Nowotwory szyjki macicy: profilaktyka diagnostyka

epidemiologia.

Katedra Ginekologii i Położnictwa

Klinika Onkologii Ginekologicznej

Akademii Medycznej w Poznaniu

Kierownik Kliniki i Katedry

prof. dr hab. Marek Spaczyński

Wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus) HPV

• rodzina Papova

• rodzaj Papilloma

podwójna nić DNA (7900 par zasad)

- nukleokapsyd złożony z 72 kapsomerów

- kapsomer pentametryczny

HPV - charakterystyka:

• Pierwotna przyczyna raka szyjki macicy– Journal of National Cancer Institute

– WHO, 1996

– NIH Consensus Conference, 1996

Zakażenie HPV powoduje:

• kłykciny kończyste (condylomata acuminata)

• kobiety: srom, pochwa, szyjka macicy, odbyt, krocze

• mężczyźni: prącie, ujście cewki moczowej, odbyt

U większości kobiet zakażonych układ immunologiczny eliminuje zakażenie wirusowe po upływie od 8-24 miesięcy.

Częstość występowania raka szyjki macicy

0 10 20 30 40 50 60

PeruBrazyliaIndieNowa ZelandiaPolskaDaniaJaponiaNorwegiaAngliaUSA czarniAustriaFrancjaNiemcyKanadaSzwajcariaSingapurSzwecjaIrlandiaUSA bialiWłochyHolandiaHiszpaniaFinlandiaChinyIzrael

Ilość na100.000

80% nowych zachorowań na raka szyjki macicy występuje w krajach

rozwijających się

Wirus HPV wykazuje równieżdziałanie onkogenne.

• aktualnie rozróżniamy ponad 100 typów HPV

• 99,8% raków szyjki macicy zawiera w swoich komórkach DNA HPV 16, 18 lub innych typów wysoko onkogennych

• około 50% zmian patologicznych szyjki macicy wywołana jest obecnością HPV 6, 11, 16, 18

• ponad 90% łagodnych zmian brodawkowatych narządów płciowych wywołana jest przez zakażenia HPV 6 i 11

Czynniki ryzyka zachorowaniana raka szyjki macicy

Czynniki główne Czynniki prawdopodobne- zakażenie HPV 16/18 i innymi typami onkogennymi

- wczesne rozpoczęcie

współżycia

- duża liczba partnerów

płciowych

- duża liczba porodów

- palenie papierosów

- niski status socjoekonomiczny

- CIN 2 i CIN 3 w wywiadzie

- wieloletnie stosowanie leków

antykoncepcyjnych

- dieta uboga w antyoxydanty

- częste stany zapalne pochwy

wywołane przez:

* Chlamydia trachomatis

* Neisseria gonorhoeae

* HSV 2

Stadia rozwoju raka szyjki macicy indukowanego zakażeniem HPV

zakażenieHPV

zakażenieHPV

Przetrwałe zakażenie HPV

Przetrwałe zakażenie HPV

Zaburzenia funkcjonowania

komórki

Zaburzenia funkcjonowania

komórki

CIN IIICIN III Rak inwa-zyjny

Rak inwa-zyjny

Czynniki immunologi-

czne

Czynniki immunologi-

czneKokarcinogenyKokarcinogeny

Rak szyjki macicy

• drugi co do częstości występowania nowotwór złośliwy u kobiet

• pierwszy nowotwór złośliwy narządów płciowych u kobiet co do którego udowodniono etiologię wirusową

• w 100% wyleczalny przy wykryciu zmiany przednowotworowej

• skuteczność leczenia obniża się znacznie powyżej I stopnia zaawansowania klinicznego

Postacie histologiczne raka szyjki macicy

• Rak płaskonablonkowy 60-80%

• Gruczolakorak 15-20%

• Pochodzenia neuroendokrynnego 5-10%

Stany przedrakowe w raku szyjki macicy

Dysplazja stopnia:– małego (CIN I)– średniego (CIN II)– dużego (CIN III) = carcinoma in situ

Nieprawidłowe wyniki cytologiczne należy

weryfikować korzystając z:

Kolposkopii

Biopsji celowanej

Skrobania kanału szyjki

Profilaktyka raka szyjki macicy

• Unikanie czynników ryzyka

• Badania przesiewowe

• Szczepienie

Badania przesiewowe wraku szyjki macicy

• Badanie cytologiczne

- według PAPANICOLAU

- według BETHESDA

Powszechność skriningu

• 50% kobiet chorujących na raka szyjki macicy nigdy nie miało wykonanego wymazu cytologicznego

• 10% nie miało wymazu w trakcie ostatnich 5 lat przed rozpoznaniem choroby.

• Każdego roku 30% kobiet z rakiem szyjki macicy jest błędnie oceniana na podstawie fałszywie negatywnego wyniku wymazu cytologicznego.

Wpływ badań przesiewowych na

umieralność z powodu

raka szyjki macicyw Polsce i Szwecji

POLSKA

SZWECJA

1955 1965 1975 1985 1995

SYSTEM BETHESDA

• Najbardziej rozpowszechnionym systemem oceny cytologicznej wymazów jest The Bethesda System.

• Został wprowadzony w 1988 roku. Zmiany przeprowadzono w roku 1991 i 2001.

• Największe zmiany w systemie Bethesda zaszły w roku 2001.

„Nowe zalecenia”• W 1980 roku wprowadzono obok kwaczy z watą,

nowe szczoteczki cyto-brush do pobierania wymazów cytologicznych.

• Zaletą szczoteczki jest większa zawartość komórek pochodzących ze strefy przekształceń w wymazie.

• W roku 1996 Komisja Leków i Żywności dopuściła do zastosowania diagnostycznego Liquid Base Cytology.

• Rekomenduje się użycie technik automatycznych, komputerowych do wybiórczej weryfikacji preparatów negatywnych.

Szczepionki profilaktyczne

• GSK Cervarix • MSD Gardasil