Nr 03/16 (sierpień 2016 r.) Sytuacja finansowa sektora ... · PDF fileInstytut Ekonomiczny...

Sytuacja finansowa sektora gospodarstw domowych w I kw. 2016 r.

Nr 03/16 (sierpień 2016 r.)

Instytut Ekonomiczny NBPWarszawa, 2016 r.

Aleksandra KolasaFilip PremikJoanna Tyrowicz

Sytuacja finansowa sektora gospodarstw domowych w I kw. 2016 r.

Nr 03/16 (sierpień 2016 r.)

Spis tresci

Streszczenie 3

Tworzenie dochodów 4

Spozycie prywatne 8Struktura spozycia 9Finansowanie konsumpcji 10Perspektywy dla spozycia 10

Ramka 1. Dynamika sprzedazy detalicznej na tle lat ubiegłych 12

Ramka 2. Program Rodzina500+ zwiekszy konsumpcje usług 13

Oszczednosci i inwestycje 15

Ramka 3. Zródła finansowania inwestycji w Polsce 17

Aktywa i zobowiazania finansowe (rachunki finansowe) 18Aktywa 18Zobowiazania 21Pozycja finansowa 22

Aktywa i zobowiazania finansowe - statystyka monetarna, II kw 2016 r. 24Aktywa 24Zobowiazania 25

Aneks 26Uwagi metodyczne 26Zestawienie danych statystycznych 29

Streszczenie

Streszczenie

W I kw. 2016 r. realne dochody sektora gospodarstw domowych (GD) zwiekszyły sie o 3,5% r/roraz o 1,7% kw/kw sa. Wzrost realnych dochodów opierał sie głównie na wzroscie dochodówpierwotnych, w szczególnosci korzystnej dynamice dochodów z pracy najemnej. Negatywnie natempo wzrostu dochodów do dyspozycji wpłyneło obnizenie sie nadwyzki operacyjnej brutto.

Spozycie prywatne w I kw. 2016 r. wzrosło o 3,1% r/r, co oznacza stała dynamike wzrostu od 7kwartałów. Zarówno poprawiajace sie nastroje konsumenckie, jak i dane z gospodarki realnej z IIkw. 2016 r. moga wskazywac na podtrzymanie tej tendencji. Na razie nie widac skutków wpro-wadzonych od II kw. 2016 r. swiadczen rodzinnych w sprzedazy detalicznej (Ramka 1). Moze towynikac z faktu, iz dodatkowy dochód gospodarstwa domowe w znacznym stopniu przeznacznana zakup usług (Ramka 2).

Stopa oszczedzania w I kw. 2016 r. wyniosła 3,5% (sa). Choc oszczednosci dobrowolne wzrosły,to wciaz pozostaja niskie, podobnie jak przypisywane gospodarstwom domowymy transfery doOFE. O ile drugi proces jest pochodna zmian legislacyjnych, o tyle niskie oszczednosci dobro-wolne skutkuja m.in. pogłebieniem luki pomiedzy stopa inwestowania i stopa oszczedzania przezgospodarstwa domowe. Głównym zródłem finansowania inwestycji w Polsce pozostaja oszczed-nosci sektora przedsiebiorstw (Ramka 3).

W koncu I kw. 2016 r. stan aktywów finansowych gospodarstw domowych wyniósł 1 789,1 mldzł, tj. wzrósł o 2,2% w ujeciu kwartalnym oraz o 4,1% r/r. Najwiecej srodków lokowano w formieaktywów o wzglednie niskim poziomie ryzyka i duzej płynnosci (gotówka i depozyty krótkoter-minowe), na co wskazywała juz wczesniej sprawozdawczosc z danych monetarnych. W dłuzszejperspektywie, w strukturze aktywów rosnie znaczenie aktywów nieryzykownych i płynnych, amaleje rola aktywów ryzykownych. W I kw. 2016 r. gospodarstwa domowe zwiekszyły stan zo-bowiazan w ujeciu kwartalnym o 0,8%, głównie za sprawa zobowiazan długookresowych, przyzaniedbywalnym udziale zobowiazan krótkookresowych. Zobowiazania na koniec I kw. 2016 r.osiagneły stan 668,9 mld zł, przekraczajac o 3,9% poziom zadłuzenia sprzed roku.

Tendencje ujawnione w finansowych rachunkach narodowych w I kw 2016 r. kontynuowane byłytakze w II kw. 2016 r., na co wskazuja dane ze sprawozdawczosci monetarnej. Aktywa finansowewykazuja stabilne tempo wzrostu, głównie za sprawa instrumentów o niskim stopniu ryzyka iwysokiej płynnosci (krótkoterminowe depozyty bankowe i gotówka). Systematycznie wzrastałotakze zadłuzenie gospodarstw domowych, przede wszystkim na skutek nowych kredytów miesz-kaniowych.

Sytuacja finansowa gospodarstw domowych oceniana na podstawie danych z kwartalnych rachunków niefinansowych wg sekto-rów instytucjonalnych (GUS) oraz danych z kwartalnych rachunków finansowych wg sektorów instytucjonalnych (NBP). Sektorgospodarstw domowych - pod wzgledem podmiotowym - ujmowany jest zgodnie z zakresem prezentowanym w kwartalnychrachunkach narodowych (por. Aneks 1 – Uwagi metodyczne, pkt. 2).

3 Narodowy Bank Polski

Tworzenie dochodów

Tworzenie dochodów

W I kw. 2016 r. przyspieszył wzrost dochodówdo dyspozycji sektora gospodarstw domowych.Tempo wzrostu dochodów podwyzszyło sie zasprawa korzystnych dynamik dochodów z pracynajemnej oraz salda dochodów z własnosci i po-mimo spadku nadwyzki operacyjnej brutto w uje-ciu rocznym.

W I kw. 2016 r. realne dochody do dyspozycji go-spodarstw domowych wzrosły o 3,5% r/r wobec dy-namiki na poziomie 3,0% r/r przed kwartałem (por.Wykres 1). Po wyeliminowaniu wahan o charakte-rze sezonowym, dynamika kw/kw ponownie oka-zała sie dodatnia, wynoszac 1,7%.

Wykres 1: Realne dochody do dyspozycji brutto

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−5%

0%

5%

10%

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

Dane: RN GUS. Opracowanie: NBP

Systematycznie dominujacy udział w kształto-waniu tempa wzrostu dochodów do dyspozycjibrutto miały dochody pierwotne, których wzrost wI kw. 2016 r. przyspieszył. Dodatni wkład do zmianydochodów do dyspozycji miały korzystne dynamikidochodów z pracy najmnej oraz dochodów z własno-sci, natomiast ujemny spadek nadwyzki operacyjnejbrutto (por. Wykres 2, Tabela 1).

Wykres 2: Składowe rocznej dynamiki dochodów dodyspozycji

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−5%

0%

5%

10%

nadwyżka operacyjna brutto

dochody z pracy najemnejskładki na ubezpieczenia płacone przez pracodawców

saldo dochodów z własności

dochody z podziału wtórnego

dochody do dyspozycji

nadwyżka operacyjna brutto

dochody z pracy najemnejskładki na ubezpieczenia płacone przez pracodawców

saldo dochodów z własności

dochody z podziału wtórnego

dochody do dyspozycji


Tabela 1: Dynamiki roczne podstawowych składni-ków dochodów do dyspozycji GD w ujeciu realnym

2014 2015 2015 2016

I-IV I-IV IV I

Nadwyzka operacyjna brutto (+) 1,1 6,1 5,1 -2,9

Dochody z pracy najemnej (+) 4,7 2,2 3,4 4,9

Dochody z własnosci (+) 3,5 -14,0 -26,5 33,3

Dochody pierwotne brutto 3,1 2,9 2,4 3,1

Swiadczenia społeczne ogółem (+) 3,4 5,2 8,9 9,5

Podatki od dochodów i majatku (-) 16,4 -2,7 -0,4 10,3

Składki na ubezpiecz. społeczne (-) 0,6 5,0 8,5 6,8

Dochody do dyspozycji brutto 2,6 3,9 3,0 3,5

Spozycie prywatne 2,4 3,0 2,9 3,1

Deflator spozycia indywidualnego -0,1 -1,2 -1,3 -0,9

Stopa oszczedzania (sa) 2,0 2,1 2,2 3,5

Stopa inwestowania (sa) 7,9 8,0 8,1 7,9

Dane: RN GUS. Opracowanie: NBP. Do urealnienia uzytodeflatora spozycia w sektorze gospodarstw domowych.

Coraz szybciej rosna dochody z pracy najemnej.W I kw. 2016 r. wzrosły one o 4,9% w ujeciu realnymwobec 3,4% r/r w poprzednim kwartale. Ta katego-


Tworzenie dochodów

ria dochodów stanowi niemal 50% wszystkich do-chodów GD, jednoczesnie 50% gospodarstw domo-wych utrzymuje sie przede wszystkim z pracy na-jemnej.1 W ujeciu kwartalnym odnotowano wzrostdochodów z pracy najemnej o 0,9% kw/kw sa (por.Wykres 3).

Wykres 3: Realne dochody z pracy najemnej

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0%

5%

10%

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

Dane: RN GUS. Opracowanie: NBP.

Poprawa dynamiki dochodów z pracy najemnejjest spójna ze zmianami funduszu płac, który w Ikw. br. wzrósł o 6,0% r/r wobec wzrostów o 4,8%r/r w poprzednich kwartałach. Podczas gdy wyz-sza dynamika dochodów z pracy w IV kw. 2015 r.była prawdopodobnie rezultatem rosnacego zatrud-nienia przy stałych nominalnych wynagrodzeniach,w I kw. 2016 r. dodatni wkład od dynamiki do-chodów z pracy miał równiez wzrost wynagrodzen.W dalszych miesiacach obserwuje sie przyspiesze-nie wzrostu płac, a takze podtrzymanie dynamiki za-trudnienia, co ma szanse przełozyc sie na dalsza po-prawe sytuacji dochodowej gospodarstw domowychw kolejnym kwartale.

W I kw. br. dochody z nadwyzki operacyjnejbrutto, stanowiacej dochód z działalnosci gospodar-czej osób fizycznych obnizyły sie o 2,9% r/r w sto-sunku do I kw. 2015 r. Dynamika tej kategorii byłaujemna pierwszy raz od 7 kwartałów. Po wyelimi-

1Badanie Budzetów Gospodarstw Domowych, 2015 r.

nowaniu wahan sezonowych realna nadwyzka ope-racyjna brutto spadła o 4,3% sa w ujeciu kwartal-nym (por. Wykres 4), co mozna czesciowo tłuma-czyc spowolnieniem w gospodarce w I kw. br., wi-docznym równiez w innych danych (produkcja prze-mysłowa, PKB). Odczyty za drugi kwartał wskazujana przejsciowy charakter tego spowolnienia, moznawiec oczekiwac, ze ujemna wartosc nadwyzki ope-racyjnej brutto nie utrzyma sie w kolejnym okresie.Dochody z nadwyzki operacyjnej brutto stanowianiemal 40% dochodów do dyspozycji brutto sektoragospodarstw domowych, choc tylko w ok. 9% go-spodarstw domowych co najmniej jeden z członkówczerpał dochody z pracy na własny rachunek.2

Wykres 4: Realne dochody z nadwyzki operacyjnejbrutto

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−5%

0%

5%

10%

15%

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa


Realne dochody ze swiadczen społecznych,obejmujace zarówno pieniezne swiadczenia z ubez-pieczen społecznych, jak i swiadczenia z pomocyspołecznej, w I kw. 2016 r. wzrosły o 9,5% r/r orazo 0,1% kw/kw sa (por. Wykres 5), stanowiac ponad25% dochodów do dyspozycji gospodarstw domo-wych (takie zródło dochodu jest dominujace w przy-padku ok. 35% gospodarstw domowych). Tempowzrostu tej kategorii dochodów wyraznie przekra-cza dynamike całego agregatu dochodów do dys-pozycji gospodarstw domowych. Zwiazane jest to

2Badanie Budzetów Gospodarstw Domowych, 2014 r.


Tworzenie dochodów

z rosnacym znaczeniem swiadczen emerytalnych,co wiaze sie z kolei z zachodzacymi zmianami de-mograficznymi – stopniowym starzeniem sie społe-czenstwa. Wzrost tej kategorii zwiazany jest przedewszystkim z przyrostem liczby beneficjentów, przysredniej dynamice przyznawanych swiadczen eme-rytalnych utrzymujacej sie na stałym poziomie 3-3,5% r/r. Wypłaty z tytułu programu “Rodzina500+” nie zostały jeszcze uruchomione w I kw 2016 r.Wzrost dochodów ze swiadczen nastepuje pomimozasadniczego spadku bezrobocia, w tym w szczegól-nosci nizszej liczby rejestrujacych sie osób z prawemdo zasiłku z tytułu bezrobocia.

Wykres 5: Realne dochody ze swiadczen

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−5%

0%

5%

10%

15%

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa


Pierwszy raz od czterech kwartałów wkład saldadochodów z własnosci do dochodów gospodarstwdomowych był dodatni.3 W I kw. 2016 r. kategoria tawzrosła realnie o 33,3% r/r (por. Wykres 6). Juz drugikwartał z rzedu obserwuje sie tez wzrost w ujeciukwartanym, w tym w I kw. br. o rekordowe 22,3%sa, a oszacowania trendu wskazuja na zahamowanietendencji spadkowych. Nalezy jednak miec na uwa-dze, ze dynamika dochodów z własnosci jest kate-goria bardzo zmienna, co utrudnia wnioskowane na

3Na kategorie te składaja sie przede wszystkim dochody(odsetki) nalezne włascicielom nastepujacych aktywów finan-sowych: depozytów, papierów wartosciowych innych niz ak-cje, pozyczek, pozostałych aktywów, a takze m.in. dywidendy,dochody z tytułu własnosci, por. rozdział „Aktywa i zobowia-zania finansowe (rachunki finansowe)”.

temat jej sredniookresowych tendencji.

Wykres 6: Realne saldo dochodów z własnosci

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−20%

0%

20%

40%

60%

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa


Wykres 7: Udział odsetek otrzymanych oraz zapła-conych przez GD w dochodach do dyspozycji

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0.5%

1%

1.5%

2%

2.5%

3%WIBOR3M − średnia (prawa oś)odsetki otrzymane jako % dochodu GD (sa)odsetki zapłacone jako % dochodu GD (sa)

WIBOR3M − średnia (prawa oś)odsetki otrzymane jako % dochodu GD (sa)odsetki zapłacone jako % dochodu GD (sa)

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

Dane: RN GUS i NBP. Opracowanie: NBP

Pozytywne tendencje salda dochodów z własno-sci widoczne sa tez w kształtowaniu sie dochodówi obciazen odsetkowych. Podczas gdy od połowy2015 roku spada udział obciazen odsetkowych do-chodów gospodarstw domowych (mierzonych jako


Tworzenie dochodów

relacja odsetek zapłaconych do dochodu do dyspo-zycji), udział odsetek otrzymanych w dochodzie dodyspozycji ustabilizował sie na poziomie 2,2-2,3%, cowynika w głównej mierze ze stałych stóp procento-wych (np. WIBOR3M wynosił 1,7%). Dochody z wła-snosci maja nieznaczny wpływ na kształtowanie siedochodów do dyspozycji gospodarstw domowych,stanowiac jedynie ok. 5,3% agregatu.

Wykres 8: Stopa obciazenia dochodów

2007 2009 2011 2013 2015

20%

22%

24%

26%

28%

30%surowe odsezonowane trendsurowe odsezonowane trend


Łaczne obciazenie dochodów z tytułu składekna ubezpieczenie społeczne oraz płatnosci podatko-wych zwiekszyło sie realnie o 7,6% r/r w I kw. 2016r., wobec wzrostu o 5,8% r/r w poprzednim kwar-tale. Główny składnik obciazenia dochodów gospo-darstw domowych, tj. składki na ubezpieczenia spo-łeczne, w I kw. 2016 r. zwiekszył sie realnie o 6,8%r/r, tj. tyle, ile fundusz wynagrodzen. Utrzymujacasie wysoka dynamika tej kategorii moze wskazywac,ze wyzszy wzrost wynagrodzen i zatrudnienia na-stepuje wsród osób o dochodach nieprzekraczaja-cych 2,5 krotnosci sredniej krajowej (górny limit skła-dek na ubezpieczenia społeczne), głównie pozosta-jacych w stosunku pracy (a nie umowami cywilno-prawnymi). Wnioski te potwierdzane sa przez daneBAEL. W konsekwencji, stopa obciazenia docho-dów4 wzrosła do 25,5% dochodów do dyspozycji

4Obciazenia dochodów do dyspozycji brutto to suma po-datków od dochodów i majatku oraz płaconych przez gospo-

(por. Wykres 8), choc po skorygowaniu wahan o cha-rakterze sezonowym obserwujemy raczej jej stabili-zacje.

darstwa domowe składek na ubezpieczenia społeczne ogółem.Stopa obciazenia liczona jest natomiast jako stosunek obciazendo dochodów do dyspozycji brutto powiekszonych o te obcia-zenia.


Spozycie prywatne

Spozycie prywatne

Kolejny kwartał z rzedu spozycie prywatne rosniew stabilnym tempie w ujeciu realnym. Spadki dy-namiki konsumpcji dóbr nietrwałych skompenso-wane zostały przez wysoka dynamike konsumpcjidóbr trwałych. Tendencjom tym towarzyszy rela-tywnie stabilne i niskie zainteresowanie finanso-waniem konsumpcji kredytem. Stabilizacji dyna-miki spozycia towarzyszy systematycznie rosnacaufnosc konsumencka.

Od 2015 r. stabilizuje sie dynamika wzrostu spo-zycia prywatnego. Spozycie prywatne w I kw. 2016r. wzrosło realnie o 3,1% r/r w porównaniu do 2,9%przed kwartałem (por. Tabela 1). Po wyeliminowa-niu wahan sezonowych dynamika tej kategorii wy-niosła 3,0% r/r oraz 0,8% kw/kw (por. Wykres 9).Tempo wzrostu spozycia w dalszym ciagu oscylujewokół długookresowej sredniej (ok. 3,0% r/r). Rów-niez dynamika nominalna spozycia prywatnego, pouwzglednieniu korekt sezonowych, utrzymała sie napoziomie z poprzedniego kwartału i wyniosła 2,2%w I kw. 2016 r. (por. Wykres 10).

Ze spozyciem silnie powiazana jest sprzedaz de-taliczna towarów, która w I kw. 2016 r. wzrosła w ka-tegoriach realnych po korekcie sezonowej o 3,9% r/rw porównaniu do 4,2% r/r przed kwartałem. Dyna-mika sprzedazy detalicznej utrzymywała sie w I kw2016 r. powyzej tendencji z pierwszej połowy ubie-głego roku. Dane za miesiace obejmujace II kwartał2016 r. wskazuja na przyspieszenie dynamiki sprze-dazy detalicznej do 5,2% r/r sa. Sprzedaz detalicznaoraz spozycie prywatne nie sa jednak wzajemniejednoznacznymi kategoriami statystycznymi. Majaczesc wspólna, lecz zadna z nich nie zawiera sie wdrugiej.5

5Z jednej strony, czesc sprzedazy detalicznej jest realizowanajako konsumpcja gospodarstw domowych, a czesc jako deta-liczne zakupy firm czy innych podmiotów. Sprzedaz detalicznajest obliczana jako sprzedaz towarów własnych i komisowych (no-wych i uzywanych) w punktach sprzedazy detalicznej, placówkachgastronomicznych oraz innych punktach sprzedazy, np. magazynach,składach itp. - zatem nie rozróznia odbiorców dóbr. Z drugiejstrony, spozycie prywatne obejmuje takze zakup usług przezgospodarstwa domowe, który nie jest uwzgledniany w sprze-dazy detalicznej dóbr.

Wykres 9: Spozycie prywatne w ujeciu realnym

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0%

2%

4%

6%

8%

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa


Wykres 10: Spozycia prywatne w cenach stałych ibiezacych

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

spożycie realne r/r sa spożycie nominalne r/r sa


Zaleznosc dynamik sprzedazy detalicznej i spo-zycia prywatnego od tendencji w dochodach i ko-niunkturze konsumenckej jest zmienna w czasie. Wostatnich latach dynamika sprzedazy detalicznej za-zwyczaj przewyzszała dynamike spozycia i pozosta-wała w silnym zwiazku z koniunktura konsumencka


Spozycie prywatne

(choc nastepowało to zazwyczaj z pewnym przesu-nieciem w czasie). Tymczasem dane za 2015 r. wska-zuja, ze pomimo znacznej i systematycznej poprawynastrojów, w warunkach stosunkowo wysokiej dy-namiki dochodów do dyspozycji, gospodarstwa do-mowe w relatywnie niewielkim stopniu zwiekszałykonsumpcje (por. Wykres 11). Sugeruje to mozliwoscrelatywnie nizszych dynamik spozycia gospodarstwdomowych w 2016 r. Z drugiej strony, wzrost transfe-rów społecznych poczawszy od II kw 2016 r. stwarzapodstawy by przyspieszenia dynamiki konsumpcji.

Wykres 11: Dochody, spozycie prywatne, sprzedazdetaliczna i ufnosc konsumencka, trendy

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−40

−30

−20

−10

0

0%

5%

10%

15%

doch. do dysp.spożycie

sp. det.WWUK (p. oś)

Dane: RN GUS. Opracowanie: NBP, WWUK - wskaznik wy-

przedzajacy ufnosci konsumenckiej.

Struktura spozycia

Dominujaca kategoria spozycia sa dobra nietrwałe,lecz w I kw. br. zasadniczo wzrósł udział dóbr trwa-łych w konsumpcji – do ok. 8,0% wydatków gospo-darstw domowych na konsumpcje (w porównaniudo sredniej 6,7% z 2015 r., por. Wykres 12). Po spad-kach w 2015 roku spozycie dóbr trwałych wyraz-nie wzrosło w kategoriach realnych drugi kwartałz rzedu o 19,7% r/r s.a. w I kw. 2016 r. i o 25,7%s.a. w IV kw. ub. r. Przyspieszenia w spozyciu dóbrtrwałych nie zostały zaobserwowane w odpowied-

nich kategoriach danych ze sprzedazy detalicznej6,co w połaczeniu z analiza rachunków narodowychsprzed i po rewizji danych przez GUS i wysokazmiennoscia tej kategorii, utrudnia wnioskowanie osredniookresowych tendencjach spozycia dóbr trwa-łych (por. Wykres 13).

Wykres 12: Realne spozycie dóbr trwałych i nietrwa-łych, r/r sa

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%udział konsumpcji dóbr trwałych w spożyciu indywidualnym (prawa oś)konsumpcja dóbr nietrwałych r/r sa

konsumpcja dóbr trwałych r/r sa

udział konsumpcji dóbr trwałych w spożyciu indywidualnym (prawa oś)konsumpcja dóbr nietrwałych r/r sa

konsumpcja dóbr trwałych r/r sa

4%

5%

6%

7%

8%


Wykres 13: Dobra trwałe: spozycie (rachunki naro-dowe) oraz sprzedaz detaliczna, r/r realnie

Dane: RN i sprzedaz detaliczna GUS. Opracowanie: NBP

6Sprzedaz detaliczna dóbr trwałych to kategoria obejmujacapojazdy, odziez, meble, RTV i AGD. Szereg sprzedazy detalicz-nej jest skorelowany ze spozyciem dóbr trwałych gospodarstwdomowych. Oszacowanie współczynnika korelacji na danychkwartalnych z lat 2005-2015 to 0,53.


Spozycie prywatne

Wykres 14: Ocena odpowiedniego czasu do dokony-wania waznych zakupów, odsetek odpowiedzi

2006 2008 2010 2012 2014 2016

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%bieżąca, pozytywnabieżąca, negatywnaw ciągu 12 m−cy, pozytywnaw ciągu 12 m−cy, negatywna

Dane: KK GUS. Opracowanie: NBP, filtr HP z λ = 215, tj. filtra-

cja z czestotliwoscia odciecia 8 kwartałów.

Jednoczesnie, konsumencka ocena koniunkturymoze sugerowac potencjał do wzrostów dynamikispozycia dóbr trwałych. Od II kw. 2013 r. popra-wia sie systematycznie ocena, ze biezacy czas jeststosownym na dokonywanie powaznych zakupów(por. Wykres 14).7 W I połowie 2016 r. kontynuowanebyły dwie wazne tendencje: spadek odsetka osób ne-gatywnie oceniajacych biezaca sytuacje w kontek-scie dokonywania waznych zakupów (pesymisci) jaki wzrost wzglednej liczby osób uznajacych biezacyokres za dobry do dokonywania waznych zakupów(optymisci). Udział gospodarstw domowych wska-zujacych najblizszy rok jako dobry okres do dokony-wania waznych zakupów równiez utrzymuje sie wtendencji rosnacej w pierwszej połowie 2016 r.

Finansowanie konsumpcji

Pomimo wyraznego wzrostu popytu na dobra trwa-łego uzytku, wydaje sie on byc w niewielkim stopniufinansowany kredytem. Od poczatku 2013 r. odnoto-wuje sie zasadnioczo dodatni bilans zmian stanówkredytów (co oznacza, ze nowo zaciagniete zobo-

7Ten wskaznik koniunktury najlepiej pokazuje kierunkizmian przyszłej konsumpcji gospodarstw domowych, por. ra-port za I kwartał 2014 r. (nr 03/14).

wiazania przewyzszaja spłaty), lecz systematycznieprzyrost kredytów stanowi ok. 1,0% wartosci spozy-cia ogółem, przy sredniej z okresu boomu kredyto-wego w latach 2007-2008 na poziomie 3,5% (por. Wy-kres 15).

Wykres 15: Stopien wykorzystania kredytu w finan-sowaniu konsumpcji (udział zmian kw/kw stanukredytu konsumpcyjnego w spozyciu prywatnym)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−1%

0%

1%

2%

3%

4%

5%surowe odsezonowane trendsurowe odsezonowane trend


Stabilne zainteresowanie kredytem jako zródłemfinansowania konsumpcji jest spójne z danymi an-kietowymi zbieranymi z sektora bankowego. Wynikiankiety do przewodniczacych komitetów kredyto-wych8 wskazuja, ze nie zrealizowały sie oczekiwaniaznaczacego wzrostu popytu na kredyt konsumencki,choc od konca 2015 r. banki zaczyneły nieznaczniełagodzic polityke kredytowa.

Perspektywy dla spozycia

Wiekszosc sygnałów pochodzacych z danych o wyz-szej czestotliwosci wskazuje na mozliwosc pod-trzymania stabilnej dynamiki popytu konsumpcyj-nego w II kwartale 2016 r. Zarówno sprzedaz de-taliczna, jak i obydwa syntetyczne wskazniki ufno-sci konsumenckiej – biezacy i wyprzedzajacy – od-notowuja systematyczne wzrosty (por. Wykres 16).

8Sytuacja na rynku kredytowym w I i II kw. 2016 r.


Spozycie prywatne

Takze perspektywa dochodów gospodarstw domo-wych wydaje sie sugerowac optymizm co do ichpopytu konsumpcyjnego. Kontynuowana jest syste-matyczna poprawa sytuacji na rynku pracy: spadekbezrobocia, silny wzrost zatrudnienia i stopniowoprzyspieszajaca dynamika realna wynagrodzen. Po-nadto, od kilku miesiecy utrzymuja sie tendencjewzrostowe produkcji przemysłowej oraz stabilnywzrost w sektorach usługowych. Takze zmiany wpolityce (przede wszystkim swiadczenia rodzinne)beda zwiekszały potencjał wzrostu konsumpcji sek-tora gospodarstw domowych.

Wykres 16: Wskazniki ufnosci konsumenckiej

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−50

−40

−30

−20

−10

bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej (BWUK trend)

wyprzedzający wskaźnik ufności konsumenckiej (WWUK trend)

Dane: KK GUS. Opracowanie: NBP, filtr HP z λ = 215.

Jednoczesnie, nadal nie obserwuje sie sygnałówze strony popytu konsumpcyjnego gospodarstw do-mowych, które mogłyby sugerowac grozbe pojawie-nia sie spirali deflacyjnej. W przypadku decyzji kon-sumpcyjnych gospodarstw domowych objawiałabysie ona odkładaniem biezacych zakupów ze wzgleduna oczekiwany nizszy poziom cen w przyszłosci.Dynamika spozycia utrzymuje sie na stałym pozio-mie, poprawia sie takze popyt na dobra trwałegouzytku. Dane nie daja równiez przesłanek o rosna-cych oszczednosciach gospodarstw domowych.


Tworzenie dochodów

Ramka 1. Dynamika sprzedazy detalicznej na tle lat ubiegłych

Uruchomienie programu Rodzina 500+ w kwietniu br. stanowi potencjalnie istotny szok dochodowydla konsumpcji gospodarstw domowych. Ewentualne zmiany w popycie konsumpcyjnym GD powinnyznalezc swoje odzwierciedlenie w kształtowaniu sie sprzedazy detalicznej.Dynamiki łacznej sprzedazy detalicznej na tle odpowiadajacych im wskazników w latach ubiegłych niewskazuja na istotna zmiane tendencji zarówno agregatu, jak i poszczególnych komponentów. Programprzyjeto w styczniu, wiec za kategorie odniesienia przyjeto dynamike wobec lutego w kolejnych latach.We wszystkich kategoriach poza sprzedaza paliw, tempo wzrostu wzgledem lutego nie wyrózniało sie lubbyło nizsze niz w poprzednich latach (por. Wykres 17). Dynamika sprzedazy dóbr o charakterze trwałym,takich jak meble, rtv i agd w 2016 r., okazała sie wyzsza od jedynie w porównaniu do odczytów z 2014 r.

Wykres 17: Skumulowane dynamiki realnej sprzedazy detalicznej - poziom referencyjny w miesiacu lutymsp. det. ogółem

miesiące1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0%

10%

20%

30%

40%

50%2007−20112012

20132014

20152016

sp. det. dóbr trwałych

miesiące1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

−10%

0%

10%

20%

30% 2007−20112012

20132014

20152016

sp. det. dóbr półtrwałych

miesiące1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%2007−20112012

20132014

20152016

sp. det. dóbre nietrwałych

miesiące1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

−20%

−10%

0%

10%

20%2007−20112012

20132014

20152016

pozostała sp. det.

miesiące1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0%

10%

20%

30%

40% 2007−20112012

20132014

20152016

sp. det. paliw

miesiące1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

−5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%2007−20112012

20132014

20152016


Tworzenie dochodów

Ramka 2. Program Rodzina500+ zwiekszy konsumpcje usług

Struktura wydatków odpowiednich grup gospodarstw domowych sugeruje, ze w zwiazku z programemRodzina 500+ najsilniej wzrosna wydatki na usługi.W zaleznosci od sytuacji dochodowej gospodarstwa domowe moga sobie pozwolic na rózne wzorce kon-sumpcji, co ma swoje odzwierciedlenie w ich strukturze wydatków. Zazwyczaj, u gospodarstw domowycho nizszych dochodach wiekszy udział w całkowitej konsumpcji stanowia wydatki na podstawowe potrzeby,takie jak zywnosc i utrzymanie mieszkania, przy mniejszym znaczeniu pozostałych dóbr. Poprawa sytuacjimaterialnej poprzez wypłaty z programu Rodzina500+ moze, przynajmniej u czesci beneficjentów, istotniezmienic wzorzec konsumpcji, upodabniajac go do tego, który obserwuje sie u gospodarstw domowych owyzszych dochodach.

Wykres 18: Struktura gospodarstw domowych wg odpowiedzi na pytanie o sposób gospodarowania orazuprawnien do swiadczenia z programu Rodzina500+

Zródło: Obliczenia własne na podstawie Badania Budzetów Gospodarstw Domowych GUS, 2014 rok, próba po wykluczeniu wielopo-koleniowych i złozonych gospodarstw domowych.

Dane z Badania Budzetów Gospodarstw Domowych z 2014 roku wskazuja, ze najwieksza liczbe potencjal-nych beneficjentów programu Rodzina 500+ stanowia gospodarstwa domowe o przecietnej sytuacji docho-dowej (subiektywnie postrzeganej) oraz tych, które musza na co dzien oszczednie gospodarowac budzetem(por. Wykres 18). Wsród nich gros uprawnionych do korzystania z programu to gospodarstwa domowe zdwójka dzieci i swiadczeniem na jedno z nich (37%) oraz te, którzy moga otrzymac z programu co najmniej1000 zł (47%).


Tworzenie dochodów

Porównanie sredniego dochodu gospodarstw domowych w podziale na deklarowany sposób gospodaro-wania sugeruje, ze juz swiadczenie w wysokosci 1000 zł jest w stanie poprawic ich sytuacje dochodowana tyle, by w istotny sposób wpłynac na strukture wydatków. Wsród gospodarstw domowych, którymtakie swiadczenie moze przysługiwac, te o lepszej (subiektywnej) sytuacji dochodowej odnotowuja rela-tywnie wiekszy udział wydatków na odziez i obuwie, transport, edukacje, rekreacje i kulture, turystykeoraz restauracje i hotele (por. Tabela 2). Mozna wiec oczekiwac wyzszego tempa wzrostu własnie w tychkategoriach wydatków, z których istotna czesc stanowia usługi. Powyzsze moze czesciowo tłumaczyc brakwyraznego przełozenia sie programu Rodzina500+ na dynamike sprzedazy detalicznej.

Tabela 2: Struktura wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych z dwójka dzieci i trójka dzieci wzaleznosci od sposobu gospodarowania pieniedzmi w gospodarstwie

ocena sytuacji finansowej: starcza nam na wiele bezspecjalnego oszczedzania

starcza nam na co dzien, alemusimy oszczedzac na po-wazniejsze zakupy

musimy na co dzien bardzooszczednie gospodarowac

dwoje dziecizywnosc i napoje 20,0% 25,6% 30,9%odziez i obuwie 8,3% 7,1% 5,3%uzytkowanie mieszkania inosniki energii 14,6% 18,0% 20,8%

wyposazenie mieszkania iprowadzenie gospodarstwa 6,4% 5,7% 4,5%

zdrowie 3,9% 3,8% 3,3%transport 12,2% 10,4% 9,2%łacznosc 4,3% 5,1% 5,9%edukacja 3,6% 2,2% 1,8%rekreacja i kultura, tury-styka, restauracje i hotele 17,3% 14,4% 11,6%

pozostałe 9,4% 7,7% 6,7%troje dzieci

zywnosc i napoje 22,2% 28,6% 34,3%odziez i obuwie 8,7% 7,0% 5,2%uzytkowanie mieszkania inosniki energii 15,4% 17,8% 21,6%

wyposazenie mieszkania iprowadzenie gospodarstwa 3,6% 5,6% 4,5%

zdrowie 3,5% 3,6% 2,8%transport 10,7% 10,0% 7,4%łacznosc 4,0% 4,8% 5,8%edukacja 4,1% 1,9% 1,2%rekreacja i kultura, tury-styka, restauracje i hotele 19,2% 12,8% 10,9%

pozostałe 8,6% 7,8% 6,3%Raportowana jest tylko struktura wydatków gospodarstw domowych z dwójka i z trójka dzieci, gdyz stanowia one 85% wszystkichuprawnionych do swiadczenia z programu Rodzina 500+ w wysokosci 1000 zł i wiecej. Zródło: Obliczenia własne na podstawie BadaniaBudzetów Gospodarstw Domowych GUS, 2014 rok, próba po wykluczeniu wielopokoleniowych i złozonych gospodarstw domowych.


Oszczednosci i inwestycje


W pierwszym kwartale br. odnotowano pewnywzrost stopy oszczednosci dobrowolnych gospo-darstw domowych, zasadniczo jednak oszczedno-sci tego sektora pozostaja niewielkie. Zmiany le-gislacyjne z 2013 r. dotyczace kapitałowego filarasystemu emerytalnego przejawiaja sie takze w ma-lejacej roli oszczednosci w ramach powszechnegokapitałowego systemu emerytalnego. Stopa inwe-stowania pozostaje stabilna, natomiast obniza sietempo wzrostu nakładów inwestycyjnych brutto.Stopa inwestowania gospodarstw domowych jestsrednio o 6,5 pp. wyzsza od ich stopy oszczedzania.

Oszczednosci gospodarstw domowych w I kw.2016 roku w ujeciu nominalnym wyniosły -11,2 mldzł, tj. nieznacznie wiecej przed rokiem. Skorygowanao efekty sezonowe stopa oszczedzania, szacowanajako relacja do dochodów do dyspozycji, w I kw. 2016r. ukształtowała sie na poziomie 3,5% (por. Wykres19). Stopa oszczednosci dobrowolnych była wyraz-nie wyzsza niz w poprzednich kwartałach, a obecnedane wskazuja na pewna poprawe tej kategorii. Zewzgledu na znaczna skale rewizji tej kategorii ra-chunków narodowych, biezaca publikacja GUS pre-zentowana jest na tle szacowanego przedziału ufno-sci (uzyskanego na podstawie przeszłych rewizji tejkategorii). Te oszacowania nie pozwalaja na jedno-znaczne wyrokowanie o tendencji wzrostowej stopyoszczednosci dobrowolnych.

Relatywnie niskim oszczednosciom dobrowol-nym gospodarstw domowych towarzyszy znaczniewolniejsze tempo wzrostu oszczednosci emerytal-nych w systemie kapitałowym. Za tym drugim pro-cesem stoi zmiana w systemie emerytalnym obowia-zujaca od drugiej połowy 2013 r., a szczególnie jejdwa elementy: nizsze wpłaty do systemu kapitało-wego (wole przekazywania składek do OFE wyra-ziło ok. 12% populacji pracujacych) oraz stopnioweprzenoszenie z OFE do ZUS srodków osób osiaga-jacych wiek przedemerytalny (tzw. mechanizm „su-waka”, wg planu finansowego FUS było to ok 4,2mld zł w 2015 r. przy szacunkach ok 4,3 mld zł w 2016r.). Ze wzgledu na wysokosc srodków zgromadzo-

nych w OFE przez kohorty osiagajace wiek przed-emerytalny oraz niska liczebnosc nowych roczni-ków podejmujacych decyzje o członkostwie w OFE,mozna sie spodziewac ujemnych wkładów korekty ztytułu FE do oszczednosci sektora gospodarstw do-mowych w kolejnych kwartałach (transfery z ZUS doOFE to obecnie ok. 3,1-3,2 mld zł rocznie).

Niskie oszczednosci dobrowolne gospodarstwdomowych moga byc przejawem kilku procesów. Popierwsze, po okresie wysokiej niepewnosci zwiaza-nej z globalnym kryzysem finansowym i kryzysemfiskalnym w UE, stopniowo przestaja docierac do go-spodarstw domowych negatywne informacje w po-dobnej skali. Na korzysc tej tezy przemawiaja syste-matycznie rosnace wskazniki ufnosci konsumenckiejoraz oceny biezacej i przyszłej sytuacji gospodarczejw Polsce. Brak na razie danych pozwalajacych oce-nic wpływ wyników referendum w Wielkiej Brytaniina nastroje konsumenckie w Polsce, ale wzgledniekorzystna swiatowa i krajowa sytuacja gospodarczaosłabia oddziaływanie motywu przezornosciowego.Po drugie, utrzymujace sie relatywnie niskie stopyprocentowe zniechecaja do lokowania srodków wdepozytach, podczas gdy wciaz nieatrakcyjna relacjazwrotu do ryzyka na rynku kapitałowym zniechecado inwestowania w aktywa ryzykowne. Na korzysctej tezy przemawia powolny wzrost aktywów, przyczym rosnie zainteresowanie płynnoscia, a spada za-interesowanie ryzykiem (por. rozdział Aktywa i zo-bowiazania finansowe). Po trzecie, w okresie spo-wolnienia gospodarczego i wzrostu bezrobocia czescgospodarstw domowych musiała obnizyc stope kon-sumpcji. Wraz z poprawa sytuacji na rynku pracy,gospodarstwa te moga traktowac priorytetowo za-spokojenie potrzeb, na które wczesniej nie było ichstac. Ten motyw moga sugerowac podwyzszone dy-namiki konsumpcji dóbr trwałych.



Wykres 19: Stopa oszczedzania gospodarstw domowych (w relacji do dochodów do dyspozycji)


W I kw. 2016 r. dynamika realnych nakładówbrutto na srodki trwałe w sektorze gospodarstw do-mowych ukształtowała sie na poziomie -2,8% r/r ibyła ujemna pierwszy raz od 2014 roku, Wykres 20).Procesowi temu towarzyszy znaczace obnizenie am-plitudy wahan.

Wykres 20: Realne nakłady inwestycyjne brutto, r/r

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa

r/rr/r sa

r/r trendkw/kw sa


Stopa inwestowania w sektorze gospodarstw do-mowych, czyli relacja nakładów brutto na srodkitrwałe do dochodów do dyspozycji brutto pozostaje

stabilna (7,9% po usunieciu wahan o charakterze se-zonowym). Stopa inwestowania nieprzerwanie sys-tematycznie przewyzszała stope oszczedzania, leczod połowy 2013 r. luka ta sie powieksza (por. Wykres21). Utrzymujaca sie w długim okresie przewaga in-westycji gospodarstw domowych nad ich oszczed-nosciami zwieksza wielkosc zadłuzenia netto sektoragospodarstw domowych wobec innych sektorów.

Wykres 21: Stopa inwestowania i oszczedzania (wrelacji do dochodów do dyspozycji brutto)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−4%

−2%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

stopa oszczę dnoś ci pozostałych sastopa oszczę dnoś ci dobrowolnych sastopa inwestowania sa



Tworzenie dochodów

Ramka 3. Zródła finansowania inwestycji w Polsce

W Polsce głównym zródłem finansowania inwestycji sa srodki krajowe. Napływ kapitału z zagranicy, chocistotny, systematycznie maleje (z ok 4% PKB w latach 2005-2010 do 3% PKB w 2010-2015). Relacja oszczedno-sci krajowych w gospodarce narodowej do PKB w I kw. 2016 r. wyniosła 21,9% (po wyeliminowaniu wahansezonowych, por. Wykres 22). W oszczednosciach krajowych główna role stanowia oszczednosci sektoraprzedsiebiorstw, co jest zwiazane z istotnym znaczeniem srodków własnych w finansowaniu inwestycji (uzródeł tego wzorca moga lezec zarówno preferencje, jak i bariery w dostepie do kapitału, por. Szybki monito-ring NBP). W porównaniu do lat 2005-2010, od 2011 r. maleje rola oszczednosci gospodarstw domowych wgenerowaniu oszczednosci krajowych, które systematycznie w przewazajacym stopniu pochodza z sektoraprzedsiebiorstw.Dominujaca rola sektora przedsiebiorstw niefinansowych w tworzeniu zagregowanych oszczednosci w Pol-sce wskazuje od lat na istotna rola finansowania inwestycji ze srodków pochodzacych ze zródeł krajowych.Zjawisko to zwieksza zmiennosc oszczednosci w gospodarce narodowej, a takze potencjalnie moze obnizactempo rozwoju przedsiebiorstw. Napływ oszczednosci zagranicznych czwarty kwartał z rzedu zmniejszazasób finansowania inwestycji w Polsce. Zjawisko to pojawiło sie po raz pierwszy od lat 1990. Sugeruje to,ze podtrzymanie finansowania inwestycji ze srodków zagranicznych moze byc ograniczone, co negatywnieoddziaływac bedzie na stope oszczednosci w gospodarce oraz na nakłady inwestycyjne.

Wykres 22: Zródła finansowania inwestycji w Polsce

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

oszczędności gospodarstw domowychoszczędności przedsiębiorstw niefinansowychoszczędności instytucji rządowych

oszczędności instytucji finansowychoszczędności zagranicystopa inwestycji w gospodarce narodowej

oszczędności gospodarstw domowychoszczędności przedsiębiorstw niefinansowychoszczędności instytucji rządowych

oszczędności instytucji finansowychoszczędności zagranicystopa inwestycji w gospodarce narodowej

Zródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.


Aktywa i zobowiazania finansowe

Aktywa i zobowiazania finansowe (rachunki finansowe)

Pozycja finansowa gospodarstw domowych uległanieznacznej poprawie w relacji do ubiegłego kwar-tału. W I kw. 2016 r. nastapił dalszy wzrost zarównoaktywów, jak i zobowiazan, przy niskiej dynamiceobu agregatów. Gospodarstwa domowe zgłaszałypopyt przede wszystkim na aktywa o niskim stop-niu ryzyka oraz wysokiej płynnosci. Wzrost zobo-wiazan zwiazany jest głównie z kredytami długo-terminowymi.

Aktywa

Stan aktywów finansowych gospodarstw domo-wych w koncu marca 2016 r. wyniósł 1786,1 mld zł ibył wyzszy o 2,2% kw/kw (por. Wykres 23). Zwiek-szyły sie takze transakcje po stronie aktywów do 36mld zł w ujeciu kwartalnym, pozostajac jednak zna-czaco ponizej sredniej odczytów z I kwartału w la-tach 2010-2015 latach (ok. 45 mld zł). (por. Wykres24 oraz Aneks - zestawienie danych statystycznych,Tabela 5). Zmiany wyceny aktywów przyczyniły siedo wzrostu całego stanu, choc w niewielkim stopniu(ok. 2,5 mld zł).

Wykres 23: Stany aktywów i zobowiazan finanso-wych gospodarstw domowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−500

0

500

1000

1500

2000 aktywa ogółemzobowiązania ogółem

aktywa netto

Dane: Kwartalne rachunki finansowe NBP.

Wykres 24: Zmiany kwartalne stanów aktywów fi-nansowych gospodarstw domowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−50

0

50

100

transakcje GD w formie aktywów finansowychpozostałe zmiany aktywów finansowych GD

Dane: Kwartalne rachunki finansowe, NBP.

Wykres 25: Transakcje wg rodzajów aktywów finan-sowych (w mld zł, kw/kw, dane surowe)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−60

−40

−20

0

20

40

60

gotówka i depozyty krótkoterminowedepozyty długoterminowe

akcje notowane

akcje nienotowanesystemy emerytalno−rentowepozostałe aktywa

Dane: Kwartalne rachunki finansowe, NBP.



W I kw. 2016 r. nadal rosły płynne aktywa w dys-pozycji gospodarstw domowych, a przyrost w tej ka-tegorii był najwiekszy. Od 5 kwartałów na wysokimpoziomie kształtuje sie dynamika gotówki i srodkówulokowanych w płynny sposób w bankach (w ujeciurocznym 13,9%, por. Wykres 27). Udział tych akty-wów wzrósł do 48,5% zasobów finansowych gospo-darstw domowych. Od IV kw. 2014 r. w strukturzeczasowej depozytów przewazaja srodki na rachun-kach biezacych i lokatach do 12 miesiecy.

Wykres 26: Składowe aktywów finansowych GD(jako odsetek rocznych dochodów do dyspozycji)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0%

50%

100%

150%

gotówka i depozyty krótkoterminowedepozyty długoterminowe

akcje notowane

akcje nienotowanesystemy emerytalno−rentowepozostałe aktywa

Dane: Kwartalne rachunki niefinansowe wg sektorów instytu-cjonalnych, GUS; Kwartalne rachunki finansowe, NBP.9

Zwiekszeniu o ok. 8,7 mld zł uległy aktywaryzykowne, czesciowo na skutek efektów sezono-wych. Po okresie spadków w latach 2007-2009, sta-bilny udział w zasobach finansowych netto majaudziały kapitałowe, oscylujac na poziomie ok. 27%.Ten stabilny odsetek jest pochodna zmian wewzglednie podobnej skali pomiedzy instrumentamipierwotnymi (akcje) oraz pochodnymi (jednostkifunduszy inwestycyjnych, produkty inwestycyjno-ubezpieczeniowe). W I kw. 2016 r. giełda odnotowałaokres wzrostów, WIG wzrósł o ok. 8,4%, co przeło-zyło sie na wzrost zainteresowania gospodarstw do-

9Zgodnie z konwencja przyjeta w systemie ESA2010, prze-prowadzone w lutym 2014 r. przeniesienie do ZUS 153,2 mld złoszczednosci emerytalnych utrzymywanych uprzednio w OFEnie obnizyło łacznej sumy aktywów finansowych, ale zwiek-szyło stan pozostałych aktywów.

mowych inwestycjami poza systemem bankowym,lecz dane monetarne wskazuja, ze w II kw. tendend-cja wzrostowa odwróciła sie, co moze oznaczac, zewzrost aktywów ryzykownych miał charakter przej-sciowy.

Tabela 3: Dynamiki r/r aktywów i zobowiazan fi-nansowych gospodarstw domowych

Aktywa i zobowiazaniafinansowe GD

2015 2015 2015 2015 2016

I II III IV I

Aktywa finansowe 6,2 6,3 3,7 5,9 4,1

Gotówka i depozytykrótkoterminowe

10,7 12,7 13,8 13,4 13,9

Depozyty długotermi-nowe

6,9 4,7 4,5 5,6 6,2

Akcje notowane 12,8 12,3 7,2 5,8 -5,4

Akcje nienotowane 2,7 3,0 -3,1 5,7 0,2

Sys. ubezp. i emerytalno- rentowe

3,2 2,5 -4,0 -2,2 -2,4

Pozostałe 0,4 0,7 0,4 0,3 0,4

Zobowiazania 6,5 7,0 5,1 6,0 3,9

Kredyty i pozyczki 6,5 7,1 5,0 6,1 3,9

Pozostałe kwoty do za-płacenia

6,6 5,1 6,4 1,9 3,2

Kwartalne rachunki finansowe, NBP.

Gospodarstwa domowe w I kw. 2016 r. uloko-wały w formie gotówki i lokat krótkoterminowych16,9 mld zł, przez co stan posiadania tej formy ak-tywów przez gospodarstwa domowe w koncu oma-wianego kwartału wyniósł 518,9 mld zł i był wiekszyw porównaniu do poprzedniego kwartału o 13,9%.Zainteresowanie gospodarstw domowych ta płynnaforma inwestowania srodków finansowych konty-nuuje trend wzrostowy, pomimo niskich (por. Wy-kres 27). Nowe depozyty gospodarstwa domowe lo-kowały przy srednim oprocentowaniu w wysokosci1,5%, tj. o 0,2 pp nizszym niz przed kwartałem.

Popytowi na płynnosc towarzyszył w I kw.wzrost zainteresowania sektora gospodarstw do-mowych depozytami długoterminowymi (powyzejroku). Wysokosc nowych depozytów długotermino-wych to ok. 5,8 mld zł., skutkiem czego ich stanwzrósł o 1,5% kw/kw. Na stan depozytów tego typuujemnie wpływały przeszacowania wartosci.



Wciaz maleje rola aktywów ryzykownych10 wportfelu gospodarstw domowych, tak w efekciespadków cen (głównie akcji notowanych), jak ina skutek wycofywania sie z tego typu inwesty-cji (głównie akcji nienotowanych). Łacznie, w uje-ciu kwartalnym aktywa ryzykowne zwiekszyły sieo 1,9% (w ujeciu rocznym odnotowano jednak spa-dek, por. Wykres 29). Przeprowadzone w I kw. 2016r. transakcje w akcje nienotowane zwiekszyły ak-tywa ryzykowne o ok 15,2 mld zł (transakcje sa za-zwyczaj wysokie i dodatnie w I kwartałach kolej-nych lat, co zwiazane jest z aktualizacja wyceny akty-wów przed złozeniem sprawozdan finansowych nie-notowanych spółek prawa handlowego). Minimal-nie dodatnia była takze zmiana wyceny akcji nieno-towanych. Pomimo wzrostu cen akcji notowanych,zakupy netto tego instrumentu zblizyły sie do ok.−6, 5 mld zł, co przerwało trend 7 kolejnych kwar-tałów wzrostu zaangazowania gospodarstw domo-wych w giełde. Stan akcji w portfelu gospodarstwdomowych spadł łacznie o ok. 5,4 mld zł pomimo ko-rzystnej zmiany wartosci posiadanych aktywów.

Wykres 27: Transakcje w formie gotówki i depozy-tów krótkoterminowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

100

200

300

400

500

600

0

10

20

30nominalne

trend

stan w końcu kwartału (p. oś)


10Kategoria ta odnosi sie łacznie do udziałów kapitałowych ijednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Wedługmetodyki ESA 2010 obejmuja one nastepujace instrumenty fi-nansowe: akcje notowane na giełdzie, akcje nienotowane orazpozostałe udziały kapitałowe, a takze jednostki uczestnictwa wfunduszach inwestycyjnych, tj. kategorie 7, 511, 512, 519, 521,522 finansowych rachunków narodowych.

Łacznie, stan depozytów długoterminowych wujeciu rocznym wzrósł o 6,2%, tj. powyzej długo-okresowego trendu (por. Wykres 28 oraz Tabela 5).Rola tej formy inwestowania w decyzjach gospo-darstw domowych pozostaje niezmiennie istotna: pospadku w pierwszej połowie 2013 r. udział depozy-tów długoterminowych w aktywach netto sektoragospodarstw domowych utrzymuje sie na stałympoziomie, z niewielkimi oscylacjami wokół 20%.

Wykres 28: Transakcje w formie depozytów długo-terminowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

100

200

300

400

−10

0

10

20

30

40 nominalne

trend



Wykres 29: Transakcje w formie aktywów ryzykow-nych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

100

200

300

400

500

600

−40

−20

0

20

40nominalne

trend





Udział akcji w aktywach pozostaje niezmienny.Obecnie akcje notowane stanowia ok. 8% aktywów,tj. o ok. 5 pp. mniej niz przed poczatkiem globalnegokryzysu finansowego, i ok. 32% aktywów ryzykow-nych. Pomimo systematycznych spadków od 2008r., dominujaca w aktywach ryzykownych pozostajerola akcji nienotowanych (ok. 18% aktywów ogółem,68% aktywów ryzykownych).

Stan aktywów ulokowanych w systemach ubez-pieczeniowych i emerytalno-rentowych11 wzrósł,co zwiazane było zarówno z dodatnim saldem trans-akcji (ok. 2,9 mld zł), jak i korzystnymi przeszaco-waniami wartosci tej kategorii (ok. 1,8 mld zł). Ak-tywa te wzrosły o 1,5% kw/kw, choc w ujeciu rocz-nym, takze ze wzgledu na efekt wysokiej bazy, dy-namika pozostaje ujemna (-2,4% r/r, por. Wykres30). W dłuzszej perspektywie spodziewac sie na-lezy podtrzymania trendu spadkowego z uwagi natzw. mechanizmem „suwaka” (stopniowego przesu-wania srodków osób osiagajacych wiek przedemery-talny z OFE do ZUS).

Wykres 30: Transakcje w systemach ubezpieczenio-wych i emerytalno-rentowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

100

200

300

400

500

5

10

15

nominalne

trend



11Kategoria obejmuje OFE, IKE, IKZE, PPE oraz tzw. rezerwytechniczne, tj. kategorie 61, 62, 63, 64, 65 i 66 finansowych ra-chunków narodowych.

Zobowiazania

Zobowiazania finansowe sektora gospodarstw do-mowych w koncu marca 2016 r. wyniosły łacznie668,9 mld zł i były wyzsze od wartosci sprzed kwar-tału o 0,8% kw/kw sa (3,9% w ujeciu rocznym).Nowo podjete zobowiazania finansowe w IV kw.2015 r. wyniosły 5,2 mld zł, a stan uległ zmianie wujeciu kwartalnym o 5,1 mld zł, co wskazuje na za-niedbywalna role zmiany wyceny wczesniej zacia-gnietych zobowiazan (por. Wykres 31 i Tabela 3).

Wykres 31: Struktura kwartalnych zmian wartoscizobowiazan finansowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

10

20

30

40

50

60

70 transakcje zw. ze zobowiązaniami finansowymi GDpozostałe zmiany wartości zobowiązań finansowych GD


Dominujaca forma wzrostu zadłuzenia gospo-darstw domowych sa pozyczki zaciagane na okresypowyzej jednego roku. Transakcje z tytułu długoter-minowych kredytów i pozyczek w ciagu I kw. 2016r. wyniosły 3,3 mld zł. W konsekwencji zobowiaza-nia długoterminowe gospodarstw domowych wobecsektora bankowego wzrosły o 6,6% w ujeciu rocz-nym i o 0,5% kw/kw (por. Wykres 32). Zaostrze-nie polityki banków w zakresie przyznawania kre-dytów mieszkaniowych (tzw. rekomendacja S w 2014r.) zmniejszyła tempo wzrostu zadłuzenia długoter-minowego gospodarstw domowych, choc wciaz po-zyczki zaciagane na okres dłuzszy niz 12 miesiecystanowia ok. 90% stanu zobowiazan sektora gospo-darstw domowych a takze ok. 92% ich przyrostu.



Wykres 32: Transakcje w formie kredytów i pozyczekdługoterminowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

200

400

600

0

10

20

30

40

50

60

nominalne

trend



Wykres 33: Transakcje w formie kredytów i pozyczekkrótkoterminowych (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

10

20

30

40

50

60

70

−4

−2

0

2

4

6

nominalne

trend



Wzrostowi wielkosci transakcji w postaci kredy-tów długoterminowych towarzyszy systematycznyspadek zainteresowania nowym kredytem krótko-terminowym (cezure stanowi okres 12 miesiecy, por.Wykres 34). Wbrew tej tendencji, w I kw 2016 r., kre-dyty z zapadalnoscia ponizej roku zwiekszyły sie ook. 0,3 mld tj. 0,4% kw/kw (por. Wykres 33).

Niewielkie i od 2013 r. okresowo ujemne trans-akcje kredytów krótkoterminowych moga byc zwia-zane z dwoma procesami. Po pierwsze, by zwiekszyczainteresowanie konsumpcja dóbr trwałych, sprze-dawcy i pozyczkodawcy moga wydłuzac okres kre-dytowania zakupów. Po drugie, wobec rosnacych ratkredytów hipotecznych oraz narastajacej niepewno-sci co do ich wysokosci (szczególnie w odniesieniudo kredytów walutowych), gospodarstwa domowemoga nie byc zainteresowane podejmowaniem do-datkowego, krótkoterminowego zadłuzenia.

Wykres 34: Transakcje w formie zobowiazan finan-sowych wg rodzajów (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

10

20

30

40

50

60

kredyty i pożyczki długoterminowekredyty i pożyczki krótkoterminowepozostałe transakcje


Pozycja finansowa

W I kw. 2016 r. pozycja finansowa gospodarstwdomowych poprawiła sie w ujeciu rocznym. Rela-cja aktywów finansowych gospodarstw domowychdo ich dochodów do dyspozycji brutto po wyłacze-niu wahan sezonowych wyniosła 166,9%, czyli o 2,6pp. wiecej niz przed kwartałem oraz 2,9 pp. wiecejniz przed rokiem (por. Wykres 35). Wskaznik zobo-wiazan finansowych gospodarstw domowych w sto-sunku do ich dochodów do dyspozycji, powiekszyłsie w skali roku o 0,9 pp., po skorygowaniu o wa-hania sezonowe kształtujac sie na poziomie 62,5%.Co prawda, w skali roku nieco szybciej rosły zobo-wiazania, jednak na wzrost nadwyzki aktywów nad



zobowiazaniami gospodarstw domowych złozył sieprzede wszystkim efekt skali – aktywa sa ponaddwu-i-półkrotnie wiekszym agregatem niz zobowia-zania. Na skutek tych zmian, wartosc aktywów fi-nansowych netto zblizyła sie do 105% dochodów dodyspozycji.

Wykres 35: Relacje stanów finansowych aktywów,zobowiazan, aktywów netto jako odsetek zannuali-zowanych dochodów do dyspozycji GD; dynamikar/r aktywów netto (dane odsezonowane)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0%

50%

100%

150%

200%

−40%

−20%

0%

20%

40%

60%

80%

zobowiązania/dochody

aktywa/dochody

aktywa netto r/raktywa netto/do−chody (prawa oś)

Dane: Kwartalne rachunki niefinansowe wg sektorów instytu-

cjonalnych GUS; Kwartalne rachunki finansowe, NBP.

Majatek finansowy netto, czyli nadwyzka akty-wów nad zobowiazaniami w sektorze gospodarstwdomowych, na koniec IV kw. 2015 r. wyniósł 1117,1mld zł, zwiekszajac sie w ujeciu kwartalnym o 33,9mld zł. Po skorygowaniu o wahania sezonowe, dy-namika kwartalna osiagneła 3,1% sa.


Aktywa i zobowiazania finansowe - perspektywy (wg statystyki monetarnej)

Aktywa i zobowiazania finansowe - statystyka monetarna, II kw 2016 r.

Pomimo odmiennego ujecia – pod wzgledem meto-dologii i zakresu - od danych z rachunków finanso-wych (z grupy rachunków akumulacji, według ESA2010), równiez dane ze statystyki monetarnej NBP,zarazem jedyne dostepne w cyklu miesiecznym zró-dła biezacych danych o inwestycjach finansowych izadłuzeniu GD, moga byc pomocne w:

okresleniu kierunków zmian zachodzacych waktywach i pasywach gospodarstw domowychw nastepnych kwartałach,

okresleniu bardziej szczegółowych, niz wynikato z kompleksowych rachunków finansowych,kierunków zmian zachodzacych w strukturze idynamice aktywów i zobowiazan finansowychgospodarstw domowych.

Aktywa

W II kw. 2016 r. podtrzymana została struktura aku-mulacji aktywów finansowych w sektorze gospo-darstw domowych. Gospodarstwa domowe, podob-nie jak we wczesniejszych kwartałach, zbywały akcje(prawdopodobnie głównie nienotowane) oraz jed-nostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,zwiekszajac zaangazowanie przede wszystkim wformie gotówki, a takze depozytów, tj. instrumentówo wysokiej płynnosci i niskim ryzyku (por. Wykres36 i Aneks - Zestawienie danych statystycznych, Ta-bela 6).

Niemniej jednak, przyrost depozytów od 3 kwar-tałów pozostaje w tendencji malejacej, wynikajacejz wyraznego osłabienia skłonnosci do deponowa-nia srodków na rachunkach o dłuzszym okresie za-padalnosci. W II kwartale dodatni udział w przy-roscie tej kategorii miały wyłacznie depozyty bie-zace. Moze wskazywac to na stopniowy spadek zna-czenia depozytów w procesie akumulacji aktywóww kolejnych kwartałach 2016 r., zwłaszcza w swie-tle utrzymujacych sie niskich stóp oprocentowaniawkładów. Wciaz jednak łaczne zmiany stanów de-pozytów utrzymuja sie na wyzszym poziomie nizprzed rokiem.

Wykres 36: Zmiany stanów aktywów finansowychGD kw/kw (w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−30

−20

−10

0

10

20

30

40

gotówka

depozyty

fundusze inwestycyjne

akcje

ubezpieczenia na życierządowe papiery wartościowe

Zródło: Statystyka monetarna, NBP.

Wykres 37: Zmiany stanów depozytów GD kw/kw(w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

−20

−10

0

10

20

30

40

depozyty bieżącedepozyty terminowe pon. 2 latdepozyty terminowe pow. 2 lat


Jednoczesnie, stabilnosc warunków oszczedza-nia oraz relatywnie zaniedbywalne ryzyko ewentu-alnych strat w dalszym ciagu w decydujacym stop-niu oddziaływuje na decyzje inwestycyjne sektora


Aktywa i zobowiazania finansowe - perspektywy (wg statystyki monetarnej)

gospodarstw domowych, wskutek czego nie nalezyspodziewac sie nagłego wzrostu znaczenia aktywówryzykownych w portfelu aktywów GD.

Zobowiazania

Po bliskich zeru odczytach w poprzednich trzechkwartałach, w II kw. 2016 nastapił silniejszy wzrostzobowiazan finansowych GD. Niemal 60% wspo-mnianego wzrostu wynika ze zwiekszenia zobo-wiazan w postaci kredytów długoterminowych. Coprawda w mniejszym zakresie, ale tez zwiekszył siestan kredytów krótkoterminowych (por. Wykres 38).Wzrost ten nie znalazł jednak odbicia w postaci wi-docznej poprawy tendencji w danych o sprzedazydetalicznej, zwłaszcza dóbr trwałych dóbr trwałych.Udział kredytu w finansowaniu konsumpcji utrzy-muje sie na stałym, niskim poziomie.

Wykres 38: Zmiany stanów zadłuzenia GD kw/kw(w mld zł)

2006 2008 2010 2012 2014 2016

0

20

40

60kredyty konsumpcyjnekredyty mieszkaniowekredyty pozostałe



Aneks

AneksUwagi metodyczne

1. Obecne dane z rachunków niefinansowych go-spodarstw domowych sporzadzane sa w oparciunowa, ujednolicona metodyke ESA 2010 (szczegółydotyczace zmian oraz informacje metodologicznemozna znalezc na stronie Głównego Urzedu Staty-stycznego oraz Eurostatu). Opracowanie wykorzy-stuje szeregi czasowe, spójne z nowa metodyka, roz-poczynajace sie w I kw. 2002 r. Na ich podstawie do-konano wiekszosci obliczen, w tym korekty sezono-wej.

2. Sektor gospodarstw domowych – wedługESA2010: kat. S.14 Gospodarstwa domowe - obejmujepod wzgledem podmiotowym osoby fizyczne lubgrupy osób fizycznych wspólnie zamieszkujace iwspólnie utrzymujace sie, a takze osoby fizyczneprzebywajace na stałe w instytucjach zbiorowegozamieszkania. Zakres taki jest powszechnie stoso-wany w statystykach na potrzeby krajowe, sporza-dzanych w układzie rachunków narodowych przezGUS. Dla celów statystyk miedzynarodowych (Eu-rostat, OECD, IMF, WB, a takze GUS) do sektora go-spodarstw domowych zalicza sie 2 sektory: kat. S.14Gospodarstwa domowe oraz kat. S.15 Sektor instytucjiniekomercyjnych działajacych na rzecz gospodarstw do-mowych.

3. Poczawszy od II kwartału 2011 r. w Notatceprzyjmowana jest poszerzona definicja sektora go-spodarstw domowych, zgodna z zakresem podmio-towym stosowanym dla potrzeb statystyk miedzy-narodowych. Konsekwencja tego była koniecznoscujednolicenia zakresów podmiotowych dla wszyst-kich kategorii ekonomicznych stosowanych w staty-styce rachunków narodowych niefinansowych i fi-nansowych ze statystyka monetarna. Właczony dosektora gospodarstw domowych sektor instytucjiniekomercyjnych działajacych na rzecz gospodarstwdomowych stanowi ok. 2% dochodów do dyspozycjibrutto ogólnych sektorów: S.14 i S.15 oraz 1,5% spo-zycia prywatnego.

4. W Rachunku wykorzystania nominalnych do-

chodów w sektorze gospodarstw domowych (GD)uwzglednia sie pozycje Korekta z tytułu zmiany udzia-łów netto w rezerwach funduszy emerytalnych. Zgodniez metodologia rachunków finansowych, gospodar-stwa domowe sa posiadaczami rezerw prywatnychkapitałowych systemów ubezpieczen społecznych.Wspomniana Korekta. . . pokazuje wielkosc zmianw rezerwach ubezpieczeniowych (prywatnych kapi-tałowych systemach ubezpieczen społecznych), odktórych gospodarstwa domowe maja okreslone rosz-czenia. Taka pozycja korygujaca jest niezbedna wcelu uzgodnienia wielkosci oszczednosci GD w ra-chunkach niefinansowych ze zmianami ich udziałównetto w rezerwach funduszy emerytalnych, rejestro-wanych w rachunkach finansowych.

Korekta. . . obliczana jest jako róznica miedzy war-toscia faktycznych składek na ubezpieczenie spo-łeczne (w odniesieniu do płatnosci emerytalnych)wpłaconych przez gospodarstwa domowe do pry-watnych kapitałowych systemów ubezpieczen spo-łecznych, powiekszona o uzupełnienia do składekpłaconych od dochodów z tytułu własnosci przy-pisanych posiadaczom polis ubezpieczeniowych, awartoscia opłat poniesionych za usługi ubezpiecze-niowe i emerytur wypłaconych w formie swiadczenz prywatnych kapitałowych systemów ubezpieczenspołecznych.

W Tabeli 4 (Aneks - Zestawienie danych statystycz-nych), wiersz drugi odnosi sie do dochodów GD,czyli biezacych dochodów do dyspozycji brutto po-wiekszonych o zmiany w rezerwach funduszy ubez-pieczen społecznych (funduszy emerytalnych), które- zgodnie z ESA 2010 - traktowane sa, jako znajdu-jace sie we wspólnym posiadaniu gospodarstw do-mowych. Powiekszenie pozycji dochody do dyspozycjibrutto o wielkosc korekty z tytułu zmiany udziałów nettow rezerwach funduszy emerytalnych umozliwia zbilan-sowanie rachunku wykorzystania dochodów w sek-torze gospodarstw domowych, zgodnie z metodolo-gia rachunków narodowych.

5. Sposród składników oszczednosci sektora go-spodarstw domowych, w ujeciu rachunków naro-


Aneks

dowych, zasadnicze znaczenie maja dwa elementy.Jednym z nich jest akumulacja, a w zasadzie jejpodstawowy składnik majacy postac rzeczowa, tj.nakłady brutto na srodki trwałe, stanowiace wartoscsrodków przeznaczonych na inwestycje, tu głów-nie na budownictwo mieszkaniowe. Drugim elemen-tem, okreslanym tu jako oszczednosci finansowe,jest saldo aktywów i zobowiazan finansowych sek-tora, „domykajace” rachunek kapitałowy tworze-nia i rozdysponowania oszczednosci brutto. Dodat-nia wartosc oszczednosci finansowych, tj. wierzytel-nosci netto oznacza, ze sektor gospodarstw domo-wych dysponował na biezaco srodkami wystarcza-jacymi na finansowanie własnych zamierzonych na-kładów inwestycyjnych w ramach sektora, ale po-siadał równiez nadwyzki srodków pozwalajace fi-nansowac inne sektory gospodarki. Wartosc ujemnaoszczednosci finansowych, tj. zadłuzenie netto wska-zuje na niedobór własnych srodków w ramach sek-tora i koniecznosc zaciagniecia zadłuzenia w in-nych sektorach gospodarki, posiadajacych nadwyzkioszczednosci finansowych.

6. Pokazane w notatce dynamiki w ujeciu realnymróznych kategorii rachunków niefinansowych doty-czacych dochodów, spozycia prywatnego i oszczed-nosci zostały obliczone poprzez relacje ich dynamikw cenach biezacych do deflatora spozycia indywidu-alnego w sektorze gospodarstw domowych. W po-przednich numerach notatki (do I kw. 2015 r. włacz-nie) do urealniania wartosci nominalnych uzywanowskazników cen towarów i usług konsumpcyjnych(CPI). Wyjatek stanowia nakłady brutto na srodkitrwałe, urealniane za pomoca deflatora inwestycjipoliczonego dla całej gospodarki.

7. W notatce przyjmuje sie waska definicje stopyoszczedzania, która wyraza sie relacja oszczednoscigospodarstw domowych do ich dochodów do dys-pozycji brutto. Podane w Tabeli 4, (Aneks- Zestawie-nie danych statystycznych), wartosci stopy oszcze-dzania w szerszej definicji obliczane sa jako ilorazoszczednosci gospodarstw domowych i dochodówdo dyspozycji brutto powiekszonych o korekte OFE.

8. Analiza oszczednosci gospodarstw domowychw okresach kwartalnych oparta została na dwóch

odrebnych zródłach danych. W czesci zawierajacejpodstawowe proporcje rozdysponowania dochodóww sektorze gospodarstw domowych wykorzystanodane statystyczne GUS pochodzace z kwartalnychrachunków niefinansowych wg sektorów instytucjo-nalnych (GUS udostepnia je NBP w ciagu czwar-tego miesiaca po kwartale sprawozdawczym). Danete obejmuja podstawowe kategorie ekonomiczne, ta-kie jak: dochody do dyspozycji brutto, oszczednoscibrutto, nakłady brutto na srodki trwałe. Daje to moz-liwosc okreslenia jedynie podstawowych proporcjiw rachunku niefinansowym sektora GD za okresykwartalne. Jest jednak niewystarczajace do analizyzmian zachodzacych w strukturze ich oszczednosci.

9. Zakres pochodzacych z tych statystyk danychliczbowych jest niewystarczajacy do sporzadzeniapełnego a zarazem szczegółowego i jednolitego ra-chunku kapitałowego za okresy kwartalne, zgodniez metodologia ESA 2010, gdyz:

brak jest danych GUS o wielkosci transfe-rów kapitałowych i ich salda, niezbednegoskładnika korygujacego wielkosc oszczednoscibrutto, który w rachunku kapitałowym umozli-wia zbilansowanie tych oszczednosci z wielko-scia akumulacji i wierzytelnosci netto,

nie dysponujemy pełnymi danymi nt. akumu-lacji w sektorze GD, a jedynie o ich dominujacejczesci, jaka sa nakłady brutto na srodki trwałe.

10. W analizie tendencji i zmian zachodzacych wstrukturze oszczednosci finansowych gospodarstwdomowych w okresach kwartalnych, zastosowanodwa obecnie dostepne zródła danych.

Z jednej strony korzystano z kwartalnych ra-chunków finansowych sektorów instytucjonal-nych opracowywanych w NBP. Rachunki tesporzadzane sa wg metodologii systemu ra-chunków narodowych ESA 2010, aczkolwiekdotychczas nie nastapiło jednoznaczne uzgod-nienie danych z rachunków finansowych z ra-chunkami niefinansowymi GUS. Zastosowanew nich rozwiazania wprowadzaja poszerzona,wg wymogów prezentacyjnych Eurostatu, de-finicje sektora gospodarstw domowych, stoso-


Aneks

wana przy porównaniach miedzynarodowych,zgodnie z która wliczane sa do tego sektorarówniez instytucje niekomercyjne działajace narzecz gospodarstw domowych. Takie ujecie –jedyne dostepne dla okresów kwartalnych, wktórym nie jest przewidziane wyodrebnieniedanych statystycznych dla kazdego z tych sek-torów – powoduje niepełna zgodnosc zakresupodmiotowego sektora GD z pozostałymi cze-sciami analizy, w których dane dotycza wy-łacznie sektora gospodarstw domowych. Mimoto kwartalne rachunki finansowe opracowy-wane wg metodologii i definicji przedmioto-wych obowiazujacych w ESA 2010 równiezw obecnej postaci stanowia metodologiczniespójne zródło danych informujace o przyblizo-nej strukturze rachunku finansowego sektoraGD.

Jako drugie zródło do analizy wykorzystanodane pochodzace ze Statystyki MonetarnejNBP (dostepne w koncu pierwszego miesiacapo miesiacu sprawozdawczym). Zawiera onam.in. dane o stanach pieniadza gotówkowegow obiegu, depozytów i kredytów oraz infor-macje gromadzone przez NBP dotyczace po-zabankowych form lokowania wolnych srod-ków finansowych, takich jak fundusze inwesty-cyjne, ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe,rzadowe papiery wartosciowe, akcje spółek.

11. Stany aktywów i zobowiazan finansowych wStatystyce Monetarnej NBP wyrazone sa w waluciekrajowej, stad tez uwzgledniaja one równiez skutkizmian kursów walutowych (róznic kursowych). Jestto szczególnie istotne w odniesieniu do zadłuzeniagospodarstw domowych, w którym znaczny odse-tek kredytów, zwłaszcza długoterminowych kredy-tów hipotecznych na cele mieszkaniowe, udzielanyjest w walutach obcych. W okresach deprecjacji zło-tego skutkuje to silnym dodatkowym wzrostem za-dłuzenia, które nie jest zwiazane z faktycznym roz-wojem akcji kredytowej.

W Statystyce Rachunków Finansowych, sporzadza-nych na bazie transakcji (zmian zachodzacych wokresie) skutki róznic kursowych nie powoduja

zmian wartosci kredytów i pozyczek. Róznice te sauwzgledniane w innych pozycjach rachunku finan-sowego.

12. Do eliminacji wahan sezonowych i identyfika-cji trendu w szeregach zastosowano zaimplemento-wana w pakiecie DEMETRA+ procedure odsezono-wania TRAMO/SEATS.


Aneks

Zestawienie danych statystycznych

Tabela 4: Dochody, spozycie i oszczednosci gospodarstw domowych (urealnione deflatorem spozycia indy-widualnego)

2013 2014 2015 2015 2016

I-IV I-IV I-IV I II III IV I

dynamiki wybranych zmiennych z rachunku wykorzystania dochodów w ujeciu realnym

dochody do dyspozycji brutto 1,3 2,6 3,9 5,7 4,9 2,1 3,0 3,5

dochody do dyspozycji brutto łacznie z korekta OFE 1,3 1,8 3,2 4,5 4,0 1,4 3,0 3,5

spozycie prywatne 0,2 2,4 3,0 3,0 3,0 3,1 2,9 3,1

spozycie indywidualne 3,6 3,0 2,9 3,6 3,3 2,6 2,1 1,7

nakłady brutto na srodku trwałe -4,7 11,4 3,4 6,3 3,0 3,6 2,2 -2,8

deflator spozycia indywidualnego 0,9 0,0 -0,9 -1,5 -0,9 -0,7 -0,6 -0,9

stopa oszczedzania oraz stopa inwestowania (dane odsezonowane)

stopa oszczednosci dobrowolnych 0,0 0,6 1,3 1,4 1,4 0,8 1,7 3,0

stopa oszczedzania 2,2 2,0 2,1 1,9 2,6 1,8 2,2 3,5

stopa inwestowania 7,4 7,9 8,0 8,0 8,0 8,0 8,1 7,9

Zródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.


AneksTa

bela

5:In

wes

tycj

efin

anso

we

ifin

anso

wan

iego

spod

arst

wdo

mow

ych

(kw

arta

lne

zmia

ny-

tran

sakc

je,s

tany

nako

niec

kwar

tałó

w,w

mld

zł)

wed

ług

stat

ysty

kikw

arta

lnyc

hra

chun

ków

finan

sow

ych

NBP

Wys

zcze

góln

ieni

e20

1320

1420

1520

16

III

III

IVI

IIII

IIV

III

III

IVI

Rac

hune

kfin

anso

wy

–tr

ansa

kcje

ogół

emna

akty

wac

hfin

anso

wyc

hiz

obow

iaza

niac

h(w

mld

zł)

Akt

ywa

finan

sow

eog

ółem

,zte

go:

31,3

3,2

50,3

21,6

52,0

1,4

31,9

10,7

46,8

13,9

28,4

12,1

36,4

gotó

wka

idep

ozyt

ykr

ótko

term

inow

e21

,823

,76,

65,

55,

66,

83,

421

,113

,216

,28,

322

,116

,9

depo

zyty

dług

oter

min

owe

-4,3

-16,

0-3

,611

,511

,42,

66,

96,

23,

6-4

,77,

410

,85,

8

akcj

eno

tow

ane

3,6

5,3

2,7

4,6

-0,2

0,6

1,3

4,9

5,3

3,1

0,0

1,9

-6,5

akcj

eni

enot

owan

e4,

7-8

,031

,2-8

,628

,7-7

,610

,7-2

6,2

22,1

1,2

7,8

-28,

115

,2

syst

emy

ubez

piec

zeni

owe

iem

eryt

alno

-ren

tow

e4,

04,

810

,65,

8-1

49,5

6,9

6,4

1,2

0,7

5,4

2,3

1,9

2,9

pozo

stał

ekw

oty

doot

rzym

ania

∗1,

6-6

,62,

82,

715

5,9

-7,8

3,1

3,6

1,9

-7,4

2,6

3,5

2,1

Zob

owia

zani

afin

anso

we

ogół

em,z

tego

:10

,18,

26,

42,

111

,56,

514

,10,

316

,710

,03,

56,

65,

2

kred

yty

ipoz

yczk

i8,

112

,25,

00,

69,

510

,612

,7-1

,815

,214

,51,

85,

03,

6

pozo

stał

ekw

oty

doza

płac

enia

∗2,

0-4

,01,

41,

42,

1-4

,01,

42,

11,

4-4

,41,

61,

61,

6

Zm

iany

war

tosc

ifina

nsow

ejne

tto

–sa

ldo

tran

sakc

ji21

,3-5

,043

,819

,540

,4-5

,117

,810

,430

,13,

925

,05,

431

,2

Rac

hune

kpo

zost

ałyc

hzm

ian

(zm

iany

wol

umen

uip

rzes

zaco

wan

ia,k

w/k

ww

mld

zł)

Akt

ywa

finan

sow

eog

ółem

-1,1

-11,

336

,41,

213

,12,

517

,9-2

9,3

18,0

-7,9

-18,

84,

22,

6

Zob

owia

zani

afin

anso

we

ogół

em0,

20,

3-0

,4-0

,40,

10,

00,

10,

31,

00,

4-0

,60,

1-0

,2

Zm

iany

war

tosc

ifina

nsow

ejne

tto

–sa

ldo

pozo

stał

ych

zmia

n-1

,4-1

1,6

36,8

1,5

13,1

2,5

17,8

-29,

617

,0-8

,3-1

8,2

4,1

2,7

Bil

ans

zam

knie

cia

-sta

nyna

koni

eckw

arta

łu(w

mld

zł)

Akt

ywa

finan

sow

eog

ółem

,zte

go:

1448

,814

40,6

1527

,315

50,0

1615

,116

19,1

1668

,916

50,3

1715

,117

21,2

1730

,817

47,1

1786

,1

gotó

wka

idep

ozyt

ykr

ótko

term

inow

e37

0,1

393,

840

0,5

406,

041

1,6

418,

542

1,9

443,

045

5,5

471,

748

0,0

502,

151

8,9

depo

zyty

dług

oter

min

owe

310,

829

6,1

291,

230

1,8

313,

431

5,9

324,

033

1,6

334,

933

0,9

338,

735

0,2

355,

6

akcj

eno

tow

ane

108,

211

2,8

122,

713

1,2

132,

313

5,3

138,

413

8,6

149,

315

1,9

148,

314

6,6

141,

2

akcj

eni

enot

owan

e25

7,6

240,

028

9,4

275,

431

3,3

309,

533

2,6

290,

732

1,8

318,

932

2,3

307,

132

2,6

syst

emy

ubez

piec

zeni

owe

iem

eryt

alno

-ren

tow

e37

9,2

381,

640

4,5

413,

926

6,8

270,

027

9,0

269,

927

5,2

276,

726

7,9

263,

926

8,6

pozo

stał

ekw

oty

doot

rzym

ania

∗22

,916

,319

,021

,817

7,7

169,

917

3,0

176,

517

8,4

171,

117

3,7

177,

117

9,2

Zob

owia

zani

afin

anso

we

ogół

em,z

tego

:57

6,9

585,

459

1,4

593,

160

4,7

611,

262

5,4

626,

064

3,7

654,

265

7,1

663,

966

9,0

kred

yty

ipoz

yczk

i56

3,6

576,

158

0,7

580,

959

0,5

601,

061

3,8

612,

362

8,6

643,

564

4,8

649,

965

3,4

pozo

stał

ekw

oty

doza

płac

enia

∗13

,39,

310

,712

,214

,210

,211

,613

,715

,110

,712

,314

,015

,6

Maj

atek

finan

sow

yne

tto

–sa

ldo

tran

sakc

ji87

1,9

855,

293

5,9

957,

010

10,5

1007

,910

43,5

1024

,310

71,4

1067

,010

73,7

1083

,211

17,1

maj

atek

finan

sow

yne

tto

dodo

chod

ów0,

871

0,85

40,

928

0,94

50,

989

0,98

41,

016

0,98

81,

025

1,01

21,

014

1,01

81,

044

∗W

tym

–kr

edyt

yha

ndlo

we

iza

liczk

i,po

zost

ałe

kwot

ydo

otrz

yman

ia/

doza

płac

enia

,Z

ródł

o:N

BP,

Stat

ysty

kam

onet

arna

ifin

anso

wa;

kwar

taln

era

chun

kifin

anso

we


AneksTa

bela

6:Po

dsta

wow

esk

ładn

ikia

ktyw

ówiz

adłu

zeni

ego

spod

arst

wdo

mow

ych

wg

stat

ysty

kim

onet

arne

jNBP

(kw

arta

lne

zmia

nyst

anów

,wm

ldzł

)

Akt

ywa

finan

sow

ew

gro

dzaj

ówiz

adłu

zeni

e20

1320

1420

1520

16

III

III

IVI

IIII

IIV

III

III

IVI

II

Zm

iany

stan

uak

tyw

ówfin

anso

wyc

h23

,912

,713

,525

,419

,414

,316

,329

,230

,212

,412

,732

,515

,118

,8

Zm

iany

stan

ugo

tów

ki(+

)4,

46,

40,

71,

32,

54,

03,

45,

63,

55,

63,

96,

44,

16,

7

Zm

iany

stan

ówde

pozy

tów

ogół

em(+

),z

tego

:17

,72,

41,

713

,215

,65,

27,

923

,814

,15,

512

,426

,717

,615

,9

zmia

nyst

anu

bez

rózn

icku

rsow

ych

16,4

1,3

3,2

14,2

15,3

5,2

6,5

22,3

14,0

4,9

12,0

26,0

18,2

13,4

wpł

ywró

znic

kurs

owyc

h1,

31,

2-1

,5-1

,00,

30,

01,

31,

50,

00,

60,

40,

7-0

,62,

4

Zm

iany

stan

ówak

tyw

ówfin

anso

wyc

hlo

kow

anyc

hpo

zaba

nkam

i(+

),w

tym

:1,

83,

811

,210

,91,

35,

15,

0-0

,112

,61,

3-3

,6-0

,6-6

,6-3

,7

zmia

nyak

tyw

óww

form

ieak

cji

-0,6

0,5

5,2

2,2

-0,3

-0,6

-0,3

-2,8

3,1

-0,7

-1,4

-1,8

-5,3

-3,1

zmia

nyak

tyw

ówfu

ndus

zyin

wes

tycy

jnyc

h2,

94,

24,

26,

51,

63,

93,

83,

47,

52,

6-1

,4-0

,1-1

,6-1

,4

Zm

iany

stan

uza

dłuz

enia

ogół

em(-

),z

tego

:4,

310

,67,

82,

06,

99,

411

,73,

317

,214

,11,

86,

53,

716

,7

zmia

nyst

anu

bez

rózn

icku

rsow

ych

1,5

6,1

11,3

5,5

5,1

9,2

10,1

-0,9

3,9

8,4

7,8

4,0

5,0

9,6

wpł

ywró

znic

kurs

owyc

h2,

84,

5-3

,5-3

,51,

80,

11,

64,

113

,35,

8-5

,92,

5-1

,27,

1

Sald

ozm

ian

stan

uak

tyw

ówiz

adłu

zeni

a19

,62,

05,

723

,412

,54,

94,

526

,013

,0-1

,710

,926

,011

,32,

2

Zró

dło:

NBP

,St

atys

tyka

mon

etar

nai

finan

sow

a–

dane

isz

acun

kipo

zost

ałyc

hpo

zycj

i.


www.nbp.pl

Nr 03/16 (sierpień 2016 r.) Sytuacja finansowa sektora ... · PDF fileInstytut Ekonomiczny...

Documents

Transcript of Nr 03/16 (sierpień 2016 r.) Sytuacja finansowa sektora ... · PDF fileInstytut Ekonomiczny...