of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7...

22
SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, Jun 9, 2006 k[i7 @$ d"No ?= *÷– jif{ !@ c+s $ sf7df8f} +, z'qmaf/, h]7 @^, @)^# k[i7 !! df neu'¿ /]vf yfkf kf7sx¿sf] ;d:of ;dfwfg ub}{l5g\ ljZjsksf] Hj/f] r9]sf] clxn]sf] ;dodf ;fKtflxsn] rlr{t tLg–tLghgf g]kfnL km'6an v]nf8L tyf df]8nnfO{ bz/y /+uzfnfsf] k[i7e"lddf ‘jN8{sk km'6an lkmj/’ sG;]K6df tl:a/ ptf¥of] . eb|sfnL :kf]6{\; j]o/sf] ;f}hGodf k|fKt ljZjsk k|lt:kwL{ /fi6«sf h;L{df tl:a/ lvRbf y|L :6f/sf :6f/ v]nf8L k|bLk dxh{gn] a|flhnsf] h;L{ nufpg] lgwf] u/] eg] y|L :6f/s} csf{ :6f/ c~hg s];L a]nfotsf] h;L{df ;lhP . dx]Gb| k'ln; Snasf l/t]z yfkf eg] O6fnLsf] gLnf] h;L{df b]lvP . ljZjsk km'6ansf] /f}gs r9\g yfn]sf] s'/f g]kfnL km'6ank| ]dLx¿nfO{ ljleGg ;~rf/ dfWodx¿df cfpg] lj1fkgx¿af6 yfxf x'G5 . /]:6'/f“ tyf xf]6nx¿aLrdf klg ljZjsksf] df};ddf s;n] s] ubf{ cTolws u|fxs cfpg ;S5g\ eGg] k|lt:kwf{ rN5 . lj:t't k[i7 # df clxn] /fhwfgLsf Sofkm]x¿ ljZjsk km'6andf ;xefuL ljleGg /fi6«sf emG8f, km'6an cflbn] ;hfOPsf 5g\ . Toxf“ km'6an x]g{sf nflu 7"nf cfsf/sf km\Nof6 6]lnlehg df]lg6/x¿ klg /flvPsf 5g\ . kl5Nnf ljZjskdf s]xL rnlrq ejgx¿n] l6s6 sf6]/ v]n x]g{ kfpg] Joj:yf u/] klg o; k6s eg] k|ToIf k|;f/0f /flt x'g] ePsfn] s'g} klg rnlrq ejgn] ljZjsk km'6ansf] k|ToIf k|;f/0f ug]{ lg0f{o ul/;s]sf 5}gg\ . ;fyLefO tyf cfkmGtx¿aLr afhL 7f]Sg] jf ljZjskdf ;xefuL s'g} P s /fi6«sf] ;d"xnfO{ ;dy{g ug] {h:tf lqmofsnfk pkTosfsf uNnL–uNnLdf b]lvPsf] 5 . ljZjsksf] Hj/f]n] ;a}nfO{ ttfPsf] 5 . r9\of] kf/f] k'm6ansf] of] c+sdf ljZjsk k'm6ansf] v]n tflnsf ;lxt ljz]if ;fdu|L ;dfj]z 5 .

Transcript of of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7...

Page 1: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, Jun 9, 2006 k[i7 @$ d"No ?= *÷– jif{ !@ c+s $ sf7df8f}+, z'qmaf/, h]7 @^, @)^#

k[i7 !! df

neu'¿

/]vf yfkfkf7sx¿sf] ;d:of

;dfwfg ub}{l5g\

ljZjsksf] Hj/f] r9]sf] clxn]sf] ;dodf ;fKtflxsn] rlr{t tLg–tLghgf g]kfnLkm'6an v]nf8L tyf df]8nnfO{ bz/y /+uzfnfsf] k[i7e"lddf ‘jN8{sk km'6an lkmj/’sG;]K6df tl:a/ ptf¥of] . eb|sfnL :kf]6{\; j]o/sf] ;f}hGodf k|fKt ljZjsk k|lt:kwL{/fi6«sf h;L{df tl:a/ lvRbf y|L :6f/sf :6f/ v]nf8L k|bLk dxh{gn] a|flhnsf] h;L{nufpg] lgwf] u/] eg] y|L :6f/s} csf{ :6f/ c~hg s];L a]nfotsf] h;L{df ;lhP .dx]Gb| k'ln; Snasf l/t]z yfkf eg] O6fnLsf] gLnf] h;L{df b]lvP .

ljZjsk km'6ansf] /f}gs r9\g yfn]sf] s'/f g]kfnL km'6ank|]dLx¿nfO{ ljleGg;~rf/ dfWodx¿df cfpg] lj1fkgx¿af6 yfxf x'G5 .

/]:6'/f“ tyf xf]6nx¿aLrdf klg ljZjsksf] df};ddf s;n] s] ubf{ cTolws u|fxs cfpg;S5g\ eGg] k|lt:kwf{ rN5 . lj:t't k[i7 # df

clxn] /fhwfgLsf Sofkm]x¿ ljZjsk km'6andf ;xefuL ljleGg /fi6«sf emG8f,km'6an cflbn] ;hfOPsf 5g\ . Toxf“ km'6an x]g{sf nflu 7"nf cfsf/sf km\Nof66]lnlehg df]lg6/x¿ klg /flvPsf 5g\ .

kl5Nnf ljZjskdf s]xL rnlrq ejgx¿n] l6s6 sf6]/ v]n x]g{ kfpg] Joj:yfu/] klg o; k6s eg] k|ToIf k|;f/0f /flt x'g] ePsfn] s'g} klg rnlrq ejgn]ljZjsk km'6ansf] k|ToIf k|;f/0f ug]{ lg0f{o ul/;s]sf 5}gg\ .

;fyLefO tyf cfkmGtx¿aLr afhL 7f]Sg] jf ljZjskdf ;xefuL s'g} Ps /fi6«sf] ;d"xnfO{ ;dy{g ug]{h:tf lqmofsnfk pkTosfsf uNnL–uNnLdf

b]lvPsf] 5 . ljZjsksf] Hj/f]n] ;a}nfO{ ttfPsf] 5 .

r9\of] kf/f] k'm6ansf]of] c+sdfljZjskk'm6ansf] v]ntflnsf ;lxtljz]if ;fdu|L;dfj]z 5 .

Page 2: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006

nfOe zf]

;+uLt @

;ftfsf] :j/

sf]dn jnL

— nlntk'/sf] k'Nrf]sl:yt df]IF nfOedf ;ftfsf] Ps k6s;f+uLlts sfo{qmd k|:t't e}/x]sf] 5 . OlhlK;og /fhb"tfjf;sf] k5fl8/x]sf] of] /]:6'/f“df k|To]s d+unaf/ /flt cf7 ah]kl5 ;f+uLlts sfo{qmdk|f/De x'G5 . pQm ;fKtflxs ;f+uLlts sfo{qmddf ;f+uLlts ;d"x:t"kfn] …b a]:6 ckm km+s PG8 HofhÚ k|:t't u5{ .

‘lax] ef’5}g===’ s:tf] z}nLsf] uLt xf] <of] df}lns nf]sefsfdf tof/kfl/Psf] km/s z}nLsf] uLt xf] .of] uLt tkfO{+s} hLjg;“u d]n vfg';+hf]u dfq xf] <uLtsf zAb d]/f] hLjg;“u ldNg';+hf]u dfq xf] . b08kfgL kf08]n];fob d]/} nflu of] uLt ;+sngul/lbg'ePsf] xf]nf .klxnf] k6s uLtsf zAb k9\bf s:tf]cg'e"lt ePsf] lyof] <Hofb } nfh nfu ]sf ] lyof ] ./ ]sl8{ªsf qmddf klg nfhnflu/x]sf] lyof] .uLtdf s:tf ljifoj:t' ;d]l6Psf 5g\ <ljjfx gePsf o 'jtLx¿n ]ef]Ug'k/]sf ;d:of tyf pgLx¿n];fdgf ug'{kg]{ r'gf}tLx¿ uLtdf;d]l6Psf 5g\ .clg Do'lhs lel8of]df klg cfkm}+df]8n aGg'eP5 lg <;+u|xsf] cfj/0f tl:a/ w]/}n] dgk/fPkl5 lel8of]df klg cfkm}+ df]8lnªug{ dg nfUof] . bz{sn] dg k/fPsfn]pT;flxt klg ePsL 5' .

ckmla6

–cf7f}+ Od]h Pjf8{sf dgf]gLt;+uLtsdL{x¿nfO{ ut laxLaf/pkTosfdf cfof ] lht Pssfo{qmddf ;Ddflgt ul/of] . ef]nLh]7 @& ut] cGt/f{li6«o ;Dd]ng s]Gb|dfcfof]hgf x'g] pQm Pjf8{ sfo{qmddf ;Ddflgtdgf]gogx¿dWo]af6 ;jf]{Ts[i6nfO{ Od]hPjf8{ k|bfg ul/g] s'/f cfof]hs Od]hRofgnn] hgfPsf] 5 . ljljwsfo{qmd;lxt cfof]hgf ul/g nfu]sf]Od]h Pjf8{sf nflu @% j6fljwfdWo] x/]sdf kf“r–kf“r hgfdgf]gog ePsf 5g\ .

–Od]h cjf8{df ;Demgfcl8of] lel8of]åf/f pTkflbt PNad,lel8of] tyf To;sf ;h{sx¿ s'n!^ j6f ljwfdf dgf]gog ePsf5g\ . h;dWo] ufos s0f{bf;sf]PNad …cfwf ;kgfÚ, ufos s0f{bf;,uLt …e]l6P/ 5'l6g'Ú / /rgfsf/e'k]Gb| v8\sf dgf]gog ePsf 5g\eg] :of8f]h AofG8 jif{ pTs[i6 uLt…lx+8\g] dfG5] n8\5Ú, /s sDkf]lh;g,;d"x tyf Do'lhs lel8of] 5fof“sf/ljwfdf dgf]gog ePsf 5g\ . To:t};'ud kf]v/]n …dgsf] b}nf]Ú af6 kkufossf ;fy} Do'lhs lel8of] /To;sf lgb]{zs k"hf u'?ª Pj+;Dkfbs ;[i6L uxt/fh dgf]gogdfk/]sf 5g\ . ;'bLk lu/Lsf] …;fGgfgLÚsf] Do'lhs lel8of]af6 klg lgb]{zs;'/hl;+x 7s'/L / ;Dkfbs ;'jf;,kkufogdf uLt …lk|otdfÚ af6ufos clgn l;+x tyf ;d"x ufogdfDof8hf]gsf] uLt …s]6L ltdL slt /fd|LÚdgf]gogdf k/]sf 5g\ .

–…n]ssL x] dfofÚ, …xªsªkf]v/fÚ h:tf uLtaf6 rlr{tkf]v/fsf] ;f+uLlts ;d"x sGb/fn]emG8} Ps bzskl5 rf}yf] PNad;fj{hlgs u/]sf] 5 . kf]v/fdfcfof]lht Ps ;df/f]xdf sGb/f;d"xsf] PNad …jiff}{+kl5Ú sf] b'O{aflnsfsf ] xftaf6 ljdf ]rg

ul/of] . ljdf]rg ;df/f]xdf ;fGtgf/]s8{\;n] /fhwfgLaf6 ;~rf/sdL{lnP/ uPsf] lyof] . )$* ;fndf:yflkt pQm ;d"xn] )%) df klxnf]PNad …r~rn] sfG5LÚ lgsfn]/ rrf{dfcfPsf] lyof] . To;kl5 )%@ ;fndfbf];|f] PNad …8f8f“kfl/Ú / )%% df t];|f]PNad …xªsª kf]v/fÚ k|sflzt u/]kl5sfo{qmdx¿df Jo:t eP klg of];d"xsf] gof“ PNad eg] ahf/dfcfPsf] lyPg . a'4dfg ah|frfo{,cfgGb tem\of, bLks d'NdL, ;'lgne§rg, ljho e08f/L, ;'lgn yfkf,;lnk t'nfrg, sdn u'?ª / ljj]s>]i7;lxt gf } hgfsf ] sGb/f;d"xsf] PNad ljdf]rgsf cj;/dfufos nfSkf z]kf{nfO{ ;Ddflgt klgul/of] . o;aLr csf{ kf]v/]nLufos ljgf]b aflgof“n] klg ut

;ftf cfkm\gf] bf];|f] PNad …8fp6Úsf]ljdf]rg u/]sf 5g\ .

–g]kfn 6]lnlehgaf6 k|;f/0fx'g] k|lt:kwf{Tds sfo{qmd …ltd|f];'/ d]/f] uLtÚdf ljutdf ;xefuLePsf k|lt:kwL{x¿sf] :j/df /]s8{ul/Psf uLtx¿sf] ;+u|x …ltd|f] ;'/d]/f] uLtÚ ut ;ftf ;fj{hlgsePsf] 5 . pQm ;+u|xdf k|fZgfzfSo, afa' af]u6L, 6Lsf k|;fO{+,/fO{ gjLg, ;'ifdf nfdf tyf k|bLklg/f}nfsf] :j/ ;'Gg kfOG5 .

–g ]kfnsf rlr{t ;+uLt;d"xx¿ ljb]zdf sfo{qmd ug{ hfg]nx/ rn]sf] 5 . xfn g]kYo ;d"xlkmgNofG8df sfo{qmddf Jo:te}/x]sf] a]nf rlr{t /s ;d"x !(&$P8L hd{gLdf cfof]hgf x'g nfu]sf]…jN8{ Do'lhs km]l:6enÚdf ;xefuL

x'g o;} ;ftf Totf k|:yfg ub}{5 .hd{gL olta]nf ljZjsk km'6ansf]Hj/f]n] tft]sf] a]nfdf !(&$ P8Ln]Toxf“sf !@ j6f ;x/df cfkm\gfg]kfnL /s uLtx¿ ;'gfpg] ePsf]5 . Joj:yfks kf6L{ g]kfnsf/ljgn] hgfPcg';f/ ToxL qmddfpQm ;d"xn] cfkm\gf] ;ftf}+ PNad…cg Po/Ú klg ;fj{hlgs ug]{5 .

— nf]stGq :yfkgf ePsf]pknIodf ;f+:s[lts sfo{qmdcfof]hgf u/]/ v'l;ofnL dgfpg]qmd hf/L 5 . o;}aLr ut ;f]daf/k|bz{gLdfu{l:yt /fli6«o ;ef u[xdf…/fli6«o nf]stflGqs ;f+:s[lts;f“emÚ ;DkGg eof]] . sfo{qmddfcfw'lgs, kk, lxkxk uLt–;+uLtsf;fy} hfb" tyf xf:oJo+UofTdssfo{qmd;d]t k|:t't ul/Psf] lyof] .sfo{qmddf ;'dg >]i7, e'jg vgfn,cf/Pdcf/ 6'af, ;f]xg dfgGw/ cflbufosn] ljleGg uLt k|:t't u/]sflyP . pQm cj;/df xf:o snfsf/dxfb]j lqkf7Lsf] hfb" tyf gf/bvltj8fsf] Jo+UofTds k|:t'ltn]bz{ssf] dg lht]sf] lyof] .

— ut z 'qmaf/ ;f “em;+uLtsf/ clgn zfxL lu6f/jfbdfJo:t e}/x]sf a]nf Sof8]Ghf;d"xsf afBjfbsx¿ Hofh tyfcfs{]l:6s w'g ahfpg Jo:t lyP .;f+uLlts sfo{qmd …;“o{ Snfl;sOGsfpG6;{Ú df Psflt/ clgn zfxLcfkm\gf lu6f/dfkm{t\ cs{]l:6sk | :t 't ul//x ]sf lyP eg ]Sof8]Ghfsf ;+uLtsdL{x¿ Hofh;+uLt k|:t't ug{ Jo:t lyP .nflhDkf6sf] ck:6]o;{df ;DkGg;f+uLlts sfo{qmddf Sof8]Ghfsfsnfsf/n] Nofl6g Hofhsf cltl/Qmck|mf]–la6, An'h, l:jª\;, sflnK;f]tyf af];f gf]efdfkm{t\ ;+uLtkf/vLx¿sf] dg lht]sf] lyof] .

— !(&$ P8L, /ljg PG8 b

Ps d}qLk"0f{ k'm6an k|ltof]lutfsf qmddf ;':tfO/x]sf ufosåo qmflGt cfn] tyf /fh' nfdf .

ckmla6

Go" l/e'n';g tyf b l:6d OGhG;g]kfnsf rlr{t /s ;f+uLlts ;d"x¿x'g\ . oL tLgj6f ;d"x cfh ;f“em gof“afg]Zj/l:yt ;Dd]ng s]Gb|df cfof]hgful/g] ;f+uLlts sfo{qmddf ;xefuLx'“b}5g\ . …b OGkmgf]{ /s sG;6{Ú zLif{s/flvPsf] of] ;f+uLlts sfo{qmdaf6;+slnt /sd ;fdflhs ;]jfsf] IF]qdfsfo{/t ;+:yf lxdfnog x]n;{nfO{k|bfg ul/g]5 .

— ut zlgaf/ ;DkGg;f+uLlts k|lt:kwf{ …Aof6n ckm bAofG8Ú af6 k|sf08 ljDa, b|i6f,PlG6–qmK; tyf cfkm\6/ l8 ;]Gr'/L;d"x kmfOgn r/0fdf k|j]z u/]sf5g\ . km]h Pssf] kmfOgn r/0fdfk|lt:kwf{ ug{ oL ;d"x 5gf}6 ePklg km]h b'O{af6 5gf}6 ePsf ykrf/ ;d"xsf] 5gF}6 ePkl5 dfqgub ;ft nfv ?k}of“ k'/:sf//flzsf] of] k|lt:kwf{sf] ljh]tf 5gf}6ul/g]5 . ;fpG8 uf8]{gn] cfof]hgfu/]sf] of] k|ltof]lutfsf] lg0ff{osle8Gtsf] ldlt eg] tf]lsPsf] 5}g .

–ut c+ssf] …;fKtflxsÚ dfk|sflzt …g]kfn :6f/ lji0f' r]Dhf]ªalnp8sf] rnlrqdf kfZj{ ufogsfnflu d'DaO{ uP/ uLt ufpg g;sLg]kfn kmls{Psf]Ú eGg] ;dfrf/k|ltcfklQ hgfp“b} r]Dhf]ªn] To;sf]v08g u/]sL l5g\ . r]Dhf ]ªelG5g\— …d}n] g]kfn :6f/ eP/ lxGbLuLtdf kfZj{ ufogsf] cj;/ kfPsf] xf],t/ To;sf nflu clxn];Dd dnfO{d'DaO{af6 af]nfj6 ePsf] 5}g / dTotf uPsL klg 5}g .Ú cf�gf af/]dfo:tf] em"6f] va/ k|sflzt u/Lrl/q–xTof ug]{ k|of; ePsf] s'/f atfp“b}r]Dhf]ªn] To;df cfklQ k|s6 u/]sLl5g\ . ;fKtflxssf w/fgl:yt;dfrf/bftf /fh' l3l;ªn] unt ;"rgfk|jfxsf sf/0f w/fg cfO8n;DaGwL;dfrf/df r]Dhf]ª;DaGwL pQm k|;Ëkg{ uPsf]df b'Mv JoQm u/]sf 5g\ .

;Dks{sf] nflu

x6nfOg$$#@#^#

o'jf v'Nb'nL

n]vs– l;h{gf zdf{lrq– af;' lIflth

;+o'Qm /fi6« hg;+Vof sf]if

x]/ b]ptf, ltdLnfO{d}n] Pp6f s'/feGof xKtf} e};Sof]v} ;'Gof ltDn] <

s] eGofYof]ltDn] s'GgL d}n]

t la;L{ kf];s]5' .

of] ltd|f] u'kmf s]xL lbgsf] nflu dnfO{ b]peGof lg ! cfdf af d]/f] lax] ug{ /fhL 5}gg\ .bfOsf] lax] gu/L d]/f] lax] gug]{ /] d d]/f] s]6L

eufP/ ltd|f] u'kmfdf /fV5' x'Gg <

cf]xf] of] u'kmfltdLnfO{ lbP/ clg

d rflx“ sxf“ a:g] lg <

b]ptfnfO{ a:g s] b'Mv :ju{lt/ hfp ltdL :ju{dfhlt nl8a'8L u/]/ a;] klg e} xfNof] lg !

a;"“nf a:g t:jud} t/ d]/} u'kmf

rflxPsf] rflx“ lsg lgltDnfO{ <

lsg x'g' lg lax] u/]/ :jf:gL yGsfpg af; klgkfOg] eQmx¿n] r9fPsf] g}a]bn] uf“; klg 6g]{ .

ltd|f]of] ;f]r /lax]sf] ;f]r

a/f]a/L xfjfbf/L5 .

!&–!* jif{sf] of] pd]/df k|foMs]6fs]6Lx¿ k|]dsf] rSs/dfk5{g\ / lax]af/] ;f]lrxfN5g\ .t/ of] pd]/df lax] ug'{ hLjgdfPsbd} 7"nf] e"n x'G5 .

b]ptf ltdL klgd]/f] afcfdfsf]

h:tf] cfbz{ s'/fg5f“6 g===

of] oyfy{nfO{ a'emL clxn]sf] a]nfdf cfkm\gf] eljio agfpg]lt/dg nufcf}“ . k|]d hLjgsf] clt cfjZos s'/f xf] t/k|]dsf] Ifl0fs cfj]zdf lax]sf] lg0f{odf slxn] gk'uf}“ .

g ;Lk g lzIff ePsf] !&–!* jif{sf] l76fl76Lsf]3/af/ slxn] /fd|f] x'“b}g . lax] kl5 t cg]slhDd]jf/L sf“wdf cfp“5 clg of] ef/ axg ug{

g;sL cefj / czflGtdf hLjg laT5 .

of] oyfy{ xf] . cfkm\gf] eljioagfpg] a]nfdf lax]sf] lhDd]jf/Llgefpg hf]sf]xLnfO{ sl7g x'G5 .

d ca k9\g ;lQmg“ hlt a]nf klgToxL s]6Lsf] ofb cfp“5 . a¿ lax]ug}{ /fd|f] sd;]sd 3/af/ t x'G5 .

Page 3: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 #

Hj/f] r9\of] ljZjsksf];d;fdlos

;'j|t cfrfo{sf7df8f}+– Go'/f]8df x/]s

;f“em ;~rfng x'g] …gfO6 dfs]{6Úsf] Pp6f :6ndf b'O{ o'jtL Pp6fxftn] cfO;lqmd r':b} xftdF af“Wg]/a/ AofG8 vf]Hb} lyP . Toxf“/flvPsf /a/ AofG8x¿df ljleGgb]zsf emG8f c+lst lyP . Pp6Lo'jtL eGb} lyOg\– …;fx'hL, dnfO{a|flhnsf] emG8f ePsf] AofG8lbg 'x f ]; \ . Ú csL { o 'jtLnfO {Oª\NofG8sf] emG8f ePsf] AofG8rf lxPsF ] lyof ] ] . ;fx 'hLn ]Oª\NofG8sf] emG8f ePsf] AofG8;lsPsf] atfPkl5 pgL kmtkmtfp“b}csf]{ :6ntkm{ nflug\ .

/fhwfgLdf /x]sf gfª\nf] a]s/LSofkm]sf cfp6n]6x¿ ljZjskkm'6andf ;xefuL ljleGg /fi6«sfemG8f, km'6an cflbn] ;hfOPsf5g\ . Toxf“ km'6an x]g{sf nflu7"nf cfsf/sf km\Nof6 6]lnlehgklg /flvPsf 5g\ . a ]s/LSofkm]x¿df clxn] ljZjsksf] Hj/f]lgs} r9]sf] 5 . Toxf“ ljZjsk x]g]{Joj:yf ldnfOg'sf ;fy} Pp6f…l:sdÚ ;d]t ;~rfng ul/Psf] 5 .pQm l:sdcGtu {t ljZjskkm'6ansf] /f}gs rn]sf] a]nf kf“r;o ?k}of“;Ddsf] lan ltg]{ u|fxsnfO{Pp6f s'kg lbOG5 . ljZjsk;lsPkl5 h'g u|fxs;“u ;a}eGbfa9L s'kg x'G5, p;nfO{ Pp6f6]lnlehg ;]6 k'/:sf/ lbOg]5 .

ljZjsk km'6ansf] /f}gsr9 \g yfn ]sf ] s '/ f g ]k fnLkm'6ank|]dLx¿nfO{ ljleGg ;~rf/dfWodx¿df cfpg] lj1fkgdfkm{tyfxf x'G5 . l/on k|m'6 h';n] o;

k6ssf] ljZjsk cfof]hs /fi6«hd{gL hfg] pkxf/ /fv]/ agfPsf]lhª\un …jfgf uf] Og hd{gLÚ n]lgs} rrf{ kfof] . ljZjsksf a]nfljleGg a|fG8sf 6]lnlehgsf clws[tljqm]tfx¿n] rf/ jif{df Ps k6scfpg] of] df}sfnfO{ …Sof;Ú ug{ jif{dfPsk6s cfpg] b;}+–ltxf/nfO{ klgk5fl8 5fl8lbG5g\ . g]kfnLx¿n]ljZjsk km'6an x]g]{ 6]lnlehgd} xf] .

6 ] lnlehgsf clws [tljqm]tfx¿n] of] cj;/df gof“ a|fG8sf6]lnlehg ;]6x¿ ahf/df Nofpg],6]lnlehg vl/bdf ljZjsk km'6anljz]if pkxf/ tyf 5'6 of]hgf /fVg],ToxL cg'¿k lj1fkg ug]{ cflb sfdu5{g\ . PnhLsf] g]kfnsf nfluclws[t ljqm]tf rf}w/L u| 'ksf]dLgejgl:yt PnhL ;f]?dsfOGrfh{ clht a:g]tsf cg';f/ljZjsksf nflu ul/Psf] l:sdk|efjsf/L ;fljt ePsf] 5 .a:g]tsf cg';f/ PnhLsf @!O~rsf] 6]lnlehgsf] dfu a9]sf] 5 .

dWodjuL {o Pj + hflu/ ]kl/jf/;“u ;DalGwt u|fxsx¿ g}a9L cfpg] / pgLx¿n] z"Go k|ltztAofh of]hgfdf kmfOgfG;af66]lnlehg vl/b ug]{ u/]sf] cg'eja:g]tsf] 5 . 6]lnlehgsf] vl/bdfljZjsk km'6an l6;6{ jf 38L tyfkm\Nof6g{ 6]lnlehgsf] vl/bdf Pp6fPnhL 38L pkxf/ lbg] of]hgfPnhLn] agfPsf] 5 . oBlk ;g\ @))@df hfkfg / sf]l/ofn] ;+o'Qm ¿kdfcfof]hgf u/]sf] ljZjsk km'6ansf]t'ngfdf o; k6ssf] ljZjskkm'6ansf] /f}gs eg] sd b]lvPsf]5 . a:g]tsf cg';f/ klxn]sf]cg'kftdf o; k6s 6]lnlehgsf]laqmL 36]s} xf] . hd{gLdf cfof]hgfx'g] ;a} k|lt:kwf{sf] ;do / g]kfnsf];doaLr tfnd]n gx'g' g} To;sf]k|d'v sf/0f xf] . …;ft ah]otf s'g}v]n x'“b}g . lgGb|f df/]/ ;a} t xf]Og,s]xL r'lgPsf ;d"xsf] v]nsf ;fy}pb\3f6g v]n / kmfOgnrflx+ x]g'{knf{,Ú–7d]nl:yt Ps 6«fen Ph]G;Ldf

sfo{/t sf]6]Zj/sf @# jifL{o /~hgvgfn atfp“5g\ .

csf{tkm{ lkmlnK;sf] g]kfnsfnflu clws[t ljqm]tf Hof]lt u|'ksf]hdn Hof]ltejgl:yt ;f]?dsLO~rfh{ sljtf k|wfgf¨ oxLcfOtaf/b]lv 6]lnlehgsf] laqmLcl3Nnf ;ftfsf] t'ngfdf a9]sf]atfp“l5g\ . sljtfsf cg';f/6]lnlehg x'“b} gx'g]n] !$ OGr /!$ OGrsf] 6]lnlehg x'g]n] @! jf@% O~rsf 6]lnlehg vl/b ul//x]sf5g\ . leQfdf 6f“;]/ x]g{ ;lsg] km\Nof66]lnlehg …KnfHdfÚ vl/b ug]{ jf vl/bug{ rfxg]x¿ klg a9]sf 5g\ .

/]:6'/f“ tyf xf]6nx¿aLr klgljZjsksf] df};ddf s;n] s] ubf{cTolws u|fxs cfpg ;S5g\ eGg]k | lt:kwf { rN5 . ;hfj6n ]km'6ando ePsf] 7d]nsf] s]6' lao/PG8 :6]u xfp;sf] Pp6f s'gfdfk|ToIf k|;f/0f b]vfpg 7"nf] k\mNof6g{6]lnlehg /flvPsf] 5 . pQm/]:6'/f“sf k|aGw lgb]{zs Ps/fhclwsf/Lsf cg';f/ x/]s ljZjskdfToxf“sf] jftfj/0f g} a]Un} x'g] u/]sf]5 . o;k6s pQm / ]:6 '/f “sf;~rfnsb]lv ;a} sd{rf/L km'6anh;L{, df]hf / km'6an h'Qf nufP/u|fxsx¿sf] ;]jfdf vl6Psf 5g\ .

Toxf“ l8g/ ug]{x¿nfO{ cfOl/;skmL / k]o kbfy{ lkpg]nfO{ :k];nkf]6\of6f] l:sg :GofS; lbg] Joj:yfklg ul/Psf] 5 .

k'tnL;8ssf] sdnfbL df]8dfxfn} o'/f]lkoG; lnusf] kmfOgnv]nnfO{ k|ToIf k|;f/0f ub}{ :kf]6{\;af/ ;~rfngdf cfPsf ] 5 .ljZjskdf u|fxsx¿sf] 3'O“rf] a9f];\eGg] p2]Zon] pQm af/ ;~rfngul/Psf] ;~rfns uug k|wfgatfp“5g\ . st}af6 alx/L k|sfzgl5g]{ af/df /x]sf] 7"nf] l:qmgdfPs}k6s ! ;o %) hgf u|fxsn]ljZjsksf] k|ToIf k|;f/0f x]g{ ;Sg]Joj:yf 5 . pQm af/sf] d"n 9f]sfglhs}Pl88f;n] ljleGg /fi6«sf h;L{ /km'6an laqmLsf nflu /fv]sf] 5 .

kf “r tf/ ] xf ]6n xoftl/h]G;Ldf klg b'O{j6f 7"nf l:qmg/flvPsf] 5 . csf]{ kf“rtf/] xf]6n;f]N6Ldf 6]lnlehgdf k|ToIf k|;f/0fx]b}{ ;'Tg] Joj:yf;lxt k|ltJolQm!% ;o ?k}of“sf b/n] …6\ljg;]ol/ªa]l;;Ú df b'O{hgfnfO{ sf]7f pknAwu/fpg] Joj:yf ldnfOPsf] 5 .xf]6n lxdfnodf klg ! ;o %)hgfn] Ps}k6s km'6an x]g{ ;Sg]Joj:yf ul/Psf] 5 .

kl5Nnf ljZjskdf s]xL

ljZjsksf] Hj/f] r9]sf] clxn]sf] ;dodf ;fKtflxsn] rlr{t tLg–tLghgf g]kfnL km'6an v]nf8L tyf df]8nnfO{ bz/y /+uzfnfsf] k[i7e"lddf‘jN8{sk km'6an lkmj/� sG;]K6df tl:a/ ptf¥of] . eb|sfnL :kf]6{\;j]o/sf] ;f}hGodf k|fKt ljZjsk k|lt:kwL{ /fi6«sf h;L{df tl:a/ lvRbf y|L:6f/sf :6f/ v]nf8L k|bLk dxh{gn] a|flhnsf] h;L{ nufpg] lgwf] u/] eg]y|L :6f/s} csf{ c~hg s];L Oª\NofG8sf] h;L{df ;lhP .

dx]Gb| k'ln; Snasf l/t]z yfkf O6fnLsf] gLnf] h;L{df b]lvP .ljZjsk km'6ansf ;a} /fi6«sf] v]n dg k/] klg ch]{lG6gf, a|flhn,hd{gL, a]nfot, O6fnL cflbsf] v]n ljz]if x'g] cg'dfg pgLx¿n] u/] . ld;OG6/g];gn lgzf clwsf/LnfO{ cfof]hs hd{gLsf] v]n dg kg]{ ePsfn]‘kmf]6f] ;];g� df pgn] hd{gLs} h;L{ nufOg\ . sflGtk'/ 6]lnlehgsLk|:tf]tf ;+uLtf >]i7 eGb} lyOg\— ‘rfx] h'g;'s} /fi6«n] v]n lhtf];\ t/km'6an x]g'{sf] dHhf a]Un} x'G5 .� df]8n gd|tf >]i7 eg] Oª\NofG8sf];dy{s ePsfn] v]nf8L c~hg;“u cfkm"n] nufPsf] k|mfG;sf] h;L{ ;f6\grfxlGyg\ t/ c~hgn] gdfg]kl5 pgn] k|mfG;s} h;L{ nufP/ kf]h lbOg\ .

rnlrq ejgx¿n] l6s6 sf6]/ v]nx]g{ kfpg] Joj:yf u/] klg o;k6s eg] k|ToIf k|;f/0f /flt x'g]ePsfn] s'g} klg rnlrq ejgn]ljZjsk km'6ansf] k|ToIf k|;f/0fug] { lg0f {o ul/;s]sf 5}gg\ .rfalxnsf] uf]kLs[i0f km '6ans};dodf ylkP/ rf/af6 ;ftj6fxns f ] ;d " x x ' g ] ePs fn ]; ] l dk m f Ogn ty f k m f Ognv]nx¿rflx+ b]vfpg] xf] ls eGg];f]rfOdf /x]sf] xn ;~rflnsflglstf kf}8]n atfp“l5g\ .

;fyLefO tyf cfkmGtx¿aLrafhL 7f]Sg] jf ljZjskdf ;xefuLs'g} Ps /fi6«sf] ;d"xnfO{ ;dy{gug]{h:tf lqmofsnfk pkTosfsfuNnL–uNnLdf b ] lvPsf ] 5 .ljZjsksf] Hj/f]n] ;a}nfO{ ttfPsf]5 . cfkm"nfO{ dg k/]sf] ;d"xn] g}km'6an lhtf];\ eGg] rfxgf x/]sg]kfnL k|z+;ssf] 5 . To;}n] klgkm'6an, h;L{, ;f]lelgo/, emG8fcflb k|tLsx¿sf] vl/b ug]{x¿ klgo;} a]nf a9\5g\ .

eb|sfnL :kf]6{ \; j]o/sf;~rfns las] ;fksf]6fsf cg';f/clxn] km'6ansf] h;L{sf] km];gcfPsf] 5 . ljleGg cfsf/ /;xefuL /fi6«sf h;L{ kfOg] ePsfn]pQm ;f]?ddf km'6an k|z+;sx¿sf]eL8 nflu/x]sf] 5 . ;fksf]6f eG5g\–…;f]?ddf sfo{/t sd{rf/Lx¿ h;L{a]Rgd} Jo:t 5g\ .Ú

Page 4: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 $cledt

8f= 8L= kL=e08f/L;“u

lr &L k qlr &L k q lr &L k qlr &L k q

xltof/ slt 5 <g]skf dfcf]jfbL oltv]/ jftf{df

5 . p;sf Jojxf/ / s'/fsfgLdf;dfgtf b]lvg yfn]sfn] o; k6ssf]jftf{ ;kmn x'g]df cfdhgtfn] ljZjf;ug{ yfn]sf 5g\ . of] jftf{ h:tf];'s}cj:yfdf klg ;kmn x'g'k5{ eGg]cfdrfxgf xf] . To;}n] of] jf Tof]axfgfdf dfcf]jfbLn] jftf{ e+u ub}{geGg] ljZjf;sf cfwf/df p;nfO{jftf{dfkm{t d"nwf/df Nofpg hgtfn]Ps dtn] ;ft bnn] cfof]hgf u/]sf]hgcfGbf]ngdf ;fy lbPsf x'g\ . o;cy{df klg hgtfn] va/bf/Lul//x]sf] of] jftf{ s'g} xfntdfc;kmn x'“b}g / x'g' x'“b}g .

t/ jftf { rNb } hf “b fpkTosfdf >[+vnfa4 n'6, rf]/L,8s}tL Pj+ tf]8kmf]8 e}/x]sf 5g\ .o:tf] cfk/flws 36gfdf k];]j/;d"xn] /fhg}lts t/ntfsf] kmfObfp7fp“b} cfly{s kmfObfsf nfluul//x]sf 5g\ eGg] ts{ w]/} 7fp“af6

/Tof}nLsf] Tof] /ft

tLtf] ;To :tDesf nflu cfkm"n]b ]v ]sf, ef ]u ]sf s6' ;To k7fpgkf7sx¿;“u xflb{s cg'/f]w 5 .

—;Dkfbs

tLtf] ;To–d[To' hLjgsf] ;To xf] .–hLjgsf] Pp6f If0f s/f]8f}+

?k}of“n] klg lsGg kfO“b}g .;Ltf kf}8]n, a'6jn

–w]/} l;s, yf]/} l;sfpm, o;f]ubf{ l;sfpg] s'/fsf] cefj x'“b}g .

sf}zn b]jsf]6f, alb{jf;–dfof kfpg dfof b]pm, Hofg xf]Og .–ljZjf; ug]{x¿nfO{ ljZjf;

u/, ;fy vf]Hg]x¿nfO{ ;fy b]pm,dfof vf]Hg]x¿nfO{ dfof b]pm t/dg s;}nfO{ gb]pm .

kfun ;fyL–wg / OdfGbfl/tf Ps};fy

sdfpg ;ls+b}g .–Gofo–cGofo eGg] s'/f

zlQmdf lge{/ x'G5 .–cfTdf xfd|f] dg xf], z/L/

Pp6f ;fwg .–cf“vf gb]Vg]nfO{ eujfg\n]

5}7f}+ OlGb|o lbPsf x'G5g\ .k'ik/Tg zfSo, vf]kf;Lahf/

gLlt–lgod

h:tf] sfdsf] kmn cfpgyfN5 To:t} vfnsf] a'l4 klgcfp“5, clg h:tf] efUo 5To:t} ;fyL klg km]nf kf5{ .s;}af6 h] sfd x'G5, k"j{h'gLsf]sd{cg';f/ x'G5 rfx] /fd|f] sfdxf];\ jf g/fd|f] sfd . hf]dflg; a'l4dfg\ 5 / p;sf]rl/q k|z+;gLo klg 5 To;n]k'?iffyL{ sfdnfO{ v'a dfG5,x/ ]s vfnsf ] pBdul//xG5 . hf] k'?iffy{ ug{c;dy{ 5 jf sfo/ 5 To;n]efUodfly ljZjf; u5{ /efUodf g} e/f];f u/]/

–z'qmgLltcg'jfb M /fdxl/ aGhf/f

cfO/x]sf 5g\, t/ oyfy{ /fhg}ltsbn, ;'/Iff / dfcf]jfbLn] eg]h:tf]dfq 5}g . o:tf cfk/flws sfo{df;'/IffsdL{sf] ;+nUgtf dfq xf]Og,dfcf]jfbLsf] klg k|ToIf ;xeflutfe]l6Psf] 5 . ;a}eGbf dxŒjk"0f{ s'/fg]lan a}+ssf] n'6df dfcf]jfbLsf]xltof/ k|of]u ePsf] 5 . ToxLxltof/n] a}+ssf b'O{ hgf ;'/Iffuf8{dfl/Psf 5g\ . of] 8/nfUbf] ;+s]txf] . olb dfcf]jfbLsf xltof/o:tf cfk/flws lqmofsnfkdfk|of]u x'g] xf] eg] o;n] eofjxl:ylt l;h{gf u5{ .

dfcf ]j fb Ln ] clxn ];Ddcfkm";“u slt xltof/ 5, To;sfaf/]df s]xL atfPsf] 5}g . cfkm\gfslt sfo {stf {n ] aGb 's;lxtdfcf]jfbL 5f8]sf 5g\ To;sf]v'nf;f klg u/]sf] 5}g . cfkm\gf;a} sfo{stf{ p;sf] cfb]z kfngfug]{ Uof/]G6L lbP klg sltkocj:yfdf To;sf] pNn+3g ePsf]5 . o;n] xltof/ rnfpg hfGg]t/ dfcf ]jfbLsf ] lgoGq0fdf

g/xg]x¿ ck/flws lqmofsnfkdf;+nUg x'g] vt/f b]lvPsf] 5 . !)jif{;Dd kfpg';Ddsf] xG8/ vfPsfg]kfnLx¿ ca xltof/sf] qf;;w}+sf nflu la;fpg rfxG5g\,o;nfO{ dfcf]jfbLn] ;Ddfg ug'{k5{/ cfkm\gf xltof/sf ;DaGwdfg]kfnL hgtfnfO{ Odfgbf/Lk"j{shfgsf/L u/fpg'k5{ .

hfg'sf–/ljsflqrGb| SofDk;, :gftsf]Q/ g]kfnL

xltof/ lsg <ut z'qmaf/ /fhwfgLdf

dfcf]jfbLsf] j[xb hg;ef ;DkGgeof] . cfdhgtf dfcf]jfbLx¿ s]eG5g\ eg]/ hfGg pT;'s lyP .dfcf]jfbLsf sltko egfOdf g]kfnLhgtfsf rfxgf klg n's]sf] oyfy{nfO{:jLsf/ ug}{k5{ . t/ zflGtk"0f{ elgPsf]pQm hg;efdf /ftf] l6;6{ nufPsfdfcf]jfbL :jo+;]jsx¿n] xltof/af]s]sf] :ki6 b]lvGYof] . xltof/hlxn] klg zflGtsf] afws /x“b}cfPsf] 5 . pgLx¿n] xltof/ af]s]sf]b]v]/ dnufot y'k|} ;j{;fwf/0fsfo{qmddf lsg uOP5 eGg] lrGtfdflyof}+ . olb dfcf]jfbLx¿ ;f“Rr} g}

zflGt rfxG5g\ eg] zflGtk"0f{ ;efdfxltof/ lsg <

k|bLk v8\sf;nf{xL, xfn M w'Daf/fxL

n'6kf6sf 36gfljut s]xL ;dootf

/fhwfgLnufot b]zsf ljleGg:yfgdf n '6kf6sf 36gfx¿>[ª\vnfa4 ¿kdf 3l6/x]sf 5g\ .o:tf 36gfdf lelhnfGt]x¿sf];lqmotf a9L ePsf] elgP klglelhnfGt]sf] ;xL kl/efiff a'em\g;lsPsf] 5}g . nf]stGqnfO{ ljkmnt'Nofpg cem} klg s]xL tŒj ;lqmo5g\, h;n] of] ;/sf/nfO{ c;kmnt'Nofpg vf]lh/x]sf 5g\ . cfk/flws36gfsf af/]df ;/sf/L cg';Gwfg lkmtnf]x'“b} uPsf] 5 . wgdfn n'6\g], Hofglng]h:tf 36gf ;fdfGo aGb} uPsf]cj:yfdf ;/sf/n] tL ;a} u'G8fnfO{lu/km\tf/ gu/] o:tf 36gf a9\b}hfg] lglZrt 5, gful/s ;dfhsf]cfGbf]ng klg clxn] l;lyn b]lvPsf]5 . gful/s ;dfhsf] e"ldsf Joj:yfkl/jt{g ug{ dfq xf]Og, bafasfnflu lg/Gt/ x'g'k5{ .

/fh]z dfy]df, If]qkf6L

gla;f}{+ uGtJoP]ltxfl;s hgcfGbf]ngåf/f k'g:yf{lkt k|ltlglw;efn] hgtfnfO{

;fj{ef}d;Qf ;DkGg agfp“b} d'n'sdf nf]stGq :yfkgfsf nflu;+ljwfg;efdf hfg] lg0f{o ul/;s]kl5 klg /fhg}lts bnx¿lemgfdl;gf s'/fx¿df clNem/xg' /fd|f] ;+s]t xf]Og . ;+ljwfg;efsfnflu Go"gtd ;xdlt sfod ug{ cfjZos u[xsfo{ ug{sf nflu clxn];ft /fhg}lts bnsf tkm{af6 ;/sf/ / dfcf]jfbL kIfaLr jftf{e}/x]sf] 5 . jftf{sf] of] r/0fdf b'j} kIfn] Ps–csf{dfly cfrf/;+lxtfpNn+3g u/]sf] cf/f]k nufPsf 5g\ . ;/sf/L kIfn] dfcf]jfbLkIfdfly hah{:tL rGbf c;'nL ug]{, /fhg}lts bnsf sfo{stf{x¿sf]ckx/0f ug]{, pgLx¿nfO{ wDSofpg] h:tf sfo{ hf/L /fv]sf] cf/f]knufPsf] 5 eg] dfcf]jfbLx¿n] klg ;]gf kl/rfng u/]sf], :yfgLolgsfo k'g:yf{kgf ug]{ tof/L u/]sf] h:tf cf/f]k nufPsf 5g\ .o:tf] cf/f]k–k|Tof/f]kn] ;+ljwfg;ef;Dd k'Ug] cfdg]kfnLsf] rfxgfnfO{cf]em]ndf kf/]sf] dfq ge} hgcfGbf]ngsf c¿ pknlAwx¿nfO{ klg;Gb]xsf] 3]/fdf NofPsf] 5 . jftf{df a;]sf b'j} kIfn] s] s'/f la;{g'x'“b}g eg], d'n'sdf :yfoL zflGt / tLj| ultsf] cfly{s ljsf;sfnflu g]kfnL hgtfsf] rfxgf eg]s} ;ft /fhg}lts bn /dfcf]jfbLx¿aLr ePsf] afx| a'“b] ;dembf/Lsf] cIf/zM kfngf xf] .Tof] cj:yfdf b'j} kIf ;+ljwfg;ef;Dd k'Ug cfjZos u[xsfo{dfOdfGbf/Lsf ;fy ;+nUg x'g'k5{ . Ps–csf{dfly ;dembf/Lljk/Ltsfd u/]sf] cf/f]k–k|Tof/f]k nufP/ ;do v]/ kmfNg'eGbf Ps–csf{k|lt ljZjf;sf] jftfj/0f l;h{gf ug]{tkm{ b'j} kIf ;lqmo x'g'k5{ .

clxn] d'n's ;+qmd0fsfndf 5 . lgZro klg ;+qmd0fsfnhl6n cj:yf xf] . /fhg}lts kl/jt{g ofqfdf o:tf] ;+qmd0fsfn:jfefljs klg xf] . o:tf] ;+qmd0fsfndf k'/fgf] /fhg}lts k|0ffnLsfkIfw/x¿ cfkm\gf] l:ylt alnof] agfpg jf gof“ ljsl;t ePsf]/fhg}lts kl/l:yltnfO{ c;kmn k|dfl0ft ug{ cg]s xTs08f k|of]udfNofp“5g\ . pgLx¿ if8\oGqsf] tfgfafgf a'Gb} gof“ /fhg}lts k|0ffnLsf]kIfdf b]lvg]x¿sf aLr km'6 k}bf u/]/ cfkm\gf] b'gf] ;f]em\ofpg]b'ik|of; ul//x]sf x'G5g\ . clxn] ;ft /fhg}lts bn / dfcf]jfbLaLrb]vf k/]sf s]xL cK7\of/fx¿ st} To:t} if8\oGqsf b'ikl/0ffdx¿ txf]Ogg\ < eGg] s'/fdf ;ft /fhg}lts bn tyf dfcf]jfbL b'j} ;r]tx'g'k5{ . clxn] d'n'sdf b]lvPsf tL b'j} zlQm hgtfsf dfemljZjf;sf] jftfj/0f l;h{gf ug]{ cleofgdf h'6\g'k5{ . o;sf nflupgLx¿ b'j}n] Ps–csf{k|lt ljZjf; ug{ ;Sg'k5{ . hgcfGbf]ngn]lgwf{l/t u/]sf] uGtJo;Dd k'Ug' tL b'j} zlQmsf nflu clUgk/LIff;/xxf] . tL b'j} zlQmn] s'g} klg cj:yfdf Ps–csf{nfO{ xf]Rofpg] jfPs–csf{sf] :jfledfgdf cf3ft k'Ug] s'g} klg sfd ug'{ x'“b}g .clxn] dfcf]jfbLx¿ cfkm\gf] hg;]gfnfO{ kfNg'kg]{ afWotf b]vfP/rGbf ;+sng ug]{ sfdnfO{ tLj|tf lbO/x]sf 5g\ eGg] s'/f s;}af6n's]sf] 5}g . csf{lt/ ;ft /fhg}lts bnsf] k|ltlglwTj ug]{ ;/sf/klg d'n'sdf cfkm\gf] pkl:yltnfO{ alnof] agfpg, cfkm\gf sfo{stf{x¿sf]dgf]an psf:g / ;ft /fhg}lts bnleq b]vf k/]sf] /fhg}ltsdxŒjfsf+IffnfO{ k"/f ug{ dfcf]jfbL kIfn] g?rfPsf /fhg}lts sbdx¿rfNg Jou| b]lvPsf] 5 . o:tf] cj:yfdf tL b'j} zlQmaLr Ps–csf{k|lt cljZjf;sf] jftfj/0f l;h{gf x'g' :jfefljs} xf] . o:tf]hl6n cj:yfdf ;/sf/ tyf dfcf]jfbL b'j}n] cfdhgtfn] cfkm"k|lt/fv]sf] cfzf tyf ljZjf;nfO{ sfod /fVb} Ps–csf{k|lt OdfGbf/Ltfsf;fy ;xof]uLsf ¿kdf k|:t't x'g'k5{ .

ljqmd ;+jt\ @))% sf] df3 dlxgfdf36]sf] Ps clj:d/0fLo k/Dk/fut, ;fdflhspT;jsf] :d/0f clxn];Dd Ps zlQmzfnLljDasf] ¿k lnP/ hd]sf] 5 d]/f] :d[Tofef;sNkgfleq, ctLtf]Gd'v lrQleq . /f0ffsfnLgzf;gJoj:yf lyof], k"0f{tM u|fdL0f kl/j]zlyof] . d kl/jlt{t e"uf]nl;t ;Dos\ dfqfdf;dfof ]lht x'g ;ls/x]sf ] lyOg“ . dlg/f]nLaf6 k'Ggfufp“df :yfgfGtl/t ePsf]5–;ft dlxgf uPsf lyP xf]nfg\ . sNr/n;s, e"uf]n–kl/jt{gsf] rf]6af6 lrQa'‰bf]d'lQm cem} kfO;s]sf] lyOg“ . ljeflht lyP“/ d lg/f]nL / k'Ggfufp“sf z}zjsfnLgt/Ëx¿aLr . alu/x]sf] lyP“ d cf�gf]hLjgsf] af¥xf}+ jif{df— ;l/tfh:t} k|fs[ltsP]Zjo{ / lgZrn cfgGbdf . ;/f]j/df ;LldteP/ af“Rg] d]/f] ;+/rgf � —;+ljwfgsf] lgoltlyPg . To;}n] d a9L :jtM:km"t{, :j]R5frf/L/ p208 lyP “ ufp “sf c¿afnaflnsfx¿eGbf . h8tfu|:t sd{sfl08tk/Dk/fsf] d lg;ËtM lj/f]wL /x]5' eGg];Tokl5 pGgt of}jgdf / To;kl5sf] a9\b}uPsf] k|f}9tfdf /]6«f] :k|]lS6AnL k"j{b[li6kftdfcg'ej u/]+, yfxf kfP“ . s7f]/ aGwgdf 9fNgrfxg'x'GYof] dftf>L / ;a} e|ft>Lx¿ . 5efOx¿df d ;a}eGbf slgi7 . lktf>Lnueu t6==== . dk|lt cg'/Qm cfzQm ;a}x'g'x'GYof] . j:t'tM clt cg'/fusf sf/0f g}pxf“x¿ dk|lt qm'4 x'g'x'GYof] . em§ x]bf{ of]jQmJo lj/f]wfef;k"0f{ b]lvG5 t/ ;+j]bgzLn/ sNkgfzLnx¿ ;lhn}l;t a'em\g]5g\,cg'/fu / cfqmf]zsf] Ps} Xbo jf dgleqsf];xcl:tTj . /Q]nL jf /Tof}nL pT;jx¿—k'Ggf hfg'eGbf klxn] klg lg/f]nLdf b]v]sf]lyP“ t/ Tof] dfbstfldl>t gf6sLotfsf] cg'ejklxnf] k6s eof]— k'Ggfufp“df ;+jt\ @))% sf]x]dGt Ct'df— xl/bQ e§sf] ljjfxf]T;jsf] h'g]nL/ftdf, u8fdf, t/sf/L af/Ldf .

clnlvt k/Dk/fcg ';f/ jo:sk'?ifx¿sf nflu /Q]nL /ftdf b'nfxfsf] 3/dfa:g jf k|j]z ug{ jlh{t 5 . Toxf“sf];fdflhs–;f+:s[lts Oltxf;sf] ;'b"/ c1ftsfnv08b]lv cfhsf ldlt;Dd ;fob ;a}k'?if kof{Kt pT;flxt hGtL uPsf] 36gfs]xL ld7f; s]xL pbf;L lnP/ clxn] ;fGble{sknx¿df d]/f] :d[ltk6ndf gflr/x]sf] x'G5 .ljz'4 ;+of]u lyof] d dfq Ps hgf ck|f}9afns jf lszf]/ hGtL hfgaf6 s] sf/0fn]5'6]+, clxn] ;Demgf ePg . d}n] afnsx¿klg hGtL uPsf b]v]sf] 5' . d cfkm}+ klgPs–b'O{ hGtL ;ft–cf7 jif{sf] pd]/df g}uPsf] lyP“ . k'Ggfdf t d af¥x jif{sf] pGdQ

s]6f] e};s]sf] lyP“ . h}ljs b[li6n] dleq cf7jif{sf] cfo'df g} sfd–hfu[lt cfO;s]sf] lyof] .af¥x jif{df pQ]nLsf] cy{ / dgf]lj1fg s]xLl;dfgfleq a'em\g ;Sg] e};s]sf] lyP“ . ;DejtMs'g} of}jgf¿9 s]6Lsf] if8\oGq x'g ;S5— dhGtL hfgaf6 jl~rt x'gdf s'g} ;'eb|f, ufuL{,uf}/L cflbx¿sf] . Ps–b'O{ hgfn] dnfO{anfTsf/ ug{ vf]h]sf] :d[lt clxn];Dd tfh} 5 .;'?df pgLx¿ cfqmfds x'Gy], d ql;t x'Gy]+ .sfnfGt/df s] eof] d kl5 cfkm\gf] hLjg–syfdfOdfgbf/Lsf ;fy lrq0f ug]{5' t/ Tof] /Tof}nLsf]/ft clj:d/0fLo /x]sf] 5 d]/f] hLjgdf .

;+:s[t ;f}Gbo{zf:qLx¿ eG5g\— If0f]If0f]oGgjtfd'k}lt tb]j ¿kd\ /d0fLotfofM . has'g} ;doljGb', j:t', JolQm cleJolQmn] g"tgtf,tfhfkgsf] efj jf efg lbG5 Toxf“ ;f}Gbo{jf /d0fLotfsf] pkl:ylt x'G5 . hxf“ af;Lkgx'G5, Toxf“ lj¿ktf x'G5 . xfd|f w]/}h;f b}lgsJojxf/ / cleJolQmx¿df af;L k'g?lQme]l6G5g\ hf] a9L oflGqs, sd :j:km"t{, sd?lrs/ x'G5g\ . jt{dfg oyfy{sf] af]lemnk'g/fj[lQaf6 ha xfdL pl2Ug, pbf; ylstx'G5f}+ ta ls t ctLtsf] ;Demgfdf /D5f}+, lst eljiosf] sNkgfdf p8\g yfN5f}+ . Xbosfnflu ctLt Ps d'lQm–nf]s xf] . efjgfo'Qmg/gf/Lx¿sf nflu ljutsf] :d[ltdf ljz]ifcfsif{0f x'G5 . dxfg\ k|mfG;]nL n]vs df;{nk|':tn] cfkm\gf] pkGof; /]d]Da/]G; ckm lyª\;kf:6df ctLtsf :d[ltx¿sf ljljw cfofd /p2Lkgx¿sf] cToGt uxg k|If]k0f u/]sf 5g\ .uPsf] ;donfO{ ;w}+ ;a} :yfg / kl/j]zdf

dl/;s]sf] Oltxf; eGg ldNb}g . s'g} ;Gbe{ /knx¿df k'/fgf] sfn gof“ sfneGbf a9L hLjGtcg'e"t x'G5 jf b]lvG5 . d]/f] hLjgsf] ljutdfw]/} 5l/Psf If0fx¿ 5g\, hf] la;{g ;ls+b}gg\ gla;{g nfos g} 5g\ .

xl/bQ e§sf] bf];|f] kfl0fu|x0fsf] /ftsf] /Q]nL ./Q]nL zAbsf] Jo'TklQ …/ftÚaf6 geP/ …/ltÚaf6ePsf] x'g ;S5 . …/ltÚ sf] cy{ x'G5 sfdb]jsL;xufldgL . sfdb]jn] cfkm"nfO{ w]/} Jofs'nagfPkl5 eujfg\ lzjn] cfkm\gf] t];|f] g]qn]sfdb]jsf] jw ul/lbg'eof], e:dLe"t ul/lbg'eof] ./ltsf] ljnfkaf6 b|ljt eP/ lzjn] sfdb]jnfO{k'ghL{ljt ul/lbg'eof] t/ cz/L/ ;“Id, cb[Zocl:tTj lbP/ . syf eG5— lzjdfly sfdb]jsf]ck|Toflzt cfqmd0fsf sf/0f g} l;nu9Ldfz}n]Zj/Lsf] pTklQ ePsf] xf] . z}n]Zj/Lsf s]xLj[4 k'hf/Lx¿nfO{ klg sfdb]jsf] jf0faf6 c;fwf/0f¿kn] cfqmfGt ePsf] syf ;To ;'g]sf] 5', ;'g]sf]tYo cg'ej u/]sf] 5' . pd]/ cufl8 a9\b} uof],la:tf/} yfxf kfp“b} uP“— /Q]nL, /Tof}nLsf] /ftPs–csf{df pGd'Qmtfsf] /ft /x]5 . 3gLe"t, bldtof}g;+j]u / s'07fsf] lj/]rgsf] /ft t/ clnlvt;fdflhs / ;f+:s[lts :jLs[lt kfPsf] /ft ./Q]nLsf] k|yf g]kfndf dfq ;Lldt 5}g, ef/tsfk|To]s ufp“df 5, ;x/df 5 . ljleGg ¿k / z}nLdfljZje/ g} 5 . k|frLg sfndf u|L; / /f]ddfcToGt pT;fx / pdË;“u dgfOGYof]— /Q]nL .jt{dfg klZrdL ;+;f/sf] ;fdflhs kl/j]zdf/Q]nLsf] cfjZostf g} kb}{g, lsgeg] Toxf“sf]cfsfz / hldg v'nf 5 /lt/fusf lglDt . Toxf“sf]uugaf6 b]jLb]jtfx¿ lrofp“b}gg\ /lt pT;jdgfO/xg]x¿nfO{ . xfdLsxf“ To:tf] pGd'Qmu}/wfld{s, u}/sfg'gL /ltpT;jLx¿nfO{ b]jLb]jtfx¿e/;s o; hGddf geP csf]{ h'gLdf b08 lbG5g\ .To;}n] oxf“sf /Q]nLx¿ s[lqd ¿kn] y'kfl/PsfzlQmzfnL ;+j]ux¿sf pGd'lQmsf /ftx¿ x'g\ .

Tof] lbg :g]xntf -gfd kl/jlt{t_ k/d tfkdflyOg\ . Tof] lbg dfg] xl/bQsf] hGtLsf] /ft . dlbgel/ v]Nbfv]Nb} ylst eP/ Ps ;'/lIft s'gfdf;'lt;s]sf] lyP“ . d:t lgb|fdf ;+;f/sf] :jefj /ultnfO{ lal;{/x]sf] j]nf :g]xntf d]/f] 6fpsfdfkfgL 5b}{ uOg\ . d ljl:dt, ql;t eP/ p7]+ .kl/wfgsf] gfddf Ps sfrkGgL -bf]a§L_, Psemu'nf] . pgL sl/a !(–@) jif{sL o'jtL lyOg\ .dfcf]jfbL z}nLdf pgn] dnfO{ kmsfp“b} au}+rfsf]lsgf/flt/ nlug\ . otf dlxnfx¿sf] b]p8frln/x]sf] lyof]— pGd'Qm elËdf / efiffdf, ptf:g]xntf cfkm\g} Wjlg, no / cy{sf] uLt ufpgyflng\ . uLtsf] k|efj M cfgGb / b}lxs kL8fsf]ljlrq ld>0f . Ps kfv] afnssf] a[xQ/hLjg;“usf] k|yd kl/ro . Ps dw'/ clj:d/0fLo:d[lt, Ps d[b'n gf]:6fnlhof .

Page 5: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 %b]z

;+;b\sf] 3f]if0ffdf dfcf]jfbLx¿sf] klg ;xeflutf 5

sfo{;Dkfbgsf] k|z+;f ug'{k5{ .;fKtf lxs M o;df

k|ltlglw;efn] u/]sf 3f ]if0ffdfcf]jfbLsf] of]ubfgnfO{ cjd"Nogug]{ lx;fan] cfof] eGg] dfcf]jfbLsf]cf/f]ksf] v08g ug]{ cj:yf 5 <

vltj8f M dfcf ]j fb L;fyLx¿sf] a'emfO km/s k/]sf] dfqxf] . xfdLn] ;/sf/ / dfcf]jfbLaLrePsf] !@ a'“b] ;dembf/L / To;sfcfwf/df ePsf] hgcfGbf]ngn]lbPsf] DofG8]6cg';f/ tL 3f]if0ffu/]sf xf} + . !@ a'“b] ;dembf/LeGg]lalQs} To;otf ePsf ;a}sfd–sf/afxLdf dfcf ]jfbLsf ];xeflutf 5 eGg] a'em\g'k5{ . o;cy{df hgcfGbf]ng, k|ltlglw;efn]u/]sf] ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg ug]{3f]if0ff, h]7 $ ut]sf] P]ltxfl;s3f]if0ff, cfdfsf] gfddf gful/stflbg ]h:tf 3f ] i f 0 f f ;a }dfdfcf]jfbLnfO{ h; lbOPsf] 5 .

;f Kt f l xs M t/k | ltlglw;efdf dfcf ]jfbLsf ]of]ubfgsf] s'/f p7]g lg <

vltj8f M !@ a'“b] ;embf/L /hgcfGbf]ngsf] DofG8]6 eGg]lalQs}dfcf]jfbL elg/xg' kb}{g . Tof] :jtMa'lemg] s'/f xf] .

;fKtflxs M k|ltlglw;efsf]P]ltxfl;s 3f]if0ff ubf{ dfcf]jfbL;“u;Nnfx g} gul/Psf] s'/f aflx/cfPsf] lyof], xf]Og / <

vltj8f M h]7 $ ut] ePsf]pQm 3f]if0ff cl3;Dd pxf“x¿ o;/L

v 'n ] / cfpg 'ePsf ] lyPg .pxf“x¿nfO{ klg h]7 $ sf] 3f]if0ffn]g} v'n]/ cfpg d2t k'¥ofPsf] xf] .To;sf/0f of] s'/fnfO{ ljjfbdfNofpg'eGbf s] a'em\g'k5{ eg]hgcfGbf ]ngn ] lbPsf ]DofG8]6cg';f/ sfd ug'{ eg]sf]dfcf]jfbLnfO{ dfOg; ug'{ xf]Og,of] sfd pgLx¿n] klg u/]sf] xf] .

;fKtflxs M To;f] eP dfcf]jfbLn]af/Daf/ gof“–gof“ s'/f lgsfn]/ lgx'“vf]Hg'sf] sf/0f s] xf]nf <

vltj8f M k|ltlglw;efdfklg ;ft bn, ldl8ofdf klg ;ftbn, ljjfb / rrf{–kl/rrf{ klg;ftbns} e}/x]sf] b]Vbf st} cfkm"nfO{dfOg; ul/Psf] xf ] ls eg]/dfcf]jfbLx¿nfO{ lrGtf nfu]sf]x 'g;S5 . o;cl3 pxf “x¿sf]d'2fnfO{ h;/L cf]em]n kfg]{ k|of; ul/of],of] ;/sf/n] klg To;} unf{ ls eg]/lrlGtt x'g' :jfefljs xf] . pxf“x¿sf;a} s'/f unt klg x'“b}gg\ .

;fKtf lxs M To;f ] ePk|ltlglw;ef lj36gsf] d'2fnfO{tkfO{+ ;sf/fTds dfGg'x'G5 <

vltj8f M dflGbg“, lsgeg],dfgf}+ clxn] xfdLn] k|lglglw;eflj37g u¥of}+, t/ jftf{ ubf{ub}{ Tof];kmn ePg . To;kl5 dfcf]jfbL;“uxltof/ 5, pm h+un k:nf /], ;ftkf6L{ km]l/ sxf“ hfg] < k|ltlglw;ef;+;bLobnx¿sf] 6]sf] xf] . o;n]l/Qmtf x'g lb“b}g .

;fKtflxs M dfcf ]jfbLn]k|ltlglw;efsf] ;f6f] a[xt\ /fhg}lts;Dd]ng eg]sf] 5 lg <

vltj8f M ljb ]zLx¿n ]kTofpg] eg]sf] k|ltlglw;efnfO{ xf] .pgLx¿ k'/fgf] DofG8]6 eP klgo;}nfO{ ljZjf; u5{g\ . To;sf/0fs'g } klg l/Qmtfdf ;a}eGbfljZjfl;nf] / ;lhnf] dfWodsf¿kdf /x]sf] k|ltlglw;efsf] ljsNkc¿ x'g ;Sb}g . a? ;+ljwfg;efsf]lgjf{rg gx'Gh]n o;nfO{ ;'tfP//fVg ;lsG5 .

;fKtflxs M jftf{ c;kmn x'g];Defjgf 5 <

vltj8f M /fhgLltdf c;Dejs]xL klg 5}g . dfcf]jfbLn] jftf{;kmn x'G5 elg/x]sf] 5, xfdL klgelg/x]sf 5f}+, jftf{df o:tf] s'/f

p7\nf, ;ft bnn] Tof] s'/f gdfg]/jf ;ft bnaf6} klg zflGt jftf{dfa:g ;ls“b}g eGg] s'/f p7\g ;S5 .dfcf]jfbLsf tkm{af6 dfq xf]Og,;ft bnsf tkm{af6 klg zflGtjftf{ e+u x'g;S5 .

;fKtflxs M dfcf]jfbLsf]zlQm a9\b} uPsf] b]lvG5, o;n]Pdfn]sf] /fhg}lts eljiodflyk|Zg p7fPsf] 5}g <

vltj8f M lhDd]jf/ /fhg}ltsbnn] cfkm\gf] :jfy{ x]b}{g . clxn]hgtfn ] rfx ]sf ] zf l Gt xf ] ,dfcf]jfbLx¿ zflGt k|lqmofdfcfp “bf hgtfn ] pgLx¿nfO {kTofp“5g\ eg] xfdLh:tf] lhDd]jf/bnn] lrlGtt x'g'kg]{ s'g} sf/0f5}g . dfcf]jfbLsf] cfkm\gf] gLlt 5,xfd | f ] cfkm \gf ] . ;a } kf6L {n ]

cf–cfkm\gf] sd{sf] kmn vfg] x'g\ .Pdfn]nfO{ dfcf]jfbLsf] zlQm a9]/s]xL cK7Øf/f] k/]sf] 5}g . a? Pp6fsDo'lg:6sf nflu csf]{ sDKo'lg:6alnof] x'g' v';Lsf] s'/f xf] . @)$*;fnb]lv g} g]kfndf sDo'lg:6sf]ax 'dt 5 . ljleGg 6 'qmfdfljeflht ePsfn] g} pgLx¿zf;gdf gcfPsf x'g\ .

;fKtflxs M ;'b"/ eljiodf oLb'O{sf] Pstfsf] ;Defjgf b]Vg'x'G5 <

vltj8f M b'O{j6} sDo'lg:6kf6L{ ePsfn] s]xL gLlt ldN5 .o; cfwf/df ;+ljwfg;efsf] r'gfjdfg} s]xL :yfgdf ldn]/ hfg ;lsg]cj:yf 5 . /x\of] eljiosf] s'/f,d]/f] dt ;a} sDo'lg:6 Ps7fp“dfpleg'k5{ eGg] 5 .

;fKtflxs M clxn] t sf+u|];;“u

glhs x'g'x'G5 lg <vltj8f M of] kl/l:yltn]

l;h{gf u/]sf] xf] . /fhgLltdf o:tf]e}/xG5 . ;w}+el/ ;ft bnaLr oxLldqtf sfod /xG5 eGg] klg 5}g .

;fKtflxs M sf+u|];sf] km'6kl5 tPdfn]nfO{ lgs} ;lhnf] eof], xf]Og <

vltj8f M s 'g } k lgk|hftflGqs kf6L{ sdhf]/ x'g', km'6\g',nf]stGqsf nflu /fd|F ] xf ]Og .d ] / f ] l jr f /d f b ' O { s f + u |;ldNg'k5{ . o;f] ubf{ g} sf+u| ];n]h'g ju{sf] k|ltlglwTj u5{, Tof]ju{sf] lxt x'G5 . sDo'lg:6x¿dfklg Go"gtd ;dembf/L x'g'k5{,o;n ] klg sDo ' lg:6n ] h 'gju{sf] k|ltlglwTj u5{, p;nfO{kmfObf x'G5 .

–clZjgL sf]O/fnf;fKtflxs M k|ltlglw;efsf]sfd–sf/afxL x]bf{ ;ft kf6L{n] s'g}tof/L g} gu/]sf] b]lvof] lg <

vltj8f M;ft kf6L{ tyfdfcf]jfbLaLr ePsf] !@ a' “b ];dembf/Lkl5 36gfqmd olt l56f]–l56f] kl/jt{g x'g yfNof] lsToltv]/ s;/L x ' G5 /fhfsf ]zf;g 9fNg] Wofg dfq uof] .n f ] st Gq c fPk l5 s;/ L;+ljwfg;ef;Dd hfg], To;sf]k | f¿k s:tf ] x 'G5, Totflt/;f]Rg] km';{b g} ePg . To;}n]clxn] k|ltlglw;efsf] sf/afxLof]hgfa4 ¿kdf cufl8 a9\gg;s]sf] xf] . s:tf] ;+ljwfgsf] d'2flnP/ hgtfdf hfg] eGg] cGof}nclxn] klg 5, oBlk Pdfn]n]e/tdf]xg clwsf/Lsf] ;+of]hsTjdfgf} ;b:oLo ;+ljwfg;ef tof/L;ldlt u7g u/]sf ] 5 . c¿bnx¿n] klg tof/L ub}{5g\ eGg];'g]sf] 5' .

;fKtflxs M dfcf]jfbL PSn}n]cfkm \gf ] tof/L k "/f e};s]sf ]atfO;s]kl5 ;ft bnn] t cem} cl3g} sfd ;Sg'kg]{ xf]Og / <

vltj8f M cfGbf]ngdf ;a}Ps eP klg x/]s kf6L{sf] cf–cfkm\g};}4flGts c8fg 5 . To;}n] xfdLleqs]xL cGof}n b]lvPsf] ;To xf] . cem}klg sltko kf6L{ ;+ljwfg;efdfhf“bf s'g Ph]G8f lnP/ hfg] eGg]s'/fdf lSno/ 5}gg\ . dfcf]jfbL of]s ' / fdf cuf l8 5 . p;sf ]

lj/f]w vltj8f, Pdfn]sf ;f+;b .hGd M @)!% ;fn, @)# ̂;fnsf] ljBfyL{cfGbf]ngaf6 /fhgLltdf k|j]z .sf7df8f}+sf] sfg'g SofDk;df :jljo';lrj x'“b} @)$# ;fndf tTsfnLgdfn]sf tkm{af6 /fli6«o k~rfotdfhgkIfLo pDd]bjf/ . @)$* ;fnb]lvnuftf/ k|ltlglw;efdf Pdfn]sftkm{af6 lgjf{lrt x' “b } cfPsfvltj8f klxn]b]lv g} ;+ljwfg;efkIfw/sf ¿kdf b]lv“b} cfPsf lyP .dfcf]jfbL;“sf] jftf{nfO{ ;kmnagfP/ l56f ]eGbf l56f ];+ljwfg;efdf hfg'kg]{ dfudf cl8uvltj8f dfcf]jfbLnfO{ k|lt:kwf{Tds/fhgLltdf Nofpg bnx¿ xb};Ddsf]nlrnf] x'g'kg]{ 3f/0ff /fV5g\ .

Page 6: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 ^t?0f ;+;f/

cfjZos e};Sof] v'nf ljBfno gLltljb'/ vltj8f

sf7df8f}+— !& jif{sf] pd]/dfwg sdfpg lab]l;Psf nugv]nsfZofd cfrfo{n] !& jif{kl5 d'n'skms+{bf hLjgsf] pQ/f4{ latfpgk'Ug] u/L wg ;l~rt u/]sf lyP,t/ d'Unfgdf /x“bf lzIffsf] sdLsfsf/0f ef]u]sf ljleGg gdL7f36gfn] pgnfO{ g]kfn kmls{Pkl5lzIffsf] Tof] lt;{gf k"/f ug]{ /x/hufof] . geGb} g]kfn kmls{Pkl5cfrfo{n] P;Pn;Lsf] k/LIff lbgsfnflu ljleGg :yfgdf ;Dks{ /fv] .pd]/n] g]6f] sfl6;s]sf] cj:yfdfpgn] emG8} cfwf pd]/sfx¿;“ua;]/ ljBfno cWoog ;'rf? ug]{l:ylt klg lyPg . cfkm\g} ;|f]t–;fwgdf k/LIFfsf] tof/L ug]{ qmddfpgL …:6'8]G6\; cf]kg :s'nÚ ef6e6]gLk'u] . cfrfo{n] Ps jif{ sf]lrªSnf; lnP/ …k|fOe]6Ú af6} ^#k|ltzt c+s NofP/ P;Pn;L pQL0f{u/] . cfrfo{h:tf a9L pd]/sfsf/0f ljBfno hfg g;Sg] tyfrfx]/ klg ljBfnodf uP/ lgoldtcWoog ug{ g;Sg]x¿ cfhef]lnk|fOe]6 k|lqmofdfkm{t k/LIff lbgsf]lrª ;]G6/ wfp“5g\ .

…a;] { lg sl/a !) xhf/ljBfyL{ of] k|lqmofaf6 P;Pn;LlbO/x]sf 5g\,Ú :6'8]G6\; cf]kg:s'nsf lgb] {zs an/fd yfkfeG5g\– …lgoldt ljBfno hfgg;Sg]x¿sf lglDt v'nf ljBfnosf]cjwf/0ffcg';f/sf] lzIffgLltcfjZos e};s]sf] o;n] k'li6 u5{ .oBlk k|fOe]6 k|lqmofaf6 k/LIfflbgsf nflu cfjZos tof/L

k|lqmofaf6 k/LIff lbg]x¿sf nflusf]lrª sIff lbnfpg] ;+:yfx¿n]ljBfyL{nfO{ wf]sf lbG5g\ eGg];f]rfO unt ePsf] k|fOe]6 Ps]8]dL,k'tnL;8ssf k|d'v df]= cgj/ cnLatfp“5g\ . cnLsf cg';f/ s]xL;+:yf unt lgotn] ;~rfng

ePsf x'g ;S5g\, t/ k|fOe]6 k/LIff;~rfngsf nflu ;a} k|lqmoflhNnf lzIff sfof{nocGt{ut x'g]ePsfn] ljBfyL{n] wf]sf kfpg];Defjgf g} x'“b}g . s'g sf]lrª;]G6/af6 hf“bf wf]sf kfO“b}g eGg]a'em]/ hfg' /fd|f] x'G5 eGb} :6'8]G6

dfWolds lzIff pQL0f{ -P;Pn;L_ k/LIff ;~rfng tyf Joj:yfkg lgb]{lzsf @)^! sf] kl/R5]b #bkmf !) df k|fOe]6 k/LIff ;~rfng k|lqmofaf/] pNn]v ul/Psf] 5, h'g o; k|sf/ 5—

pkbkmf ‘s’ cg';f/ sfg'gadf]lhd ;~rflnt cg'dlt jf :jLs[lt k|fKt dfWolds jf lgDg dfWoldsljBfnoaf6 sIff * sf] lhNnf:tl/o k/LIff jf ;f] ;/xsf k/LIff pQL0f{ u/L b'O{ z}lIfs ;q k"/f u/L s'g}dfWolds ljBfnodf lgoldt ljBfyL{sf ¿kdf gk9L k|fOe]6 ¿kdf cWoog u/]sf] s'g} dfWolds txsf]:yfoL lzIfsn] k|dfl0ft u/]sf] k|df0fkq, sIff * pQL0f{ k|df0fkq, k|fOe]6 ljBfyL{sf ¿kdflhNnf lzIff sfof{nodf /lh:6« ];g e/L ;f]sf] :jLs[t cw{s§Lsf] k|dfl0ft k|ltlnlk Pj+ k|fOe]66]:6 k/LIff lbg lhNnf lzIff sfof{nodf cfj]bg lbO{ pQm k/LIff pQL0f{ e} P;Pn;L k/LIffdf;lDdlnt x'g] k|fOe]6 k/LIffyL{x¿ k|fOe]6 k/LIffyL{ x'g]5g\ .

-bf];|f] ;+;f]wg @)^@_ pkbkmf ‘v’ cg';f/ k|fOe]6 k/LIff lhNnf lzIff sfof{non] dfq lng kfpg]5 . dflypNn]lvt lgb]{lzsfcg';f/ of]Uo ljBfyL{nfO{ dfq OlG:6Ro'6x¿n] egf{ lng] u/]sf 5g\ . k|fOe]6 P;Pn;L lbgsfnflu cfpg] ljBfyL{x¿n] lgb]{lzsfn] tf]s]sf] Go"gtd dfkb08 sIff * pQL0f{ u/]sf] x'g'k5{ . :yfoL lzIfsaf6k|dfl0ft ug]{b]lv lnP/ cGo ;]jf OlG:6Ro'6x¿n] g} pknAw u/fp“b} cfPsf 5g\ .

cf]kgsf yfkf eG5g\— …o:tfOlG:6Ro'6x¿ g} unt 5g\ eGg]cleefjsju{sf] wf/0ffdf eg]kl/jt{g cfpg'k5{ .Ú

/fhwfgLdf dfq clxn] sl/a^) j6f OlG:6Ro'6n] k|fOe]6P;Pn;Lsf nflu …sf]lrªÚ sIffx¿;~rfng ub}{ cfPsf 5g\ . oxf“a'em\g'kg]{ s'/f s] xf] eg] o:tfOlG:6Ro'6nfO{ cfkm}+ P;Pn;L k/LIff;~rfng ug] { clwsf/ 5}g .pgLx¿n] sf]lrª ;]G6/sf ¿kdfdfq ljBfyL{nfO{ P;Pn;L lbg ;Sg]u/L tof/ ug{ ;S5g\ . xfdLP;Pn;L lbg]x¿sf nflu /lh:6«];g,k/LIff kmd{ e/fpg]b]lv lnP/ lhNnflzIff sfof{non] tf]s]sf ;a} sfdk"/f ul/lbG5f}+ eGb} cnL eG5g\–…xfd|f] e"ldsf ljBfnosf] h:t} xf],t/ ;]G6ck P;Pn;L ;a} k/LIfflhNnf lzIff sfof{non] g} u/fp“5 .ÚlzIff dGqfno z}lIfs hgzlQmljsf; s]Gb|sf k|fljlws clws[taf]w/fh lg/f}nfsf cg';f/ cWoogug]{ of] z}nL unt geP klg o:tf;+:yfx¿nfO{ k|lqmofut ;DaGwglbg] cj:yf klg 5}g . …clxn] ljsf;s]Gb|n] v'nf lzIff gLlt tof/ ug{cfjZos cWoog–cg ';Gwfgul//x ]sf ] 5, Ú – lg/f }n fn ];f Ktf lxsnfO { atfP . otf;+:yfx¿n] ;DaGwg kfpg] lgsfos}cefjdf sDkgL jf ;fgf tyf 3/]n'pBf ]udfkm {t ;+:yf btf { u/L;~rfng ub}{ cfPsf 5g\ . yfkfsfcg';f/ o;/L ;+:yf cGoq btf{ug'{eGbf klg sd;]sd lhNnf lzIffsfof{nodf btf{ x'g] Joj:yf eP/fd|f] x'g] lyof] .

k/LIff lgoGq0f sfof{non]tf]s]sf] k|fOe]6 k/LIff ;~rfnglgb]{lzsf cg';f/ k|fOe]6 k/LIff

u/fpg v'n]sf OlG:6Ro'6x¿nfO{ x]g]{b[li6sf]0f eg] unt 5 . k|fOe]6

af“sL k[i7 & df

7d]nl:yt Ps /]i6'/f“sf nflucg'ejL Dofg]h/sf] cfjZostf5 . of]Uo JolQmn] kmf]g g+=$$!%*^) df ;Dks{ /fVg'xf]nf .s'k08f]nl:yt Ps ;+:yfsf nflujfl0fHo zf:qdf k|df0fkq txpQL0f{ jl/i7 n]vf tyf k|zf;g;xfos Pj+ lkogsf] cfjZostf5 . of]Uo JolQmn] kmf]g g++=%%@&&$% df ;Dks{ /fVg'xf]nf .sf7df8f} +l:yt Ps ;+:yfsfnf lu b 'O { hgf SnfOG6;le{l;ªsf] cfjZostf 5 . of]UoJolQmn] kmf]g g+= $@$##(% df;Dks{ /fVg'xf]nf .sf7df8f}+l:yt Ps sDkgLsfn f l u @) hg f ah f /k|ltlglw tyf @) hgf ahf/k|aGwssf] cfjZostf 5 . of]UoJolQmn] kmf]g g+= @@))^$) df;Dks{ /fVg'xf]nf .rfjlxnl:yt Ps ljBfnosfnflu k|Fylds txsf] ul0ft tyflj1fg ljifosf lZfIfs tyf u|]8l6r/sf] cfjZostf 5 . of]UoJolQmn] kmf]g g+= $$(*&^# df;Dks{ /fVg'xf]nf .Ps ;'/IFf sDkgLsf nflu @) hgfuf8{ sdfG8/ tyf Ps ;o krf;hgf ;'/IFf uf8{sf] cfjZostf 5 .;}lgs tyf k|x/L ;]jfaf6cjsfzk|fKt JolQmn] kmf]g g+=$@**)%( df ;Dks{ /fVg'xf]nf .nlntk'/l:yt Ps ljBfnosfnflu lgDgdfWolds txsfc+u|]hL tyf lj1fg lzIfssf]cfjZostf 5 . :gfts txpQL0f{ JolQmn] kmf]g g+= %%&!&!#df ;Dks{ /fVg'xf]nf .sf7df8f}+l:yt Ps sDkgLsfpTkfbgx¿sf] k|rf/–k|;f/ tyfahf/Ls/0fsf nflu s ]xLsd{rf/Lsf] cfjZostf 5 .of ] Uo JolQmn ] km f ]g g + =@!&#@@! df ;Dks{ /fVg'xf]nf .nlntk'/l:yt Ps dG6]Zj/LljBfnosf nflu k|lzlIftlzlIFsfsf] cfjZostf 5 .of]Uo JolQmn] %%#%(#* df;Dks{ /fVg'xf]nf .sf7df8f}+l:yt Ps sDKo'6/ 6]«8;]G6/sf nflu b'O{ hgf xf8{j]o/6]lSgl;ogsf] cfjZostf 5 .of]Uo JolQmn] $$@)(*& df;Dks{ /fVg'xf]nf .sf7df8f}l:yt Ps sDkgLsf nflutLg hgf sfof{no ;xfos, kf“rhgf ;fOsn AjfO, tLg hgf clkm;x]Nk/, tLg hgf l/;]K;lgi6, b'O{hgf ?d AjfO, b; hgf s's, j]6/,s's x]Nk/ tyf b'O{ hgf l:qmglk|G6/sf] cfjZostf 5 . of]UoJolQmn] kmf]g g+= $$(^#*! df;Dks{ /fVg'xf]nf .k'/fgf] afg]Zj/l:yt Ps dfWoldsljBfnosf nflu sDKo '6/ty f ; + u Lt k | lzI fss f ]cfjZostf 5 . of]Uo JolQmn]df]afOn g+=(*$!##^!%& df;Dks{ /fVg'xf]nf .

Page 7: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 &t?0f ;+;f/

a]/f]huf/d~r a]/f]huf/ o'jf tyf/f]huf/bftfx?sf nflu xf] . of]:tDen] /f]huf/bftf Pj+ sfdsf]vf]hLdf /x]sf bIf hgzlQmaLr k'nsf]sfd ug]{% . of] :tDesf nflucfkm\gf] pd]/, of]Uotf, sfd ug]{ ?lrsf]IF]q tyf cg'ej;lxt cfkm\gf] ;Dks{&]ufgf xfdLnfO{ n]vL k&fpg'xf];\ .

a]/f]huf/ d~r lnRsL/fDr], vf]6fªsf :yfoL

afl;Gbf e"ld/fh /fO{ …OR5'sÚ xfnO6x/Ldf a;f]af; u5{g\ . k|df0fkqtx bf];|f] jif{df cWoog/t /fO{n]sDKo'6/df l8Knf]df pQL0f{ u/]sf5g\ . o;afx]s pgn] Ps jif{;DdPp6f klqsfdf sDKo'6/ ck/]6/sf¿kdf sfd ul/;s]sf 5g\ . s'g}klg sDkgL, sf/vfgf tyf k;ndfn]vfkfn jf sDKo'6/;DaGwL sfdug{ OR5's /fO{nfO{ kmf]g g+= )@%–%*@&$* df ;Dks{ /fVg ;lsG5 .

@! jifL{o s[i0f e08f/L :gftsbf];|f] jif{sf 5fq x'g\ . u'NdLsf:yfoL afl;Gbf e08f/Ln] !% dlxg];LPdP k|lzIf0f k"/f u/]sf 5g\ .:jf:Yo IF]qdf 5 dlxgf sfdul/;s]sf e08f/Ln] sDKo'6/sf]klg k | lzIf0f lnPsf 5g \ .lrtjgsf] e/tk'/df c:yfoLa;f]af; ul//x]sf e08f/LnfO{kmf]g g+ + )%^–%)!!*) df ;Dks{/fVg ;lsG5 .

a '6jnsf /f ]zg u ' KtfaL=P=k|yd jif {sf 5fq x'g\ .sDKo'6/sf] k|lzIf0f lnPsf u'Ktfxfn dxf/fhuGh, sf7df8f} +dfa;f]af; u5{g\ . sIff cf7;DdsfljBfyL{nfO{ 6\o';g k9fpg OR5'su'Ktf laxfg–a]n'sfsf] kf6{ 6fOd sfdug{ klg tof/ 5g\ . pgnfO{ kmf]g g+=$#&@)̂ & df ;Dks{ /fVg ;lsG5 .

xhl/of, ;nf{xLsf :yfoLafl;Gbf hLjgs'df/ nfdf Joj:yfkg;+sfosf lJfBfyL{ x'g\ . xfn a]/f]huf/@@ jifL{o nfdfn] o;cl3 s]xL ;+3–;+:yfdf sfd ul/;s]sf 5g\ . pgnfO{kmf]g g+= (*$!–@*%(#! df ;Dks{/fVg ;lsG5 .

df]/ªsf @@ jifL{o ;/g lnDa"xfn w/fgdf a;f]af; u5{g\ . lnDa"l;l6Ole6Laf6 dfGotfk|fKt lzIf0f;+:yfaf6 ;LPdP pQL0f{ u/L ljutcf7 dlxgfb]lv Ps lghL :jf:Yo;+:yfdf sfo{/t 5g\ . k|df0fkq txsfljBfyL{ ;/g xfn sDKo'6/sf] k|lzIf0fklg lnO/x]sf 5g\ . s'g} klg IF]qdfsfd ug{ OR5's ;/gnfO {[email protected] ;Dks{ ug{ ;lsG5 .

es'G8], afUn'ªsf :yfoL afl;Gbfofdaxfb'/ yfkf du/ Pd=P=k|ydjif{df cWoog/t 5g\ . ljut kf“rjif{b]lv ;fgf ls;fg ;xsf/L ;+:yf,afUn'ªdf ;fdflhs sfo{stf{sf ¿kdfsfo{/t du/ ;d'bfodf cfwfl/tsfo{qmddf ;xefuL x'g rfxG5g\ .yfkfdu/nfO{ afUn'ªsf] kmf]g g+=)^*–%@)%(& df ;Dks{ /fVg ;lsG5 .

lbgsf nflu cfjZos k|lqmof k"/fu/]kl5 ljBfyL{n] P;Pn;L k/LIfflbg kfp“5 -x]g'{xf];\ aS;_, t/ k/LIfflbgsf nflu cWoog klg plQs}cfjZos x'G5, o;sf nflu k|fOe]6sf]lrª ;]G6/x¿sf] e"ldsf dxŒjk"0f{x'G5 . ljBfno ghfg] cj:yfdf Ps}:yfgdf cf7j6f ljifo cWoog ug]{ynf]sf ¿kdf o:tf OlG:6Ro'6sf]:yfkgf ePsf] xf] . clnsf cg';f/;+VofTds ¿kdf s]xL ;docl3;DdGo"g /x]sf o:tf ;+:yfsf] ;+Vofkl5Nnf] tLg jif{otf x\jfQ} a9]sf]5 . ;+:Yffx¿n] cf};tdf %) b]lv&) k|ltzt ljBfyL{nfO{ ;kmntflbnfPsf] bfjL klg ub}{ cfPsf 5g\ .

sdhf]/ cfly{s x}l;otsfsf/0f ;fgf] pd]/df k9\g gkfPsf,;fgf] pd]/df k9\g dg gnfu]/a/flnPsf / kl5 uP/ k9fOsf] dxŒja'em]sfx¿ k|fOe]6 ¿kdf P;Pn;Llbg] tof/Lsf nflu OlG:6Ro'6k'U5g\ . g]kfnsf] ;Gbe{df x]g]{ xf]eg] lj=;+= @))* lt/ g} v'nfljBfnosf] gLltdf /x]/ P;Pn;Lsf]k/LIff ;~rfng x'g] u/]sf] lzIffljb\ljBfgfy sf ]O/fnfn] atfP .sf]O/fnfsf cg';f/ To; a]nf s]xLljBfnon] tLg jif{ dfq cWofkgu/fP/ ljBfyL{nfO{ P;Pn;Lsf nflutof/ kfy]{ . of] rng @)@* dfgof“ lzIffgLlt gcfpGh]n;Dd sfodlyof ] . gGbL/flq df=lj=,gS;fnnufotsf ljBfnodf o;k|sf/sf] lzIffsf] Joj:yf lyof] . kl5s]xL sf]lrª ;]G6/nfO{ k|fOe]6k/LIffyL{sf nflu sIff ;~rfng ug{;DaGwg lbOP klg xfn Tof] Joj:yfcGTo ul/Psf] 5 . kl5Nnf] cjlwdfb'O{ bzscl3 afUdtL sf]lrª ;]G6/k|fOe]6 k/LIff lbg]x¿sf nflu eg]/;~rfngdf cfPsf] lyof] . ljb]zdfklg o; lsl;daf6 k/LIff lnO{ k|z:tpbfx/0f kfOG5g\ . l5d]sL d'n'sef/tdf klg ljZjljBfnodfkm{tljleGg >]0fLsf] k/LIff …b"/ lzIff gLltÚcGtu{t ;~rflnt 5g\ . clxn]g]kfndf klg 7\ofSs} To:t} gLltcfjZos e};s]sf] 5 eGb} sf]O/fnfn]

cfjZos e};Sof] v'nf ljBfno gLltk|fOe]6 P;Pn;Lsf nflu sf]lrª sIff ;~rfng ub}{ cfPsf OlG:6Ro'6x¿

:6'8]G6; cf]kg :s'n ef6e6]gLk|fOe]6 Ps]8]dL -k|f=ln=_ k'tnL;8sn'sf; :68L ;]G6/ k'/fgf] afg]Zj/a'4 Ps]8]dL uf]+ua'lxdfnog cf]kg :s'n k'/fgf] afg]Zj/;Demgf Ps]8]dL cå}tdfu{dgsfdgf OlG:6Ro'6 rfalxnsf7df8f}+ 6«]lgª OlG:6Ro'6 k'tnL;8sa|fO6 km\o'r/ OlG:6Ro'6 rfalxnkfy kmfOG8/ Ph's];g l/;r{ ;]G6/ k'tnL;8sP;;LP klAns cf]kg :s'n 7d]nSofl/o/ cf]kg Ps]8]dL k'/fgf] afg]Zj/km/jf8{ Ph's];g OlG:6Ro'6 kf6g9f]sfPe/]:6 Ph's];g ;]G6/ hdnsf7df8f}+ dlN6kn OlG:6Ro'6 ef]6flx6LkfOyfuf]/; Ps]8]dL k|bz{gLdfu{/]l8oG6 Ps]8]dL gof“ afg]Zj/8L nfO6 Ph's];g kmfpG8];g 7d]nDofUgf]lnof OlG:6Ro'6 nugv]nkm:6{ lehg OlG:6Ro'6 nugv]nsfdgf sf]6]Zj/aLPd6L;L uf]+ua':dn x]eg nugv]n;fG8«f cf]kg :s'n ;f]¥xv'§]s]O{Pkm -sf7df8f}+ Ph's];g kmfpG8];g sn+sLxf/ef8{ OG6/g];gn Ps]8]dL sf]6]Zj/o'lge;{n Ph's];g kmfpG8];g afuahf//fO6 lehg Ps]8]dL sf]6]Zj/8fOgflds OlG:6Ro'6 gof“ afg]Zj/kk'n/ OlG:6Ro'6 rfalxn:ofDkn Ps]8]dL eQmk'/k]G6fug OlG:6Ro'6 eQmk'/y8{ lehg Ps]8]dL nugv]nsflGtk'/ dlN6kn OlG:6Ro'6 sfnf]k'ncKnfO8 Ph's];gn ;]G6/ afuahf/h]D; OlG:6Ro'6 6]s's;]6 Ph's];g ;]G6/ nflhDkf6

k[i7 ^ af6 hf/L

eG5g\— …h;af6 lgoldt ljBfnohfg gkfPsfx¿n] bf];|f] cj;/sf¿kdf v'nf k|lqmofaf6 cWoog ug{kfp“5g\ .Ú

d'n'sdf s]xL ;docl3;Ddrrf{df /x]sf] …v'nf ljZjljBfnoÚgLlt klg kfl/t x'g ;s]sf] 5}g .;Dk"0f{ k|lqmof k"/f u/]/ ;+;b\dfljw]ossf ¿kdf k'u]sf] pQm gLlttTsfnLg cj:yfdf ;+;b\ lj36gePkl5 /f]lsPsf] lyof], sf]O/fnf

eG5g\– …clxn]sf] ;+;b\n] Tof] ljw]oskfl/t u/]sf] cj:yfdf To;n]P;Pn;L;d]tnfO{ ;d]6\g] lyof] .Ú lj=;++=@)%( df cfPsf] lzIff lgodfjnLn]klg b "/ lzIffcGtu{t v'nflzIff;DaGwL Joj:yfsf af/]df pNn]vu/]sf] 5 . hgzlQm ljsf; s]Gb|sfk|fljlws clws[t lg/f}nfsf cg';f/b"/ lzIff lgb]{lzsf cfP klg o;af6lghL :t/sf s]xL OlG:6Ro'6x¿sf]dfq kIfkf]if0f x'g] b]lvPkl5 clxn]

;/sf/L tyf ;fd'bflos ljBfnonfO{gd'gfsf ¿kdf k|:t't ug]{ u/L gLltNofpg] tof/L ul/Psf] 5 . otfOlG:6Ro'6x¿ eg] b "/ lzIffdxfzfvfnfO{ z}lIfs hgzlQm ljsf;s]Gb|df uflePkl5 v'nf lzIff gLltagfpg] sfddf klg l9nf;':tL ePsf]lhls/ u5{g\ .

k |fOe]6 ¿kdf P;Pn;Llbnfpg v'n]sf ;+:yfsf] ;+Vof a9\b}uPkl5 of] If]qdf klg ljs[lt cfpgyfn]sf] kfOG5 . sIff !) df klgegf{ kfpg] Joj:yf x'Gh]n;Dd k|fOe]6P;Pn;L lbg rfxg]x¿nfO{ o:tfsf]lrª ;]G6/n] lghL ljBfno;“uldn]/ ; ]G6–ck kf; u/fP/P;Pn;Lsf] k/LIff lbnfOGYof] . of]k/Dk/f rNb} cfPsf] eP klg utjif{ eg] s]xL ljBfno o;} sf/0fn]sf/afxLdf k/], h;sf sf/0f lgoldtljBfyL{x¿;d]t k|efljt eP . utjif{ o'lge;{n OlG:6Ro'6 rfalxn, n8{a'4 afg]Zj/ tyf Pe/]:6 nugv]n oxLsf/0fn] sf/afxL:j¿k aGb eP .

k|fOe]6 P;Pn;Lsf nflusf]lrª sIff ;~rfng ub}{ cfPsfOlG:6Ro'6x¿n] 5ftf ;+u7gsf ¿kdf

…g]kfn z}lIfs ;+:yf ;+3Úsf] :yfkgfu/]sf 5g\ . clxn] pQm ;+3df #)j6f OlG:6Ro'6 cfa4 5g\ . ;+:yfsf]d"n p2]Zo eg]sf] o:tf lzIf0f;+:yfnfO{ j}wflgstf lbnfpg' xf] .;+:yfsf pkfWoIf;d]t /x]sf yfkfsfcg';f/ v'nf ljBfno cjwf/0ffkqnfO{nfu" u/fpg ;+3n] ;/sf/L lgsfo;“u;dGjosf/L e"ldsf v]Ng]5 .y fk f eG5g \— …kqklqsfdfUof/]G6L kf; eg]/ lj1fkg lgsfNg]sltko ;+:yfnfO{ To; k|sf/sf]grflx“bf] sfd ug{ 5f]8L 5ftf;+u7gsf] cjwf/0ffcg';f/ rNgcfu|x ul/Psf] 5 .Ú

z}lIfs hgzlQm ljsf; s]Gb|sflg/f}nfsf cg';f/ lzIffsf] kx'“r ;a}ju{df k'¥ofpg v'nf ljBfno gLltcfjZos e};s]sf] 5, t/ v'nfljBfnosf] d"n p2]Zo cfly{sx } l;ot sdhf ]/ x 'g ]x¿nfO {lzI f fs f ] a f6 f ] tk m { No fpg ]ePsfn] gLlt klg To;}tkm{ s]lGb|tx'g]5 . otf OlG:6Ro'6x¿n] klgJofj;flostfnfO{ wfGb} sdhf]/cfo;|f ]tsf ljBfyL{nfO{ ljz]if5fqj[lQsf] Joj:yf u/]sf] lhls/ u/] .

Page 8: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 *;Gb]z÷ljljw

hLjgsf] uf]/]6f]

kfpg] M

;Gb]z M

k7fpg] M

s'kg ;Gb]z

k|lt ;Gb]z ?= @)÷— clgjfo{

ldqx¿ gjLg, ;];g, ;LdfGt,s'df/, lw/f]h, 8Da/, xl/, g/]z,t]h]Gb|, a'l4, rGb|, l/gf, ltnf, g'df,efjgf nufot ;Dk"0f{ kl/lrtldqx¿df ;':jf:Yo, bL3f{o' Pj+pQ/f]Q/ k|ultsf ;fy} Pg=8L=du/sf] ;'vb bfDkTo hLjgsf]d+undo z'esfdgf .

hL=cf/=;lxb d~rsf] bfof“ efudf

xl/of] s'tf{–;'?jfn nufP/ a;]sLlx:;LnfO{ e]6\g rfxG5', pxf“;“u d]/f];fyLsf] /d]zsf] lrghfg ePsf]klg yfxf kfP“ . lx:;Ln] d;“ue]6\g rfxg] xf] eg] /d]z;“u d]/faf/]df a'em]/ ;Dk{s /fVg ;Sg'x'G5 .

chodLgejg SofDk;df

cWoog/t ;'lht, l/+s', ;'h', ozf]bf,clegj, cfsfz, ;Gb]z cflb;fyLx¿nfO{ SofDk;sf] cWoog;lsPkl5 xfd|f] ldqtf oyfjt\ /fVgof] ;Gb]z k7fPsf] 5' . xfdL cem}k lg ;do lgsfn ]/ k ' / fgfhS;gx¿df e]6\g ;S5f}+ .

xl/ofbuf/ /xg]5g\ ltdL;“u

latfPsf tL 5f]6f ;dox¿ klg,lhGbuLsf] clxn];Ddsf] ofqfdfd ;“u} ltd|f nflu klg cjZoklg :jl0f {d ag]sf] x'g'k5{ tLIf0fx¿, d]/L ;?, clxn] ltdLdaf6 s]xL 6f9f eP klg xfd|f ]ldng cjZo +efjL 5 . d ]/f ]hLjgsf ] ;Dk "0f { lx:;f dfq

km'6an eg]kl5;f¥x} 8/ nfU5

sl/a b'O{ jif{klxn]sf] s'/fxf] . hflu/sf] vf]hLdf d sf7df8f+}k'u]sf] lyP“ . x'gt d ufp“df hlGdP“,ufp“d} x'ls{P“ / ufp“df g} :s'nsf]k9fO ;s]/ lrtjgdf cfO{=sd=clg sDKo'6/sf] a]l;s sf];{ u/Lsfdsf ] vf ]hLsf ] l;nl;nfdfsf7df8f } + cfPsf ] lyP “ . dsf7df8f+}sf] sLlt{k'/df 7"nLcfdfsf]5f]/f cyf{t\ efO;“u a;]sf] lyP“ .km'6an eg]kl5 d ufp“3/lt/em'd|fsf] an v]Ng]b]lv lnP/ km'6anDofrx¿ x]g{ 3G6f}+ lx+8]/ x'G5 jf;fOsndf uP/ x'G5 x]y]{+ . dnfO{g]kfnsf k|d'v l6dx¿ ljz]if u/L…PÚ ju{sf km'6an l6dx¿aLrsf]km'6an x]g{] 7"nf] OR5f lyof] .hflu/sf] vf]hLdf ef}+tfl/+b} hf“bfPs lbg lqk ' / ] Zj/ l:yt/+uzfnfcufl8 k'u]+ . ;+hf]ujz Toxf“km'6an Dofr rln/x]sf] /x]5, Tof]klg /fli6«o l6dx¿ / c~rn:t/Lol6dx¿sf] v's'/L sk . h'g lbg dToxf“ k'u]sf] lyP“ g]kfnsf b'O{ 7"nfl6d dx]Gb| k'ln; Sna / dgfª–d:of{ª\bL SnaaLr v]n x'g] /x]5 .tL b'O{ l6ddf h;n] lht] klg Tof]k|yd x'g] rrf{ ;fyLx¿n] u/]sflyP . hflu/ t kfOPg–kfOPg, cadgsf] wf]sf] k'¥ofP/ hfg'k¥of] eGg];f]r]/ vNtL x]/]sf] t hDdf %)?k}of“ /x]5 . d}n] $) ?k}of“ lbP/l6s6 sf6+] / v]n ;'? x'g'eGbf Ps3G6f klxn] g} leq l5/L v]nf8L /c¿ bz{s gcfp“b} Kof/flk6df kn]+6Ls;]/ a;]+ . To;kl5 la:tf/}–la:tf/}bz{sx¿ cfpg yfn] / /+uzfnfel/of] . s]xL ;dokl5 v]nf8Lx¿klg cfP . v]nf8LnfO{ k|ToIf b]Vgt uf¥x} kbf]{ /x]5 . pgLx¿ xfdL$) ?k}of“ lt/]/ x]g]{eGbf w]/} 6f9fx'g] /x]5g\ . v]n Hofb} g} /f]df~rs

lyof] . b'j} l6dsf v]nf8L Psbdqm]hL b]lvGy] uf]n ug{ . km'6anv]n x]g]{ dflg;n] Pp6fsf] kIf tcjZo lng'k5{ gq eg] v]n x]/]sf]dHh} x“'b}g . d klg dx]Gb| k'ln;Snasf] ;kf]6{/ lyP“ . To;df klgdnfO{ dx]Gb| k'ln; Snasf xl/v8\sfsf] v]n ;f¥x} dg k5{ . To;}n]d dx]Gb| k'ln; Snasf] kIfdf x'l6ªul//x]sf] lyP“ . lgwf{l/t ()ldg]6sf] v]ndf s'g} klg kIfn] uf]nug{ g;s]kl5 #) ldg]6 ;doylkof] . To;df klg nueu %ldg]6hlt af“sL lyof], h;df xl/v8\sfn] uf]n u/]/ dx]Gb| k'ln;SnanfO{ lhtfP . To;kl5 t d]/fv'6\6f 7fp“d} /x]gg\, d gfRg yfn]+ .To;sf] v';LofnLdf %–!) hgf tnKof/flk6af6 d}bfgdf plqPsf dfqs] lyP, /+uzfnfdf t}gfy ;z:qsfPs hjfgn] sxf“af6 l;6\7L km's] .PSsf l; ;z:q k |x/ Lx¿pgLx¿dfly hfOnfuL hyfefjLnf7Lrfh{ u/], t/ d eg] ToxF“uPsf] lyOg“ . To;kl5 Kof/flk6df/x]sf s]xL pR5[ª\vn JolQmn] ;z:qk|x/Llj?4 gf/fafhL u/] . To;sf]k|ltjfbdf ;z:q k|x/L Kof/flk6dfcfP/ hyfefjL nf7L rfh{ ug{yfn] . To;kl5 Toxf“ efufefurNof] . d klg cfkm\gf] af6f] nfu]sf]lyP“ . PSsfl; d]/f] 6fpsf]df nf7Lalh|of] . efUon] xf] jf s'lGg s]n]xf], d]/f] 6fpsf]df ;f¥xf] rf]6 nfu]g .;fgf] 3fp eof], s]xL /ut aUof] .To;kl5 d pQm 3fp ;dft]//+uzfnfaf6 la:tf/} aflx/ cfP“ .olb dnfO{ 7"n} rf]6 nfu]sf] ePdnfO{ Toxf“ p7fpg] sf]xL x'g]lyPgg\, lsgls ToxF“ d Psbdgof“ lyP“ . To;kl5 d cfkm\gf]sf]7flt/ nfu]+, cf}ifwL u/f}+ eg]cfkm";“u hDdf !) ?k}of“ af“sLlyof] . To;}n] 3fp ;dft]/ dsLlt{k'/lt/ nfu+ ] . clxn] klg

km'6an Dofr 5 /] eg]kl5 pxL@)^) ;fnsf] ofb cfp“5 . To;}n]d klxn] pQm 36gf ;DemG5' clgkm'6an x]g{ hfG5' .—ef]h/fh kf}8]n, xfn M ;fpbL c/a

PrcfO{eL kf]h]l6es'/f cfheGbf sl/a tLg

jif{cl3sf] xf], hlta]nf d sIff !!df cWoog ub}{ lyP“ . P;Pn;Lklg /fd|f] >]0fLdf kf; u/]sf] /a'afcfdfn] klg 5f]/fnfO{ /fd|f] ljifok9fP/ 7"nf] dfG5] agfpg] /x/; “ufNg 'ePsf ] x ' “ b f d pRrclenfiffsf ;fy P]lR5s c+u|]hLljifo lnP/ 3/ glhs}sf] SofDk;dfcWoog ul//x]sf] lyP“ . To;} avtdeGbf kl5Nnf] txsf ljBfyL{x¿sf]P;Pn;L k/LIff glhls“b} lyof] .;a} k/LIffs]Gb| ;b/d'sfddf s]lGb|tlyP . ToxL qmddf ufp“af6 d]/f]lrghfgsL Pshgf alxgL k/LIfflbgsf nflu d]/f] 3/df cfpg]eOg\ . ;fydf pgL;“u pgsLPshgf ldNg] ;fyL klg cfpg]s'/f yfxf kfP“ . To;}n] pgLx¿sfnflu d]/f] sf]7f glhs}sf] sf]7f ;kmfeof] . tL b'O{hgf k/LIff ;'?x'g'eGbf tLg lbgcufj} xfd|f] 3/dfcfP . tL csL{ o'jtL;“u klg d]/f]kl/ro eof] . pgL ljBfnos}h]x]Gbf/ ljBfyL{ / :ju{sL k/Lh:t}/fd|L lyOg\ . nfUYof] eujfg\n]pgnfO { agfpg w ]/ } kl/>dug'{k¥of] . d pgLk|lt cfslif{t x'gyfln;s]sf] lyP“, pgsf] cfsif{0fsfsf/0f d pgLaf6 6f9f x'g g;Sg]e};s]sf] lyP“ . pgnfO{ klg dnfO{h:t} ePsf] s'/f pgn] dnfO{atfOg\ . To;kl5sf lbgx¿df dk/LIffsf nflu pkof]uL s'/fx¿l;sfOlbGy] + . pgs} cg'/f]wdfk/LIffdf uf8{ klg a;]sf] lyP“ . d}n]pgsf nflu olt 7"nf] Tofu u/]+ ls,k/LIffdf lr6 rf]/fPsf] cleof]udfPs /ft k|x/L rf}sLsf] lr;f] l5+8LttfPsf] lyP“ . ha d 5'6]+ km]l/ klgpgsf] / d]/f] aLrdf k|]d–efjgfx¿;f6f;f6 eP . xfdLaLr k| ]daGwgnfO{ bl/nf] agfO{ ljjfxdfaf“lwg] jfrf klg eP . pgsf] k/LIff;lsPsf] lbg dlGb/df uO{ …Ps–csf{nfO{ wf]sf glbg]Ú eg]/ s;dvfPsf lyof}+ xfdLn] .

To;sf] ef]lnkN6 pgL cf�gf]ufp“lt/ nflug\ . ;dosf] rqm;“u}xfd|f efjgf k|]dkqdf cfbfgk|bfge} g} /x]sf lyP . xfd|f] hLjgn]ca gof“ df]8 lng] ;+s]t ul//x]sf]lyof] . pgL k|yd >]0fLdf pQL0f{eOg\, To;}n] pRr lzIff xfl;nug{ ;x/lt/ nfUg'sf ;fy} pgn]kqnfO{ lg/Gt/tf lbO/xg] jfrfbf]xf]¥ofOg\ . s]xL ;do kq cfbfg–k|bfg /f]lsof] . w]/ } ;dokl5cgfof;} d]/f] gfddf Pp6f lr7Lcfof] h;df n]lvPsf] lyof]– lk|oPn=, d}n] ltdLnfO{ lbPsf] jfrfk"/f ug{ ;lsg“ lsgls d ;x/dfcfpg]lalQs} oxf“sf] jftfj/0fsf]lzsf/ x'“b} s;}sf] vf]qmf] k|]dhfndf

k/ ] / 8/nfUbf ] / f ]uPrcfO{eL÷P8\;sf] l;sf/ x'g k'u+] .To;}n] d of] kfksf] k|folZrt ug{sfnflu of] ;+;f/nfO{ ;bfsf nflu5f8]/ csf]{ gof“ ;+;f/df hf“b}5' .dnfO{ vf]Hg] k|of; gug'{xf]nf .tkfO{+sf] hLjg /fd|f];“u latf];\ .of] h'gLdf tkfO{+nfO{ ;fy lbg] k|of;t u/]sf] lyP“ t/ c;dy{ eP“, csf]{h 'gLdf cjZo tkfO{ +sf ] ;fylbg]5 . dnfO{ zflGtk"j{s cf�gf]uGtJodf k'Ug ;fy lbg'xf]nf eGg]cfzf u/]sL 5' . d]/f] sfdgf 5—…s;}n] klg o:tf] b'b{zf em]Ng'gk/f];\ .Ú

– nf]s

ltdL xf} .ljZjf;

bfOx¿ ;'j0f{, ;'dg, /hgLz,Zofd, kjg, /fhg, k|sfz tyfls/0fnfO{ w]/}–w]/} ;Demgf 5, drf“8} g} sf7df8f}+ cfp“b}5' . Toxf“/x“bf d ;'zLnf lbbLsxf“ a:g]5' .tkfO+{x¿n] dnfO{ ToxL+ ;Dks{ /fv]/e]6\g ;Sg'x'G5 . sfdn] Jo:t ePklg alxgLnfO{ e]6\g gla;g{'xf]nf .

;'idfP;Pn;L lbP/ a;]sf ldqx¿

6Lsf, nIdL, cf/fwgf, cg'kdf, b[li6,;+hf]u, dfgs, s[tf~hnL, :joDe",lbnzgf, gjLg, ;ljgf, dgf]h,lu/Lz, cn+sf/, /lZd, ;g'hf,/fvLnfO { … l8l:6ª \;gÚ xfGg ]z'esfdgf lbg rfxG5' .

cflzifljGbf, ltdL d;“u la5f]l8Psf]

klg w]/} e};s]5, xfd|f] rf]vf] k|]dnfO{lj5f]8df kl/0ft u/fpg]x¿nfO{ d}n]lrg]sf] 5', t/ klg To;a]nf xfdLaLrdf cljZjf; k}bf x'g'n] cfh o:tf]kl/0flt ef]Ug'kl//x]sf] 5, d ltdLljgfaf“Rg ;lSbg“, lKnh dnfO{ Psk6sk'/fg} gDa/df ;Dks{ u/ x} .

/fx'n

;fKtflxs ;fyL

–––––c7f/ jifL{o ljg]Gb| yfkf xfncfO{=P= k|yd jif{df cWoog/t 5g\ .;+uLt ;'Gg', e|d0f ug'{ / ;fyLagfpg' pgsf cle?lrsf ljifox'g\ . ux'“uf]/f] j0f{sf kf“r lkm6 kf“rOGr cUnf cljjflxt ljg]Gb| x“l;nf]/ zfGt :jefjsf, 3dG8 gug]{,hftkftsf] e]befj gug]{, ldng;f/tyf ;'vb'Mvdf ;fy lbg] ;fyLsf]vf]hLdf 5g\ . pgnfO{ u'?ª6f]n–#!, 3/ g+=!*@, ;'s'Gbf uNnL,afuahf/, sf7df8f}+sf] 7]ufgfdfkqfrf/ ug{ ;lsG5 .

–wgL ul/aaLr e]befj gug]{c;n ;fyLsf] vf]hLdf /x]sf @!jifL{o c?0f /f}lgof/sf] k];f Jofkf/xf] . kf“r lkm6 kf“r O~r cUnfcljjflxt c?0f zfGt :jefjsf5g\ . kqldqtf, e |d0f tyfJofkf/nfO{ cle?lr dfGg] P;Pn;LpQL0f { uf]/f ] j0f {sf c?0fnfO{sf7df8f } + lgDg Jofkf/L ;+3e[s'6Ld08k, If]q g=+ ^, :6ng+=!#!df kqfrf/ ug{ ;lsG5 .

–cfOP bf];|f] jif{sf ljBfyL{@$ jifL{o df]bs /fO{nfO{ e|d0f ug{/ gof“ ;fyL agfpg lgs} dgk/fp“5g\ . ux'“uf]/f] j0f{sf /fO{nfO{;'vb'Mvdf ;fy lbg], wgsf] 3dG8gug]{ tyf ldng;f/ ;fyLsf] ;fyrflxPsf] 5 . df]bsnfO{ xfQLuf}+8frf ]s , sf7df8f } + [email protected] df;Dks{ ug{ ;lsG5 .

Page 9: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 (kf7s d~r

ca xfd|f] kfnf]of] :tDedf xfdLn] /fv]sf k|Zgsf] #) zAbdf ga9fO{ pQ/k7fpg'kg]{5 . k|To]s pQ/sf ;fydf cfk\mgf] k"/f gfd, 7]ufgf /pd]/ n]Vg glal;{g'xf]nf . k|Zg gDa/ Ps ;w}+ cfufdL k|Zgsf¿kdf /xg]5 . Pp6f kfgfdf Pp6f pQ/ dfq :jLsf/ ul/g]5 .

—;Dkfbs—;Dkfbs—;Dkfbs—;Dkfbs—;Dkfbs!= k|]d ug]{x¿n] s] jf sf]af6 aRg'k5{ lsg <@= tkfO{+ rnlrq, 6]lnrnlrq cflb x]bf{ ?g'x'G5 < lsg <#= b'Mv jf ;d:of kbf{ tkfO{+ s;nfO{ ;Demg'x'G5, lsg <$= tkfO{+nfO{ ;w}+ b'Mv lbO/xg] Pp6f s'/f s] xf] < lsg <%= k|]d ubF{ ;a}eGbf 7"nf] 8/ s'g s'/fsf] x'G5 < lsg <^= g]kfnsf] /fhg}lts ;d:of s] u/] ;dfwfg xf]nf <&= ljjfxk"j{sf] of}g;DaGw slQsf] plrt xf] < lsg <*= s] u/] k};f sdfOG5 <(= ;kmn dfG5] x'g s] ug'{k5{ <!)= k'?ifsf] JolQmTj s]df x'G5 <

tkfO{+nfO{ cfkm\gf] gfd s:tf] nfU5<sljtf xfF;f}+ nPp6f lkoSs8 JolQm lbp“;}

em 'Dd x' “b } ;fj{hlgs a;dfr9\of] . otfptf x]/]/ pm vfnLl;6df uP/ a:of] . 5]psf] l;6dfu]?jf j:q nufPsf Ps ljlzi6u'? a;]sf lyP . lkoSs8sf]xfnt b]v]/ tL JolQmn] eg], …tkfO{+h'g af6f] lx+l8/xg'ePsf] 5, Tof];Lw} gs{df hfG5 . lsg o:tf]sfd ug'{x'G5 <Ú

lkoSs8n] lrRofp“b} eGof]—…P 8«fOe/, uf8L /f]s . dnfO{ gs{hfg' 5}g .Ú

)))gof“ b'nxLn] d':s'/fp“b}

cfkm\gf] >Ldfg\;“u egL, …yfxf 5 <d}n] !^ lbg;Dd t'n;Lsf] kQfdfq vfP/ lbg latfPsL lyP“ .Tolt dfq xf]Og, b'O{ jif{ k|To]sd+unaf/ j|t klg a;]sL lyP“ .Tolt u/]kl5 dfq d}n] tkfO{+nfO{>Ldfg\sf ¿kdf kfPsL x'“ .Ú

…Tolt gu/]sf] eP s] x'GYof] <ÚcrDd dfGb} >Ldfg\n] ;f]Wof] .

… To lt gu/ ]sf ] ePtkfO{+eGbf sfd gnfUg] dfG5]nfO{d}n] nf]Ug] eGg'kYof]{ .Ú >LdtLn]hjfkm lbO{ .

)))

c;fWo} /fd|f] nfU5, lsglsoxL gfdn] d]/f] JolQmTj a9fPsf]5 . d hxf“ uP klg d]/f] jf:tljsgfd g} eG5' t/ d cln efjgfdf8'Ag] x'“bf gfdsf] cufl8 efjgfsf];xofqL / k5fl8 clj/n yk]sf] 5' .

gL/h >]i7 -!(_ /fd]5fkvQd} nfU5 lg a|f], gfd eg]sf]

t hh{ a';, ljg nfb]g, ;2fd x';]gh:tf] kf] x'g'k5{, ;a}sf] d'vdfpgLx¿s} gfd 5 .

s]bf/ clwsf/L, dsjfgk'/dnfO{ d]/f] gfdb]lv 3[0ff nfu]/

cfp“5 < dnfO{ n]l8h gfd /fVg;fx|} dg nfU5 .

hLjg sf]O/fnf, df]/ªdnfO{ cfkm\gf] gfd /fv]sf] #–$

dlxgf;Dd /fd|f] nfU5 clg g/fd|f] nfU5 .To;}n] t of] gfd ;ftf}+ xf] .

;'jf; yfkf -!(_, kf]v/f;'Gb/, /fd|f], clt /fd|f]=== lsgls

tkfO{+ h:tf] dfG5]n] d sxf“sf]dfG5]nfO{ gfd ;f]lw/xg'ePsf] 5 <

;fhg lu/L -!%_, :ofª\hf;DkfbsHo",tkfO{nfO{ cfkm\gf]

gfd dg k/]g ls Sof xf] </d]z v8\sf -@^_, emfkf

Rjf“s nfUof 5, gfd ;'Ggf;fyt?gLx¿ kl5kl5 nfU5g\ . gkTofP kmf]6f]lvRg cfpg' Sof, clg yfxf x'G5 .nf]sdl0f ltldlN;gf -@$_, l;Gw'nL

cfkm\gf] t eujfg\sf] gfdk¥of], /fd|} nfU5 .b'uf{axfb'/ /fodfemL -@$_, /fd]5fk

hLjg g} Xbo–:kGbg xf] .d'6'sf] 9's9'sL lagf hLjg hLjgg/x]/ Pp6f ef}lts z/L/ dfq af“sL/xG5, h;sf] s]xL cy{ x'“b}g .

Xbo :kGbg, eb|af;dnfO{ d]/f] gfdk|lt Psbd} 3[0ff

nfU5 . lsgeg] ;' eg]sf] ToxL xf], lgneg]sf] lgNg'kg]{ e}xfNof], To;}n] dnfO{;'===lgn eGbf slxn] t l/; klg p7\5 .s] ug'{ gfd g} o:t} /flvlbP5g\ .

;'lgn du|ftL -!^_Psbd /fd|f] nfU5 . lsgls

;+;f/df a]gfdL s]xL 5}g ./]zd >]i7 -!*_ Ko'7fg

a'afcfdfn] /flvlbg'ePsf]gfdk|lt dnfO{ 7"nf] uj{ 5 .

df]xg >]i7Psbd} Kof/f] nfU5 . lsgeg] nfvf}+,

s/f]8f}+sf] eL8df dnfO{ d]/f] gfdn]lrgfPsf] 5 . cfh d h'g :yfgdf 5',To;sf] >]o d]/f] gfdnfO{ 5 .

lji0f' ;'g'jf/g/fd|f] nfU5, lsgeg] dfwj

gfd ePsf] JolQm sf]xL g]tf 5g\t sf]xL ;flxTosf/, t/ d eg]===.

dfwj ;fksf]6f, af/f

;fgf] 5“bf t 7Ls} nfUYof]t/ clxn]rflx“ 3f“8f] nfU5 . lsglsd'gf gfdsL o'jtLnfO{ ;'xfpg] dbgx'g'kg]{df cGoyf efÚ5 . v} ;Rofpgklg ldn]g < To;} t===.

d'/f/L/fh /fO{, O6x/Llaxfg pko 'Qm nfU5 .

dWofGxdf clncln gldn]sf] h:tf]nfU5 . ;GWofdf k"/} pN6f] nfU5 .

k|eft sfsL{ -@!_, bf]nvf;f/} /fd|f] nfU5 .

>LdtL ;¿, /;'jfklxn] ufp“df /x“bf t 7Ls}

nfUYof] t/ ;x/ k;]kl5 vNnf] nfUgyfn ]sf ] 5 . lsglshdfgfcg';f/sf] gfd x'g'k5{ . of]gfd t d]/L aHo}n] /flvlbg'ePsf] .

/jLgf c:nfdL du/w]/} x'g] hfdsf] s'/f gu/, tk:of

ug]{ /fdsf] s'/f gu/, hflu/ lbg] xf] <gq d]/f] gfdsf] s'/} gu/ .

kfun ;fyL, dn]v' ahf/o'lgs nfU5 lsgls d]/f]

6f]ndf bLk]z gfd u/]sf c¿ sf]xL5}gg\ . ;a}n] dnfO{ bLk]zlszf]/e§/fO{ eg]/ af]nfp“5g\ .

bLk]z kf}8]n -!(_, tfdgu/dnfO{ d]/f] gfd /fd|f] nfU5,

;a}n] dnfO{ bofsf] vfgL eG5g\t/ d bofsf] vfgLrflx+ x}g lg .

bof/fd l3ld/] -!*_cfkm\gf] gfd cfkm}+nfO{ /fd|f]

nfU5 . h] 5 oxL gfddf t 5 .P;=s]= s'"j/, yfgsf]6

ld7fO{ eP t s:tf] nfU5eGg ;Sy]+, t/ cfkm\gf] gfd rfVg]df}sf kfPsf] 5}g, v} s] eGg' / <

lbef cf]emf -!$_, lj/f6gu//fd|f] nfUb}g, /SsL, hSsL /fv]sf]

eP lkª\s', :jL6L cflb kl5 nfUy] .gL/h cof{n -!^_, a'6jn

dnfO{ t cfkm\gf] gfd lgs}/fd|f] nfU5, lsgls sfdn] gePklg klg gfdn] g} O{Zj/ -k|e'_ x'gkfPsf] 5' .

O{Zj/ cf]emf, lj/f6gu/, a'4rf]sdnfO{ cfkm\gf] gfd ;a}eGbf

/fd|f] nfU5 . lsgls d]/f] gfd dL7f]vfg]s'/f dvgaf6 p7]sf] 5 .;DkfbsHo", dvg vfOx]g'{xf];\ ttkfO{+sf] d'vdf ;w}+ To;sf] :jfbem'lG8/xG5 .

dvg >]i7 -!%_, ledfg, l;Gw'nLdnfO{ d]/f] gfd clt /fd|f]

nfU5 . :juL{o /fhfsf] gfd klgoxL lyof] .

jL/]Gb| a:g]t, c3f{vf“rL,h'g gfdsf] kl5 dl/xQ] u5{g\,

To:tf] gfd g/fd|f] xf]nf / <;fg', ;Nn]/L, wgs'6f

dnfO{ d]/f] gfd /fd|f] dfqgeO{ pTs[i6 nfU5, lsgls dnfO{d]/f] gfdn] ;fyLx¿n] af]nfp“bfPsbd} cfgGb nfU5 . cfkm\gf ]gfd st} kqklqsfdf 5flk+bf,/]l8of]af6 ;'Gbf d olt b +ux 'G5 ' ls d cfkm} +nfO{ yfxf 5}g .d cfkm \gf ddL, 8 \of8Lk | ltcef/L 5', h;n] dnfO{ olt;'Gb/ gfd lbg'eof] .

¿ks ;'j]bL -!(_, ag]kftkfO{+ klg s:tf] k|Zg ug'{x'G5 <

klxnf] dnfO{ of] eGg'; ls tkfO{+ cfkm\gf]gfd s:tf] nfU5 <

ob'gfy e§/fO{ -!*_dnfO{ d]/f] gfd Psbd} g/fd|f]

nfU5 . lsgls d]/f] gfd ;flxTosf/kfl/hftsf] h:tf] k|Voft 5}g .

/~h' /fO{, a8x/f, df]/ªgfdk|lt dnfO{ uj{ 5 .

lsgls d]/f] gfd ;+;f/df g} kf6]af3 / Ps l;+u] u}+8fem} nf]kGd'vcj:yfdf 5 .

lbnsf] 9f]sf gnfpm cagcfpm ltdL d'6'sf] kq–kq 5]8\b},ltd|f ltvf zAbx¿ lhp“b} z/L/ hnfp“5g\bf]af6f]sf ltd|f dw'/ jrgx¿n]d[To'z}ofdf klg ;j{t lknfp“5g\ .ltdLn] lbPsf] ldNsL lrofsfutLsf] cldnf] klg 6/f]{ eP5k/]nLsf 58\s] gh/ clg ltd|f s;dx¿n];Ktsf];Lsf af“wx¿ eTsfP/ tbf]{ /x]5 .lhGbuLdf wf]s} eP6f“l;g km]l/ gcfpm cav'nf cfsfzdf /Dg] ePlbnsf] 9f]sf gnfpm ca .

–lji0f's'df/ clwsf/L

d x/fPsf] ;"rgf;w} …eÚ eGbf k5fl8…oÚ eGbf cufl8 a:g]…dÚ x¿sf] h]7f]af7f] bfO x/fPsf] 5 .lzz'sfnb]lv g} cfkm"nfO{ /fd|f] dfGg]1fgL …1Ú sf] 1fgnfO{ ;Ddfg ug{]8fª8'ª] …8Ú sf] 8fª8'ª g;xg]Dff]6] …zÚ x¿;Fu g8/fpg]t;f{pg] …qÚ x¿sf] ;]vL emfg{]jlsn …jÚ nfO{ cfb/ ug{]IfqL …IfÚ sf] h:t} cfF6 ePsf]cfkm\gf] 5'§} cl:tTj rfxg]jif{ gv'n]sf] Jo~hg j0f{sf]cf]i7 eGg] :yfgdf a:g]zAb pkgfdsf] cIf/ …dÚ x/fPsf] 5km]nf kfg'{x'g] dxfg'efjn] lgx'l/d'G6] …gÚ/ …nÚ x/fO/x]sf] va/ ul/lbg'eP;–wGojfb k'/:sf/:j¿k lbOG5 .

–bz{g lbg]z

;'ldqf ltldlN;gf -!(_h;sf] uf]hLdf km'6]sf] sf}8L

5}g, p;}sf] gfd wgaxfb'/ eg]em}d sd;{sf ] ljBfyL {sf ] gfdsljlz/f]dl0f;“u ldNg uP5 .

n]vgfy cf]emf, alb{af;;DkfbsHo", d]/f ] gfd t

;'k/:6f/ lx/f]sf] h:tf] nfU5,t/ s] ug' { lx/f] x'g ;lsPnfh:tf]rflx+ 5}g .

/fh]z zdf{ -@)_, sf7df8f}+nfUg t /fd|} nfU5 lg . t/

s] ug'{ Sof af]/ x'G5 eGof gfd7\ofSs} h'w]/ . a? ;DkfbsHo",gfd h'Wg] x}/fgL x6fpg Pp6fljz]if g fd Gjf/g dGqfnou7g ug{tkm { ;/sf/sf] a'l4lkm/fpg'knf{ h:tf] 5 .>]i7 ;dg>L -!(_, augfxf, alb{of

dnfO{ d]/f] gfd clt g} /fd|f]nfU5 . lsgls d]/f] gfd g} axfb'/xf] . h'g axfb'/Lsf sf/0f g]kfnLsf];fd' c+u|]h l6Sg;d]t g;sL cg'xf/n 'sfO { efu ]sf lyP To:t };lxbx¿sf] a'xfb'/Lkgn] ubf{ g}xfd|f] b]zdf k|hftGq cfPsf] lyof] .d d]/f] gfdaf6 7"nf] xf};nf / k|]/0ffk|fKt u5{' .

axfb'/ yfkf;a}n ] cfkm \gf ] hLjgdf

Pp6f gfd kfPsf] x'G5, To;dfklg dnfO{ d]/f ] gfdb]lv uj{5, lsgeg] o;n] d]/f] jf:tljshLgjsf] cy{ v'nfPsf] 5, ;fx| };'xfPsf] 5 .;'zf]let /l~htsf/ -!%_, jL/uGh

Psbd /fd|f] nfU5, lsgeg]d]/f] gfd Ct'x¿dWo]sf] pTs[i6Ct' cyf{t 5 j6f Ct'x¿dWo]sf]/fhf j;Gt xf] .

j;Gt zdf{ -!*_d]/L ddLnfO{ lgs} dgkg]{

eP/ xf]nf dnfO{ klg clt dgk5{ .lk|td >]i7 -!*_, s'df/Lkf6L

dnfO{ cfkm\gf] gfd hGdl;4k|flKt h:tf] nfU5 . lsgeg] d]/f]hGd gePsf] eP s;}n] o; k|sf/sf]k|Zg ug]{ lyPg .

k"0f{/fd s'n'ª, ;+v'jf;efcfkm\gf] t gfd} cd[t=== .

cd[t b]jsf]6f, l;Gw'nL;a }n ] / fd | f ] 5 eG5g \ ,

To; }n ] dnfO { k lg d ]/ f ] gfd;fx | } dgk5 { .

OGb' >]i7 -!*_, s'df/Lkf6L/fd|} nfU5 t/ gfd cg';f/sf]

rflx+ d eOg\ lg .;Dk"0f{ k|hfklt -@)_, dWok'/ l7dL

5f]8]/ uP5;+;f/sf] /Lt o:t} /x]5cflv/ lgi7'/Ln] 5f8]/ uP5g/f]pm egL x“;fpg]cf“vfel/ gl/lQg] cf“;' lbP5ltdL km"n, d ed/f eGg]n]cfh au}+rf g} 5f8]/ uP5lhGbuLe/ ;fy lbG5' eGg]n]aLr af6f]d} 5f8]/ uP5xfd|f] k|]dsf] sxfgLOltxf;df k"/f x'G5 eGYof]t/ cfh aLrd} ef;L ;lsP/ uP5;“u} af“Rg] ;“u} dg]{ eGg]n]cfh dnfO{ 5f8L PSn} uP5kvL{ a; egL af6f] s'/fpg]n]h'gL–h'gL af6f] s'/] t/ cs}{ hGd lnP5;+;f/sf] /Lt o:t} /x]5cflv/ lgi7'/Ln] 5f8]/} uP5 .

–klatf /fO{

Ps o'jf j}1flgsn] eGof], …d}n]Pp6f o:tf] b"/lag agfPsf] 5',h;sf ] ;xfotfn ] Ps ;olsnf]ld6/ 6f9fsL o'jtLn] cf/fdul//x]sf] b[Zo b]vfpg ;S5 .Ú

p;sf] ;fyLn] eGof], …t/ of/,Ps ;o lsnf ] ld6/ 6f9fsLo'jtLnfO{ x]/]/ s] nfe <Ú

)))g]tf -8fS6/;“u_ …d]/f] l/kf]6{

d}n] a'em\g] efiffdf ;DemfOlbg'k¥of] .Ú8fS6/n] g/d x'“b} eGof], …xh'/sf]

:jf:Yo l/kf]6{cg';f/ An8 k|];/ b]zsf]e|i6frf/sf] dfqfh:t} al9/x]sf] 5 .kmf]S;f]n] em"6f] cfjZj;g lbO/x]sf] 5 .d'6'n] Tofu kq lbg] ;+s]t ub}{5 .Ú

Page 10: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 !)dgf]/~hg

bf];|f] rnlrqsf] zLif{s …/S;LÚ /fv]sf5g\ . clxn] of] rnlrqsf] k6syfn]vg sfo{ e}/x]sf] 5 .

— dbg l3ld/]åf/f lgb]{lztrnlrq …hLjgbftfÚ sf] k|bz{gkf]v/f, gf/fo0f3f6, t'n;Lk'/,x]6f}+8f / a'6jndf e}/]xsf] 5 .;'zLn kf]v/]nn] lgdF{0f u/]sf] of]rnlrqdf /fh]z xdfn, em/gfyfkf, la/fh e§, /fh]z 9'+ufgf,/ldt 9' +ufgf cflbsf ] k |d 've " ldsf /x ]sf ] of ] rnlrqafndgf]lj1fg tyf ck/fwdfcfwfl/t 5 .

—rnlrq n]vs df}gtf>]i7n] klxnf] k6s lgdf{0f u/]sf]rnlrq …cledGo"Ú sf] ;fj{hlgsk|bz{g k|f/De ePsf] 5 . j}ZFfvdlxgfsf] clGtd z'qmaf/b]lv of]rnlrq latf{df]8, bds, w/fg,x ]6f } +8f, gf/fo0f3f6, kf ]v/fcflb ;x/df k|bz{g x'g yfn]sf]xf ] . g/]z kf}8]nsf] lgb] {ZFgsf ]o f ] rnlrqdf lglvn pk| ]tL,c?l0fdf nD;fn, k"hf k|wfg cflbsnfsf/sf] k|d'v e"ldsf 5 .rnlrqdf lglvn pk|]tLn] bf]xf]/f]e"ldsf lgjf{x u/]sf 5g\ .

— j}Zffvsf] t];|f] ;ftfb]lv/fhwfgLdf ;fj{hlgs k|bz{gk|f/De ePsf] rnlrq …w8\sgÚ sfsnfsf/x¿ ;Ddflgt ePsf 5g\ ./fhwfgLaflx/ k|bz{gsf] %! cf}+lbg k"/f u/]sf] of] rnlrqsfsnfsf/ tyf k | f ljlwsnfO {rnlrqsf lgdf{tf÷lgb] {zssftkm{af6 ;Ddfg ul/Psf] 5 .rnlrqdf lglvn pk|]tL, /]vf yfkf,c?l0fdf nD;fn, /ldt 9'+ufgf cflbsnfsf/sf] k|d'v e"ldsf 5 .

— ev{/} lgdf{0f ;DKfGg ePsf]rnlrq …;8s5fkÚ sf] ;fj{hlgsk|bz{g ef/tsf] b]x/fb"gaf6 ul/g]ePsf] 5 . nxgf, bk{0f5fof“, k"hf,chDa/L gftfh:Tff rnlrqdf g[Tosnfsf/sf ¿kdf sfd u/]sfl/d ]z clwsf/Ln ] oxLrnlrqdfkm{t gfossf] e"ldsfdfclego ug{ yfn]sf x'g\ . To;f] tclwsf/Ln] b'O{ bh{geGbf a9LDo ' lhs lel8of ]d f sfdul/;s]sf 5g\ .

— o'jf lgb]{zs 1fg]Gb| b]phfPs}k6s b'O{ gof“ rnlrqsf]lgb] {Zfgdf Jo:t 5g\ . aLcf/lkmND;sf] gof“ rnlrq …xfdL6 \ofS;L 8«fOe/Ú tyf s]zje§/fO{sf] rnlrq …b]j/afa'Ú sf]lgb] {zsdf b]phfnfO{ cg'aGwul/Psf] 5 .

lkmNdLva/

–bLks vf“0fsf] lgb]{zgdf lgdf{0fe}/x]sf] rnlrq …dfof gu/Úaf6gflosf piff kf}8]nn] lgs} cfzfu/ ]sL l5g\ . rnlrq …d 'gfdbgÚ lgdf {0f kIfsf sf/0fk|bz{g x'g g;s] klg piffn]rnlrq …dfof gu/Údf s]Gb|Loe"ldsf lgjf {x u/ ]sL l5g\ .d's'Gb sfsL{, ;+hoafa' 9sfntyf ch' {g /;fOnLn] ;+o'Qm¿kd f l gd f { 0 f u / ]s f ] o f ]rnlrqdf piffn ] k | ] ldsf /a'xf/Lsf] e'ldsf lgjf{x u/]sLl5g\ . clego Ifdtf b]vfpg]k|z:t 7fp“ ePsfn] klg pgn] of]rnlrqaf6 cfzf u/]sL x'g\ .rnlrqsf b'O { gfos lbnLk/fodfemL / /ldt 9'+ufgf x'g\ .

— lgb]{ZFs pbo ;'Aafsf]gof “ rnlrq …n ]vfGtÚ sf ];fj{hlgs k|bz{g k|F/De ePsf]5 . h]7 !( ut] z'qmaf/b]lv of]rnlrq /fhwfgLdf k|bz{g ePsf]xf ] . ;'zLn IF]qL, pQd k|wfgtyf /]vf yfkfsf] k|d'v e"ldsf/x ]sf ] of ] rnlrqdf ufos/ fh ]zk fon / fO {s f ] ; +u Ltlgb] {ZFg 5 . ;'Aafn] o;cl3rnlrq …qmflGtÚ tyf …ltd|} nfluÚsf] lgb]{Zfg ul/;s]sf 5g\ .

— rnlrq …efUo ljwftfÚ sf]5fof+sgsf qmddf gfos lglvnpk|]tLsf] v'§f ef“lrPkl5 pgn]clego ul//x]sf yk Ps bh{grnlrqsf] 5fof+sgdf k|efj k/]sf]5 . lglvn bfO, s[i0f–ch'{g, dflg;,b'lgof“, bf]af6f], 6\ofS;L 8«fOe/, ld;g,k|xf/ cflb rnlrqdf Jo:t 5g\ .o;aLr lglvnn] cfkm\gf] nufgLsf]

a'6andf km];g ;f]

w]/} s'/fdf cufl8 /x] klgkm];gsf] dfldnfdf s]xL kl5 k/]sf]a'6jndf km];g kf/vLx¿sf] wLtdg]{ u/L :yfgLo :s'n ckm cf6{PG8 km];g 6]Sgf]nf]hL -;fkm\6_ n]ef]ln zlgaf/ Ps km];g ;f] cfof]hgfug]{ ePsf] 5 . ;d/ sn]S;g– @))^gfd lbOPsf] pQm km];g ;f]dfljz]ifu/L l6gPh/x¿nfO{ nlIft u/Ltof/ ul/Psf] g]kfnL 9fsfsf] :s6{6k, /]lUhg kfOG6 tyf Hofs]6, ;f8L,;'6, Olelgª ufpg tyf lxkxk kfOG6k|bz{g ul/g]5 .

o;afx]s g]kfnL ;+:s[ltsfklx/gdf klZrdf ;+:s[lt emNsg]u/L tof/ ul/Psf l;h{gfTdsk|:t'lt, afnaflnsfx¿sf nfluls8\; km];g;d]t /flvPsf] pQm;f]df e";, k/fn, ds}sf] u]8f, ds}sf]kf]:s/, l;Ssf, k};f, kftkltªu/

cflbaf6 tof/ ul/Psf cgf}7fkm];g;d]t x]g{ ;lsg] ;fkm\6sL;~rflnsf dfnf ;'j]bLn] hfgsf/LlbPsL l5g\ . ;fkm\6df cWoog/tsl/a krf;hgf ljBfyL{n] jif{el/l8hfOg u/]dWo] 5flgPsf #)hgfsf] pTs[i6 l8hfOg km];g ;f]dfk|bz{g ul/g]5 .

a'6jnsf] Ps dfq km];gOlG:6Ro'6 ;fkm\6n] ;g\ @))$df km];g ah / ;g\ @))% dfl8hfOg km\Nof; gfd lbP/ b'O{j6fkm];g ;f] ;kmntfk"j{s ;DkGgul/;s]sf] 5 . o; k6ssf] km];g;f] ljutsf eGbf a9L l;h{gfTdstyf pTs[i6 x'g] ;~rflnsf dfnfsf]bfaL 5 . km];g ;f];“u} rlr{t lxkxkufos lg0f{o >]i7sf] ;f+uLlts k|:t'ltklg /xg]5 .

—6f]k/fh zdf{

;lsof] rf}w dlxg] h]naf;

sdn l/dfnlj/f6gu/— of}g b'/frf/sf]

cf/f]kdf y'gfdf k/]sf rlr{t ufosk|sfz cf]emfnfO{ cbfntn] ;kmfOlbPkl5 clxn] pgL h]nd'Qm dfqePsf 5}gg\, k'gM klxn]hlQs}rrf{df cfpg] k|of;df nfu]sf 5g\ .emG8} 8]9 jif{ h]ndf /x“bf pgn]b'O{ ;oj6fhlt uLt agfPsf 5g\ .k|To]s uLtdf no xfn]/ h]nleq}Sof;]6df /]s8{ u/]sf 5g\ . o;/Lh]nleq /]s8{ ul/Psf uLtn] #)j6f Sof;]6 el/Psf] 5 . …dnfO{ b;jif{nfO{ k'Ug] l;h{gf lnP/ cfPsf]5',Ú cf]emfn] ;fKtflxs;“u eg]—…>f]tfn] k|sfzsf uLt rflx“b}g eg]kxf8df uP/ v]tL u/f}+nf .Ú

cf]emfdfly afn–of}gb'/frf/,aflnsfnfO{ j]Zofj[lQ u/fPsf], gUgtl:a/ lvr]sf] h:tf cleof]unfu]sf lyP . j]Zofj[lQ;DaGwLb'O{j6f d'2fdf ;'g;/L lhNnfcbfntn ] ;km fO lbP klgafnaflnsf;DaGwL d'2fdf pgnfO{5 dlxgf s}b tyf kf“r xhf/ ?k}of“hl/jfgf ;'gfOPsf] lyof] . To;sf]Ps ;ftf glaTb} cl3Nnf] ;ftfsf]d+unaf/ pgn] w/f}6Ldf l/xf x'gkfp“m eg]/ k 'g/fj ]bg u/ ]sflyP . ef ] lnkN6 } k 'g/ fj ]bgcbfnt lj/f6gu/n] $ xhf/ %;o %) ?k}of“ w/f}6Ldf pgnfO{l/xf u/]sf] lyof] . @)^! df3dfk|x/Ln] pgnfO{ sf7df8f } +af6lu/km\tf/ u/]sf] xf] .

!$ dlxgf tLg ;ftf h]na;]/ 5'6]sf k|sfz ;fyLx¿;“usf]e]63f6 / uLtx¿sf] tof/Ldf lbg

sf6\b} 5g\ . ;dfhdf k'g:yf{lktx'gsf nflu pgn] gf}nf] :jfb lbg]PNad lgsfNb}5g\ . h]nd} tof/kfl/Psf tL uLt /]s8{ ug{ dfq}af“sL 5g\ . 5–;ftj6f uLt /xg]atfP klg gof“ PNadsf af/]dfpgn] yk s]xL atfpg rfx]gg\ .…h]nhLjg;“u ;DalGwt uLtx¿x'g]5g\,Ú pgn] eg] .

k|sfzs} sf/0f df]/ª sf/fuf/df;f+uLlts sfo{qmd x'g yfn]sf] ufos;'ldt v8\sfn] atfP . k|sfz,;'ldt, k'mjf{ z]kf{ nufotn] h]nleq;f+uLlts sfo{qmd u/]sf lyP .uNtL dx;'; ub}{ k|sfzn] agfPsf]…w]/} hfGg] x“'bf cK7\of/f]df kml;of],em\ofnvfgfdf kl;of], p8'; dfb{}al;of], cf“vf–;f“vf efl;of], e'“8L9f8df wl;of]===Ú uLt gof“ PNaddfcfpg] ;Defjgf 5 .

clxn] O6x/Ll:yt pgsf]3/sf] jftfj/0f klg ;+uLtdo ePsf]5 . Pstf/] ahfp“b} afa' b]jLk|;fblgu'{0f ehgdf /dfO/x]sf x'G5g\ .cfdf u+ufb]jL klg ehgdf lgk'0fl5g\ . 5f]/f k|sfzsf nflu cfkm"n]s]xL ehg tof/ kf/]sf] pgn]atfOg\ . rf/ / kf“rdf k9\g]5f]/Lx¿ ;'gogf / ;GWof klgk|sfz;“u} ;+uLtsf] ;fwgf u5{g\ .>LdtL nIdL eg] ; +uLtdojftfj/0fdf /dfp“l5g\ dfq . …nIdLn]klg uLt ufpg yflng\ eg] efts;n] ksfp“5 <Ú k|sfzn] 7§f ub}{eg] . afa'n] ufpg] a|x\dfgGb lgu'{0f

ehgsf] nodf uLt ufpg] k|of;ul//x]sf] k|sfzn] atfP .

lj/ f6gu/l:yt df ] /ªsf/fuf/df /x“bf k|sfzn] w]/} ;d:of;fdgf ug'{k¥of] . ;+uLtsf] ;fwgfug{ nluPsf] xfd{'lgod h]nleqsfbfbfx¿n] k'm6fOlbP . ;fj{hlgs7fp“df …d]/f] xfd'{lgod d}n] cfkm}+k'm6fP“Ú eg]/ k|sfznfO{ dfkmL dfUgnufOof] . nf]stflGqs cfGbf]ngsfa]nf nf]stGqsf] kIfdf h]nleqgf/f nufp“bf ef6f vfg'k/]sf]atfp“b} pgn] eg]— …aflx/ hgtfuf]nL vf“b} lyP, d}n] s'6fO vfg':jfefljs lyof] .Ú s'6fO vfPsf]kf“r lbgkl5 dfq} k|x/L cfP/c:ktfn nfg'k5{ < eg]/ ;f]w]sf]pgn] atfP .

…h]nleq k|sfz ;a};“u ldNg]/ ;s];Dd ;a}nfO{ ;+uLt l;sfpgvf ]Hy ] , Ú df ]/ª sf/fuf/l:ytdfcf]jfbLsf] h]n df]rf{ ;+of]hs efg'd}gfnLn] ;fKtflxsnfO{ eg]— …pgLh]naf6 aflxl/“bf w]/} ;fyLx¿ /f]PsflyP .Ú h]nleq pgn] @@ hgfnfO{lgMz'Ns zf:qLo ;+uLt l;sfP .k|sfzsf lziox¿ ufpgdf lgk'0fePsf] d}gfnL atfp“5g\ . …pgLx¿klg d ]xgt ub } { 5g \ , Toxf “deGbf /fd|f k|ltef klg 5g\,Úk|sfzn] ;fKtflxsnfO{ atfP .

ld:6/ PG8 ld; klZrdf~rnlzj zdf{

kf]v/f— w]/} kf]v/]nL ;'Gb/Lx¿;'Gb/tfsf] tfh klxl/g] ;kgf a'Gb}lyP . ;kgf a'g]/ dfq klg t ePg,cj;/ / 7fp“ klg kfpg'k¥of] .pgLx¿sf] Tof] nfdf] ;dob]lvsf] ;kgfk"/f x'g] cj;/ h'6fOlbPsf] 5— b n'S;km];g xf]d Oe]G6 Dofg]hd]G6n] .

rf/ jif{sf] nfdf] cGt/fnkl5bf];|f] k6s kf]v/fdf ld:6/ PG8ld; klZrdf~rn— @))^ sG6]:6cfof]hgf x'“b}5 . oxf“ km];g ;f]tyf 8fG;kf6L{h:tf Oe]G6x¿af/Daf/ eP klg ;'Gb/L k|ltof]lutfeg] nfdf] ;dob]lv g} 7Kk lyof] .km]l/ df]km;ndf ;'Gb/L k|ltof]lutfcfof]hgf ug{ Tolt ;lhnf] klgsxf“ 5 / < …;':tfp“b} uPsf] ;f}Gbo{k|ltof]lutfnfO{ psf:gsf nfluxfdL sfo{qmd ug{ sl:;Psf xf}+,Úcfof]hs ;+:yfsf k|sfz u'?ªn];fKtflxsnfO{ atfP .

c;f/ !) ut] x 'g ]k|ltof]lutfsf] tof/L clxn]b]lv g};'? e};s]sf] 5 . ;f]gd lji6, dL/flh/]n, ;'idf clwsf/L, cg' u'?ª,clgtf k'g, Ol;tf lh/]n, jL/]Gb|e08f/L, ;'jf; kf}8]n, k'ik >]i7 cflb

;xeflux¿ ld:6/ PG8 ld;klZrdf~rnsf] 6fO6nsf nflutflnd lnO/x]sf 5g\ . k|ltof]lutfdf;xefuLdWo] ;'idf clwsf/L s]xLjif{cl3 ld; l6g kf]v/fdf ;xefuLeP/ cg'ej a6'ln;s]sL l5g\ .

c¿ ;a} k|ltof]uL klxnf] k6s¥ofDkdf pq“b}5g\ .

k | ltof ] lutfdf ;xefuL;a}eGbf sd pd]/sL lnl6n :6]kpRRf df=lj=df sIff !! dfcWoog/t !^ jifL{of Ol;tf lh/]ncfkm " I fdtf clej [ l4 ug {k|ltof]lutfdf ;xefuL x'g nfu]sfatfOg\ . k|ltof]lutfdf ljleGg6fO6nsf nflu !@ hgf o'jtL tyf!) hgf o'jfaLr le8Gt x'“b}5 .pgLx¿ $) hgfaf6 k|ltof]lutfsfnflu 5gf}6df k/]sf x'g\ . h]7 !ut]b]lv :yfgLo sf]pn'g xf]6ndfkf]v/fsf rlr{t sf]l/of]u|fkm/ /jLGb|ah|frfo{n] ;xefuLx¿nfO{ ¥ofDkdflx+8\g l;sfO/x]sf 5g\ . o;sfcltl/Qm cf/h], leh], jlnª, :g's/cflb ljleGg ljifodf klg ;DalGwtljz]if1af6 pgLx¿n] tflndlnO/x]sf 5g\ . kf]v/fsf pTs[i6b[li6ljxLgx¿sf] ;xof]ufy{ cfof]hgf ug{nf luPsf ] k | ltof ] lutfdf;xefuLx¿nfO{ ljleGg !# j6f6fO6n k|bfg ul/g]5 .

Page 11: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006dgf]/~hg !!slnp8 rrf{

af]8{df sf] hfg] <nf]stGq :yfkgf ePsf] 8]9

dlxgf lalt;Sbf klg rnlrqIF]qsf] Ps dfq ;/sf/L lgsfornlrq ljsf; af]8{sf] sfdsfh7Kk 5 . jt{dfg ;/sf/n] zfxL;/sf/sf ;a} lgo'lQm vf/]h u/]kl5af]8{ klg :jtM vfnL 5 . clxn]af]8{sf] g]t[Tj s;n] lng] eGg]s'/fdf dgd'6fj pTkGg ePsf] 5 .nf]stGq :yfkgfsf nflu ul/Psf]cfGbf]ngdf ;lqmo eP/ vl6PsfrnlrqsdL{nfO{ g} af]8{df nfg'k5{eGg] dfu clwsf+z rnlrqsdL{sf]5 . rnlrq IF]qs} s]xL d08n]snfsf/x¿ klg af]8{df s;/L k|j]zug{ ;lsG5 eGg] df}sf kv]{/ a;]sf5g\ . rnlrq ljsf; af]8{df dfqxf]Og rnlrq ;]G;/ af]8{, g]kfn6]lnlehg tyf /]l8of] g]kfnsf];~rfns ;ldltdf klg nf]stflGqssnfsf/x¿sf] k|ltlglwTj x'g'kg]{dfu a9\bf] 5 .

Do'lhs lel8of] lhGbfafb

gflosf sl/Zdf dfgGw/ /gfos lbnLk /fodfemLn] s]xLjif{cl3 ufos /fds[i0f 9sfnsf]Do'lhs lel8of]df clego u/]sflyP . kl5Nnf] k6s gfos lbnLk/fodfemL s'g} kkuLtsf] Do'lhslel8of]df clego ug]{ /x/ nfu]sf]atfp“b} lyP . gflosf glGbtfs];Ln] afa' af]u6Lsf] uLt …;fGgfgLltdLnfO{ lxsf{p“nf nf}/Ln] 7\ofSs,7\ofSs, 7\ofSsÚ df ;fGgfgLsf]clego u/]kl5 rnlrqdf clegou/]/ kfpg g;s]sf] rrf{ kfOg\ .rnlrqsf gfos–gflosfx¿df k|foM;a}nfO{ oltv]/ Do'lhs lel8of]dfclego ug]{ /x/ hfu]sf] 5 . Ps hgfgflosf atfp“b} lyOg\– …k|:tfj g}cfp“b}g, dnfO{ t eGg klg cK7]/f]nfU5 .Ú To;f] t kl5Nnf] ;dog]kfnL snfhut\df rnlrqn] eGbf6]lnlehgn] a9L rrf{ kfO/x]sf] 5 .rnlrqdf clego u/]/ gkfPsf]rrf{ Do'lhs lel8of]af6 kfpg]ePsfn] klg ;a}sf] Wofg Tot}tflgPsf] 5 . gfos e'jg s];Ln]:j¿k/fh cfrfo{sf] Pp6f uLtsf]Do'lhs lel8of]df clego u/]kl5cfkm}+ Pp6f nf]suLt ufP/ To;sf]lel8of]df klg b]lvP . gfos lzj>]i7 klg Pp6f nf]suLtsf] Do'lhslel8of]df b]lvPsf 5g\ . csf{g fos wL/ ]g zfSon ] k lgnf]suLtsf] lel8of]df clego ug{EofO;s]sf 5g\ . rnlrq ahf/dfdGbL 5fPsfn] klg x'g;S5, clxn];]No'nfO8sf gfos–gflosfx¿…Do ' lhs lel8of ] lhGbfafbÚelg/x]sf 5g\ .

Sof6jfsdf k'?ifld; Sof6jfsx¿ dfq geP/

ld:6/ Sof6jfsx¿n ] k lg

rnlrqsf] kbf{df cfkm"nfO{ k/LIf0fu/fp“b} cfPsf 5g\ . dl0f/fh nj6,cldt lu/L, bLkz{g /f0ff, cd[th+ua:g]t, gfu]Gb| l/hfn, /f]lxt y]j],hLjg n'O{+6]n, pHHjn sfsL{, ;'gLn>]i7 cflb k'?if df ]8nx¿sf]pkl:ylt clego ljwfdf klge};s]sf] 5 t/ ld; Sof6jfs–x¿h:t} ld:6/ Sof6jfsx¿n] klgo;df ;kmntf xft kf/]sf] b]lv“b}g .cfkm\gf] ;dosf rlr{t df]8n Pj+sf]l/of]u|fkm/ dl0f/fh nj6 g]kfnefiffsf] rnlrq …/fhdtLÚ sfcltl/St c¿ s'g} rnlrqdfpkl:yt x'g ;s]gg\ . u|x0faf6 a|]skfPsf bLkz{0f /f0ffn] klg u|x0f,cf } +7f5fksf cltl/St Psfw6]ln>[+vnfdf afx]s clego ljwfdfvf;} ;kmntf xft kfg{ ;s]gg\ .…Psgh/Ú gfds rnlrqaf67"nf]kbf{df b]lvPsf gfu]Gb| l/hfn6]ln>[+vnf …j+zÚ kl5 clego If]qdf;lqmo b]lv“b}gg\ . To;}u/L k"j{

ld:6/ g]kfn /f]lxt y]j] 7"nf] kbf{sf]…au/Ú d} ;Lldt /x] eg] k"j{ ld:6/g]kfnåo hLjg n'O“6]n tyf pHHjnsfsL{ clego If]qdf ;+3if{/tb]lvG5g\ . s]xL ¥ofk zf]df Sof6jfsu/]sf cd[th+u a:g]tn] a|]s kfPsflyP–rnlrq rqmJo"xaf6 . df]8ncd[tn] To;kl5 s]xL 6]ln>[+vnfafx]s7"nf] kbf{sf] km]l/ ltd|f] ofb cfof], dgd]/f] dfGb}g, n8fO“, 7"n], ;~hLjgL cflbrnlrqdf gfossf ¿kdf pkl:ylthgfO;s]sf 5g\ .

k/b]zsf s'/fj}b]lzs /f]huf/Ltkm{ cfslif{t

snfsf/x¿ /]:6'/f“sf] sfd dfqxf]Og, snfsd{k|lt klg plQs}hfu¿s 5g\ eGg] s'/f nG8gdfa;f]af; ul//x]sf snfsf/x¿n]k|dfl0ft u/]sf 5g\ . sl/a !%jif{cl3 nG8gaf6} Pp6f rnlrqlgdF{0f ePsf] lyof], s:t"/L . pQmrnlrq lgdF{0f ePsf] 8]9 bzskl5ev{/} dfq ToxL+ csf]{ rnlrqlgdf{0f ePsf] 5, …b]z–k/b]zÚ . pQmrnlrqsf] 5fof+sgdf g]kfnaf6cleg]tf cf/kL kGt dfq ;xefuLeP . af“sL ;a} snfsf/ tyfk|fljlws nG8gd} a;f]af; ug]{g]kfnLx¿ lyP . rnlrq …s:t"/LÚd} gfossf] e"ldsf lgjf{x ug] {cho z ]v/, …cfkmGtÚ tyf…l;Gb "/–kf ]t ] Ú sf gfos OGb|u'?ª, lel8of] rnlrq …l/;fxfÚsL gflosf /hgL zdf{ ;'g'jf/,k|]ldsf u'?ª, ef/tL >]i7 cflbsnfsf/n] of] rnlrqdf k|d'v e"ldsflgjf{x u/]sf 5g\ . rnlrqsf] lgb]{ZFgdgLif >]i7n] u/]sf 5g\ .

5' . a? d}n] pgsf] ljZjf; lhTgs] ug'{knf{ <–cg;'g ‘PSnf]’, xfn M sf7df8f}+

cg;'ghL, tkfO{+sf] kqaf6k|:6 x'G5 ls tkfO{+ k|]ldsfnfO{ tk|]d ug'{x'G5 ;fy;fy} cf�gL …a]:6k | m ] G8Ú; “u klg PstkmL { k | ]dul//xg'ePsf] 5 . s[kof lrQgb'vfpg'xf]nf, t/ tkfO{+sf] kqaf6ToxL s'/f emlNs/x]sf] 5 . tkfO{tL o'jtL;“u lx+88'n ul//xg'ePsf]5, hf] tkfO{+sL k|]ldsfsL ldltgLx'g\ . csf{tkm{ ldltgLx¿aLr tcjZo klg tkfO{sf af/]df s'/fx'G5 xf]nf . tkfO{+ olb k|]ldsftkm{dfq dfofsf] jiff{ ug'{x'G5 eg] Pp6f

/fd|f] ;Nnfx lbg;S5' . tkfO{+klxn] …a]:6 k|]mG8ÚnfO{ cfkm\gf];d:of atfpg'xf];\ . tkfO{+;“u}lx+8\bf / 8'Nbf pgnfO{ klg tufp“n]x¿n] cfIf]k nufPsfxf ]nfg \ . To;kl5 pgs}dfWodaf6 k|]ldsf;dIf s'/f

k'¥ofpg'xf];\ . ;lsG5 eg] Psk6sk|]ldsfnfO{ ldltgL;“u} e]6\g'xf];\ .k|]ddf ljZjf; eGg] s'/fsf] lgs}7"nf] dxŒj x'G5 . pgnfO{ cfkm\gf]k|]ddf ljZjf; ug{ cfu|x ug'{xf];\ /cf�gf] OdfGbfl/tf ;fljt ug'{xf];\ .a? ufp“n]x¿sf] d'v y'Gg …a]:6k|]mG8Ú ;“ueGbf k|]ldsf;“u a9Llx+88'n ug'{xf];\ . clg Pp6f s'/fWofg lbg'xf];\— xfd|f] ;dfhdf cem}klg s]6f / s]6LaLrsf] ldqtfnfO{ untgh/n] x]g]{ rng 5 . tkfO{+ klg ToxLgh/sf] l;sf/ x'g'ePsf] xf] .

neu'? /]vf

/]vfhL, d]/f] ufp“ kxf8dfk5{ . ToxL ufp“sL Ps o'jtL;“u dk|]d u5'{ . ufp“af6 s]xL 6f9fsLPs csL{ o'jtL d]/f] glhssL ;fyLx'g\ / d pgnfO{ ‘a]:6 k|m]G8’ dfg]/lx+8\y]+ . clzIffsf sf/0f d]/f] /pgsf] ldqtfnfO{ s]xL ufp“n]n] unt¿kdf x]/] . pgL;“u lx+88'n u/]sf]

s ' / f pgLx¿n] d}n] dgk/fPsL o'jtLnfO{ klg ;'gfOlbP5g\ .pgn] klg ufp“n]x¿sf] s'/f kTofO{ d;“ucs}{ Jojxf/ ug{ yflng\ . la8Dagf,d]/L ‘a]:6 k|m]G8’ / k|]ldsfaLrldltgLsf] ;fOgf] /x]5 . lsg xf]lsg, ca d}n] k|]ldsfnfO{ kfpg]cfzf 36\b} uPsf] dx;'; u/]sf]

kf7sx¿sf]

k|]d lh1f;f

;dfw

fg ug]{ p2]Zo

n] xfdLn] o

f] :tDe ;'?

u/]sf xf}+ . cfkm\gf

k|]d;DaGwL

ljleGg ;d:of

xfdLnfO{ n]l

vk7fpg'xf];\ .

tL ;d:ofs

f] ;dfwfg

ljleGg ljz

]if1sf] /fo–;Nn

fxcg'¿k gflos

f /]vf

yfkfn] vf]Hg] k

|of; ug'{x'g]5

. of] :tDe

sf nflu

s'g} z'Ns n

fUg]5}g . cfkm

\gf] ;d:of ;

fKtflxssf]

7]uf

gfdf k7fpg

'xf]nf .

Page 12: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006dgf]/~hg !$

d}n] ;a}eGbf dhfn] x]g]{ v]ng} ljZjsk km'6an xf] . cemcfkm"nfO{ dgkg]{ l6dn] v]n]sf] v]nt Ps ldg]6 klg 5'6fp“lbg“ . d

OGrsf] 6]lnlehg lsg]sf] 5' . xfdLn];fyLx¿ e]nf eP/ k|ltof]lutf x]g]{of]hgf agFPsf 5f} + . cl3Nnf]ljZjskdf d}n] hd{gLsf] ;dy{gu/]sf] lyP“ t/ o;k6s v]n k|f/DeePkl5 dfq s'g b]zsf] ;dy{g ug]{ eGg]

o; k6ssf] ljZjsk k'm6andf s'g b]znfO{;dy{g ub}{ x'g'x'G5 <

ch]{lG6gfsf] ;dy{s x'“ . ;fgf] 5“bfDof/f8f]gfsf] v]n dgkg]{ ePsfn]d clxn];Dd klg ch]{lG6gfs};dy{s x'“ . ljZjsk km'6ansf]pkf lwsf yf ] / } bfa ]b f/dWo ]ch]{lG6gf klg Ps xf] .— bLks/fh lu/L -xf:osnfsf/_

dnfO{ km'6an x]g{ Tolt dgnfUb}g, t/ ljZjsk km'6ansf s]xLk|lt:kwf{ eg] slxn]sfxL+ x]5'{ .ljZjsk km'6ansf] kmfOgn v]nkl/jf/sf ;a} ;b:o ldn]/ x]g]{ePsfn] slxNo} 5'6fp“lbg“ . dnfO{a|flhnsf] v]n dgk5{ . a|flhnkmfOgndf k'Uof] eg] Tof] v]nsf]/f ]df~rstf g} a ]Un } x 'G5 .o;k6ssf] jN8{ skdf klg da|flhns} ;dy{g u5'{ .— piff v8\uL -k"j{ ld; g]kfn÷leh]_

km'6an dnfO{ ;a }eGbfdgkg] { v]n xf] . o;k6ssf]ljZjsk x]g} {sf nflu d}n] #^

glhsaf6 x]dGt zdf{

s ]jnPs k|Zg

hGd ldlt M k'; $3/df af]nfpg] gfd M x]dGt?lr M k':ts k9\g], lqms]6 x]g]{klxnf] PNad M cf] lk|oklxnf] uLt M d'6'leq ltd|f];f+uLlts u'? M sf]xL Ps hgf ljz]if x'g'x'Ggklxnf] sG;6{ M @)$^ tfsf e}/xjf SofDk;dfklxnf] k|]d M >LdtL /Lt';“uklxnf] k|]dkq M pg}nfO{ n]v]sf] lyP“klxnf] r'Dag M Tof] klg pg}nfO{klxnf] k6s ahfPsf] OG:6«'d]G6 M xfdf]{lgoddgkg]{ vfgf M g]kfnL tyf rfOlgh;a}eGbf v';Lsf] IF0f M klxnf] k6s :6]hdf ufPsf] lbgdgkg]{ /+u M k|FoM ;a}dgkg]{ klx/g M kfOG6–l6;6{dgkg]{ k/km\o"d M ;]S; clkndgkg]{ :yfg M lqj]0fL, gjnk/f;L -hGd:yfg_klxnf] 8]l6ª M :s'n k9\bfklxnf] k'/:sf/ M klxnf] k6s :6]hdf ufp“bfklxnf] kmf]6f];];g M cf] lk|o PNadsf nflu sdn >]i7;“udgkg]{ df};d M jiff{tdgkg]{ v]n M lqms]6ufos gePsf] eP M wgf9\o aGg rfxGy]+km';{bdf M ;fyLefO;“u ulkmg]dgkg]{ rnlrq M w]/} 5g\hLjg s] xf] M cf–cfkm\gf] ef]ufO xf]

ljZjsk km '6anglhlsO/x]sf] kl/k]|Iodf gflosflakgf yfkfnfO{ v]ns'bsf ;DaGwdfljleGg lh1f;f /flvPsf] lyof] .lh1f;fsf] hjfkm lbg] qmddflakgfn] dgf]/~hgsf nflu v]ns'bsfo{qmd x]g]{ atfOg\ . km'6an,af:s]6an tyf lqms]6 pgnfO{ dgkg]{ v]n x'g\, t/ pgnfO{ :jb]zLeGbfljb]zL v]n x]bf{ a9L dHhf nfU5 .ljZjsk km'6an tyf cf]nlDks v]n

ukm} t xf]

lakgfsf] v]ndf]xkm';{b eP;Dd g5'6fO{ x]g]{ lakgfsfnflu ;g\ !((* sf] ljZjskdfk|mfG;;“u a|flhn xf/]sf] IF0fclj:d/0fLo IF0f xf] . pgL a|flhn;dy{s x'g\ . df;{n cf6{af6 dfq}g]kfnL v]nhut\ ljZj:t/df k'Ug;Sg] wf/0ff lakgfsf] 5 . ;+uLgfj}B tyf 8]lj8 a]sx\ofd pgnfO{dgkg]{ v]nf8L x'g\ . To;f] tlakgfnfO { ef/t tyfkfls:tfgaLrsf] lqms]6 v]n;a }eGbf / f ]d f~rs nfU5 .x\ofG8an lakgfnfO{ x]g}{ dg gnfUg]v]n xf] . lakgfsf af/]df bz{sn]yfxf gkfPsf] Pp6f k|;+u 5 . pgs}zAbdf— …:s 'n ] hLjgdf daf:s]6an v]Ny]+ .Ú

zDe' /fO{n] cfkm\g} uLt e'n]

hfpnfv]ndf 8fG;

sdn l/dfnlj/ f6gu/— …P sfG5f

/fgL6f/sf] 8f“8}8f8f xfjf rNof] dg}/dfof], dfof nfpg] dfofn' sfG5L===Úufos zDe' /fO{ cf�g} uLt ufp“b}lyP . t/, cf�g} uLt eP klgToxL+ c8\lsof] . bf];|f] cGt/f cl3a9]g . uLtsf] cfu|x ug]{ h'g'l/hfn, e'jg zdf{, pQd v8\sfcflbn] cGt/f tfg]/ nfdf] kfl/lbP .cfkm}+n] ufPsf] uLt la;{g yfn]sfzDe' /fO{n] nhfp“b} eg]– …uLtagfOof] ;+/If0f ug{ ;lsPg, catkfO{+x¿s} lhDdf .Ú

x 'g t zDe ' / fO { s 'g };fj{hlgs ;df/f]xdf lyPgg\ .lj/ f6gu/sf ] :j/ ; +ud;+uLtfnodf ut zlgaf/ e]nfePsf gof“–k'/fgf snfsf/x¿sf]hd36df /fO{n] cf�g} uLtx¿la;{g yfn]sf] :jLsf/ u/] . ;+uLtsfljBfyL{x¿ /fO{nfO{ cfu|x ul//x]sflyP . /fO{n] xfd{'lgod ahfp“b} …3/t lxn] xf], rflx“b}g ;DklQ hf]8Llbn ldn] ef]===Ú s]xL cl3 a9]/c8\lsP . uflosf h'g'n] t'?Gt}/fO{nfO{ ;fy lbP/ uLt tGsfOg\ .To;df Hof]lt kf]v/]n, s]zj 9sfncflbn] ;fy lbP .

; +uLtfnosf ] !! cf } +jfifL{sf]T;j ;df/f]x ;s]/ e]nfePsf snfsf/x¿ /flt !!alh;Sbf ;d]t /fO{sf uLtdf

n6\l7/x]sf lyP, t/ s'df/ a:g]teg] uLt ;'g]/} lgbfO/x]sf b]lvGy]eg] PnkL hf]zL /ft l5lKkP klg/fO {nfO { xf } :ofO/x ]sf lyP .ljhol;+x d'gfn / s'z]Zj/ /fO{n]tanf ahfO/x]sfn] /fO{ nuftf/ufpg afWo lyP . To; lbg zDe'/fO{ gub k'/:sf/;lxt ;DdflgtePsfn] klg /f]dflGrt b]lvGy] .

To; } lbg lbp “;f ]lj/f6gu/jf;L zlgaf/sf] labfsf]lbgdf ltg} k'/fgf ufosx¿sf]k | :t ' ltdf /dfP . Pstfsfufp“a];Ldf 3Gsg] %@ jif{ k'/fgf]…l/l6ª l/l6ª gahfp lagfof],lagfof]]n] dg d]/f] l5gfof]===Ú ufosPnkL hf]zLn] ljgf 6«Øfs / ;+uLtk|:t't u/] . pgn]e}m+ s'df/ a:g]tn]klg ;+uLtljgf g} …eft hlt vfPklg ef]sf nfU5, t?gL b]Vbf nf]enfU5===Ú ufP .

P3f/ jif{cl3 lj/f6gu/df:yfkgf ePsf ] :j/ ; +ud;+uLtfnon] nf]suLt / cfw'lgsuLtsf dfWodaf6 bz{snfO {dgf ]/~hg u/fpg] jftfj/0fldnfPsf] lyof] . g]kfn :6f/sLpkljh]tf lgzf c6n, ;+uLtfnosfljBfyL{x¿ sdnf yfkf, lgzf /fO{cflbn] k'/fgf ufossf cl3 k|ltefk|bz{g u/]sf lyP . w/fg cfO8nsfcf7 k|lt:kwL{n] cfkm\gf] zLif{ uLtufP/ km/s :jfb rvfP .

;fKtflxs ;dfrf/sf7df8f}+– …sh/f/], t]/] sf/]

sf/] gogfÚ lnl6n:6f/sf l8h]n]of] uLt ahfPkl5 o'jfx¿ dfqxf]Og pkl:yt pd]/ 9lNsPsfdlxnf tyf k'?ifx¿ klg dHhfn]gfRg yfn] . ljZjsk km'6ansf]k"j{;GWofdf hfpnfv]ndf ;]G6d]l/hglhs} ;~rfngdf cfPsf] l/8af/sf] pb3f6gdf ;xefuL x'gcfPsf em08} rf/ ;o hgf cfdlGqt;f“em ;ft ah]b]lv /ftsf] Psah];Dd gflr/x ] . ljZjskkm'6ansf] k|ToIf k|;f/0f b]vfpg]p2]Zon] pQm af/ ;~rfngdfNofOPsf] atfOG5 .

jN8{ skdf km];g ;f]hd{gLdf cfof ]hgf x 'g ]

ljZjsksf] Hj/f] sf7df8f} +sfbz{snfO{ klg nflu;s]sf] 5 . To;}n]xf]nf lakm];g 86 sdn] cfh ;f“em7d]ndf ljZjsk km'6an k|f/De ePs}v';LofnL dgfpg Pp6f dgf]/~hssfo{qmd cfof]hgf ub}{5 . sfo{qmdsf]zLif{s /flvPsf] 5, …lkmkmf jN8{ sklkmj/ u|fG8 kf6L{— @))^Ú .

7d]nl:yt /]qmf] Sofkm]dfcfof]hgf ul/g] of] sfo{qmddf km];gzf], 8fG; kf6L{ tyf ;f+uLltssfo{qmdnfO{ d'Vo cfsif{0f agfOPsf]5 . 8fG; kf6L{;“u} Sofkm]d} ;hfOPsf]k|f]h]S6/df ljZjsk km'6ansf]

lg0f{o ug]{5' . ;fob hd{gL g} x'G5 ls <— bLks ah|Frfo{ -kk ufos_

km'6an v]n g} dgkg]{ ePsfn]ljZjsk gx]g]{ eGg] s'/} ePg .To;f] t d klxn]b]lv g} a|flhnsf];dy{s x' “ . a|flhnn] w]/}k6sljZjsk pkflw klg lhlt;Sof],To;}n] d}n] o;k6s s'g} clk|msLd'n'snfO{ ;dy{g ug] { of]hgfagfPsf] 5' . d clk|msL d'n'sdWo]s;}n] pkflw lhtf];\ eGg] rfxG5' .

— e/t l;6f}nf -kk ufos_ d cl3Nnf ] ljZjsk

km '6anb ] lv g } a | f lhn tyfch ] { l6gfsf ] ;dy {s x ' “ t/o;k6ssf ] k | ltof ] lutfdf dO6fnLsf] ;dy{g ub}{5' . xfd|f;fyLx¿sf] Ps ;d"xn] g} O6fnLsf];dy{g ug]{ lg0f{o u/]sf] 5 .;fyLx¿sf nf lu klg d }n ]O6fnLnfO{ ;dy{g u/]sf] x'“ .

— ljho nfdf -kk ufos_

pb\3f6g v]n;d]t x]g{ ;lsg]5 .cfof]hsx¿sf cg';f/ km];g ZFf]dfSofh'cn, lxkxk tyf 7d]n j]o/x¿k|bz{g ul/g]5g\ . gf} hgf k'?if tyf5 hgf dlxnf df]8nn] Sof6jfssfqmddf km'6an;d]t k|bz{g ug]{5g\ .km];g zf]kl5sf] ;f+uLlts sfo{qmddfcldt If]qL, ladn k/fh'nL, k|tLsyfkf cflb gof“ ufosx¿ ;xefuLx'“b}5g\ . To;kl5sf] 8fG; kf6L{df l8h]snL {n ] ljZjsksf bz{snfO {km'6an;“u} grfpg] lhDdf lnPsf5g\ . ;f“em ;ft ah] k|f/De x'g] of]/dfOnf] sfo{qmd dWo/ft;Dd hf/L/xg]5 . cfof]hsdWo]sf Ps ;'lgnsfcg';f/ ljZjsk km'6an k|ltof]lutfk|f/De ePsf] IF0fnfO{ ;]lna|]6 ug{tyf dxŒjk"0f{ v]nx¿ k|f]h]S6/df x]bf{/dfOnf] x'G5 eGg] ;Gb]z lbg of]sfo{qmd cfof]lht ug{ nfluPsf] xf] .

Page 13: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 !%dgf]/~hg

rnlrq— sflGtk'/ 6]lnlehgaf6

km];g;DaGwL gof“ sfo{qmd k|;f/0fx'g yfn]sf 5 . lk|o+sf sfsL{n];~rfng ug]{ of] sfo{qmdsf] gfd…b UNofd/ km\ofS6/Ú /flvPsf] 5 .cfOtaf/ /flt ;f9] gf} ah] k|;f/0fx'g] of] sfo{qmddf km];g;DaGwLhfgsf/Lx¿ k|:t't ul/G5 .

— g ]kfn 6 ] lnlehgaf6k|;f/0f e}/x]sf] ;Gb]zd"ns sfo{qmd…b]z–k/b]zÚ n] k|;f/0fsf] @% efuk"/f u/]sf] pknIodf sfo{qmdlgdF {tf ;fwgf snf s]Gb |n ]/fhwfgLdf Pp6f cf }krfl/ssfo {qmd ;DkGg u/ ]sf ] 5 .sfo {q mddf lj leGg jQm fn ]sfo{qmdsf ;sf/fTds kIFsf af/]sfcfkm\gf] wf/0ff JoQm u/]sf lyP . ljb]zdfa:g] g]kfnLsf] ;Gb]zsf ;fy}dgf]/~hgfTds ultljlwx¿;d]t;d]l6Psf] of] sfo{qmd z'qmaf/;f“em kf“r ah] k|;f/0f x'G5 .

— ufos ;~ho v8\uL6]lnlehg sfo{qmd lgdF{0fdf Jo:t5g\ . pgsf] ;+:yf OG6/g];gn/]h d]l8ofn] lgdf{0f u/]sf] gof“sfo{qmd …;'k/ leh] slDkl6;gÚs f ] k | ; f / 0 f h ] 7 !( ut ]z ' q m a f / b ] l v g ] k f n6]lnlehgaf6 k|f/De ePsf] 5 .sfo{qmd k|To]s z'qmaf/ laxfggf} ah]b]lv ;f9] gf} ah];Dd k|;f/0fx'G5 . sfo{qmdsf cl3Nnf !@ efudfsf7df8f}+ pkTosfsf gof“ lel8of]hSsLaLr k | lt:kwf { u/fOg ]atfOG5 . To;kl5 k"jL { tyfklZrd g]kfndf uP/ leh]sf] vf]hLul/g] lgdF{0f ;+:yfn] atfPsf] 5 .sfo{qmdsf Ps hgf ljh]tfnfO{Ps ji f {;Dd / ]h d ] l8ofn ]/f]huf/sf] cj;/ lbg] atfOG5 .

;fgf] kbf{w'a]{

xf:osnfsf/ gf/b vltj8fn]cfkm\g} nufgLdf lgdF{0f u/]sf] klxnf]rnlrq …w'a]{Ú sf] ;fj{hlgs k|bz{gcfh z'qmaf/b]lv k|f/De x'“b}5 .kf]v/f, gf/fo0f3f6 tyf a'6jndfk|bz{g x'g] of] rnlrqdf gf/bn]gfossf] e"ldsf klg lgjf{x u/]sf 5g\ .;'?df …sfG5L cfdfÚ zLif{s /flvPsf] of] rnlrqsf] zLif{skl/jt{g u/]/ …w'a]{Ú /flvPsf] xf] . y'k|} rnlrq, 6]lnrnlrq tyfDo'lhs lel8of]df clego ul/;s]sf xf:osnfsf/ vltj8fn] klxnf]k6s oxL rnlrqdfkm{t cfkm\gf] gfos x'g] ;kgf k"/f u/]sf 5g\ .rnlrqdf pgnfO{ ul/df kGtn] gflosfsf ¿kdf ;fy lbPsL l5g\ .xf:osnfsf/n] lgdF{0f tyf d'Vo e"ldsf lgjf{x u/]sfn] …w'a]{Ú ljz'4xf:ok|wfg rnlrq ag]sf] 5 . rnlrqsf] syf kfl/jfl/s eP klgk|:t'lt k[ys\ ePsfn] of] rnlrqaf6 snfsf/ vltj8f cfzfjfbL5g\ . uDeL/ ljifodf rf]l6nf] sd]8L ldl;Psf] of] rnlrqn] k'/fgf]g]kfnL z}nL tf]8]sf] bfaL lgdf{tf vltj8fsf] 5 . k[ys\tfsf sf/0fsfG5L cfdfnfO{ w'a]{ agfOPsf] pgsf] wf/0ff 5 . 8f]sf] gfDnf] d'led]s/sf] Aofg/sf nflu lgb]{zs bof/fd bfxfnn] of] rnlrqsf] lgb]{ZFgu/]sf x'g\ . rnlrqdf lbg]z zdf{, u0f]z pk|]tL, ;'/]Gb| s]=;L=, pd]zdfofn' cflb snfsf/sf] k|d'v e"ldsf 5 . w|'j nD;fnsf] k6syf, /fdsfsL{sf] ;+uLt, /f]zg >]i7sf] åGå tyf lzj ljssf] g[To lgb]{ZFg/x]sf] of] rnlrqsf 5fof+sf/ /jLGb| a/fn x'g\ .

lggLg]jf/ ;d'bfoleq zfSox¿sf]

;+:sf/ s7f]/ 5 . ;docg';f/ ;+:sf/kl/dflh{t agfOg'kg]{ cfjfh p7fp“b}w/fgdf kfg; lkSr;{ k|f=ln=n]cfkm\gf] klxnf] rnlrq …lggLÚ tof/kf/]sf] 5 . of] rnlrq k"0f{sfhLzfSo tyf df]xg >]i7sf] ;+o'Qm nufgLdf lgdf{0fePsf] xf] . s7f]/ hftLo k/Dk/fsf sf/0f zfSo kl/jf/df kfsf]pd]/df klg r]nLx¿ sGof g} a:g afWo 5g\ . zfSo :qL jf k'?ifn]zfSo :qL jf k'?if;“u} ljjfx ug'{kg]{ hftLo k/Dk/f tyf lzlIft gof“k':tfaLrsf] åGå g} Pn;L8L k|ljlwsf] of] rnlrqsf] d"n syf xf] .

Jofkf/af6 wg sdfPsfn] lktfn] rnlrqsf gfosnfO{ cWoogsflglDt a]nfot k7fp“5g\ . :jb]z kmls{Pkl5 gfossf] e"ldsf lgjf{x u/]sfdgLif kflnv] Ps >]i7 o'jtLsf] k|]ddf k5{g\ . xh'/afn] k/Dk/flj/f]wL eg]/gfltsf] ljjfx zfSo o'jtL;“u} ug'{kg]{ lh2L u5{g\ . :jhftLo b'nxfsf]kvf{Odf a"9LsGof /x]sL lggL eb}sf] k|]dsf ;DaGwdf s7f]/ k/Dk/fsf] 3]/fdf/xg'eGbf kl/dflh{t ;+:sf/sf ¿kdf :jLsf/ ug'{kg]{df hf]8 lblG5g\ . k/Dk/futs7f]/ ;+:sf/df ljb|f]xL e"ldsf v]Nb} lggLn] zfSoafx]ssf o'jtLnfO{ klg:jLsf/ ug{ ;lsg] atfp“l5g\ . s7f]/ hftLo k/Dk/fdf af“lwPsf / o'/f]k]nL;dfhaf6 lzlIft k':tfsf] åGåsf sf/0f rnlrq /f]rs ag]sf] 5 . rnlrqdfa"9LsGofsf] of}g rfxgf klg cleJoQm ePsf] 5 . lggLsf] e"ldsfdf snfsf/zf/bf zfSosf] clego a]hf]8 5 . zf/bf / k'ikafx]s ;a} snfsf/n]klxnf]kN6 rnlrqdf clego u/]sf x'g\ . @) lbgdf w/fg / e]8]6f/df 5fofª\sg;lsPsf] rnlrqdf bLlKt xnjfO{, s'nrGb| Gof}kfg], nIdL zfSo, ;'j0f{ kflnv], u0f]zzfSo tyf ;~ho zfSon] klg clego u/]sf 5g\ . @ 306f nfdf] rnlrqsf] k|bz{goxL h]7 dlxgfsf] clGtd ;ftf k|f/De x'g]5 .

Sof;]6k|xLlg/

uflosf/Ldf u '?ªxf]8fn] ufPsfu L t x¿s f ]klxnf] ;+u|x… k | x L l g / Ú> F ] t f d f e mn f ] s l k | oe}/x ]sf ] 5 .bLk >]i7, k|sfz u'?ª, bLks h+ud,;lrg l;+x, e"k]Gb| /fodfemL, uugu'?ª, czf]s /fO{ cflb ;+uLtsf/sfw'gn] ;lhPsf] of] ;+u|xdf gf}j6fuLt ;'Gg ;lsG5 . ;fGtgf/]s8{\;sf] of] pTkfbgdf w'|j/Tgt'nfw/, s[i0fxl/ a/fn, j;GtlaTof;L yfkf, clgn >]i7, s[i0fl;6f}nf cflbn] /rgf u/]sf uLtx¿;+u|xLt 5g\ .

k':tsljZjsk km'6an Msyf Ps ufyf cg]s

kqsf/åo ;Ltf/fd cu|x/L tyfhob]j uf}tdåf/f lnlvt Pj+ ;+slntk':ts …ljZjsk km'6an M syf Psufyf cg]sÚ c7f/f}“ ljZjsk km'6ank|ltof]lutfsf] cj;/ kf/]/ ;fj{hlgsePsf] 5 . km'6ansf] ;'?b]lv xfn;Dds}gfnLa]nL ;d]l6Psf] of] k':ts @ ;o%( k[i7df km}lnPsf] 5 . gjbLkk|sfzgsf] of] k':tssf] d"No JolQmut!^) tyf ;+:yfut @)) ?k}of“ 5 .;/n efiffz}nLdf ljleGg tYo /tYof+sx¿ ;+slnt of] k':tskm'6an;DaGwL hfgsf/L rfxg]x¿sf nflupkof]uL x'g ;S5 .

km'6an kl/ro sf]ztYof+sx¿ cufl8 /fv]/ ljZjsk

km'6an x]g'{sf] dHh} a]Un} x'G5 . g]kfnLbz{sx¿n] klg cfhb]lv k|f/De e}/x]sf]!* cf}+ ljZjsk k'm6andf o:t} dhflng ;s"g\ eg]/ eLd /fgf …lh1f;'Úkm'6an kl/ro sf]z gfds k':tstof/ u/]sf 5g\ . /Tg k':ts e08f/n]k|sfzdf NofPsf] of] k':tsdf km'6ansf]ljsf;qmdsf ;fy;fy} ljZjskkm'6ansf af/]df oy]:6 hfgsf/L;d]l6Psf] 5 . @% j6f pkzLif{sdfljeflht of] k':tsdf km'6an;“u;DalGwt ;a} tYo / tYof+sx¿,ldysx¿, km'6ansf] Oltxf;, ljZjskkm'6ansf] Oltxf; ;dl]6Psf] 5 .

sfo{qmdsf] lgb]{Zfg tyf ;~rfng;/f]h s];Ln] u/]sf 5g\ .

— sflGtk'/ 6]lnlehgdfkm{t6]ln>[+vnf …gn]lvPsf] ;fOgf]Úbz{sdfem k'¥ofO/x]sf lgb]{ZFsafa'/fd 9sfnsf] gof“ >[+vnf …v';Lkne/sf]Ú j}ZFfv @( ut]b ] lvg]kfn 6]lnlehgaf6 k|;f/0f x'g]x'g yfn]sf ] 5 . of ] >[ +vnfdfb Lks lqk f7 L , l;? lj i6 ,cd[th+u a:g]t, ;Ldf kg]?,cfo{g, zflGt df:s], /lj lu/Lcflb snfsf/sf] k|d'v e"ldsf5 . gf/L ;+j]bgfdf cfwfl/t of]> [ +vnfdf lgb ] { Z Fs 9s fns }n ]vg tyf ;Dkfbgdf lgdf{0fe Ps f ] x f ] . l ; ª \ q m f ]ldl8ofdfkm{t k|;f/0f x'g nfu]sf]of] >[ +vnfsf] lgdF{0f lqmPl6edgsfdgf 6]lnlkmND;n] u/]sf] xf] .

/ +ud~r Uofn/L

–ljut @% jif{b]lvsf7df8f}+ pkTosfdf a;]{lg c+u|]hLgf6s d~rg ub}{ cfPsf] :6'l8of] ;]e]gn]of] jif{ gf6s …8«fugÚ d~rg u¥of] . gf6sx/]s dfG5]df /x]sf] tfgfzfxL k|j[lQdfs]lGb|t lyof] . b'O{ 306f nfdf] pQm gf6ssf]lgb]{zg ;ljgf n]xdfgn] u/]sL x'g\ .lah]Zj/Ll:yt ah| xf]6nsf] gfuflyo6/df x/]s jif{ pgn] gf6s d~rgub}{ cfPsL l5g\ . gf6sdf ;lnn ;'j]bL,d+undfg dxh{g, 9'G8'k l5l/ª nfdf, ;'jf;yfkf, ;ljgf n]xdfg, n'8ldnf x+u/x'j/,/fh]Gb| >]i7, hf]cfgf j]lg{s, ;GbLkl;+x cflbn] clego u/]sf lyP .gf6ssf] d~rg b'O{ ;ftf rn]sf] lyof] .

–gS;fnl:yt gfkmfUofn/Ldf cfh z'qmaf/b]lvsnfsf/ /flugL pkfWofosf]snf k|bz{gL cf/De x'“b}5 . …hgzlQm@)$^–@)^#Ú zLif{ssf] pQm k|bz{gLdfsnfsf/ pkfWofon] sf]nfhdf :s]ru/]/ To;nfO{ cw{d"t{ :j¿k lbPsflrqx¿ k|bz{g ub}{ l5g\ . lj=;+= @)$^ b]lv @)^# ;Dd 36]sfk|d'v 36gf;“u ;DalGwt lrqx¿l;h{gf ul/Psf] pQm k|bz{gLc;f/ !! ut];Dd rNg]5 .

–ljZj w"d |kfg lbj;sfcj;/df ut laxLaf/b ] lvaa/dxnl:yt g ]kfn cf6 {sfplG;ndf ;~rfng ePsf] ;fd"lxslrqsnf k|bz{gL …gf] 6f]afsf]ÚcfOtaf/ ;DkGg ePsf] 5 . snfsf/af;' lIflth, b]j]Gb| kf08], cf]d vqL,k[YjL >]i7, >Lhg /fhe08f/L,;'hg lrqsf/, b]j]Gb| …y'Ds]nLÚ,h'lk6/ k|wfg, /ljg ;fodL, /fhgsfkm \n ] , ;'Gb/ a:g]t, sdnof]~hg tyf ;f}/u+uf bz{gwf/Ln]l;h{gf u/]sf lrqx¿sf] pQmk|bz{gLsf] cfof]hgf g]kfn nlntsnf86sd tyf g]kfn ca'{b /f]u lgjf/0f;+:yfn] ;+o'Qm ¿kdf u/]sf lyP .

¿v /f]Kg] df]8n

;fKtflxs ;dfrf/sf7df8f}+– zlgaf/ lbp“;f]

em08} #% hgf df]8n rf]ef/ kfl/6f}bxsf] lsgf/df e]nf eP . ;w}Sof6jfs ug{ / Sofd]/f ;fd" kf]hlbg Jo:t x'g] df]8nx¿sf] Tof]lbgsf] p2]Zo leGg}} lyof] . ljZjjftfj/0f lbj;sf cj;/df g]kfn–hfkfg d}qL ;f“:s[lts d~r, 6f}bxo'jf Sna tyf Uofn]S;L df]8lnªPh]G;Lsf] cfof]hgfdf P]ltxfl;skf]v/L 6f}bxsf] j/k/ j[Iff/f]k0f ug]{sfo{df df]8nx¿ Jo:t b]lvP .df]8n /rgf l;+x dxtsf cg';f/pgnfO{ j[Iff/f]k0f ubf{ ;dfh /k|s[ltsf nflu yf]/} dfq eP klgof]ubfg u/]sf] cg'ej eof] . df]8nk|j]z / ;l~rt >]i7 klg k|s[lt;+/If0fdf af]6–lj?jfsf] dxŒjatfp“b} lyP . df]8nx¿n] glhs}sf]afujfgLaf6 NofOPsf ;fn, l;;f}+,cdnf, nK;L, w"kL cflbsf lj?jf/f]k]sf lyP . sf]l/of]u|fkm/ cg'k;S;]gf cfkm'n] /f]k]sf] lj?jf s:tf]eof] eg]/ a]nfavt x]g{ cfpg]atfp“b} lyP . Uofn]S;L df]8lnªsflw/h tG8'sf/n] df]8nx¿nfO{k | fs [ lts ; +/If0fdf hfu?sag fpg pQ m s f o { q m ds f ]cfof]hgf ul/Psf] atfP .

Page 14: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 !^k'm;{bk'm;{b

lg/f]Uo k|;fO{+@)^! h]7 @*

lulgh a'S; ckm jN8{ /]s8{\af6

tn lbOPsf] lrqdf ^ j6f km/s 5'6\ofpm

km/s –;f8L, r'/f, k/]jf, dlGb/, 6f]kL, ;'?jfn .

of]u]z zdf{@)%# h]7 @*

uf]x]Gb| /fgf@)^@ h]7 @^

n's]sf k|f0fLx¿ M ;k{, s5'jf, k'tnL, v/fof], nf6f]sf];]/f] .

tn lbOPsf] lrqdf slt k|f0fLx¿ n's]sf 5g\ < ;fKtflxs c+shfn k|ltof]lutf–^(!= ;“u } lbOPsf] !^ j6f

sf]7fx?df ^* b]lv *#;Ddsf c+sx¿ gbf]xf]l/g]u/L o;/L e/, h;af6ltgLx?sf] of]ukmn 7f8f],t];|f], 58\s] h;/L hf]8\bfklg #)@ xf];\ .

@= c+shfn ;fKtflxssf]sfof {nodf k |sf lztePsf ] ldltn ] b 'O {;ftfleq k7fO;Sg'kg]{5 .

#= ljh]tfnfO{ @ ;o ?k}of“k'/:sf/ lbOg]5 .

c+shfn ^% df ;xefuLx¿sf] ;+Vof M @^)uf]nfk|yfaf6 ljh]tf M;'ldqf /fgf, sIff %, hgtf k|f=lj=, dfO{:yfg, ;nf{xL

gfd M ====================================sIff M =====

:s'n M = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

7]ufgf M = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

zAbx? vf]he' O“ s 6 x / s' Gt c

gf cf j x vf s k ; Daf

d ? k lj= /L 6 s u' ;'

b j[ u xf Gb| x yf g nf]

g j nf lu cf / gL / r

t / a' hf n' c r Nxf] gf

d yf Dg df a Gg Dkf x' g{

cf“ ifL r Zdf v k" / bL n

k gf nf df] /f g s' ln rL

dfly lbOPsf cIf/x¿df udL{ df};ddf kfOg] cf7j6f kmnkm"nsfgfd n's]sf 5g\ . tL gfdx¿ ;fob ltdLn] klg ;'g]]sf] x'g'k5{ . s]ltdL tL gfdx¿ vf]Hg ;S5f} <

zAbhfndf n's]sf gfdx¿ M e'O“s6x/, cf“k, lnrL, cDaf, s6x/,t/a'hf, cfn'av/f, cf?

>j0f s];L@)%^ h]7 @&

gf]a]n u}/]@)%* h]7 @*

/f]x0f >]i7@)%( h]7 @^

lk|ltzf rf}xfg@)^! h]7 @*

O{zf vgfn@)%* h]7 #!

/lj ;fksf]6f@)%^ h]7 #!

dg:jL s6'jfn@)%% h]7 @&

h]7f cf/f]xL

hfkfgsf tfsfcf ]cf/fofdfn] ;g\ @))^ d] !&tfl/vsf lbg ;a}eGbf a9Lpd]/df ;u/dfyf cf/f]x0fug]{ sLlt{dfg sfod u/]sf5g\ . lulgh a's ckm jN8{/]s8{\;sf] cfufdL ;+:s/0fdf;dfj]z x'g] of] sLlt{dfgpgn] &) jif{ & dlxgf !#lbg k'Ubf sfod u/]sf x'g\ .o;cl3 pQm sLlt {dfghfkfgs} o'lr/f ] Do'/fsf ]gfddf lyof] . Do'/fn] ;g\@))# df &) jif{ & dlxgf

!) lbgsf] pd]/df ;u/dfyfcf/ f ] x0 f u/ ]sf lyP .c/fofdfn] ltAatL df]x8faf6;u/dfyf cf/f]x0f u/]sf x'g\eg] Do'/fn] blIf0fL df]x8faf6;u/dfyf cf/f]x0f u/]sf lyP .

;a}eGbf w]/}cf/f]x0f

;u/dfyf lzv/df pSn]sflyP . $^ jifL{o cfKkf z]kf{n]klxnf] k6s ;g\ !(() df;u/dfyf cf/f]x0f u/]sf lyP .To;kl5 ;g\ !((!, !((@,!((#, !(($, !((%, !((&,!((*, !(((, @))), @))@,@))#, @))$, @))% / @))^df cfKkfn] ;u/dfyf lzv/r'd]sf lyP . tLdWo] ;g\ !((@/ !((& df cfKkfn] b'O{ k6s;u/dfyf lzv/ r'd]sf lyP .

To;}u/L ljZjljVoftdlxnf kj{tf/f]xL nfSkf z]kf{n]5}6f}}+ k6s ;u/dfyf cf/f]x0fu/]/ cfkm\g} ljZjsLlt{dfg e+uu/]sL l5g\ . nfSkf z]kf{ @)^#j}zfv @* ut] laxLaf/ 5}6f}+k6s ;u/dfyf lzv/dfplSnPsL lyOg\ . ## jifL{ofnfSkf z]kf{n] klxnf] k6s ;g\@))) df ;u/dfyf cf/f]x0fu/]sL lyOg\ . To;kl5 ;g\@))!, @))@, @))#, @))$,/ @))% df nfSkfn ];u/dfyf lzv/ r 'd ]sLlyOg\ . tL b'j} sLlt{dfgnfO{rf “8 } g } lulgh a 's ckmjN8 { / ]s8 { \;n ] ; +zf ]wgug] { ePsf] 5

ljZjljVoft kj{tf/f]xLcfKkf z]kf{n] !^ cf}+ k6s;u/dfyf cf/f]x0f u/]/ cfkm\g]ljZjsLlt{dfg e+u u/]sf5g\ . z]kf{ @)^# h]7 % ut]z 'q maf/ !^ cf } + k6s

O+u]h sfsL{@)%( h]7 #!

s' k

gs' k

gs' k

gs' k

gs' k

g gfd M==================================================hGd ldlt M==================================================:s'n M========================================7]ufgf M ========================================

tl:a/ / ljj/0f b'O{ ;ftfcufl8 cfOk'Ug'kg]{5.

tl:a/clgjfo{

hGdlbgsf] z'esfdgf

lgzfg ;fksf]6f@)^@ h]7 @^

;'sLlt{ k/fh'nL@)%( c;f/ !

k|;+u bfxfn@)%& c;f/ !

:jLs[lt kf}8]n@)%^ h]7 @(

P]Zjo{ rGb@)%^ c;f/ !

cf]hZjL vltj8f@)^! h]7 #!

kf08fsf] ;+/If0frLgn] s[lqd uef{wfgåf/f

hGdfOPsf nf]kf]Gd'v kf08fnfO{k|fs[lts jf;:yfgdf 5f8\g]ePsf] 5 . !% jif{cl3 k|f/DeePsf] kf08fsf] s[lqd uef{wfgn]xfnsf lbgdf lgs} ;kmntf k|fKtu/]sf ] atfOG5 . s[lqduef{wfgåf/f hGdfOPsf] rf/jif{sf] lemª lemª gfd u/]sf]kf08fnfO{ klxnf] k6s h+undf5f8\g nfluPsf] xf] . clxn]hËndf 5f8\g nfluPsf] jf]nf]ªgfds 7"nf] kf08f s[lqd uef{wfg7"nf] kf08f ;+/If0f tyf cg';Gwfgs]Gb|df hlGdPsf] lyof] .

clxn] vfgf vf]Hg ;lhnf]xf];\ eg]/ af]nf]ªnfO{ af“;sf]h+undf 5f]8\g nfluPsf] xf] .kf08fsf] l:ylt yfxf kfpg e"–pku|xaf6 lgu/fgL ug{ ;lsg]6«fG;ld6/ klg h8fg ul/Psf]5 . g]kfnLdf …;'vbÚ cy{ lbg]of] kf08fnfO{ ljut b'O{ jif{b]lvvfgf vf]Hg], af;:yfg tof/ug]{ / cfkm\gf] /Iff ug]{ k|lzIf0flbOPsf] 5 . 7"nf] kf08f ljZjs}b'n{e hgfj/ dflgG5 .

dl~hn >]i7@)%% h]7 #!

;u/dfyfdf gf+u};f]n'v'Da' lhNnf h'leª

ufp“sf hfª\a' z]kf{n] ut @))^d ] !& tf l/vdf ltAatLdf]x8faf6 ;u/dfyf lzv/

cf/f]x0f u/]/ ;u/dfyf lzv/df$ ldg]6 $) ;]s]G8;Dd ;jf{ËgfË} a;]/ gof“ ljZjsLlt{dfgsfod u/]sf 5g\ .

;+;f/sf] ;a}eGbf pRre"efudf nfdf] ;do;Dd gfË}

a:g] o:tf] sLlt{dfg o;cl3sfod ePsf] ;'lgPsf] lyPg .h f ª \ a ' z ] k f { s f ] o f ]sLlt{dfgnfO{ lulgh a's ckmjN8{ /]s8{\;n] btf{ ug]{ cg'dfgul/Psf] 5 .

Page 15: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 !&

j[if

ldy'g

ss{6

l;+x

sGof

t'nf

j[lZrs

wg'

ds/

s'De

dLg

tkfO{+sf] of] ;ftftkfO{+sf] of] ;ftfHof]= k++= cf]h/fh pkfWofo nf]xgL

d]if

Hof]= k++= cf]h/fh pkfWofo nf]xgL

of] ;ftfsf] k~rf�h]7 @* ut] M k"l0f{df, kgf}tLdf :gfg ug]{ lbg

k|Zg M d #) jifL{of ljjflxt dlxnf x'“ . d]/f]Pp6f 5f]/f 5 . d]/f >Ldfg\ /f]huf/Lsf nflu aflx/hfg'ePsf] 5 . clxn] d]/f nflu of}g eg]sf] 6f9fsf]s'/f ePsf] 5 . slxn]sfxL+ of}g;Dks{ ;Dem“bf jf s'g}of}g ljifos k':ts, kqklqsf k9\bf eg] pQ]hgf a9\5 .d}n] rflx+ h:tf];'s} pQ]hgf eP klg s'g} klg l:yltdfk/k'?if;“u ;Dks{ gug]{ lg0f{o u/]sL 5' . o:tf] cj:yfdfd}n] s] ug'{k5{ < d}n] ;'g]sL 5', dlxnfn] klg x:td}y'gu5{g\ /] . Tof] s;/L ul/G5 < x:td}y'g ubf{ s'g} xflgx'G5 ls < ;ftfdf slt k6s x:td}y'g ug'{ plrtx'G5 < clxn] d]/f] of]lgsf] tNnf] efu s]xL s8f ePsf]5 . Tof] s] ePsf] xf]nf < s] w]/} ;do;Dd of}g;Dks{gubf{ of]lgdf df;' el/G5 <

— cf/= aL=pQ/ M >Ldfg\ gePsf] a]nfdf of}grfxgfsf s'/f>Ldfg\–>LdtL Ps–csf{;“u o;/L 5'l§P/

a:g'k/]sf] a]nfdf of}grfxgfnfO{ s;/L zfGt kfg]{eGg] s'/f kSs} g} ulx/f] ;d:of xf] . of}gsf] s'/fePsfn] of] ljifodf vf;} rrf{ ug{ jf cf�gf]kL8f JoQm ug{ ;ls“b}g . o:tf] cJoQm kL8f;“u}af “Rg'kg] { afWotf w]/ }sf ] x'G5 . o:tf] a]nfdfklg >Ldfg\afx]s cGo s;};“u of}g;Dks{ g/fVg]tkfO{+sf] c7f]6sf] xfdL ;/fxgf u5f}+{ .

x:td}y'g lsg <o f } g r f x g f

:jfefljs s'/f xf] /o;nfO{ zfGt kfg{of}g;Dks{ g} ug'{k5{eGg] w]/}sf] wf/0ff 5,t/ of }g;Dks{ ug{gkfOPsf] l:yltdf x:td}y'g Ps /fd|f] ljsNk xf] .v'nf ¿kdf eg] klg geg] klg w]/}h;f]n] x:td}y'gu5{g\ . cfkm\gf of}gcË cfkm+}n] rnfP/ of}g cfgGbk|fKt ug]{ lqmofsnfknfO{ g} x:td}y'g elgG5 .dlxnfx¿n] x:td}y'g ub}{gg\ eGg] ;f]rfO klg slthgfdf kfOG5, t/ s'/f To;f] xf]Og . x:td}y'g:jfefljs of}gJojxf/ g} xf] . o;af6 xfgL xf]nf lseg]/ cgfjZos lrGtf lng' kb}{g .

x:td}y'gn] of}g cËljz]ifnfO{ /fd|/L lgofn]/x]g]{, cË–k|ToËnfO{ hfGg] cj;/ lbg'sf ;fy} cfkm}+nfO{cfgGb lbg] sfo{df ;xof]u ug]{ dfq xf]Og, df}sfdfof}ghf]8LnfO{ s;/L of}g;'v k|bfg ug] { eGg] s'/fl;sfpg klg d2t u5{ . x:td}y'g ubf{ csf] {J o l Q m; “ u o f } g; D ks { g x ' g ] e Pk l5Pr=cfO{=eL=nufPtsf of}g/f]uaf6 aRg ;lsg]t eof] g}, cGo JolQm;“usf] ;DaGwn] Nofpg] hl6ntfjf ;d:ofaf6 klg aRg ;lsG5 .

cfkm}+n] ug{ ;lsg] ePsfn] cf�gf] rfxgfcg';f/kfos kg]{ ;dodf ug{ ;lsg] eof] . ;j{k|yd tx:td}y'gn] of}gOR5fsf] bdgaf6 x'g] tgfjaf6 d'lQmlbnfp“5 . tgfjaf6 d'Qm dfG5] a9L ;sf/fTds Pj+l;h{gzLn x'g ;S5 . o;/L of}grfxgf zfGt kfg{d2t k'¥ofpg] ePsfn] sltko of}g ck/fwnfO{ sdug{ ;xof]u k'U5 eGg]x¿ klg y'k|} 5g\ . o:t} x:td}y'gn]

cgfjZos ue{wf/0f, cGo JolQm;“usf] of}g;DaGw,o:tf lqmofsnfkdf vr{ x'g] wg tyf ;dosf]b'?kof]uaf6 klg arfp“5 .

x:td}y'g olt g} k6s ug'{ 7Ls xf] eGg ;lsg]l:ylt x'“b}g . ;fdfGo cj:yfdf hltkN6 rfxg'x'G5ToltkN6 x:td}y'g ug{ ;lsG5 . ;fdfGo l:yltdftkfO{+df ePsf] of}grfxgf jf of}gtgfj k"/f ePsf]l:yltdf x:td}y'g ug{ dg nfUb}g . ug{ dgnfu]sf] 5 eg] tkfO{ +sf] of}grfxgf kof{Kt ¿kdfk"/f ePsf] 5}g eGg] a'lemG5 / To;nfO{ k"/f ug{ km]l/x:td}y'g ug{ ;lsG5 .

dlxnfn] s;/L x:td}y'g u5{g\ <k'?ifx¿sf] t'ngfdf dlxnfx¿n] sd x:td}y'g

ug]{ eP klg pgLx¿n] x:td}y'g ug]{ tl/sfdf ljljwtfx'G5 . euf+s'/ rnfpg' jf 3if{0f ug'{ x:td}y'gsf] Psk|d'v ljlw xf] . euf+s'/ sl/a () k|ltzt dlxnfdfof}g ;+j]bgzLntfsf] s]Gb|sf ¿kdf /x]sf] x'G5 .cfkm"nfO{ ;lhnf] nfUg] jf dg kg]{ s'/f jf tl/sfn]o;nfO{ rnfpg ;lsG5 jf o;nfO{ s'g} j:t'dflylyRg]h:tf cg]s pkfo ug{ ;lsG5 .

To;}u/L csf]{ k|d'v tl/sf of]lgdf s]xL k;fpg'xf] . o;f] ubf{ of]lgdf kof{Kt dfqfdf /; cfO;s]sf]x'g'k5{ / of}g pQ]hgf x'“bf of] :jfefljs ¿kdf g}

x'G5 . o:tf] gePsf]l:yltdf cGo s'g}lrKnf] kbfy{sf] k|of]uug{ la;{g' x' “b }g .o:tf] k;fpg] s'/f;kmf ePsf ] s '/f; ' lglZrt ug' {kg ] {

x'G5 . cf}+nf k;fp“bf cfkm"nfO{ cfgGb kfpg] :yfgof]lgdf vf]Hg ;lsG5 . eufÍ'/ xf];\ jf of]lg,x:td}y'gdf cf}+nfsf] k|of]u g} dxŒjk"0f{ x'G5 . cf}+nfax'pkof]uL x'g] ePsfn] g} rfx]cg'?k bafa, ultljlwk|of]udf Nofpg ;lsG5, h;n] cfgGb yK5 g} .

oLafx]s dlxnf z/L/sf cGo cËx¿sf] :kz{,db{g jf ;'d;'DofO{ of}gcfgGb kfpg] s'/fsf ;Gbe{df;xfos g} x'G5g\ . cr]n o;/L of}gcfgGb lng] qmddfdlxnfx¿n] of}g k|;fwg jf j:t'x¿ klg k|of]u ug{;S5g\ . sltkon] k'?ifsf] lnË cfsf/sf] s[lqd jfk|fs[lts j:t' klg k|of]u u5{g\ . c+u|]hLdf vibrators-e|fOa|]6/_ elgg] of}g k|;fwg ljleGg cfsf/ tyfk|sf/df kfOG5g\ . t'ngfTds ¿kdf o;sf] k|of]un]of}gcfgGb k|fKt ug{ ;lhnf] x'gfn] klg o;nfO{ s}of}+dlxnfn] dg k/fPsf 5g\ . JolQm–JolQmcg';f/x:td}y'g ug]{ tl/sf km/s t kg]{ g} eof] / of] g}7Ls tl/sf xf] eGg] klg 5}g . h'g tl/sfn] cfkm"nfO{cfgGb lbG5 ToxL g} 7Ls x'G5 .

cGtdf, of}g;Dks{ gub}{df of]lgdf df; ' el/g ]x f ] Og . of ] lgsf ] ; +s 'rgn ] ubf { dfq } ;f“u'/f ]-6fO6_ dx;'; ug' {ePsf] eP lrGtf lng' ' kb} {g,t/ Toxf “ df;'sf 8Nnf h:tf s]xL 5g\ jftkfO{ +nfO{ s]xL ePsf] z+sf nfu]sf] eP :qL /f]uljz]if1sf] ;Nnfx lng' a]; xf]nf .

;ftf dWod /xg]5 .;'?df ofqf Pj+ Joj;fodf nfex'g] tyf k|;Ggtf a9\g]5 . wfld{ssfo{df ?lr a9\g'sf ;fy} gf]s/Ltyf /fhgLltdf ;kmntf ldNg]5 .zlgaf/ tyf cfOtaf/ :jf:Yodf;d:of pTkGg x'g], 3/]n' ;d:ofn];tfpg], sfddf cj/f]w cfpg] Pj+lrGtf a9\g] of]u 5 .

zq 'b ] lv ;fjwfg/xg'xf ]nf . dgdf cg]s s'/fv]Ng]5g\ . :jf:Yodf klg ;d:ofb]vf kg]{5 . ;fgf]ltgf] ;d:ofn]klg b'MvL agfpg]5 . vr{ tyfljjfb a9\g]5 . zlgaf/ tyfcfOtaf/ k|;Ggtf Pj+ k/fqmda9\g], sfddf ;kmntf ldNg] tyfofqf x'g] of]u 5 . cw'/f sfd aGg'sf;fy} gof“ sfd k|fKt x'g ;S5 .

d f g – ; D d f gkfpg'xf]nf . /dfOnf] ofqf klgx'g]5 . Joj;fodf j[l4 x'g'sf ;fy}e]63f6df ;'vb'Mvsf] s'/f ug]{cj;/ ldNg]5 . laxLaf/ tyfz'qmaf/ :jf:Yodf ;d:of pTkGgx'g], sfddf cj/f]w cfpg] tyflrGtf a9\g] of]u 5 . wgdfnx/fpg] ;Defjgf 5 . z/L/dfrf]6k6s klg nfUg ;S5 .

cfkmGtx¿sf] plrt;xof]u k|fKt x'g]5 . ;f]Rg] zlQma9\g'sf ;fy} cWoogdf ;d]t;kmntf ldNg]5 . vr{ a9] klgwg cfh{g ug]{ cj;/ h'6g]5 .dfg;Ddfg k|fKt x'g]5 . ofqfx'g;S5 . c¿sf] ljZjf; ;lhn}lh Tg ; lsg ]5 . zq ' b ] l v;fjwfg /xg'xf]nf .

;do alnof] 5 . ;'?dfk/fqmd a9\g], cw'/f sfd aGg] tyfgof“ sfd k|fKt x'g] of]u 5 .cfkmGtx¿sf] plrt ;xof]u ldNg]5 .;f]Rg] zlQm a9\g'sf ;fy} cWoogdfklg ;kmntf ldNg]5 . wfld{s sfo{dfdfg hfg]5 . wg cfh{g ug]{ cj;/ldNg]5 . 3/hUuf hf]8\g] jf ;jf/L ;fwglsGg] s'/fdf ;kmntf ldNg]5 . ljjfblt/cl3 ga9\g' g} plrt xf]nf .

af]nLsf] k|efj a9\g]5 .c¿sf] dg ;lhn} lhTg ;lsg]5 .k/fqmd a9\g'sf ;fy} cw'/f sfdaGg] tyf gof“ sfd k|fKt x'g] of]u5 . s'/f sf6\g]x¿ k|z+;f ug{yfNg]5g\ . ofqf ug]{ cj;/ ldNg'sf;fy} Joj;fodf nfe x'g]5 . 7"nfJolQmn] tkfO{+sf] e/f];f ug]{5g\ .dxŒjk"0f{ lhDd]jf/L k|fKt x'g;S5 .:jf:Yosf] Vofn /fVg'xf]nf .

;ftfsf] ;'?df dfg;DdfgldNg]5 . wfld{s sfo{df ?lr Pj+ af]nLsf]k|efj a9\g]5 . ef]het]/df ;+nUg x'g'kg]{5 .c¿n] klg tkfO{+sf] e/f];f ug]{5g\ .ofqf x'g;S5 . k/fqmd a9\g'sf ;fy}cw'/f sfd aGg] tyf gof“ sfd k|fKtx'g] of]u 5 . :jf:Yodf ;d:of pTkGgx'g] x'“bf vfgkfgdf Wofg lbg'xf]nf .cfly{s IF]q k|lts"n /xg]5 .

vr { tyf ljjfba9\g]5 . :jf:Yodf klg sdhf]//xg]5 . ;dodf lg0f{o gx'“bf xftk/]sf] sfd klg km'Tsg ;S5 . zq'a9\g]5g\ . cWoogdf ;d]t cj/f]wcfpg]5 . ofqfdf ;d:of pTkGgx'g;S5 . zlgaf/ tyf cfOtaf/ dfg–;Ddfg k|fKt x'g], k|;Ggtf a9\g] tyfsfddf ;kmntf ldNg] of]u 5 .

; '?df ;f ]Rg ] zlQma9\g]5 . wg cfh{g x'g;S5 . c¿sf]kof{Kt ;xof]u k|fKt x'g]5 . ef]het]/df;fd]n x'g] cj;/ ldNg]5 . cWoogdf;kmntf ldNg'sf ;fy} Jofj;fo a9\g]tyf ofqf x'g] of]u 5 . zq' k/flhtx'g]5g\ . sfddf tuf/f] nufpg]x¿ ;lqmo/xg]5g\ . sfd ubf { ; +odckgfpg'xf]nf . :jf:Yodf Wofglbg'kg]{ a]nf 5 .

kof{Kt dfg;DdfgldNg]5 . ;f]Rg] zlQm a9g]5 . wg cfh{gklg x'g]5 . k/fqmd a9\g'sf ;fy} cw'/fsfd aGg] tyf gof“ sfd k|fKt x'g]of]u 5 . ofqf ug]{ Pj+ dfg tyf ef]hgk|flKtsf] cj;/ ldNg]5 . s'/f sf6\g]x¿k|z+;f ug{ yfNg]5g\ . ;f]daf/ tyfd+unaf/ vr{, ljjfb Pj+ lrGtf a9\g'sf;fy} sfddf cj/f]w v8f x'g;S5 .

efUo j[l4 x'g]5 . sfddf;kmntf ldNg'sf ;fy} k|;Ggtf Pj+k/fqmd a9\g]5 . dfg;Ddfg klg k|FKtx'g]5 . cfDbfgLsf] gof“ ;|f]t km]nf kg]{5 .cw'/f sfd aGg] tyf gof“ sfd k|fKt x'g]of]u klg 5 . ;lhn} c¿sf] ljZjf; lhTg;lsg]5 . zq' k/flht x'g]5g\ . laxLaf/vr{, ljjfb Pj+ lrGtf a9\g'sf ;fy}sfddf cj/f]w v8f x'g;S5 .

:jf:Yodf ;d:of pTkGgx'g;S5 . sfd ubf{ cj/f]wsf] ;fdgfug'{kg]{5 . ;dodf lg0f{o gx'“bf cfkm\gf]sfddf c¿n] g} clwsf/ hdfpg]5g\ .zlgaf/b]lv efUo j[l4 x'g'sf ;fy} wfld{ssfo{df ?lr a9\g], dfg;Ddfg ldNg]tyf wg cfh{g ug]{ cj;/ ldNg]5 .k/fqmd a9\g], cw'/f sfd aGg] Pj+ gof“sfd k|fKt x'g] of]u klg 5 .

/flz÷of}g lh1f;f

Page 16: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006

ljZjsk5gf}6df g]kfn

ljZjsk km'6jn k|ltof]lutfdfefu lng' x/]s /fi6«sf] ;kgf xf],g]kfndfq o;sf] ckjfb x'g ;Sb}g .;g\ !(#) df Nofl6g cd]l/sL /fi6«p?Uj]af6 ;'? ePsf] km'6ansf] s'Ded]nfsf] 5gf}6 r/0fdf dfq efu lngg]kfnn] yk %% jif{ s'/]sf] lyof] .;g\ !(&) sf] bzssf] ;'?jftd}lkmkmf / PPkm;Lsf] ;b:otf kfPklg ;g\ !(*^ sf] d]lS;sf]ljZjsksf nflu g]kfnn] klxnf]k6s 5gf}6 v]ndf efu lnof] .

Pl;ofnL kfj/xfp; blIf0fsf]l/of / dn]l;of;d]t /x]sf]Pl;ofnL If]qsf] ;d"x % df cfk\mg}u[xd}bfgaf6 g]kfnnn] ljZjsk5gf}6sf] ofqf k|f/De u¥of] .g]kfnsf nflu ;'?jft pT;fxk"0f{lyof] . ;g\ !(*% sf] dfr{ @ dfbz/y /+uzfnfdf blIf0f sf]l/oflj?4le8\g' cufj} g]kfn lgs} 7"nf] cGt/n]k/flht x'g] cg'dfg w]/}n] u/] . To;}lbg k|sflzt x'g] Ps b}lgsklqsfn] t g]kfnL l6d uf]n /f]Sgsfnfludfq nflu/x]sf] sf6'{g;d]t5fk]sf] lyof] h'g sf6'{gdf ;a} !!hgf v]nf8L uf]nkf]:6sf] cufl8 lyPt/ ;a}sf] cg'dfg ljk/Lt g]kfnn]blIf0f sf]l/ofnfO{ s8f r'gf}tL lbof] .:juL{o ?ks/fh zdf{sf] g]t[Tjdf/x]sf] g]kfnL l6d cfk\mgf] u[xd}bfgdfsf]l/of;“u z"Gosf lj?4 @ uf]nn]k/flht eof] . klxnf] xfkmdf Psuf]nn] k5fl8 k/]sf] g]kfnn] vfPsfb'O{ uf]ndWo] Pp6f cfTd3ftL lyof]eg] csf]{ k]gfN6L .

g]kfnsf] bf];|f] v]n dn]l;of;“ulyof] . ev{/} blIf0f sf]l/ofnfO{z"Gosf lj?4 ! uf]nn] x/fP/ cfPsf]

dn]l;ofsf] dgf]an pRr lyof], t/km'6an Oltxf;s} ;a}eGbf ;zQmdflgPsf] tTsfnLg g]kfnL l6dn]bz/y /+uzfnfdf ePsf] cfk\mgf] bf];|f]v]ndf dn]l;ofnfO{ uf]n/lxt a/fa/Ldf/f]s]/ ;a}nfO{ rlst agfof] .

oBlk u [xd }bfg af lx/g]kfnsf] k|bz{g Tolt /fd|f] x'g;s]g . sKtfg ¿ks lagf dn]l;ofk'u]sf] g]kfn Toxf“ 3/]n' l6d;“uz"Gosf lj?4 % uf]nn] k/flht eof]eg] sf]l/ofn] bf];|f] v]ndf g]kfn

lj?4 rf/ uf]n u¥of] . pQm ;d"xdf^ c+s xft kf/]sf] blIf0f sf]l/of klxnf]k6s ljZjsksf nflu 5flgof] .

;g\ !(() df O6fnLdf ;DkGgljZjsk 5gf}6sf nflu g]kfnL l6dk'gM Ps k6s blIf0f sf]l/of /dn]l;of;d]t /x]sf] ;d"x $ dflyof] . pQm ;d"xdf csf]{ l6d lyof]l;+ufk'/ . clvn g]kfn km'6an ;+3sfjt{dfg cWoIf u0f]z yfkfsf] g]t[Tjdf/x]sf] g]kfnn] rf/ jif{ cl3sf] k|bz{gbf]xf]¥ofpg ;s]g . ;g\ !(*( sf]d] @# df cfk\mgf] klxnf] v]ndn]l;of;“u z"Gosf lj?4 @ uf]nn]xf/]sf] g]kfnnfO{ blIf0f sf]l/ofn] z"Gosflj?4 ( uf]nsf] ljzfn cGt/n] k/flhtu¥of] eg] l;+ufk'/n] g]kfnnfO{ z"Gosflj?4 # uf]nn] k/flht u¥of] .

bf];|f] n]udf ;'wfl/Psf] k|bz{g

u/]sf] g]kfnL l6dnfO{ sf]l/of,dn]l;of / l;+ufk'/n] qmdzM z"Gosflj?4$ uf]n, z"Gosf lj?4 # uf]nz"Gosf lj?4 & uf]nn] k/flht u/] .blIf0f sf]l/ofn] ljZjsk ofqf tou/]sf] ;d"x $ df g]kfnL l6d ^v]ndf @* uf]n vfP/ 3/ kmls{of] .g]kfnn] ljZjsk 5gf}6sf] Pp6};+:s/0fdf vfPsf] of] g} ;a}eGbfw]/} uf]n xf] .

;g\ !(($ sf] cd]l/sfljZjsksf nflu eg] g]kfnn] 5gf}6

v]ndf efu lnPg . !((* sf] k|mfG;ljZjsksf nflu Pl;ofnL If]qsf]5gf}6 ;d"x $ df hfkfg, cf]dfg /dsfp;“u} /x]sf] g]kfnn] cfk\mgf]klxnf] n]u cf]dfgdf v]Nof] . !((&sf ] dfr{ @# g ]kfnsf nfluP ] ltxfl;s /x \of ] . d:s6dfdsfplj?4sf] v]n !–! uf]nsf]a/fa/Ldf ;lsP klg g]kfnn]ljZjsk 5gf}6 r/0fdf klxnf] k6suf]nsf] :jfb rfVof] . v]nsf] klxnf]xfkmdf uf]n ub}{ xl/ v8\sf ljZjsk5gf}6 v]ndf g]kfnsf nflu uf]nug]{ klxnf] v]nf8L ag] .

bf ]; | f ] v]ndf cf ]dfg;“ug ]kfnn] lgs } /fd | f ] v ]Nof ] .c fk m "eGb f lgs } zlQmzfnLcf ]dfgnfO { klxnf ] xfkm;Dduf]n/lxt a/fa/Ldf /f]Sg g]kfn

;kmn eof], oBlk v]ndf cf]dfgz"Gosf lj?4 ! uf]nn] ljhoL eof] .cf]dfgdf cfk\mgf] clGtd v]ndfhfkfg;“u z"Gosf lj?4 ^ uf]nn]k/flht g]kfnnfO{ 6f]lsof]df ePsf]bf];|f] n]usf] klxnf] v]ndf cf]dfgn];d]t ToxL cGt/n] x/fof] . 6f]lsof]dfhfkfg;“usf] csf]{ v]n z"Gosf lj?4# uf]nn] xf/]sf] g]kfnnfO{ dsfpn] !sf lj?4 @ uf]naf6 x/fof] . pQmv]ndf g]kfnsf nflu bLks cdfTon]uf]n u/]sf lyP . ;d"xdf g]kfnclGtd :yfgdf /x\of] eg] klxnf]:yfgdf /x]sf] hfkfg klxnf] k6sljZjsksf nflu 5flgof] .pQmk|ltof]lutfdf ;xefuL x'g uPsfg]kfnL l6dsf g/]Gb| >]i7, ;f}u]z >]i7/ alag lji6 hfkfgd} n's]sf lyP .hfkfgaf6 s]xL ;docl3 dfqg]kfn kmls{Psf lji6sf ] ut;f]daf/ df]6/;fOsn b'3{6gfdfk/L d[To' ePsf] 5 .

@))@ sf] hfkfg–sf]l/ofljZjsksf] 5gf}6 r/0f g]kfnsfnflu P]ltxfl;s /x\of] . clvn g]kfnkm'6an ;+3df u0f]z yfkf / uLtf/f0ffaLrsf] g]t[Tj ljjfb r/dpTsif{df k'u]sf a]nf ePsf] pQm5gf}6 v]ndf cEof; lagf g} O/fs/ shfs:tfg k'u]sf] g]kfnn] lgs}/fd|f ] k|bz{g u¥of] . O/fs;“u}shfs:tfg / dsfp;d]t /x]sf];d"x ^ df g]kfn @))! sf] clk|n!@ df shfs:tfg;“u z"Gosf lj?4^ uf]nn] k/flht eof] . bf];|f] v]ndf3/]n' l6d O/fs;“u ! sf lj?4 (uf]nn] xf/] klg km/jf8{ lg/fhg/fodfemLn] Ps uf]n u/L g]kfnnfO{;fGTjgf lbP .

clk|n !^ sf lbg g]kfnnfO{ljZjsk 5gf}6 Oltxf;s} klxnf]ljho k|fKt eof] . km/jf8{ lg/fhg/fodfemLsf] b'O{ tyf xl/ v8\sf/ j;Gt yfkfsf] Ps–Ps uf]ndsfpnfO{ ! sf lj?4 $ uf]nn]kG5fpg k |o f Kt lyof ] .shfs:tfgsf] cNdf6Ldf ;DkGgbf];|f] n]udf g]kfnL v]nf8Lx¿n]cem /fd|f] v]n] . klxnf] v]ndf( uf]n u/]sf] O/fsnfO{ ;d]tg]kfnL l6dnfO{ x/fpg lgs}d'l:sn k¥of] . zlQmzfnL O/fsn]g]kfnL l6dnfO{ @ sf lj?4 $uf]nn] k/flht ubf{ xl/ v8\sf/ lg/fhg /fodfemLn] Ps–Psuf]n u/]sf lyP .

shfs:tfg;“u z"Gosf lj?4$ uf]nn] k/flht eP klg cfk\mgf]clGtd v ]ndf dsfpnfO {PskIfLo¿kdf ! sf lj?4 ̂ uf]nn]x/fp“b} ljZjsk @))@ 5gf}6ofqfsf] :jl0f{d cGTo u¥of] . km/jf8{lg/fhg /fodfemLn] x\ofl6«s k"/fu/] eg] g]kfnnfO{ lhtfpg j;Gtyfkf, afnuf]kfn dxh{g tyf bLksnfdfn] Ps–Ps uf]n u/] . cfkmgf^ v]ndf !# uf]n u/]sf] g]kfnsflg/fhg /fodfemL 5gf}6 r/0fdfPSn}n] ;ft uf]n u/] . pgL Tolta]nfPl;ofnL If]qsf] 5gf}6 r/0fdf;jf{lws uf]n ug]{ ;ftf}+ Pl;ofnLv]nf8L ag]sf lyP .

;g\ @))@ sf] ljZjsk5gf}6 r/0fdf efu glnP lkmkmf/ PPkm;Ln] k|ltaGw nufpg ;Sg]atfP/ Tolta]nf g]kfnLl6dnfO{O/fs / shfs:tfg k'¥ofpgdxŒjk"0f{ e"ldsf v]n]sf u0f]z

y f k f s f ]k m ' 6 a n; + 3 d f

Psflwsf/ /x]s} a]nf ;g\ @))^sf] hd{gL ljZjsksf nflu eg]g]kfnL v]nf8Lx¿ 5gf}6 r/0fdfefu lngaf6 jl~rt u/fOP .ljZjsk km'6an, k|ltof]lutfdfq}xf]Og o;nfO{ ljZje/sf km'6anv]nf8L / ;dy{sx¿n] dxf]T;jsf¿kdf lnG5g\ t/ kl5Nnf s]xL;do /fd|f] glthf lbg g;s]sf]sf/0f b ]vfp“b } clvn g]kfnkm'6an ;+3n] g]kfnnfO{ ljZjsk5gf}6 r/0fdf efu lng glbP/l6dnfO{ klxnf] k6s 5gf}6 v]nsf]bf ]; |f ] r/0fsf ] Oltxf; n]VglbOPg . klxnf] r/0fdf Pl;ofs};a}eGbf sdhf]/dWo]sf] u'cfd;“uklxnf] r/0fdf le8\g'kg]{ ;lhnf]8« kfPsf] g]kfnn] gv]n]/} klgbf];|f] r/0fdf k|j]z kfpg] lglZrtlyof] lsgeg] u'cfd cfkm}n] 5gf}6r/0fdf efu glng] atfO;s]sf]lyof] . g]kfnn] cfk\mgf] efudfk/]sf] bf];|f] r/0f v]Ng rfx]geg] klxnf ] r/0fdf k/flhtePsf] nfcf ];n] g]kfns} sf/0fcfk\mgf] efud} gk/]sf] bf];|f] r/0fdfk|j]z kfof] .

!*v ]ns'b

ljZjsk d}bfgaflx/

ljZjsk 5gf}6 r/0fdf uf]n ug]{ g]kfnL v]nf8Lx¿& uf]n M lg/fhg /fodfemL# uf]n M xl/ v8\sf@ uf]n M j;Gt yfkf! uf]n M bLks cdfTo, afnuf]kfn dxh{g tyf bLks nfdf

of}g ;fdu|Ldf v]nf8LljZjsk ;'? x'g s]xL lbg

dfq af“sL /x“bf of}g;fdu|Lsfhd{g Jofkf/Lx¿ kof{Kt kmfObfp7fpg] k|of;df 5g\ . ljZjsk@))^ glhs cfOk'u]sf] a]nf hd{g/fli6«o km'6an v]nf8Lx¿sf]nf]slk|otf x\jfQ} a9]sf] 5 . oxLnf]slk|otfnfO{ dWogh/ /fVb}of}g;fdu|L laqmL ug]{ lao6] o';]gfds Ps k;nn] hd{g km'6an:6f/x¿sf] gfdsf] l:6s/ 6f“;]/of}g;fdu|L a]Rg] u/]sf]/x:o kQf nfu]sf] 5 .

o ' / f ] lkogdlxnfx¿dfemn f ] s l k | oa lg;s ]s f ]efOa | ];g–; l x t s f ]s [ l q d

ln¨x¿df …dfOsn aLÚ / …cf]nLs]Ú n]lvPsf l:6s/x¿ 6f“;]/ laqmLe}/x ]sf 5g\, t/ pQm s'/f;fj{hlgs ePkl5 pQm k;nn]l:6s/x¿ wdfwd pKsfpgyfn]sf] 5 . tL l:6s/df 6f“l;PsftL gfdx¿sf] cy{ hd{g sKtfgdfOsn afnfs / uf]nlsk/cf]lne/ sfxgsf] gfd;“u ;DalGwt/x]sf] / o;nfO{ g/f]s] To:tfk;nnfO{ sfg'gL sf/afxL cufl8a9fOg] wDsL cfpg yfn]kl5 l:6s/pKsfpg yflnPsf] xf] .

l:6«s/sf] ;d:ofv]nx¿ ;~rfng e}/x]sf]

;dodf bz{sdWo] sf]xL gf¨}d}bfgdf l5g]{ ;d:of gf}nf] xf]Og .l:6«s/ elgg] o:tf bz{sx¿ clxn]ljZjsk @))^ sf] cfof]hsx¿sfnflu 6fpsf] b'vfO ag]sf 5g\ .ut jif{ hd{gLd} cfof]hgf ePsf]sGkm8 ] / ];g sksf ] ;dodfk| \mofÍkm6{df s]xL bz{s gf¨}d}bfgdf l5/]sf lyP . ljZjsk@))^ sf ] ;dodf o:tfl:6«s/x¿nfO{ d}bfgdf l5g{ glbgcfof]hsx¿ uDeL/ 5g\ .

o;} qmddf ljZjsk cfof]hssld6Ln] To:tf vfn] sfo{ /f]Sg s8flgod nufpg] tof/L ul//x]sf] 5 .

h;cGtu{t gf¨} d}bfgdf l5g]{bz{sx¿nfO{ gf} nfv ?k}of“;Ddhl/jfgf ug{ ;lsg]5 . hd{g km'6an;+3 tyf ljZjsk cfof]hs sld6Ln]To:tf l:6«s/x¿nfO{ /f]Sg ;xsfo{ug ] { ePsf 5g \ . pgLx¿n]Kof/flk6sf] rf/}tkm{ Sofd]/fx¿h8fg ug]{ lg0f{o ul/;s]sf 5g\ .o;aLr z+sf:kb bz{sx¿sf]cg'udg ug{ 5'§} lgsfosf] ;d]tJoj:yf ul/Psf] 5 . ljleGg ( j6f/+uzfnfdf hd{g ;}lgsx¿n] ;d]to;sf] cg'udg ug]{5 . o'/f]kdf

v]nnfO{ l8:6a{ ug{ d}bfgdf gf }̈l5g]{x¿sf] …lhdL hDkÚ h:tf s]xL;+u7g ;lqmo 5g\ .

c7f/f } + lkmkm f ljZjskkm'6an ;'? x'g' 7Ls b'O{ lbg af“sL/x“bf d]uf Oe]G6sf ¿kdf :yfgLocfof]hsx¿n] h'nfO{ & df hd{gLsf]Do'lgvdf Pp6f km];g ;f] ;DkGgePsf] 5 . gfd rn]sf df]8n tyf;'k/df ]8nx¿n] efu lnPsfsf/0fn] dfq pQm km];g ;f] rrf{dfcfPsf] xf]Og, ljZjsk km'6anpb\3f6g x'g] ;x/ Do'lgvdfcfof]hgf ePsf] pQm km];g ;f]dfljZjk|l;4 v]nf8Lsf >LdtL tyfk|]ldsfx¿n] ¥ofDkdf Sof6 jfsu/]sfn] pQm km];g ;f] ;dfrf/ag]sf] xf] .

6 « Dy OG6/g ]zgnsf ]cfof]hgfdf ;DkGg pQm km];g ;f]dfa|flhnsf /f]gfN8f]sL un{k|m]G8 /fOsf

cf]lnleo/f;“u} O6fnLsf uf]nlsk/lhofgn'uL akmf ]gsL un{k|m ]G8Pn]gf ;]/]bf]ef, lrnLsf dfg'Png]OnfsL >LdtL kfd]nf l8ofhcf lbn ] e f u lnP . k | f K t;dfrf/cg';f/ pgLx¿ pQmkm];g ;f]df 6«Dy OG6/g];gn km];gsDkgLsf] nG8gl:yt Psk|lzIf0fzfnfdf l8hfOg ul/Psfklx/gx¿sf] k|rf/sf nflu ¥ofDkdfplqPsf x'g\ .

/f]gfN8f]sL un{k|m]G8 /fOsfcfkm}+ ;'k/ df]8n ePsLn] pgnfO{Sof6jfs l;sfpg cfjZos gePklg cGo ;xefuLnfO{ eg] hd{g6 ] ln lehgsf ] Ps sfo {q md;~rflnsf lngf h]s]{n] k|lzIf0flbPsL lyOg\ .

k"j{;GWofdf km];g ;f]

gfr ?gL gfrOª\NofG8n] cfufdL ljZjsk

km'6an lhTg] cfwf/ dflgPsfjfog] ?gLsf] v'6\6f ef“lrPkl5Oª\NofG8n] ljZjsk lhTg] cfzfla:tf/} sd x'“b} uof] t/ klgOª\NofG8sf lrlsT;sx¿?gLnfO{ ljZjsk cufl8 :j:yagfpg] cleofgdf 5g\ . ?gLsfaf/]df s]xL eGg ;lsg] cj:yfeg] 5}g . t/ xfn} Oª\ln;km'6an l6dsf sKtfg 8]le8a]sx\ofd / pgsL >LdtLleS6f]l/ofn] cfof]hgf u/]sf] Ps/flqkf6L{df ?gL 8fG; km\nf]/dfeg] dHhfn] gfr] . Dofgr]:6/o'gfO6]8sfuf]N8]g AjfO?gLsf] 8fG;x]bf{ pgL rf“8}g} d}bfgdfpqg] ;Defjgf5 . sl/a #;o %) ljlzi7kfx'gfx¿nfO{cfdGq0ful/Psf] pQmkf6L{df ljZjskkm'6ank|ltof]lutfdf;xefuL x'g]Oª\NofG8sf ;a}v]nf8Lsf];xeflutflyof] .

Page 17: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006

!( jif{eGbf d'lgsf] /fli6«okm'6an l6d tyf dgfª–d:of{ª\bLSnasf /Ifs ;GbLk /fO{ o;k6ssf] ljZjsk Oª\NofG8n]lhTg] ;Defjgf JoQm u5{g\ .pgsf] cg'dfgdf Oª\NofG8 /a|flhn g} o; k6ssf]k|ltof]lutfsf k|d'v bfa]bf/ x'g\ .Oª\ln; lk|ldo/l;k w]/} x]g]{ u/]sfsf/0f Oª\NofG8 dg k/]sf]atfpg] /fO{ hf]g6]/Lsf] v]n WofglbP/ x]g]{ / To;af6 cfkm"n] yks'/f l;Sg] k|of; ug]{ bfpdf5g\ . pgn] O6fnLsf /Ifscn]hfGb|], g]:6f tyf sf]:6'sf]tf{sfaf/]df ;dfrf/ k9]sf] / rrf{ ;'g]sf]eP klg v]n eg] Tolt x]/]sf 5}gg\ ./fO{ o; k6s pgLx¿sf] v]n klgWofg lbP/ x]g]{ atfp“5g\ . pgsf]ljrf/df Oª\NofG8sf :6]kmg h]/f8{g} o; k6ssf] ljZjsksf x]g{nfos v]nf8L x'g\ .

/fO{s} ;dsIfL y|L:6f/sf;Gtf]if u'?ªsf] klg To:t} dt5 . pgL klg Oª\NofG8n] lhTg]s'/fdf w]/} xb;Dd cfzfjfbL

o'jf v]nf8Lx¿ Oª\ln; l6daf6 k|efljt5g\ . hf]g 6]/L g}of] k|ltof]lutfdfpTs[i6 /Ifs x'g]cg'dfg pgn]u/]sf 5g\ . u'?ªeg] a]sx\ofdsf]rrf{ klxn]hltgeP klg pgsf]qm; g} Oª\NofG8sf]lhtdf lg0ff{osx'g] ;Defjgf JoQmu5{g\ . pgLkf]r'{unsf lj+u/lqml:6ofgf] /f]gfN8f]of] ljZjsksfx]g{nfos v]nf8LePsf] atfp“5g\ .;fO8xfkmkf]lh;gdf v]Ng]u'?ª a|flhlnog;fO8 xfkm /f]a6f]{sfnf]{; tyfsfkm'sf] v]n g} Wofg lbP/ x]g]{ /s]xL l;Sg] k|of; ug]{ ;f]r ePsf]atfp“5g\ .

!& jif{eGbf d'lgsf] /fli6«o

km'6an l6dsf /Ifs ljsf; If]qLeg] a|flhnsf s§/ ;dy{s x'g\ .a|flhlnog l6dsf] l8km]G;sdhf]/ ePsf] s'/f dfGg tof/

5}gg\ pgL . …/f]a6f]{ sfnf]{; /n'l;of] ;lDdlnt /Iffkª\lQmnfO{sdhf]/ dfGg ldNb}g,Ú If]qL eG5g\ .pgLx¿s} v]n Wofg lbP/ x]g]{ljrf/df 5g\ If]qL . P6]lsª km'6an g}cfw'lgs km'6ansf] kof{o dfGg]ljsf; a|flhnsf /f]gflN8Gxf] tyfOª\NofG8sf /f]gLk|lt a9Lcfslif{t 5g\ .

;f]xL pd]/ ;d"xsfld8lkmN8/ k'sf/ uxt/fh klgljZjsksf ;Dk"0f{ v]n x]g]{ljrf/df cfkm" /x]sf] atfp“5g\ . .o;sf nflu pgn] ljZjskel/k|lzIf0fsf nflu csf]{ ;doldnfOg] cfzf u/]sf 5g\ .uxt/fhsf] ljrf/df klg a|flhn/ Oª\NofG8 g} ;a}eGbf /fd|f l6dx'g\ . bfof“ lj+usf s'zn v]nf8Luxt/fh kf]r'{unsf lqml:6ofgf]/f]gfN8f]nfO{ dg k/fp“5g\ .pgL cfkm"n] s]xL l;Sgs} nflu

klg /f]gfN8f]sf ;fy} n'O; lkmuf]tyf 8]la8 a]sx\ofdsf] v]nWofg lbP/ x]g]{ atfp“5g\ .

pd]/ ;d"xsf] cGt/f{li6«ok|ltof]lutfdf kf“r uf]nul/;s]sf] r]tg l3ld/]sf]ljrf/df a|flhn g} ;a}eGbf/fd|f] l6d xf] . cfw'lgskm'6andf cfqmfds v]nsf] dxŒja'em]/ g} cfkm" a|flhnsf] ;dy{sePsf] pgL atfp“5g\ . /f]gfN8f]n]ljZjskdf w]/}j6f gof“ sLlt{dfgsfod ug]{ ;Defjgf /x]sf sf/0fpgL /f]gfN8f]sf] v]n Wofg lbP/x]g]{ ljrf/df 5g\ . ;fg}df/f]gfN8f]af6 k|efljt ePs} sf/0fpgL km/jf8{ ePsf x'g\, t/ pgLclxn] eg] a|flhnsf] v]n/f]gflN8Gxf]df lge{/ /x]sf]dfG5g\ . l3ld/]sf] ljrf/dfPl;ofnL l6d cGo dxfåLksf]t'ngfdf s]xL sdhf]/ eP klgblIf0f sf]l/of / hfkfgn] eg]s]xL ;Defjgf b]vfPsf 5g\ .

o'–!& sf k|foM v]nf8LOª\NofG8 / a|flhns} ;dy{s5g\ . pgLx¿sf] ljrf/ k|foMPp6} 5 . cfqmd0f km'6ansf]kofo{ a|flhn tyf clxn]sf];Gt'lnt l6d Oª\NofG8 .ld8lkmN8/ clgn cf]emf klgOª\ln; lk|ldo/l;k w]/} x]/]sfsf/0f g} cfkm" Oª\NofG8sf]k|z+;s ag]sf] atfp“5g\ . k|mfGsnfDkf8{ tyf :6]kmg u]/f8{ g}pgnfO{ dg kg]{ v]nf8L x'g\ .afof“ ljªsf v]nf8L cf]emfcfo/NofG8sf 8f]ldog 8km

ljZjskdf gb]lvg] ePsf sf/0fs]xL lg/fz klg 5g\ . pgL klgljZjsk x]/]/ g} w]/} s'/f l;Sg];f]rfOdf 5g\ .

ld8lkmN8/ /f]zg sfsL{k|lzIfs :ofg uf]/fg Ol/S;gn]Oª\NofG8nfO{ lhtfpg] s'/fdfcfzfjfbL 5g\ . pgn] klg of]ljZjskdf nfDkf8{ / :6]kmgu]/f8{ g} gfos x'g] cg'dfgu/]sf 5g\ . …cfkm\gf] kf]lh;gsf;a}eGbf vt/gfs v]nf8L eg]s}nfDkf8{ x'g\,Ú sfsL{ atfp“5g\ .pgL klg v]n 6\oflS6;, kfl;ªtyf cGo k|fljlws s'/f l;SgljZjskn] w]/} ;xof]u ug]{atfp“5g\ . Oª\NofG8sf ;kf]6{/eP klg pgnfO{ /f]gfN8f] w]/}klxn]b]lv dg kg]{ v]nf8L x'g\ .of] ljZjsksf] kmfOgndfOª\NofG8 / a|flhns} le8Gt x'g]cg'dfg pgn] u/]sf 5g\ .

P6]lsª l8km]G8/ bLkse'iffnsf] ljrf/df klg Oª\NofG8g} o; k6ssf] ljZjsksf] k|d'vbfa]bf/ xf] . pgsf] ljrf/df/Ifs l/of] kml8{gfG8 g}ljZjsksf gfos x'g ;S5g\ .l6dnfO{ lgoGq0f ug]{ an sG6«f]n/ lSno/]G; x]/]/ pgn]kml8{gfG8nfO{ dg k/fPsf x'g\ .pgL :6]kmg u]/f8{nfO{ klg dgk/fp“5g\, tyflk pgL kml8{gfG8s}v]naf6 w]/} s'/f l;Sg] ljrf/df5g\ . ljZjsk x]/]/ cfkm\gfsdhf]/Lx¿ kQf nufpg] tyfTo;df ;'wf/ ug]{ s'/fdf cfkm"klg nfUg] e'iffnn] atfP .

!(v ]ns'b

;'h vflnª, cAan eP klg/fli6«o l6dsf] h;L{ nufpg

gkfPsf cefuL v]nf8Lsf ¿kdflrlgG5g\. !( jif{d'lgsf] /fli6«o

l6daf6 Pl;og sksf] 5gf}6 r/0fv]n]sf ld8lkmN8/ vflnªn] utjif{b]lv a'6 yGSofO;s]sf 5g\.vflnªn] sf7df8f}+sf] cf/;L6L,y|L:6f/ tyf AjfOh o'lgogaf6nfdf] ;do km'6an v]n]sf

lyP. ;g\ @))@ df ;DkGg ;L–nfO;]G; k|lzIfs k|lzIf0fdf;jf]{Ts[i6 7xl/Psf vflnª xfnw/fg Ps]8]dL tyf w/fg km'6anSnasf v]nf8Lx¿nfO{ k|lzIf0f

lbO/x]sf 5g\.

k|Zg%%

ljZjsk s;/L x ]g ] {of]hgfdf x'g'x'G5 <ljZjsksf Ps dlxgf cGo ;a}sfd kG5fOG5 . k"/f ;dokm'6and} laTg]5 . klxnf]kN6k|lzIfssf ¿kdf ljZjsk x]g]{of]hgf 5 . ljutsf ljZjskPs ld8lkmN8/sf ¿kdf dfqx]b} { cfPsf] lyP“ . gof“–gof“6]lSgs, 6\oflS6; / slG8;gsf]ljsf; k|foM ljZjskaf6} x'G5 .l6dsf ;a} v]nf8Lsf /fd|f snfrf ]g ] { bfpdf 5', h'g xfd|fv]nf8LnfO{ l;sfpg ;lsof];\ .

s'g l6dn] ljZjsksf] pkflwlhT5 <a|flhnn] 5}6f} + k6s ljZjskprfNg] s'/fdf d 9'Ss 5' .a|flhlnog l6dsf ;a} @# hgfv]nf8L :6f/ 5g\ . pgLx¿dfpTs[i6 l6d js{, cfTdljZjf;

Pj+ l:sn 5 .s 'g–s 'g v ]nf8Lsf ] k | bz {gpTs[i6 /xnf <a|flhnsf ;a} v]nf8L pTs[i6 5g\ ./f]gflN8Gxf], /f]gfN8f], /f]ljGxf],Pl8«ofgf]sf] k|bz{g k|z+;fof]Uo/xg]5 . w]/} v]n v]Ng kfpg] x'gfn];]dLkmfOgn k|j]z ug]{ l6dsfv]nf8Lx¿ ljz]if rDsg]5g\ .Oª\NofG8sf :6]km]g h]/f{8 / jfogL/f]gL tyf ch]{lG6gfsf lszf]/lnof]g]n d];L :6f/sf ¿kdf b]vfkg]{ cfzf u/]sf] 5' .s'g l6daf6 cfZro{hgs glthfsf]ck]Iff ug'{ePsf] 5 <clk|msg l6dn] s]xL cfZro{hgsglthf lbg ;S5g\ . clk|msLv]nf8Lx¿;“u l:k8 / kfj/ 5 .o'/f]kdf Jofj;flos km'6an v]Ng]x'gfn] pgLx¿sf] 6«]lgª klg cAan5, l:sn /fd|f ] 5 . ljutsf

ljZjskx¿df klg clk | msgl6dx¿n] cfZro{hgs glthf lb“b}cfPsf 5g\ .Pl;ofnL l6dsf] k|bz{g s:tf] /xnf <Pl;ofnL l6d ljZjskdf /fd|f] v]nk|bz{gs} lglDt ;+3if{/t\ 5g\ . ;g\@))@ sf] ljZjskdf blIf0fsf]l/ofn] ;]dLkmfOgnsf] ofqf u/]sf]lyof] . hfkfgsf] km'6an alnof]aGb} uPsf] 5 . To;}n] blIf0f sf]l/of/ hfkfg bf];|f] r/0f k|j]z ug{;S5g \ . O/fg tyf ;fpbLc/]laofsf] ;Defjgf lemgf] 5 .

Page 18: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006 @)v ]ns 'b

ljZjsk km'6an OG6/g]6df;'bg emf

clxn] ljZjsk km'6ansf] Hj/f]r/df]Tsif{df k'lu;s]sf] 5 . o;};Gbe{df km'6an km\ofgx¿ OG6/g]6;lkm{ªdf klg plQs} Jo:t b]lvG5g\ .gof“ ;dfrf/ xf];\ jf s'g} v]nsf;DaGwdf hfgsf/L lng xf];\– x/]ss'/f OG6/g]6df pknAw ePsfn] o;f]x'g' :jfefljs klg xf] t/ s] o;/L;"rgfx¿ ;Dk|]if0f ubf{ ;DalGwtj]a;fO6nfO{ kmfObf x'G5 < s]xLj]a;fO6x¿ -h:t} km'6an Sna cgg]6\;_ n] o;/L ;"rgf ;Dk|]if0f ug'{sf]p2]Zo a]Un} 5 . lgdf{tfx¿n] cfkm"nfO{nf]slk|o agfpg] p2]Zon] of]j]a;fO6sf] lgdf{0f u/]sf x'g\ .OG6/g]6sf] Jofkf/ dGb eP klgljZjsf k|foM ;a} km'6an Snax¿n]cfkm\gf j]a;fO6 agfPsf 5g\ .cfkm\gf] nf]slk|otf a9\g yfn]kl5pgLx¿n] k|fof]hsx¿dfkm{t\ 7"nf]d 'gfkmf sdfPsf 5g\ . tLj]a;fO6x¿n] cfkm\gf] nf]slk|otfsfod /fVg c¿ pkfox¿;d]tcjnDag u/]sf 5g\ .

afnaflnsfb]lv j[4;Dd x/]sJolQm ljZjsksf] k|tLIffdf 5g\ .o;} qmddf ljleGg kqklqsf,6]lnlehg, /]l8of] cflb ;~rf/If ]qsf x/ ]s dfWod o;sf ]

k|of]hgsf nflu bf}8w'k ul//x]sf5g\ . sltkon] o;af6 7"nf] /sdklg sdfO;s]sf 5g\ . o;af6OG6/g]6 k|ljlw dfq s;/L c5'tf]/xg ;SYof] < ljZjsk km'6ansf]of] dxfd]nfdf OG6/g]6n]] klg 7"nf]Jofkf/ u/]sf] 5 . OG6/g]6df d'VotMo'/f]lkog km'6an Snax¿n] cfkm\gf]jr {:j sfod /fv ]sf 5g \ .km'6andf afhL nufpg] sfd a9Lx'g] tyf OG6/g]6sf] nf]slk |otf

klg tLj | ePsfn ] o ' / f ]lkogk m ' 6an Snax¿n] c f k m \ g fcflwsfl/s j]a;fO6x¿ agfpgyfn]sf x'g\ . o;k6ssf] ljZjskkm'6andf OG6/g]6 Jofkf/ lgs}r'lng] cg'dfg ul/Psf] 5 .

ljZj km'6ansf] cflwsfl/s;+:yf …lkmkmfÚ n ] km '6ansfkm\ofgx¿sf] rf;f]nfO{ Wofgdf /fvLo;k6ssf ;Dk"0f{ v]nsf d'Voc+zx¿sf] …lel8of] lSnkÚ cfkm\gf]

clkm l;on j ]a;fO6 www.fifaworld.cup.com df /fVg]ePsf] 5 . lkmkmf k|d'v ;]k Anf6/n]hf/L u/]sf] k|]; lj1flKtcg';f/o;sf nflu lkmkmfn] ofx' 86sd;“u;Demf }tf u/ ]sf ] 5 . o;dfljZjljVoft sDkgLx¿ OG6]n,cfOlaPdb]lv lnP/ xlnp8sfljleGg rnlrqx¿sf] klg k|fof]hg/xg]5 . of] j]a;fO6dfkm{t\ s'g} klgv]nsf] xfOnfO6 s'g} klg a]nf x]g{;lsg]5, 6]lnlehgaf6 k|;f/0ful/g] xfOnfO6sf] t'ngfdf a9Lcfsif{s …Kofs]hÚ /flvPsfn] o;n]OG6/g]6 k|of]ustf{x¿sf] Wofgcfslif{t ug]{ ljZjf; lnOPsf] 5 .

lkmkmfn] …ofx'Ú nfO{ OG6/g]6sf]cflwsfl/s k|fof]hs tf]s]sf] 5 .6]lnlehgdfkm{t\ k|ToIf k|;f/0fsf]clwsf/ kfPsf BBC tyf ItV n]cfkm\gf] :yfg OG6/g]6df alnof]kfg]{ p2]Zon] lkmkmf tyf ofx'sf]k|ToIf k|;f/0f sfo{qmddf sl/a b'O{ca{ 8n/sf] …of]ubfgÚ lbg] ePsf5g\ . of] /sd ;g\ @)!) sf]ljZjsksf nflu klg xf] . ofx'8ssdsf cg';f/ o; k6s6]lnlehgn] a9L bz{s cfslif{t u/]klg cfufdL ljZjskdf OG6/g]6n]ck]IFfeGbf w]/} bz{s kfpg]5 .

www.planet football.com o;sf] HjnGt pbfx/0f xf] .of] j]a;fO6n] sl/a aL;a6fclkml;on j]a;fO6x¿;“u ;DaGwgk|fKt u/]sf] 5 . of] j]a;fO6c¿eGbf a9L nf]slk|o tyf a9Ld'gfkmf sdfpg] j]a;fO6 xf] . s]xLj]a;fO6n] km\ofgx¿sf] dxŒjnfO{Wofgdf /fvL cfsif{s Kofs]hx¿klg pknAw u/fPsf 5g\ .

OG6/g]6df jN8{sk km'6ansf]k|ToIf k|;f/0f clwsf/sf] klg k|Zgp7\g yfn]sf] 5 . s]xL j]a;fO6x¿n]o;sf] clwsf/ gkfPsf xf]Ogg\ t/of] clwsf/ c¿ j]a;fO6x¿n]kfpg] ls gkfpg] < kfpg] eP s–s;nfO{ lbg] eGg] s'/fdf clxn]ax; rln/x]sf] 5 . of] k|lt:kwf{dfplanetfootball.com g} cufl8 5 .

lgdf{tfx¿sf cg';f/ o;n]jN8{sk km'6an;DaGwL hfgsf/Llbg] k|foM ;a} OG6/g]6 6'n tof/kfl/;s]sf ] 5 . o;afx]s of ]j]a;fO6n] k|of]ustf{x¿nfO{ rflxg];'ljwf klg pknAw u/fpg] hdsf]{u/]sf] 5 . of] xf]8df o'/f]lkogSnasf clkml;on j]a;fO6x¿cufl8 b]lvG5g\ . d]gr]:6/o'gfO6]8sf] j]a;fO6n] c¿ Snasf];xof ]u lnO { cfkm "n fO { of ]

k|lt:kwf{df cu|k+lQmdf pEofO;s]sf]5 . o;n] ljZjljVoft sDkgL…ef ]8fkmf ]gÚ sf] k|fof ]hg klglnO;s]sf] 5 . of] k|fof]hgcGtu{tb; s/f]8 cd]l/sL 8n/sf] ;xdltePsf] atfOG5 . ef]8fkmf]gn] pQmsfo{qmd k|fof]hg ug'{sf] sf/0f pQmsDkgLn] lgdf{0f ug]{ wap df]afOnkmf]gnufot cGo pTkfbgnfO{ahf/df kl/lrt u/fpg' xf] .

gof“ gfossf] vf]hL

;g\ !(%* df a|flhnn]ljZjsk pkflw lht]kl5 !& jifL{ol76f] k]n]sf] pbo ePsf] lyof] .To;sf] $) jif{kl5 gfossf ¿kdfOªNofG8sf h]G6nDofg :6«fOs/dfOsn cf]ag rlDsP . c7f/f}+ljZjsksf bf}/fg hd{gLdf gof“gfossf] vf]hL x'g]5 . xf/sfafah'b klg bz{s nf]Eofpg]rdTsf/L v]nsf] ck]Iff gof“gfosaf6 ul/Psf] 5 .

a|flhn :6f/x¿sf] k|ltlglwl6d xf] . k|To]s a|flhlnog v]nf8L;a} u'0fn] ;DkGg dflgG5g\ .a|flhn;“u} ljZjsksf kmfOgnk|lt:kwL{ ;a} /fi6«n] k|]/0ffbfosgfossf ] vf ]hL ljZjskaf6 }ug]{5g\ . afog] ?gLaf6 OªNofG8n]pkflw lhTg];Ddsf] ;kgf ;f“r]sf]5 . lk|ldo/ lnusf] v]ndf bfof“v'§fsf] x•L ef“lrPsfn] ^ ;ftfd}bfgdf b]vf gkg] { eP klgk|lzIfs :ofg uf]/fg Ol/S;g ?gL

hd{gL ljZjsk v]Ng] s'/fdf 9'Ss5g\ . kl5Nnf] b'O{ k6ssf] …Oª\ln;of]ª Kn]o/ ckm b Oo/Ú ?gLlszf]/fjf:yfd} ljZjs} cAanbhf{sf :6«fOs/ dflgG5g\ .

ljZjsks} bf}/fg Pkm;Lafl;{nf]gfsf :6«fOs/ lnof]g]n d];L!( jif{df 6]Sg]5g\ . rf]6d'Qm x'g;+3if{/t eP klg d];Ln] h'jg /f]dgl/Sj]Nd, sfnf]{; t]e]h tyf xgf{gqm]:kf];“u} ch]{lG6gfsf] cu|k+lQm;DxfNg] 5g\ . pgnfO{ ch]{lG6gfnfO{t];|f] k6s ljZjsk lbnfpg of]Uov]nf8Lsf ¿kdf x]l/Psf] 5 . …pgLzq'nfO{ Wj+; kfg]{ ljb|f]xL v]nf8Lx'g\Ú– d];Lsf af/]df ljZjsk ljh]tfch]{lG6gL v]nf8L efN8fgf]n] atfP .

d];Ln] afl;{nf]gfnfO{ lg/Gt/bf];|f] jif{ :k]lg; lnu RoflDkogagfpg dxŒjk"0f{ e"ldsf lgefP .:k]lg; lnudf !& jif{ !) dlxgf& lbgsf] x'“bf uf]n ug]{ sfG5f]v]nf8Lsf] sLlt{dfg sfod u/]sfd];Ln] !^ jif{d} afl;{nf]gfsf] l;lgo/l6daf6 v]n]sf lyP . d];LnfO{ch]{lG6gLx¿ l8Puf] Dof/f8f]gfsf]pQ/flwsf/L dfG5g\ . !# jif{sf] 5“b}:k]g a;fO ;/] klg utjif{ pgs};jf{lws ^ uf]nsf] ;xof]un]ch]{lG6gfn] kf“rf}+ k6s o'jf ljZjskpkflw lht]sf] lyof] .

;lh{of] cu'O/f] hfkfgL sf6'{g>[+vnf– …s'gÚ pkgfdaf6 k|Voft5g\ . % lkm6 & OGr cUnf lszf]/s'gn] !% jif{sf] pd]/d} ch]{lG6gfsf]klxnf] bhf{sf] lnu v]n] . kl5Nnf]l;hgdf OlG8k ]G8 ]G6af6 !^Dofrdf * uf]n u/]sf !^ jif{]:6 « fOs/nfO { a | f lhlnog/f]dfl/of]h:t} u'0fo'Qm dflgG5 .

ch]{lG6gL k|lzIfs hf];] lks/DofgeG5g\– …w]/}n] @$–@% jif{df ljZjskv]N5g\ . s'gsf] xsdf Tof] pd]/nfu" x'g]5}g .Ú o'jf ljZjsk lht]sfsKtfg kfAnf] hfafn]6fn] klgch]{lG6gfsf lglDt hd{gLdf /fd|f]5fk 5f]8\g] ck]Iff ul/Psf] 5 .

tLg jif{cl3 Oª\ln; Snacf;{gn;“u cg'aGw ug]{ sfG5f]v]nf8L ;]s kmfa|]uf;dfly :k]gn]7"nf] cfzf u/]sf] 5 . /fd|f v]nf8Lsfafah'b ljZjskdf lkmtnf] k|bz{gug]{ k/Dk/f tf]8\b} clGtd lbg;Dd:k]gn] hd{gLsf] ofqf ug]{df !(jif]{ ld8lkmN8/ kmfa|]uf;dfly e/f];fu/]sf] 5 . cf;{gnnfO{ RoflDkoG;lnusf] kmfOgn;Dd k'¥ofpg pgsf]k |bz {g k |z +;fof ] Uo /x \o f ] .

kmfa|]uf;sf] t'ngf k|m]Gr Kn]d]s/Kofl6«s leo/f;“u ul/G5 . @) jifL{o;lh{of] /fdf]; ljZjskdf :k]lg;/Iffk+lQmdf b]lvg]5g\ . of] l;hgs}t];|f] ;jf{lws # s/f]8 $) nfv8n/df l/on Dofl8«8;“u cg'alGwt/fdf]; b'O{ jif{b]lv :k]gsf] /fli6«ol6dsf dxŒjk"0f{ ;b:o x'g\ .

tLg jif{cl3 !& jif{d'lgsf]ljZjsk pkflw prfn]sf lkmlnk

;]G8/;, 6«flGSjNnf] af/]6f tyfe]n/L a]/fdLn] :jLh/NofG8nfO{gscfp6 r/0f;Dd k'¥ofpg]cg'dfg ul/Psf] 5 . cf;{gnsfl8km]G; ;]G8/; / nflhof];“ucg'alGwt a]/fdLsf] Ps–Ps uf]nn]Kn]–ckmdf Dofrdf 6sL{nfO{ z"Gosflj?4 @ uf]nn] k/flht u/L:jLh/NofG8n] ljZjsksf] l6s6sf6]sf] lyof] . hd{g Sna afo/n]e/s';gsf ld8lkmN8/ af/]6fnfO{:jL; Kn]d]s/ dflgG5 .

a ] lglkmsfsf @) jifL {old8lkmN8/ Dofg'On kmgf{G8]hn]clGtd k6s ljZjskdf v]ln/x]sflkmuf]sf] :yfg lng] ck]Iff ul/Psf]5 . k|m]Gr ld8lkmN8/ Snfpl8of]Dofs]n]n]sf] z}nLdf v]Ng] x'gfn]

pgnfO{ kf]r' {luhx¿ …d]s]n]n]ÚeG5g\ . DofGr]:6/ o'gfO6]8sfljª \u/ lqml:6ofgf ] /f ]gfN8f ]kf ]r ' {unnfO { gscfp6 r/0fk'¥ofpg cft'/ 5g\ .

;bfjxf/ :6«fOs/ sfpt]d]sAnfGsf]nfO{ nTofp“b} d]lS;sf]n]lszf ] / ld8lkmN8/ cfGb | ];u'8f{8f]dfly ljZjf; u/]sf] 5 ./f]lhg]u|f] Ps]8]dLaf6 pTkflbt !(

jifL{o u'8f{8f] ut l8;]Da/b]lvd]lS;sg l6ddf ;fd]n 5g\ . u'8f{8f]P6\n; Snaaf6 Jofj;flos km'6anv]N5g\ . cd]l/sfn] !^ jif]{ :6«fOs/k|m]l8s P8'nfO{ hd{g d}bfgdfptf/]df pgL ljZjsks} ;a}eGbfsfG5f v]nf8L aGg]5g\ . l8;Lo'gfO6]8sf P8'nfO{ o'/f]ksf 7"nfSnax¿n] cg'aGw ug] { k|of;ul//x]sf 5g\ .

a'G8]; lnusf uf]n d]l;g/f]o dsfofsf] :yfgdf !( jifL{o:6«fOs/ /fog afa]n xNofG8l6ddf 5flgPsf 5g\ . ̂ * jif{otf/fli6«o h;L{ nufp“b} uf]n ug]{;a}eGbf sfG5f 8r v]nf8L /fogafa]n g} x'g\ . :6«fOs/ afa]nSnaaf6 v]N5g\ .

;lj{of PG8 df ]G6 ]g ]u |f ]n ]klxnf]kN6 ljZjsk v]Nb}5 . ;lj{ofPG8 df]G6]g]u|f] k"j{ sKtfg 8«fug:6f]Hsf]lessf] :yfgdf NofOPsf@) jif]{ cfqmfds ld8lkmN8/l;df]g e'S;]lesdfly lge{/ 5 .8]y an ljz]if1 e'S;]les l8«lAnª,tLj| ult / kf; lbg] pTs[i6 snfsf]k|ltlglw v]nf8L x'g\ .

clGtd tLg l;hgdf &)

uf]n u/]sf !( jifL{o 6fuf]O{ lk|G;sf]uf]n ug]{ qmd ljZjskdf klg hf/L/xg] ck]Iff 3fgfn] u/]sf] 5 . @)jifL{o :6«fOs/ Dofg cf;fdf]xaf6klg 3fgfn] 7"nf] cfzf u/]sf] 5 .

kfs { r ' of ]ªk | lt rf/jif{cl3sf] blIf0f sf]l/ofnL k|bz{gbf]xf]¥ofpg] lhDd]jf/L 5 . PPkm;Lsf];g\ @))% sf] …of]ª Kn]o/ ckm bOo/Ú 3f]lift of]ª lk|m–lss, l8«lAnªtyf ;l6s kf;sf lglDt e/kbf]{v]nf8L x'g\ . sf]l/og lnusf;jf{lws uf]nstf{ Pkm;L l;of]nsf:6«fOs/ of]ªn] /fli6«o l6daf6 !%Dofr v]Nb} % uf]n ul/;s]sf 5g\ .

–/fh' l3l;ª

Page 19: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006

!* cf } + lkmkmf ljZjskkm'6ansf] cfof]hgf ljutsf] eGbfleGg x 'g ] lglZrt 5 . of ]ljZjskdf v]n;fdu|L pTkfbg ug]{hd{g sDkgL Pl88f;n] pTkfbgu/]sf] km'6an a'6n] tLj| ysfOnfO{la;f{pg] k|of; ug]{5 . ljZjsksf^$ v]ndf bz{s, h;L{ / /+ufzfnfdfq /+uLg b]lvg]5}gg\, ljZjsksfk|lt:kwL{ #@ /fi6«sf v]nf8Lsf

#@Ú gfd lbOPsf] of] a'6 cfw'lgsk|ljlwdf ljZjsksf kmfOgnr/0fsf #@ b ]zsf Ps–Psv]nf8Lsf lglDt ljz]if lsl;dn]agfOPsf] 5 . JolQmut gfk tyfv'§fcg';f/ l8hfOg ul/Psf ]a'6k|lt v]nf8Lx¿n] uj{ klg JoQmu/]sf 5g\ . /fli6«o /ª / b]zsfs]xL ljz]iftf klg tL a'6df;d]l6Psf] 5 . hd{gLsf o'jf

hd{gLn] ;g\ !(%$, !(&$ /!(() df lht]sf tLg ljZjskkm'6ansf] pkflw a'6sf tLgtf/fn] k|ltljlDat u/]sf] 5 .sfnf], /ftf] / ;'gf}nf] cfkm\gf ]/fli6«o /ªsf] a'6df hd{gLsf]/f l i6 «o ufg …Pstf, Gofo /:jtGqtfÚ klg n]lvPsf] 5 .kf]8f]N:sL eG5g\– …a'6df /fli6«oufg ;d]6\gfn] pTs[i6 k|bz{gLsf

v]nf8Lsf] v'§fsf] gfksf cfwf/dfkm'6an a'6 pTkfbg ul/“b}g . To;}n]klg cfkm \gf ] g f k , / f l i 6 « o/ªcg';f/sf] a'6n] nufP/ v]Ngkfp“bf v]nf8Lx¿sf] cfTdljZjf;a9\g] atfOG5 . …a '6 /fd|f ] 5,Ú–qmf ]Pl;ofsf ld8lkmN8/ dfsf] {aflas eG5g\–…jiff} { +b]lv Pl88f;a'6 nufO/x]sf] 5', v]Ng yfn]b]lv;w} + Pl88f; . cfkm\g} /fli6«o/ª / gfkdf slxNo } n f pgk f Psf ] lyOg “ . Ú v ]n f8 Lsfl g l D t l jz ] i f a ' 6 uj { /xi f {sf ] k |ltlglw g} xf] .

ljZjsksf lglDt clk|msfaf6klxnf]kN6 5flgPsf 6f]uf]sf v]nf8LODofg'Pn cf8]a]o/ eG5g\– …;kgf;Todf kl/0ft x'“b}5 . ha d afnslyP“, d;“u km'6an v]Ngsf lglDt;fdfGo km'6an a'6 klg lyPg .clxn] cfkm\g} df]8nsf] a'6 kfPsf]5' . To;}n] klg of] ljZjsk d]/flglDt clj:d/0fLo aGg]5 .Ú;xefuL #@ l6dsf Ps–Psv]nf8Lsf lglDt ljz]if lsl;dsf]a'6 l8hfOg u/L pTkfbg ul/Psf]of] klxnf] cj;/ xf] . kf]r'{unsflglDt l8hfOg ul/Psf] a'6df/fli6«o ufg klg ;d]l6Psf] 5 .…a'6df s'“lbPsf] /fli6«o ufgn] ;w}+pRr k|bz{g ul//xg xf };nflbg]5,Ú kf]r'{luh :6«fOs/ x]N8/kf]l:6uf atfp“5g\ .

k|mfG;sf] l6daf6 :6«fOs/l;8\gL uf]ef]pn] ljz]if a'6 nufpg]cj;/ kfPsf 5g\ . …pTs[i6, ;SsnL/ /+uLg a'6 nufP/ b]zsf] uj{sflglDt ljZjsk v]Ng]5'Ú– pgn] eg] ./+uLg a'6n] ljZjskdf km];gsf] ¿klng] cg'dfg ul/Psf] 5 .

–/fh' l3l;ª

;g\ @))@ ;Ddsf] lkmkmfljZjsk km'6andf ;a}eGbf w]/} gf}k6s pkflw lhTg] d'n's blIf0fcd]l/sfs} 5g\ . o'/f]k]nL b]zx¿n]cf7 k6s dfq pkflw lht] klgclk|msf, Pl;of tyf pQ/ cd]l/sLd'n's pTs[i6 k|bz{gs} lglDt;+3if{/t 5g\ . c:6«]lnofsf] t cfp“bf]ljZjsk bf];|f] ;xeflutf dfq} xf] .

clGtd ;+:s/0fdf a|flhnsf]lht;“u} ljZjsk pkflw ofqfdfblIf0f cd]l/sf cufl8 a9] klgo'/f]kn] uj{ ug]{ cj;/ u'dfPsf]5}g, lsgeg] km'6ansf blIf0fcd]l/sL gfosx¿ ;a} dx“uf]d"Nodf o'/f]k]nL Snaaf6 v]N5g\ .h'g;'s} b]z jf dxfb]zsf cAanv]nf8Lsf] klxnf] /f]hfO g} o'/f]k]nLSnaaf6 km'6an v]Ng] x'G5 . !*cf}+ ljZjskdf o'/f]ksf Snax¿;“ucg'alGwt v]nf8Lx¿s} ar{:j 5 .

lkmkmfn ] hf/L u/ ]sf ]ljZjskdf k|lt:kwf{ ug]{ #@ b]zsf& ;o #^ hgf v]nf8Lsf] clGtd

;"rLdf sl/a ̂ ;o v]nf8L o'/f]ksfSnjx¿af6 Jofj;flos km'6anv]ln/x]sf 5g\ . kf“rkN6sf] ljZjskljh]tf a|flhnsf] @# ;b:oLol6ddf @! hgf v]nf8L o'/f]ks}Snax¿af6 v]N5g\ . a|flhnsf t];|f]/f]hfOsf uf]n/Ifs /f]h]l/of] ;]gL/ ld8lkmN/ l/sfl8{Gxf ] dfqa|flhlnog Snaaf6 v]N5g\ .sfnf]{; t]e]h, /f]l8«uf] kfnfl;cf],cf]:s/ p:t/L, hfldP/ dT;]/fgf]tyf /f ]a6f ] { PaGblGh/]afx ]sch]{lG6gfsf af“sL !& hgf v]nf8Lo'/f]ks} lnudf Jo:t 5g\ .

a|flhn / ch]{lG6gfafx]spkflwsf bfa]bf/ l6dx¿ o'/f]ks}Oª\NofG8, xNofG8, O6fnL /cfof]hs hd{gL x'g\ . hd{gLsf]afo{g Do'lgvsf ld8lkmN8/cf]j]g xf/u|LE;afx]s Oª\NofG8sfaf“sL @@ v]nf8L 3/]n' lnu g}v]N5g\ . cfly{s ¿kdf alnof]ePsfn ] v ]nf8Lx¿ Oª \ ln;lk|ldo/ lnusf 7"nf Snax¿dfcg'alGwt x'g OR5's /xG5g\ .lk|ldo/ lnu v]Ng] ! ;o & hgf

v]nf8L ljZjsf ljleGg b]zaf6hd{gLsf] ljZjsk v]Nb}5g\ . ljZjskpkflw lhTg g;s] klg lk|ldo/lnu v]Ng] v]nf8Lx¿sf] afx'Non]Oª\NofG8nfO{ ;fGTjgf lbg]5 .lk|ldo/ lnusf 7"nf rf/ Snar]N;Lsf !^, cf;{gnsf !%,Dofgr]:6/sf !@ / lne/k'nsf (hgf v]nf8L ljZjskdf ljleGgb]zaf6 ;fd]n 5g\ .

hd{gLsf] a'G8];lnuf v]Ng]&) hgf v]nf8Ln] o; k6ssf]ljZjskdf ;xef lutfhgfpg]5g\ . hd{gLdf ljZjskv]Nbf pgLx¿n] cfkm\g} 3/]n'd}bfgdf v]n]sf] cg'ej ug]{5g\ .ljZjsksf s'n v]nf8LdWo] &)k|ltzt v]nf8L Oª\NofG8, :k]g,O6fnL, hd{gL tyf k|mfG;sfSnaaf6 Jofj;flos km'6anv]N5g\ . a'G8];lnufsf] cg'ej;“ufn]sf kf“r hgf v]nf8Lsf];xof]udf Pl;ofnL l6d O/fgn]bf];|f] r/0fsf] ofqf ug]{ cfzf

ul/Psf] 5 . O6fnL tyf ;fpbLc/]laofafx]s ljZjsksf cGo #)b]zdf ljb]zL Snaaf6 v]Ng]v]nf8Lx¿ ;dfj]z 5g\ .

;fljs ljh]tf a|flhnsfsKtfg sfs' / /f]gfN8f], hd{gLsfcf]lne/ sfxg, ;fpbL c/]laofsfdf]xDdb cn b]oLP / ;fdL cnhfa ]/ , cd ] l/sfsf sKtfgSnfpl8of] /]Pgf / s];L s]n/ rf}yf]k6s ljZjskdf ;xefuL x'“b}5g\ .sfs', cn b]loP / cn hfa]/ dfqo;cl3sf tLg ljZjskdfd}bfgdf plqPsf lyP . s]n/ ;g\!(() sf] ljZjskdf ;xefuL Psdfq v]nf8L x'g\ .

6\o'lgl;ofsf $) jifL{ouf]n/Ifs cnL af]pgLh]n cf;GgljZjsksf ;a}eGbf kfsf v]nf8Lx'g\ . Oª\NofG8sf l6g Ph;{ lyof]jfNs6 ljZjsksf ;a}eGbf sdpd]/sf v]nf8L x'g\ . ljZskdfuf]n ug{ ;kmn eP jfNs6n]ljZjskdf ;a}eGbf sfG5f] pd]/dfuf]n ug]{ k]n] -!^ jif{ @ ;o #(lbg_ sf] sLlt{dfg e+u ug]{5g\ .

@!v ]ns 'b

o'/f]ksf] jr{:j

lglDt leGg, ;'ljwfo'Qm / /+uLga'6 klg tof/ 5 .

…Kn; Pkm %) l6o"PgcfO{6L

:6«fOs/ No"s kf]8f]N:sL eG5g\–…@) jif{sf] pd]/d} ljz]if a'6 nufpgkfpg' uj{sf] s'/f xf] .Ú

lglDt k|]/0ff lbg]5 .Úch]{lG6gfsf lglDt km]j/]6

;]tf] / gLnf] ws]{ h;L{sf] /ªdfa'6sf] l8hfOg ul/Psf] 5 . a'6dfs'“lbPsf] b'O{j6f :6f/n] ch{lG6gfn]b'O{kN6 ;g\ !(&* / !(*^ dfljZjsk km"6ansf] pkflw r'd]sf]hfgsf/L lbG5 . …ljz]if lsl;dsf]a '6af6 t]; | f ] k6s ljZjskpkflwsf ] ofqfdf ;xhtf /efUon] ;fy lbg]5,Ú –ch]{lG6gLlszf]/ :6«fOs/ lnof]g]n d];LeG5g\ . pRr k|ljlw, JolQmutgfksf l8hfOg / ljljwtfn] a'6sf]cfsif{0f a9fPsf] 5 .

cf}+nfdf ulgg] :6f/afx]s cGo

ljz]if km'6an a'6sf] axf/

Page 20: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006

ljZjsksf /+uzfnfx¿

!* cf}+ lkmkmf ljZjsksflglDt hd{gLn] !@ j6f /+uzfnflgwf{l/t ;dok"j{ g} tof/ u/]sf]lyof] . ljZjsks} cj;/df kf“rj6fgof“ /+uzfnf lgdf{0f ul/Psf] 5eg] cfwf bh{g /+uzfnf k'glg{df{0ful/Psf] 5 . ;a} /+uzfnf tof/Lsfnflu ! ca{ @% s/f]8 @# nfvo'/f] vr{ ePsf] 5 . /+uzfnfx¿#^ xhf/ * ;o (* b]lv ̂ ^ xhf/@! bz{s Ifdtf;Ddsf 5g\ . ;a}/+uzfnf cTofw'lgs / ;'ljwfo'Qm5g\ . sf]nf]g, Sofh:6{nfp6]g /g'/]Dau{afx]s cGo ;x/df /x]sf/+uzfnfdf #@ jif{cl3 klg ljZjsk;~rfng ePsf lyP .

x\ofDau{ljZjsksf lglDt ( s/f]8

&) nfv o'/f] vr{ u/]/ x\ofDau{/+uzfnf ;g\ @))) d} lgdf{0ful/Psf] xf] . $% xhf/ $ ;o $@hgf bz{s Ifdtf /x]sf] of] /+uzfnfo'/f ]ks} pTs[i6 kf “r km '6an/+uzfnfdWo] Ps xf] . d}bfg, cltlytyf ;~rf/ sIf cfw'lgs tj/n]agfOPsf] 5 . bz{s a:g] :yfgdfljB'tLo k|ljlw pknAw 5 . lnur/0fsf ] ax 'k |t L lI ft r ]sl/klAnslj?4 O6fnLsf] v]n oxL;~rfng x'g]5 . oxf“ lnu r/0fsfrf/ tyf Ps Sjf6{/kmfOgn;lxts'n kf“r v]n ;~rfng x'g]5g\ .

x\ofgf]e/nf]j/ ;]S;f]gL k|fGtsf] s]Gb|

x\ofgf]e/df ̂ s/f]8 $) nfv o'/f]sf]nufgLdf k'glg{df{0f ul/Psf] xfgf]e//+uzfnfdf #( xhf/ @ ;o (&bz{sn] cf/fdk"j{s Dofr x]g{;Sg]5g\ . k"/} /+uzfnf uf9f wft'n]9flsPsf] 5 . wft'n] pHofnf]kgnfO{s'g} c;/ ug]{5}g . sg{/df /x]sf]&) jif{ k'/fgf] km\n8nfO6 kl/jt{gu/L 5fgf]df /flvPsf] 5 . /+uzfnfdf

/flvPsf] $! ju{ld6/sf] PnO8L eLl8of]l:qmgaf6 klg bz{sx¿n] dgf]/~hgkfpg]5g\ . oxf“ lnu r/0fsf rf/tyf lk|–Sjf6{/kmfOgnsf] Ps v]ncfof]hgf x'“b}5 .

aln{g!* cf}+ lkmkmf ljZjsksf]

pkflw lhTg s'g} klg b]zsf lglDtaln{g cf]nlDks /+uzfnfsf] ofqfgu/L ;Dej 5 }g . pkf lwl5gf]kmfgf]sf lglDt h'nfO{ (tfl/vdf x'g] kmfOgn v]n aln{gcf]nlDks /+uzfnfdf x'g]5 . oxf“af6k|ToIf k|;f/0f x'g] kmfOgn v]n6]lnlehgdf ljZjsf ^ dxfb]zsfs/f]8f}+ dflg;n] x]g]{5g\ . ^^ xhf/@! bz{s Ifdtfsf] of] /+uzfnf @$s/f]8 @) nfv o'/f]sf] nfutdfk'glg{df{0f ul/Psf] xf] .

ljZjs} k'/fgf /+uzfnfx¿dWo]Ps dflgg] of] cf]nlDks /+uzfnfk'glg{df{0fkl5 ljZjsksf cGo/ +uzfnfx¿eGbf ;a} ta/n]cTofw'lgs Pj+ ;'ljwfo'Qm 5 .v]nf8Lx¿nfO{ v]nk"j{ jfd{–ckug{sf lglDt ! ;o !) ld6/nDafOsf] e"ldut d}bfg agfOPsf]5 . oxf“ eLcfO{kL / ljhg];DofgsflglDt a]Un} l;6 5 . kmfOgn /Sjf6{/kmfOgnsf Ps–Ps v]n tyflnu r/0fsf rf/ v]n oxf“ x'“b}5 .

luN;]gSof:r]{g$* xhf/ $ ;o @^ bz{s

Ifdtf ePsf] gof“ luN;]gSof:r]{g/+uzfnf ljZjsks} lglDt !( s/f]8!) nfv o'/f] vr]{/ agfOPsf] xf] .;g\ @))! sf] cu:t dlxgfaf6v'nf ul/Psf] of] /+uzfnf hd{gSna ;fNsf )$ n] u[xd}bfgsf¿kdf k|of]u ub}{ cfPsf] 5 . 7"nf]l:qmg / d}bfgsf] aflx/L efuljB'tLo k|ljlwaf6 /fVg / lemSg;lsg] ePsfn] of] /+uzfnfsf]

l8hfOgnfO{ …qmflGtsf/L l8hfOgÚsf];+1f lbOPsf] 5 . oxf“ lnu r/0fsfrf/ tyf Sjf6{/kmfOgnsf] Ps v]n;~rfng x'g]5 .

86{d'G8hd {g Sna af ]? l;of

86{d 'G8sf ] u[xd}bfg 86{d 'G8/+uzfnfnfO{ ljZjsksf lglDtk'glg{df{0f ul/Psf] 5 . s'n ^)xhf/ @ ;o *% bz{s IFdtfsf]of] /+uzfnf k'glg{df{0fsf lglDt$ s/ f ] 8 o ' / f ] ty fcfw'lgsLs/0fsf lglDt a]Un} %%nfv o'/f ] vr{ ePsf] lyof] .@))$÷)% sf] l;hgdf hd{glnu a'G8];lnufsf] k|lt:kwf{dfof ] / +uzfnfdf sLlt{dfg &&xhf/ bz{s lgoldt pkl:ytePsf lyP . o;sf] /+u Lg 9f ]sf/ kx ] +nf ] 5fgf ]d ' lg ;g\ !(&$sf ] l jZjskd f h:t } P s; ] d L k m f O gn v ] n x ' “ b } 5 .a | f l h n l j ? 4 h f k f g o x Ld }b fgdf le8\b}5 . lnu r/0fsfrf/, Sjf6{/kmfOgnsf Ps /;]dLkmfOgnsf Ps v]n 86{d'G8dfv]nfOg]5 .

n]lkªn]lkªdf ljZjsksf lglDt (

s/f]8 ^ nfv o'/f]sf] nfutdf #*xhf/ * ;o (* bz{s Ifdtfsf]gof“ h]G6«f :6]l8od lgdf{0f ul/Psf]5 . ;g\ !(%^ d} ! nfv bz{sIfdtfsf] /+uzfnf lgdf{0f ;'?u/]sf] !% dlxgfd} sfd 7KkePsf] lyof] . ljZjsk /+uzfnfagfpg !((& df k|:tfj u/L@))# d} /+uzfnf lgdf{0f sfo{;DkGg ePsf] lyof] . Pl;ofnLcf;f blIf0f sf]l/ofn] k|mfG;lj?4tyf tyf O/fgn] P+uf]nflj?4 oxL/ + uz fn fd f v ] Ng ]5g \ . lk |–Sjf6{/kmfOgnsf Ps tyf lnur/0fsf rf/ v]n oxf“ v]nfOg]5 .

sf]nf]g*# jif{ k'/fgf] sf]nf]g /+uzfnf

lkmkmf ljZjsksf lglDt ! s/f]8!( nfv o'/f] vr{ u/]/ k'glg{df{0ful/Psf] 5 . $) xhf/ % ;o ()

bz{s Ifdtfsf] of] /+uzfnfsf]k'glg{df{0f sfo{ @))$ df ;DkGgePsf ] lyof ] . a 'G8 ];lnufsfv]nf8Lx¿sf] lk|o /+uzfnfsf ¿kdfof] /+uzfnf kl/lrt 5 . ;g\ !(&%kl5 sf]nf ]g /+uzfnf k|Voft;+uLlts ;d"x …/f]nª :6f]G;Ún] k|of]uu/]sf lyP . oxf“ lnu r/0fsf rf/tyf lk|–Sjf6{/kmfOgnsf Ps v]nx' “b }5g\ . kf/Dkl/s k| ltåGåL:jL8]glj?4 Oª\NofG8 oxL d}bfgdfh"g @) tfl/vdf le8\b}5 . #@jif {cl3sf ] ljZjskdf k|of ]ugul/Psf] tLg /+uzfnfdWo] of]klg Ps xf] .

km\o|f+skm6{$# xhf/ # ;o @$ bz{s

Ifdtfsf] �o|f +skm6{ /+uzfnfljZjsksf lg lDt gof “of]hgfcg';f/ !@ s/f]8 ^) nfvo'/f]df lgdf{0f ul/Psf] xf] . k|fs[ltsk|sfzsf] dfWodaf6 5fgf]sf] efu:jR5 ePsfn] bz{sx¿n] /+uzfnfdfluhf{3/h:t} cg'e"lt ug]{5g\ . oxL/+uzfnfdf a|flhnn] ch]{lG6gfnfO{! sf lj?4 $ uf]nn] k/flht ub}{ut jif{ sGkm]G8]/];g sk lht]sf]lyof] . ! xhf/ * ;o sf/ kfs{ug{ ;lsg] cG8/u|fp08 kfls{ª;'ljwf ePsf] of] /+uzfnfdf ef/Ljiff{ eP klg kfgL hDdf u/L aflx/

kmfNg] k|ljlw h8fg ul/Psf] 5 .;g \ !(&$ sf ] ljZjsksf ];]dLkmfOgndf hd{gLn] kf]NofG8nfO{oxL /+uzfnfdf k/flht u/]sf]lyof] . pkflwsf bfa]bf/ g]b/NofG8/ ch]lG6gf oxL /+uzfnfdf h"g@! df le8 \b }5g \ . oxf “Sjf6{/kmfOgnsf] Ps tyf lnur/0fsf rf/ v]n x'g]5g\ .

Soh:6{nfp6]g*^ jif{ k'/fgf] Sofh:6{nfp6]g

/+uzfnfsf] gfd kl/jt{g u/L ;g\!(*% df …lk|+mh jfN6/ /+uzfnfÚgfds/0f ul/Psf] xf] . jfN6/ ;g\!(%$ sf] ljZjsk ljh]tf klZrdhd{gLsf sKtfg lyP . hd{g lnua'G8];lnufsf] wgL / ;kmn SnadWo]Ps Pkm;L Sofh:6{nfp6]gn]u[xd}bfgsf ¿kdf of] /+uzfnf k|of]uub}{ cfPsf] 5 . $ s/f]8 *# nfvo'/f]sf] nufgLdf dd{t u/]/ Kof/flk6j[l4 u/L s'n bz{s Ifdtf #( xhf/* ;o @) agfOPsf] 5 . lk|–Sjf6{/kmfOgnsf Ps tyf lnu r/0fsfrf/ v]n oxf“ cfof]hgf ul/g]5 .

g'/]Dau{!* cf } + lkmkmf ljZjsk

km'6ansf cGo !! /+uzfnfsf]t'ngfdf g'/ ]Dau{l:yt k|mf +sg:6]l8odsf] jftfj/0f / ;'ljwf leGg5 . ef/L jiff{ eP kfgL e08f/0f

u/L cTofw ' lgs k | lj lwaf6/+uzfnfjl/kl/ 5s{+b} k'gM k|of]u ug{;lsg] Joj:yf oxf“ 5 . #^ xhf/* ;o (* bz{s Ifdtfsf ] of ]/ + uzfn f k 'g lg {d f { 0f ug{ %s/f]8 ^) nfv o'/f ] vr{ ePsf]lyof] . slGkm8]/];g sksf tLgDo fr v ] n f O Ps f ] k | m f + s g:6]l8oddf lk|–Sjf6{/kmfOgnsf]Ps tyf lnu r/0fsf rf/ v]n;~rfng ul/g]5 .

:6'6uf6{u6\nfPj–8]Dn/ /+uzfnfnfO{

lkmkmf ljZjsksf lglDt % s/f]8!% nfv o'/f] vr{ u/]/ cfw'lgsLs/0ful/Psf] 5 . ljZjsksf /+uzfnf–x¿dWo] :6'6uf6 { , g '/ ] Dau { /a ln {gdf dfq d }b fgj l/k l/6«Øfs /flvPsf] 5 . P]ltxfl;s,;f +:s[lts / v]ns'bsf ] ;x/:6'6uf6{sf] of] /+uzfnfsf] bz{sIfdtf $& xhf/ & ;o %& 5 .hd{gLsf jt{dfg k|lzIfs hu]{glSnG;Dofgn] v]nf8Lsf ¿kdfcfkm \gf ] clGtd v]n @$ dO{!((( df oxL /+uzfnfdf v]n]sflyP . v ]nd } b fg a ' 6 \ 6 ] b f /agfOPsf] 5 . ;]dLkmfOgndfk/flht b'O{ b]z t];|f ] :yfgsfl g l Dt ox L / + uz fn fd f *h 'n fO {d f le8 \g ]5g \ . lnur/ 0 fs f r f / ty f l k | –Sjf6{/kmfOgnsf] Ps v]n oxf“cfof]hgf ul/“b}5 .

Do'lgvDo'lgvdf sl/a @* s/f]8

o'/f]sf] nufgLdf ljZjsksf lglDtDo'lgv :6]l8od agfOPsf] 5 . %(xhf/ $ ;o !^ bz{s Ifdtfsf]gof“ /+uzfnfaf6} ( h"gb]lv !*cf}+ ljZjsk km'6an k|ltof]lutf ;'?x'g]5 . km/s lsl;dsf] aflx/Lefusf sf/0f cfof]hsn] :6]l8odljZjd} uj{ ug{ nfos ePsf] bfaLu/]sf 5g\ . zfGt, :jR5, /+uLg;+/rgf Pj+ akmL { cfsf/sf] of]/ +uzfnf emlsemsfp 5 . !)xhf/ sf/ kfls{ª ug{ ;lsg]of] /+uzfnfsf] lgdf{0f b'O{ hd{gSna afo{g Do'lgv / !*^)Do'lgvsf] ;+o'Qm nufgLdf ePsf]xf] . hd{gL / sf]:6fl/sfaLrsf]ljZjsksf] klxnf ] v ]n;lxtlnu r/0fsf rf/ v ]n oxf “x ' “ b }5g \ . lk | –Sjf6/ k m f O gntyf ; ] ldk m fOgnsf Ps–Psv]n klg Do'lgv :6]l8oddf;~rfng x'g]5g\ .

–/fh' l3l;ª

@@v ]ns 'b

Page 21: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006v]ns'b @#cltly s n d

nlnts[i0f >]i7k|jQmf, clvn g]kfn k'm6an ;+3

cltly s n d

clxn] ljZjsk km'6ank|lt;f/f ljZjsf] Wofg cfs[i6 ePsf]5 . l jZjsk k m ' 6ank | l tcfddflg;sf] Wofg cfs[i6 ePsf]klg bzsf} + e};s]sf] 5 . of]v]nk|lt o:tf] rfxgf 36\bf] geP/a9\b} uPsf] d}n] cg'ej u/]sf] 5' .

ljZj:t/Lo k|ltof]lutf ePsfsf/0fn] dfq of] k|ltof]lutfk|lt ;a}sf]Wofg uPsf] xf]Og, lsgls ljZjdfo:tf w]/} v]n 5g\ h;sf] ljZj:t/Lok|ltof]lutfsf] s'g} rrf{ x'“b}g . To:tfsltko v]nsf ] ljZj:t/Lok|ltof]lutfsf af/]df ;xefuL b]zsfgful/sx¿nfO{ klg yfxf x'“b}g, t/o;sf] 7Ls ljk/Lt l:ylt ljZjskkm'6ansf] 5 . of] k|ltof]lutfdf;xefuL x'g] s'g} ;f]rfO jf of]hgfg} gagfPsf b]zsf gful/snfO{ klgof] k|ltof]lutfn] cfslif{t ul//x]sf]x'G5 / k|To]s k|ltof]lutfn] /f]dfl~rtagfO/x]sf] x'G5 .

g]kfnsf] kl/k|]Iodf x]g]{ xf] eg]oxf“ km'6an ;jf{lws nf]slk|o 5 . xfnsfjif{df lqms]6 v]nn] klg nf]slk|otfxfl;n ub}{ cfPsf sf/0f lqms]6k|ltklg cfddflg;sf] rfxgf a9]sf] b]lvG5t/ klg nf]slk|otfsf] b[li6sf]0fn] km'6ang} klxnf] :yfgdf 5 .

ljZjs } nf ]s lk |o v ]nkm'6ansf] ljZjsk cfof]hgf ug'{rfgr'g] sfd eg] xf]Og . o;sfnflu k|To]s b]zn] Go"gtd ¿kdfklg %) jif{sf] tof/L u/]sf x'G5g\ .clxn] cfof]hgf x'g nfu]sf] !* cf}+ljZjsk km'6an k|ltof]lutfsf]cfof]hs /fi6« hd{gLnfO{ g} x]g]{ xf]eg] klg km'6ansf] ljsf;sf nflup;n] u/]sf] tof/L %) jif{eGbfnfdf] 5 . ut ljZjsk km'6anhfkfg / blIf0f sf]l/ofn] Pl;ofsf]k|ltlglwTj ub}{ ;+o'Qm¿kdf klxnf]

g]kfndf cem} nufgLsf] vf“rf] 5k6s cfof]hgf u/] . pgLx¿n]Pl;ofsf tkm{af6 of] cj;/ kfpg'rfgr'g] s'/f lyPg . lsglsPl;ofdf pgLx¿n] km'6ansf nflutof/ kf/]sf k"jf{wf/x¿, km'6ansf]ljsf;sf nflu u/]sf nufgLx¿xfd|f] ;f]rfOeGbf w]/} dfly 5 .

cfly{s nufgLlagf s]xL klgx' “b }g eGg] s'/f ut ljZjskkm'6ann] b]vfPsf] 5 eg] km'6andfnufgL dfq geP/ nfdf] d]xgtkl5dfq ;kmntf kfpg ;lsG5 eGg]s'/f o'/f]knufot blIf0f cd]l/sL/fi6«x¿n] ljZjsk km'6andfk|dfl0ft ub}{ cfPsf 5g\ . ljZjskkm'6an xfd|f ]h:tf] ljsf;zLn/fi6«sf nflu w]/} cy{df pkof]uLx'g ;S5 . ljZjsk km'6an ;xefuL/fi6«afx]s c¿nfO{ klg /f]dfl~rtu/fpg] k | ltof ] lutf eP klgxfdLh:tf /fi6«sf nflu of] a9LlzIffk|b x'G5 . cfof]hgfsf] tof/Lsf;DaGwdf km '6an ;+3sfkbflwsf/Lx¿n] glhsaf6 lgofNgkfP Tof] 1fgnfO{ oxf“ cfof]hgf x'g]k|ltof]lutfdf k|of]u ug{ ;lsG5 .To:t} /]k|mLx¿n] Tof] k|ltof]lutf x]/]/cfkm"nfO{ ;'wf/ ug{ ;S5g\ eg]v]nf8Lx¿n] klg l;Sg] k|z:t;Defjgf /xG5 . k|lzIfsx¿n] klgljZjskdf lbUuh k|lzIfsx¿n] s:tf]lsl;dsf] /0fgLlt agfpg'k5{ eGg]s'/f l;Sg ;S5g\ eg] pBf]u tyfJofkfl/s k|lti7fgx¿n] lj1fkg ubf{s:tf] lsl;dsf] kmfObf p7fpg;lsG5 eGg] s'/f l;Sg ;S5g\ .

g]kfnn] klg ljZjsk km'6ank|ltof]lutfaf6 w]/} s'/f l;s] klgg]kfnsf] km'6an ljsf;sf nflunufgLsf] dfqf ga9\g' g} d'Vo afwsxf] . g]kfnL km'6andf kl5Nnf s]xLjif{df nufgLsf] dfqf al9/x]sf] 5t/ xfdLn] of] nufgLaf6 cem} klg7"nf cGt/f{li6«o k|ltof]lutfdf;kmntfsf] cfzf ug]{ a]nf eg]e};s]sf] 5}g . xfd|f] clxn]sf] of]hgfeg]sf] blIf0f Pl;ofnL If]qaf6 s]xLdfly p7]/ Pl;ofnL If]qdf hfg] g}xf] . g]kfnL km'6andf gLlt–lgdf{0fsf]If]qdf sf]xL klg nfdf] ;do;Dd a:g;Sg] jftfj/0f l;h{gf ePsf] 5}g .km ]l/ kl5Nnf kbflwsf/Lx¿n]agfPsf ] of ]hgfnfO { csf ] {n ]lg/Gt/tf lbg] sfd klg x'“b}glsgls xfd|f] h:tf] b]zdf v]ns'bsf]/fd|f] jftfj/0f alg;s]sf] 5}g .

clxn] g]kfnL v]ns'bdf;a}eGbf a9L nufgL km'6and} ePsf]5 . of] nufgL xfd|f] b]zsf] t'ngfdfw]/} eP klg cGo b]zsf] t'ngfdfGo"g 5, h;sf sf/0f xfdLn]cGt/f { l i6 «o k | ltof ] lutfdf;f]r]cg';f/sf] ;kmntf kfpg g;s]sf]xf] . cfly{s nufgLsf cfwf/df dfq;kmntf kfOg] eGg] xf]Og t/ cfly{snufgL hlt a9fp“b} uof] ;kmntfsf]cfzf klg TolQ g} a9\b} hfG5 ./fd|f v]nf8Lx¿nfO{ s/f]8f}+ ?k}of“ lt/]/ckm\gf] Snadf :yfgfGt/ ug'{ o;sf]Pp6f pbfx/0f dfq xf] .

xfnsf jif{df g]kfnL km'6ann]blIf0f Pl;ofnL If]qdf ;kmntf kfpgg;s]sf sf/0f g]kfnL km'6ank|ltcfddflg;x¿ lg/fz eP klg xfdLcem} klg !(–@) s} cj:yfdf 5f}+ .;fgf] uNtL jf c;fjwfgLsf sf/0fxfdLn] pkflw lhTg dfq g;s]sf xf}+t/ o;sf] JofVof sdhf]/ ePsf]¿kdf x'g] u/]sf] 5 .

clvn g]kfn km'6an ;+3n] klgcfkm\gf v]nf8Lx¿ s'g} lbg ljZjsk

km'6andf v]n'g\ eGg] ;f]rfO /fv]sf]5 t/ slxn] v]n'g\ eGg] ldlt eg]eGg ;s]sf] 5}g . lsgls xfdL klxn]cfGtl/s ¿kdf alnof] x'g'k¥of],To;kl5 blIf0f Pl;ofnL If]q x'“b}Pl;ofnL If]qdf . o;sf nflu;fwf/0f tof/L / nufgLn] x'“b}g .klxnf] s'/f km'6andf nfu]/ s'g}klg JolQmsf] eljio ;'/lIft x'G5eGg] jftfj/0f tof/ ug'{kg]{ x'G5 .To;kl5 dfq k|z:t v]nf8Lx¿hlGdG5g\, clg Toxf“af6 /fd|fv]nf8Lx¿ 5gf}6 ug]{ cj;/ xfdLn]

kfp“5f}+ . cfhb]lv hd{gLdf cfof]hgfx'g nfu]sf] ljZjsk km'6andfk/Dk/fut ljh]tf /fi6«x¿ g}cufl8 x'G5g\ h:tf ] nfU5 .a | f lhn ljZjsk km '6ansf ]jt{dfg ljh]tf ePsf sf/0fp;n] cfkm\gf] pkflwsf] /Iff ug{;Sbf] k|of; ug]{5 . o; afx]sa|flhlnog l6ddf /x]sf v]nf8Lx¿ljZjs} dx“uf v]nf8Lx¿sf] ;"rLdfePsf sf/0f pgLx¿sf] k|bz{gx]g{nfoss} x'g]5 . hd{gLn] ljZjskkm '6an cfkm \gf ] u [xd }bfgdf

cfof ]hgf ug' {sf ] csf] { sf/0f;kmntfsf] rfxgf /fVg' klg xf] .hd{g v]nf8Lx¿n] ut ljZjskkm'6an k|ltof]lutfdf pkljh]tfsf¿kdf lrQ a'emfPsf lyP, of]ljZjsk pgLx¿sf nflu ;'j0f{cj;/ xf] . of] ljZjsk km'6ank|ltof]lutfdf clk|msL /fi6«x¿n]klg alnof] r'gf}tL k|:t't ug]{5g\ .pgLx¿ ljZjsk km'6an lhTg;Sg] Ifdtfsf geP klg pgLx¿dfo'/f]ksf gfd'b b]zx¿nfO{ x}/fgagfpg ;Sg] Ifdtf 5 .

Page 22: of ] kf/f ] k 'm6ansf ]himalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · h]7 @^ , @)^# Jun 9, 2006 $ ...

x]d/fh 1jfnLåf/f sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ ln= sf nflu k|sflzt tyf d'lb|t, sfof{no M sflGtk'/ sDKn]S;, ;'ljwfgu/, kf]=a=g++= ^)!(, sf7df8f}+, g]kfn, kmf]g g+= $$*)!)), km\ofS; M(&&–!–$$&)!&*, email:[email protected] btf{ g++= ((÷)%!÷%@, ;jf{lwsf/ M sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ln= ;“u ;'/lIFt k|aGw lgb]{zs M s}nfz l;/f]lxof, lgb]{zs M ljgf]b/fh 1jfnL÷:jl:tsf l;/f]lxof, ;Dkfbs M ;'jf; 9sfn

clGtd kftf] @$h]7 @^, @)^# Jun 9, 2006

;f}Gbo{ :ofxf/, cfkm\g} xftdfha 5fnf aG5, lrGtfsf] sf/0f— lgoldt ¿kdf /]vb]v gubf{ 5fnf ¿vf] Pj+ lghL{j x'G5 . kmn:j¿k

cfTdljZjf;df sdL cfp“5 .— cfhsf] k|lt:kwf{Tds hLjgdf vfgfdf clgoldttf, ;dodf kl/jt{g,

k|b"if0f, dWo/ft;Dd klg g;'Tg] afgL, hyfefjL ul/g] d]sck cflbaf65fnf lghL{j x'g yfN5 .

— @% jif{kl5 5fnfn] cfkm\gf] k|fs[ltstf Pj+ nlrnf]kg x/fpg yfN5 .— nuftf/ k|of]u ul/g] ;fa'gn] ¿vf] 5fnfnfO{ cem lghL{j agfp“5 .— olb 5fnf ¿vf] / lghL{j b]lvg yfNof] eg] ;fg} pd]/df cg'xf/df

d'hf kg{ yfN5 .— w"nf]n] 5fnfdf ePsf] l5b| aGb ul/lbG5 . kmn:j¿k t}nLo 5fnfdf

ljleGg lsl;dsf bfu Pj+ vl6/fx¿ b]vf kg{ yfN5g\ .5fnfsf] ;Dk"0f{ b]vefn— cfo'/sf] hd{ cfon Pj+ cf]lnj cfon o'Qm df]:r/fOh/ ph åf/f

;Gt'lnt 5, h;n] 5fnfsf] g/dkgnfO{ ;Gt'lnt /fV5 .— df]:r/fOlhª Ph]G6\;sf] oy]:6 dfqfsf sf/0f Pnf] j]/f 5fnfsf]

k|fs[lts g/dkgsf] ;Gt'ng sfod /fVg k|efjsf/L l;4 x'G5 .— cfkm\gf] 5fnfdf k|fs[lts lgvf/ Nofpg cfo'/ lSnlhª ldNssf]

k|of]u x/]s pd]/sf JolQmn] ug{ ;S5g\ .— cfkm\gf] 5fnfdf k|fs[lts rds Nofpg l:sg 6f]g/ Pj+ Pl:6«h]G6sf]

k|of]u cfGtl/s ;'Gb/tfnfO{ aflx/ Nofpg ;Ifd x'G5 .cfo'/sf] xa{n l:qmg s]o/ nf];g k|of]u ug'{xf];\ clg 5fnfdf ;'Gb/tf eg'{xf];\ .

5fnfsf] ;'Gb/tfsf] sf]dn cg'e"lt .

lnl6n g]jfsf] tof/L;fKtflxs ;dfrf/sf7df8f } +— / fhg } lts

l:y/tf;“u} b]zdf k|ltef tyf;f}Gbo{sf k|ltof]lutfsf] cfof]hgfn]u lt lnPsf ] 5 . c f u f d Lc;f/b]lv ebf};Dddf dfq} cfwfbh { ge G b f a9 L ; f } G b o {k|ltof]lutf cfof]hgf x' “b }5g\,h;df ld; g]kfn @))^ klg k5{ .

o;} qmddf g]lKnh km];gxf ]dn] cfufdL c;f/ ! ut]/fhwfgLsf] k|1f–k|lti7fgdf …ld;lnl6n g]jfM @))^Ú zLif{ssf] k|lteftyf ;f}Gbo{ k|ltof]lutf cfof]lhtub}{5 . k|ltof]lutfdf /fhwfgLsfljleGg ljBfnodf cWoog/t @^hgf aflnsf tyf lszf]/L ;xefuLx'“b}5g\ . g]kfn efiffsf af/]df ljz]ifhfgsf/L, k|ltefdf lgvf/ Nofpg],JolQmTj ljsf; ug]{ tyf g]jf/;+:s[lt, k/Dk/fsf af/]df ;d]thfgsf/L lbg] p2]Zon] cfof]hgf

ug{ nfluPsf] of] k|ltof]lutfsfk|lt:kwL{x¿ ljleGg !@ ljwfdfk'/:s[t x'g]5g\ . sfo{qmdnfO{:jfut g[To, kl/ro r/0f, k|ltefk|bz{g, pTs[i6 klx/g, 6k 6]g,6k kmfOj tyf kmfOgn u/L cf7r/0fdf ljefhg ul/g]5 . ljh]tfn]

ljb]zLsf] g]kfn df]xbf}/f–;'?jfnsf] :yfg ;'6–a'6n]:yfg lnO/x]sf a]nf n]Gofnsf] of]sbd cfkm}+df dxŒjk"0f{ 5 .

cd]l/sfsf] ;gk|mflG;:sf];x/b]lv glhs}sf] 8f“8fdf n]Gofn/ lgsn] g]kfnL z}nLdf ljjfx ub}{bfDkTo hLjg k|f/De u/] . n]Gofng]kfnd} ePsf a]nf lgs klg oxf“cfPsf lyP . ljjfx ;df/f]xdf;fd]n n]GofnsL Ps ;fyL klglxdfnL klx/gdf ;lhPsL lyOg\ .o;}u/L ljjfxdf cfuGt'sx¿nfO{;Tsf/ ug{ g ]kfnL k 'nfjsf ]Joj:yf u l/Psf ] lyof ] eg]eujfg\ u0f]zsf] d"lt{nfO{ ;fIfL/fv]/ ljjfx ;DkGg ePsf] lyof] .

–;f]d e08f/L, cd]l/sfaf6

ld; lnl6n g]jf, km:6–;]s]G8 /g/–cksf cltl/Qm a ] :6 8 « ]; ,kmf]6f]h]lgs, rfld{ª k;{gfln6L,:dfOn, x]o/, k|m]G8l;k, kkm{d]{G;,l:sg, 6\ofn]G6 cflb pkflwx¿lhTg]5g\ . k|ltof]uLx¿ ljut b'O{;ftfb]lv k|lzIf0fdf Jo:t 5g\ .

g]kfnL klx/gdf b]lvPsfb'nxfsf] of] tl:a/sf] cfkm\g} syf5 . of] ljjfx g]kfndf ePsf]xf]Og . of] t g]kfnL ;+:s[ltnfO{dg k/fpg] Ps ljb]zL hf]8Ln]g ]kfn 5f8]sf ] w ]/ } ;dokl5g]kfnnfO{ ;De“mb} g]kfnL klx/g/ z}nLd} ;DkGg u/]sf] ljjfxsf]tl:a/ xf] .

lk;sf]/ sfo{stf{sf ¿kdfw/fgdf b'O { jif { sfd u/]sLn]GofnnfO{ g]kfnL ;+:s[lt olt dgk¥of] ls pgn] ljjfxk"j{ cfkm\gfb'nxf lgsnfO{ bf}/f–;'?jfn / 9fsf6f]kLdf ;lhg ;Nnfx lbOg\ .cfkm\gL b'nxLsf] s'/f dfGb} lgs;f]xL kf];fsdf ;lhP . g]kfndf

6f6'df gof“ z}nL;“u} a9\of] UNofd/

lzj zdf{kf]v/f– cfkm\gf] z/L/nfO{

leGg n'S; lbg o'jfo'jtLx¿n]ljleGg vfn] :6fOn ckgfp“b} cfPsf5g \ . clxn ] klx/g / x ]o/:6fOn;“u} z/L/df ljleGg vfn]lrq / lrx\gx¿ agfP/ cfkm"nfO{k[ys\ b]vfpg] rfxgf a9]sf] 5,h;n] km];g;“u} cfkm"nfO{ UNofd/;b]vfcf];\ . o'jfo'jtLx¿sf] ToxLrfxgfnfO{ dWogh/ ub}{ Ao'6L P;gfds Ao'l6kfn{/n] sf]l/of /xªsªsf] k|ljlw leœofP/ klxnf]k6s cfw'lgs z}nLsf] 6f6'sf] ;]jflbg yfn]sf] 5 . xªsª / sf]l/ofaf6cfPsf tLg lbbLalxgL :ofGb|f, le;/ rGb|df k'g ldn]/ vf ]n]sf ]pQmAo'6Lkfn{/sf ] 6f6' ;]jfdf

o'jfo'jtLx¿sf] x'n b]Vg kfOG5 . clxn]kf]v/fdf :ofGb|f k'g sxlnPsL dlxnf6f6'sf/ ag]sL l5g\ .

pgLx¿ s] o'jf s] o'jtL;a}nfO{ 6f6' agfOlbG5g\ . …dlxnf/ k'?if eg]/ e]befj ub}{gf}+, ;a}nfO{;dfg ¿kn] 6f6' agfOlbG5f} +,Ú

;~rf lnsf :ofGb | f k 'gn ];fKtflxs;“u elgg\– …To;}n] txfdLsxf“ o'jf–o'jtL b'a} 6f6' xfGgcfp“5g\ . k|foM 6f6' agfOg] 7fp“dfk]glsn/sf] k|of]u gu/L hyfefjL6f6' agfOg] u/]sf] kfOG5 t/ Toxf“k ]glsn/ nufPkl5 dfq 6f6'agfOG5 . kf ]v/fdf lelqPsf]cfw'lgs :6fOnsf] 6f6'sf sf/0fo'jfo'jtLx¿n] cfkm"nfO{ UNofd/b]vfpg ;+j]bgzLn c+udf klg 6f6'vf]Kg yfn]sf 5g\ . oxf“ 6f6'agfPsf] ! xhf/b]lv # xhf/;Ddz'Ns nfU5 .

cfkm"nfO{ …;]S;LÚ n'S; lbgklg o'jtLx¿n] z/L/sf ljleGgefudf 6f6' agfpg] qmd a9]sf]5 . df]8n Plngf u'?ªn] klglk7\o'"df /]Gjf] lrq ePsf] 6f6'agfPsL l5g\ . Tof] 6f6'n] pgnfO{UNofd/; b]vfPsf] 5 . clxn]z/L/sf ljleGg efudf 6f6 'gagfpg] km];g]an o'jfo'jtLx¿lj/n} kfOG5g\ . rGb|df k'gn]elgg\– …6f6'df a]Un} UNofd/ 5 .Ú