumpa, trzeba zrozumieć powody, dlaktórych ich idee zdobywają zwolenni-ków; coraz większy strach przed zmie-niającym się światem pracy. Jednak– jak mówił Garton Ash – to se ne vrati– bezpieczna, stabilna praca „for eve-rybody” już nie wróci. I to nie z powodu„bloody foreigners”, jak często twierdząpopuliści, lecz przez postępującą glo-

balizację, a przede wszystkim dlatego,że świat pracy zmienia się diametralnieprzez rewolucję cyfrową. Co zrobimyz postępem nacjonalistycznej narra-cji? – pytał profesor. To zadanie dla po-lityków, nie w Brukseli, ale na poziomienarodowym poszczególnych krajów,a także dla dziennikarzy, którzy musząnagłaśniać i przedstawiać fakty. Nowyświat pracy będziemy musieli wymyślićna nowo.

Podczas pierwszego panelu dysku-syjnego „Zrozumieć świat – biznes w Eu-ropie niepewności”, moderowanegoprzez Marka Tejchmana, zastępcę re-daktora naczelnego „Dziennika Gaze-ty Prawnej”, prelegenci debatowali o po-zycji Europy w stosunku do dynamicz-nych gospodarek Azji i Ameryki orazo przyszłości naszego modelu kapitali-zmu. Firmy wycofują się z rynków azja-tyckich na rzecz areny europejskiej,która obecnie gwarantuje lepszą jakośćoraz wyższe kompetencje. Europa za-czyna tworzyć lepsze okoliczności in-westowania – oceniła Dorota Hrynie-wiecka-Firlej (Pfizer Polska). Z koleiPiotr Czarnecki (Raiffeisen Bank Polska)zwrócił uwagę na konieczność przyj-mowania aktywnej postawy, by zmienićfunkcjonujący paradygmat biznesu.Sektor bankowy, który stoi u progu nie-pewności, będzie ofiarą problemówgospodarczych. Prof. Guy Standing

Przywództwo na obecne czasyDobiegła końca piąta edy-cja European ExecutiveForum, międzynarodo-wego kongresu o tematyceprzywództwa, zarządzaniai innowacji, które odbyłosię pod patronatem hono-rowym Ministerstwa Naukii Szkolnictwa Wyższego.Wydarzenie miało miejscew dniach 26 i 27 kwietnia w warszawskim hoteluSheraton, pod hasłem „Sustainable Leadership”. Panel dyskusyjny „Zrozumieć świat – biznes w Europie niepewności”

Beata Radomskaprezes, EXECUTIVE CLUB

nazwał cyfryzację pierwszą rewolucjątechnologiczną, która paradoksalniegeneruje popyt na nowe stanowiskapracy. Rewolucji potrzebuje sposóbprowadzenia statystyk zatrudnienia.Odnosząc się do opinii Doroty Hrynie-wieckiej-Firlej, stwierdził, że przeno-szenie produkcji z rynku azjatyckiego doEuropy wymaga dużych nakładów zestrony rządu, co nie pozwala na loko-wanie tych środków gdzie indziej. PedroVidela ze Szkoły Biznesu IESE mówiło społeczności biznesowej, której głów-nym zadaniem powinno być zadbanie,by nikt biorący udział w wyścigu inno-wacji i technologii nie zostawał w tyle.Podkreślał problem starzejącego sięspołeczeństwa, który powoduje, żeprzedsiębiorcy wydają ogromne ilościśrodków, by uniknąć utraty najbardziejwartościowych pracowników.

Na pytanie, jak ma funkcjonowaćgospodarka, skoro społeczeństwo nieufa ekspertom, Timothy Garton Ashodpowiedział, że musi być jasne, jakiedecyzje są podejmowane, przez kogoi na jakim szczeblu to się dzieje. Na-wiązując do trwających sporów w UniiEuropejskiej, wyraził zdanie, że krajeczłonkowskie powinny iść w kierunku in-tegracji i wspólnego działania zapo-biegającego kolejnym przewrotom go-spodarczym.

Wygrani i przegrani rewolucji technologicznej

Jednym z punktów drugiej częścikongresu było wystąpienie Videli, którymówił o zróżnicowaniu poziomu indu-strializacji, procesie globalizacji oraz po-stępie technologicznym. Pedro Videlapostawił tezę, że światowa dystrybucjabogactwa wzrasta, co powoduje zwięk-szanie się nierówności. Swoją prezen-tację zakończył stwierdzeniem, że po-trzebujemy reform, większej elastycz-ności, konkurencyjności i wspólnychram fiskalnych, by zapobiec kolejnemukryzysowi gospodarczemu.

Świat konsumenta po cyfrowej transformacji

Wprowadzeniem do kolejnego pa-nelu była prezentacja Bożeny Le-śniewskiej, wiceprezes zarządu ds. ryn-ku biznesowego Orange Polska, po-święcona tematyce transformacji cy-frowej. Rzeczy, które jeszcze niedawnobyły uważane za science fiction, dzisiajsą rzeczywistością – mówiła. Transfor-macja cyfrowa w centrum stawia czło-wieka i jego potrzeby. Bożena Le-śniewska opowiedziała o nowych moż-

liwościach związanych z rozwojem in-ternetu rzeczy oraz o najnowszych pro-jektach Orange wychodzących dalekopoza zakres telekomunikacji. To międzyinnymi projekt zakładający powsta-nie platformy klimatycznej, tworzonejw celu zapobiegania zagrożeniom kli-matycznym, czy też elektroniczne płat-ności za autostrady, co pozwoli skończyćz uciążliwymi płatnościami gotówkąna bramkach i koniecznością zatrzy-mywania się.

Most do przyszłości…Zwodzony?

Debata „Innowacje – Most do Przy-szłości”, moderowana przez dzienni-karza ,,Polska The Times” Agatona Ko-zińskiego, koncentrowała się wokółnajwiększych wyzwań, z którymi muszązmierzyć się firmy działające innowa-cyjnie oraz kluczowych warunków po-wodzenia przełomowych przedsięwzięć.Prof. Piotr Płoszajski (SGH) porównał in-nowacje do mostu zwodzonego, którytrzeba nieustannie budować, stwarza-jąc różnorodność i środowisko sprzy-jające rozwojowi technologii. Odwa-ga, różnorodność, ciekawość oraz pod-stawowe pytanie: „What if?” powinnystanowić istotę innowacji. Wtórowałmu Michał Skowronek (MasterCardPolska), który mówił o kreowaniu pew-nego rodzaju kultury w firmie oraz roz-patrywaniu innowacji nie tylko jakoprodukt, lecz także jako system uspraw-nienia pracy w firmie. Maciej Markow-ski (Cushman & Wakefield) przypo-mniał o największej innowacji, czylizmianie kultury organizacji. Kiedyś fir-my były hierarchiczne, sztywne, liczyłasię w nich kontrola. Aktualnie większąrolę odgrywa elastyczność i otwartość,a innowacje powstają poprzez dzieleniesię wiedzą. Bożena Leśniewska na py-tanie, w jaki sposób ewoluować, żebynie tracić starych zalet, a dokładaćnowe, odpowiedziała, że większośćfirm na rynku, które zdobyły bądź do-piero zdobędą sukces i znajdą sięw świecie liderów, w dobie czwartej re-wolucji musi zrozumieć, że najważniej-szy jest klient. Technologie same z sie-bie nie definiują zmian, ale mówią, jakwdrażać te zmiany i modele biznesowe,natomiast rosnące oczekiwania klientadeterminują i stawiają firmom nowewymagania i wyzwania – mówiła.

Rafał Gołębiewski (Elavon) dowo-dził, że istnieją dwie grupy innowatorów.Innowatorzy, którzy chcą wprowadzić in-nowacje i działają aktywnie, oraz spe-kulatorzy, którzy mają pomysły, ale nie

próbują ich wdrażać w życie. Z koleiMagdalena Dziewguć (Google Cloud)zaangażowała uczestników konferencjido oceny własnych firm i organizacji po-przez zwrócenie uwagi na cztery wy-miary: kulturę innowacyjności, chęćpodejmowania ryzyka, poddawaniepomysłów testowaniu oraz pracę zestart-upami. Podkreślała przy tym, że nietrzeba namawiać przedsiębiorców doinnowacji, ponieważ są one wystar-czająco atrakcyjne.

Hidden champions – the vanguard of globalia

Trzeci panel otworzyło wystąpienieHermanna Simona – eksperta w dzie-dzinie marketingu i sprzedaży, uzna-nego za najbardziej wpływowego my-śliciela w obszarze języka niemieckie-go. Prezentacja Simona dotyczyła po-jęcia Globalii – problematyki rosnącejglobalizacji i jej wpływu na krajowegospodarki. Globalia – powiedział – bę-dzie niezwykle silnym katalizatoremrozwoju. Zaznaczył, że eksportują niekraje, lecz spółki, i to te, które są naj-silniejsze. Cechami tytułowego cham-piona powinny według niego być celewzrostu rynkowego i przywództwa,skoncentrowanie na pricingu, marke-tingu i sprzedaży oraz globalna obec-ność.

Przedsiębiorcze organizacje,czyli jak przebić się z nowympomysłem?

Trzeci i ostatni panel pierwszegodnia poświęcony był tematyce przed-siębiorczych organizacji, szans start--upów na rynku i konkurencyjnościprzedsiębiorstw. Moderował go prof.Akademii Leona Koźmińskiego i Uni-wersytetu Warszawskiego Krzysztof Ob-łój. Panel rozpoczął dr Krzysztof Mazur(Klub Jagielloński) mocnym stwierdze-niem, że globalizacja generuje napię-cia społeczne i blokuje innowacyjność.Globalni championi kontrolują świato-wy rynek, a kapitał skoncentrowanyjest na nielicznych rynkach. Przewod-niczący Rady Nadzorczej Auchan Pol-ska, Rosja i Ukraina, Franois Colombie,sprzeciwiając się stwierdzeniu Mazura,podkreślał, że z globalizacji wypływadużo korzyści dla nowych firm i nie po-winno rozpatrywać się tej kwestiiw kontekście podziału na monopol glo-balnych liderów i nikłe szanse począt-kujących firm. Prof. Witold Bielecki, rek-tor Akademii Leona Koźmińskiego, mó-wił o konieczności poszukiwania no-wych metod zarządzania strategicz-


RYNEK INWESTYCJI 67

�

nego firm, które odpowiadałyby na dy-namiczne zmiany na rynku. Jako od-mianę i kompromis między pogodze-niem globalizacji i antyglobalizacji wy-sunął myśl dotyczącą stworzenia mini-globalizmu.

Stanislav Frnka, prezes zarząduHB Reavis, wspomniał podczas dysku-sji o start-upach, które muszą być kon-sekwentne w swoim dążeniu do celu, byodnieść sukces, a Hermann Simon (Si-mon-Kucher & Partners) postawił tezę,że pomimo tendencji do szybko zmie-niających się trendów, postępu tech-nologicznego i cyfryzacji większośćrynków to nadal rynki niszowe, któryminie interesują się wielcy gracze arenymiędzynarodowej. Przedstawił też pe-symistyczne stwierdzenie dotyczącekapitału ludzkiego w erze digitalizacji,gdzie rynek nie będzie mógł oferowaćodpowiedniego zatrudnienia dla osóbniedostatecznie wyedukowanych. – Za-soby na uniwersytetach nie są wystar-czająco dobrze ulokowane – mówiłprofesor.

Statuetki European Leadership Awards rozdane po raz drugi

Punktem kulminacyjnym wieczorubyła druga edycja uroczystej gali roz-dania statuetek dla wybitnych mene-dżerów i liderów biznesu, którzy wdra-żają najwyższe standardy przywództwa.Ceremonię uroczyście otworzył jedenz gości specjalnych Forum – Eamon Gil-more – były wicepremier, minister sprawzagranicznych i handlu Irlandii, którypodkreślił kluczową rolę dobrych lide-rów, odnosząc się do kryzysu w Irlandiii jego przezwyciężenia. Statuetki ode-brali przedsiębiorcy, których wyróżniazaangażowanie w rozwój gospodar-czy kraju i którzy przestrzegają zasadetyki prowadzenia biznesu oraz od-znaczają się szczególną dbałością o do-bro społeczeństwa. – Menedżer, któryprzystępuje do procesu restrukturyza-cji, ma dwie opcje: sukces albo wy-mówki – powiedział jeden z laureatów,Dariusz Krawczyk – prezes zarząduPolnord SA, odbierając nagrodę w ka-tegorii Visionary CEO.

DZIEŃ 2

Always do the right thing and never walk alone

Drugi dzień rozpoczęło wystąpienieEamona Gilmore’a, który opowiedziało swoich doświadczeniach z perspek-tywy przywódcy politycznego z ponad

20-letnim doświadczeniem. Odniósł siędo kryzysu w Irlandii oraz działań Par-tii Pracy, negocjacji z sektorem banko-wym i wprowadzania ulepszeń, abyw jak najmniejszy sposób dotknęły onenajbiedniejszą część społeczeństwa.Wspominał również o walce ze złą re-putacją kraju, między innymi poprzezniezaniedbywanie działań na rzeczbiedniejszych krajów i promowaniewartości w świecie. Irlandia wyszła z kry-zysu – choć zarówno ona, jak i reszta Eu-ropy, nadal muszą zmagać się z wielo-ma problemami. Globalizacja, popu-lizm, spłycenie przesłania politycznegodo jednego tweeta to niektóre z aktual-nych wyzwań dla polityków. Lekcja,jaką musimy wyciągnąć z trudnych sy-

tuacji, brzmi: zawsze stawiać czołaproblemom. „Always do the right thingand never walk alone” – ponieważ Eu-ropa potrzebuje dzisiaj aktywnego,świadomego i globalnego pojęcia oby-watelstwa – zakończył profesor.

Europa a reszta świataPierwszy panel, poświęcony tema-

tyce wkraczania europejskich firm naarenę globalną, moderowany był przezAndrew Wrobla – redaktora naczelne-go „Emerging Europe”. Adam Krza-nowski, prezes Grupy Nowy Styl, opo-wiadał o doświadczeniach rozwojuspółki, która od małej firmy stała się du-żym eksporterem. Podkreślił, że jestzwolennikiem globalizacji, a nie pro-tekcjonizmu, a podstawą rozwoju or-ganizacji jest odpowiednie lokowaniepieniędzy oraz uważne dobieranie i lo-kowanie branż. Niepotrzebne jest wspar-cie rządu – aby odnieść globalny suk-ces, trzeba sprawdzić, na jakich za-granicznych rynkach będzie możliwośćpowodzenia. Prof. Zbigniew Dworzecki(SGH) mówił o konieczności zrozumie-nia specyfiki rynku, bo obecnie wiedzata jest niestety na niskim poziomie.Najpierw – powiedział – trzeba pomy-śleć o ekspansji firmy do państw są-siedzkich, np. działać na rynku państwUnii Europejskiej. Wiedza o funkcjono-waniu gospodarek z innych regionówświata jest stosunkowo niewielka, więcprzedsiębiorcy muszą pogłębiać swo-ją wiedzę i doświadczenie, a dopiero po-tem decydować się na działalność natych rynkach.

Eamon Gilmore opowiadał o przy-czynach, dla których region EuropyWschodniej nie był atrakcyjny dla Za-



Laureaci European Leadership Awards

Laureaci European LeadershipAwards:

Top Industry Leader:Elavon Financial ServicesInnovation Leader:Comarch SAInnovation Leader:Tomasz Czechowicz, partner zarzą-dzający, prezes zarządu, Chief Invest-ment Officer, MCI Capital SAVisionary CEO:Dariusz Krawczyk, prezes zarządu Polnord SAGlobal Success Leader:Wielton SAVisionary Entrepreneur:Mikołaj Placek, prezes zarządu GrupyOknoplastPersonality of the Year:dr. n. med. Dorota Hryniewiecka-Firlej,prezes zarządu INFARMY


RYNEK INWESTYCJI 69chodu, i czynnikach, które wpłynęły nazmianę postrzegania: wzroście gospo-darczym, wzroście siły nabywczej i do-brobytu. – Polska staje się coraz po-ważniejszym graczem na arenie mię-dzynarodowej – mówił – a Europa po-winna się jednoczyć, ponieważ wielepaństw bez jednorodnego rynku nie maszans rozwoju. Ciężkie i drogie będzieustalanie nowych relacji handlowych in-dywidualnie, a nie wspólnie ze wszyst-kimi państwami europejskimi. RafałSzczap (Xerox Polska) jako dwie pod-stawowe różnice między firmami euro-pejskimi i amerykańskimi wymienił zdol-ność do wykonywania podstawowychbadań oraz dostęp do możliwości fi-nansowych ich dalszej implementacji,gdzie europejskim przedsiębiorcombędzie trudno dogonić Amerykanów.Podkreślił, że na tle europejskim polskazdolność regionalna do podejmowaniaryzyka jest poniżej oczekiwanej średniej.Polscy przedsiębiorcy mają problem na-tury mentalnej, bo nie przywiązują wagido rozwoju kadr i jej zasobów.

Technologia a ludziePo przerwie na lunch goście mieli

okazję wysłuchać przemówienia pro-fesora zarządzania IE Business School,Josepha Pistrui, który w interesującejprezentacji multimedialnej odniósł siędo pojęcia strachu w biznesie i metodna jego przezwyciężanie oraz metod ra-dzenia sobie z ryzykiem. Zadając py-tanie, jakie mamy możliwości w starciuz technologią, zaznaczył, że koniecznejest zainicjowanie debaty o nowychmodelach biznesowych w czasie re-wolucji technologicznej oraz towarzy-szących nam barierach mentalnych.– Przywództwo – mówił – musi brać poduwagę przyszłe wydarzenia oraz umie-jętność przewidywania.

Partnerska współpraca jako droga do rozwoju

Niezwykle interesujące wystąpie-nie wykładowcy otworzyło kolejną częśćkonferencji. Panel II „Nowe modele biz-nesowe w dobre rewolucji technolo-gicznej”, moderowany był przez To-masza Machałę, wiceprezesa ds. wy-dawniczych Wirtualnej Polski. Były pre-zes Polskiej Akademii Nauk i wicepre-zes Europejskiej Akademii Nauk i Sztu-ki, prof. Michał Kleiber, stwierdził, że od-biegamy od standardów na świeciew okropny sposób – powodem miałabybyć nieumiejętność pracy w grupiei brak tzw. kultury sukcesu i jego na-głaśniania. Podkreślił konieczność po-

mocy pracownikom w doskonaleniuumiejętności dzięki dobrym strategiomnagłaśniania.

Maciej Nuckowski (Xerox) w deba-cie o innowacjach odniósł się do do-świadczeń firmy Xerox. Podkreślał, jakistotne jest dojrzewanie samej inno-wacji, aby zmieniła ona świat w sposóbprzełomowy. Z kolei Joseph Pistrui po-stawił tezę, że używamy usług, by wy-różnić nasze produkty. – Firmy – po-wiedział – wybierają kanały, za pomo-cą których docierają do klientów, ale toklienci wybierają te kanały i sposób wy-korzystania usługi czy produktu; to niejest kwestia, która zależy od firmy. To,jak konsumujemy produkty, jak korzy-stamy z usług, też ma znaczenie. To-masz Czechowicz (MCI Capital SA) mó-wił o potrzebie rozwijania digitalizacjii szybkości, podając przykłady takichfirm, jak Zalando. Podkreślił, że digita-lizacji nie powinno się mylić z innowa-cją. Panel zakończono optymistycznie,pod hasłem porozumienia – róbmyswoje i nie przejmujmy się polityką; je-żeli nie orientujemy się dobrze w inte-resującym nas obszarze, znajdźmypartnera do współpracy.

Cabeza, corazon, cojones. Dobry przywódca, czyli jaki?

Goście mieli możliwość wysłuchaniaostatniego panelu moderowanegoprzez prof. Andrzeja Koźmińskiego(Akademia Leona Koźmińskiego). Pa-neliści dyskutowali na tematy związanez zarządzaniem firmą w modelu otwar-tym. Władysław Grochowski (Arche)podkreślił, że dobry przywódca musiw odpowiedni sposób dobierać pra-cowników. Sam, jak twierdzi – powierzaswoją pracę zaufanym ludziom, którymdaje wystarczające duże pole manew-ru do pracy twórczej, co powoduje roz-wijanie się firmy, a Andrzej Szumowski(Wyborowa Pernod Ricard) mówił o tym,że liderem powinna być osoba wybra-na przez swoich pracowników, a niejako decyzja rady nadzorczej czy wal-nego zgromadzenia. Przywódcę po-winna cechować odwaga (ale nie bra-wura) i pracowitość, powinien być teżwykształconym, bezczelnym wizjone-rem. Prof. Witold Orłowski (Vistula Uni-versity) utrzymywał, że przywódcy niepotrafią odnaleźć się w czasie obecnejrewolucji, nie nadążają za zmianami.– Jeśli czasy i okoliczności się zmienia-ją, to musi się zmienić forma przy-wództwa – mówił. Katarzyna Rudnicka(Vivenge) podkreślała, że prowadząc fir-mę, robi wszystko, by praca dla jej

współpracowników była przyjemno-ścią, a nie obowiązkiem. Liderzy, kie-rownicy, przewodnicy w firmie jakogłówne zadanie mają podtrzymywaniezaangażowania swoich pracowników,relacji i kontaktów z każdą z tych osób.

�

Organizator:Executive Club Sp. z o.o.Współorganizator:Cigno Consulting Sp. z o.o.Partner główny:Pfizer PolskaPartnerzy:Xerox Polska, Grupa Arche, AuchanPoland, Audi, Cushman & WakefieldPoland, Elavon, EmiTel, Google Cloud,Kongsberg Automotive, MasterCard,Orange Polska, Polnord, PwC Poland,Raiffeisen Bank Poland, VivengePartner Gali:Grupa GTC, Kinnarps Polska, LyrecoPolska, Polish Vodka Association,PIKA, Konsalnet HoldingPatronat honorowy:minister nauki i szkolnictwa wyższego Partnerzy merytoryczni:Akademia Finansów i Biznesu Vistula,IESE Business School, AkademiaLeona Koźmińskiego, Szkoła GłównaHandlowa, Szkoła Biznesu PolitechnikiWarszawskiejPatroni medialni:Wirtualna Polska, Nienieodpowie-dzialni.pl, „Rynek Inwestycji”, Karieraw Finansach, TOK FM, „ObserwatorFinansowy”, „Law Business Quality”,„Magazyn Madame”, PAP Biznes, Biz-nesPolska.pl, „Polish Market”, „Busi-ness & Prestige”, Investing.com,„Dziennik Gazeta Prawna”, „GazetaBankowa”, „Emerging Europe”, „Po-land Today”, Newseria, „Warsaw Busi-ness Journal”

Executive Club jest organizacją zrze-szającą przedstawicieli top manage-mentu, reprezentującychnajważniejsze polskie i międzynaro-dowe przedsiębiorstwa. Począwszyod roku 2005 w Klubie skupieni są li-derzy biznesu o ugruntowanej pozycji,którzy swoimi działaniami wyznaczająkierunki rozwoju polskiej gospodarki.Klub organizuje dla swoich członkówspotkania cykliczne, by umożliwić imwymianę idei oraz nawiązywanie no-wych kontaktów biznesowych. Jest teżliderem w organizacji konferencji bran-żowych, dedykowanych różnym gałę-ziom gospodarki.


RYNEK INWESTYCJI70

Podczas konferencji uczestnikom to-warzyszyli m.in. Sławomir Mazurek,podsekretarz stanu w Ministerstwie

Środowiska, oraz Andrzej Maciejewski,przewodniczący Komisji Samorządu Te-rytorialnego i Polityki Regionalnej Sejmu RP.Eksperci niejednokrotnie zaznaczali, że go-spodarka o obiegu zamkniętym to duże wy-zwanie, które wymaga szerokiej współ-pracy administracji rządowej z innymi in-teresariuszami. Kluczową rolę odgrywajątu samorządy, a jeżeli chodzi o same od-pady produktowe, to duża rola spoczywana przedsiębiorcach.

Minister Mazurek zaznaczył, że SO-SEXPO przeznaczone jest dla osób zwią-zanych z szeroko pojętą gospodarką od-padami i daje szansę na w pełni demo-kratyczny dialog, który uwzględnia głosywszystkich zainteresowanych stron, za coserdecznie podziękował organizatorom.Małgorzata Szczepańska, dyrektor De-partamentu Innowacji Ministerstwa Roz-woju, zaznaczyła, że w kontekście całegoGOZ niezwykle ważna jest synergia wewspółpracy wszystkich podmiotów, a tymsamym budowa porozumienia międzyprzedsiębiorcami, nauką oraz innymi pod-miotami. Jednocześnie skierowała po-dziękowania dla organizatorów za od-wagę w podjęciu tego tematu, który sta-nowi wyzwanie dla administracji publicz-nej oraz sektora przedsiębiorstw.

Od lat SOSEXPO umacnia swoją po-zycję na rynku polskim, tworząc płasz-czyznę współpracy dla MSP, jak równieżnajwiększych firm branżowych, z przed-stawicielami administracji rządowej orazsamorządowej.

Wszystkim uczestnikom tegorocznej edycji, zarówno pa-nelistom, jak i firmom, a także słuchaczom, chcieliby-śmy serdecznie podziękować za owocną współpracę.Już teraz zapraszamy na VII Międzynarodowe ForumGospodarki Odpadami SOSEXPO 2018.

Gospodarka odpadamioczami ekspertówVI Międzynarodowe Forum Gospodarki Odpadami 2017 za nami. Konferencja oraz to-warzysząca jej wystawa zgromadziły ponad 270 osób: przedstawicieli administracji rzą-dowej i samorządowej, instytutów badawczych oraz kluczowych firm z branży gospodarkiodpadami, podnosząc temat gospodarki o obiegu zamkniętym, niezwykle istotny nie tylkoz perspektywy ekspertów, lecz także mediów i szeroko pojętej opinii publicznej.

Główne zagadnienia tegorocznej konferencji:• gospodarka o obiegu zamkniętym – zaawansowanie prac na forum Unii Europejskiej i w Polsce;• rola samorządów i przedsiębiorców w działaniach na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym;• znaczenie innowacji we wdrażaniu gospodarki o obiegu zamkniętym;• czy obecny system gospodarki odpadami komunalnymi sprzyja tworzeniu gospodarki o obiegu

zamkniętym;• jak uwzględnić odpady w zrównoważonym gospodarowaniu zasobami;• czynniki sprzyjające tworzeniu gospodarki o obiegu zamkniętym;• nowa jakość infrastruktury.

VI Międzynarodowa Konferencja Gospodarki Odpadami – SOSEXPO 2017

Sesja plenarna, część I: „Pakiet Komisji Europejskiej nt. gospodarki o obiegu zamknię-tym”. Od lewej: M. Szczepańska – dyrektor Departamentu Innowacji, Ministerstwo Roz-woju, J. Patorska – moderator sesji Deloitte Advisory Sp. z o.o., M. Podgórski – dyrektorDepartamentu Gospodarki Odpadami oraz Pozwoleń Zintegrowanych i WodnoprawnychUrzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, S. Mazurek – podsekretarz sta-nu, Ministerstwo Środowiska, A. Maciejewski – przewodniczący Komisji Samorządu Tery-torialnego i Polityki Regionalnej, Sejm RP, M. Kubicki – Directorate General for Internatio-nal Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs, European Commission

Fot. Zarząd Targów Warszawskich S.A.


�

Wgrudniu 2015 roku Komisja Euro-pejska opublikowała program Go-spodarki w Obiegu Zamkniętym

(GOZ) (ang. Circural Economy Package– CEP), mający istotne konsekwencje dla po-lityki gospodarczej, społecznej i środowi-skowej państw członkowskich. Projekt ten,mający na celu przejście całej gospodarkiUE od modelu linearnego do modeluo charakterze cyrkularnym, w części regu-lacyjnej skupia się prawie wyłącznie nazagadnieniu odpadów. Zawiera m.in. dwazałożenia istotne z punktu widzenia systemu

System gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w Polsce – konieczne zmianyO potrzebie zmian w systemie gospodarowania odpadami opakowaniowymi w Polsce,którego filarem – jak w każdym kraju UE – są przedsiębiorcy wprowadzający produktyw opakowaniach na rynek, mówi się o dawna, ale chyba jeszcze nigdy sytuacja nie była takpoważna. Od grudnia 2015 roku zmiany nie wynikają już tylko z przyczyn wewnętrznych.Poniżej przedstawiamy syntetyczny zestaw informacji wyjaśniających tę kwestię.

Michał Mikołajczykdyrektor ds. sprzedaży i marketingu, Rekopol Organizacja Odzysku

71RYNEK INWESTYCJI


RYNEK INWESTYCJI72� gospodarki opakowaniami i odpadami

opakowaniowymi:• zmiana do Dyrektywy 94/62 – zna-czące zwiększenie poziomów recyklin-gu dla opakowań w odniesieniu dowszystkich typów opakowań (wzrostz obecnych 55 proc. w Polsce do 65 proc.w 2025 roku i do 75 proc. w 2030 roku)czy w odniesieniu do opakowań ze szkła(z 60 proc. odpowiednio do 75 proc.i 85 proc.);• zmiana do Dyrektywy Ramowej o od-padach – standaryzacja stosowaniazasady Rozszerzonej Odpowiedzialno-ści Producenta (ROP) (nowy art. 8A), czy-li podejścia, w ramach którego odpo-wiedzialność producenta za produktrozszerzona jest na jego los do fazy po-użytkowej, tj. kiedy opakowanie jegoproduktu staje się odpadem. Wśródkilkunastu szczegółowych zapisów no-wego art. 8A najistotniejsze wydają sięnastępujące:- jasny podział ról i obowiązków po-między uczestnikami systemu;- konieczność pokrywania przez przed-siębiorcę pełnych kosztów związanychze zbiórką, sortowaniem i przygotowa-niem do recyklingu odpadów (opako-waniowych w przypadku opakowań) po-mniejszonych o przychody ze sprzeda-ży surowców;- zapewnienie właściwego systemukontroli i monitoringu, gwarantującychodpowiedni poziom jego przejrzystości.

W najbliższych miesiącach, zgodniez zapowiedziami, prace konsultacyjnenad projektami dobiegną końca. Wej-ście w życie tych regulacji powinnonastąpić na początku następnego roku.Zgodnie z przyjętym harmonogramemnajpóźniej 3,5 roku od wejścia w życiepakietu GOZ dotychczasowy modelfunkcjonowania systemu w Polsce bę-dzie musiał dostosować się do nowychwymagań, a to będzie ozna-czać konieczność całkowi-tego przemodelowaniaobecnego systemu ROPw Polsce.

W naszej ocenie, bazu-jącej na wieloletnim do-świadczeniu, pozycji rynko-wej oraz roli powierzonejnam przez przedsiębiorców(nasi właściciele to właśnieprzedsiębiorcy wprowa-dzający na rynek produktyw opakowaniach), nie mazbyt wiele czasu na zmianysystemu. Przed wejściemw życie pakietu GOZ ko-nieczne jest sprostanie za-

daniom, które zostały wyznaczone na2020 rok, a wynikającym z funkcjonu-jących przepisów polskiego prawa.Wyzwania dotyczą poziomu recyklinguz gospodarstw domowych (50 proc.w 2020 roku), którego realizacja mawspierać polskie samorządy w wypeł-nianiu ich wymagań odnośnie pozio-mów recyklingu odpadów surowco-wych pozyskiwanych przez systemyzbiórki selektywnej.

Jak wynika z powyższego, w obec-nych warunkach realizacja 50 proc.poziomu recyklingu z gospodarstw do-mowych stanie się zadaniem niereal-nym już w okolicach 2018 roku. Przed

analogicznym problemem staną takżesamorządy, które nawet przy obecnymtempie rozwoju systemów zbiórki se-lektywnej nie podołają temu zadaniu od2018 roku. Bez realnej synergii obu sys-temów kryzys zajrzy w oczy dużo szyb-ciej niż w 2025 i 2030 roku – latach, któ-re mogą się dzisiaj wydawać odległąprzyszłością. Dlatego koniecznym wy-daje się niezwłoczne rozpoczęcie pracnad zmianą systemu gospodarowaniaodpadami opakowaniowymi w Polscebez oczekiwania na kryzys roku 2018.

W naszej opinii przedsiębiorcy – jakonajbardziej zainteresowani – powinniwziąć czynny udział w tym procesie od

samego początku, wybie-rając tym samym pomiędzypostawą świadomegouczestnika a biernego płat-nika. Rekopol OrganizacjaOdzysku Opakowań SA odkilkunastu miesięcy aktyw-nie uczestniczy w wypra-cowywaniu założeń kon-cepcji nowego systemu– odpowiadającego za-równo na wyzwania krót-kookresowe (2020), jak i tedługofalowe (2025–2030),związane z wprowadze-niem pakietu GOZ. Zapra-szamy do współdziałaniaw tym zakresie. �

Zgodnie z przyjętym harmonogramem najpóź-niej 3,5 roku od wejścia w życie pakietu GOZ dotychczasowy model funkcjonowania systemuw Polsce będzie musiał dostosować się do no-wych wymagań, a to będzie oznaczać koniecz-ność całkowitego przemodelowania obecnegosystemu ROP w Polsce.

Perspektywa systemu zbiórki i recyklingu odpadów komunalnych PMTS(papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło)


RYNEK INWESTYCJI74

Powstające w Polsce spalarnie toduże i kosztowne obiekty, prze-twarzające ponad 100 tys. ton od-

padów rocznie, w których głównymi pro-duktami są ciepło i energia elektryczna.Inwestycje w spalarnie śmieci trafiły naokres, w którym co prawda gospodarkaodpadami przeżywa dynamiczny rozwój,ale widać też nową tendencję rosnące-go recyklingu. Zjawisko to ma źródłow zmianach prawa, które kładzie obec-nie większy nacisk na odzysk odpadówkosztem odzysku energii w procesachcieplnych. W rezultacie zwiększonego od-zysku odpadów maleć będzie strumieńodpadów przeznaczonych do spalarniśmieci. Jeśli taka tendencja utrzyma sięprzez dłuższy czas, duże spalarnie śmie-ci staną przed problemem braku paliwa.Z tego powodu wielkość termicznych in-stalacji przetwarzania odpadów ma istot-ne znaczenie – to, co jest odpowiedniew 2017 roku, może być za duże już w naj-bliższych latach.

Drugą istotną sprawą w termicznymprzetwarzaniu odpadów jest sama tech-

nologia. Zasadniczo odpady możnaspalać lub zgazowywać. W obu przy-padkach celem jest odzysk energii za-wartej we wsadzie, przy czym spalanieprowadzi do zamiany energii chemicz-nej w ciepło, zaś zgazowanie prze-kształca energię chemiczną stałychodpadów w energię chemiczną ga-zów. Produkt zgazowania nazywanyjest gazem generatorowym lub synga-zem i jest mieszaniną CO, H2, CH4, CO2i N2. Ze względu na skład chemicznyi jego wartość opałową syngaz możnaspalać zarówno w kotle, jak i w silnikuspalinowym, natomiast stałe odpady na-dają się wyłącznie do spalania w kotle.Pomiędzy spalaniem a zgazowaniemjest więc zasadnicza różnica. Możliwo-ści wykorzystania syngazu jest więcej niżzastosowań ciepła, gdyż syngaz możnałatwo przechowywać, przesyłać, a tak-że – po uprzednim oczyszczeniu – sto-sować w silnikach spalinowych i turbi-nach gazowych.

Dynamiczna sytuacja na rynku od-padów zmusza przedsiębiorstwa dzia-

łające w obrębie tej branży do wyboruwłasnej strategii. Mniejszym firmomnajłatwiej byłoby przekazywać paliwoodpadowe do dużych spalarni śmiecii tą drogą pozbyć się problemu, ale w tensposób pożegnałyby się także z zyska-mi. Alternatywą dla takiego rozwiązaniajest posiadanie własnej instalacji ter-micznego przetwarzania paliwa odpa-dowego, ale tutaj pojawia się kłopot, po-nieważ brakuje konkurencyjnych urzą-dzeń dla małych wysypisk śmieci. Przedproblemem utylizacji kilkunastu tysięcyton wtórnego paliwa odpadowego sta-nął Zakładu Zagospodarowania Opa-dów w Nowym Dworze k. Chojnic, którypodjął próbę stworzenia własnej insta-lacji zgazowania. W celu realizacji taktrudnego zadania zawiązane zostałokonsorcjum, w którego skład weszły:Zakład Zagospodarowania Opadów,Instytut Maszyn Przepływowych PAN i fir-ma Eco-Construction. Przyjmując, żebardziej perspektywiczne jest posiada-nie małych instalacji, zdecydowano sięzbudować pilotażową, kontenerową in-

Gaz ze śmieci – rodzima technologiazgazowania odpadów komunalnychIlość odpadów komunalnych w Polsce rośnie, a to powoduje coraz większe zaintereso-wanie technologiami ich wykorzystania. Termiczne przetwarzanie jest trzecim w kolejno-ści, po odzysku i recyklingu, procesem przetwarzania odpadów. Z technologii termicznychw praktyce stosuje się spalanie, dla którego alternatywą może być zgazowanie.

dr hab. inż. Dariusz Kardaś prof. IMP PAN, kierownikOśrodka Przepływów i Spalania, Instytut MaszynPrzepływowych PAN

dr inż. Jacek Kluskaadiunkt, Instytut Maszyn PrzepływowychPAN

mgr inż. Paweł Kazimierskispecjalista, Instytut Maszyn PrzepływowychPAN

mgr inż. Łukasz Hedaspecjalista, Instytut Maszyn PrzepływowychPAN

stalację zgazowania odpadów komu-nalnych. W Nowym Dworze zaplano-wano instalację zgazowania, ponie-waż syngaz z odpadów można stoso-wać nie tylko w kotłach, lecz takżew agregatach prądotwórczych z gazo-wymi silnikami spalinowymi, co jestbardzo atrakcyjne ze względu na niskiekoszty agregatów i wysoką cenę ener-gii elektrycznej. Przedsięwzięcie to zo-stało dofinansowane przez Wojewódz-ki Fundusz Ochrony Środowiska i Go-spodarki Wodnej w Gdańsku w ra-mach Pomorskich Projektów Badawczo--Rozwojowych. Przenośna instalacjazgazowania odpadów została zapro-jektowana przez pracowników IMP PANi umiejscowiona na terenie zakładu.

Paliwem stosowanym w omawianejinstalacji zgazowania są frakcje odpa-dów, które nie nadają się do ponowne-go użytku i recyklingu, a posiadająwartość energetyczną powyżej 6 MJ/kg.Paliwo to składa się głównie z papieru,tworzyw sztucznych, tekstyliów, drewnai gumy. Jego skład zależy od obszaru,z którego odbierane są odpady, spo-sobu i stopnia odzyskania surowcówwtórnych, a także pory roku. Losowo wy-brana próbka wtórnego paliwa odpa-dowego z Nowego Dworu zawiera51 proc. tworzyw sztucznych, 45 proc.papieru i tektury oraz 4 proc. tekstyliówi biomasy. Przeprowadzone analizychemiczne pokazały, że tak wyselek-cjonowane odpady mają wysoką war-tość opałową (prawie 25 MJ/kg). Inne pa-rametry fizykochemiczne również są ko-rzystne: części lotne wahają się w prze-dziale 60–80 proc., zawartość popiołuwynosi 10–20 proc., a karbonizat – od5 do 20 proc. Wartość opałowa paliwaodpadowego porównywalna jest z do-brym jakościowo węglem kamiennymi wyraźnie przewyższa wartość tego pa-rametru dla drewna.

Instalacja zgazowania w NowymDworze (patrz zdjęcie) ma charakter pi-lotażowy. Jej wydajność wynosi około70 kg wtórnego paliwa odpadowego nagodzinę. W skład systemu wchodzi kon-tener, odbiornik popiołu i zasobnik pa-liwa wraz z układem podawania. W za-sobniku mieści się około 600 kg odpa-dów, co pozwala na ciągłą pracę przezokoło 8 godzin. W kontenerze znajdująsię: współprądowy reaktor zgazowują-cy, aparatura kontrolno-pomiarowa orazkomora spalania, która zapewnia utrzy-mywanie gazów spalinowych w komo-rze spalania w temperaturze min. 850°Cprzez co najmniej 2 sekundy, przy za-wartości co najmniej 6 proc. tlenu.

Współprądowy reaktor zgazowują-cy stanowi najważniejszy element in-stalacji. Reaktor działa w ten sposób, żepaliwo podawane z góry przesuwa sięw dół reaktora, w obszar coraz wyższejtemperatury. Na początku z odpadówodparowuje się wilgoć. Następnie pla-stiki, drewno i papier pod wpływemtemperatury rzędu 300°C–400°C za-mieniają się w palny gaz pirolityczny.Ponieważ w górnej części reaktora niema tlenu, nie ma też warunków do spa-lania gazu pirolitycznego. Niżej, w ob-szarze, gdzie podawane jest powietrze,następuje zapłon gazów pirolitycznych,temperatura przekracza 1200°C, a stre-fa spalania staje się źródłem ciepła dlacałego reaktora. Przepływając w dół re-aktora, spaliny i gazy pirolityczne re-agują z karbonizatem, przez co np.wzrasta zawartość CO i maleje udziałCO2 w gazie generatorowym. Im wyż-sza temperatura złoża, tym szybciej za-chodzi reakcja Boudouarda, w wynikuktórej powstaje palny CO. Wysoka tem-peratura złoża w dolnej części reakto-ra obniża także zawartość smół w syn-gazie.

Pilotażowa instalacja zgazowaniaodpadów w Nowym Dworze przeszła kil-ka całodobowych testów. Po usunięciupierwszych usterek proces przebiegałstabilnie, jednak w trakcie prób całyczas występowały fluktuacje parame-trów pracy urządzenia, przede wszyst-kim temperatury i ciśnienia. Jednąz przyczyn tych wahań jest duża zmien-ność składu paliwa odpadowego. Pro-dukt zgazowania, czyli syngaz, składasię w około 20 proc. z CO, w 15 proc.z H2 i w 8 proc. z CH4. Pozostałymi skład-nikami syngazu jest CO2 (10–15 proc.)oraz N2. Stosunkowo niski poziom CO2i wysoki CO wskazują na intensywnyproces redukcji CO2 na rozgrzanym zło-żu karbonizatu. Zasadniczo gaz po-wstający w instalacji ma wysoką jak na

syngaz wartość opałową, wynoszącąokoło 7MJ/Nm3.

Podsumowując dotychczas wyko-nane prace, trzeba podkreślić, że naj-ważniejszymi czynnikami określający-mi efektywność i niezawodność pracyinstalacji zgazowania odpadów są:nieprzerwany czas pracy, spełnieniedopuszczalnych warunków emisji spa-lin oraz niska zawartość smół w syn-gazie. Pierwszy czynnik procesu, czy-li nieprzerwany czas pracy, zostałw znacznym stopniu osiągnięty. Pra-cując w trybie 24-godzinnym, instala-cja wymaga po tym okresie oczysz-czenia cyklonu, filtrów i popielnika.Poprawy działania wymaga układ po-dawania paliwa, który dobrze działa najednolitym paliwie typu zrębki, a blokujesię okresowo przy niejednorodnychodpadach. Spełnienie dopuszczal-nych warunków emisji spalin zostałozrealizowane przez odpowiednią kon-strukcję komory spalania syngazu orazdzięki wysokiej kaloryczności syngazu.W praktyce temperatura spalin w ko-morze spalania utrzymuje się na po-ziomie powyżej 1000°C. Najtrudniej-szym i nadal nierozwiązanym proble-mem jest tanie i wysoce efektywneoczyszczanie syngazu ze smół, do po-ziomu dopuszczalnego przez produ-centów silników.

Powstała w Nowym Dworze insta-lacja zgazowania odpadów ma bardzoduży potencjał ze względu na niskiekoszty wszystkich jej elementów i wy-sokie zyski generowane przy kogene-racji ciepła i prądu elektrycznego z pa-liwa odpadowego. Sukces tej techno-logii zależy od rozwiązania problemuciągłej pracy układu oraz oczyszczaniasyngazu ze smół. W tym właśnie kie-runku skoncentrowane są obecne dzia-łania Zakładu Zagospodarowania Od-padów w Nowym Dworze i Instytut Ma-szyn Przepływowych PAN. �


RYNEK INWESTYCJI 75

Instalacja zgazowania odpadów na terenie Zakładu Zagospodarowania Odpadów w NowymDworze


RYNEK INWESTYCJI76

Przejście w kierunku gospodarkio obiegu zamkniętym może przy-nieść trwałe korzyści w postaci

bardziej innowacyjnej, odpornej i wy-dajnej gospodarki.

Makroekonomiczne skutki obiegu zamkniętego

Znaczące oszczędności wynikającez bardziej efektywnego wykorzystywa-nia materiałów przełożą się na obniże-nie kosztów produkcji. Jednoczesnezwiększenie przychodów pochodzą-cych z nowych działalności będzie le-żało u podstaw dalszego rozwoju go-spodarczego. Fundacja Ellen MacArthurocenia, iż w skali Europy gospodarkao obiegu zamkniętym do 2030 roku mo-głaby podnieść poziom PKB o 6,7 proc.1.

Zmiany charakteru produkcji orazutrzymywanie wartości surowca w cza-sie będą miały wpływ na kształtowaniepopytu i podaży. Widoczne będą prze-sunięcia na rynku pracy. Z jednej stro-ny zgłaszane będzie większe zapo-trzebowanie na wykwalifikowanych pra-cowników w obszarach napraw, recy-klingu czy biogospodarki. Z drugiej– handel może notować spadki zapo-trzebowania na pracowników. Szacujesię, że zmiany netto będą jednak na ko-rzyść pracowników – w Polsce może towygenerować nawet 124 tys. nowychmiejsc pracy2.

Wizja gospodarki o obiegu za-mkniętym niesie szansę usunięcia struk-turalnego niedopasowania wykształ-cenia młodych ludzi do realnych potrzeb

rynku. Wtórny montaż, recykling i sek-tor biogospodarki tworzy liczne możli-wości zatrudnienia w zawodach, gdziekonieczne jest wysokie wykształcenie,ale również w zawodach mniej wy-kwalifikowanych, szczególnie w rze-miośle i zawodach związanych, czylitam, gdzie są one obecnie potrzebne.Umożliwi również bardziej równomier-ne pod względem geograficznym roz-proszenie zatrudnienia. Podczas gdynowe miejsca pracy związane z usłu-gami zapewne nadal będą skupiały sięw miastach, to miejsca związane z pra-cą technologiczną mogą stworzyć nowemożliwości dla mieszkańców terenówniezurbanizowanych.

Możliwości dla środowiskaWdrożenie założeń circular econo-

my, mówiących o oddzieleniu wzrostugospodarczego od konsumpcji zaso-bów, pozwoli znacznie odciążyć śro-dowisko naturalne. Poprzez ponownewykorzystywanie materiałów, przedłu-żanie żywotności produktów oraz wy-korzystanie potencjału, który obecniew dużej części jest marnowany w stru-mieniu odpadów, Unia Europejska mo-głaby sięgnąć po roczne oszczędnościrzędu 630 mld dol. netto3. Liczba ta nieuwzględnia efektów zewnętrznych wy-nikających z poprawy jakości gleb,wód czy walorów krajobrazowych w wy-niku ich mniejszej degradacji. W obliczuproblemów z niezrównoważonym wy-korzystywaniem zasobów naturalnych

Gospodarka o obiegu zamkniętym – to się opłacaPrzejście na model gospodarki o obiegu zamkniętym może okazać się jedną z największychi najbardziej korzystnych rewolucji współczesnego świata. Nowe spojrzenie na zależnościistniejące między stanem środowiska naturalnego, działalnością człowieka oraz rozwojemtechnologicznym stwarza szereg szans i możliwości na każdym poziomie łańcucha war-tości – poczynając od całej gospodarki, poprzez środowisko, biznes, aż po społeczeństwoi pojedynczego człowieka.

Julia PatorskaSenior Manager, Sustainability Consulting, Deloitte Central Europe

Dominika KarbowskaConsultant, Sustainability Consulting, Deloitte Central Europe

oraz zmianami klimatu jeden z głów-nych obszarów gospodarki o obiegu za-mkniętym, a mianowicie sektor biogo-spodarki, opierający się na przetwór-stwie oraz wykorzystaniu zasobów o bio-logicznym pochodzeniu, jest szansąna zniwelowanie negatywnego od-działywania produkcji na środowiskonaturalne.

Ponadto Komisja Europejska sza-cuje, że rozwój gospodarki o obiegu za-mkniętym w Unii może przyczynić się doograniczenia łącznych emisji gazówcieplarnianych o 2–4 proc. rocznie4.Inne analizy wskazują, że do 2030 rokuemisja dwutlenku węgla może zmniej-szyć się o 48 proc., a do 2050 roku ażo 83 proc.1 w stosunku do obecnych po-ziomów.

Szanse dla biznesuPrzestawienie się na gospodarkę

o obiegu zamkniętym implikuje większąstabilność cen surowców oraz bezpie-czeństwo dostaw. Wprowadzenie ka-skadowego schematu produkcji z uży-ciem metod regeneracji, napraw, re-cyklingu i odzysku zmniejszy zapotrze-bowanie na nowe surowce. Optymali-zacja zużycia energii i wody wygenerujedodatkowe oszczędności.

Przedsiębiorstwa mogą szukać roz-wiązań w nowych modelach bizneso-wych: sharing economy lub leasing, któ-re są w stanie zapewnić lepsze i bar-dziej trwałe relacje z klientem. Nowo-czesne podejście i świadomość firmypozwolą wyróżnić się na rynku, zwięk-szyć jej konkurencyjność oraz zwrócićuwagę coraz bardziej wymagającychkonsumentów. Wystarczy spojrzeć naprzedsiębiorstwa typu Uber czy Airbnb,które w bardzo krótkim czasie osiągnęłyogromny sukces właśnie dzięki zasto-sowaniu innowacyjnego modelu biz-nesowego, wykorzystaniu dostępnychtechnologii oraz nowoczesnemu po-dejściu do klienta.

Wszystko z myślą o człowieku Gospodarka o obiegu zamkniętym

może przynieść szereg korzyści równieżw wymiarze społecznym. Wspomnianaliczba możliwych do wygenerowania

miejsc pracy przełoży się na zwiększe-nie przychodów gospodarstw domo-wych, zwłaszcza w rejonach, gdzie pro-blemy z miejscami pracy nadal są istot-ną barierą rozwoju gospodarczegoi społecznego. Z kolei wydłużenie cyklużycia produktów, ich wolniejsze sta-rzenie się, a w dalszej kolejności na-prawy mogą przynieść konsumentomrealne oszczędności finansowe.

Poprzez cyfryzację i wykorzystanienowych technologii nowe modele biz-nesowe zwiększają także komfort klien-tów. Przykładem efektów tego typudziałań mogą być np. czytniki e-bo-oków, wypożyczalnie rowerów czywspółdzielenie przejazdów. W aspek-cie korzyści społecznych nie wolno za-

pomnieć o oddziaływaniu stanu śro-dowiska na zdrowie człowieka. Ogra-niczenie stosowania substancji che-micznych i niebezpiecznych w trakcieprodukcji oraz w samych produktachkonsekwentnie obniży ich bezpośred-ni (powodowany przez codzienny kon-takt lub spożycie) i pośredni (powodo-wany przez emisję tych substancji dośrodowiska) wpływ na ludzkie zdrowie.Rezultatem obniżenia emisji zanie-czyszczeń powietrza będzie międzyinnymi zmniejszenie zapadalności nachoroby dróg oddechowych, proble-mów neurologicznych, psychicznychoraz innych schorzeń.

Koncepcja gospodarki o obiegu za-mkniętym jest odpowiedzią na jedno

z najpoważniejszych wyzwań, jakie sto-ją przed gospodarką europejską– zmniejszającą się dostępność zaso-bów naturalnych. Jej wprowadzeniepozwoli na zrównoważony rozwój Eu-ropy, ograniczając zanieczyszczeniaśrodowiska, umożliwiając rozwój biz-nesu oraz przyczyniając się do zwięk-szenia dobrobytu społecznego. Powyż-sze korzyści dostarczają wystarczają-cego uzasadnienia, by Europa, a przedewszystkim Polska, stała się areną dzia-łań dla gospodarki o obiegu zamknię-tym. Obecnie znajdujemy się na po-czątku drogi, która może doprowadzićdo wielu pozytywnych zmian w gospo-darce, w politykach publicznych i biz-nesie, a w konsekwencji ukształtować

świadome społeczeństwo. Dalszy jejlos zależy od zaangażowania i współ-pracy pomiędzy wszystkimi uczestnikamisystemu. Wspólne działania składają sięna obiecującą wizję odnawialnej i od-twarzalnej gospodarki w przyszłości.

1 Raport Growth Within: A Circular Economy Visionfor a Competitive Europe, Ellen MacArthur Foun-dation, SUN and McKinsey Center for Businessand Environment, 20152 Raport Rynek pracy o obiegu zamkniętym w Eu-ropie, Green Aliance, 20163 Raport Towards the circular economy, tom 1,Ellen MacArthur Foundation, 20124 Pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamknię-tym: pytania i odpowiedzi, Bruksela, 2 grudnia2015


RYNEK INWESTYCJI 77

Wdrożenie założeń circular economy, mówią-cych o oddzieleniu wzrostu gospodarczego odkonsumpcji zasobów, pozwoli znacznie odciążyćśrodowisko naturalne. Poprzez ponowne wyko-rzystywanie materiałów, przedłużanie żywotnościproduktów oraz wykorzystanie potencjału, któryobecnie w dużej części jest marnowany w stru-mieniu odpadów, Unia Europejska mogłaby się-gnąć po roczne oszczędności rzędu 630 mld dol.netto.

In response to the challenges facing modern societies and economies a change of the entire operating system is necessary. The circular economy presents a develop-ment strategy that allows economic growth while optimizing the use of resources, deeply transformed patterns of production and consumption chains, and designs fornew industrial systems. This strategy provides for a transition from a linear model based on production–consumption–disposal to a circular model, in which the waste,if waste is produced, becomes raw materials. The concept of the circular economy is, no doubt, one of the most significant challenges of the modern world. It offers Eu-rope an opportunity to increase the productivity of resources, reduce dependence on primary materials and energy and raise employment and growth. It would improvecompetitiveness and unleash innovation. The article shows the economic, environmental and other benefits of such an economic transition.


RYNEK INWESTYCJI 79

Wlatach 90., w ramach współ-pracy z Kanadyjskim CentrumTeledetekcji, w Instytucie Geo-

dezji i Kartografii została zamontowana

stacja odbioru danych satelitarnychsatelitów meteorologicznych, w tym sa-telity NOAA AVHRR. Na podstawie da-nych tego satelity, otrzymywanych w sys-temie dziennym, powstał pierwszy w Pol-sce system prognozowania plonówupraw, a także system monitorowaniai predykcji suszy. Systemy te działają dodziś i są wykorzystywane m.in. przezGłówny Urząd Statystyczny, ale corazczęściej również przez ośrodki do-radztwa rolniczego i rolników indywi-dualnych. Na przestrzeni lat status da-nych satelitarnych w kontekście ichdostępności, rozdzielczości prze-strzennej, częstotliwości pozyskania,jak również kosztów zmieniał się dia-metralnie. W związku z tym wraz z roz-wojem technik satelitarnych Centrum Te-ledetekcji IGIK prowadziło badanianad nowymi zastosowaniami tych da-nych oraz możliwością ich implemen-tacji do przemysłu.

Obecnie pracownicy Centrum Te-ledetekcji posiadają kompetencje w na-stępujących obszarach zastosowaniadanych satelitarnych: pokrycie terenuoraz automatyczna detekcja zmianużytkowania, rolnictwo, w tym: rozpo-znawanie upraw, prognozowanie plo-nów, wykrywanie i monitorowanie susz,wilgotność gleby, wymarzanie, wykry-wanie i dokumentacja szkód w rolnic-twie; uwierzytelnienie lokalnego po-

chodzenia biomasy energetycznej orazzrównoważonego pozyskania jej, mo-nitorowanie obszarów chronionych,w tym obszarów bagiennych – Ramsar– NATURA2000; bilans energetycznyi wodny, obieg węgla pomiędzy po-wierzchnią a atmosferą, szacowaniebiomasy, monitorowanie lasów, moni-torowanie zagrożeń, powodzie, pożary,deformacje powierzchni, zmiany kli-matyczne, w tym zagadnienia: monito-rowania pokrycia chmurami, radiacjisłonecznej oraz monitorowanie pokry-wy śniegu. W niniejszej publikacji przed-stawione zostaną cztery serwisy opra-cowane w Centrum Teledetekcji IGiK,których produkty znajdują zastosowaniew operacyjnych działaniach podmiotówadministracji publicznej na różnymszczeblu oraz przedstawicieli sektoraprzedsiębiorstw, jak również użytkow-ników indywidualnych.

System Monitoringu DefSAR zostałzaprojektowany w ramach projektu za-tytułowanego „Zintegrowany systemmonitoringu deformacji podłoża grun-towego z wykorzystaniem interferome-trii radarowej trwałych reflektorów”, fi-nansowanego ze środków Narodowe-go Centrum Badań i Rozwoju w ramachProgramu Badań Stosowanych reali-zowanego w konsorcjum w składzie: In-stytut Geodezji i Kartografii (lider), War-szawskie Przedsiębiorstwo Geodezyjne

Gospodarka napędzana technologiami satelitarnymi – transfer know-how do przemysłuCentrum Teledetekcji Instytutu Geodezji i Kartografii zostało za-łożone w 1976 roku jako pierwsze laboratorium w Polsce wyko-rzystujące dane satelitarne do monitorowania powierzchni Ziemi.Ówczesny Ośrodek Przetwarzania Danych Lotniczych i Sateli-tarnych stosował innowacyjne obrazy pozyskane z pułapu lotni-czego oraz dane satelitarne z pierwszych satelitów cywilnych dotakich zastosowań, jak badanie stanu kondycji lasów, powodzie,rolnictwo i inne.

Martyna GatkowskaProject Manager, zastępca kie-rownika Centrum Teledetekcji,Instytut Geodezji i Kartografii

�


RYNEK INWESTYCJI80� SA oraz Instytut Techniki Budowlanej.

W ramach projektu zostały opracowa-ne założenia systemu precyzyjnego po-miaru deformacji powierzchni, któregopodstawą jest metoda interferometrii ra-darowej, bazująca na pomiarach z da-nych satelitarnych, zintegrowana z po-miarami z permanentnych stacji GNSSoraz niwelacją precyzyjną. W ramachprojektu został opracowany równieżprototyp systemu monitoringu dla War-szawy, który z powodzeniem może zo-stać zastosowany również w innychczęściach Polski. Przeprowadzona w ra-mach projektu walidacja systemu wy-kazała, że uzyskane za jego pomocąpomiary charakteryzują się bardzowysoką dokładnością (nawet rzęduok. 1 mm). System charakteryzuje siętakże bardzo wysoką gęstością po-miarów i umożliwia prowadzenie ana-liz na bardzo dużych obszarach, nawetw skali kraju. Ponadto opracowany sys-tem pozwala na wykonanie analiz hi-storycznych, co nie jest możliwe przyużyciu innych metod.

Osiągnięte wyniki i opracowanemodele stanowią obecnie podstawęprojektu „Krajowego ZintegrowanegoSystemu Monitoringu Deformacji Pod-łoża Gruntowego”. System ten maogromny potencjał do monitorowaniadeformacji wynikających z różnychprzyczyn, m.in. z deformacji o geneziegeologicznej, zmian hydrologicznychlub z działalności człowieka (działal-ność górnicza, inwestycje infrastruktu-ralne, np. budowa metra, dużych bu-dynków i inne). Może być wykorzysta-ny również do celów prognostycznych(wyznaczanie obszarów o mniej ko-rzystnych warunkach zabudowy, okre-ślanie stabilności obszarów przezna-czonych pod inwestycje, zapobieganiezagrożeniom związanym z deforma-cjami), a także do celów bieżącego mo-nitoringu budynków, dróg i mostów,metra oraz innych obiektów związanychz tunelowaniem. Więcej informacji o pro-jekcie znajduje się na stronie:http://www.igik.edu.pl/pl/a/DefSAR.

Satelitarny Serwis dla Sektora Rol-niczego ASAP został opracowany w ra-mach projektu pilotażowo-demonstra-cyjnego ASAP – Advanced SustainableAgriculture Production, współfinanso-wanego przez Europejską Agencję Ko-smiczną. Od kwietnia br. serwis ASAPjest dostępny w formie operacyjnej dlaużytkowników na platformie asap.far-mer.pl. Został on zbudowany z myśląo szerokim spektrum użytkownikówz obszaru sektora rolniczego, skupia

Na przestrzeni lat status danych satelitarnych w kontekście ich dostępności, rozdzielczości prze-strzennej, częstotliwości pozyskania, jak równieżkosztów zmieniał się diametralnie. W związku z tym wraz z rozwojem technik satelitarnych Cen-trum Teledetekcji IGIK prowadziło badania nadnowymi zastosowaniami tych danych oraz możli-wością ich implementacji do przemysłu.

Monitoring deformacji powierzchni aglomeracji Warszawy z lat 2011–2012 z wykorzysta-niem danych radarowych satelity TerraSAR-X

więc w jednym miejscu dane satelitar-ne pochodzące z wielu sensorów, a na-stępnie w sposób automatyczny do-starcza produkty wspierające zarzą-dzanie produkcją rolniczą na różnychszczeblach.

Serwis zbudowany jest z dwóchmodułów: interfejsu dla niezalogowa-nych gości oraz kont indywidualnych.Niezalogowani użytkownicy mogąw jednym miejscu zapoznać się z naj-nowszymi wiadomościami branżowymi,obejrzeć prognozę pogody, a dodatko-wo – skorzystać z serwisów tematycz-nych, np. prognozy i monitoringu suszyna podstawie danych satelitarnych(okres wegetacyjny) oraz monitorowa-nia pokrywy śnieżnej i temperatury po-wierzchni ziemi opracowanej na pod-stawie danych satelitarnych oraz pro-gnozy stopnia wymarzania upraw. Mapyopracowywane są dla obszaru całegokraju.

Po zalogowaniu użytkownicy mająmożliwość dodania granic zgodniez układem katastralnym, a następnieotrzymują dostęp do indywidualnychkont, w ramach których mogą korzystaćz archiwalnych (od 2015) i aktualnych(produkty dodawane na bieżąco, auto-matycznie, po zarejestrowaniu zdjęciasatelitarnego) produktów dotyczącychkondycji upraw, zmienności uwilgot-nienia upraw, temperatury powierzch-ni oraz diagnozowania obszarów szkódoraz prognozowaniu plonów, w ramachzgłoszonych pól.

Na mapie powyżej zaznaczone sąfragmenty pola charakteryzujące sięspadkiem kondycji upraw/powtarzają-cą się niską kondycją, co pozwalawnioskować, że mogą stanowić ob-szar szkody wywołany np. przez zwie-rzynę. Kompleksowość systemu ASAPpolega na sprzężeniu danych z wieluźródeł w jednym serwisie. ASAP impli-kuje nie tylko komplementarne wobecsiebie dane satelitarne z satelitów wy-korzystujących optyczny i radarowy za-kres promieniowania, lecz także po-zwala na wykonanie nalotów lotniczych– zarówno za pomocą technologii UAV(dron), jak i samolotu, co pozwalaznacznie zwiększyć szczegółowość do-kumentacji.

SYeNERGY to platforma wykorzy-stująca dane satelitarne do uwierzy-telniania biomasy lokalnej oraz zrów-noważonego pozyskania jej z uwzględ-nieniem modeli opartych na danych sa-telitarnych. System SYeNERGY stano-wi więc odpowiedź na zapisy znoweli-zowanej Ustawy o OZE oraz innych ustaw

z dnia 22.06.2016 r. (Dz. U. z 2016 r.,poz. 925), której późniejsze rozporzą-dzenie określi „sposób dokumentowa-nia biomasy, w tym biomasy lokalnej,oraz zasady jej zrównoważonego po-zyskania na potrzeby systemu wspar-cia, promień obszaru, z którego możebyć pozyskana biomasa lokalna, niewiększy niż 300 km od jednostki wy-twórczej, w której zostanie wykorzy-

stana, biorąc pod uwagę potrzebęprawidłowego kwalifikowania wytwo-rzonej energii elektrycznej z odnawial-nych źródeł energii oraz pochodzeniabiomasy, w tym biomasy lokalnej, a tak-że potrzebę efektywnego wykorzystanialokalnie dostępnych zasobów bioma-sy”.

Platforma SYeNERGY stanowi in-nowacyjne narzędzie pozwalające nadokonanie obiektywnej, czasowo i fi-nansowo efektywnej, a przy tym pre-

cyzyjnej analizy czasowej oraz prze-strzennej pochodzenia biomasy ener-getycznej. W ramach platformy danesatelitarne wykorzystane są do okre-ślenia: lokalizacji (pierwszego pozy-skania) biomasy lokalnej, odległościbiomasy lokalnej od jednostki wytwór-czej biomasy, rodzaju biomasy lokalnej,statusu biomasy lokalnej (kondycjadrzewek owocowych, upraw energe-

tycznych, innych) oraz wskazania in-formacji, o tym czy i kiedy biomasa zo-stała pozyskana i jaka jest wydajnośćpozyskania (Mg/ha). SYeNERGY po-zwala na wskazanie powyższych in-formacji dla wszystkich rodzajów bio-masy energetycznej: plantacji wielo-letnich, upraw jednorocznych oraz sa-dów.

Wykorzystanie jako materiału źró-dłowego danych satelitarnych pozwa-la na szybką weryfikację wiarygodności


RYNEK INWESTYCJI 81

ASAP implikuje nie tylko komplementarne wobecsiebie dane satelitarne z satelitów wykorzystują-cych optyczny i radarowy zakres promieniowa-nia, lecz także pozwala na wykonanie nalotówlotniczych – zarówno za pomocą technologii UAV(dron), jak i samolotu, co pozwala znaczniezwiększyć szczegółowość dokumentacji.

Rozpoznanie upraw na podstawie danych satelitarnych. Możliwość rozpoznania upraw napodstawie danych aktualnych i archiwalnych dla dowolnej zadanej powierzchni.

�


RYNEK INWESTYCJI82� informacji o lokalizacji danej biomasy,

zarówno w obrębie Polski, jak i poza jejgranicami. Narzędzie to może stać sięniezbędne w procesie decyzji o zakupiedanej biomasy. Z drugiej strony dziękimożliwościom interpretacji dużych ob-szarów jednocześnie możliwe jest rów-nież wcześniejsze zaplanowanie ob-szarów dostawy oraz zapewnienie ichciągłości i wiarygodności.

W tabeli zaprezentowane są wyni-ki rozpoznania wieloletnich plantacjiupraw energetycznych dla obszarówznajdujących się w odległości 300 km odKielc, Szczecina i Bełchatowa, prze-prowadzonego wyłączanie na podsta-wie obrazów satelitarnych, dla obsza-ru Polski. Podobne analizy mogą zostaćwykonane dla dowolnego obszaru, z za-stosowaniem kryteriów narzuconychprzez zamawiającego.

Na poniższej mapie zaprezento-wane są natomiast wszystkie pola ku-kurydzy w danym regionie. Analizy terównież mogą zostać rozszerzone nadowolny obszar. Na podstawie poniższejinformacji można nie tylko oszacowaćbiomasę pozyskaną z upraw, lecz tak-że określić – ponownie na podstawie da-nych archiwalnych – wiarygodność in-formacji otrzymanej od dostawcy.

Serwis POLWET wspiera systemzarządzania obszarami KonwencjiRamsarskiej w Polsce z wykorzysta-niem danych satelitarnych. W ramachserwisu zbudowano platformę GIS,dostępną na stronie internetowej:www.polwet.cubeitg.pl. W ramach ser-wisu dla wszystkich obszarów Ramsarw Polsce opracowane zostały mapyumożliwiające satelitarne monitoro-wania obszarów bagiennych oraz mo-nitorowanie kondycji roślin/wegetacjipoprzez następujące produkty: mapyobszarów bagiennych (użytkowanieterenu/zmiany użytkowania, mapy zbio-rowisk roślinnych), mapy wilgotnościgleby i zmian wilgotności, mapy zasięguwód powodziowych, mapy wskaźni-

ków roślinnych charakteryzującychkondycję roślin (NDVI, VCI), zmianyroślinności w ramach siedlisk, mapytemperatury powierzchni oraz wskaź-ników temperaturowych charaktery-zujących kondycję roślin (np. TCI) orazmapy szorstkości powierzchni roślin,charakteryzujące wysokość i strukturęroślin, z wykorzystaniem danych ra-darowych – długości fal C and X.

Wieloletnie doświadczenie Insty-tutu Geodezji i Kartografii w prowa-dzeniu prac badawczych z zakresu za-stosowania danych satelitarnych domonitorowania środowiska po raz ko-

lejny zaowocowało powstaniem kom-pleksowego systemu skierowanegonie tylko do podmiotów zarządzającychobszarami Ramsar w Polsce, lecz tak-że do regionalnych dyrekcji ochronyśrodowiska, Generalnej Dyrekcji, Mi-nisterstwa Środowiska i wielu innychpodmiotów. Dzięki zastosowaniu tech-nologii GIS możliwe jest swobodnenakładanie warstw map na siebie orazich wzajemna interpretacja, co nie-jednokrotnie zwiększa ilość otrzyma-nych informacji oraz pozwala na pod-jęcie dodatkowych działań monitorin-gowych. �

ELEKTROWNIA KIELCECałkowita liczba plantacji 1343Całkowita powierzchnia plantacji w ha 3136

ELEKTROWNIA SZCZECINCałkowita liczba plantacji 988Całkowita powierzchnia plantacji w ha 4401

ELEKTROWNIA BEŁCHATÓWCałkowita liczba plantacji 1823Całkowita powierzchnia plantacji w ha 5759

Przykład mapy wiosennych powodzi. Dane radarowe Sentinel 1 umożliwiają analizę zasięguwód powodziowych na dużych obszarach, w interwałach 5-dniowych.


RYNEK INWESTYCJI84

Zanim jednak opiszemy sam sys-tem SYeNERGY, musimy wyjaśnićkontekst biznesowy i formalno-

-prawny stojący za utworzeniem plat-formy. Wszystko oparte jest o funkcjo-nujący w Polsce system wsparcia dlawytwarzania „zielonej energii” lub ina-czej – energii z OZE. Polska jako jedenz krajów członkowskich UE wprowadziłataki system wsparcia, który „dopłaca”jednostkom wytwarzającym energięelektryczną z OZE różnicę w kosztachwytwarzania energii „zielonej i wytwa-

rzanej ze źródeł konwencjonalnych,zwanej potocznie czarną energią. Oczy-wiście stwierdzenie „dopłaty do różni-cy” stanowi bardzo duże uproszczenie.W praktyce każde z państw członkow-skich zostało zobowiązane do wpro-wadzenia bardzo skomplikowanegomechanizmu wsparcia. Każde pań-stwo UE miało pewnego rodzaju swo-bodę w opracowaniu takiego systemui wyboru jego formy.

W Europie jest kilka form wsparciadla „zielonej energii”. W Skandynawii

funkcjonuje podobny do polskiego sys-tem tzw. zielonych certyfikatów, w Cze-chach i na Słowacji – system taryf gwa-rantowanych, a w innych krajach – tzw.system aukcyjny. Pomimo różnych formkażdy z tych systemów ma za zadaniewsparcie dla wytwórców zielonej ener-gii, a tym samym stworzenia mechani-zmów jej konkurencyjności w odniesie-niu do konwencjonalnych źródeł.

System wsparcia dla energii z OZEfunkcjonujący w Polsce od kilku lat maswoje dobre i złe strony. System „zielo-nych certyfikatów” na początku miał siędobrze i był katalizatorem do rozwojubranży OZE, powstało wiele nowych in-westycji w tym zakresie. Ta dobra ko-niunktura stała się również okazją dowielu patologii, szczególnie w obszarzespalania biomasy. Wysokie ceny „zie-lonych certyfikatów” i jednocześnie ni-skie ceny drewna w latach 2011–2013spowodowały, że do kotłów elektrowniniejednokrotnie trafiało drewno, któremogło być wykorzystane jako surowiecprodukcyjny w przemyśle drzewnym,a nie po prostu do spalenia w kotle. Tenstan rzeczy spowodował interwencjęprezesa Urzędu Regulacji Energetyki,który jako instytucja nadzorująca systemwsparcia dla energii wytwarzanejz OZE wprowadził liczne zalecenia do-tyczące sposobu dokumentowania bio-masy na cele energetyczne. Jednostkiwytwórcze oraz inni uczestnicy rynku(producenci biomasy, operatorzy logi-styczni) zostali w ten sposób zobligowanido dokumentowania pochodzenia bio-masy na cele energetyczne oraz do od-

SYeNERGY – efekt synergii dla zielonej energiiPolska firma BIOCONTROL wspólnie z Instytutem Geodezji i Kartografii w Warszawieopracowała Platformę SYeNERGY – system weryfikacji pochodzenia dla biomasy na celeenergetyczne, który korzysta z danych satelitarnych pochodzących z satelity SATINEL 2,zbudowanego i zarządzanego w ramach programu COPERNICUS. Stanowi to przełomw odniesieniu do obecnego systemu weryfikacji pochodzenia biomasy na cele energe-tyczne, opartego na wizjach lokalnych, audytach i certyfikacji łańcucha dostaw, któregokoszty ponosili zarówno dostawcy biomasy, jak i polskie elektrownie, spalające biomasęw celu wytworzenia „zielonej energii”.

Adam Sarnaszekprezes zarządu, BIOCONTROL Sp. z o.o.

Agnieszka Kędziora-Urbanowiczmenedżer ds. rozwoju, BIOCONTROL Sp. z o.o.

powiedniego jej kwalifikowania.Co prawda, przepisy prawnenie precyzowały dokładnie, jakowo dokumentowanie miało sięodbywać, jednak rynek i uczest-niczące w nim podmioty z cza-sem dobrze sobie z tym pora-dziły. Obecnie system doku-mentowany oparty jest na obo-wiązku dostarczenia stosownychdokumentów pochodzenia przezdostawcę do jednostki wytwór-czej OZE. Dodatkowo w ramachtzw. systemu opartego na zasa-dach należytej staranności więk-szość elektrowni wprowadziłoróżnego rodzaju narzędzia ma-jące na celu weryfikację doku-mentów dostarczanych przezdostawcę, a niejednokrotnie ko-rzystają z wyspecjalizowanychfirm do weryfikowania dostaw-ców biomasy. Cały obowiązek dostar-czenia odpowiednich dokumentów po-twierdzających spełnienie wymagańco do kwalifikowalności, jak i pocho-dzenia ostatecznie leży w obowiązkujednostki wytwórczej OZE, czyli elek-trowni, która spalała biomasę do wy-twarzania „zielonej energii”, i to właśniekoncerny energetyczne mając na wzglę-dzie ten obowiązek, wprowadziły sys-temy weryfikacji dostawców, w ramachktórych realizują audyty miejsc pocho-dzenia i wizje lokalne plantacji ener-getycznych. Część z nich wprowadziłasystemy certyfikacji systemów należytejstaranności (SNS) przez jednostki cer-tyfikujące w ramach specjalnie do tegocelu opracowanych systemów certyfi-kacji.

To wszystko spowodowało, że sys-tem nadzoru nad zakupami biomasy dojednostek wytwórczych został dodat-kowo obciążony kosztami tych działań.Uczestnicy rynku musieli wkalkulowaćw cenę biomasy koszty związane z wy-jazdami na audyty, dodatkowym per-sonelem odpowiedzialnym za doku-mentowanie zakupionej biomasy itp.W praktyce w wielu jednostkach wy-twórczych większość efektywnego cza-su pracy działów zakupów paliw traco-no na nieprzynoszące bezpośrednich ko-rzyści, kosztowne działania związanez dokumentowaniem spalanej biomasy.

Przełom lat 2016 i 2017 wnosi do sys-temu bardzo ważną i głęboką zmianę,jaką jest wejście w życie nowelizacji doUstawy o Odnawialnych Źródłach Ener-gii. Nowa ustawa wnosi pojęcia drew-na energetycznego i biomasy lokalnej.Wskazuje również preferencje w stoso-

waniu biomasy lokalnej – agrobiomasypochodzącej z odległości do 300 km odjednostek wytwórczych. Tym samymwprowadza wytyczne do stosowaniabiomasy z określonego miejsca po-chodzenia również dla polskich elek-trowni, wskazując dodatkowo, że musiona być pozyskana w sposób zrówno-ważony.

Właśnie tu pojawia się kontekst biz-nesowy nowo opracowanej przez BIO-CONTROL i IGIK platformy SYeNERGY.Twórcom projektu przyświecało jednoz podstawowych założeń: jak połączyćtrzy podstawowe aspekty: wiarygodnośći rzetelność dostarczanych danych, ob-niżenie kosztów dokonywanej weryfi-kacji pochodzenia biomasy oraz za-pewnienie zgodności z aktualnymi wy-maganiami przepisów i wytycznymi re-gulatora rynku. Ważnym aspektem byłorównież stworzenie systemu, w którymto pracownicy działów zakupów bio-masy w jednostkach wytwórczych mo-gliby samodzielnie, „zza biurka” zwe-ryfikować każdą lokalizację, z której po-chodziła biomasa, oraz zweryfikować in-formacje podawane przez dostawcóww oświadczeniach.

W świetle przyszłych zmianw Ustawie o Odnawialnych Źró-dłach Energii oraz Ustawie o Bio-komponentach i Biopaliwach Cie-kłych system SYeNERGY stanowikompleksowe rozwiązanie dla sek-tora rolniczego oraz energetykiodnawialnej. Zawiera on szeregmodeli i algorytmów opracowa-nych na podstawie danych sateli-tarnych, które dostarczają takich in-formacji, jak potwierdzenie/zane-gowanie danej lokalizacji roślinjednorocznych lub wieloletnichoraz upraw energetycznych, kla-syfikacja typu uprawy, potwier-dzenie spełnienia warunku lokal-ności biomasy (odległość 300 kmod jednostki wytwórczej) oraz za-sady zrównoważonego pozyska-nia, oszacowanie parametrów bio-masy pozyskanej z plantacji. Po-

nadto docelowo system SYeNERGYbędzie narzędziem wspierającym wdra-żanie Dyrektywy Red 2.

Zastosowanie danych satelitarnychpozwala nie tylko zmniejszyć czasi koszt pozyskania danych o danej lo-kalizacji upraw energetycznych, lecztakże zwiększyć wierzytelność danychpoprzez zastosowanie archiwalnych

danych satelitarnych. Dzięki zastoso-waniu szeregu czasowego danych sa-telitarnych możliwe jest odtworzeniestatusu plantacji, od założenia planta-cji aż do pozyskania biomasy, w tym po-twierdzenie pozysku (fizyczne ścięciebiomasy). Jednocześnie system ten sta-nowi kompleksowe narzędzie wspie-rające procesy kontrolne realizowaneprzez instytucje w ramach wdrażaniaUstawy o biokomponentach i biopali-wach ciekłych bez konieczności reali-zacji kosztownych wizyt terenowych.

Metody i algorytmy opisane powyżejzostały wypracowane w ramach projektufinansowanego przez Europejską Agen-cję Kosmiczną (ESA) i zostały zaakcep-towane przez jej ekspertów. PlatformaSYeNERGY opracowana przez eksper-tów konsorcjum BIOCONTROL–IGiK


RYNEK INWESTYCJI 85

�

W świetle przyszłych zmian w Ustawie o Odna-wialnych Źródłach Energii oraz Ustawie o Bio-komponentach i Biopaliwach Ciekłych systemSYeNERGY stanowi kompleksowe rozwiązaniedla sektora rolniczego oraz energetyki odna-wialnej.

Biomasa lokalna – bufory 300 km od elektrowni w Szczecinie, Bełchatowie i Kielcach

wykorzystuje dane satelitarne pocho-dzące z satelity SENTINEL 2, zbudo-wanego i zarządzanego w ramach pro-gramu COPERNICUS. Zgodnie z Roz-porządzeniem Parlamentu Europej-skiego i Rady (UE) Nr 911/2010 z dnia22 września 2010 r. w sprawie europej-skiego programu monitorowania Ziemi(GMES) i początkowej fazy jego reali-zacji (lata 2011–2013), Parlament Euro-pejski i Rada Unii Europejskiej ustano-wili europejski program monitorowaniaZiemi zwany GMES, a obecnie COPER-NICUS (zgodnie z RozporządzeniemParlamentu Europejskiego i Rady (UE)Nr 377/2014 z dnia 3 kwietnia 2014 r.),który obejmuje:a) komponent usługowy zapewniającydostęp do informacji wspierającychnastępujące obszary:– monitoring atmosfery,– monitorowanie zmiany klimatu w celuwspierania polityki łagodzenia zmianyklimatu i przystosowywania się do niej,

– zarządzanie kryzysowe,– monitoring obszarów lądowych,– monitoring środowiska morskiego,– bezpieczeństwo;b) komponent kosmiczny zapewniającytrwałe obserwacje z przestrzeni ko-smicznej na potrzeby obszarów usług,o których mowa w punkcie a;c) komponent in situ zapewniający ob-serwacje za pomocą urządzeń po-wietrznych, morskich oraz naziemnychna potrzeby obszarów usług, o którychmowa w punkcie a.

Zgodnie z komunikatem Komisjiz dnia 28 października 2009 r. pt. „Glo-balny Monitoring Środowiska i Bezpie-czeństwa (GMES): Wyzwania i kolejnedziałania dotyczące komponentu ko-smicznego” należy prowadzić politykępełnego i otwartego dostępu do da-nych satelitów Sentinel, dzięki bezpłat-nym licencjom i programom dostępu on-line, z zastrzeżeniem względów bezpie-czeństwa. Takie podejście ma na celu

maksymalizację wykorzystania poten-cjału danych satelitów Sentinel w moż-liwie najszerszej grupie aplikacji i po-budzenie korzystania z informacji opar-tych na obserwacji Ziemi przez użyt-kowników końcowych. Zgodnie z umo-wą pomiędzy Komisją Europejską i Eu-ropejską Agencją Kosmiczną – ECGMES Agreement [ESA/LEG/382] – Eu-ropejska Agencja Kosmiczna odpowia-da za zarządzanie komponentem ko-smicznym Programu COPERNICUS.

Wykorzystana w ramach projektuSYeNERGY metodyka uwierzytelnia-nia biomasy lokalnej opracowana przezBIOCONTROL oraz metodyka prze-twarzania danych satelitarnych opra-cowana przez IGiK dla celów weryfikacjii uwierzytelniania biomasy lokalnejzgodnie z obowiązującymi przepisamiprawnymi (Ustawa o odnawialnych źró-dłach energii z dn. 20.02.2015 r. – Dz. U.z 2015 r., poz. 478 i 2365 oraz z 2016 r.,poz. 925, 1579 i 1753 wraz z późn. zm.)zostały sfinansowane przez EuropejskąAgencję Kosmiczną (ESA) w ramachumowy nr 4000110823/14/I-AM. Projektwraz z metodyką został zaakceptowa-ny przez Europejską Agencję Kosmicz-ną 30 maja 2016 roku.

Obecnie platforma SYeNERGY jestpo fazie pierwszych testów i projektówpilotażowych, w których uczestniczył je-den z największych koncernów ener-getycznych w Polsce. Jako pierwszyużywa on platformy SYeNERGY jako na-rzędzia wsparcia dla procedur weryfi-kacji dostaw biomasy do swoich jed-nostek wytwórczych. Twórcy systemu in-tensywnie pracują nad dalszym roz-wojem i doskonaleniem platformySYeNERGY. Trwa praca nad funkcjo-nalnością aplikacji oraz finalizowany jestproces certyfikacji zastosowanej meto-dologii Platformy SYeNERGY przez jed-ną z międzynarodowych jednostek cer-tyfikujących. �



Obecnie platforma SYeNERGY jest po faziepierwszych testów i projektów pilotażowych, w których uczestniczył jeden z największych kon-cernów energetycznych w Polsce. Jako pierwszyużywa on platformy SYeNERGY jako narzędziawsparcia dla procedur weryfikacji dostaw bio-masy do swoich jednostek wytwórczych.

Biomasa lokalna – bufor 300 km od granicyuprawy wierzby energetycznej w miejsco-

wości Krynki wskazanej na mapie

Identyfikacja upraw jednorocznych z informacją o powierzchni oraz rodzaju uprawy

TEORIA, PRAKTYKA

Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki

AGH w Krakowie

al. A. Mickiewicza 3030-059 Kraków

tel. 12 617 30 50, 12 633 91 [email protected]

www.imir.agh.edu.pl

Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki jest jednym z najstarszych i największych na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.Możemy poszczycić się osiągnięciami, które dają nam pozycję jednego z najlepszych wydziałów o profilu mechanicznym wPolsce i na świecie. Dotychczas wykształciliśmy tysiące absolwentów, którzy piastują wysokie stanowiska w przemyśle,szkolnictwie wyższym i administracji państwowej w wielu krajach, na wszystkich kontynentach.

Działalność dydaktyczną i badawczą opieramy nie tylko na ponad 60-letniej tradycji i doświadczeniu, lecz także na nowatorskimi otwartym podejściu do coraz szybciej zmieniającej się rzeczywistości. Dlatego wychodząc naprzeciw wyzwaniomwspółczesności, inwestujemy w nowoczesną aparaturę badawczą i laboratoria oraz modernizujemy proces kształcenia,proponując studentom coraz więcej unikalnych specjalności, takich jak mechanika i budowa maszyn, automatyka i robotyka,mechatronika, mechatronika w języku angielskim, inżynieria akustyczna oraz inżynieria mechaniczna i materiałowa.

Członkostwo w Unii Europejskiej oraz wzrastająca konkurencyjność w globalnym świecie stawiają przed naszym wydziałem nowewyzwania. Najważniejsze wydaje nam się przygotowanie młodych ludzi do pracy w coraz bardziej wymagających warunkachrynkowych, nie tylko w granicach Europy. Dzięki temu, że dysponujemy wysoko wykwalifikowaną kadrą pracowników orazprowadzimy szeroko zakrojoną współpracę z renomowanymi ośrodkami dydaktycznymi w krajach Unii Europejskiej, AmerykiŚrodkowej, Ameryki Południowej i USA, udaje nam się realizować ten cel. Nasi studenci wyjeżdżają na stypendia do Niemiec,Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Hiszpanii, Portugalii, Japonii, Norwegii, Grecji, Turcji, Meksyku i Singapuru, uzyskując – obokdyplomu AGH – dyplomy uczelni zagranicznych. Co niezwykle ważne, posiadamy również rozległe kontakty w wielu sektorachprzemysłu, dzięki czemu przeprowadzamy projekty badawcze, wdrażamy innowacyjne systemy oraz opracowujemy patentywykorzystywane przez szereg polskich i zagranicznych firm.

Wszystko to sprawia, że studia na Wydziale Inżynierii Mechanicznej i Robotyki są furtką w dorosłe i samodzielne życie, a zarazemdrogą do znakomitej kariery zawodowej.

Na Wydziale Inżynierii Mechanicznej i Robotyki łączymy teorię z praktyką,aby nasi absolwenci mogli efektywnie wykorzystać nabytą podczas studiówwiedzę w swojej karierze zawodowej. Silne zaplecze laboratoryjne,doświadczona kadra nauczycielska, aktywny samorząd studencki,największy w Polsce kampus akademicki oraz pozytywna atmosferastwarzają idealne warunki do realizacji własnych ambicji edukacyjnych.

SUPE

RWYD

ZIAŁ

Od lewej dr hab. inż. Krzysztof Mendrok – prodziekan ds. studenckich, prof. Michał Kleiber, dziekan Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Robotyki prof. dr hab. inż. Antoni Kalukiewicz, prodziekan ds. kształcenia prof. dr hab. inż. Edward Michlowicz

i wieloletnie doświadczenie

Okladka 05-2006 (Page 1) - Rynek...

Documents

Transcript of Okladka 05-2006 (Page 1) - Rynek...