�

�

Publikacja wydana na zlecenie Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich.

Materiały wykorzystane w biuletynie udostępnione zostały przez gminybędące członkami Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich.

Druk:Aksel Druk sp. z o.o.ul. Kostrzyńska 2866-400 Gorzów Wlkp.www.akseldruk.pl

Kuźnia Raciborska 2012

�

SPIS TREŚCI

• Wstęp 5• Kalendarium 7 • Południowo - Zachodni Szlak Cysterski w Polsce 15• Jarmark cysterski w Koronowie �6• Jarmark cysterski - Stare Czarnowo 18• I Jarmark cysterski w Jemielnicy 18• Muzyka Dawna na szlaku cysterskim w Reczu 19• Zespół Klasztorny w Rudach 20• Ląd nad Wartą 22• Gmina Bardo 25• Gmina Bierzwnik �7 • Gmina Bledzew 29• Gmina Cedynia �� • Gmina Jemielnica ��• Gmina Kamienna Góra 35 • Gmina Koprzywnica �7• Gmina Koronowo 39• Gmina Krzęcin 41• Gmina Kuźnia Raciborska 43• Gmina Marianowo 45• Gmina Moryń 47• Gmina Pełczyce 49• Gmina Recz 51• Gmina Sieroszewice 53• Gmina Stare Czarnowo 55• Gmina Sulejów 57• Gmina Trzebnica 59• Gmina Wąchock 61• Gmina Węgorzyno 63

4

5

W lipcu bieżącego roku minie piąta rocznica założenia Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich. Stowarzyszenie powstało, aby reprezentować wspólne interesy gmin w zakresie ochrony dziedzictwa cysterskiego oraz aby podjąć współpracę z podmiotami państwowymi oraz instytucjami kościelnymi działającymi w obszarze ochrony i promocji dorobku pozostawionego przez Cystersów.

Dzisiaj Stowarzyszenia zrzesza 20 gmin członkowskich, 4 członków wspierających i 3 członków honorowych. Gminy członkowskie, reprezentujące dziewięć województw, angażują się w projekty inwestycyjne wokół obiektów cysterskich i pocysterskich. Wła-dze Stowarzyszenia utrzymują kontakt z Opatem Prezesem Kongregacji Polskiej Zakonu Cysterskiego oraz z przedstawicielami Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. O naszych działaniach statutowych rozmawiamy z Marszałkami województw, prowadzimy aktywną kampanię promocyjną na krajowych targach turystycznych. Gminy członkowskie i OSGC skutecznie pozyskują środki unijne na realizację projektów związanych z ochroną dziedzictwa cysterskiego. Stowarzyszenie wspiera także wydawnictwa popularnonaukowe oraz współpracuje z ośrodkami naukowymi w celu szerokiego rozpropagowania wyników prowadzonych badań.

Oddajemy w Państwa ręce czwarty numer Biuletynu Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich. Tradycyjnie, zamieszczamy w nim bieżące informacje o działaniach po-dejmowanych przez gminy dla ochrony cysterskiego dorobku materialnego i kulturowego.

W imieniu wszystkich Gmin stowarzyszonych, zapraszam serdecznie do zwiedzenia okazałych obiektów, unikatowych zabytków i dzieł sztuki oraz malowniczych krajobrazów, których nie brakuje gminom cysterskim.

PrzewodniczącaOgólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich

Rita Serafin

6

7

Kalendarium

na, Pan Józef Romanowski – Burmistrz Recza oraz Pan Krzysztof Żuchowski – Wójt Gminy Krzęcin.

W trakcie Zgro-madzenia zostało także przyjęte rocz-ne sprawozdanie Zarządu i Komisji Rewizyjnej oraz udzielono absolu-torium Zarządowi. Zatwierdzony zo-

stał również projekt budże-tu na �0��r. Podjęto tak-że uchwałę w sprawie nadania ho-n o r o w e g o członkostwa O g ó l n o p o l -skiego Stowa-

W dniu 15 kwietnia 2011r. w Koronowie odbyło się Zgromadzenie Ogólno-polskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich. Podczas Zgromadzenia został wybra-ny nowy Zarząd Stowarzy-szenia – Przewodniczącym Ogólnopolskiego Stowarzy-szenia Gmin Cysterskich została wybrana Pani Rita Serafin – Burmistrz Miasta Kuźnia Raciborska, nato-miast Zastępcą Przewodniczące-go Pan Krzysztof Żegański – Bur-mistrz Miasta Bar-do. Nastąpił rów-nież wybór Komisji Rewizyjnej w skła-dzie: Pani Monika Kuźmińska – Bur-mistrz Węgorzy-

rzyszenia Gmin Cysterskich Panu Jerzemu Bakiewiczo-wi.

Z powodu zmian władz Stowarzyszenia nastąpi-ła konieczność podjęcia działań formalnych i orga-nizacyjnych związanych z przewodniczeniem Gmi-ny Kuźnia Raciborska w Stowarzyszeniu. Zmiany zostały zgłoszone w Krajo-wym Rejestrze Sądowym i 03.08.2011r. Sąd Rejo-nowy Szczecin – Centrum wydał postanowienie o do-konaniu zmian we wpisie o nr 0000287303. Nastąpi-ło również utworzenie biura Stowarzyszenia w Kuźni Ra-ciborskiej (z zachowaniem siedziby w Bierzwniku), a także otwarcie nowego konta w Banku Spółdziel-czym w Kuźni Raciborskiej.

Zgromadzenie Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich

w Kornowie – 15.04.2011r.

8

II Międzynarodowe Targi Wyrobów Klasztornych w Bierzwniku

wytwarzanymi przez lokal-nych mieszkańców. Swoje stoiska na jarmarku mieli m. in. zakonnice i zakonnicy

benedyk-t y ń s c y , c y s t e r s i , kapucyn i oraz sio-stry boro-m e u s z k i z Polski, N i e m i e c i Białorusi.

Na stra-g a n a c h p o j a w i ł y

się przy-g o t o w a -ne przez m n i c h ó w zioła, her-baty zdro-wotne, sy-ropy, soki, m i o d y , n a l e w k i , pieczywo, w tym słynny be-

nedyktyński chleb pielgrzy-ma, przetwory z owoców, ręcznie malowane ikony, wyroby z wosku, dewocjo-nalia, ceramika i produkty kosmetyczne.

W czasie trzydniowej imprezy zorganizowano także turniej tenisa stoło-wego oraz mini piłki noż-nej, zwiedzanie klasztoru pocysterskiego i stanowisk archeologicznych, pokaz sprawności rycerzy, wystę-py artystyczne podopiecz-nych Fundacji Anny Dym-nej „Mimo Wszystko” oraz

finalisty programu Must be The Music -Tomasza Dolskie-go, pokaz filmów nocą oraz zabawę taneczną w parku.

W dniach 15-17 lipca �0�� r. w ramach imprezy „� dni na Szlaku Cyster-skim” w Bierzwniku (woj. za-

chodniopomorskie) odbyły się II Mię-dzynarodowe Targi Wyrobów Klasztor-nych. Organizato-rem Targów była gmina Bierzwnik przy wsparciu Ogól-nopolskiego Stowa-rzyszenia Gmin Cy-sterskich, które po raz kolejny wystawi-ło swoje stoisko.

Ideą Międzynarodowych Targów Wyrobów Klasz-tornych jest zachowanie tradycji klasztorów poprzez promocję powstających w nich produktów według tradycyjnych receptur.

Podczas Targów można było zapoznać się ze współ-czesnymi produktami wy-twarzanymi w klasztorach i domach zakonnych oraz z produktami regionalnymi

9

Szlaku Cysterskiego oraz zakładki do książek przed-stawiające fragment obiektu cysterskiego znajdującego się w poszczególnych gmi-nach stowarzyszonych.

W czasie trwania VI Fo-rum Szlaku Cysterskiego miało miejsce także wspólne posiedzenia Rady Koordy-nacyjnej Szlaku Cysterskie-

go i Ogólnopolskiego Stowa-rzyszenia Gmin Cysterskich w Polsce z udziałem m. in. O. dr Piotra Chojnackiego OCist - Opata Prezesa Pol-skiej Kongregacji Cystersów oraz prof. dr hab. Andrzeja M. Wyrwy – Przewodniczą-cego Rady. Podczas spot-kania omawiano tematy dotyczące m. in. współpracy

Stowarzyszenia z Radą Koordynacyjną, a także promowania szlaku cyster-skiego w Polsce.

W dniu 2 września 2011r. podczas odbywającego się w Jemielnicy VI Forum Szlaku Cysterskiego w Pol-sce odbyło się posiedzenie Zarządu oraz Zgromadzenie Ogólnopolskiego Stowarzy-szenia Gmin Cysterskich. Podczas obrad w poczet członków zwyczajnych Sto-warzyszenia została przy-jęta gmina Jemielnica, a Pani dr Barbara Stolpiak oraz Pani Teresa Świercz zostały członkami hono-rowymi Stowarzyszenia. Została podjęta również uchwała dotycząca zatrud-nienia Skarbnika – Głów-nego Księgowego Stowa-rzyszenia.

Podczas Zgromadzenia gminom zostały przekaza-ne materiały promocyjne przygotowane przez Biu-ro Stowarzyszenia – flagi

Zgromadzenie Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich

w Jemielnicy – 02.09.2011r.

�0

Andrzej Czaja. Drugi dzień uczestnicy

Forum spędzili na zwiedza-niu Zespołu Klasztorno-Pa-łacowego w Rudach, gdzie nabożeństwo przed obra-zem Matki Boskiej Pokornej

prowadził biskup gliwi-cki Jana Wieczorek. Dzień ten zakończył się w kościele para-fialny w Jemielnicy koncertem pn. „Cztery pory roku” A. Vival-diego w wykonaniu Orkiestry Kameralnej Filharmonii Opolskiej.

W czasie trwania VI Forum Szlaku Cysterskiego miały miejsce wspólne posiedze-nia Rady Koordynacyjnej Szlaku Cysterskiego jak również Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cy-

sterskich w Polsce, które-go to członkiem z dniem 3 września 2011 roku stała się również Gmina Jemielnica.

W ramach VI Forum w nie-dzielę 4 wrześ-nia �0��r. przy pocysterskim ze-

spole klasztornym odbył się pierwszy Jarmark Cysterski, w ramach którego goście jak również mieszkańcy gmi-ny mogli posłuchać muzyki średniowiecznej, podziwiać pokazy walk rycerskich, rze-miosła oraz średniowiecz-nego rękodzielnictwa.

To ważne wydarzenie mające charakter nie tylko ogólnopolski, ale także mię-dzynarodowy zostało objęte patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Bogdana Zdrojewskiego. Organizatorami VI Forum Szlaku Cysterskiego w Pol-sce byli: Diecezja Opolska, Stowarzyszenie Szlaki Kul-turowe, Rzymskokatolicka Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Jemielnicy oraz Rada Koordynacyjna Szla-ku Cysterskiego w Polsce. Współorganizatorami zaś Urząd Marszałkowski Woje-wództwa Opolskiego, Kon-sulat Republiki Federalnej Niemiec w Opolu, Śląskie Stowarzyszenie Samorzą-dowe, Starostwo Powiato-we w Strzelcach Opolskich oraz Gmina Jemielnica.

W dniach 2-4 września 2011 roku Jemielnica miała zaszczyt zaprezentowania swojego pocysterskiego dziedzictwa podczas VI Fo-rum Szlaku Cysterskiego w Polsce, które odbyło się

na terenie tejże gminy przy pocysterskim zespole kultu-rowym i które zarazem zain-augurowało Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w województwie opolskim.

Uroczystości VI Forum Szlaku Cysterskiego rozpoczęły się w pią-tek 2 września 2011r. konferencją naukową na temat działalności gospodarczej zakonu cysterskiego. Naukow-cy z Polski, Czech, Niemiec oraz Francji poruszali tematy krajobra-zu kulturowego klasztorów, ogrodów, budowli oraz po-siadłości cysterskich. Tego też dnia wszyscy obecni zwiedzili jemielnicki pocy-sterski zespół klasztorny i wzięli udział w uroczystej Mszy św. w pocysterskim kościele parafialnym, której celebrował biskup opolski

VI Forum Szlaku Cysterskiego w Polsce

��

szlaku turystycznego, jak i walorów i atrakcji turystycz-nych poszczególnych gmin stowarzyszonych.

Ekspozycja Stowarzy-szenia wzbudzała zainte-resowanie zwiedzających - zarówno wśród profesjo-nalistów zajmujących się turystyką, jak i wśród po-tencjalnych turystów. Na stoisku znalazła się bogata oferta materiałów promo-cyjnych przygotowanych przez OSGC specjalnie na Targi m. in. ulotki, długopisy, bloczki, kalendarzyki, po-cztówki, krówki reklamowe i zakładki, a także materiały promocyjne przesłane przez gminy należące do Stowa-rzyszenia. W trakcie Targów pokazywana była również prezentacja multimedialna

dotyczą -ca OSGC.

O s o -bami pra-cującymi w tym roku na s t o i s k u O g ó l n o -polskiego S t o w a -rzyszenia

Gmin Cysterskich byli pra-cownicy Urzędu Miejskiego w Kuźni Raciborskiej – Pani Monika Jordan oraz Pan Marcin Gałuszka-Biernacki. Obsługujący ekspozycję byli ubrani w habity cyster-

skie i udzielali zaintereso-wanym informacji zarów-no o Stowarzyszeniu, jak i o gminach będących jego członkami. Informacją i radą

w trakcie Targów służyła również Pani dr Barbara Stolpiak z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Po-znaniu, która jest członkiem honorowym Stowarzysze-nia. W dniu otwarcia Targów Tour Salon �0�� obecna była także Przewodnicząca OSGC - Burmistrz Miasta Kuźnia Raciborska Pani Rita Serafin oraz Sekretarz Pan Dominik Klimanek. Ob-sługę stoiska wspierały stu-dentki IV roku archeologii UAM Pani Monika Kurpisz i Pani Agata Kaus.

Ekspozycja Ogólnopol-skiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich cieszyła się dużym zainteresowa-niem, przede wszystkim ze względu na różnorodność

W dniach 19-22 paź-dziernika �0��r. Ogólnopol-skie Stowarzyszenie Gmin Cysterskich po raz czwarty wzięło udział w Targach Re-gionów i Produktów Tury-stycznych Tour Salon �0�� w Poznaniu.

Targi Tour Salon są naj-większymi targami tury-stycznymi w Polsce i miej-scem szerokiej prezentacji krajów i regionów, a także najnowszych ofert i atrakcji turystycznych. Umożliwia-ją również nawiązywanie nowych kontaktów handlo-wych wśród przedstawicieli branży turystycznej. W tym roku była to już 22 edycja Targów, a odbyły się one pod honorowym patronatem Ministerstwa Sportu i Tury-styki, Polskiej Organizacji

Turystycznej, Polskiej Izby Turystyki, a także Miasta Poznań.

Udział Ogólnopolskie-go Stowarzyszenia Gmin Cysterskich w Targach po-zwolił na promocję zarówno

Międzynarodowe Targi Poznańskie Tour Salon 2011

��

W sobotę 5 listopada 2011 roku w miejscowości Krzeszów w gminie Ka-mienna Góra (województwo dolnośląskie) nastąpiło ot-warcie ponadregionalnego produktu turystycznego „Po-łudniowo – Zachodni Szlak Cysterski”.

Uroczystej inaugura-cji pierwszej inwestycji na Szlaku Cysterskim obejmu-

jącym obszar czterech wo-jewództw – dolnośląskiego, opolskiego, śląskiego i ma-łopolskiego, dokonali wice-marszałkowie Dolnego Ślą-ska Radosław Mołoń i Jerzy Łużniak. Realizacja projektu przekracza kwotę 35 mi-lionów złotych, z czego 85 procent pokrywaja fundu-sze unijne. Projekt współfi-nansowany jest ze środków

z Zakładu Przetwórstwa M i ę s n e g o MAXPOL Sp. z o.o. z Kuźni Raciborskiej, piwo z Bro-waru Zamko-wego z Ra-ciborza oraz „Śląskie Obla-

ty” (wafle) z firmy Visa Bell z Pszczyny.

Uczestnictwo Ogólno-

polskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich w Mię-dzynarodowych Targach Poznańskich Tour Salon 2011 pozwoliło na promocję szlaku cysterskiego i mamy nadzieję, że tym samym zwiększy się ilość turystów zainteresowanych obiekta-mi cysterskimi, a także inny-mi atrakcjami oferowanymi przez gminy członkowskie.

Dziękujemy serdecznie wszystkim za współpracę!

i atrakcyjność materiałów oferowanych przez Sto-warzyszenie, ale także ze względu na to, że odbywały się tam liczne degustacje re-gionalnych produktów, które udało się organizatorom po-zyskać od sponsorów, a były to m. in.: pieczywo i wypieki z cukierni Państwa Anidy i Adama Markiewka z Raci-borza, wyroby mleczarskie z Raciborskiej Spółdzielni Mleczarskiej z Raciborza, słodycze z Zakładu Przemy-słu Cukierniczego Mieszko S.A., wyroby wędliniarskie

Uroczysta inauguracja Południowo – Zachodniego Szlaku Cysterskiego

- 05.11.2011r.

��

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Ope-racyjnego Innowacyjna Go-spodarka.

Na uroczystości zosta-li zaproszeni przez Urząd Marszałkowski Wojewódz-twa Dolnośląskiego (Lidera Projektu) przedstawiciele dwunastu gmin uczestniczą-cych w projekcie. Spośród gmin biorących udział w pro-jekcie, cztery są członkami Ogólnopolskiego Stowarzy-szenia Gmin Cysterskich: Kamienna Góra i Bardo (dolnośląskie), Jemielnica

(opolskie) oraz Kuźnia Raci-borska (śląskie).

Gości w Gminie Kamien-na Góra powitał Wójt Stani-sław Szmajdziński, Gminę Bardo reprezentowali Bur-mistrz Krzysztof Żegański oraz Sekretarz Grażyna Cal, z Gminy Jemielnica przybył Wójt Joachim Jelito oraz Zastępca Wójta Piotr Pyka, natomiast Gminę Kuźnia Raciborska reprezentowała Przewodnicząca Stowarzy-szenia Burmistrz Rita Sera-fin wraz z Sekretarzem Do-

minikiem Klimankiem oraz Skarbnik Anną Szostak. Zabierając głos w roli Prze-wodniczącej Ogólnopolskie-

go Stowa-r zyszen ia Gmin Cy-s te rsk ich , Bu rm is t r z Rita Sera-fin podkre-śliła sku-t e c z n o ś ć w y s i ł k ó w p o d e j m o -wanych za-

równo przez włodarzy wo-jewództw zaangażowanych w realizację projektu jak również gminnych władz samorządowych. Gratulując Marszałkom Województwa Dolnośląskiego oraz Wójto-wi Stanisławowi Szmajdziń-skiemu skutecznej realizacji celów założonych w projek-cie, Przewodnicząca wska-zała inwestycję w Krzeszo-wie jako doskonały przykład realizacji statutowych celów Stowarzyszenia – promocja dziedzictwa cysterskiego

w Polsce oraz wspieranie działań inwestycyjnych wo-kół istniejących zabytków pocysterskich.

Po oficjalnym przecięciu wstęgi i otwarciu Południo-wo – Zachodniego Szlaku Cysterskiego, goście mie-li okazję zwiedzić obiek-ty opactwa cysterskiego w Krzeszowie, poznać hi-storię oraz przyjrzeć się bo-gatemu dziedzictwu mate-rialnemu pozostawionemu przez Cystersów oraz wład-ców świeckich na przestrze-ni wieków w Krzeszowie.

�4

do zwiedzania cyster-skich i pocysterskich obiektów, zaś przeka-zane przez raciborski Browar Zamkowy piwo oraz wypieki Cukierni Państwa Markiewka dodatkowo motywo-wały do odwiedzin Raciborszczyzny. Targi Turystyczne to kolejna impreza wystawienni-cza, na której OSGC promuje kulturę i dzie-dzictwo cysterskie.

Przez trzy dni, od �0 marca do � kwietnia �0��r., zwiedzający stoiska katowi-ckich Targów Turystycznych GLOB mogli zaznajamiać się z ofertą gmin zrzeszo-nych w Ogólnopolskim Stowarzyszeniu Gmin Cy-sterskich. Zainteresowanie budziły zarówno zaprezen-towane materiały promo-cyjne jak i obsługa naszego stanowiska – przyodziana w cysterskie habity. Przesłane przez gminy stowarzyszone foldery i ulotki zachęcały

ków Jackiem Dąbrowskim, które odbyło się w Warsza-wie �4 marca �0��r. W trak-cie rozmowy przedstawiono obszary aktywności Stowa-rzyszenia, poruszono prob-lemy związane z odbudową i utrzymaniem obiektów cysterskich i pocysterskich, podkreślono potrzebę finan-sowego wsparcia działalno-ści i aktywności samorzą-dów i właścicieli obiektów

w pozyskiwaniu środków w konkursach oraz progra-mach krajowych i unijnych, przekazano dotychczas wydane publikacje. W zor-ganizowanie spotkania ak-tywnie zaangażował się, oraz w nim uczestniczył, poseł Ziemi Raciborskiej Henryk Siedlaczek, histo-ryk, znawca historii cyster-sów na Śląsku, współtwórca koncepcji edukacji regional-

nej. Minister Żuchowski zadeklarował wsparcie oraz przychylność dla działań Stowarzysze-nia, a także z dużym uznaniem odniósł się do aktywności i zaan-gażowania samorządów zrzeszonych w Ogólno-polskim Stowarzyszeniu Gmin Cysterskich.

Działalność Ogólno-polskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich i jego zaangażowanie w propago-wanie cysterskiego dziedzi-ctwa kulturowego w Polsce było wiodącym tematem spotkania przedstawicieli OSGC – Przewodniczą-cej Stowarzyszenia Rity Serafin (burmistrza Kuźni Raciborskiej), członka Za-rządu Jarosława Sameli (burmistrz Wąchocka) członka honorowego Stowarzyszenia Teresy Świercz - z Generalnym Konserwatorem Zabyt-ków, Sekretarzem Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowe-go, Piotrem Żuchowskim oraz Dyrektorem Depar-tamentu Ochrony Zabyt-

O cystersach w Warszawie

Targi Turystyczne GLOB w Katowicach

15

• Gmina Miasto Jelenia Góra,• Gmina Legnica,• Gmina Wołów.

W województwie opol-skim:• Gmina Jemielnica (czło-nek OSGC)

W województwie śląskim:• Gmina Kuźnia Raciborska z obiektem pocysterskim w Rudach (członek OSGC)

W województwie małopol-skim:• Gmina Jodłownik z obiek-tami pocysterskimi w Jod-łowniku i Szczyrzycu

Podstawowym celem projektu jest podniesienie atrakcyjności turystycznej kraju i województw w nim uczestniczących, a także promocja w kraju i zagranicą pocysterskiego dziedzictwa kulturowego związanego z Polską. Całkowity koszt projektu to 36 803 890,48 PLN. Całkowita wartość wkładu własnego Partnerów - 9 878 557,90 PLN. Koszty kwalifikowalne dla Projek-tu wynoszą 31 536 250,00 PLN. Dofinansowanie na poziomie 85% - 26 805 512, 50 PLN. Koszty kwali-fikowalne wkładu własnego Partnerów - 15% - 4 730 437,50 PLN.

W ramach projektu są realizowane następujące in-westycje przedsięwzięcia :• budowa �� parkingów przy obiektach pocysterskich o łącznej powierzchni ok. 50 tys. m²,• budowa 15 sanitariatów,• budowa 9 punktów infor-macji turystycznej,• wytyczenie przebiegu szlaku głównego i pętli lo-kalnych,• badania ilościowe i jakoś-ciowe ruchu turystycznego,• budowa infokiosków - 49 instalacji,• oznakowanie obiektów po-cysterskich – �60 tablic,• oznakowania drogowe: E 22a, E 22b, E 22c - 400 znaków,• promocja krajowa i mię-dzynarodowa,• ewaluacja i audyt projektu,• nadzór inwestorski i koszty zarządzania projektem.

Południowo-Zachodni Szlak Cysterski jest projek-tem realizowanym w ramach Działania 6.4 „Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregional-nym” Programu Operacyj-nego Innowacyjna Gospo-darka �007-�0��.

Liderem Projektu jest Samorząd Województwa Dolnośląskiego, a Partne-rami Samorząd Wojewódz-twa Opolskiego, Samorząd Województwa Śląskiego, Samorząd Województwa Małopolskiego, Dolnośląska Organizacja Turystyczna, Opolska Regionalna Orga-nizacja Turystyczna, Śląska Organizacja Turystyczna, oraz Małopolska Organiza-cja Turystyczna.

Partnerami inwestycyj-nymi w Projekcie są gminy na terenie których znajdują się obiekty cysterskie i po-cysterskie.

W województwie dolno-śląskim są to gminy:• Gmina Kamienna Góra - Krzeszów (członek OSGC),• Gmina Męcinka - Słup,• Gmina Kamieniec Ząbko-wicki, • Gmina Miasto Świdnica,• Gmina Bardo (członek OSGC),• Gmina Trzebnica (członek OSGC),

Południowo - Zachodni Szlak Cysterski w Polsce

�6

pier. Niewątpliwą atrakcją było bezpłatne zwiedzanie kościoła poklasztornego zorganizowanymi wyciecz-kami z przewodnikiem prze-branym w strój cystersa.

Drugi Festyn Cysterski odbył się już w następnym roku – dokładnie 7 sierp-nia 2004 r. Ze względu na duża liczbę uczestników, a ściślej oglądających to, co działo się w trakcie Festynu w poprzednim roku, zmie-niono miejsce imprezy. Od-był się on również w cieniu murów opactwa cysterskie-go i młynów opackich, ale na zasypanej uldze Brdy, gdzie było znacznie więcej miejsca. Tradycyjnie otwar-cie miało miejsce na rynku koronowskim i korowód przemaszerował na miejsce festynu. Dopisała pogoda a i ciekawskich mieszczan

jak i turystów były tłumy. Atrakcji dla nich było bez liku. Każdy mógł sam sobie wybić lub kupić monetę ko-ronowską, obejrzeć jak on-giś czerpano papier i takowy samemu sobie zrobić czy choćby przyjrzeć się jak wy-rabiano witraże. Były pieśni i tańce średniowieczne a tak-że liczne pokazy walk rycer-skich. Uczestnicy Festynu mogli też obejrzeć insceni-zacje przekazania koronow-skim cystersom ziem oraz proces o czary zakończo-ny „spaleniem” czarownicy na stosie. Po dniu pełnym wrażeń wszyscy opuszczali miejsce imprezy umawia-jąc się już na przyszły rok, ale znów w innym miejscu. Aby wszyscy chętni mogli swobodnie uczestniczyć w Festynie, organizatorzy zapowiedzieli przeniesienie

Po raz pierwszy Festyn Cysterski zorganizowano w Koronowie w 635 roczni-cę nadania praw miejskich przez króla Kazimierza Wielkiego /Koronowo otrzy-mało przywilej lokacyjny dzięki staraniom koronow-skich cystersów/. Odbył się on w czwartek /rocznica nadania w przywileju loka-cyjnym odbywania targów w każdy czwartek/ 24 lipca �00� r. na skwerze króla Jagiełły przy ul. Bydgoskiej- w pobliżu Młynów Opackich oraz kościoła poklasztor-nego cysterskiego. Organi-zatorami byli: Towarzystwo Miłośników Ziemi Koro-nowskiej oraz Koronowskie Stowarzyszenie Rozwoju Turystyki „Szczęśliwa Doli-na” przy współpracy z Urzę-dem Miejskim. Po otwarciu Festynu na koronowskim rynku odbył się przemarsz korowodu historycznego na miejsce imprezy. Tam mieszczanie koronowscy oraz licznie zgromadzeni turyści byli świadkami sze-regu widowisk jak nadanie praw miejskich koronow-skim cystersom przez kró-la Kazimierza Wielkiego czy pasowanie na rycerzy. Imprezie towarzyszyły licz-ne stoiska rzemieślnicze, gdzie można było podpa-trzyć jak w średniowieczu wybijano monety, lepiono garnki czy wyrabiano pa-

Jarmark cysterski w Koronowie

�7

z p. Piotrem Derdejem au-torem książki opisującej bitwę z Krzyżakami pod Korono-wem „Koronowo 1410”. Na zakoń-czenie uczestni-cy wzięli udział w biesiadzie z rycerzami oraz pięknym poka-zie ogniowym. W następnym roku impreza odbyła się w tym samym miej-scu w dniach

�-� lipca �006. Tym razem dodatkową atrakcją był za-czątek grodu średniowiecz-nego –wieża z bramą oraz po kilka metrów palisady z obu stron. W następnych latach impreza rozwijała się a najważniejszą zmia-ną była ciągle zwiększająca się liczba gości chcących uczestniczyć w Festynie. Z dużym rozmachem odbył się Festyn w 2010 roku, kie-dy obchodziliśmy 600 –lecie

bitwy z Krzyżakami. Pierw-szy raz w inscenizacji bitwy udział wzięli rycerze na ko-niach. Nie mniej udany był już nie Festyn /od 2011 roku organizatorzy postanowili zmienić nazewnictwo/, ale Jarmark Cysterski w �0�� roku, który zgromadził naj-więcej gości. Według wyli-czeń pracowników telewizji regionalnej, która emitowała Jarmark w TVP Bydgoszcz tylko w pierwszym dniu przewinęło się przeszło 18 tys. osób. Inscenizację bitwy z Krzyżakami w drugim dniu wg. szacunków obejrzało na placu Jarmarku prawie �0 tys. gości. Nie mniej intere-sująco zapowiada się rok 2012, kiedy Jarmark będzie organizowany już 10. raz, a więc będzie to impreza jubileuszowa, na którą ser-decznie wszystkich zapra-szamy. Szczegółowe infor-macje zamieszczone będą na stronie:

www.koronowo.pl.

imprezy na jeszcze większy teren osiedla Tuszyny. Tam-że w dniach od 1 do 3 lipca 2005 roku odbyła się poraz pierwszy wielka impreza hi-storyczna łącząca „Festyn Cysterski” oraz „Insceni-zację bitwy z Krzyżakami pod Koronowem”. Ważnym ciekawym wydarzeniem tej imprezy była Msza św. Ry-cerska odprawiona w koś-ciele pocysterskim w języku łacińskim oraz spotkanie

18

widowisk artystycznych i hi-storycznych. Odbył się mię-dzy innymi turniej rycerski, a także pokaz różnorodnych rytuałów z epoki. Jarmark to wydarzenie nie tylko ku-pieckie, ale też płaszczyzna spotkania kultur. Zapra-szamy artystów z Niemiec kultywujących tradycję dawnych jarmarków, którzy zajmują się sztuką ludową i tradycyjną. Chcemy by Jar-mark Cysterski w Kołbaczu stał się swoistą manifesta-cją odmienności wywodzą-cej się ze wspólnej historii, prezentacją artystów i ludzi kultury odnoszących się do różnych dziedzin sztuki oraz

wszelkich form ekspresji artystycznej i twórczej. Jar-mark Cysterski w Kołbaczu ma stać się kulturalną atrak-cją turystyczną gminy Stare Czarnowo przyciągającą co roku kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tysięcy turystów.

Dzięki Jarmarkowi chce-my zbliżyć do siebie miasta i gminy regionu zachod-niopomorskiego tak, aby wspólnie poszukiwać dzie-dzictwa Polski i Niemiec, na wspólnej historii budując ideę zjednoczonej Euro-py. Partnerem projektu jest niemiecka Gmina Löcknitz, będąca Gminą partnerską Gminy Stare Czarnowo.

Jarmark Cysterski w Gminie Stare Czarno-wo miał już dwie edycje był połączeniem tradycji hi-storycznych Jarmarków ze współczesną wymianą kul-turalną i gospodarczą. Miał formę prezentacji wyrobów rękodzielniczych i rzemieśl-niczych oraz wydarzeń kul-turalnych i artystycznych, firm komercyjnych prowa-dzących działalność w re-gionie transgranicznym, oraz oferty turystycznej regionu. W części handlo-wo-wystawienniczej Jar-marku udział wzieli wystawy z Polski i Niemiec Podczas Jarmarku nie zabrakło też

Jarmark cysterski - Stare Czarnowo

I Jarmark cysterski w Jemielnicybytkowy kościół cmentarny pw. Wszystkich Świętych, w którym znajdują się frag-menty polichromii gotyckiej.

Na Jarmarku nie mogło

zabraknąć pokazów rze-miosła i rękodzieła średnio-wiecznego, a także walk, które wzbudzały aplauz wśród kilku pokoleń, od

Kilka tysięcy osób odwie-dziło I Jarmark Cysterski, który odbył się 4 września (niedziela) w zabytkowym centrum wsi Jemielnica.

Główną atrakcją imprezy był niewątpliwie zabytkowy kościół wraz z zabudowa-niami klasztornymi, a także podziemia, bardzo rzadko udostępniane zwiedzają-cym. W krypcie kościoła po dziś dzień znajdują się trum-ny i szczątki zakonników sprzed kilku wieków o czym wielu gości imprezy, szcze-gólnie przybyłych z innych miejscowości, wcześniej nie wiedziało. Dla zwiedza-jących otworzono także za-

19

Dzięki uprzejmości Ks. Proboszcza mgr Henryka Pichen, na terenie ogrodów klasztornych oraz na pla-cu przykościelnym bractwa przygotowały dwa rycerskie obozy, a piękne otoczenie klasztoru przeniosło wszyst-kich odwiedzających w cza-sy średniowiecza.

Podczas trwania imprezy na scenie występowały ze-społy muzyki dawnej i tańca irlandzkiego: DZIEJBA oraz EIBLEAN natomiast pro-

gram artystyczny pt. ”Niebo, ziemia, raj: miłość ziemska i niebieska” przygotował dla gości pan Jacek Kowalski z zespołem.

Na ulicy Wiejskiej roz-stawiono kramy handlowe, wszyscy zainteresowani mogli nabyć różnorod-ne wyroby rękodzieła, od drewnianych rzeźb poprzez ceramikę, aż po wyroby wędliniarskie i cukiernicze. Tego dnia można było też samodzielnie wybić i zaku-pić okolicznościową mone-tę I Jarmarku Cysterskiego w Jemielnicy.

Biorąc pod uwagę za-dowolonych mieszkańców oraz licznie przybyłych na Jarmark gości, Wójt gminy Jemielnica Joachim Jelito zaprasza wszystkich na tegoroczny „II Jarmark Cy-sterski”, który odbędzie się �4 czerwca �0��r.

Ewa Grodek

dzieci po ich dziadków. Po-kazy zaprezentowali ryce-rze z Profesjonalnej Grupy Rekonstrukcji Historycznych RYCAR z Opola oraz Dru-żyny Wojów Piastowskich JANTAR z Poznania.

Zwiedzającym pokaza-no między innymi warsztat rogownika – iglarza oraz szewca. Przez cały dzień odbywały się również po-kazy tkactwa, obróbki w drewnie oraz odlewnictwa biżuterii z brązu.

Muzyka Dawna na szlaku cysterskim w Reczuwa Zdroju; „Divertimento” z Kalisza Pomorskiego; „Ars Antiqua” z Bierzwnika; „Flauto Dolce” z Drezdenka; „Krummhorner Spielleute” z Nie-miec. Podczas festiwalu prze-p r o w a d z o n e zostały koncerty oraz zorganizo-wano warsztaty

muzyczne z dziećmi. Uko-ronowaniem festiwalu jest koncert galowy w kościele

Od 2008r. na począt-ku lipca organizowany jest Festiwal Muzyki Dawnej na Cysterskim Szlaku w Re-czu. Festiwal swoim charak-terem nawiązuje do okresu, w którym mieszkały cyster-ki w Reczu, oddając swoim muzycznym brzmieniem świetność tamtych czasów. Podczas Festiwalu w �0�� roku występowały zespoły: „Tiboryus” ze Świerado-

�0

Kultury i Sportu powstał ze-spół grający na instrumen-cie zwanym Fletnia Pana. Zespół w 2011 roku wystąpił

podczas organizacji Dni Re-cza oraz przy okazji innych imprez charakteryzujących się tematyką historyczną.

w Reczu. W 2010 roku w Reczu

z inicjatywy Dyrektora Miej-sko-Gminnego Ośrodka

i gromadzono w ciągu sześ-ciu wieków istnienia opa-ctwa. W 1812 r. biblioteka składała się z około 10 ty-sięcy woluminów.

Bogata historia cyster-skiej obecności w Rudach została przerwana w 1810 r., kiedy na mocy edyktu króla pruskiego Fryderyka Wilhel-ma III nastąpiło rozwiązanie wszystkich zgromadzeń za-konnych, a dobra klasztorne

zostały przekazane w ręce rodu Hohenlohe-Walden-burg-Schilingfurst. Przed-stawiciele tego rodu przyjęli tytuł „książąt raciborskich”, byli właścicielami pocyster-skich obiektów aż do stycz-nia 1945 r., kiedy okolice Rud zostały zajęte przez oddziały Armii Czerwonej. Doszło wówczas do splądro-wania całego obiektu, a na-stępnie do jego podpalenia.

Klasztor w Rudach zało-żyli cystersi w 1258 r. z fun-dacji Księcia Władysława Opolczyka. Znani z wielkiej pracowitości i gospodarno-ści szarzy mnisi przeobrazili wkrótce oddany w ich ręce teren w kwitnącą okolicę. W 1707 klasztor posiadał pięć hut żelaza, a nieco póź-niej hutę szkła, warzelnie potasu, smolarnię, fabrykę drutu, gorzelnię i browar.

Poza działalnością go-spodarczą klasztor był tak-że poważnym ośrodkiem edukacyjnym i kulturalnym. W 1744 r. założono tutaj gimnazjum z konwiktem o wielkim znaczeniu dla ca-łego Górnego Śląska, przez które przewinęło się oko-ło dwóch tysięcy uczniów. Wiele uwagi poświęcali cy-stersi w Rudach bibliotece. Kodeksy rudzkiej biblioteki kupowano, przepisywano

Zespół Klasztorny w Rudach

��

go, Kościołowi.15 sierpnia 1998 r. na

ręce Ordynariusza Gliwi-ckiego Ks. Biskupa Jana Wieczorka dokonano aktu przekazania kompleksu klasztorno-pałacowego w Rudach na rzecz diecezji gliwickiej.

Przekazany ośrodek po-cysterski, który przez setki lat służył umacnianiu wiary ludu górnośląskiego, pro-

m i e n i o w a ł kulturą i ma-jący znaczący udział w cy-wil izacyjnym rozwoju tej ziemi, przejęty przez Kościół z zamiarem, aby od nowa, jak przed wie-kami, mógł za-tętnić życiem, pracą i modli-twą. Zgodnie z pierwotnym przeznacze-niem, tak jak przed laty miejsce to po już przepro-w a d z o n y c h pracach re-m o n t o w y c h i konserwa-torskich stało się ośrodkiem wiary, kultury i nauki, poży-tecznym dla mieszkańców Górnego Ślą-ska.

W kompleksie klasztor-no-pałacowym otoczonym pięknym parkiem przygo-towane są miejsca wypo-czynku oraz ośrodek reko-lekcyjny, jako zaplecze dla diecezjalnego Sanktuarium Matki Bożej Pokornej, a za-tem miejsca noclegowe, sale konferencyjne, sale spotkań oraz pomieszczenia ekspo-zycyjne. Realizowane są również inicjatywy nauko-we, edukacyjne, kulturalne i ekumeniczne. Plany zago-spodarowania tego obiektu wychodzą naprzeciw szero-ko rozumianym potrzebom człowieka. Obecnie prowa-dzone są wciąż intensyw-ne prace konserwatorskie i budowlane mające na celu w jak najszybszym czasie oddanie obiektu do szero-kiego użytku pielgrzymów i turystów. Już dzisiaj w od-budowanych pomieszcze-niach obiektu prowadzona jest szeroka działalność edukacyjna i kulturalna.

Przylegająca do zespołu klasztornego świątynia ze słynącym łaskami obrazem Matki Bożej Rudzkiej zosta-ła w 1995 r. podniesiona do godności Sanktuarium Die-cezji Gliwickiej, a �4 czerw-ca 2009 r. podniesiona do godności Bazyliki Mniejszej.

ks. Jan RosiekDyrektor Ośrodka

Formacyjno-Edukacyjnego Diecezji Gliwickiej

w Rudach

Od tej pory, przez ponad 50 lat zabytek popadł w coraz większą ruinę, nie znalazł się bowiem gospodarz, któ-ry mógłby przywrócić mu niegdysiejszą świetność. Stan taki trwał aż do roku 1998, kiedy to kompleks: park przypałacowy i obiekt klasztorno-pałacowy zosta-ły w stanie zdewastowanym przekazane, przez ówczes-nego wojewodę katowickie-

��

jąc tu mnichów z Altenbergu k. Kolonii. Po 1350 r. klasztor został rozbudowany w stylu gotyckim. W 1551 r. mnisi pochodzenia niemieckiego opuszczają Ląd i udają się do Henrykowa. Złoty okres Ląd przeżywa pod rządami wybitnego opata-mecenasa Antoniego Mikołaja Łukom-skiego (1697-1750). Po ka-sacie opactwa w 1819 dobra pocysterskie w 1822 nabywa hr. Wacław Gutakowski, któ-ry w 1850 r. osadza tu OO. Kapucynów z Warszawy. W odwecie za udział zakon-ników w powstaniu stycznio-wym władze carskie zsyłają

ich na Sybe-rię. Opuszczo-ne budynki w 1888 r. nabywa bp kujawsko-ka-liski i w 1890 eryguje w Lą-dzie parafię d iecezja lną. W 1921 r. koś-ciół i klasztor

zostały przekazane Towa-rzystwu Salezjańskiemu. Salezjanie otwierają Niż-sze Seminarium Duchowne i sierociniec ze szkołą kra-wiecką. W latach 1939-41 Niemcy tworzą w Lądzie obóz przejściowy dla księży i zakonników wywożonych do obozów zagłady, a póź-niej szkołę Hitlerjugend. Po wojnie wracają salezjanie. Od 1952 r. w zabudowa-

niach klasztoru mieści się Wyższe Seminarium Du-chowne Towarzystwa Sale-zjańskiego.

Kościół klasztorny NMP i św. Mikołaja

Pierwotny, romański koś-ciół z XII/XIII w., został ro-zebrany w połowie XVII w. Obecny, barokowy, składa się z dwóch stylistycznie różnych części. Wschod-nia partia (prezbiterium i transept), zbudowana wg projektu Józefa Szymona Bellottiego w 2. poł. XVII w., powtarza układ świątyni średniowiecznej wzniesionej na planie krzyża. Sklepienia tej części świątyni ozdobili sztukateriami włoscy arty-ści z warsztatu Bellottiego, a monogramista WCM, Adam Swach i Łukasz Raedtke freskami. Śląski warsztat Ernesta Brogera wykonał snycerskie nasta-wy ołtarza głównego i naj-większego w Polsce ołta-rza-relikwiarza św. Urszuli, rzeźbione stalle z ok. 1680 r. są dziełem cystersa Ad-riana. Prezbiterium ujmu-je od wschodu para wież, stanowiących quasi fronton kościoła. Zachodnią partię świątyni zbudował w latach �0. XVIII w. Pompeo Ferra-ri przykrywając ją ogromną 38-metrową czaszą kopuły, którą freskami ozdobił Jerzy Wilhelm Neunhertz. Powsta-ło niezwykłe wnętrze, pełne

Dawne opactwo Naj-świętszej Marii Panny i św. Mikołaja w Lądzie nad War-tą znajduje się dziś na tere-nie gminy Lądek w powiecie Słupeckim. Lądek, należący do dóbr lądzkiego opactwa, od XIII w. był osadą targo-wą, leżącą na skrzyżowaniu szlaków handlowych łączą-cych Kalisz z Gnieznem i Poznań z Łęczycą. Prze-prawy przez Wartę na szla-ku z Kalisza od VIII w. bro-nił słowiański gród Lenda (leżący ok 2 km od Lądka), który istniał do XIII w. i był świadkiem narodzin polskiej państwowości. Obok daw-

nego opactwa cysterskiego w Lądzie na terenie gminy Lądek znajduje się baroko-wy pałac w Ciążeniu z ko-lekcją książek na temat ma-sonerii oraz objęte ochroną tereny Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego.

Zarys historiiOpactwo cystersów w Lą-

dzie ufundował w 2. połowie XII w. wielkopolski książę Mieszko III Stary, osadza-

Ląd nad Wartą

��

jąc to unikalne wnętrze war-to zwrócić uwagę na herby rycerstwa polskiego, a także modne świeckie stroje męż-czyzn i kobiet, w tym Matki Boskiej w scenie Pokłonu Trzech Króli.

W �. tercji XVIII w. Pom-peo Ferrari przeprowa-dził barokową rozbudowę klasztoru: położył tynki na gotyckie elewacje, zapro-jektował portal wschod-ni, przekształcił kapitularz i wzniósł nowy refektarz. W skrzydle wschodnim i za-chodnim na piętrze umieścił cele zakonników, w pół-nocnym bibliotekę, a w po-

łudniowym nowy paradny kapitularz zwany dziś „Salą Opacką”. W podłuczach sklepienia krużganków w 1. ćwierci XVIII w. zawisł cykl olejnych obrazów Ada-ma Swacha, ukazujących dzieje cystersów w Polsce i w Europie. Swach ozdobił też freskami sień wschodnią i Salę Opacką, gdzie na pla-fonie ukazał Alegorię Zba-wienia, Siedem Grzechów Głównych i swój autoportret, a na fryzie podstropowym portrety 35 lądzkich opatów i Mieszka III.

Dawne opactwo w Lądzie jest zaliczane do najcenniej-

szych zabytków architektury sakralnej na ziemiach pol-skich i w Europie. Ze wzglę-du na swe pochodzenie stanowi ważne i znaczące ogniwo Europejskiego i Pol-skiego Szlaku Cysterskie-go, ponadto jest miejscem, gdzie od 8 lat odbywają się Ogólnopolskie Festiwale Kultury Słowiańskiej i Cy-sterskiej. W lądzkim koś-ciele i klasztorze od � lat mają też miejsce koncerty Filharmonii Poznańskiej i innych znaczących dla kul-tury muzycznej w Polsce i Europie orkiestr i zespołów muzycznych.

17 czerwca 2009 r. Prezy-dent Rzeczypospolitej Pol-skiej Lech Kaczyński wpisał zespół dawnego opactwa cysterskiego w Lądzie nad Wartą na listę Pomników Historii. Ten akt, stanowiący najwyższą formę ochrony prawnej i konserwatorskiej najcenniejszych zabytków Polski, ukazuje szczególną wartość gotycko-baroko-wego zespołu klasztornego w Lądzie jako świadka dzie-jów narodu, symbolu jego przeszłości i duchowego dziedzictwa.

Zespół klasztorny w Lą-dzie posiada swoja stroną internetową: www.lad.pl, www.wsdts.pl; można rów-nież odbyć wirtualny spacer po dawnym opactwie na stronie internetowej: http://zieba.wroclaw.pl/glad/lad.html

Janusz Nowiński SDB

światła, które zdobią wspa-niałe ołtarze i konfesjonały zwieńczone rzeźbami świę-tych pokutników, zaprojek-towane przez Ferrariego.

KlasztorZabudowania klasztoru,

przylegające od południa do kościoła, powstały po 1350 r. Gotyckie krużganki i paradna sień wschodnia są sklepione krzyżowo-żebrowo i posiadają bo-gaty program zworników i wsporników. Gotyckie portale prowadzą do ka-pitularza, oratorium i re-fektarza. Niemal kwadra-towy kapitularz z ok. ��60, po 1722 przekształcony w kaplicę o barokowym wystroju, nakrywa bogate gotyckie sklepienie wsparte na kamiennym filarze. Ora-torium św. Jakuba Apostoła należy do najcenniejszych zabytków sztuki średnio-wiecznej w Polsce. Jego ściany i sklepienie pokrywa polichromia namalowana około 1370 r. przez przyby-łego z Kolonii cysterskiego malarza. W scenie funda-cyjnej ukazał on dobrodzieja klasztoru rycerza Wierzbię-tę z Paniewic, klęczącego u stóp św. Jakuba. Ogląda-

�4

doczekał się dach klasztoru. W obu przypadkach zreali-zowano pierwszy etap za-dania, na pozostałą część dachu klasztoru i niższy dach bazyliki trzeba będzie zdobyć kolejną dotację...

Nowe parkingi przy obiek-tach pocysterskich

Równie przełomową in-westycją jest budowa dwóch parkingów dla turystów prze-mierzających „ P o ł u d n i o -wo-zachodni Szlak Cyster-ski”. Pierwszy powstał przy ulicy Nowo-rudzkiej, w centrum miasta, zmieniając nie do poznania obraz mało efektownych podwórek w elegancki, bru-kowany granitową kostką plac. Parking przy krajowej „ósemce” obok klasztoru

z pewnością zainteresuje uczestników ruchu tranzy-towego i skusi d o t y c h c z a s n i e p r z e k o -nanych do odwiedzenia naszego mia-

Bardo

25

Bardo - na szlaku CysterskimCystersi gospodarowa-

li w Bardzie przez ponad 500 lat, pozostawili tu liczne ślady swojej działalności, w tym najbardziej okazałe: bazylikę, klasztor, organy, kaplicę górską… - obiekty dzięki którym Bardo znaj-duje się dziś na międzyna-rodowym Szlaku Cyster-skim, co pomaga również w pozyskiwaniu znaczących dotacji na rozwój naszego miasta i inwestycje służące turystom.

Remont dachu bazyliki

i klasztoruGórujący nad miastem

dach Bardzkiej Bazyliki zy-skał w tym roku swoje nowe oblicze: stara przeciekająca blacha, dzięki dotacji Mar-szałka i Ministra Kultury została wymieniona na tra-dycyjną czerwoną karpiów-kę, takiej samej przemiany

sta, a dodatkowo poprawi wizerunek Barda od strony ósemki – na bardziej miej-ski. W ramach tego samego projektu w listopadzie �0�� w Krzeszowie uroczyście zainaugurowano akcję pro-mocyjną Szlaku Cysterskie-go. Na terenie Gminy Bardo stanie już wkrótce 10 tablic informacyjnych i kilka info-

kiosków, które wyeksponują nasze zabytkowe obiekty pocysterskie. Elementami wspólnej kampanii pro-mocyjnej projektu będą liczne publikacje, foldery, ulotki, film reklamowy oraz spójny system oznakowania szlaku znakami informacji turystycznej, ustawionymi przy najważniejszych arte-riach komunikacyjnych.

Przygotowania do inau-guracji organów

Najbardziej kosztowną, a zarazem „bezcenną” in-

�6

Uzyskane do tej pory dotacje na remont zabytków pocysterskich w Bardzie:

„Południowo-zachodni Szlak Cysterski”Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach

Regionalnego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Całkowita kwota wydatków to około 1,5 mln, z czego dofinansowanie około 1,2 mln zł. Udział Gminy Bardo wraz z częścią wspólną pro-jektu to około 250 tys. zł.

Rewitalizacja zabytkowych organów w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bardzie wraz z wykonaniem pochylni dla osób niepełnosprawnych (2010 – 2013)Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków EFRR w ramach RPO WD na lata 2007-2013 z działania 6.4.Wartość całkowita: 2,6 mln zł, dofinansowanie: około 1.8 tys. zł.

Konserwacja rokokowego prospektu organowego wraz z instrumentem z kościoła parafial-nego pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bardzie Dotacje: z budżetu Województwa Dolnośląskiego: 90 tys. zł i Gminy Bardo 300 tys. zł.

Wymiana pokrycia dachowego w budynku kościoła Parafii Rzymskokatolickiej Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w BardzieDotacje: z budżetu Województwa Dolnośląskiego: 100 tys. zł, z MKiDN: 200 tys. zł

Wymiana pokrycia dachowego w budynku klasztoru Dotacje: z MKiDN: 180 tys. zł.

naszego miasta zyska zu-pełnie nowy wymiar – Bardo stanie się ośrodkiem muzyki organowej o randze co naj-mniej europejskiej. XVIII-wieczne Bardzkie Organy są instrumentem najwyższej klasy, a na ich uruchomienie z niecierpliwością czeka świat muzyczny.

Realizacja kolejnych pro-jektów jest możliwa dzięki współpracy Gminy i Parafii.

westycją, związaną z za-bytkami pocysterskimi, jest remont Bardzkich Organów. Jego realizacja trwa już od 2009 roku i zakończy się za dwa lata, kiedy to, wraz z uroczystością pobłogo-sławienia odremontowane-go instrumentu, odbędzie się koncert inauguracyjny – planowany na 21 wrześ-nia �0�� roku. Tym samym oferta kulturalno-turystyczna

Bardo wyrosło wokół bazyli-ki i kultu Matki Bożej Bardz-kiej – tylko takie spojrzenie może prowadzić do har-monijnego rozwoju miasta i pełnego wykorzystania jego potencjału.

�7

na obszarze Polski zaistnia-ła dzięki merytorycznemu i organizacyjnemu wsparciu przez Foerderverein Klo-ster Chorin (Bran-denbur-gia) wieloletniego partnera Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Pocysterskiego w Bierzwniku.

Ogólnopolskie Stowarzy-szenie Gmin Cys te rsk ich włączyło się również po raz kolejny w orga-nizację Targów bierzwnickich przez przy-słanie swoich wyrobów i wy-stawców oraz obecność przedstawicieli gmin na specjalnie przygo-towanym stoisku promują-cym Stowarzyszenie.

W tym roku pierwszy dzień wypełniony był ele-mentami sportu: „II Bieg o „Puchar Opata”, Turniej

Mini Piłki Noż-nej o Puchar Wójta Gminy B i e r z w n i k , Nocny Turniej Tenisa Stoło-wego oraz Fe-styn Rekrea-cyjny dla dzieci i młodzieży.

Bierzwnik

3 dni na Cysterskim Szlaku w XX sezon badań archeologiczno - architek-tonicznych.

Tegoroczne obchody „� dni na cysterskim szla-ku”, które dobyły się w dniach 15-17 lipca 2011 r. w Bierzwniku wpisały się w obchody dwudziestole-cia badań archeologicz-no - architektonicznych w Bierzwniku. W tym roku głównym przedsięwzięciem tych dni były „II Międzynaro-dowe Targi Wyrobów Klasz-tornych” zorganizowane przez Gminę Bierzwnik, Pa-rafię Rzymskokatolicką p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej w Bierzwniku, Stowarzysze-nie Ochrony Dziedzictwa Po-cysterskiego w Bierzwniku i Ekspedycję Archeologicz-na Uniwersytetu im. Ada-ma Mickiewicza w Pozna-niu. Możliwość zaistnienia tego typu przedsięwzięcia w Bierzwniku - po raz drugi

Dzień pierwszy został za-kończony projekcją dwóch filmów „Kino Nocą” w parku w Bierzwniku. Równocześ-nie pierwszego dnia trwał XII Ogólnopolski Memoriał Szachowy „Na Leśnej Po-lanie” im. Romana Szymo-niaka. Jego uczestnicy na zakończenie turnieju w nie-

dzielę dali pokaz gry symul-tanicznej w szachy „Turniej Symultana Szachowa”.

Targi rozpoczęło semi-narium „Produkty regional-ne i tradycyjne dla rozwo-ju lokalnej społeczności”. Poszczególne wystąpienia dotyczyły procedur rejestra-cji produktu regionalnego. Przed oficjalnym otwarciem targów odbyła się Msza Święta Koncelebrowana pod przewodnictwem Jego Ekscelencji Księdza Bisku-pa Mariana Błażeja Kru-szyłowicza, a zaraz po niej Inscenizacja pod tytułem:

28

koniach budziły aplauz wi-dzów. Nie zabrakło także możliwości własnoręczne-go wybicia okolicznościo-wej monety ze swoistym „logo” Bierzwnika - trzema rybami na awersie czy też zgłębienia tajemnicy for-mowania naczyń glinianych w trakcie prowadzonych warsztatów garncarskich, nabycia umiejętności pla-stycznych podczas war-sztatów wikliniarskich oraz plastycznych.

Ponieważ w roku 2011 przypadł XX sezon badań archeologicz-nych - archi-tektonicznych p r o w a d z o -nych na wzgó-rzu klasztor-nym przez E k s p e d y c j e Wykopalisko-

wą UAM w Poznaniu otwarte zostały dwie wystawy: jedna poświęcona prezentacji wy-ników dotychczasowych ba-dań – ukazująca w plenerze fotogramów odsłonięte ale już niewidoczne obiekty np. piec do wypału detali archi-tektonicznych, fundamenty byłego kościoła itp. Druga wy-stawa będąca wynikiem współ-pracy ze Sto-warzyszeniem przyjaciół obiek-tu cysterskiego w Bad Doberan (Meklenburgia)

„Patronka Spraw Trudnych” wykonana przez miejscową młodzież.

W ciągu dwóch dni trwa-nia Targów można było na-być zarówno dewocjonalia jak i wydawnictwa o klaszto-rach, w tym różańce O. Cy-stersów z Winnik, wspaniałe ciasta i chlebki św. Jadwigi Sióstr Boromeuszek, słynny „Balsam Kapucyński” i „Be-nedyktynkę od siedmiu bo-leści” wyrób Benedyktynów oraz zapoznać się z bogatą ofertą produktów spożyw-

czych na bazie ziół, mio-dów i owoców oraz wyroby „Klasztoru Św. Elizawiety” z Mińska. Regionalni wy-twórcy dostarczyli także różne rodzaje miodów, wy-robów z wosku, pieczywa, soków i wyrobów rękodziel-niczych. W tym dniu odbył się również turniej kajak polo na jeziorze Kuchta w Bierzwniku.

Dużym zainteresowa-niem dzieci (a także i doro-słych) cieszył się rozbity już w piątkowy wieczór obóz „Rycerzy Pogranicza” a po-kazy walk turniejowych na doskonale wyszkolonych

ukazująca na planszach klasztory Meklenburgii. Z tej okazji została wydana oka-zjonalna broszurka ukazują-ca XX letni dorobek badań archeologicznych.

Następnie odbył się kon-cert w Kościele Zespołu Muzyki Dawnej „FLAUTO DOLCE” oraz parada mo-tocyklistów w wykonaniu grupy SFORA 05 z możli-wością przejażdżki motocy-klem. Pod koniec drugiego dnia uczestnicy mogli usły-szeć śpiew pochodzącej z Bierzwnika Justyny Adam-skiej - artystki z Fundacji Anny Dymnej oraz piękny dźwięk skrzypiec, na któ-rych grał Tomasz Dolski - Finalista Programu MUST BE THE MUSIC.

Dzień trzeci rozpoczęła Msza Św. oraz koncert ze-społu muzyki dawnej „PRE-AMBULUM”, którego kie-rownikiem jest pochodząca z Bierzwnika Marcjanna Wiśniewska.

Dodatkową atrakcją były potrawy wg receptur klasz-tornych serwowane w sce-nerii dawnej piwnicy cyster-skiego klasztoru, w której ten posiłek spożywano.

Bledzew

29

W dniach 27-28 sierpnia 2011r odbył się w Bledze-wie blok imprez kulturalno-sportowych-rozrywkowy. Imprezami tymi były: Do-żynki Gminne, Jarmark Cysterski, Bieg Cysterski, i Polsko-niemiecki przegląd zespołów śpiewaczych Cy-stersiada �0��.

Pierwszego dnia na sta-dionie w Bledzewie odbyły się imprezy związane z Do-żynkami Gminnymi i Jar-markiem Cysterskim.

Całość imprez rozpoczę-ła się od rozegrania Tur-nieju piłki plażowej o Zło-tego Cystersa. W turnieju uczestniczyły amatorskie zespoły złożone z miesz-kańców Gminy Bledzew. Po zakończeniu turnieju odbyły się Dożynki Gminne oraz Jarmark Cysterski. Ozdobą dożynek był korowód do-żynkowy oraz wybór wieńca dożynkowego. Na jarmarku prezentowali się lokalni rę-kodzielnicy oraz odbyły się występy amatorskich ze-społów artystycznych. Ca-łość imprezy zakończyła się zabawą taneczną na świe-żym powietrzu.

Drugiego dnia odbyły się kolejne dwie imprezy. Pierw-

�0

szą z nich był III Bieg Cyster-ski ulicami Bledzewa, który zaliczany jest do Grand Prix Województwa Lubuskiego. Po zakończeniu biegu odbył się w kościele w Bledzewie II Polsko-niemiecki przegląd zespołów śpiewaczych, w którym uczestniczył ama-torski chór z partnerskiej Gminy Podelzig, z Niemiec oraz zespoły z Gminy Ble-

dzew i gmin ościennych. W trakcie przeglądu zespo-ły zaprezentowały utwory śpiewno-muzyczne nale-żące do różnych gatunków muzyki.

Wszystkie imprezy cie-szyły się dużym zaintere-sowaniem zarówno miesz-kańców Gminy Bledzew jaki i całego regionu.

Wszystkie dostarczone zdjęcia są własnością UG Bledzew a ich autorem jest Artur Musialski

kryje się za wieloma zna-kami, symbolami, scenkami i postaciami naniesionymi na ściany bardzo trwałą techniką al fresco, czyli „na mokro”. W obecnie dostęp-nej literaturze naukowej powszechnie twierdzi się, że czachowskie freski nio-są ze sobą treści religijne i kultowe, bo tak malowało

Cedynia

��

W dalszych i bliższych okolicach Cedyni cyster-ki posiadały szereg wło-ści i nadań, które miały przynosić dochód i utrzy-manie klasztorowi. Mię-dzy innymi w 1436 roku otrzymały dział ziemski w pobliskiej wsi Czachów. Być może na ścianach Czachowskiego kościoła zanotowany został przez ludowego artystę ten fakt.

Freski czachowskiego kościoła od czasu wydo-bycia ich na światło dzien-ne przez konserwatorów intrygowały i skłaniały do różnych interpretacji. Nie-których oburzały (diabły w kościele!), śmieszyły, pro-wokowały. Bez wątpienia mamy do czynienia z zagad-ką, której rozwiązania nigdy nie będziemy pewni. Nie jest nawet do końca jasne kiedy je wykonano i czy na pew-no miały jednego autora. Więcej jest w czachowskim kościele pytań niż pewni-ków. Dodatkowo wyjaśnie-nia komplikują częściowe zniszczenia wynikające z upływu czasu i przebudo-wy kościoła.

Do dnia dzisiejszego nie ustalono, co tak naprawdę

się w średniowieczu. Bez wątpienia odnajdujemy tu sceny dworskie, narracyjne. Pierwsza z nich to prawdo-podobnie scena z turnieju rycerskiego – pokonanie saracena, o czym świadczą pika spychająca pokonane-go ze stojącego obok muła, przy czym rycerza prawdo-podobnie symbolizuje czar-

��

Może być również opo-wieścią o wydarzeniach związanych z dedyka-cją kościoła, której czę-sto towarzyszyły chrzty nawróconych, turnieje, zabawa taneczna – od-zwierciedlona w ruchach postaci z łuku tęczowe-go po stronie północnej, a także błogosławień-stwo nadane znakiem krzyża przez biskupa utrwalone być może na ścianie południowej prezbiterium. Ta postać w charakterystycznym nakryciu głowy i wykonują-ca różne gesty pojawia się w kilku miejscach „opowie-ści”. Z ilości emblematów i znaków heraldycznych wy-nika, iż w Czachowie prze-bywało wielu znamienitych

ny orzeł (widoczny jest tyl-ko jego fragment), którego szpony są widoczne w scen-ce. O turnieju mogą również świadczyć postaci: rycerza z tarczą i mieczem, rycerze na koniach w okazałych, odświętnych pióropuszach. Na przeciwległej ścianie widzimy drugą scenkę, któ-ra przedstawia uwolnienie od diabła, czyli prawdopo-dobnie chrzest. Ochrzczo-ny przedstawiony został w białej, symbolizującej czy-stość szacie, podobna dużo mniejsza postać widnieje na północnej stronie prezbite-rium. Całość, jak wspomnia-łem, może przedstawiać jakieś szczególne wyda-rzenie, jakie miało miejsce w Czachowie, a które po-stanowił upamiętnić artysta.

gości. A byli nimi prawdopo-dobnie joannici – widnieje tu krzyż joannitów. Zapewne również cysterki z pobliskiej Cedyni, bowiem postać w koronie z lilii przywodzi na myśl cysterską pieczęć. Po wielości orłów i lilii wniosko-wać można pokaźną obec-ność rycerstwa. Być może upamiętniono uroczystości związane z przekazaniem działu ziemskiego cedyń-skim cysterkom i stało się to przy okazji jakichś uroczy-stości.

Ściany czachowskiego kościoła skrywają wiele ta-jemnic, których zapewne ni-gdy nie poznamy, niemniej jednak fascynujący świat średniowiecza, zaklęty w prymitywnych rysunkach, zawsze będzie skłaniał nas do stawiania pytań i szuka-nia odpowiedzi.

��

atrakcyjne położenie geo-graficzne oraz liczne zabytki architektury, które są naszą dumą. Właśnie tutaj w śred-niowieczu powstał zakon cy-stersów, do dziś zachowały się piękne sakralne, obiekty architektoniczne: zespół po-cysterski, w skład którego wchodzą kościół obecnie parafialny pw. Wniebowzię-cia Najświętszej Marii Pan-ny, klasztor – obecnie ple-bania, browar i młyn obecnie pełniące rolę mieszkań, spi-chlerz, mur okalający koś-ciół i klasztor, kościół pw. Wszystkich Świętych, stawy rybne oraz historyczny układ ruralistyczny wsi. Przez Jemielnicę biegnie śląski

Jemielnica

GMINA JEMIELNICA ZAPRASZA

Z ogromną przyjem-nością pragnę zachęcić Państwa do odwiedzenia naszych malowniczych te-renów Gminy Jemielnica, położonej we wschodniej części województwa opol-skiego, w powiecie strzele-ckim. Powierzchnia gminy wynosi ��� km�. W jej skład wchodzi siedem sołectw: Barut, Centawa, Gąsioro-wice, Jemielnica, Łaziska, Piotrówka i Wierchlesie.

O tym, że tereny gmi-ny są wyjątkowe świad-czy przyjazne środowisko,

szlak cysterski, który w skali międzynarodowej rozciąga się od Portugalii do Polski. We wrześniu 2011r. Gmina Jemielnica przystąpiła do Ogólnopolskiego Stowarzy-szenia Gmin Cysterskich aby wraz z pozostałymi gminami podejmować dzia-łania na rzecz promocji oraz ochrony dziedzictwa cyster-skiego.

Tych, którzy szukają ci-szy i wytchnienia od zgiełku codzienności zapraszam na przejażdżkę dorożką po leśnych ścieżkach i malow-niczych polnych drogach. Przez wspaniałe lasy, któ-re stanowią ok. 60% po-

�4

zasobów wody podziemnej zgromadzonej aż w trzech Głównych Zbiornikach Wód Podziemnych.

Coraz więcej mieszkań-ców gminy jako sposób na życie upatruje sobie prowa-dzenie gospodarstw agrotu-rystycznych i pensjonatów. W sumie mamy przeszło 50 miejsc noclegowych, które zapewnią: pensjonat w Je-mielnicy oraz pięć gospo-

wierzchni gminy, wzdłuż potoków prowadzą również dobrze przygotowane tra-sy rowerowe. Większość obszarów leśnych gminy Jemielnica znajduje się w Obszarze Chronionego Krajobrazu Lasów Sto-brawsko-Turawskich. Bo-gactwem gminy są rów-nież zasoby czystej wody powierzchniowej-zespół stawów w Jemielnicy i Gą-siorowicach oraz dostęp do

darstw agroturystycznych: w Gąsiorowicach, Centawie oraz w Wierchlesiu.

Serdecznie zapraszam wszystkich do odpoczyn-ku na Terenie naszej gmi-ny!

Joachim JelitoWójt Gminy Jemielnica

35

w struktury szlaku cyster-skiego w Polsce, prak-tycznie od początku ich powstania, czyli od 1990 r. (oficjalna data utworzenia Szlaku Cysterskiego jako Drogi Kulturowej Europy), Krzeszów nie został pomi-nięty w największym w Pol-sce sieciowym, inwestycyj-nym projekcie turystycznym pt. „Południowo - zachodni Szlak Cysterski”. W ramach projektu wyremontowany został parking w centralnej części Krzeszowa, publicz-ne sanitariaty, zaś niedłu-go przy Bazylice Mniejszej

Kamienna Góra

Szlak cysterski, który w Polsce funkcjonuje już ponad 20 lat, to nie tyl-ko sposób na promocję miejscowości cysterskich i pocysterskich. Jak po-kazuje przykład Krzeszo-wa, to także sposób na renowację infrastruktury turystycznej służącej ty-siącom pielgrzymów i tu-rystów odwiedzających Sanktuarium, a także przede wszystkim miesz-kańcom całej gminy.

Dzięki zaangażowa-niu gminy Kamienna Góra

w Krzeszowie powstaną in-fokioski oraz oznakowanie turystyczne - wszystko na łączną sumę ponad 1 mln złotych. Uroczyste otwarcie Południowo-zachodniego Szlaku Cysterskiego miało miejsce właśnie w Krzeszo-wie (5 listopada 2011), do którego zjechali się właści-ciele obiektów cysterskich i pocysterskich, gminy uczestniczące w projekcie, media regionalne i krajowe, a przede wszystkim zain-teresowani turyści. Nowo powstała infrastruktura przy obiektach sakralnych znacz-

�6

ulotki, artykuły w prasie oraz wykonanie i montaż odlanej z brązu figury przedstawia-jącej postać zakonnika cy-sterskiego, który stanie na

nie podniosła jakość obsługi turystów, a także atrakcyj-ność poszczególnych miej-scowości.

W celu dodatkowej

promocji pocysterskiego dziedzictwa w naszym re-gionie, gmina rozpoczyna realizację transgranicz-nego projektu pt. „Ora et labora, czyli wspólna hi-storia z cystersem w tle”. Celem polsko-czeskiego projektu jest popularyzacja dziedzictwa kulturowego cystersów, a służyć mają temu m.in. konferencja naukowa, trójjęzyczne wydawnictwo albumowe,

świeżo wyremontowanym parkingu w Krzeszowie. Figura z brązu to hołd dla wielowiekowej trady-cji i działalności szarych mnichów na terenie Ziemi Kamiennogórskiej oraz wzorem innych figur tego typu w Polsce, dodatko-wa atrakcja Krzeszowa oraz szlaku cysterskiego na Dolnym Śląsku i po-graniczu polsko-czeskim. W ramach projektu wy-

konane zostaną również odlane z brązu miniatury krzeszowskiego cystersa, które stanowić będą pamiątkę z regionu.

�7

drzew. Nie oznacza to jed-nak, iż w okolicach Koprzy-wnicy brakuje lasów. Od południa i zachodu miasto otaczają piękne lasy iglaste (przeważnie sosnowe) i liś-ciaste, które są niezwykle bogate w runo leśne.

Krajobraz w okolicy Ko-przywnicy jest bardzo uroz-maicony. Tworzą go pagórki opadające ku dolinie Wisły, liczne wąwozy, pasy pól uprawnych, łąk, sadów, nie-wielkie zagajniki, jak i duże lasy.

O KLASZTORZEW roku 1183 Mikołaj

Bogoria ze Skotnik herbu Habdank sprowadził z Mo-rimundu, okolic północnej Francji, do Koprzywnicy za-konników Cystersów. Dzięki jego staraniom Kazimierz Sprawiedliwy uwolnił zakon-ników od podatków i innych powinności oraz podarował

Koprzywnica

O GMINIEKoprzywnica leży w wo-

jewództwie świętokrzyskim w południowo - zachodniej części powiatu sandomier-skiego. Gmina położona jest przy drodze krajowej Kraków - Sandomierz na krawędzi doliny Wisły. Powierzchnia gminy wynosi około 6 935 ha, a samego mia-sta 1 788 ha.

Przez mia-sto przepływa niezwykle uro-kliwa rzeczka - prawdziwe eldorado dla wędkarzy łowiących pstrąga - Koprzywianka, na której to nieopodal kościoła św. Flo-riana usytuowany jest Zbior-nik wodny Koprzywianka w skład którego wchodzi zbiornik „Danusia” i „Hania”, w którym łowić można ryby spokojnego żeru, a także drapieżne szczupaki i oko-nie.

Teren na którym leży Ko-przywnica to miejsce, gdzie przed wiekami rozciągała się pierwotna Puszcza San-domierska. Dziś nie ma już śladu po prastarych borach, można jedynie spotkać po-jedyncze pomnikowe okazy

im 10 wiosek. Już w 1207 r. kościół i klasztor zostały przez biskupa krakowskie-go Pełkę (Fulko) konse-krowane, nadając świątyni wezwanie Najświętszej Ma-rii Panny oraz św. Floriana Męczennika.

Obecnie kościół para-fialny pw. św. Floriana, dawniej kościół klasztorny oo. Cystersów, po kasacji zakonu został zamieniony na kościół parafialny. Jest budową bazylikową, trójna-wową, systemu filarowego z transeptem i prostokątnym prezbiterium. Jest jednym z najcenniejszych przykła-dów architektury romańskiej, która tutaj zaczyna posługi-wać się w budowie sklepień ostrołukiem i używa do tego ciosu. Uderza bardzo sta-ranna i solidna technika bu-dowy, przykuwa uwagę har-monijny rozkład przestrzeni, piękny rytm arkad, gurtów i żeber sklepiennych. Filary i półkolumny są zdobione płaskorzeźbionymi orna-mentami geometrycznymi i roślinnymi. Zworniki zdo-bione są tzw. dekoracją ple-cionkową. Zwłaszcza cieka-wy jest zwornik zachodniego przęsła nawy południowej z Barankiem Bożym. De-koracje malarskie wnętrza

38

Zbigniewa Ossolińskiego z Tenczyna. Obraz do nie-go namalował nadworny malarz króla Władysława IV (sygnowany i datowany „Bartłomiej Strobel 1645 r.”), a przedstawia sceny Wniebowzięcia Matki Bożej. Po prawej stronie prezbite-rium zwraca uwagę ołtarz Matki Bożej Różańcowej

z obrazem Matki Bo-żej z Dzieciątkiem z pocz. XVII w. Ołtarz został ufundowany przez opata Fran-ciszka Rzerowskiego na początku XVII w., bogato złocony, jest wykonany w stylu ba-rokowym.Zasuwę do

obrazu stanowi drugi obraz również bardzo stary. Malo-wany na płótnie naklejonym na deskę przedstawia Zwia-stowanie NMP.

Obok ołtarza Matki Bożej jest kaplica św. Walente-go. W kaplicy ołtarz św. Wa-lentego z obrazem świętego namalowanym na desce w 1650 r. i szkatułka z jego relikwiami. Od strony północ-nej w kaplicy znajduje się oł-tarz Pana Jezusa Ukrzyżo-wanego. W ołtarzu znajduje się piękny barokowy krzyż z wizerunkiem Chrystusa Pana. W północnym ramie-niu transeptu ustawiony jest ołtarz św. Anny Samotrzeć z I poł. XVIII w. z obrazem świętej namalowanym w XVII wieku. W nawie głównej zobaczymy ambonę z ok. �7�� r. w stylu regen-

należą do najważniejszych i najcenniejszych elemen-tów bogatego wyposażenia kościoła.

Najstarsze pochodzą z polowy XIV w. i są przed-stawione na zachodnim filarze nawy południowej. By zabezpieczyć fresk przed dalszym zatarciem i uszkodzeniem założona

została na niego ozdobna kuta krata. Najciekawsze i najbardziej rozbudowane są sceny południowej ścia-ny prezbiterium. Uwagę też zwraca malowidło na ścia-nie północnej nawy bocznej, przedstawiające postacie dwóch świętych opatów oraz króla. W nawie głów-nej nad łukami arkad do naw bocznych w 1963 roku odkryto fragmenty fresków. Są one osnute na tle Męki i Zmartwychwstania Pana Jezusa. Z początku XV stu-lecia pochodzą kompozycje wschodniej ściany prezbi-terium i postacie Apostołów na dwóch filarach nawy głównej.

Ołtarz główny wy-budowany przed 1645 r. w stylu barokowym został ufundowany przez Opata

cji, którą wybudował ostatni Opat Cystersów Krzysztof Bogoryja Skotnicki.

Bardzo ciekawym zabyt-kiem ze względu na kształt jest sarkofag Niedrzwickich z 1581 r. wykonany przez rzeźbiarza Santi Gucci. Całość wnętrza kościoła uzupełnia wielobarwna po-lichromia o motywach roślin-nych na żebrach i gurtach sklepień, chrzcielnice, kro-pielnice, podnóżki w formie lwów z XVII w. i dużych roz-miarów obrazy jak: Pokłon Pasterzy, obraz św. Jakuba Mniejszego, obraz ze sce-nami z życia św. Walentego - pochodzące z XVII wieku.

Od strony zachodniej do frontonu kościoła dobudo-wana została fasada w stylu barokowym. Zwraca uwagę jedyny zachowany w całości uskokowy portal romański z gładkim tympanonem. Najbardziej charakterystycz-nym elementem kościoła ko-przywnickiego widocznym z daleka jest piękna baro-kowa wieża przypominająca odwrócony do góry kielich bez podstawy zwany kulaw-ką. We wschodnim skrzydle klasztoru najlepiej zachował się kapitularz. Jest to ob-szerna sala z kamienną po-sadzką w której na dwóch kolumnach wspiera się ka-mienne sklepienie krzyżo-we. Z wieży kościoła rozta-cza się przepiękny widok na okolice ziemi koprzywnickiej i duży zbiornik wodny o po-wierzchni 18 ha.

39

nisławowi Gliszczyńskiemu. Porządek obrad obejmował m.in. rozpatrzenie i przyję-cie rocznych sprawozdań Zarządu i Komisji Rewizyj-nej, udzielenie absolutorium Zarządowi, wybór władz stowarzyszenia. Przewod-niczącą Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cy-sterskich została Pani Rita Serafin – Burmistrz Kuźni Raciborskiej, zastępując tym samym pełniącego do tej chwili tę funkcję Pana Jerzego Bakiewicza. Na-stępnego dnia przedstawi-ciele gmin powiązanych tra-dycją cysterską wzięli udział w zorganizowanej wyciecz-ce objazdowej, zwiedzając jednocześnie obiekty pocy-sterskie na terenie gminy Koronowo.

4. 18 kwietnia Międzyna-rodowy Dzień Ochrony Za-bytków, w ramach którego z przewodnikiem turystycz-nym zwiedzano między in-nymi obiekty pocysterskie. Dzień ten obchodzony na całym świecie ma za zada-nie przybliżyć mieszkańcom problematykę dziedzictwa kulturowego i zaprezento-wać zabytki o szczególnym znaczeniu. Uczestnicy za-poznali się z historią nasze-go miasta, mogli obejrzeć

Koronowo

29

Rok 2010 to dla Korono-wa rok dwóch wielkich rocz-nic – 700 lecie urodzin króla Kazimierza Wielkiego, od którego nasze miasteczko otrzymało prawa miejskie oraz 600 lecie zwycięskiej bitwy z Krzyżakami pod Koronowem, która zakoń-czyła Wielką Wojnę z Zako-nem Krzyżackim.

Znajdujące się w niewiel-kim oddaleniu od ówczesnej granicy polsko-krzyżackiej Koronowo, było wielokrot-nie narażane na najazdy wojsk zakonnych. W czasie Wielkiej Wojny (1409-1411), 10 października 1410 r. roz-poczęła się w Koronowie a ostatecznie rozegrała w rejonie wsi Wilcze (11 km od Koronowa) zwycięska dla Polaków bitwa z Krzy-żakami, zwana bitwą pod Koronowem. To właśnie w klasztorze koronowskich cystersów przebywali ryce-rze króla Jagiełły, oczekują-cy nadejścia armii krzyża-ckiej. W pobliżu klasztoru

w 550 rocznicę bitwy posta-wiono pomnik upamiętniają-cy miejsce, z którego wyru-szyło polskie rycerstwo do zwycięskiej bitwy. Kronikarz dziejów Polski Jan Długosz pisze, że w klasztorze koro-nowskim pochowani zostali rycerze, którzy zginęli w tej

bitwie: „W sobotę nazajutrz po stoczonej bitwie, rycerze polscy, wziąwszy ze sobą zacniejszych spomiędzy jeńców, wyszli na pobojowi-

sko, pozbie-rali ciała po-ległych, tak swoich jak i nieprzy-jaciół i na wozach od-prowadzili-do klasztoru k o r o n o w -

skiego, gdzie po uroczy-stym nabożeństwie z należ-ną czcią je pochowano”.

W wyniku tej bitwy uda-remnione zostały zakusy Krzyżaków na opanowanie Kujaw i Wielkopolski. Wpły-nęła ona w sposób zasad-niczy na ustalenia pokoju

w Toruniu w 1411 r. W grudniu 1410 r. za-

ciężne oddziały komtura tucholskiego nagłym wy-padem zdobyły i zniszczyły Koronowo. Straty poczynio-ne przez Krzyżaków były ogromne, miasto zostało spalone a kościół para-fialny obrabowany z ksiąg i paramentów liturgicznych. Ludność, która szukała schronienia przed zakonni-kami z czarnym krzyżem na płaszczach w murach swej

Koronowo

Wydarzenia cysterskie na Szlaku w Koronowie

w 2011 r.�. 5 marca 2011 kościół

kolegiacki Wniebowzięcia NMP w Koronowie został uroczyście ogłoszony Bazy-liką Mniejszą. Uroczystoś-ciom przewodniczył ks. abp Józef Kowalczyk, prymas Polski.

Tytuł bazyliki mniejszej nadał papież Benedykt XVI 9 października 2010 roku za biskupa, Jana Bernarda Szlagi ordynariusza diecezji pelplińskiej i ks. proboszcza Henryka Pilackiego.

�. 18 marca odbyło się w Ratuszu Miejskim spot-kanie promujące nową Mo-nografię „Dzieje Koronowa” z udziałem redaktora na-ukowego publikacji doktora Dariusza Karczewskiego. W trakcie spotkania oczywi-ście nie mogło obyć się bez rozmów na temat założycieli Koronowa, czyli koronow-skich Cystersów.

�. 15 kwietnia, w związ-ku z zaplanowanym zgroma-dzeniem gmina Koronowo gościła członków Ogólno-polskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich. Funkcję Przewodniczącego Zgro-madzenia powierzono Bur-mistrzowi Koronowa – Sta-

wystawę poświęconą bitwie pod Koronowem, która przy-gotowana była w Punkcie Informacji Turystycznej. Na trasie zwiedzania znalazł się kościół p.w. św. Andrze-ja, synagoga a także tzw. Diabelski Młyn, który wzbu-dził duże zainteresowanie. Na zakończenie uczestnicy wybrali się do naszej perły – bazyliki, aby posłuchać o historii jej powstania, de-talach architektonicznych i innych.

5. Koronowo włączyło się w tegoroczną Noc Muze-ów, organizując w weekend (14-15 maja) zwiedzanie z przewodnikiem turystycz-nym, które biorąc pod uwa-gę ilość zainteresowanych osób można zaliczyć do bardzo udanych. Zbiórka miała miejsce przy Punkcie Informacji Turystycznej na koronowskim rynku, skąd grupa wyruszyła do kościo-ła św. Andrzeja, a potem do bazyliki p.w. Wniebowzię-cia NMP. Diabelski Młyn – to kolejny punkt na trasie zwiedzania. Dawna bożnica żydowska, czyli synagoga, którą większość zwiedzają-cych pamięta z czasów kina, także przyciągnęła uwagę. Na zakończenie wszyscy przeszli do Punktu Informa-

40

rycerskie, kusznicze, histo-ryczne zabawy dla publicz-ności, konkursy sprawności rycerskiej. Nie zabrakło stoisk, które oferowały sma-kowite jadło i napitek, a tak-że innych ciekawych ofert. Jarmark toczył się już od wczesnych godzin, oficjalne otwarcie nastąpiło o godzi-nie 18.00 salwą z artyle-ryji średniowiecznej. Ob-lężenie grodu Koronowa

przez Krzyżaków to ważny punkt programu, który miał miejsce o godzinie ��.00. W tym dniu obecna była również Telewizja Byd-goszcz, która w Koronowie przygotowywała program z cyklu „Studio lato”

9. W dniach 25-27 lute-go gmina Koronowo brała udział w XVII Międzynaro-dowych Targach w Łodzi, gdzie między innymi Koro-nowo prezentowało swoją spuściznę cysterską.

10. W październiku Miejsko-Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji będzie organizatorem wycieczek Nordic Walking szlakami Cystersów.

Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego

cji Turystycznej, gdzie mogli obejrzeć eksponaty w Izbie Muzealnej oraz zdjęcia ar-tefaktów z wykopalisk, które udało się znaleźć podczas prac rewitalizacyjnych na koronowskim rynku. Ostat-ni goście opuścili PIT około godziny 1 w nocy. Obecni zadawali dużo szczegóło-wych pytań. W przyszłym roku obiecujemy powtórkę.

6. Pierwszy Rajd Fo-tograficzny Regional Geographic. Uczestnicy zmagali się z różnymi zadaniami fotograficzny-mi, docierali do miejsc wskazanych na mapie i zdobywali punkty za wykonane zdjęcia oraz zrealizowane tematy, w ramach których wyko-rzystywane były również ele-menty cysterskie związane z Koronowem. Uczestnicy fotografowali m.in. cystersa w Diabelskim Młynie- 11-12 Czerwca.

7. W miesiącach lipiec – sierpień – 4 koncerty w kościele poklasztornym cysterskim w ramach XIII Mariackich Wieczorów Ka-meralnych.

8. IX Jarmark Cysterski wraz z inscenizacją Bitwy pod Koronowem w dniach 14-15 sierpnia. Tysiące osób uczestniczyło w im-prezach. Na mieszkańców i turystów, którzy w tym roku tłumnie przybyli do średnio-wiecznego grodu czekało mnóstwo atrakcji: pokazy dawnych tańców, turnieje

w Toruniu przyjął 21 marca br. uchwałę w sprawie przy-znania pomocy finansowej na prace konserwatorskie, restauratorskie oraz roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru za-bytków, położonych na ob-szarze województwa kujaw-sko-pomorskiego. Wśród przewidzianych do wsparcia przedsięwzięć znalazło się pięć z terenu gminy Korono-

wo, są to: prace remonto-wo-konserwatorskie koś-cioła parafialnego p.w. św. Wawrzyńca w Mąko-warsku, prace konserwa-torskie przy ołtarzu p.w. Sakramentu Eucharystii w kościele p.w. Wniebo-wzięcia NMP w Korono-wie (Bazylika Mniejsza

w Koronowie), remont dachu kościoła p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła w Wierzchu-cinie Królewskim - kontynu-acja wraz z wykonaniem in-stalacji przeciwwilgociowej, wykonanie instalacji prze-ciwwilgociowej z odprowa-dzeniem wód deszczowych z dachu i drenażem opas-kowym wokół kościoła p.w. Świętej Trójcy w Byszewie, remont dachu kościoła p.w. św. Anny w Łąsku Wielkim - kontynuacja oraz remont dzwonnicy.

Na realizację w/w pro-jektów w �0�� r. parafie z terenu gminy Koronowo otrzymają łącznie blisko 350 tys. zł.

oprac. Grzegorz Myk

4�

skiego. Pod Granowem liczniejsza armia cesarska (7 tys.), w której szeregach walczyli Walończycy, Niem-cy, Chorwaci i Polacy, poko-nała wojska duńskie (4 tys.) i ich sprzymierzeńców, Niemców, Szkotów, Ślą-zaków, i przede wszystkim

C z e c h ó w . Tutaj zosta-ły częściowo rozbite i roz-proszone siły armii von Mit-zlafa. W ten sposób jedna z dwóch armii duńskich, ja-kie wtedy wal-czyły z woli

Krzęcin

BITWA POD GRANOWEM

Rozegrała się 24 lipca (nowego stylu � sierpnia) 1627 roku i była najwięk-szym starciem duńskiego okresu wojny trzydziesto-letniej na obszarze Nowej Marchii i Księstwa Pomor-

króla Chrystiana IV, prze-stała istnieć. Przyspieszyło to klęskę Danii w wojnie. Wallenstein mógł przerzucić wszystkie siły na północny zachód i jeszcze w końcu 1627 roku wyparł Duńczy-ków z północnych Niemiec po Stralsund. Jesienią zmu-szono księcia zachodniopo-morskiego Bogusława XIV do zakwaterowania wojsk cesarskich, co zakończy-ło też okres neutralności Pomorza w wojnie. Po dal-szych walkach i długich ne-gocjacjach, 22 maja 1629 roku Chrystian IV zawarł po-kój w Lubece obiecując nie ingerować więcej w sprawy Rzeszy.

1 lipca 2007 r. zorganizowano wielkie obchody 380 rocznicy bitwy pod Granowem. Przy-gotowano inscenizację bitwy, okolicznościową wystawę w muzeum, promocję książki oraz tablicę pamiątkową pod kościołem w Granowie.

4�

W Krzęcinie pokaz XVII-wiecznej musztry dało Kieleckie Bractwo Artyleryjskie

Czesi walczyli od 1618 roku o odzyskanie niepod-ległości i swobody religijne. Po krwawym stłumieniu I powstania, chwycili za broń po raz drugi w 1626 r. Ale i wtedy zostali pokona-ni, a część z nich wybrała emigrację i wspólną walkę u boku Duńczyków. W 1627 roku koło Granowa spotkało się po raz kolejny w walce przeciwko sobie, wielu ofi-cerów, którzy przed siedmio-ma laty walczyli w bitwie na Białej Górze przeciwko ce-sarzowi. Pod tym względem bitwę granowską można by

Od czasu, kiedy koło kościoła w Granowie stanął pamiątkowy pomnik, mieszkańcy wsi co roku w rocznicę bitwy składają kwiaty i znicze pod pamiątkową tablicą.

nazwać „nowomarchijską Białą Górą”.

4�

ska obejmuje teren ok. 1.5 ha, a roboty prowadzone były na terenie wpisanym do rejestru zabytków (Ze-spół Klasztorno – Pałacowo - Parkowy w Rudach), leżą-cym w granicach ochrony Parku Krajobrazowego Cy-sterskie Kompozycje Kra-jobrazowe Rud Wielkich, a częściowo na terenie użytku ekologicznego Sta-rorzecze przy Klasztorze w Rudach Wielkich.

Prace obejmowały:�. Wykonanie parkingu

wraz z jezdniami manewro-wymi na obszarze o wymia-rach około 100 x 130 m, na dwóch poziomach rozdzie-lonych murem oporowym. Łącznie 148 miejsc postojo-wych. Nawierzchnie jezdni, chodników i miejsc posto-jowych z kostki kamiennej granitowej oraz ekokratki. Wykop – ok. �400 m�, na-syp: ok. �777 m� .

�. Wzmoc-nienie skarpy dolnego par-kingu mającej styczność z li-nią brzegową przylegające-go zbiornika

Kuźnia Raciborska

„Budowa parkingów wraz z małą architekturą oraz zapleczem sanitar-nym i punktem informacji turystycznej na terenie Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wiel-kich w Rudach” w ramach projektu Południowo-Za-chodni Szlak Cysterski

Podstawowym celem projektu jest podniesienie atrakcyjności turystycznej kraju i województw w nim uczestniczących, a także promocja w kraju i zagranicą pocysterskiego dziedzictwa kulturowego związanego z Polską. Całkowity koszt projektu to 36 803 890,48 PLN. Całkowita wartość wkładu własnego Partnerów - 9 878 557,9 PLN. Koszty kwalifikowalne dla Projektu wynoszą 31 536 250 PLN. Dofinansowanie na pozio-mie 85% - 26 805 512, 50 PLN. Koszty kwalifikowalne wkładu własnego Partnerów - 15% - 4 730 437,5 PLN.

Projekt jest realizowa-ny w ramach Działania 6.4 „Inwestycje w produkty tu-rystyczne o znaczeniu po-nadregionalnym” Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka �007-�0��.

Zadanie realizowane w Gminie Kuźnia Racibor-

wodnego przyporą z narzu-tu kamiennego (powierzch-nia skarp - 454 m�).

�. Liniowy remont ul. Cy-sterskiej na odcinku stycz-nym do projektowanych roz-wiązań (196 m).

4. Wykonanie muru opo-rowego pomiędzy tarasami parkingów wraz z balustra-dą – ok. 177 m� betonowa-nia.

5. Wykonanie niskich murków oporowych wraz z barierkami na parkingu dolnym – ok. 67 mb, a tak-że osłon wokół pni drzew – 5 szt.

6. Budowa parterowego pawilonu zaplecza parkingu (konstrukcja budynku szkie-letowa z drewna klejonego) z przeznaczeniem na punkt informacji turystycznej oraz zaplecze sanitarne parkingu – pow. zabudowy �40 m�, kubatura brutto 4�� m� wraz

44

turystycznej.�0. Wykona-

nie robót me-l i o racy jnych : o d m u l e n i e i wyprofilowanie dna zastoiska (500 m�), ubez-pieczenie linii brzegowej (145 m), wykonanie kanału otwartego (13 m), bystrotoku żelbetowego wraz z przyczółkiem wylo-towym, wykonanie rurocią-gu zasilającego ze Stawu Zamkowego (18m) wraz ze studniami i upustem.

11. Wykonanie kładki dla pieszych w konstrukcji z drewna klejonego. Ustrój

nośny w postaci konstrukcji trójprzę-słowej. Rozpiętość przęseł: 6,0 + 10,50 +6,0 m Szerokość użytkowa kładki - 1,80 m.

��. Wykonanie zespołu wiat bi-wakowych w kon-strukcji z drewna

klejonego, krytych łupkiem naturalnym – łączna po-wierzchnia zabudowy 8 wiat – ok. 125 m�.

13. Wykonanie ścieżek i nawierzchni pod wiaty na terenie rekreacyjnym.

�4. Wykonanie prac w zakresie zieleni: wycinek – 274 szt, cięć sanitarnych - 41 szt., nasadzeń drzew i krzewów – �.064 szt, obsa-dzenia bylinami –ok. 18 m�.

15. Realizacja placu za-

instalacjami wewnętrznymi, wykończeniem i wyposaże-niem.

7. Budowa zasilania kablowego, oświetlenia ze-wnętrznego parkingu, tere-nu rekreacyjnego, budynku pawilonu oraz przebudowa oświetlenia ulicy Cyster-skiej.

8. Wykonanie sieci wod.-kan.: instalacji sanitarnych z przyłączami wodno-ka-nalizacyjnymi dla budynku zaplecza parkingu, sieci kanalizacji deszczowej dla parkingu i części ulicy Cy-sterskiej (w tym � separato-ry), wykonanie odwodnień liniowych, budowę kolektora sanitarnego przebiegają-

cego przez teren parkingu, przełożenie istniejącego hy-drantu zewnętrznego.

9. Wykonanie nowej ka-nalizacji teletechnicznej oraz przebudowy istniejącej, wykonanie systemu CCTV, systemu okablowania struk-turalnego oraz sygnalizacji włamań i kontroli dostępu. W zakresie zadania leży instalacja infokiosku ze-wnętrznego wraz z prezen-tacją dotyczącą informacji

baw – 6 urządzeń dla dzieci młodszych oraz dwóch ze-stawów linowych dla dzieci starszych wraz z wykona-niem nawierzchni.

16. Wyposażenie terenu w elementy małej architek-tury: maszty flagowe, ławki, kosze na śmieci, stojaki ro-werowe gabloty oraz tablice systemu komunikacji wizu-alnej.

�7. Ogrodzenie miejsca składowania odpadów – 26 mb.

18. Wykonanie i montaż drewnianego koła wodnego podsiębiernego o średnicy � m.

19. Konserwacja ka-miennej zabytkowej figury św. Jana Nepomucena wraz z jej przesunięciem i wyko-naniem otoczenia obiektu.

20. Wykonanie badań archeologicznych – dwa wykopy badawcze o wy-miarach 15 x 2 m, zgodnie z wytycznymi WKZ w Kato-wicach.

Całkowity koszt inwesty-cji w gminie Kuźnia Racibor-ska wyniósł 6 335 323 zł.

45

a organizatorem ks. Jan Dzidach.

W dniu �0 sierpnia na zakończenia Spotkania Ar-tystów odbyła się impreza „ Z a c z a r u j Marianowo”. Na terenie paraf ia lnym można było p o d z i w i a ć dzieła, które powstały pod-czas trwania Spotkania Ar-tystów.

Marianowo

Już po raz XII w Maria-nowie odbyło się Międzyna-rodowe Spotkanie Artystów. Gościliśmy artystów z róż-nych dziedzin sztuki z całe-go świata.

Uczestnicy spotkania są zachwyceni naturalnym plenerem, okolicą Mariano-wa. Dla Artystów z Japonii, Brazylii i Niemiec tutejsza parafia i okolice stały się drugim domem do tworze-nia oraz inspirowania. Kura-torem artystycznym pleneru jest prof. Andrzej Tomczak,

Na Zamku Książąt Po-morskich w dniach od �� września do 23 paździer-nika można było podziwiać dorobek Międzynarodowych Spotkań Artystów - ponad

46

dwieście prac artystów z ca-łego świata, wśród których znalazły się obrazy, rysunki, grafiki, rzeźby oraz instala-cje.

Składamy serdeczne gratulacje i podziękowania organizatorom za wielolet-nią działalność dla kultury i promocji naszej Gminy.

47

w drugiej „Requiem” Ga-briela Fauré. Wystąpił rów-nież moryński chór Sanctus, chór i orkiestra z Akademii Sztuki w Szczecinie oraz soliści szczecińskiej Opery na Zamku: Joanna Tylkow-ska i Janusz Lewandowski.

Gościnnie zaśpiewała – studentka II roku Wydzia-łu Wokalnego Akademii Muzycznej w Poznaniu – Aleksandra Bałachowska.

Dyrygentem i organiza-torem koncertu był mory-

nianin - Pan Marek Siwka. 3. Powrót do przeszło-

ściNasze miasteczko od-

wiedziła Pani Barbary Es-sen-Behrendt z Holandii, prawnuczki moryńskiego ry-baka, Heinricha Wetzel, ży-jącego w Moryniu w latach 1855 -1934. Pani Barbara Behrendt z mężem pierw-szy raz przyjechała do Pol-ski, chcąc poznać osobiście Moryń i Jezioro Morzycko.

4. Konferencja – „Geo-

Moryń

Ważniejsze wydarzenia w Gminie Moryń

w 2011 roku1. Podsumowanie se-

zonu kąpieliskowego Województwa Zachodnio-pomorskiego 2011 w Mo-ryniu

Podczas spotkania odby-ło się uroczyste przekaza-nie łodzi patrolowo-ratowni-czej WOPR zakupionej ze środków MSWiA dla struktur powiatowych WOPR oraz sprzętu ratowniczego przez Starostę Gryfińskiego.

2. „Requiem” Gabriela Fauré

W kościele p.w. Ducha Świętego w Moryniu od-był się specjalny koncert z okazji rocznicy katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem oraz 6 rocznicy śmierci Pa-pieża Jana Pawła II, współ-finansowany przez Gminę Moryń. W pierwszej części wykonane zostały utwory F. Chopina, G. T. Albinonie-go Cacciniego, W.A. Mozar-ta oraz H. Czyża, natomiast

park – szansa dla regio-nu”

Konferencja, która odby-ła się w Regionalnym Biu-rze Geoparku w Moryniu, poświęcona była rozwojowi idei Geoparku na obsza-rze powiatu gryfińskiego

oraz wykreowaniu z niego produktu turystycznego. W spotkaniu uczestniczy-li m. in.: główni działacze z zakresu geologii w na-szym kraju i województwie: Pan Henryk Jacek Jezier-ski - Podsekretarz Stanu Ministerstwa Środowiska,

Główny Geolog Kraju, Pan Witold Pulkowski – Geolog Wojewódzki Województwa Zachodniopomorskiego, Pani Justyna Relisko-Ry-bak i Pan Ryszard Dobracki z Państwowego Instytutu Geologicznego w Szczeci-nie.

5. Miejsca Odkrywania Talentów

Uczniowski Klub Sporto-wy Karate Kyokushin Mo-ryń oraz Miejski Ośrodek Kultury w Moryniu uzyskały w roku szkolnym �0�0/�0�� tytuł Miejsca Odkrywania Talentów nadany przez Mi-nistra Edukacji Narodowej. Tytuł ten świadczy o tym, że placówki te przyczyniają się do odkrywania, promocji

48

skich Klubów Sportowych działających na terenie gmi-ny, zatrudnionych trenerów, a także nakłady gminy na sport powszechny.

7. Ranking Samorzą-dów Rzeczpospolitej 2011 – gmina Moryń kolejny raz w „złotej setce” Rzeczpo-spolitej

W dniu 18 lipca 2011 roku, Burmistrz Morynia - Jan Maranda odebrał w Warszawie, z rąk prze-wodniczącego Parlamentu Europejskiego – Jerzego Buzka, wyróżnienie, które otrzymaliśmy w Rankingu Samorządów Rzeczpo-spolitej �0��. W rankingu Rzeczpospolitej wybiera-ne są miasta i gminy, które

w najlepszy sposób za-rządzały swoimi finansami i jednocześnie najwięcej inwestowały. Gmina Mo-ryń zajęła 61 miejsce na 2,5 tys. gmin w Polsce.

8. Bezpieczne Kąpie-liska 2011

Specjaliści WOPR od-wiedzali kąpieliska i miej-sca wykorzystywane do kąpieli, które zgłosiły się do programu „Bezpieczne Kąpieliska 2011”. Poddawa-li oni szczegółowej analizie organizację kąpieliska, która

i wspierania uzdolnionych dzieci i młodzieży. UKS Ka-rate Kyokushin oraz MOK zostały umieszczone na pol-skiej mapie Miejsc Odkry-wania Talentów, znajdującej się na stronie internetowej www.roktalentow.men.gov.pl dzięki czemu przyczynią się do promocji naszej gmi-ny.

6. Sportowa GminaDecyzją Kapituły Wyróż-

nienia „Sportowa Gmina” oraz Zarządu Polskiego Klubu Infrastruktury Spor-towej w dniu �4 czerwca 2011 roku Gmina Moryń zo-stała uhonorowana Wyróż-nieniem „Sportowa Gmina 2011”. Wyróżnienia „Sporto-wa Gmina” przyznawane są

samorządom, które umie-jętnie łączą budowę nowo-czesnych obiektów sporto-wych z programem rozwoju sportu i rekreacji w regionie. Członkowie kapituły brali pod uwagę nie tylko nakła-dy gmin na infrastrukturę sportową, ale również zaan-gażowanie przedstawicieli samorządowych w promo-cję sportu i rekreacji. Istot-nym elementem była także działalność na rzecz rozwo-ju sportu i rekreacji wśród młodzieży – ilość Uczniow-

obejmowała m.in. dostęp tu-rystów i służb ratunkowych-na kąpielisko czy zaplecze socjalne. Na podstawie wyników ich prac kąpieli-ska otrzymywały punkty za każdą z ocenianych płasz-czyzn, które składały się na wynik w rankingu woje-wódzkim. Kąpielisko w Mo-ryniu otrzymało wyróżnienie i statuetkę za podniesienie poziomu bezpieczeństwa w sezonie �0��.

9. Sportowy Turniej Miast i Gmin 2011

Pod egidą Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycz-nej w dniach �-4 grudnia w Międzyzdrojach, z udzia-łem przedstawicieli Mini-sterstwa Sportu i Turystyki, odbyło się spotkanie podsu-mowujące XVII edycję Spor-towego Turnieju Miast i Gmin

organizowanego od wielu lat w ramach Europejskie-go Sportu dla Wszystkich. Gmina Moryń, jako jedna

z �0 gmin w wojewódz-twie zachodniopomorskim otrzymała Wyróżnienie za udział w XVII Europej-skim Tygodniu Sportu dla Wszystkich Sportowy Tur-niej Miast i Gmin �0��.

49

łu w przygotowanych wyda-rzeniach. Wieczorem pod wielkim namiotem cyrko-wym rozstawionym na pły-cie Stadionu Miejskiego w Pełczycach odbył się spek-takl widowiskowo-teatralny „Gdzie jest Pinokio” w wyko-naniu Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskie-go w Warszawie w reżyserii Roberta Jarosza. Oprócz doskonałej gry aktorskiej, zgromadzona publiczność mogła także podziwiać pięk-ną scenografię, akrobacje cyrkowe oraz wsłuchiwać

Pełczyce

W dniach 12-15.08.2011r. odbyło się już szóste „Święto Tataraku”. W tym roku dzięki dotacji z Narodowego Cen-trum Kultury w Warszawie nasze święto mogło trwać nieco dłużej. Dla naszych mieszkańców przygotowali-śmy wiele atrakcji kultural-nych, w tym wielki projekt pod nazwą „Gdzie jest Pino-kio”. I tak już w piątek na uli-cach naszego miasta moż-na było podziwiać barwny i zarazem głośny happening promujący projekt „ Pinokio” oraz zachęcający do udzia-

się w wykonywaną na żywo muzykę.

Podczas drugiego dnia imprezy przez cały dzień można było uczestniczyć w warsztatach prowadzo-nych przez przyjezdnych animatorów i aktorów. Wśród przeprowadzonych zajęć można wyróżnić: warsztaty majsterkowania i zajęcia plastyczne pn. „Odwiedź stolarza Dżepet-to, warsztaty dźwiękowe dla małych i dużych pn. „Wejdź do brzucha wieloryba”, war-sztaty muzyczne dla dzieci

50

funkcję zaczęła pełnić Pani Sandra Cybulska. Zespół wokalny Bell-canto dzia-łający przy M-GOK w Peł-czycach pod instruktarzem Pana Józefa Nowickiego swym śpiewem uświetnił uroczystość. Warto także wspomnieć, iż podczas ko-ronacji obecna była Królowa Puszczy Barlineckiej, za co bardzo dziękujemy. Po koronacji na scenie poja-wił się Teatr Łapaczy Snów z Gryfina w programie roz-rywkowym, „Co w Tataraku piszczy”, zespół muzycz-ny „Projekt” z Barlinka, a także młodzieżowy zespół „Unsigned” działający przy Choszczeńskim Domu Kul-tury. Niewątpliwą atrakcją wieczoru był występ kaba-retu „Wesoła Trzynastka”, który przeniósł wszystkich obecnych w czasy Mieszka

i dorosłych pn. „Każdy rodzic śpiewać może”, warsztaty taneczne, nauka sztuczek cyrkowych pn. „Żongluj i rób, co chcesz” a także wspólne czytanie bajek. O godz. �7.00 zgromadzona pod Ośrodkiem Kultury gru-pa mieszkańców odziana w koszulki z logo „Święto Tataraku” i pochodniami w ręku ruszyła korowodem nad Jezioro Panieńskie. Całość korowodu prowa-dzona była przez barwnych szczudlarzy oraz kapelę ludową z Przelewic, któ-ra przygrywała podczas przemarszu. Na miejscu, tradycyjnie, po raz czwarty odbyła się koronacja nowo wybranej Królowej Jezior Pełczyckich. Koronacji na oczach mieszkańców doko-nał Burmistrz Pełczyc Pan Mirosław Kluk - zaszczytną

I-go. Nie zabrakło humoru i uśmiechów na twarzach. Po części artystycznej od-była się zabawa taneczna po rozgwieżdżonym nie-bem. W niedzielę wczes-nym rankiem odbyły się Za-wody Wędkarskie „O Złoty Tatarak” zorganizowane przez Koło PZW Pełczyce. W ostatnim dniu imprezy odbył się XII Powiatowy Ma-raton Pływacki na J. Duży Pełcz zorganizowany przez Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Pełczyckiej.

Na zakończenie możemy śmiało stwierdzić, iż wszyst-ko odbyło się w miłej i arty-stycznej atmosferze, dzięki czemu wszyscy razem mo-gliśmy uczestniczyć w kul-tywowaniu tradycji naszego miasta oraz jednocześnie przy tym świetnie się bawić.

51

czu ufundowali w roku 1296 margrabiowie brandenbur-scy, jako rekompensatę dla cysterskiego zakonu za za-jęcie jego dóbr w okolicach Ińska. Konwent wywodził się z klasztoru w Marianowie koło Stargardu. W paździer-niku 1296 roku w Przecła-wiu margrabiowie Otto IV, Konrad, Henryk I, Jan IV i Otto VI nadali prepozytowi, Kseni i konwentowi teren grodziska wraz z okolicami i polami jako uposażenie nowego klasztoru. W skład nadania wchodził obszar byłego zamku joanickiego i lenna grodowe, odcinek rzeki Iny wraz z młynami. Łącznie klasztor otrzymał 52 łany ziemi uprawnej, pa-tronat nad kościołem w Zie-lenienie i Reczu, czynsze miejskie w Reczu, patronaty nad kościołami w Sulimie-rzu i Mostkowie, czynsze pobierane w Choszcznie oraz jeziora w Żeliszewie, Zieleniewie i Rąbkach. Na-dane przy fundacji dobra nie były jedynymi posiad-łościami konwentu – klasz-torne dobra powiększały się systematycznie przez cały XIV wiek. Różni byli też darczyńcy. Obok mar-grabiów brandenburskich, byli nimi książęta szczeciń-

Recz

Karta z historii klasztoru Cysterek w Reczu

W historii średniowiecz-nego Recza ważne miejsce zajmował klasztor cysterek. Przez trzy i pół wieku w jego murach modliły się i żyły mniszki. Dzisiaj po klaszto-rze pozostało jedynie Wzgó-rze Klasztorne (Klosterberg) oraz dokumenty. Odsłońmy trochę historii z kart Recza.

Recz - grodzisko średnio-wieczne nad Iną. W 1237r. Władysław Odonic uposażył Zakon Joannitów między in-nymi okolicami Recza. Gród wzmiankowany w 1269r., opanowany w 1284r. przez Brandenburgię. Dokument lokacyjny Recz otrzymał w 1285r. Opactwo cysterek w Reczu funkcjonujące od 1285r. trwało do czasu kasa-ty w 1552r. Odnośnie lokacji klasztoru znane są dwie hipotezy. Według pierwszej został on ufundowany przed 1272 rokiem przez księcia szczecińskiego Barnima I. Konwent miał pochodzić ze Szczecina. Jednak nie ma żadnych dokumentów potwierdzających tę hipote-zę. Według drugiej najbar-dziej prawdopodobnej tezy, wysuniętej w ostatnich la-tach, klasztor cysterek w Re-

scy, a także książę słupski Eryk II. Recki konwent liczył z pewnością dwanaście za-konnic. Na jego czele stała Kseni. Majątkiem klasztor-nym zarządzał prepozyt. Klasztorem opiekuńczym było opactwo w Bierzwni-ku. Zakonnice wywodziły się z okolicznej szlachty i mieszczaństwa, jednak ważniejsze funkcje, Kseni i przeoryszy, zarezerwowa-ne były dla przedstawicielek najznamienitszych rodów. Członkinie konwentu, po-dobnie jak w innych klaszto-rach żeńskich zajmowały się wyrobem szat liturgicznych, przepisywaniem i ilumino-waniem rękopisów, kształ-ceniem i wychowaniem pa-nien ze szlacheckich rodzin. Pracą na roli, w młynach czy hodowli, zajmowały się siostry konwerski lub kon-wersi przysłani przez klasz-tor bierzwnicki. Z pewnością zakonnice korzystały z siły najemnej lub puszczały swe majątki w dzierżawy. Duże dochody czerpały zakonni-ce z czynszów i dzierżaw oraz danin lennych, a tak-że patronatów kościelnych. Każdy z nich łączył się bo-wiem z zagospodarowa-niem 4 łanów ziemi będącej uposażeniem parafii oraz

52

z częścią dochodów pa-rafialnych. W ��44 roku cysterki reckie uzyskały jeszcze jedno, stosunkowo duże źródło dochodu. Dwu-nastu biskupów zgromadzo-nych w Awinionie wystawiło klasztorowi dokument od-pustowy, na mocy którego od 1345 roku klasztor raz w roku, w Dzień św. Mar-cina, udzielał odpustów. Dzień ten z jednej strony stał się klasztornym świętem, z drugiej przy jego okazji odbywał się wielki jarmark, z którego dochody zasila-ły klasztor. Darowizny dla klasztoru płynęły również od członków rodów szlache-ckich: Wedlów, Güntersber-gów, Liebenowów i innych. Ze swych dóbr zobowiąza-ne były do daniny na rzecz biskupa kamieńskiego. Raz w roku, w Dzień św. Marcina, musiały dostarczyć biskupo-wi jedną sarnę, ponadto pła-ciły dziesięcinę z dochodów. Z tego świadczenia klasztor był zwalniany w wyjątko-wych przypadkach. Tak było po pożarze w 1303 roku. Kolejnym kataklizmem, jaki nawiedził recki konwent, był pożar, który wybuchł w mie-ście w roku 1340. Zakonnice prowadziły spory nie tylko z okolicznymi rodami, któ-rych dobra i przywileje chciały przejąć, ale przy-kładowo w XIV wieku dwu-krotnie doszło do konfliktów z radą miejską Recza. Trwa-jący blisko 50 lat spór ujaw-nił się w roku 1345, z rodziną

von Zehdenów, zakończony sprzedażą cysterkom swo-jego majątku w Żeliszewie, wraz ze wszystkimi prawa-mi i pożytkami. Największą tragedię przeżyły zakon-nice w �4�� roku, kiedy to husyci napadli na Nową Marchię, rabując i niszcząc przy okazji kościoły i zabu-dowania klasztorne. Wtedy to zakonnice po raz pierw-szy opuściły mury. Po raz kolejny zakonnice opuściły opactwo w roku 1537, kiedy na Pomorzu silną pozycję zdobyli zwolennicy Lutra. Radykalni, proreformacyjnie nastawieni reccy mieszcza-nie napadli na siedzibę mni-szek, chcąc je przepędzić i zagarnąć zgromadzone dobra. Zakonnice uciekły wówczas na teren polski i część z nich tam pozostała. Gdy opadły pierwsze emo-cje, część z nich powróciła do Recza i pozostały tam do momentu sekularyzacji. W połowie XVI wieku, przed przejęciem dóbr przez pań-stwo, klasztor recki dys-ponował 350 łanami ziemi uprawnej, lasów i łąk, kilko-ma jeziorami i młynami, po-siadał też dwory porycerskie w Dębsku koło Kalisza Po-morskiego, Rzecku i Sicku. W lipcu 1552 roku, margra-bia kostrzyński Jan dokonał sekularyzacji klasztoru. Za-konnicom zapewniono do-żywotnie utrzymanie i prawo korzystania z dotychcza-sowych zabudowań klasz-tornych. Majątek w grudniu

tegoż roku przekształcono w domenę państwową, której zarząd ulokowano w jednym z obiektów klasztornych. Po śmierci ostatniej z zakonnic całość zabudowań przejął zarząd domeny. Z biegiem czasu niezabezpieczone i niekonserwowane obiekty należące kiedyś do cysterek popadły w coraz większą ruinę. W roku 1827 Obe-ramtmann Paeske nakazał rozebrać kościół klasztorny, a w latach 1834-1835 pozo-stałe pocysterskie budow-le. Materiał z rozebranego klasztoru posłużył do bu-dowy nowych zabudowań domeny w pobliskiej Wiel-goszczy. Natomiast przy-puszczalnie część sakralne-go wyposażenia klasztoru znalazła się w okolicznych kościołach. Dawne wzgó-rze klasztorne przekazane zostało pod uprawy tak, iż dziś trudno jest dokładnie wskazać miejsce w którym stał klasztor cysterek.

(Źródło: G.J. Brzusto-wicz, „Mniszki, kupcy i ryce-rze. Średniowieczny Recz”, Choszczno 2002; „Recz nad Iną od lokacji do rozkwitu w XVII wieku”, Recz-Chosz-czno 2008)

53

skich w Rososzycy, dwór Brodowskich w Psarach, czy neogotycki kościół w Psarach.

Najcenniejsze jednak zabytki znajdują się we wsi Ołobok – najstarszej miejscowości gminy. Wieś ta wzmiankowana była już w roku ���6. W latach 1 2 1 3 - 1 8 3 7 funkcjonował tam klasztor cy-sterek i zacho-wane do dziś zabytki to przede wszyst-kim pozostałości po jego działalności: barokowy koś-ciół, kapitularz i skarbczyk

Sieroszewice

Gmina Sieroszewi-ce istnieje od 1973 roku. Obecnie wchodzi w skład powiatu ostrowskiego i wo-jewództwa wielkopolskie-go. Zajmuje obszar 16354 ha i liczy niespełna 10.000 mieszkańców. W skład gmi-ny wchodzi 18 sołectw: Bi-bianki, Biernacie, Bilczew, Kania, Latowice, Masanów, Namysłaki, Ołobok, Par-czew, Psary, Raduchów, Rososzyca, Sieroszewice, Strzyżew, Sławin, Westrza, Wielowieś i Zamość. Funk-cję wójta sprawuje Czesław Berkowski.

Gmina posiada zabytki architektoniczne, jak np.: eklektyczny dwór w Siero-szewicach, pałac Skórzew-

oraz drewniana dzwonnica z XVIII wieku. Większość zabudowań klasztornych została rozebrana w 1882 roku. Kościół był restauro-wany w latach 1922-1924.

Obecnie kościół w głównym zrębie zachował charakter późnogotycki, zbarokizo-wany podczas odbudowy

pod koniec XVII wieku i podczas przebudowy w XVIII wieku. Opinają go na zewnątrz, częś-ciowo gotyckie, szkarpy. Wewnętrzny wystrój koś-cioła z bogatą dekoracją snycerską pochodzi z lat 1779-1795 i ma charakter jednolicie rokokowy. Z za-budowań klasztornych za-chowało się tylko piętrowe skrzydło przylegające od północy do kościoła oraz skarbczyk i kapitularz. Cennym zabytkiem jest również zespół kościoła

54

glądach Zespołów Folklo-rystycznych pn.: „Estrada Folkloru Ziemi Kaliskiej”. W Ołoboku działa również orkiestra dęta „Ołobok”, której historia liczy już po-nad �00 lat. Ork ies t rę p r o w a d z i Stanis ław J a r o s i k , który roz-p o c z y n a ł k a r i e r ę m u z y c z -ną właśnie w tym ze-s p o l e . C z ł o n -

p.w. Św. Jana Chrzciciela na cmentarzu grzebalnym w Ołoboku - z XVI wieku. Wieś Ołobok w roku 2007 obchodziła 800-lecie istnie-nia. W ramach obchodów w ciągu całego roku odbyło się szereg uroczystości.

Na terenie gminy od 1959 roku działa Regional-ny Zespół Pieśni i Tańca „Ołobok”, który w swym re-pertuarze prezentuje dawne obrzędy, przyśpiewki i tańce miejscowego regionu, ze znaną od wielu lat prezenta-cją „Wesela Ołobockiego”. Zespół każdego roku bierze udział w Regionalnych Prze-

kowie orkiestry to przede wszystkim uczniowie szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły średniej.

55

cią opadów i wilgotnością powietrza, przez co w rejo-nie szczecińskim stanowi tzw. „wyspę klimatyczną”.

Wiadomo, że słowiań-scy Pomorzanie osiedlili się w okolicach Żelisławca i Kołbacza już w VII wieku. Budowali grody warowne nad brzegami okolicznych jezior.

W średniowieczu koł-backi gród był książęcym ośrodkiem, leżał na ziemi kołbackiej (terra lub Pro-vincia Colbacensi). Przy-puszcza się, iż właśnie tu była kolebka pomorskiego książęcego rodu Gryfitów. W XII w. należała do po-tomków księcia Świętobora I. Kasztelan szczeciński, Warcisław Świętobrzyc, za-chęcał Duńczyków i Niem-ców do osiedlania się na jego ziemiach. W ��7� r. sprowadził w pobliże grodu konwent cysterski z duń-skiego Esrøm, aby później im odstąpić Kołbacz. W na-stępnych latach cystersi po-szerzali swoje dobra. Z ich inicjatywy małe osady leśne organizowały się w wielkie wsie kolonizacyjne. Próbo-wali też stworzyć miasto. Wybór padł na Czarnowo. W 1274r. zakon otrzymał

Stare Czarnowo

Gmina Stare Czarnowo położona w województwie zachodniopomorskim bez-pośrednio graniczy od pół-nocy ze Szczecinem i są-siaduje z gminami: Gryfino, Bielice, Pyrzyce, Stargard Szczeciński i Kobylanka.

Wzdłuż wschodnich gra-nic gminy rozciąga się ma-lownicze jezioro Miedwie o pow. �6 km� będące uję-ciem wody pitnej dla mia-sta Szczecina. Na terenie gminy znajduje się wiele pięknie położonych jezior. Największe z nich to jeziora Glinna i Binowskie.

W granicach administra-cyjnych gminy znajduje się powołany Uchwałą Woje-wódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 4 listo-pada 1981 r. zespół przy-rodniczy - Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bu-kowa”. Porośnięte puszczą Wzgórza Bukowe z najwyż-szym wzniesieniem Buko-wiec (149 m n.p.m.) wyraź-nie dominują w krajobrazie Niziny Szczecińskiej.

Obiekt gromadzi cha-rakterystyczne dla buczy-ny pomorskiej zbiorowiska roślinne. Wyróżnia się ła-godnym klimatem morskim o niewielkich wahaniach temperatur oraz dużą iloś-

zgodę na założenie miasta. Nie posiadało ono jeszcze praw miejskich ani zgody na budowę murów obronnych. Wiadomo, że w 1459 r. ist-niał tu szpital św. Jerzego, będąc jednocześnie przytuł-kiem dla ubogich i starców.

Także wieś Binowo po-siadała cysterski szpital. W średniowieczu odwie-dzana była przez licznych pielgrzymów i chorych z od-ległych terenów, by skorzy-stać ze zdroju nasyconego związkami wapiennymi i że-lazowymi. Do dziś zachowa-ła się kaplica z cudownym obrazem NMP.

Pod rządami cystersów kwitło rolnictwo i rybactwo. Klasztor miał prawo budo-wać młyny na rzece Płonia oraz prawo do jej regulowa-nia.

Kołbacz stał się ośrod-kiem politycznym i kultural-nym często odwiedzanym przez pomorskich książąt. Kościół cystersów jest miej-scem wiecznego spoczyn-ku Świętoborzyców książąt szczecińskich. W 1535 r., w czasie reformacji, klasztor zlikwidowano. Ostatni opat ożenił się i otrzymał od ksią-żąt dobra w Kołowie. Dobra klasztorne stały się książęcą

56

ZABYTKINa terenie gminy znajdu-

je się wiełe cennych zabyt-ków. Możemy je zobaczyć niemal w każdej wsi.

Kołbacz1. Zespół obiektów dawne-go opactwa cysterskiego zaliczony do najcenniej-szych zabytków Pomorza Zachodniego. W skład tego obiektu wchodzą:* kościół ceglany późnoro-mański i gotycki;* trój skrzydłowy klasztor -ceglana gotycka budowla z XIII i XIV w. - przylegają-cy od południa do kościoła. W �7�0 r. rozebrano skrzyd-ło południowe i wschodnie. Zachowane częściowo skrzydło zachodnie - tzw. Dom Konwersów - restauro-wano w latach 1975-1978;*dom opata - ceglany, go-tycki, zbudowany ok. 1250 roku, przebudowany w wie-kach XVII i XIX, odbudowa-ny w latach 1985-1986;* baszta obronna, zwana

domeną. Wielki pożar, który ogarnął Kołbacz w 1662 r., ostatecznie spowodował, że miejscowość stała się mało-znaczącym ośrodkiem.

Stare Czarnowo praw-dopodobnie dopiero w XVI wieku otrzymało prawa miejskie. Do XIX wieku ko-rzystało z prawa organizo-wania corocznych tygodnio-wych jarmarków w oktawie Świętego Marcina. Kościół parafialny stał się w XVI w. ośrodkiem luterańskiej prepozytury kołbackiej, w XVIII w. podniesionej do rangi superintendentury. Podczas wojny trzydzie-stoletniej mocno ucierpia-ła rezydencja kołbacka i okoliczne dobra. W latach 1637-52 ziemia kołbacka znalazła się pod panowa-niem szwedzkim, a w 1652 dobra te wraz z Pomorzem Zachodnim włączone zosta-ły do państwa brandenbur-sko-pruskiego.

więzienną, z pierwszej poło-wy XIV wieku;* stodoła z XV wieku, cegla-na, gotycka, przebudowana w XVIII w. i remontowana w latach 1984-1987.2. Zespół podworski na któ-ry składają się:* dwór - klasyczny - zbu-dowany ok. 1800 r. później przebudowany;* oficyna ceglana, klasyczna z XVIII w.

Binowo1. Kościół z XIV wieku, go-tycki, z kwater granitowych, zniszczony w 1945 r, odbu-dowany w latach 1982-83 z nową wieżą.�.Grodzisko obronne X-XII wiek.

Kołowo1.Neogotycki kościół muro-wany w którym wmurowa-ne są płyty nagrobne, m.in. dużej wartości artystycznej płyta nagrobna opata kołba-ckiego Jana Jorduni zmarłe-go w 1395 rokuKartno1. Kościół z kamienia polne-go ciosanego - 2 połowa XIII wieku

Zelisławiec1.Osada kultury łużyckiej2.Kościół z kamienia ciosa-nego - 2 połowa XIII wieku

Żelewo1. Kościół ryglowyStare Czarnowo�.Osada kultury pucharów lejkowatych z młodszej epo-ki kamienia;2. Kościół z XIII wieku od- budowany w XIX wieku

57

Odwiedzając Sulejów, zwłaszcza w sezonie letnim, warto wziąć udział w jednej

z wielu imprez k u l t u r a l n y c h i rozrywkowych, zwłaszcza takich jak: letnie kon-certy muzycz-ne realizowane w ramach „Wę-drownego Festi-walu Filharmo-

nii Łódzkiej Kolory Polski”, Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej, Dni Sulejowa, Średniowieczna Biesiada Rodzinna na Podklaszto-rzu.

ZABYTKIOpactwo Cystersów

w Sulejowie – Podklasz-torze

Mury Opactwa zaczęto wznosić prawie osiem wie-ków temu (przed ���� r.).

Z zespołu budynków

Sulejów

Gmina Sulejów usy-tuowana jest w malowni-czych terenach południowo

– wschodniej części woje-wództwa łódzkiego. Swym obszarem obejmuje czyste ekologicznie tereny Sule-jowskiego Parku Krajobra-zowego.

Położenie, historia i za-bytki sulejowskiej ziemi sprawiły, że gmina stała się centrum rekreacyjno – wy-poczynkowym dla miesz-kańców środkowej Polski.

Na terenie całej gminy zlokalizowanych jest kil-kanaście obiektów nocle-gowych i gastronomicz-nych, przygotowanych na przyjęcie turystów indy-widualnych, a także grup zorganizowanych. Klimat, piękno przyrody i liczne zabyt-ki sprawiają, że każdy turysta spędzi tu czas miło i aktywnie, a czyste powietrze doskona-le wpłynie na samopoczucie i stan zdrowia.

opactwa do naszych cza-sów zachował się romań-ski kościół pod wezwa-niem św. Tomasza Becketa z kapitularzem, część mu-rów obronnych oraz szereg budynków gospodarczych w których znajduje się hotel (z restauracją, kawiarnią, sauną oraz krytą pływalnią) i muzeum poświęcone hi-storii opactwa.

Według legendy pod opa-ctwem znajdują się lochy, które prowadzą aż do Piotrkowa Tryb.

P rzeprowa-dzone w latach 1973-1981 re-monty i odbudo-wa przywróciły obiektowi jego pierwotny blask.

Kościół pw. św. Floria-na w Sulejowie z 1903 roku powstał w miejscu starszych budowli z lat 1184 i 1640. Trójnawowa budowla na planie prostokąta została wzniesiona w stylu neogoty-ckim wg projektu Feliksa No-wickiego. Do cenniejszych zabytków znajdujących się w świątyni należą: goty-cka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1420 r., póź-nobarokowe ołtarze boczne

58

Pozostałości dawne-go opactwa Norbertanów (zał. w 1179 r.) z baroko-wym kościołem pw. św.

Małgorzaty i św. Augustyna w Witowie oraz zabytkową wieżą bramną z XV w. Oł-tarz główny kościoła pocho-dzi z 1747 r. Znajduje się na nim uznawany za cudowny obraz Zwiastowania Matki Bożej. Na uwagę zasługują

pochodzące z końca XVIII w., empirowa chrzcielnica z początku XIX wieku oraz dzwon z renesansowym or-namentem z 1654 r.

Kaplica pw. Najświęt-szej Marii Panny w Sule-jowie ufundowana przez rodzinę Ligęzków w 1644 r., której wnętrze urządzone jest w stylu gotyckim i roko-kowym.

też: marmurowa chrzcielni-ca z �646 roku oraz boczne ołtarze z roku 1743

Władze Gminy Sulejów założyły sobie wysoką po-przeczkę w kwestii pozy-skiwania środków unijnych. Przykładem niech będą środki pozyskane na zada-nia infrastrukturalne, oświa-towe, sportowe. Zabiegają

także o rozwój infrastruk-tury kultury, planują aby w Sulejowie powstał obiekt pn. Regionalne Cen-trum Kultury ROMANIKA, mieszczący Miejski Ośro-dek Kultury, Bibliotekę, Muzeum, oraz siedziby or-ganizacji pozarządowych.

59

się tylko na wyjazd sióstr, które zostały powołane do czynnej służby wojskowej. Te, które zostały w klaszto-rze, służyły chorym i wszyst-kim szukającym schro-nienia. Pomogły również ówczesnemu ks. probosz-czowi przy zabezpieczaniu cenniejszych naczyń i szat liturgicznych, a także relik-wiarza z głową św. Jadwigi. Ocaliły bazylikę od grabieży i pożaru wznieconego przez żołnierzy radzieckich i po raz kolejny – cały pocysterski zespół od zagrożenia, które niosły ze sobą osiadające na dachach budowli uno-szone przez wiatr rozpalone ziarna z płonących magazy-nów zboża. W 1976 r. – po-mimo trudności f inansowych - przeprowa-dziły kolejny kompleksowy remont budyn-ku.

Siostry Bo-romeuszki po-nownie stanęły przed ogrom-nym wyzwa-niem w 1988 r., kiedy budynek klasztorny zaczął gwałtownie osiadać na skutek znacznego ob-niżenia wód gruntownych,

Trzebnica

BOROMEUSZKI – SPADKOBIERCZYNIAMI

DZIEDZICTWA ŚW. JADWIGI ŚLĄSKIEJ

Siostry ze Zgromadze-nia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza - spro-wadzone do Trzebnicy na prośbę ks. Ignacego Tieffe, proboszcza tutejszej parafii - wprowadziły się do klasz-toru ufundowanego przez księcia Henryka Brodatego i jego małżonkę św. Jadwi-gę Śląską 4 listopada 1861 r. Od tej pory na straży kulturowego i duchowego dziedzictwa jadwiżańskie-go trwają wiernie już 150 lat. Uzyskany przez nie w 1889 r. status właścicie-la obiektu (spustoszone-go i zniszczonego przez funkcjonującą tu wcześniej przędzalnię wełny i fabrykę sukna) pozwolił na przepro-wadzenie w nim gruntowne-go remontu i przywrócenie mu dawnej świetności.

Szczególnie trudne dla Sióstr były także pierwsze miesiące 1945 r. Kiedy do Trzebnicy zbliżał się front, gauleiter Karl Hanke naka-zał im ewakuację, razem z ludnością cywilną. Ów-czesna przełożona zgodziła

w następstwie czego po-jawiły się liczne pęknięcia ścian, sklepień i nadpro-ży okiennych. By ratować klasztor przed grożącą mu katastrofą budowlaną, w 1993 r. Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia przy-stąpiło do prac stabilizacyj-nych, które objęły ok. 30% powierzchni budowli – pro-wadziła je niemiecka firma BAUER. Wykonano wspar-cie osiadających ścian na 640 palach betonowych o średnicy 80 cm i długości do 15 metrów. Po zakoń-czeniu prac stabilizacyjnych rozpoczęto prace napraw-cze murów, nadproży i skle-pień. W kolejności podjęto prace remontowe i restau-

racyjne wszystkich elewacji głównego budynku klaszto-ru. Równolegle z pracami naprawczymi prowadzono

60

tego bezcennego zabytku. Z podobną troską utrzymuje również w należytym stanie przyklasztorny park, ogród i cmentarz. Na uznanie za-sługuje także utworzenie muzeum klasztornego, które ocala od zapomnienia bez-cenne pamiątki cysterskiej i jadwiżańskiej przeszłości.

Trzebnicki Klasztor nie jest wyłącznie siedzibą Zgromadzenia, służy rów-nież celom publicznym. Na wysoką ocenę zasługuje m.in. posługa miłosierdzia prowadzona przez trzebni-

ckie Boromeuszki. Obecnie, w ramach prowadzonego przez Zgromadzenie Zakła-du Opiekuńczo – Leczniczego, obejmują nią ��0 starszych osób potrze-bujących po-mocy i opieki m e d y c z n e j . Od �000 r. prowadzą tak-że Świetlicę Profilaktyczno

adaptację pomieszczeń po-szpitalnych na Zakład Opie-kuńczo-Leczniczy dla ludzi starszych.

Przeprowadzenie tak wielu prac było możliwe tylko dzięki pozyskanej przez Boromeuszki pomocy Fundacji Współpracy Pol-sko – Niemieckiej. Należy też podkreślić, że w celu zmniejszenia kosztów tego ogromnego zadania Zgro-madzenie przyjęło na siebie bardzo trudną i odpowie-dzialną część prowadzenia tej budowy, zapewniając jej fachową i naukową obsługę oraz zorganizowanie całej gospodarki materiałowo - zaopatrzeniowej. Zapewniło również mieszkanie i utrzy-manie pracującym bryga-dom, zarówno polskim, jak i niemieckim. Zgromadzenie Sióstr Boromeuszek z wielką troską i odpowiedzialnością nadal dba o zabezpiecze-nie odpowiedniego stanu technicznego oraz o za-pewnienie funkcjonalności

– Wychowawczą dla dzieci i młodzieży z ubogich ro-dzin, a od 2004 r. – Ośro-dek Wsparcia Społecznego, zwany Szóstym Stołem św. Jadwigi. Ponadto, organizu-ją koncerty kameralne, na które zapraszają wszystkich zainteresowanych, służą poczęstunkiem, pomocą sa-nitarną i medyczną uczest-nikom corocznych pieszych pielgrzymek do Częstocho-wy, oprowadzają po klaszto-rze tysiące turystów z kraju i zagranicy.

20 kwietnia 1995 r. – z okazji 50 rocznicy powrotu Ziemi Trzebnickiej do Pol-ski – Siostry Boromeuszki odznaczone zostały przez Burmistrza oraz Radę Mia-sta i Gminy Trzebnica oko-licznościowym medalem „Zasłużone dla Ziemi Trzeb-nickiej”. Liczymy też na to, że ich niekwestionowane wielkie zasługi z okresu 150 – letniej działalności doce-ni również Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

opr. Jadwiga Janiszewskazdjęcia:

Marcin Mazurkiewicz

6�

ko). Budowniczym opactwa był Simon, z pochodzenia Włoch.

Opactwo było dwukrotnie niszczone przez najazdy ta-tarskie, ale dzięki sile woli i wytężonej pracy zakonnicy powoli przywracali go do dawnej świetności. Zakon-nicy wciąż dbają o porzą-dek i o zabytki starając się uatrakcyjniać swoją archi-tektoniczną perełkę. Z roku na rok klasztor odwiedza co-raz więcej turystów dlatego też zakonnicy zdecydowali się na otworzenie w murach

Wąchock

Zakończyły się już pra-ce konserwatorskie przy ołtarzu głównym oraz ścianie w prezbiterium w kościele klasztornym Opactwa Ojców Cyster-sów w Wąchocku.

Klasztor został zbu-dowany na przełomie XII i XIII wieku. Jest jednym z najpiękniejszych i najle-piej zachowanych przykła-dów architektury romańskiej w Polsce. Fundatorem opa-ctwa był w 1179 roku biskup krakowski Gedeon (Ged-

klasztornych „kawiarenki cysterskiej”. Zwiedzający mogą posilić się serwowa-nymi w kawiarence słodkoś-ciami oraz sztandarowymi daniami tj. „pierogi mnicha”, „kiszka cysterska”.

W efekcie prac konser-watorskich w obrębie prez-biterium zwiedzający mogą podziwiać niewielkie frag-menty gotyckich i baroko-wych polichromii (przykład stylu pasowego w architek-turze), które zostały odkry-te podczas zabiegów kon-serwatorskich. W ramach

6�

60 250,00 zł. Na podsta-wie uchwały Rady Miejskiej w Wąchocku z dnia 30

czerwca 2009 r. w sprawie okre-ślenia zasad udzielania dota-cji na prace kon-serwatorsk ie , restauratorskie lub roboty bu-dowlane przy zabytku wpisa-nym do rejestru zabytków oraz uchwały z dnia

27 maja 2011r. Urząd Mia-sta i Gminy Wąchock udzie-lił dotacji na ten cel w wyso-kości 20 000,00 zł.

Odnowiona ściana fron-towa oraz ołtarz stanowią obecnie właściwe tło dla od-bywających się w kościele obrzędów sakralnych oraz

prac konserwatorskich ze ściany został skuty tynk, a następnie zakonserwo-wano i zabezpie-czono odsłonięte ciosy jasnego i ciemnego pia-skowca.

Prace obejmo-wały konserwacje nas tępu jących obiektów: neoro-mańskiej kamien-nej mensy ołtarza głównego, obrazu z ołtarza główne-go z przedstawieniem Matki Bożej wraz ze śś. Bernar-dem i Florianem oraz ściany wschodniej w prezbiterium.

Ogółem koszt prac kon-serwatorskich prowadzo-nych w kościele klasztornym Opactwa Ojców Cyster-sów w Wąchocku wyniósł

coraz częstszych koncertów muzyki poważnej lub sa-kralnej. Władze miasta po-pierają i chętnie wspierają inicjatywy związane z reno-wacją tego obiektu. W chwili obecnej trwają rozmowy dotyczące kolejnych obiek-tów do konserwacji – tych w liczącym prawie 850 lat opactwie jest bez liku.

6�

kunem, a które wyjątkowo z okazji uroczystości odby-wały się nie jak zazwyczaj w Marcinkowie k. Wącho-cka, ale właśnie w Winni-kach. Dwie płaszczyzny przygotowań: duchowa i praktyczna wypełniły ostat-nie dni przed planowaną na niedzielę uroczystością.

Wieczorem w sobotę 8 września do Winnik przy-był o. Eugeniusz Augustyn, opat wąchocki, wraz z kle-rykami: braćmi Benedyktem i Brunonem. Z Warszawy przybyła także Julita Jaśkie-wicz-Macek - autorka ikon, których reprodukcje zostały użyte w stacjach ukazują-cych poszczególne sceny różańcowe.

W niedzielne przed-południe wszyscy obecni w Domu Cysterskim mo-gli po raz pierwszy przejść całą Aleję Różańcową i Drogę Krzyżową, i tym

Węgorzyno

„Cystersi raz jeszcze przychodzą na Pomorze, by bogaci w dziewięciowiekową tradycję zaszczepić tu po-nownie cysterską modlitwę, cysterską pracę i cysterską duchowość” – mówił abp Andrzej Dzięga podczas ho-milii w czasie uroczystości, które odbyły się 9 paździer-nika w Winnikach.

Pasterz Kościoła Szcze-cińsko – Kamieńskiego przybył do Winnik na zapro-szenie o. Rajmunda Guzika, który tam właśnie od sześ-ciu lat prowadzi cysterską placówkę, która jest bezpo-średnią filią (domem zależ-nym) wąchockiego opactwa. Dzień uroczystości nie był przypadkowy – 9 paździer-nika Kościół obchodzi li-turgiczne wspomnienie bł. Wincentego Kadłubka, biskupa krakowskiego i cystersa. Okazją, która zgromadziła wielu du-chownych i licznych wier-nych było poświęcenie Alei Różańcowej i stacji Drogi Krzyżowej wytyczonych w parku przylegającym do cysterskiego ośrodka.

Bezpośrednim przygoto-waniem do tego wydarzenia były rekolekcje wspólno-ty „Modlitwa i Post”, której ojciec Rajmund jest opie-

samy zobaczyć ostateczny efekt wcześniejszych przy-gotowań. Towarzyszyło im poczucie uczestniczenia w czymś szczególnym, waż-nym; czymś, co będzie miało swoje konotacje w przyszło-ści. Ostre, przedpołudniowe słońce rozwiało wszelkie obawy o odpowiednią po-godę dla zaplanowanych na popołudnie uroczystości.

Krótko przed 16.00 koś-ciół w Winnikach, który jest kościołem filialnym parafii w Runowie Pomorskim nie mógł pomieścić zgromadzo-nych wiernych. Od 15.00 trwała w nim modlitwa Ko-ronką do Bożego Miłosier-dzia oraz rozważanie ta-jemnic różańcowych. Warto

dodać, że wierni przyjechali z całej Polski: ze Szcze-cina, z Gdyni, z Sandomierza, z Warszawy, Kra-kowa czy ze Świd-nicy, nie zabrakło także Winniczan, którzy bardzo życzliwie przyjmu-

ją naszą cysterską obec-ność na swoim terenie.

Dziekan w asyście kapła-nów przywitał ks. abp An-drzeja Dzięgę w drzwiach kościoła; biskupowi podano

64

uwagi poświecił też bł. Ja-nowi Pawłowi II z racji przy-padającego w tę niedzielę Dnia Papieskiego. Zawie-rzył cysterską obecność w Archidiecezji szczecińsko – kamieńskiej dwóm błogo-sławionym: Janowi Pawło-

wi II, oraz jego poprzed-nikowi na stolicy biskupiej w Krakowie – mistrzowi Wincentemu. Na zakoń-czenie Eucharystii ogłosił też, że z dniem 20 wrześ-

nia mianował o. Rajmunda Guzika odpowiedzialnym za dzieło Różańcowej Krucjaty w intencji narodu na terenie Archidiecezji.

Po biskupim błogosła-wieństwie procesja prze-szła do początku Drogi Krzyżowej. Tam, wpatrując

do ucałowania relikwie bł. Wincentego, które dzięki obecności cystersów przy-były na pomorską ziemię, a z którym ks. Arcybiskup był związany wcześniej, jako Pasterz Kościoła San-domierskiego, którego to Kościoła błogosławiony cysters jest patronem. Po słowach powitań i przemó-wień opat wąchocki po-prowadził modlitwę o ka-nonizację bł. Wincentego. Tuż po niej uformowała się procesja, która przeszła z kościoła, poprzez Dom Cysterski do parku. Tam biskup Ordynariusz po-święcił Aleję Różańcową i pobłogosławił każdą stację oraz cały teren wokół: zie-mię, stawy, lasy – miejsce, w którym ma stanąć nowy klasztor cysterski.

Przy ołtarzu polowym ks. Arcybiskup spra-wował Najświętszą Ofiarę, w której zawarł wszystkie intencje rodzące-go się klasztoru, Zakonu, Kościoła oraz pamiętając o rozpisanych na ten dzień wyborach parlamentarnych – intencje Ojczyzny i jej przyszłość. W porywającej homilii mówił o cysterskiej tradycji, która powraca na Pomorze, nakreślił też plany dla klasztoru w Winnikach, miejsca – które jak się wyda-je – będzie szczególnym na mapie archidiecezji. Sporo

się w obraz Jezusa Miło-siernego ks. abp Andrzej Dzięga poświęcił oraz ka-nonicznie erygował stacje Drogi Krzyżowej wytyczone wokół miejsca, w którym ma powstać nowy klasztor. Na-stępnie poszczególne stacje

błogosławił i kropił wodą święconą opat Eugeniusz.

Zakończeniem uroczystości był gorący poczęstu-nek jaki przygoto-wano dla wszyst-kich uczestników przy Domu Cy-sterskim. Bigosu, a także herbaty

i słodkich bułek nie zabrakło dla nikogo.

Dzieło, które wąchoc-cy cystersi zapoczątkowali sześć lat temu na Pomorzu nabiera konkretnych kształ-tów, już teraz spotykają się tam różne grupy rekolek-cyjne, przybywają klerycy, siostry zakonne, ojcowie duchowni. Niebawem rusza projekt edukacyjny skie-rowany do uczniów szkół podstawowych, zatytuło-wany „Dzień cysterski”. Są już przygotowane plany pod budowę kościoła i klasztoru. Cysterska obecność na Po-morzu stała się faktem i co najważniejsze – jest przyję-ta i pobłogosławiona przez tamtejszy Kościół i jego biskupa. I za to wszystko niech Bóg będzie uwielbio-ny!

o. Rajmund Guzik