Ocena dochodowej elastyczności popytu na dobra i usługi ... · 5 Marciniak S., Makro i...

JOANNA STANISŁAWSKA, FELIKS WYSOCKI

OCENA DOCHODOWEJ ELASTYCZNOCI POPYTU NA DOBRA I USŁUGI

KONSUMPCYJNE W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH

WEDŁUG GRUP DOCHODOWYCH

Streszczenie

W pracy podj�to prób� oceny dochodowej elastyczno�ci popytu na podstawowe

dobra i usługi konsumpcyjne dla grup gospodarstw domowych, wyodr�bnionych we-

dług kryterium dochodowego. Współczynniki elastyczno�ci dochodowej popytu wy-

znaczono na podstawie oszacowanych modeli Workinga, wykorzystuj�c niepubliko-

wane dane surowe, dotycz�ce pojedynczych gospodarstw domowych, pochodz�ce

z bada� Bud�etów gospodarstw domowych prowadzonych przez Główny Urz�d Sta-

tystyczny w 2006 roku.

Na podstawie przeprowadzonych bada� mo�na wnioskowa�, �e najwy�sze war-

to�ci współczynników elastyczno�ci dochodowej popytu wyst�powały w przypadku

gospodarstw domowych z pierwszej grupy dochodowej – do 200 zł/os/m-c. Gospo-

darstwa te cechowały si� wysokimi warto�ciami współczynnika elastyczno�ci docho-

dowej popytu na wszystkie analizowane dobra i usługi konsumpcyjne w tym tak�e na

�ywno��. Najni�sze warto�ci elastyczno�ci dochodowej popytu odnosiły si� do naj-

wy�szej grupy dochodowej – powy�ej 1700 zł/os/m-c. Popyt na �ywno�� i napoje

bezalkoholowe, napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe oraz u�ytkowanie mieszkania

i no�niki energii w najzamo�niejszych gospodarstwach domowych był bliski poziomu

nasycenia, a popyt na pozostałe dobra i usługi był mało elastyczny i klasyfikował je

do dóbr podstawowych.

Słowa kluczowe: gospodarstwo domowe, grupy dochodowe, struktura wydatków, model

Workinga, dochodowa elastyczno� popytu

1. Wprowadzenie

Współczynniki elastyczno�ci dochodowej popytu opisuj� zale�no� popytu od dochodów.

Informuj� o ile procent wzro�nie popyt (wydatki) na dane dobro, je�li dochód wzro�nie lub

zmaleje o jeden procent1. Ujawniaj� zatem wra�liwo� gospodarstw domowych na zmiany

dochodów oraz informuj� o zmianie struktury wydatków dokonuj�cej si� pod wpływem zmiany

1Kwasek M., Współzale�no�� mi�dzy spo�yciem �ywno�ci a poziomem dochodów w �wietle współczynników dochodowej

elastyczno�ci spo�ycia (popytu) (w) Konsument �ywno�ci i jego zachowania rynkowe. Red. nauk. Gutkowska K., Ozimek I.

SGGW, Warszawa 2000: s. 155–157.

Joanna Stanisławska, Feliks Wysocki

Ocena dochodowej elastyczno�ci popytu na dobra i usługi konsumpcyjne

w gospodarstwach domowych według grup dochodowych

234

dochodów2. Charakteryzuj� wi�c w sposób syntetyczny zachowania konsumpcyjne gospodarstw

domowych.

Poj�cie elastyczno�ci dochodowej popytu odgrywa w analizie konsumpcji podstawow� rol�, albowiem wskazuje na mo�liwo�ci podejmowania decyzji przez gospodarstwa domowe, przy

czym ka�de z nich ma inne poziomy dochodu, inne potrzeby i inny układ preferencji3. Na

podstawie współczynników dochodowej elastyczno�ci popytu mo�na wnioskowa o randze

poszczególnych dóbr i usług w strukturze konsumpcji, z punktu widzenia ich konkurencyjno�ci,

w stosunku do dochodów gospodarstw domowych4. Wiedza na temat kształtowania si� warto�ci

współczynników elastyczno�ci dochodowej popytu ma du�e znaczenie dla prognozowania zmian

wielko�ci i struktury popytu, zachodz�cych pod wpływem wzrostu gospodarczego i podwy�szenia

poziomu zamo�no�ci społecze�stwa. Ponadto badanie zmian struktury popytu pod wpływem

zmian dochodu jest przydatne do obliczania wska�nika kosztów utrzymania w ró�nych grupach

gospodarstw domowych oraz do prowadzenia odpowiedniej polityki socjalnej przez pa�stwo5.

Celem pracy była analiza kształtowania si� warto�ci współczynników elastyczno�ci

dochodowej popytu na podstawowe dobra i usługi konsumpcyjne według grup dochodowych

w Polsce w 2006 roku i okre�lenie na tej podstawie hierarchii wa�no�ci wydatków na

poszczególne dobra i usługi.

2. Materiały i metoda badawcza

Podstawowym �ródłem informacji były dane surowe, dotycz�ce pojedynczych gospodarstw

domowych, pochodz�ce z bada� Bud�etów gospodarstw domowych, prowadzonych przez Główny

Urz�d Statystyczny w 2006 roku. W badaniach bud�etów stosowana jest metoda reprezentacyjna,

która daje mo�liwo� uogólniania uzyskanych wyników na gospodarstwa domowe w skali kraju.

Przy doborze próby gospodarstw domowych Główny Urz�d Statystyczny stosuje schemat losowa-

nia dwustopniowego, warstwowego. Jednostkami losowania pierwszego stopnia s� terenowe

punkty bada� a drugiego – pojedyncze gospodarstwa domowe. Nale�y w tym miejscu zaznaczy, i� od 1993 roku badanie bud�etów gospodarstw domowych prowadzone jest metod� rotacji cał-

kowitej miesi�cznej, co oznacza, �e w ka�dym miesi�cu w badaniu uczestnicz� inne gospodarstwa

domowe. W 2006 roku badaniem obj�to prób� 37508 gospodarstw6.

2Gulbicka B., Kwasek M., Analiza spo�ycia �ywno�ci w gospodarstwach domowych. Przesłanki dla polityki �ywno�ciowej.

IERiG, Warszawa 2006: s. 29–30.3

Kurzawa I., Wysocki F, Wybrane modele ekonometryczne w badaniach dochodowej elastyczno�ci popytu konsumpcyjne-

go. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 47, Taksonomia 16, Klasyfikacja i analiza danych – teoria i zastosowania, Wrocław 2009: s. 70–71.4

Chmielewska B., Spo�ycie �ywno�ci w gospodarstwach domowych rolników. Studia i Monografie., IERiG, Warszawa

2000: s. 146-148.5

Marciniak S., Makro i mikroekonomia. Podstawowe problemy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005:

s. 194–195.6

Bud�ety gospodarstw domowych w 2006 r. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2007: s. 7.

235

Badanie elastyczno�ci dochodowych popytu oparto na funkcji Workinga7. Funkcja ta najlepiej

opisuje zale�no� popytu od dochodów w gospodarstwach domowych8.

gdzie:

rY – przeci�tny miesi�czny wydatek na r-t� grup� artykułów i usług, przypadaj�cy na 1 osob�

w gospodarstwie domowym,

X – przeci�tny miesi�czny dochód rozporz�dzalny (przeci�tne miesi�czne wydatki ogółem),

przypadaj�cy na 1 osob� w gospodarstwie domowym9,

ba, – parametry strukturalne modelu,

ε – składnik losowy, ae – poziom nasycenia popytu.

Na podstawie oszacowanych modeli Workinga wyznaczone zostały współczynniki elastycz-

no�ci dochodowych popytu na poszczególne dobra i usługi dla gospodarstw według grup docho-

dowych. Ustalenie tych wielko�ci pozwoliło na rozpoznanie, w jakim stopniu nast�puje reakcja

popytu gospodarstw domowych na zmian� dochodów o 1 jednostk� (o ile % wzro�nie popyt na

dane dobro i usług�, je�li dochód gospodarstwa domowego wzro�nie o 1 %).

Współczynniki elastyczno�ci dochodowej popytu, na podstawie modeli Workinga, wyznacza

si� ze wzoru 10

.

Elastyczno� dochodow� popytu mo�na bada przy zało�eniu, �e pozostałe czynniki, zwłasz-

cza ceny s� stałe. Współczynniki elastyczno�ci dochodowej popytu s� z reguły wi�ksze od zera,

gdy� wzrostowi dochodu towarzyszy z reguły wzrost popytu. Gdy Ex>1 to zmiany w popycie na-

st�puj� bardziej ni� proporcjonalnie w stosunku do powoduj�cych je zmian w dochodach (popyt

7Kurzawa, Wysocki wykazali, �e do badania zale�no�ci englowskich mo�na stosowa� funkcje popytu: Workinga, Törnqui-

sta (I) lub Törnquista (II), rzadziej logarytmiczn�. Jednak�e funkcja Workinga wykazuje du�� „elastyczno��” przydatn�w stosowaniu do artykułów i usług o ró�nym charakterze – od dóbr podstawowych do dóbr wy�szego rz�du (Kurzawa I.,

Wysocki F, Wybrane modele ekonometryczne w badaniach dochodowej elastyczno�ci popytu konsumpcyjnego. Prace Nau-kowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 47, Taksonomia 16, Klasyfikacja i analiza danych – teoria i zastoso-

wania, Wrocław 2009: s. 70–71). 8

Gulbicka B., Wy�ywienie polskiego społecze�stwa w ostatniej dekadzie XX wieku. Studia i Monografie, IERiG, Warsza-

wa 2000: s. 71 Kurzawa I., Wysocki F, Wybrane modele ekonometryczne w badaniach dochodowej elastyczno�ci popytu

konsumpcyjnego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 47, Taksonomia 16, Klasyfikacja i anali-

za danych – teoria i zastosowania, Wrocław 2009: s. 77–78.9 W budowanych modelach dochód rozporz�dzalny zast�piono wydatkami na towary i usługi konsumpcyjne, poniewa�

deklarowane dochody rozporz�dzalne w gospodarstwach zazwyczaj s� zani�ane i ich poziom w gospodarstwach najubo�-szych cz�sto bywa ujemny, co wyklucza je z estymacji modeli opartych na logarytmach. Zatem porównywalnym wskani-

kiem mog� by� ponoszone przez gospodarstwa domowe wydatki konsumpcyjne ogółem, pokazuj�ce ich faktyczne mo�liwo-�ci finansowe (por. Kurzawa I., Wysocki F, Wybrane modele ekonometryczne w badaniach dochodowej elastyczno�ci popy-

tu konsumpcyjnego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 47, Taksonomia 16, Klasyfikacja

i analiza danych – teoria i zastosowania, Wrocław 2009: s. 77–78).10

Welfe W., Ekonometryczne modele rynku. Tom 2. Analiza, prognozy i symulacje. Modele konsumpcji, Pa�stwowe Wy-

dawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1978: s. 115.

,ε++

=b/XaeYr

.X

bE x

−=

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011




236

wysoce elastyczny), gdy Ex = 1 to zmiany w popycie dokonuj� si� proporcjonalnie do zmian

w dochodach (popyt proporcjonalny), gdy 0<Ex<1 to popyt jest mało elastyczny. W przypadku,

gdy Ex=0 to wyst�puje brak reakcji na zmiany dochodów (popyt sztywny). Natomiast, gdy Ex<0,

to wzrost dochodu generuje spadek popytu na dane dobro11

.

3. Struktura wydatków gospodarstwach domowych według grup dochodowych w Polsce

w 2006 roku

Struktura wydatków jest �ródłem informacji o sytuacji ekonomicznej oraz odzwierciedleniem

poziomu �ycia ludno�ci. Przedstawia ona kierunki rozdysponowania przez gospodarstwa domowe

�rodków pieni��nych, przeznaczonych na podstawowe grupy potrzeb. Analiza zmian w strukturze

wydatków mo�e wskazywa na reakcje gospodarstw wywołane zmianami poziomu dochodów, cen

b�d� innych czynników na rynku12

.

W tab. 1 zamieszono dane o kierunkach rozdysponowania dochodów w gospodarstwach do-

mowych według grup dochodowych w Polsce w 2006 roku. Wynika z nich, �e głównym elemen-

tem struktury wydatków jest �ywno�. Im wy�szy jest jej udział w wydatkach ogółem, tym gorsza

jest sytuacja ekonomiczna i ni�szy poziom �ycia społecze�stwa13

. Najsłabsz� kondycj� finansow�, w porównaniu z innymi grupami dochodowymi, charakteryzowały si�, jak oczekiwano, gospodar-

stwa domowe dysponuj�ce przeci�tnymi miesi�cznymi dochodami poni�ej 200 zł/os. Obci��enie

bud�etów tych gospodarstw domowych wydatkami na �ywno� i napoje bezalkoholowe było naj-

wi�ksze i wynosiło 55,2%. Najni�szy odsetek wydatków przeznaczonych na �ywno�, wynosz�cy

14,7% odnotowano w gospodarstwach najzamo�niejszych, w których dochód wynosił powy�ej

1700 zł/os/m-c. Na podstawie tab. 1 mo�na stwierdzi ponadto, �e wraz ze wzrostem dochodu na 1

osob� maleje udział wydatków na �ywno� i napoje bezalkoholowe w wydatkach ogółem, co jest

zgodne z prawem Engla. Prawo to głosi, �e w miar� wzrostu dochodu gospodarstwa domowego

maleje udział wydatków na �ywno�, poniewa� nast�puje stopniowe nasycenie potrzeb �ywno-

�ciowych i popyt na �ywno� wzrasta wolniej ni� dochód.

Najwi�cej na alkohol i wyroby tytoniowe, w porównaniu z innymi grupami dochodowymi,

przeznaczały gospodarstwa domowe dysponuj�ce przeci�tnymi miesi�cznymi dochodami z prze-

działu od 200 do 300 zł/os. Natomiast najmniej na ten cel ze swojego bud�etu przeznaczały go-

spodarstwa domowe z najwy�szej grupy dochodowej.

Wydatki na u�ytkowanie mieszkania i no�niki energii stanowi� drug� pod wzgl�dem wielko-

�ci grup� wydatków w bud�ecie gospodarstw domowych. Wy�szy ich udział w wydatkach ogółem

wskazuje na ni�szy poziom �ycia ludno�ci14

. Najwi�cej (ponad 20% swojego bud�etu) na u�ytko-

wanie mieszkania przeznaczały gospodarstwa domowe dysponuj�ce dochodem z przedziału od

550 zł/os/m-c do 1100 zł/os/m-c, a najmniej gospodarstwa w grupie o najni�szych (16,7%) i naj-

11Wysocki F., Kurzawa I., Analiza kształtowania si� konsumpcji �ywno�ci w Polsce w uj�ciu terytorialnym [w] Zró�nico-

wanie regionalne gospodarki �ywno�ciowej w Polsce w procesie integracji z Unia Europejsk� pod redakcj� Poczty W., Wysockiego F. Wydawnictwo AR im. Augusta Cieszkowskiego, Pozna� 2002: s. 402–403.12

Podolec B., Analiza kształtowania si� dochodów i wydatków ludno�ci w okresie transformacji gospodarczej w Polsce. Wy-

dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2000: s. 40–41.13

Kramer J., Konsumpcja w gospodarstwie rynkowym. PWE, Warszawa 1997: s. 197. 14

Ostasiewicz W., Ocena i analiza jako�ci �ycia, Wydawnictwo AE im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2004:

s. 171–172.

237

wy�szych dochodach (17,9%).

Analizuj�c struktur� wydatków mo�na stwierdzi, �e udział wydatków na wyposa�enie

mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego w wydatkach ogółem, wzrastał wraz ze wzro-

stem dochodów gospodarstw domowych. W dolnych grupach dochodowych udziały wydatków na

omawiany cel były bardzo niskie. I tak gospodarstwa domowe z pierwszej i drugiej grupy docho-

dowej przeznaczały na wyposa�enie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego odpo-

wiednio 2,5% i 2,9% ł�cznych wydatków. W miar� przechodzenia do grup o wy�szych dochodach

udział wydatków na omawiany cel zwi�kszył si� a� do 7,2% w grupie najzamo�niejszej.

W przypadku udziału wydatków na odzie� i obuwie rozpi�to� mi�dzy skrajnymi grupami do-

chodowymi była ponad dwukrotna. Rodziny dysponuj�ce dochodem do 200 zł/os/m-c przezna-

czały na ten cel 2,7% swojego bud�etu a powy�ej 1700 zł/os/m-c – 6,3%, co �wiadczy o lepszym

stopniu zaspokojenia potrzeb w tym zakresie.

Tabela 1. Struktura wydatków gospodarstw domowych według grup dochodowych

w Polsce w 2006 roku (w %)

WyszczególnienieGospodarstwa

ogółem

Grupa dochodowa (zł/os/m-c)

do

200

200-

300

300-

400

400-

550

550-

700

700-

850

850-

1100

1100-

1300

1300-

1700

powy�ej

1700

�ywno� i napoje

bezalkoholowe 27,1 55,2 46,5 40,9 36,0 31,9 29,0 26,0 24,4 20,8 14,7

Napoje alkoho-

lowe i wyroby

tytoniowe

2,7 3,0 3,3 3,1 3,1 3,0 2,8 2,6 2,6 2,6 2,0

U�ytkowanie

mieszkania i no-

�niki energii

19,7 16,7 19,3 19,9 19,9 20,9 20,2 20,5 19,9 19,5 17,9

Wyposa�enie

mieszkania i pro-

wadzenie gospo-

darstwa domowe-

go

5,1 2,5 2,9 3,3 4,0 4,3 4,6 5,3 5,8 5,9 7,2

Odzie� i obuwie 5,4 2,7 3,4 4,2 4,8 5,0 5,5 5,5 5,7 5,9 6,3

Transport 8,8 3,4 4,7 5,9 6,7 6,8 7,6 7,8 8,4 10,4 14,8

Ł�czno� 5,2 4,8 5,4 5,9 5,8 5,7 5,7 5,3 5,1 4,8 4,2

Zdrowie 4,9 1,7 2,9 3,6 4,2 4,8 5,3 5,7 5,9 6,5 6,6

Edukacja 1,4 0,3 0,5 0,7 1,0 1,2 1,4 1,3 1,7 1,6 2,0

Rekreacja i kultu-

ra 7,1 2,8 3,7 4,6 5,5 6,2 6,5 7,3 7,7 8,8 9,7

Restauracje i ho-

tele 2,0 0,7 0,9 1,5 1,3 1,5 1,7 1,8 2,2 2,3 3,2

Pozostałe 10,6 5,5 6,1 6,4 7,8 8,8 9,5 10,8 10,7 10,8 10,9

ródło: Opracowanie własne na podstawie danych surowych pochodz�cych z bada� Bud�etów

gospodarstw domowych przeprowadzonych przez GUS w 2006 roku (2007).





238

Zdaniem Kramera15

usługi komunikacyjne �wiadcz� o poziomie cywilizacji społecze�stwa.

Brak mobilno�ci oznacza niezaradno� wobec bezrobocia, rezygnacj� z turystyki, osłabienie wi�zi

rodzinnych i mi�dzyludzkich. Na poziom wydatków na transport16

wpływa wiele czynników, m.in.

wyposa�enie gospodarstw domowych w samochody i inne �rodki transportu oraz koszty ich

utrzymania i eksploatacji. Na podstawie analizy danych z tab. 1 mo�na wysun� wniosek, �e

udział wydatków na transport w wydatkach ogółem był bardzo zró�nicowany według grup docho-

dowych. W najzamo�niejszej grupie udział wydatków na omawiany cel był ponad czterokrotnie

wy�szy ni� w grupie najubo�szej. I tak gospodarstwa domowe z pierwszej grupy dochodowej

przeznaczały na transport 3,4% ł�cznych wydatków. W miar� przechodzenia do grup o wy�szych

dochodach udział wydatków na omawiany cel zwi�kszył si� a� do 14,8% w grupie najzamo�niej-

szej.

Udział wydatków zdrowie17

w wydatkach ogółem, wzrastał wraz ze wzrostem dochodów go-

spodarstw domowych. W dolnych grupach dochodowych udziały wydatków na omawiany cel były

stosunkowo niskie. I tak gospodarstwa domowe z pierwszej grupy dochodowej przeznaczały na

zdrowie odpowiednio 1,7% ł�cznych wydatków. W gospodarstwach domowych z grupy o najwy�-szych dochodach udział wydatków na omawiany cel był prawie czterokrotnie wy�szy.

Z analizy struktury wydatków gospodarstw domowych z 2006 roku wynika tak�e, �e wydatki

na edukacj� s� wyra�nie zró�nicowane w zale�no�ci od przynale�no�ci do grupy dochodowej.

W dolnych grupach dochodowych udziały wydatków na omawiany cel były bardzo niskie, co tym

samym istotnie zmniejszało szanse członków gospodarstw domowych z tych grup dochodowych

na popraw� poziomu wykształcenia. Najni�szy odsetek wydatków przeznaczonych na edukacje,

wynosz�cy tylko 0,3% odnotowano w gospodarstwach dysponuj�cych przeci�tnymi miesi�cznymi

dochodami na osob� do 200 zł. Najwy�szy udział wydatków na omawiany cel wyst�pił natomiast

w gospodarstwach, w których dochód kształtował si� na poziomie powy�ej 1700 zł/os/m-c (2,0%).

Przy wysokim udziale wydatków na �ywno� i utrzymanie mieszkania w ogólnych rozcho-

dach pieni��nych we wszystkich grupach dochodowych, obserwuje si� stosunkowo niski poziom

wydatków na rekreacj� i kultur�. Nie jest to konsekwencj� braku potrzeb wypoczynku i rekreacji,

lecz faktu, �e priorytetowe wydatki obci��aj� bud�et gospodarstw tak mocno (zwłaszcza w najni�-szych grupach dochodowych), �e wypoczynek przesuwany jest na dalszy plan w hierarchii po-

trzeb18

. Udział wydatków na rekreacj� i kultur� w wydatkach ogółem stanowi wa�ny wska�nik

poziomu �ycia ludno�ci, gdy� kultura oddziałuje niemal na wszystkie sfery �ycia człowieka, ma

wpływ na sposób od�ywiania i ubierania si�, urz�dzania mieszkania, stosunek do innych ludzi,

uznawane warto�ci itd. Rekreacja za� jest form� aktywno�ci w czasie wolnym przeznaczonym na

wypoczynek, przyjemno�ci� maj�c� na celu regeneracj� sił psychicznych, fizycznych oraz zapo-

bieganie dalszemu zm�czeniu19

. Najwi�cej na ten cel ze swojego bud�etu w 2006 roku wydawały

15Kramer J., Konsumpcja w gospodarce rynkowej. PWE, Warszawa 199: s. 219–221.

16Wydatki na transport obejmuj� wydatki na: �rodki transportu i ich eksploatacj�, usługi transportowe (Bud�ety gospo-

darstw domowych w 2006 r. Opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2007: s. 161).17

Wydatki na zdrowie obejmuj� wydatki na: artykuły medyczno-farmaceutyczne, urz�dzenia i sprz�t medyczny, usługi

ambulatoryjne i medycyny niekonwencjonalnej, usługi szpitalne i sanatoryjne (Bud�ety gospodarstw domowych w 2006 r.

Opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2007: s. 161).18

Grzywi�ska-R�pca M., Wzorce konsumpcji gospodarstw domowych na obszarach wiejskich., SGGW KPAiM, Prace

Naukowe nr 3,5 Warszawa 2005.19

Rudnicki L., Zachowanie konsumentów na rynku. PWE, Warszawa, 2000: s. 182.

239

gospodarstwa domowe z grupy dochodowej o najwy�szych przeci�tnych dochodach (9,7%),

a najmniej z najni�szej grupy dochodowej (2,8%).

Analiza udziału wydatków na restauracje i hotele w wydatkach ogółem prowadzi do wniosku,

�e pomimo wzrostu ich liczby i znacznej poprawy jako�ci usług, �ywienie w placówkach gastro-

nomicznych i korzystanie z usług hotelarskich nie jest cech� charakterystyczn� dla polskich go-

spodarstw domowych20

. Udział wydatków na ten cel w 2006 roku kształtował si� na poziomie od

0,7% w gospodarstwach domowych z pierwszej grupy dochodowej do 3,2% w gospodarstwach

domowych z grupy o najwy�szych dochodach. W 2001 roku w krajach Unii Europejskiej przeci�t-ny udział wydatków gospodarstw domowych na restauracje i hotele kształtuje si� na poziomie

8%. W Niemczech w restauracji cz��ciej ni� 5 razy miesi�cznie spo�ywa posiłki 4% gospodarstw

domowych, 38% od 1 do 5 razy, jedynie 10% nie korzysta z usług gastronomicznych21

.

4. Elastyczno�ci dochodowe popytu gospodarstw domowych według grup dochodowych

w Polsce w 2006 roku

Wykorzystuj�c dane surowe pochodz�ce z bada� bud�etów gospodarstw domowych,

zagregowane według grup dochodowych, oszacowano modele Workinga wydatków dla

wybranych dóbr i usług. Stopie� zgodno�ci funkcji z danymi empirycznymi okre�lono za pomoc�współczynnika determinacji. Skonstruowane modele były dobrze dopasowane do danych

empirycznych, poniewa� współczynniki determinacji (R2) przekraczały 80 %, a oceny parametrów

strukturalnych modeli były statystycznie istotnie na poziomie istotno�ci � = 0,05.

Oszacowane modele Workinga stanowiły podstaw� do obliczenia współczynników

dochodowej elastyczno�ci popytu na dobra i usługi konsumpcyjne. W tab. 2 przedstawiono

warto�ci tych współczynników22

, ujawniaj�ce wra�liwo� konsumenta na zmiany dochodów oraz

informuj�ce o kierunkach wykorzystania przyrostu dochodu i o zmianie struktury konsumpcji

dokonuj�cej si� pod wpływem zmiany dochodu23

.

�ywno� zajmuje szczególne miejsce w�ród dóbr i usług konsumpcyjnych, co wynika z faktu,

�e nie ma ona substytutów, a w hierarchii potrzeb niezale�nie od sytuacji dochodowej

gospodarstwa domowego ma priorytetowe znaczenie. Warto� współczynnika elastyczno�ci

dochodowej popytu w gospodarstwach domowych ogółem wynosiła 0,32, co oznacza, �e wzrost

dochodu o 1% przyczyniał si� do wzrostu wydatków na omawiany cel o 0,32%. Zatem popyt na

20 Poczta W., Michota-Katulska E., Zmiany poziomu konsumpcji w gospodarstwach domowych rolników w warunkach

gospodarki rynkowe. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. a Cieszkowskiego w Poznaniu, Pozna� 2007: s. 33–34.21

Poczta W., Michota-Katulska E., Zmiany poziomu konsumpcji w gospodarstwach domowych rolników w warunkach

gospodarki rynkowe. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. a Cieszkowskiego w Poznaniu, Pozna� 2007: s. 33–34.22

Współczynniki elastyczno�ci dochodowej wydatków s� liczbami niemianowanymi, niezale�nymi od jednostek pomiaru.

Istnieje, zatem mo�liwo�� porównywania wyników analizy popytu na dane dobro lub usług� w ró�nych przekrojach klasyfi-

kacyjnych mi�dzy kategoriami, b�d te� popytu na ró�ne artykuły �ywno�ciowe mierzone w odmiennych jednostkach fizycz-

nych (Kurzawa I., Wysocki F, Wybrane modele ekonometryczne w badaniach dochodowej elastyczno�ci popytu konsump-cyjnego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 47, Taksonomia 16, Klasyfikacja i analiza danych

– teoria i zastosowania, Wrocław 2009: s. 70–71, Gulbicka B., Kwasek M., Analiza spo�ycia �ywno�ci w gospodarstwach

domowych. Przesłanki dla polityki �ywno�ciowej. IERiG, Warszawa 2006: s. 29–30). 23

Gulbicka B., Wy�ywienie polskiego społecze�stwa w ostatniej dekadzie XX wieku. Studia i Monografie, IERiG, War-

szawa 2000: s. 71–72.





240

�ywno� i napoje bezalkoholowe był mało elastyczny, co jest typow� sytuacj� dla dóbr

podstawowych. Reguł� jest bowiem, i� im współczynniki elastyczno�ci dochodowej s� ni�sze, tym

słabszy jest wpływ zmiany dochodów na popyt konsumpcyjny 24. Najsilniejsz� reakcj� na zmian�dochodów w przypadku wydatków na �ywno� i napoje bezalkoholowe wykazywały

gospodarstwa domowe z pierwszej, najmniej zamo�nej grupy dochodowej. Warto�współczynnika elastyczno�ci wyniosła w tej grupie gospodarstw 1,22, co �wiadczy o tym, �e dla

rodzin z pierwszej grupy dochodowej wydatki na �ywno� i napoje bezalkoholowe zaliczane były

do dóbr luksusowych. W pozostałych grupach uzyskane warto�ci współczynników elastyczno�ci

były mniejsze od 1. Ponadto, mo�na zauwa�y, �e wraz ze wzrostem dochodu, warto�ci

współczynników elastyczno�ci dochodowej wydatków na �ywno� oraz na napoje bezalkoholowe

malały, co jest zgodne z prawem Engla.

Tabela 2. Warto�ci współczynników elastyczno�ci dochodowej wydatków na wybrane artykuły

i usługi dla gospodarstw domowych według grup dochodowych w Polsce w 2006 roku

Wyszczególnienie Gospodarstwa

ogółem

Grupa dochodowa (zł/os/m-c)

do

200

200-

300

300-

400

400-

550

550-

700

700-

850

850-

1100

1100-

1300

1300-

1700

powy�ej

1700

�ywno� i napoje bezal-koholowe

0,32 1,22 0,82 0,67 0,50 0,38 0,30 0,24 0,20 0,16 0,07

Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe

0,45 1,67 1,13 1,04 0,94 0,68 0,54 0,42 0,28 0,24 0,10

U�ytkowanie mieszkania

i no�niki energii 0,60 2,62 1,73 1,22 1,13 0,71 0,58 0,45 0,34 0,27 0,14

Wyposa�enie mieszkania

i prowadzenie gospodar-stwa domowego

1,25 4,76 3,11 2,16 1,61 1,21 0,99 0,84 0,64 0,43 0,31

Odzie� i obuwie 0,80 3,61 2,33 1,70 1,26 0,96 0,77 0,62 0,50 0,41 0,24

Transport 1,17 4,44 3,03 2,06 1,56 1,20 1,01 0,78 0,60 0,44 0,30

Ł�czno� 0,61 2,48 1,66 1,22 0,90 0,69 0,55 0,44 0,36 0,29 0,17

Zdrowie 0,62 2,80 1,81 1,32 0,98 0,75 0,60 0,48 0,39 0,32 0,17

Edukacja 1,07 4,39 2,97 1,98 1,50 1,16 0,96 0,78 0,59 0,43 0,30

Rekreacja i kultura 1,27 4,84 3,12 2,28 1,69 1,29 1,04 0,83 0,67 0,46 0,32

Restauracje i hotele 0,67 2,94 2,07 1,54 1,22 0,80 0,67 0,51 0,47 0,35 0,20

ródło: Opracowanie własne na podstawie danych surowych pochodz�cych z bada� Bud�etów

gospodarstw domowych przeprowadzonych przez GUS w 2006 roku (2007).

24Gulbicka B., Wy�ywienie polskiego społecze�stwa w ostatniej dekadzie XX wieku. Studia i Monografie IERiG, War-

szawa 2000: s. 71.

241

W przypadku wydatków na napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe popyt na te artykuły był

mało elastyczny w gospodarstw domowych, w których dochody były wy�sze ni� 400 zł/m-c/os.

Najwy�sz� elastyczno�ci� dochodow� wydatków(1,67) na omawianych cel odznaczały si�gospodarstwa domowe z najni�szej grupy dochodowej. W miar� przechodzenia do wy�szej grupy

dochodowej warto�ci współczynników elastyczno�ci dochodowej popytu malały.

Mieszkanie jest dobrem pierwszej potrzeby. Odgrywa wa�n� rol� w funkcjonowaniu ka�dej

rodziny, gdy� daje schronienie i poczucie bezpiecze�stwa. Stwarza podstawy wła�ciwego jej

rozwoju, kształcenia dzieci i dorosłych, prowadzenia �ycia rodzinnego i towarzyskiego. Jest m.in.

miejscem pracy, odpoczynku, rozrywki25

. Wydatki na u�ytkowanie mieszkania i no�niki energii26

stanowi� najwi�ksz� grup� wydatków nie�ywno�ciowych w bud�ecie gospodarstw domowych. Na

podstawie tab. 2 mo�na stwierdzi, �e dla gospodarstw domowych ogółem wzgl�dny przyrost

popytu był mniejszy od wzgl�dnego przyrostu dochodu (wydatki na omawiany cel zaliczane wi�c

były do wydatków podstawowych). Natomiast analizuj�c warto�ci współczynników elastyczno�ci

dochodowej popytu na u�ytkowanie mieszkania i no�niki energii, według grup dochodowych,

mo�na zauwa�y, �e dla gospodarstw domowych dysponuj�cych dochodami w wysoko�ci

powy�ej 550 zł/os/m-c wydatki na ten cel rosły w tempie wolniejszym od przyrostu dochodu, czyli

wzgl�dna zmiana popytu na u�ytkowanie mieszkania i no�niki energii była mniejsza od wzgl�dnej

zmiany dochodu (współczynniki elastyczno�ci dochodowej popytu przyjmowały warto�ci

z przedziału od 0 do 1). W przypadku gospodarstw domowych dysponuj�cych dochodem do 550

zł/os/m-c wzgl�dna zmiana popytu na te dobra była wi�ksza od wzgl�dnej zmiany dochodów (tab.

2). Popyt na dobra i usługi zwi�zane z wyposa�eniem mieszkania i prowadzeniem gospodarstwa

domowego w gospodarstwach domowych ogółem był wysoce elastyczny wzgl�dem dochodu

(warto� współczynnika elastyczno�ci dochodowej popytu wyniosła 1,25, a wi�c wzrost dochodu

o 1% przyczyniał si� do wzrostu wydatków na omawiany cel o 1,25%). Analiza współczynników

elastyczno�ci dochodowej popytu według grup dochodowych pozwala zauwa�y, �e dla

gospodarstw domowych dysponuj�cych dochodami w wysoko�ci 700 do 850 zł/os/m-c wzgl�dny

przyrost popytu i wzgl�dny przyrost dochodu był równy, czyli wraz ze wzrostem dochodów udział

wydatków na wyposa�enie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego w wydatkach

ogółem nie zmieniał si�. W przypadku gospodarstw domowych z ni�szych grup dochodowych

popyt na omawiany cel był wysoce elastyczny, a dla gospodarstw dysponuj�cych dochodem

powy�ej 850 zł/os/m-c był mało elastyczny.

Do wydatków na podstawowe potrzeby mo�na zaliczy tak�e wydatki na odzie� i obuwie.

Analizuj�c tab. 2 mo�na wysun� wniosek, �e w rodzinach, w których przeci�tny miesi�czny

dochód na osob� nie przekraczał 550 zł, odzie� i obuwie stanowiły dobro luksusowe, gdy�wzgl�dny przyrost popytu był wi�kszy od wzgl�dnego przyrost dochodu. W przypadku

pozostałych grup gospodarstw domowych wydatki na ten cel rosły w tempie wolniejszym od

przyrostu dochodu, czyli wzgl�dna zmiana popytu na odzie� i obuwie była mniejsza od wzgl�dnej

25Kwasek M., Poziom �ycia rolników w ostatniej dekadzie XX wieku. IERiG, Warszawa 2002: s. 129

26 Wydatki te ponoszone s� na opłaty za najem mieszkania, materiały i usługi zwi�zane z konserwacj� mieszkania lub domu

i inne usługi zwi�zane z zamieszkiwaniem (m.in. zaopatrywanie w wod�, usługi kanalizacyjne, wywóz nieczysto�ci, koszty zarz�dzania i administracji nieruchomo�ci�), no�niki energii (energia cieplna, opał, energia elektryczna i gaz (Bud�ety

gospodarstw domowych w 2006 roku. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2007: s. 160–161).





242

zmiany dochodu (współczynnik elastyczno�ci dochodowej popytu przyjmował warto�ci

z przedziału od 0 do 1).

Popyt na transport w gospodarstwach domowych ogółem wzrastał szybciej ni� dochód.

Analiza warto�ci współczynników elastyczno�ci dochodowych wydatków na omawiany cel,

według grup zamo�no�ci, pozwala stwierdzi, �e najni�sz� elastyczno�ci� dochodow� popytu na

transport charakteryzowały si� gospodarstwa domowe dysponuj�ce dochodem rozporz�dzalnym

w wysoko�ci powy�ej 1700 zł/os/m-c, a najsilniejsz� reakcj� na zmian� dochodów wykazywały

najmniej zamo�ne rodziny. Im wy�szy dochód (grupa zamo�no�ci), tym ni�sza warto�współczynnika elastyczno�ci. Podobnie sytuacja kształtowała si� w przypadku wydatków na

ł�czno�, jednak�e mo�na zauwa�y ogóln� prawidłowo�, �e warto�ci współczynników

elastyczno�ci dochodowej wydatków na transport kształtowały si� na znacznie wy�szym poziomie

ani�eli wydatków na ł�czno�. Elastyczno� dochodowa wydatków na zdrowie w gospodarstwach domowych ogółem

wyniosła 0,62, co oznacza, �e wzrost dochodu o 1% przyczyniał si� do wzrostu wydatków na

omawiany cel o 0,62%. Zatem wydatki na zdrowie były mało elastyczne. Popyt na zdrowie w�ród

gospodarstw dysponuj�cych dochodem poni�ej 400 zł/os/m-c był wysoce elastyczny, czyli

wzrastał szybciej ni� dochód. W gospodarstwach z wy�szych grup dochodowych był on natomiast

mało elastyczny.

Istotn� sfer� w funkcjonowaniu gospodarstw domowych stanowi� działania zwi�zane

z realizacj� aspiracji edukacyjnych27

. Edukacja rozumiana jest jako wychowanie, wykształcenie,

nauka, a tak�e proces zdobywania wiedzy, umiej�tno�ci i kształcenia28

. Liczne badania

ekonomiczne i socjologiczne wskazuj� na istotny wpływ poziomu wykształcenia na poziom �ycia

ludno�ci. Poziom i rodzaj wykształcenia staje si� coraz bardziej wymiernym w pieni�dzu �rodkiem

podnoszenia pozycji rynkowej, poszerzania mo�liwo�ci, realizacji aspiracji materialnych.

Opłacalno� inwestowania w kształcenie potwierdzaj� równie� wyniki badania opinii publicznej

na ten temat29

. Dla gospodarstw domowych ogółem edukacja stanowiła dobro luksusowe,

poniewa� współczynnik elastyczno�ci dochodowej popytu przyj�ł warto� 1,07. Wraz ze

wzrostem dochodu malała elastyczno� popytu. Popyt na edukacj� w�ród gospodarstw

dysponuj�cych dochodem poni�ej 700 zł/os/m-c był wysoce elastyczny, czyli wzrastał szybciej ni�dochód. W gospodarstwach z wy�szych grup dochodowych był on natomiast mało elastyczny.

W przypadku elastyczno�ci dochodowej popytu na rekreacj� i kultur� stwierdzono, �e

w gospodarstwach domowych ogółem wzgl�dna zmiana popytu na ten cel była wi�ksza od

wzgl�dnej zmiany dochodu. Najwy�sze warto�ci współczynników elastyczno�ci dochodowej

wydatków na rekreacj� i kultur� wyst�powały w rodzinach najubo�szych i malały wraz

z przechodzeniem do kolejnej grupy dochodowej gospodarstw domowych. Wydatki na rekreacj�i kultur� zaliczane były do luksusowych dla gospodarstw domowych dysponuj�cych dochodem do

850 zł/os/m-c (tab. 2).

27Gutkowska K. i inni, Uwarunkowania konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych. SGGW, Warszawa 2001:

s. 157.28

Poczta W., Michota-Katulska E., Zmiany poziomu konsumpcji w gospodarstwach domowych rolników w warunkach

gospodarki rynkowe. Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. a Cieszkowskiego w Poznaniu, Pozna� 2007: s. 31.29

Sikorska J., Konsumpcja, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998: s. 112.

243

Stosunkowo wysoka była warto� przeci�tnego współczynnika elastyczno�ci dochodowej

popytu na restauracje i hotele (0,67). Warto�ci tego współczynnika malały od 2,94 w najni�szej

grupie dochodowej do 0,2 w najwy�szej.

Uzyskane współczynniki elastyczno�ci dochodowej popytu posłu�yły do ustalenia pilno�ci

zakupów wybranych artykułów i usług w gospodarstwach domowych ogółem w Polsce.

W wyniku uporz�dkowania współczynników elastyczno�ci dochodowych popytu na wybrane

dobra i usługi konsumpcyjne od najmniejszych do najwi�kszych warto�ci, uzyskano hierarchi�wa�no�ci wydatków

30. Najpilniejsze zakupy, najmniej wra�liwe na zmian� dochodów, dotyczyły

artykułów �ywno�ciowych i napojów bezalkoholowych. Natomiast najdalej w hierarchii wa�no�ci

odsuni�te były wydatki na rekreacj� i kultur�, wyposa�enie i prowadzenie gospodarstwa

domowego, transport oraz edukacj� (rys. 1).

Rysunek 1. Hierarchia wa�no�ci wydatków na dobra i usługi konsumpcyjne w gospodarstwach

domowych ogółem w Polsce według współczynnika elastyczno�ci dochodowej wydatków

ródło: Opracowanie własne na podstawie tab. 2.

30Laskowski W., Elastyczno�� dochodowa wydatków na �ywno�� na tle elastyczno�ci innych wydatków w polskich gospo-

darstwach (w) Konsument �ywno�ci i jego zachowania rynkowe. Red. nauk. Gutkowska K., Ozimek I. SGGW, Warszawa

2000: s. 166.

0 1 2 3 4 5 6

�ywno� i napoje bezalkoholowe

Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe

U�ytkowanie mieszkania i no�niki energii

Ł�czno�

Zdrowie

Restauracje i hotele

Odzie� i obuwie

Edukacja

Transport

Wyposa�enie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego

Rekreacja i kultura

Gospodarstwa domowe

powy�ej 1700 zł/os/m-c do 200 ogółem





244

5. Podsumowanie

Najwa�niejsze znaczenie w strukturze konsumpcji, w badanych grupach dochodowych, maj�wydatki, które s� zwi�zane z zaspokajaniem potrzeb podstawowych. S� to wy�ywienie oraz opłaty

mieszkaniowe. Wysoki udział sztywnej grupy potrzeb w wydatkach gospodarstw domowych

uzasadnia niski odsetek wydatków asygnowanych na usługi wy�szego rz�du.

Gospodarstwa domowe z pierwszej grupy dochodowej dysponuj�ce dochodem do 200

zł/os/m-c odznaczały si� najwy�szym udziałem wydatków na �ywno� i napoje bezalkoholowe w

ogólnej strukturze wydatków (55,2%). W miar� wzrostu dochodu gospodarstwa domowego malał

udział wydatków na �ywno� w wydatkach ogółem poprzez stopniowe nasycenie potrzeb

�ywno�ciowych. W 2006 roku w gospodarstw z najwy�szej grupy dochodowej udział wydatków

na omawiany cel wynosił 14,7%.

Na podstawie przeprowadzonych bada� mo�na wnioskowa, �e najwy�sze warto�ci

współczynników elastyczno�ci dochodowej popytu wyst�powały przypadku gospodarstw

domowych z pierwszej grupy dochodowej – do 200 zł/os/m-c. Gospodarstwa te cechowały si�wysok� elastyczno�ci� dochodow� popytu na wszystkie analizowane dobra i usługi konsumpcyjne

w tym tak�e na �ywno�. Najni�sze warto�ci współczynników elastyczno�ci dochodowej popytu

wyst�piły w najwy�szej grupie dochodowej – powy�ej 1700 zł/os/m-c. Popyt na �ywno� i napoje

bezalkoholowe, napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe oraz u�ytkowanie mieszkania i no�niki

energii w najzamo�niejszych gospodarstwach domowych był bliski poziomu nasycenia, a popyt na

pozostałe dobra i usługi był mało elastyczny i klasyfikował je do dóbr podstawowych.

Na podstawie analizy wra�liwo�ci wydatków na dobra i usługi konsumpcyjne wywołane

zmianami dochodów gospodarstw domowych ogółem w Polsce ustalono hierarchie ich pilno�ci.

Stwierdzono, �e najpilniejsze zakupy, najmniej wra�liwe na zmian� dochodów dotyczyły

artykułów �ywno�ciowych i napojów bezalkoholowych. Natomiast najdalej odsuni�te w hierarchii

zakupów były wydatki na kultur� i rekreacj�, wyposa�enie i prowadzenie gospodarstwa

domowego, transport oraz edukacj� .

Bibliografia[1] Bud�ety gospodarstw domowych w 2006 r. Informacje i opracowania statystyczne. GUS,

Warszawa 2007: s. 7, 160–161.

[2] Chmielewska B., Spo�ycie �ywno�ci w gospodarstwach domowych rolników. Studia

i Monografie., IERiG�, Warszawa 2000: s. 146–148.

[3] Grzywi�ska-R�pca M., Wzorce konsumpcji gospodarstw domowych na obszarach

wiejskich. SGGW KPAiM, Warszawa 2005, Prace Naukowe nr 35.

[4] Gulbicka B., Wy�ywienie polskiego społecze�stwa w ostatniej dekadzie XX wieku. Studia

i Monografie, IERiG�, Warszawa 2000: s. 29–30, 71.

[5] Gulbicka B., Kwasek M., Analiza spo�ycia �ywno�ci w gospodarstwach domowych.

Przesłanki dla polityki �ywno�ciowej. IERiG�, Warszawa 2006: s. 29–30, 71–72.

[6] Gutkowska K., Ozimek I., Laskowski W., Uwarunkowania konsumpcji w polskich

gospodarstwach domowych. SGGW, Warszawa 2001: s. 157.

[7] Kramer J., Konsumpcja w gospodarstwie rynkowym. PWE, Warszawa 1997: s. 197, 219–

221.

245

[8] Kurzawa I., Wysocki F, Wybrane modele ekonometryczne w badaniach dochodowej

elastyczno�ci popytu konsumpcyjnego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we

Wrocławiu nr 47, Taksonomia 16, Klasyfikacja i analiza danych – teoria i zastosowania,

Wrocław 2009: s. 70–71, 77–78.

[9] Kwasek M., Współzale�no�� mi�dzy spo�yciem �ywno�ci a poziomem dochodów w �wietle

współczynników dochodowej elastyczno�ci spo�ycia (popytu) (w) Konsument �ywno�ci

i jego zachowania rynkowe. Red. nauk. Gutkowska K., Ozimek I. SGGW, Warszawa

2000: s. 155–157.

[10] Kwasek M., Poziom �ycia rolników w ostatniej dekadzie XX wieku. IERiG�, Warszawa

2002: s. 129.

[11] Laskowski W., Elastyczno�� dochodowa wydatków na �ywno�� na tle elastyczno�ci innych

wydatków w polskich gospodarstwach (w) Konsument �ywno�ci i jego zachowania

rynkowe. Red. nauk. Gutkowska K., Ozimek I. SGGW, Warszawa 2000: s.166.

[12] Marciniak S., Makro i mikroekonomia. Podstawowe problemy. Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2005: s. 194–195.

[13] Ostasiewicz W., Ocena i analiza jako�ci �ycia. Wydawnictwo AE im. Oskara Langego we

Wrocławiu, Wrocław 2004: s. 171–172.

[14] Poczta W., Michota-Katulska E., Zmiany poziomu konsumpcji w gospodarstwach

domowych rolników w warunkach gospodarki rynkowej. Wydawnictwo Akademii

Rolniczej im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, Pozna� 2007: s. 31–34.

[15] Podolec B., Analiza kształtowania si� dochodów i wydatków ludno�ci w okresie transformacji

gospodarczej w Polsce. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000: s. 40–41.

[16] Rudnicki L., Zachowanie konsumentów na rynku. PWE, Warszawa 2000: s. 182.

[17] Sikorska J., Konsumpcja, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998: s. 112.

[18] Welfe W., Ekonometryczne modele rynku. Analiza, prognozy i symulacje. Tom 2. Modele

konsumpcji, Pa�stwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1978: s. 115.

[19] Wysocki F., Kurzawa I., Analiza kształtowania si� konsumpcji �ywno�ci w Polsce w uj�ciu

terytorialnym [w] Zró�nicowanie regionalne gospodarki �ywno�ciowej w Polsce w procesie

integracji z Unia Europejsk� pod redakcj� Poczty W., Wysockiego F. Wydawnictwo AR

im. Augusta Cieszkowskiego, Pozna� 2002: s. 402–403.





246

E ASSESSMENT OF INCOME ELASTICITY OF EXPENDITURE ON CONSUMER

GOODS AND SERVICES BY INCOME GROUPS IN POLAND

Summary

In this article an attempt has been taken to assess the elasticity of revenue ex-

penditure on basic goods and services for groups of households in Poland, separated

using an income criteria. Coefficients of elasticity have been assessed basing on es-

timated Working models, using unpublished raw data, on individual households from

the household budget survey conducted by the Central Statistical Office in 2006.

Based on the survey can be concluded that the highest values of co-factors were

income elasticity for the households of the first group of income – up to 200 zł / per-

son / month. These households were characterized by a high elasticity of expenditure

for all of the analyzed consumer goods and services, including food. The lowest in-

come elasticity occurred in the highest income group – above 1700 zł / person /

month. Demand for food and soft drinks, alcoholic beverages and tobacco, as well as

housing and energy carriers in these households was close to saturation level and

demand for other goods and services was not very flexible and classified them as

a basic level group.

Keywords: household, income groups, structure of expenditure, the model of Working,

the income elasticity of expenditure

Joanna Stanisławska

Feliks Wysocki

Katedra Finansów i Rachunkowo�ci

Wydział Ekonomiczno-Społeczny

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Pozna�e-mail: [email protected]

[email protected]

Ocena dochodowej elastyczności popytu na dobra i usługi ... · 5 Marciniak S., Makro i...

Documents

Transcript of Ocena dochodowej elastyczności popytu na dobra i usługi ... · 5 Marciniak S., Makro i...