Ocena radiologiczna nadgarstka Radiological Imaging of the Wrist

9
Wstæp Nadgarstek stanowi jedno z najprecy- zyjniejszych ruchomych poÆåczeñ narzådu ruchu, a uksztaÆtowanie jego powierzchni stawowych pozwala na ogromnå swobodæ ruchów. Razem z rækå tworzy on narzåd chwytny, umoºliwiajåcy wykonywanie co- dziennych czynno¥ci, jak równieº wielu wysoce specyficznych i dokÆadnych ruchów. W wielu sytuacjach zagroºenia, takich jak uderzenie czy upadek, wiækszo¥ì siÆ i prze- ciåºeñ przenoszonych jest przez nadgarstek na przedramiæ; stanowi on wówczas barieræ ochronnå i bardzo czæsto ulega uszkodze- niom. Ze wzglædu na skomplikowanå bu- dowæ i mnogo¥ì ko¥ci z których nadgarstek siæ skÆada, ocena uszkodzeñ w obrazie RTG nie jest Æatwa. Nie rozpoznane uszko- dzenia nadgarstka mogå z biegiem lat pro- wadziì do zmian zwyrodnieniowych sta- wów (promieniowo-nadgarstkowego, i ¥ród- nadgarstkowego) i martwic niedokrwien- nych ko¥ci. Znajomo¥ì anatomii radiolo- gicznej moºe stanowiì duºå pomoc w pod- jæciu decyzji terapeutycznych. Istnieje kilka podstawowych klasyfikacji zÆamañ ko¥ci promieniowej i przemiesz- czeñ ko¥ci nadgarstka, ale ºadna z nich nie obejmuje wszystkich sytuacji klinicznych, lub så tak skomplikowane, ºe trudno je za- stosowaì w praktyce (3, 4, 5, 7, 8). W przypadku zÆamañ 1/3 koñca dalsze- go przedramienia wyróºnia siæ podziaÆy zwyczajowe — obejmujåce zÆamania typu Collesa, Smitha, Bartona dÆoniowe i grzbietowe, oraz klasyfikacje wspóÆczesne Tom 2, Numer 2 • 137 Ocena radiologiczna nadgarstka Radiological Imaging of the Wrist £ukasz Luboiñski Carolina Medical Center, Warszawa Streszczenie: Praca jest przeglådem pi¥miennictwa w zakresie a- natomii i biomechaniki nadgarstka w aspekcie jego oceny radiologicznej. Mnogo¥ì klasyfikacji uszko- dzeñ nadgarstka, skomplikowana budowa i brak ¥ci¥le okre¥lonych norm w ocenie radiologicznej ca- Æy czas pozostawia wiele kontrowersji dotyczåcych jego uszkodzeñ. W pracy omówiono podstawowe parametry prawid- Æowego nadgarstka, jakie moºna okre¥liì w projekcji przednio — tylnej, bocznej i projekcjach czynno¥cio- wych. Zdjæcie porównawcze zdrowego nadgarstka oraz wysoka jako¥ì zdjæì så niezbædne do postawie- nia wstæpnego rozpoznania i unikniæcia pomyÆki, a ostateczne rozpoznanie wymaga dodatkowych ba- dañ (USG, CT, NMR, artroskopia). [Acta Clinica 2002 2: 137-145] SÆowa kluczowe: nadgarstek, kompleks trójkåtny, a- natomia i biomechanika nadgarstka, radiologiczna ocena nadgarstka Summary: This review is focused on anatomy and biomecha- nics of the wrist according to radiological imaging. Many classifications of wrist lesions, complicated structure and wide range of norms makes a lot of controversies and misinterpretations. Basic parameters in A-P, lateral, and specialized projections are included in this article. Comparative projections of uninjured wrist and excellent techni- que is imperative to establish preliminary diagnosis, and final diagnosis sometimes need further exami- nations (US, CT, NMR, arthroscopy). [Acta Clinica 2002 2: 137-145] Key words: wrist, triangular fibrocartilage complex (TFCC), anatomy and biomechanics of the wrist, radiological imaging of the wrist

Transcript of Ocena radiologiczna nadgarstka Radiological Imaging of the Wrist

Wstæp

Nadgarstek stanowi jedno z najprecy-zyjniejszych ruchomych poÆåczeñ narzåduruchu, a uksztaÆtowanie jego powierzchnistawowych pozwala na ogromnå swobodæruchów. Razem z rækå tworzy on narzådchwytny, umoºliwiajåcy wykonywanie co-dziennych czynno¥ci, jak równieº wieluwysoce specyficznych i dokÆadnych ruchów.W wielu sytuacjach zagroºenia, takich jakuderzenie czy upadek, wiækszo¥ì siÆ i prze-ciåºeñ przenoszonych jest przez nadgarstekna przedramiæ; stanowi on wówczas barieræochronnå i bardzo czæsto ulega uszkodze-niom. Ze wzglædu na skomplikowanå bu-dowæ i mnogo¥ì ko¥ci z których nadgarsteksiæ skÆada, ocena uszkodzeñ w obrazieRTG nie jest Æatwa. Nie rozpoznane uszko-

dzenia nadgarstka mogå z biegiem lat pro-wadziì do zmian zwyrodnieniowych sta-wów (promieniowo-nadgarstkowego, i ¥ród-nadgarstkowego) i martwic niedokrwien-nych ko¥ci. Znajomo¥ì anatomii radiolo-gicznej moºe stanowiì duºå pomoc w pod-jæciu decyzji terapeutycznych.

Istnieje kilka podstawowych klasyfikacjizÆamañ ko¥ci promieniowej i przemiesz-czeñ ko¥ci nadgarstka, ale ºadna z nich nieobejmuje wszystkich sytuacji klinicznych,lub så tak skomplikowane, ºe trudno je za-stosowaì w praktyce (3, 4, 5, 7, 8).

W przypadku zÆamañ 1/3 koñca dalsze-go przedramienia wyróºnia siæ podziaÆyzwyczajowe — obejmujåce zÆamania typuCollesa, Smitha, Bartona dÆoniowei grzbietowe, oraz klasyfikacje wspóÆczesne

Tom 2, Numer 2 • 137

Ocena radiologiczna nadgarstka

Radiological Imaging of the Wrist

£ukasz Luboiñski

Carolina Medical Center, Warszawa

Streszczenie:Praca jest przeglådem pi¥miennictwa w zakresie a-natomii i biomechaniki nadgarstka w aspekcie jegooceny radiologicznej. Mnogo¥ì klasyfikacji uszko-dzeñ nadgarstka, skomplikowana budowa i brak¥ci¥le okre¥lonych norm w ocenie radiologicznej ca-Æy czas pozostawia wiele kontrowersji dotyczåcychjego uszkodzeñ.W pracy omówiono podstawowe parametry prawid-Æowego nadgarstka, jakie moºna okre¥liì w projekcjiprzednio — tylnej, bocznej i projekcjach czynno¥cio-wych. Zdjæcie porównawcze zdrowego nadgarstkaoraz wysoka jako¥ì zdjæì så niezbædne do postawie-nia wstæpnego rozpoznania i unikniæcia pomyÆki,a ostateczne rozpoznanie wymaga dodatkowych ba-dañ (USG, CT, NMR, artroskopia).[Acta Clinica 2002 2: 137-145]

SÆowa kluczowe: nadgarstek, kompleks trójkåtny, a-natomia i biomechanika nadgarstka, radiologicznaocena nadgarstka

Summary:This review is focused on anatomy and biomecha-nics of the wrist according to radiological imaging.Many classifications of wrist lesions, complicatedstructure and wide range of norms makes a lot ofcontroversies and misinterpretations.Basic parameters in A-P, lateral, and specializedprojections are included in this article. Comparativeprojections of uninjured wrist and excellent techni-que is imperative to establish preliminary diagnosis,and final diagnosis sometimes need further exami-nations (US, CT, NMR, arthroscopy).[Acta Clinica 2002 2: 137-145]

Key words: wrist, triangular fibrocartilage complex(TFCC), anatomy and biomechanics of the wrist,radiological imaging of the wrist

Frykmana, Melone, Mayo Clinic, AO.W przypadku niestabilno¥ci nadgarstkanajczæ¥ciej uºywana jest klasyfikacja Larse-na, która opiera siæ na okre¥leniu przewle-kÆo¥ci urazu, etiologii, miejsca niestabil-no¥ci i kierunku przemieszczenia.

Kluczem dla oceny urazów nadgarstkajest bardzo dokÆadna znajomo¥ì podstawo-wych wskaªników opisujåcych prawidÆowy,nie zdeformowany nadgarstek, a stwierdze-nie nieprawidÆowo¥ci w którym¥ z paramet-rów w obrazie RTG zmusza do pogÆæbieniadiagnostyki (CT, NMR, artroskopia nad-garstka) (1, 5, 7, 8).

Anatomia i biomechanika

Na staw promieniowo-nadgarstkowyskÆada siæ: panewka — wytworzona przezkoniec dalszy ko¥ci promieniowej orazgÆówka — utworzona przez szereg bliºszyko¥ci nadgarstka. Staw ¥ródnadgarstkowyutworzony jest przez oba szeregi ko¥ci nad-garstka. Staw nadgarstkowo-¥ródræcznyznajduje siæ pomiædzy: szeregiem dalszymi koñcami bliºszymi ko¥ci ¥ródræcza. Ko-niec dalszy ko¥ci promieniowej tworzy 3/4powierzchni stawowej. Jest na nim trójkåt-na powierzchnia stawowa dla ko¥ci Æódecz-kowatej (znajdujåca siæ w czæ¥ci bocznej)oraz odgraniczona od niej niskå wynios-Æo¥ciå chrzæstnå powierzchnia stawowa dlako¥ci ksiæºycowatej (zbliºona ksztaÆtem dokwadratu), i znajdujåca siæ w przedÆuºeniuko¥ci Æokciowej chrzåstka trójkåtna tworzå-ca 1/4 bocznej powierzchni stawowej. Pa-newka jest nachylona w stronæ Æokciowåpod kåtem 22° (ryc. 5) i dÆoniowå 11° (ryc.15).

Chrzåstka trójkåtna wzmacniajåca pa-newkæ ze wzglædu na zÆoºono¥ì nazywanajest kompleksem trójkåtnym. Grubo¥ci1 – 2 mm, stanowi odpowiednik Æåkotkiw kolanie i pokrywa w caÆo¥ci koniec dal-szy ko¥ci Æokciowej, stanowiåc uzupeÆnieniepowierzchni stawowej w stawie promienio-

wo- nadgarstkowym. Jest ona nazywanadiscus intraarticularis i rozdziela jamydwóch stawów. Chrzåstka przyczepia siæpodstawå do wciæcia Æokciowego ko¥ci pro-mieniowej, wierzchoÆkiem do wyrostka ryl-cowatego ko¥ci Æokciowej, stanowiåc ciågÆånieprzerwanå pÆytæ. Juº od 40 roku ºyciazmiany zwyrodnieniowe chrzåstki trójkåt-nej powodujå wyståpienie w niej fenestra-cji. W skÆad kompleksu trójkåtnego pozachrzåstkå wchodzå fragment przednieji tylnej torebki stawowej, wiæzadÆo Æokcio-wo-trójgraniaste i Æokciowo-ksiæºycowateoraz wiæzadÆo miædzykostne wÆa¥ciwe (5,6). Kompleks trójkåtny warunkuje prawid-Æowy rozkÆad siÆ przenoszonych przez stawpromieniowo-nadgarstkowy i stabilizujestaw promieniowo-Æokciowy dalszy, ograni-czajåc rotacje. W prawidÆowo funkcjonujå-cym stawie 80% siÆ jest przenoszonych naprzedramiæ przez powierzchnie stawowåko¥ci promieniowej (ko¥ì Æódeczkowatai ksiæºycowata), 20% w osi ko¥ci Æokciowej(ko¥ì trójgraniasta i kompleks trójkåtny).Chrzåstka trójkåtna warunkuje równieº a-mortyzacjæ i prawidÆowe odºywienie stawupromieniowo- nadgarstkowego (1, 2).GÆówka utworzona jest przez szeregbliºszy ko¥ci nadgarstka — ko¥ì Æódeczko-wata, ksiæºycowata, trójgraniasta. Ko¥ì gro-chowata nie bierze bezpo¥redniego udziaÆuw tworzeniu powierzchni stawowej. UkÆadten wytwarza staw elipsoidalny z poprzecz-nie ustawiona osiå dÆugå (1, 5, 7, 8).

Staw ¥ródnadgarstkowy utworzony jestprzez poÆåczenie szeregu bliºszego nad-garstka z szeregiem dalszym. Szczelina sta-wu ustawiona jest w ksztaÆcie litery „S”.W szeregu bliºszym gÆówka utworzona jestprzez ko¥ì Æódeczkowatå po stronie pro-mieniowej, a po stronie Æokciowej ko¥ìksiæºycowata i trójgraniasta tworzy panew-kæ. W szeregu dalszym (ko¥ì czworobocz-na wiæksza, czworoboczna mniejsza, gÆów-kowata, haczykowata) mamy odwrotnå sy-tuacjæ-po stronie promieniowej jest panew-

Acta Clinica

138 • Lato 2002

ka utworzona przez obie ko¥ci czworobocz-ne, po stronie Æokciowej gÆówkæ — utworzo-nå przez ko¥ì gÆówkowatå i haczykowatå.

Staw nadgarstkowo-¥ródræczny utwo-rzony jest przez szereg dalszy ko¥ci nad-garstka i koñce bliºsze ko¥ci ¥ródræcza —wykazuje bardzo maÆå ruchomo¥ì i dlategomoºna go traktowaì funkcjonalnie jakojednå pÆaszczyznæ poÆåczonå stawowoz szeregiem bliºszym ko¥ci nadgarstka.

Ruchomo¥ì nadgarstka okre¥lamy jakocaÆo¥ì i wynosi ona: 60 – 90° prostowanie;60 – 80° zgiæcia; 25 – 30° odwiedzeniai 30 – 40° przywiedzenia. Zsumowanie tychruchów pozwala na wykonanie ruchu ob-wodzenia. (ryc. 2) (2, 5, 6, 8).

Radiologiczna ocena nadgarstka

Oprócz dwóch podstawowych projekcji:przednio-tylnej (A-P) i bocznej w celu u-widocznienia poszczególnych ko¥ci i ano-malii w nadgarstku wykonujemy projekcjecelowane i czynno¥ciowe.

Szeroki zakres norm, znaczna zmien-no¥ì ruchomo¥ci oraz to, ºe ko¥ci siæ nasiebie rzutujå i majå wieloksztaÆtny charak-ter dodatkowo utrudnia ocenæ radiologicz-nå zdjæì nadgarstka. Z uwagi na duºåzmienno¥ì osobniczå zawsze porównuje siæoba nadgarstki (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9).

Projekcja A-P

Oceniajåc projekcjæ przednio-tylnåzwraca siæ uwagæ na: kåt nachylenia po-wierzchni stawowej stawu promienio-wo-nadgarstkowego, indeks promienio-wo-Æokciowy, indeks wysoko¥ci nadgarstka,przerwy stawowe miædzy poszczególnymiko¥ìmi nadgarstka oraz linie Gilula

1. Kåt nachylenia pÆaszczyzny sta-

wowej ko¥ci promieniowej (kåt inklina-

cji)

Jest to warto¥ì kåta zawartego pomiæ-dzy pÆaszczyznå koñca dalszego ko¥ci pro-

Tom 2, Numer 2 • 139

Ocena radiologiczna nadgarstka

Ryc. 1. Linia kropkowana — staw nadgarstko-wo-¥ródræczny. Linia przerywana — staw ¥ródnad-garstkowy. Linia ciågÆa — staw promieniowo-nad-garstkowy

Ryc. 2. Zakres ruchów w stawie nadgarstkowym

Ryc. 3. RTG-projekcja A-P

Ryc. 4. Schemat RTG projekcji A-P

mieniowej, a prostå prostopadÆå do osi dÆu-giej ko¥ci promieniowej. (ryc. 5) Ma onwarto¥ì okoÆo 22° (4). Warunkuje on zgod-no¥ì powierzchni stawowej szeregubliºszego nadgarstka z powierzchniå sta-wowå ko¥ci promieniowej. Dziæki takiemuustawieniu pÆaszczyzny stawu promienio-wo-nadgarstkowego zgiæcie Æokciowe jestwiæksze, oraz w spoczynku dÆoñ ustawiasiæ w niewielkiej ulnaryzacji (5 – 8°).

2. Indeks promieniowo-Æokciowy

Okre¥la on stosunek dÆugo¥ci koñcadalszego ko¥ci promieniowej do dÆugo¥cikoñca dalszego ko¥ci Æokciowej. Warunkujeon prawidÆowe przenoszenie obciåºeñprzez nadgarstek (szczególnie w czasie ro-tacji) i istotnie wpÆywa na rozkÆad siÆ i o-braºeñ w czasie urazu. 86 % populacji po-siada koniec dalszy ko¥ci Æokciowej o 2 mmkrótszy od ko¥ci promieniowej (ta róºnicadÆugo¥ci jest wypeÆniona przez chrzåstkætrójkåtnå) (4, 8).

Róºnice w dÆugo¥ci så odmianami ana-tomicznymi i w oceniajåc je naleºy porów-naì drugå rækæ (ma to bardzo istotne zna-czenie przy podejrzeniu zÆamania kompre-syjnego koñca dalszego ko¥ci promieniowejw zÆamaniach ze skróceniem np. typu Col-lesa).

3. Indeks wysoko¥ci nadgarstka

Jest to stosunek wysoko¥ci nadgarstka(w najwyºszym miejscu) — do wysoko¥citrzeciej ko¥ci ¥ródræcza-warto¥ì ta prawidÆo-wo wynosi 0,5 – 0,6 (7, 8). Naleºy pamiætaìo porównaniu tej warto¥ci z drugå rækå.Skrócenie najczæ¥ciej obserwujemy przyzwichniæciach okoÆo ksiæºycowatych nad-garstka lub zwichniæciach samej ko¥ci ksiæ-ºycowatej. Mniej charakterystyczne skróce-nie indeksu wysoko¥ci nadgarstka obserwujesiæ przy zÆamaniach ko¥ci nadgarstka (gÆów-nie ko¥ci gÆówkowatej i ksiæºycowatej).

Acta Clinica

140 • Lato 2002

Ryc. 5 Kåt nachylenia pÆaszczyzny stawowej ko¥cipromieniowej — 22° do prostej prostopadÆej do osidÆugiej tej ko¥ci

Ryc. 6 Schemat „A” indeks negatywny — w takiej sy-tuacji 86% obciåºeñ jest przenoszone przez ko¥ìpromieniowå. Schemat „B” indeks pozytywny — wy-stæpuje u 12% w takiej sytuacji przy urazie dochodzido uszkodzenia chrzåstki trójkåtnej, a 40% siÆ jestprzenoszonych wzdÆuº ko¥ci Æokciowej. Indeks neu-tralny jest wypadkowå tych dwóch ustawieñ.

Ryc. 7. Indeks ¥ródræczno-nadgarstkowy

4. Odstæpy miædzy poszczególnymi

ko¥ìmi nadgarstka

Okre¥lajå one odlegÆo¥ì pomiædzy ko¥ì-mi, istotne jest aby byÆy one równomiernew obræbie jednego nadgarstka. W tym wy-padku porównanie z drugå rækå nie jestniezbædne. W prawidÆowym, nie uszkodzo-nym przez uraz ani zmiany zwyrodnienio-we nadgarstku przerwy te wynoszå1 – 2 mm. W sytuacji gdy dochodzi do zÆa-

mania lub dyslokacji ko¥ci nadgarstkawszystkie ko¥ci przesuwajå siæ wzglædemsiebie i zmieniajå siæ przerwy miedzy(moºliwe jest zarówno poszerzenia jaki zwæºenia) Poszerzenie ma warto¥ì zna-miennå gdy przerwy miædzy såsiadujåcymiko¥ìmi przekraczajå 4 mm. Gdy mamy doczynienia ze zmianami zwyrodnieniowymii z artrozå w obræbie nadgarstka dochodzido zwæºenia tych przestrzeni (poniºej1 mm) (7).

5. Linie Gilula

Så to trzy Æuki, które fizjologicznie po-winny biec równolegle wzglædem siebie.Wyznaczone så przez linie biegnåce stycz-nie do powierzchni stawowej bliºszej sze-regu bliºszego ko¥ci nadgarstka (ko¥ci Æó-deczkowata, ksiæºycowata, trójgraniasta),a liniå stycznå do powierzchni stawowejdalszej szeregu bliºszego nadgarstkai zwróconå do niej powierzchniå ko¥cigÆówkowatej i haczykowatej. Do ich zabu-rzenia i nie równolegÆego przebiegu docho-dzi gÆównie w przypadku okoÆo ksiæºyco-

Tom 2, Numer 2 • 141

Ocena radiologiczna nadgarstka

Ryc. 8. Indeks wysoko¥ci nadgarstka. Schemat

Ryc. 9. StrzaÆka pokazuje znamienne poszerzenieodlegÆo¥ci miædzy ko¥ciå Æódeczkowatå, a ksiæºyco-watå

Ryc. 10. Zro¥niæcie ko¥ci ksiæºycowatej z ko¥ciåtrójgraniastå, brak przerwy w miejscu wskazanymprzez strzaÆkæ

watych zwichniæì nadgarstka i zÆamañz przemieszczeniem w obræbie szeregubliºszego lub dalszego (3, 4, 7).

Projekcja boczna

W projekcji tej obserwuje siæ nastæpujå-ce kåty: kåt nachylenia powierzchni stawo-wej ko¥ci promieniowej, kåt ksiæºycowa-to-gÆówkowaty, kåt Æódeczkowato-ksiæºyco-waty, kåt promieniowo-ksiæºycowaty, linieGilula.

Szczególnie istotne jest porównanieobu nadgarstków, gdyº zakres norm jestbardzo szeroki i tylko w ten sposób moºnauniknåì pomyÆki diagnostycznej. Oglåda-

nie nadgarstka w projekcjach bocznych maduºe znaczenie przy podejrzeniach zwich-niæì okoÆo ksiæºycowatych.

1. Kåt nachylenia powierzchni sta-

wowej promieniowej (kåt dÆoniowy)

Okre¥la nachylenie powierzchni stawo-wej ko¥ci nadgarstkowej wzglædem dÆugiej

Acta Clinica

142 • Lato 2002

Ryc. 11. Linie Gilula

Ryc. 12. Projekcja boczna

Ryc. 13. Projekcja boczna — schemat

Ryc. 14. Kåt dÆoniowy — linia szpary stawowejw stosunku do prostej prostopadÆej do osi dÆugiejko¥ci promieniowej. Schemat

Ryc. 15. Kåt dÆoniowy

osi ko¥ci promieniowej. Fizjologicznie na-chylona jest ona 11° dÆoniowo. (4, 7). Oce-na tego kåta jest szczególnie istotna przyzÆamaniach koñca dalszego ko¥ci promie-niowej (ewentualna kompresja lub prze-mieszczenie).

2. Kåt ksiæºycowato-gÆówkowaty

Jest to kåt zawarty miædzy prostå pro-stopadÆå do osi dÆugiej ko¥ci ksiæºycowatej,a osiå dÆugå ko¥ci gÆówkowatej. Norma wy-nosi 10 – 15° (moºe byì skierowany zarów-no dÆoniowo jak i grzbietowo).

3. Kåt Æódeczkowato-ksiæºycowaty

Jest to kåt zawarty pomiædzy proståprostopadÆå do osi dÆugiej ko¥ci ksiæºyco-watej, a osiå dÆugå ko¥ci Æódeczkowatej.PrawidÆowo wynosi 30 – 60° (¥rednio przyj-muje siæ 47°) (4, 7).

4. Kåt promieniowo-ksiæºycowaty

Jest to kåt zawarty pomiædzy osiå dÆugåko¥ci promieniowej, a prostå prostopadÆådo osi dÆugiej ko¥ci ksiæºycowatej. Normawynosi 10 – 15° (4, 7).

Tom 2, Numer 2 • 143

Ocena radiologiczna nadgarstka

Ryc. 16. Kåt ksiæºycowato-gÆówkowaty. Schemat

Ryc. 17. Kåt ksiæºycowato-gÆówkowaty

Ryc. 18. Kåt Æódeczkowato-ksiæºycowaty. Schemat

Ryc. 19. Kåt Æódeczkowato-ksiæºycowaty

Ryc. 20. Kåt promieniowo-ksiæºycowaty. Schemat

Ryc. 21. Kåt promieniowo-ksiæºycowaty

5. Linie Gilula

Så to trzy równolegÆe Æuki utworzoneprzez Æuk bliºszy ko¥ci ksiæºycowatej, Æukdalszy ko¥ci ksiæºycowatej, i Æuk bliºszyko¥ci gÆówkowatej.

Projekcje czynno¥ciowe

Ze wzglædu na mnogo¥ì projekcjiczynno¥ciowych omówiona zostanie tylkojedna — najczæ¥ciej wykorzystywana — pro-jekcja ko¥ci Æódeczkowatej. Ko¥ì Æódeczko-wata przy ruchach przywiedzenia i odwie-dzenia wykonuje obrót o 90° w pÆasz-czyªnie czoÆowej i strzaÆkowej (3, 5, 6). Nazdjæciach RTG zmianæ jej poÆoºeniamoºna zaobserwowaì jako „objaw pier¥cie-nia” pojawiajåcy siæ w projekcji A-P przymaksymalnym odwiedzeniu nadgarstka.W poÆoºeniu takim wyniosÆo¥ì ko¥ci Æó-deczkowatej rzutuje siæ na jej trzon i dajepodwójny cieñ na kliszy RTG.

Spo¥ród ko¥ci nadgarstka ko¥ì Æódecz-kowata ulega najczæstszym zÆamaniom,dlatego znajomo¥ì objawu pier¥cienia mo-ºe byì pomocna w diagnostyce uszkodzeñszeregu bliºszego ko¥ci nadgarstka. Brakobjawu pier¥cieniowego jest charakterys-tyczny dla: zÆamañ ko¥ci Æódeczkowatej,zwichniæì ko¥ci Æódeczkowatej, zmian zwy-rodnieniowych w stawie promieniowo-Æó-deczkowatym, ksiæºycowato-Æódeczkowa-tym, gÆówkowato-ksiæºycowatym, haczyko-wato-Æódeczkowatym. ZÆamania ko¥ci Æó-

Acta Clinica

144 • Lato 2002

Ryc. 22. Linie Gilula. Schemat

Ryc. 23. Linie Gilula

Ryc. 24. Schemat „A” — w zgiæciu promieniowymnadgarstka obrót ko¥ci Æódeczkowatej — objawpier¥cienia. Schemat „B” — w zgiæciu Æokciowymobrót ko¥ci Æódeczkowatej — i jej ustawienie w osistawu promieniowo-nadgarstkowego (4)

Ryc. 25. Nadgarstek w zgiæciu promieniowym —strzaÆkami zaznaczony „pier¥cieñ” ko¥ci Æódeczko-watej

deczkowatej najÆatwiej zaobserwowaìw zgiæciu Æokciowym. Naleºy pamiætaìo tym, ºe obecno¥ì szczeliny zÆamaniaczæsto jest widoczna dopiero po 7 – 10dniach od urazu.

Wnioski koñcowe

Znajomo¥ì prawidÆowej budowy nad-garstka stanowi nieodÆåczny element pracyortopedy. Przy rosnåcej ilo¥ci urazów na-rzådu ruchu anatomia radiologiczna jestpodstawå prawidÆowego rozpoznania. Le-

czenie powinno byì wdroºone po postawie-niu prawidÆowej diagnozy i tylko w tensposób moºna zapobiec póªnym zmianomzwyrodnieniowym w obræbie nadgarstka.

Pi¥miennictwo

1. Borejko M., Dziak A.: Badanie Radiologiczne

w Ortopedii, PZWL, Warszawa 1998.

2. Buckup K.: Testy Kliniczne w badaniu ko¥ci, sta-

wów i miæ¥ni, PZWL, Warszawa 1998.

3. Bunnell S.: Surgery of the Hand, J.B. Lipincott,

Philadelphia 1956.

4. Green D.P, Hotchkiss R.N, Pederson W.C.: Gre-

en’s Operative Hand Surgery tom 1 i 2, Churchill

Livingstone, New York 1999.

5. Herbert T.J.: The Fractured Scaphoid, Quality

Medical Publishing, Missouri 1990.

6. Magee D.J.: Orthopedic Physical Assessment,

W.B. Saunders, 1992.

7. Poehling G.G.: Arthroscopy of the Wrist and El-

bow, Raven Press, New York 1994.

8. Scherenberg F.: Le Poignet Anatomie radiologi-

que et chirurgie, Masson, Paris 1992.

9. Tylman D., Dziak A., Traumatologia narzådu

ruchu t. II, PZWL, Warszawa 1996.

Adres do korespondencji /Address for corresponden-

ce: £ukasz Luboiñski, Carolina Medical Center, ul.

Broniewskiego 89, 01 – 876 Warszawa

Tom 2, Numer 2 • 145

Ocena radiologiczna nadgarstka

Ryc. 26. Nadgarstek w zgiæciu Æokciowym — strzaÆ-kami zaznaczono obrót ko¥ci Æódeczkowatej i brakpodwójnego cienia