OCENA BEZPIECZEŃSTWA INFRASTRUKTURY TRAMWAJOWEJ

NA PRZYKŁADZIE MIASTA GDAŃSKA

Jacek Szmagliński, Marcin Budzyński, Kazimierz Jamroz, Krystian Birr, Sławomir Grulkowski

Charakterystyka sieci tramwajowej w Gdańsku

➢ Sieć tramwajowa, obok linii Szybkiej Kolei Miejskiej stanowi szkielet sieci transportuzbiorowego Gdańska.

➢ Dziennie z transportu tramwajowego korzysta około 290 tys. pasażerów, co stanowi około45% udział przewozów ZTM w Gdańsku.

➢ Największe potoki pasażerskie występują na odcinkach łączących dzielnice Wrzeszcz i Zaspęze Śródmieściem oraz pomiędzy Śródmieściem, a Chełmem.

➢ Długość torów zarządzanych przez ZTM w Gdańsku wynosi 116,4 km toru pojedynczego(100,2 km stanowią tory szlakowe, 16,3 km tory węzłowe).

➢ W większości torowiska w Gdańsku są wydzielone z jezdni i prowadzone w pasie rozdziałupomiędzy jezdniami (66,3% torowisk) lub asymetrycznie obok jezdni (23,7%). Odcinki ztorami tramwajowymi w jezdni to 8,5%. Odcinki niezależne w stosunku do drogi to 1,5%.

Charakterystyka sieci tramwajowej w Gdańsku

Główne problemy istniejącej infrastruktury tramwajowejw Gdańsku:➢niedostosowanie do potrzeb skali i zakresu prac

utrzymaniowych i konserwacyjnych, źle utrzymywanelinie tramwajowe bardzo szybko się degradują,

➢nowocześniejsze tramwaje źle współpracują z trasamiprojektowanymi według przepisów z latosiemdziesiątych,

➢perony i tramwaje nie są wzajemnie dostosowane, takaby zapewnić możliwość wykorzystania przez osobyniepełnosprawne na wózkach bez koniecznościrozkładania ramp.

Kartogram potoków pasażerskich na sieci tramwajowej w

Gdańsku w ciągu doby dla roku 2016 (źródło: Gdański Model

Podróży 2016

➢ przejazdy z płyt gumowych, stosowane powszechnie na liniach tramwajowych, mająniewielką odporność na uszkodzenia zmęczeniowe w przypadku ciężkiego ruchudrogowego.

➢ liczne zagrożenia w ruchu drogowym, ryzyko wystąpienia wypadków związanych z innymipojazdami i pieszymi

➢ Człowiek – pasażer, kierowca, motorniczy, pieszy, rowerzysta

➢ Pojazd – tramwaj, autobus, samochód, rower

➢ Infrastruktura – torowisko, droga, trakcja

➢ Ruch – interakcja w obrębie skrzyżowań, przejść dla pieszych, przejazdów rowerowych

➢ Otoczenie – nadzór, warunki atmosferyczne, przepisy

Klasyfikacja zagrożeń – grupy czynników wpływających na bezpieczeństwo

➢ zadymienie, pożar, eksplozja

➢wybuch paniki

➢porażenie prądem elektrycznym

➢wykolejenie

➢wypadek z udziałem pasażera

➢ kolizja/wypadek pomiędzy tramwajami

➢ kolizja/wypadek tramwaju z innym pojazdem

➢ kolizja/wypadek z pieszym

➢najechanie na przeszkodę na torach

Klasyfikacja zagrożeń – najczęściej występujące zagrożenia

w ruchu tramwajowym

➢ocena stanu technicznego i bezpieczeństwa w czasie obchodu torów wykonanego przezautorów na liniach tramwajowych,

➢analizy statystyczne dotyczące wypadków i awarii występujących na sieci tramwajowej,

➢akcja ankietowa oraz wywiady przeprowadzone wśród motorniczych,

➢analiza konfliktów w ruchu drogowym,

➢ocena ryzyka – identyfikacja najbardziej zagrożonych odcinków

Weryfikacja zagrożeń

Ocena stanu technicznego

Do oceny stanu technicznego torów tramwajowych w Gdańsku przyjęto następującą klasyfikację:

➢ Stan krytyczny oznacza stan, w którym parametry geometryczne toru zostają wielokrotnie oraz wsposób ciągły i znaczny przekroczone, a elementy nawierzchni wymagają natychmiastowej wymiany.Dalsza eksploatacja jest niebezpieczna dla zdrowia i życia pasażerów i motorniczych oraz groziuszkodzeniem taboru (ok. 1 km długości torów).

➢ Stan bardzo zły oznacza stan, w którym parametry geometryczne toru są znacznie przekroczone aelementy nawierzchni wymagają natychmiastowej wymiany. Dalsza eksploatacja jest niebezpieczna dlazdrowia pasażerów i motorniczych (ok. 2 km długości torów).

➢ Stan zły oznacza stan, w którym parametry geometryczne toru są przekroczone na znacznej długości aelementy nawierzchni wymagają wymiany (ok. 4 km długości torów).

➢ Stan przeciętny oznacza stan, w którym parametry geometryczne toru są przekroczone na znacznejdługości.

➢ Stan dobry oznacza stan, w którym parametry geometryczne są co najwyżej punktowo przekroczone,torowisko jest stabilne, ale zabrudzone (np. nieoczyszczone rowki szyn, niewielkie zachwaszczenie).

➢ Stan bardzo dobry oznacza stan, w którym parametry geometryczne są co najwyżej punktowoprzekroczone, torowisko jest stabilne i czyste.

Ocena stanu technicznego

▪ Stan krytyczny

▪ Stan bardzo zły

▪ Stan zły

▪ Stan przeciętny

▪ Stan dobry

▪ Stan bardzo dobry

Ocena stanu technicznego

▪ Stan krytyczny

▪ Stan bardzo zły

▪ Stan zły

▪ Stan przeciętny

▪ Stan dobry

▪ Stan bardzo dobry

Ocena stanu technicznego

▪ Stan krytyczny

▪ Stan bardzo zły

▪ Stan zły

▪ Stan przeciętny

▪ Stan dobry

▪ Stan bardzo dobry

Ocena stanu technicznego

Ocena bezpieczeństwa ruchu drogowego – inspekcja brd

Najczęstsze błędy i mankamenty infrastruktury tramwajowej:

➢ prowadzenie linii tramwajowej w jezdni, bez jej wydzielenia, co skutkuje pojawianiem siępieszych na jezdni, którzy wsiadają lub wysiadają z tramwajów

➢ brak zabezpieczenia przystanków tramwajowych przed skutkami najechania na peronpojazdów samochodowych,

➢ brak zabezpieczeń przed przekraczaniem w dowolnych, nie wyznaczonych miejscach,torów tramwajowych i jezdni przez pieszych,

➢ brak sygnalizacji świetlnej dla pieszych na przejściach przez tory tramwajowe, szczególnieprzy występowaniu przekrojów drogowych typu 2x2 z torowiskiem w pasie dzielącym,

➢ zły stan techniczny oznakowania dedykowanego infrastrukturze tramwajowej,➢ brak wyposażenia przejść dla pieszych przez w urządzenia dla osób niewidomych i

niedowidzących,➢ przeszkody w obrębie skrzyżowań – np. słupy trakcyjne, oświetleniowe,➢ ograniczenia widoczności,➢ zagrożenia w przypadku wykolejenia się tramwaju na pochyleniach podłużnych.

Ocena bezpieczeństwa

Ocena bezpieczeństwa

Ocena bezpieczeństwa – pochylenia podłużne na obiekcie inżynierskim, ryzyko katastrofy w ruchu drogowym

Analiza statystyczna – zdarzenia na sieci tramwajowej

803

194 161 14994

36 34 150

100200300400500600700800900

Ko

lizje

Pro

ble

my

zn

apię

ciem

Wyk

ole

jen

ia

Pro

ble

my

zsi

eci

ą

Wyp

adki

Aw

arie

infr

astr

ukt

ury

Wyp

adki

wp

oje

ździ

e

Inn

e

Licz

ba

zdar

zeń

Na podstawie analizy baz danych dotyczącychzdarzeń niebezpiecznych na sieci tramwajowej wGdańsku stwierdzono, że:➢ na sieci tramwajowej występują liczne punkty i

odcinki krytyczne, w których zachodzizwiększone ryzyko zdarzenia zagrażającemu życiuuczestników ruchu drogowego,

➢ konieczne jest podjęcie natychmiastowychdziałań, których efektem będzie istotnezmniejszenie liczby wypadków i kolizji w skalicałego miasta, a w szczególności we wskazanychpunktach i odcinkach krytycznych,

➢ od 2015 roku występuje silnie rosnąca tendencja liczby wykolejeń, która wynikać może zpogarszającego się stanu technicznego torowisk tramwajowych oraz niewystarczającegojego utrzymania – należy podjąć działania zmierzające do zmiany tej tendencji.

Analiza statystyczna

1318

33

0

10

20

30

40

2015 2016 2017

Licz

ba

zdar

zeń

Rok

Liczba wykolejeń w latach

10486 90

0

50

100

150

2015 2016 2017Licz

ba

zdar

zeń

Rok

Liczba awarii sieci trakcyjnej

Analiza statystyczna

141 148167

187160

16 21 19 20 18

0

50

100

150

200

2013 2014 2015 2016 2017

Licz

ba

zdar

zeń

Rok

Liczba kolizji i wypadków

Analiza statystyczna

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Zder

zen

ie p

oja

zdó

w b

ocz

ne

inn

e

Naj

ech

anie

na

pie

szeg

o

Zder

zen

ie p

oja

zdó

w t

yln

e

Zde

rzen

ie p

oja

zdó

w c

zoło

we

Wyw

róce

nie

się

po

jazd

u

Wyp

adek

z p

asaż

ere

m

Naj

ech

anie

na

słu

p, z

nak

Naj

ech

anie

na

po

jazd

un

ieru

cho

mio

ny

Naj

ech

anie

na

bar

ierę

och

ron

ną

Licz

ba

zdar

zeń

wypadki kolizje

Analiza statystyczna

92

8

18

11Udział sprawców kolizji [%]

kierowca pieszypasazer innekierowca tramwaju

Ankiety wśród motorniczych na temat problemów i zagrożeń

➢ Jednym z pytań umieszczonych w ankiecie było wskazanie 3 najbardziej wedługankietowanego niebezpiecznych lokalizacji na sieci tramwajowej w Gdańsku i opisaniaźródła zagrożenia.

➢ Lokalizacja punktówniebezpiecznych w znacznejczęści pokrywała się zewskazaniami z inspekcjistanu technicznego ibezpieczeństwa ruchu.

➢ Wśród źródeł zagrożeńdominowały: możliwośćwystąpienia kolizji zpojazdem, możliwośćpoślizgu oraz możliwośćwystąpienia kolizji z pieszym

73

6457

45

1914 14 13 13

6

0

10

20

30

40

50

60

70

80

mo

żliw

ość

ko

lizji

zp

oja

zdem

mo

żliw

ość

po

śliz

gu

mo

żliw

ość

ko

lizji

z p

iesz

ym

zły

stan

to

ru lu

b r

ozj

azd

u

bra

k za

be

zpie

cze

nia

prz

ed

wyk

ole

jen

iem

inn

e

bra

k w

ido

czn

ośc

i

nie

spra

wn

ość

urz

ąd

zeń

ster

ow

ania

ru

chem

nie

spra

wn

ość

urz

ąd

zeń

ster

ow

ania

ro

zjaz

dam

i

du

że p

och

ylen

ie t

oru

nu

mb

er o

f re

spo

nse

s

Ankiety wśród motorniczych

Ankiety wśród motorniczych

społeczne LZDT indywidualne KZDP

[zdarzeń/1 mln tramw.] [tys. zł/1 mln pasaż.]

1 Unii Europejskiej

2 Hucisko

3 3 Maja - Nowe Ogrody

4 Pętla Siedlce

5 Pętla Przeróbka

6 Pętla Pasanil

7 Stogi Plaża

8 Piastowska

9 Brama Oliwska

10 Opera

11 Krzyżanowskiego

12 Pętla Strzyża

13 Pętla Oliwa

14 Pomorska - Chłopska

15 Pętla Jelitkowo

16 Pętla Zaspa

17 Hallera- Mickiewicza

18 Hallera - Kliniczna

19 Węzeł Kliniczna

20 Hallera - Uczniowska

21 Brzeźno Plaża

22 Węzeł Brzeźno

23 Oliwska - Rybołowców

24 Władysława IV - Zajezdnia Nowy Port

25 Plac Wolności

26 Groddecka

27 Witosa - Sikorskiego

28 Rakoczego - Bulońska

29 PKM Brętowo

30 Myśliwska

Nr

węzłaNazwa węzła

Ryzyko

Ryzyko oszacowano metodą reaktywną napodstawie danych ze zdarzeń drogowych

bardzo małe

małe

średnie

duże

bardzo duże

Ryzyko

Klasyfikacja ryzyka

Inspekcja torowisk tramwajowych pod względem stanu technicznego i stanubezpieczeństwa, ocena ryzyka na sieci tramwajowej, badania ankietowe oraz analizykonfliktów pozwoliły na zidentyfikowanie licznych zagrożeń dotyczącej infrastrukturytramwajowej. W związku z tym zalecane jest podjęcie działań, których celem jestpoprawa bezpieczeństwa użytkowników transportu tramwajowego oraz innychuczestników ruchu drogowego. Do takich działań należą:

➢ szczegółowa analiza bezpieczeństwa ruchu w punktach kolizyjnych ruchutramwajowego z ruchem innych pojazdów, oraz pieszych i rowerzystów, oceniającapoprawność zastosowanych rozwiązań (widoczność, oznakowanie, organizacja ruchuitd.) oraz określająca stopień ryzyka wystąpienia zdarzenia (wypadku, kolizji),

➢wdrożenie działań doraźnych w miejscach występowania bardzo dużego ryzykawystąpienia zdarzeń, poprawiających bezpieczeństwo ruchu np. dodatkowegooznakowania poziomego i pionowego, w tym sygnalizatorów ostrzegawczych,

➢prowadzenie szkoleń motorniczych, dotyczących bezpieczeństwa ruchu,

Podsumowanie

➢uruchomienie kampanii edukacyjnych kierowców i pieszych, uświadamiających oparametrach ruchu pojazdów szynowych,

➢weryfikacja efektywności utrzymania odpowiedniego poziomu sprawnościnawierzchni torowej, sterowanie rozjazdami, sygnalizacji świetlnej, sieci trakcyjnejoraz jej zasilania, a także dodatkowe oznakowanie miejsc szczególnie narażonych nauszkodzenie sieci przez pojazdy ciężarowe,

➢podjęcie działań zmierzających do poprawy standardów infrastruktury w zakresie:zwiększenia widoczności pomiędzy tramwajem i innymi użytkownikami ruchudrogowego (kierowcy, piesi i rowerzyści), polepszenia percepcji systemu i informacjadla innych uczestników ruchu (lepsze rozpoznanie strefy ruchu tramwajowego,odpowiednie oznakowanie pionowe i poziome, sygnalizacja świetlna), oraz ochrony(zabezpieczenie poprzez wygrodzenia, bariery, usuwanie przeszkód) oraz poprawastanu technicznego torowisk,

➢ szczegółowa ocena ryzyka na odcinkach o większych pochyleniach podłużnych (5% iwięcej).

Podsumowanie

jacek.szmaglinski@pg.edu.plmbudz@pg.edu.pl

Dziękujemy za uwagę