Obraz człowieka i jego ról życiowych w

utworach Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski

Jan Kochanowski był jednym z wybitnych twórców odrodzenia. Pisał on między innymi: fraszki i pieśni, które miały humanistyczny charakter. Jak przystało na twórcę renesansu, Jan Kochanowski był wszechstronnie wykształcony, znał kilka języków, podróżował.

• Zastanawiał się nad naturą ludzką, harmonią świata, miejscem człowieka we wszechświecie, stosunkiem do Boga, śmiercią. Twórczość Jana Kochanowskiego jest przepojona poglądami renesansowymi na świat i życie. Widoczne jest to we fraszkach i pieśniach. To w nich, ukazuje nam wizerunek człowieka renesansu, humanisty, wszechstronnie wykształconego.

Człowiek żyjący według zasad filozoficznych i

haseł epoki:

Główne hasła Renesansu:

• CZŁOWIEKIEM JESTEM I NIC, CO LUDZKIE, NIE JEST MI OBCE (Homo sum et nihil humanum a me alienum puto)

• DO ŹRÓDEŁ! ( Ad fontes!)

• CZŁOWIEK JEST KOWALEM SWOJEGO LOSU (Homo firtunae suae ipse faber)

• CZŁOWIEK JEST MIARĄ WSZECHRZECZY

Horacjanizm

Horacjanizm oznaczał postawę wobec życia, która polegała na współwystępowaniu dwóch kierunków filozoficznych: stoicyzmu i epikureizmu oraz poszukiwaniu tzw. „złotego środka”. Według Horacego życie na ziemi jest chwilą, w czasie której nie powinny się liczyć żadne dobra materialne ani społeczna pozycja.

Filozofia jaką wyraża Kochanowski w swoich utworach, ma charakter horacjański. Autor odwołał się do założeń dwóch starożytnych szkół filozoficznych: stoicyzmu i epikureizmu. W dążeniu do pojętego szczęścia staje człowiekowi Fortuna, los, nad którym nie możemy zapanować:

U Fortuny to snadnie,Że kto stojąc, upadnie. (Pieśń IX, ks. I)

Fortuna

Jedynym sposobem uniezależnienia się do Fortuny jest zachować dystans do rzeczywistości i świadomość możliwości odmiany. Tak więc rozum i cnota mają być pancerzem człowieka wobec ataków Fortuny. Nieuleganie wpływom zwodniczej Fortuny daje poczucie wewnętrznej harmonii i rodzi ufność w bożą sprawiedliwość.

Człowiek mądry pozostaje obojętny na doczesne wartości, oferowane przez los: bogactwo, urzędy. Chciwość, powodująca wieczne nienasycenie pragnień człowieka, jest jego największym wrogiem. Zwalczyć ją można jedynie stosując horacjańską ideę "złotego środka", umiaru - zwłaszcza jeśli chodzi o dobra materialne. Natomiast starać się trzeba o rzeczy, które przynoszą człowiekowi dobrą sławę, czyli raczej o wartości moralne. Wśród wartości najwyższą jest ceniona przez stoików cnota. Cnota nie podlega zmienności losu, jest trwała i niezmienna, nie ulega pokusom doczesnego życia, stanowi główny cel egzystencji, gwarant dający człowiekowi szczęście:

Cnota (tak jest bogata) nie może wziąć szkodyAni się też ogląda na ludzkie nagrody;Sama ona nagrodą i płacą jest sobie.(Pieśń XII, ks. II)

Stoicyzm pieśni Kochanowskiego, nakazujący rygorystyczne przestrzeganie zasad, złagodzony zostaje epikurejskim i hedonistycznym nawoływaniem do korzystania z przyjemności życiowych. Wobec przemijalności świata, krótkości życia i marności dóbr doczesnych, poeta zachęca do korzystania z chwili, cieszenia się zabawą, winem, towarzystwem. W ten sposób nawiązuje Kochanowski do epikurejskiej zasady "carpe diem" - chwytaj dzień, korzystaj z chwili.

„A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci”„Do gór i lasów”

Zabawa i radość stanowią źródło przyjemności, pozwalają zapomnieć na chwilę o znikomości życia, łączą ludzi. Nieznajomość przyszłości i niemożność zapanowania nad losem nakazuje korzystanie z radosnych chwil, które przecież w każdym momencie mogą ulec zmianie.

Filozoficzne pieśni Jana Kochanowskiego, łączące w sobie ideały filozofii epikurejskiej i stoickiej(Pieśń „Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony”), stanowią wyraz życiowej postawy renesansowego poety humanisty, którego światopogląd jest receptą na szczęśliwe, radosne i spokojne życie.

Obraz człowieka• Wierny ojczyźnie, • Wywyższony przez Boga, • Żyjący w zgodzie z naturą i z Bogiem, • Istota społeczna, • Rozumny, • Uczciwy,• Wszechstronnie wykształcony, • Dbający o dobre imię i sławę, • Wolny w swoich wyborach, • Ciekawy świata, • Spokojny• Honorowy,• Cnotliwy.

Wierny ojczyźnie

• "A jeśli komu droga otwarta do nieba, Tym, co służą ojczyźnie." (pieśń XII, ks. I)

Żyjący w zgodzie z naturą

• „Stada igrają przy wodzie,A sam pasterz, siedząc w chłodzie,Gra w piszczałkę proste pieśni;A faunowie skaczą leśni.”(Pieśń Panna VI )

Rozumny

• "(...) szczęśliwość, jeśli prawdziwa, służy temu, kto doczesnych darów w miarę używa." (pieśń IX, ks. IV)

Uczciwy

• "Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy Chciał ze mną dobrą tylko sławę mieć na pieczy." (Pieśni XIX, ks. II)

Cnotliwy

• "Cnota (tak jest bogata) nie może wziąć szkody

Ani sie też ogląda na ludzkie nagrody; Sama ona nagrodą i płacą jest sobie ..." (pieśń XII, ks. II )

Ciekawy świata

• Gdziem potym nie był? Czegom nie skosztował? (Z Fraszek „Do gór i lasów”)

Spokojny

• „Nie porzucaj nadzieje, jakoć się kolwiek dzieje”. (Pieśń IX, ks. II)

Role życiowe

„O żywocie ludzkim”

• Aktor„Naśmiawszy się nam i naszym porządkom, Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom.”

„Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony…”

• Poeta„(…)poeta, ze dwojej złożonyNatury(…)”

„Do gór i lasów”

• Podróżnik „Jażem przez morze głębokie żeglował,Jażem Francuzy, ja Niemce, ja Włochy,Jażem nawiedził Sybilline lochy.”

PODSUMOWANIE

• Renesansowa koncepcja człowieka ujmuje go jako istotę wyjątkową wśród innych stworzeń, samodzielnie decydującą o swoim rozwoju, pełną twórczych sił, doskonalącą się wewnętrznie, dążącą do doskonałości. Pozwala mu to żyć w poczuciu bezpieczeństwa we wspaniałym świecie stworzonym przez dobrego Boga dla swoich dzieci. Od nieszczęścia broni człowieka cnota, będąca skarbem najdroższym.

Dziękuję za uwagę

Przygotowała:Nikola Szlensog