Ocena ryzyka zawodowego — sposób na zdrowe i bezpieczne

miejsce pracy

Europejska kampania

na rzecz oceny ryzyka zawodowego

Cel prezentacji

• Pomoc przedsiębiorstwom, a zwłaszcza małymi średnim przedsiębiorstwom, w zrozumieniu procesu oceny ryzyka zawodowego i jego znaczenia.

• Dostarczenie narzędzia, które umożliwi im przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego.

• Zapewnienie dostępu do ważnych źródeł informacji.

Prawo — ocena ryzyka zawodowego

• Pracodawcy mają ogólny obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia we wszystkich aspektach związanych z pracą.

• Ocena ryzyka umożliwia pracodawcom wprowadzenie środków niezbędnych do ochrony bezpieczeństwai zdrowia pracowników.

• Zgodnie z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwai higieny pracy wszyscy pracodawcy muszą regularnie przeprowadzać oceny ryzyka (dyrektywa ramowa 89/391, transponowana do prawa krajowego).

• Niniejsza prezentacja oparta jest na wytycznych dotyczących oceny ryzyka (należy poszukać wyjaśnień w odpowiednich aktach prawa krajowego, które mogą mieć zastosowanie w Twoim przypadku).

Co to jest ocena ryzyka zawodowego?

• Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowaniaryzyka, jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy, w którym analizuje się:►co może spowodować uraz lub uszkodzenia ciała►czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest to

możliwe -► jakie środki zapobiegawcze lub ochronne należy wprowadzić

w celu kontrolowania ryzyka.

• Ocena ryzyka zawodowego jest podstawą skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a także sposobem na ograniczenie wypadków związanychz pracą i zapadalności na choroby zawodowe.

Pamiętaj: zagrożenia i ryzyko

• Zagrożeniem może być wszystko — materiały, urządzenia, metody pracy lub stosowane praktyki — wszystko, co może spowodować wypadek lub chorobę.

• Ryzyko to małe lub duże prawdopodobieństwo, że ktoś może zostać poszkodowany w wyniku narażenia.

Kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego?

• Osobami przeprowadzającymi ocenę ryzyka mogą być:►sami pracodawcy►pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę►eksperci lub usługodawcy zewnętrzni, JEŚLI w miejscu

pracy nie ma kompetentnych pracowników

• Ekspertowi(-om) należy zapewnić potrzebne informacje, szkolenie, zasoby, czas i wsparcie.

• Bez względu na to, kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego, ostateczną odpowiedzialność za nią ponosi pracodawca.

Jak przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego?

Przy podejmowaniu oceny ryzyka zawodowego

należy zawsze pamiętać o dwóch zasadach:

• ocena ryzyka zawodowego powinna być uporządkowana, aby zagwarantować, że zostały nią objęte wszystkie istotne zagrożenia i rodzaje ryzyka (np. żeby nie pominąć prac pomocniczych, takich jak sprzątanie).

• gdy ryzyko jest ustalone, jego ocenę należy rozpocząć od pierwszej zasady, pytania, czy ryzyko da się zlikwidować.

Pięcioetapowe podejście do oceny ryzyka

Istnieją inne metody, równie skuteczne, szczególnie w przypadku bardziej złożonych okoliczności i wyższego poziomu ryzyka.

Etap 1. Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych

Etap 2. Ocena rodzajówryzyka i uporządkowanie

ich wg ważności

Etap 3. Podjęcie decyzji w sprawie działań zapobiegawczych

Etap 4. Podjęciedziałania!

Etap 5. Monitorowanie i przegląd sytuacji

Ocenę ryzyka należy przeprowadzać przy aktywnym zaangażowaniu pracowników

W przypadku większości organizacji wystarczy pięcioetapowe podejście do oceny ryzyka:

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych (1)

Wskazówki pomocne w ustalaniu istotnych zagrożeń to m.in.:• Obejrzeć dokładnie miejsce pracy, głównie pod kątem

występowania ewentualnych zagrożeń.• Porozmawiać z pracownikami i/lub ich przedstawicielami

o problemach, z którymi się zetknęli podczas pracy.• Rozważyć długofalowe zagrożenia dla zdrowia pracowników

(wysoki poziom hałasu lub działanie substancji niebezpiecznych) i nie skupiać się tylko na oczywistych lub bezpośrednich rodzajach ryzyka.

• Zapoznać się z zakładową dokumentacją dotyczącą wypadków i chorób zawodowych.

• Postarać się o informacje z innych źródeł, takich jak:► instrukcje obsługi lub karty charakterystyk dostarczane przez

producentów i dostawców►witryny internetowe poświęcone bezpieczeństwu i higienie pracy►dokumenty zawierające wymagania prawne i inne wymagania

dotyczące miejsc pracy.

Przykład użytecznego narzędzia do ustalania zagrożeń: lista kontrolna

Nr Zagrożenie: POŻAR TAK NIE

1 Czy używa się substancji utleniających lub łatwopalnych?

2 Czy substancje utleniające lub łatwopalne przechowywane są w wentylowanych pomieszczeniach?

3 Czy występują jakieś źródła zapłonu?

4 Czy obszary zagrożenia pożarowego są właściwie oznakowane?

5 Czy są opracowane plany działania w sytuacjach zagrożenia i plany ucieczki?

6 Czy są alarmy pożarowe?

7 Czy oznakowane są drogi ucieczki?

Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych (2)

• W przypadku każdego zagrożenia istotna jest wiedza ►Kto/jakie grupy ludzi mogą zostać poszkodowane: pomoże to

w ustaleniu najlepszego sposobu zarządzania ryzykiem►W jaki sposób osoby te będą zagrożone (np. narażenie

bezpośrednie lub pośrednie)►W jaki sposób mogą zostać poszkodowane, np. rodzaj

ewentualnego urazu lub choroby zawodowej• Szczególną uwagę należy zwrócić na kwestie płci oraz na

grupy pracowników, którzy mogą być narażeni na podwyższone ryzyko lub mają szczególne potrzeby:►pracownicy niepełnosprawni►młodzi i starsi pracownicy►kobiety ciężarne i matki karmiące►nieprzeszkoleni lub niedoświadczeni pracownicy

(np. pracownicy nowo przyjęci, sezonowi i czasowi)

Etap 2: Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich według ważności

• Aby zadecydować, czy ryzyko jest małe, średnie czy duże, należy wziąć pod uwagę:

►prawdopodobieństwo, że dane zagrożenie spowoduje określone skutki, np. obrażenia

►stopień ciężkości przewidywanych skutków►częstotliwość narażenia i liczebność grup narażonych

pracowników. • Powinien wystarczyć prosty proces oszacowania ryzyka,

oparty na ocenie sytuacji i niewymagający żadnych specjalistycznych umiejętności czy skomplikowanych technik:

►działalność związana z małym ryzykiem►stanowiska pracy, na których ryzyko jest dobrze znane lub łatwe

do ustalenia i gdzie istnieje łatwy dostęp do środków kontroli • W przypadku bardziej złożonych zagrożeń lub rodzajów

działalności może być potrzebna wiedza specjalistyczna, profesjonalne wsparcie i doradztwo.

Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego

Przy podejmowaniu decyzji w sprawie działań zapobiegawczych i ochronnych, które należy wprowadzić, trzeba rozważyć:

• zlikwidowanie (wyeliminowanie) ryzyka, jeżeli jest to możliwe, a jeśli nie:

• taki sposób minimalizowania lub kontrolowania ryzyka, który nie zagrozi bezpieczeństwu i zdrowiu osób narażonych. Można to zrealizować przez:

► eliminowanie zagrożeń u źródła► przystosowanie warunków pracy do konkretnej osoby► stosowanie nowych rozwiązań naukowo-technicznych► zastępowanie niebezpiecznych procesów, urządzeń, materiałów, itd.

bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi► nadawanie priorytetu organizacyjnym środkom ochrony lub środkom ochrony

zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej (które są ostatecznością)► właściwe instruowanie pracowników i przekazywanie im odpowiednich

informacji.

Etap 4: Podjęcie działania

• Wprowadzenie środków zapobiegawczych i środków ochrony.

• Elementem skutecznej realizacji przedsięwzięć jest opracowanie planu, w którym należy określić: ►zakresy odpowiedzialności

►przewidywany termin zakończenia zadania►zasoby przydzielone w celu wdrożenia środków.

Etap 5: Monitorowanie i przegląd

• Należy monitorować skuteczność wprowadzonych środków zapobiegawczych.

• Ocenę należy poddawać przeglądowi i w razie potrzeby korygować, zwłaszcza:►za każdym razem, kiedy w organizacji zachodzą istotne

zmiany

►ze względu na ustalenia dochodzenia w związkuz wypadkiem lub zdarzeniem

►w przypadkach, kiedy wdrożone środki zapobiegawcze nie wystarczają lub nie są już odpowiednie

►aby zapewnić, że ustalenia zawarte w ocenie ryzyka są nadal aktualne.

Dokumentacja oceny ryzyka (1)

• Należy dokumentować ocenę ryzyka.

• Tego rodzaju dokumentacja może stanowić podstawę:►przekazywania informacji osobom zainteresowanym

►kontroli wprowadzania niezbędnych środków

►materiału dowodowego przedkładanego organom nadzoru

►korekty w razie zaistnienia zmian.

Dokumentacja oceny ryzyka (2)

Zalecane jest, aby w ewidencji znalazły się wyczerpujące

dane na temat:

• osoby (osób) dokonującej(-ych) oceny (nazwiskoi stanowisko)

• charakteru zagrożeń i poziomu ryzyka

• narażenia konkretnych grup pracowników

• szacunku/oceny poziomu ryzyka

• niezbędnych środków zapobiegawczych i środków ochrony

• wprowadzenia środków ochrony (nazwiska osób odpowiedzialnych i daty)

• udziału pracowników i ich przedstawicieli w procesie oceny ryzyka

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca ma obowiązek:• zorganizować ocenę ryzyka zawodowego• wybrać kompetentną(-e) osobę(-y)• ocenić rodzaje ryzyka i wprowadzić środki ochrony• włączyć pracowników w proces oceny ryzyka• konsultować się z pracownikami lub ich przedstawicielami w

sprawie organizacji oceny ryzyka oraz z osobami przeprowadzającymi tę ocenę i wprowadzającymi środki zapobiegawcze

• posiadać ocenę ryzyka• sporządzić dokumentację oceny ryzyka po konsultacji

z pracownikami i/lub ich przedstawicielami lub nawet zaangażować ich w prace, a także udostępniać im te dokumenty

• zadbać o to, aby wszystkie zainteresowane osoby były poinformowane o wszelkich zagrożeniach i urazach, na jakie mogą być narażone oraz o wszystkich środkach ochrony wprowadzonych w celu zapobiegania takim urazom.

Prawa i obowiązki pracowników

Pracownicy i/lub ich przedstawiciele mają prawo/obowiązek:• by konsultowano się z nimi w sprawie ustaleń dotyczących organizacji

oceny ryzyka oraz wyznaczenia osób wykonujących to zadanie• uczestniczyć w ocenie ryzyka• powiadamiania przełożonych lub pracodawców o zauważonym ryzyku• zgłaszać wszelkie zmiany dotyczące stanowiska pracy• by informowano ich o zagrożeniach dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz

o środkach koniecznych do ich wyeliminowania lub ograniczenia• zwracać się do pracodawcy z wnioskiem o wprowadzenie

odpowiednich środków i przedstawiać propozycje zminimalizowania zagrożeń lub zlikwidowania niebezpieczeństwa u źródła

• współpracować w celu umożliwienia pracodawcy zapewnienia bezpiecznego środowiska pracy

• troszczyć się o zdrowie i bezpieczeństwo swoje oraz innych osób, których dotyczą skutki ich działań.

Gdzie szukać pomocy

Wiele pomocnych informacji i wskazówek znajduje się na stronie internetowej Agencji:

► informacje na temat kampanii na rzecz oceny ryzyka zawodowego w jaki sposób można wziąć udział materiały dotyczące kampanii:

http://hw.osha.europa.eu

► Bardziej szczegółowa sekcja witryny internetowej poświęcona ocenie ryzyka zawodowego zawierająca: informacje o ocenie ryzyka przykłady dobrych praktyk z całej Europy praktyczne narzędzia: przewodniki, listy kontrolne, itp.:http://osha.europa.eu/topics/riskassessment

http://hw.osha.europa.eu

Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy.Europejska kampania

na rzecz oceny ryzyka zawodowego