Nowa energia – spojrzenie z perspektywy Polski

Olgierd DziekońskiSekretarz Stanu

Kancelaria Prezydenta RP

Forum Nowej GospodarkiKraków, 15.11.2011

Co motywuje zmiany?• Skąd postęp, innowacja i wzrost gospodarczy społeczeństwa?

1. Synergia woli, wiary i potrzeby– Wola: altruizm, żądza, ciekawość, kultura (postępowania, ryzyka) – Wiara: idea, pasja, zaufanie– Potrzeba: Wolności, Niezależności, Przynależności, rozwiązania problemu, władzy

2. Sprzyjające reguły gry (regulacje i instytucje) – Prawo własności: bodźce do tworzenia, handlu, innowacji– Zdrowe prawo własności intelektualnej: innowacja, komercjalizacja – Konkurencyjny rynek: współpraca, wymiana, produkcja

3. Przypadek• Wynalazki: Inventions, General-Purpose Technologies (GPT), ‘disruptive’ technologies • Zasoby naturalne, położenie geograficzne

Źródło: E. Bendyk; J. Schumpeter; J. Mokyr, The Gifts of Athena: Historical Origins of the Knowledge Economy, Princeton University Press2

Energia a rozwój gospodarczy• Idee renesansu wykorzystano w pełni dopiero przy dostępie nowych źródeł energii

(energii parowej, silnika spalinowego) – XV-XVII wiek: renesans, druk, przełom kulturowy– XVIII-XIX wiek: rewolucja przemysłowa (oparta na węglu/energii parowej i technologiach zależnych

w transporcie i przemyśle)

• XX wiek: elektroenergetyka, energia jądrowa, przemysł, transport, medycyna • XXI wiek: rewolucja ICT; rewolucja energetyki rozproszonej i OZE; biotech; ...?

• Energia parowa = rozwój transportu, przemysłu, handlu elektroenerg.• Elektroenergetyka = rozwój przemysłu, transportu, usług ICT • ICT = rozwój komunikacji, organizacji, systemów zarządzania, przepływu

informacji w całej gospodarce i społeczeństwie NŹE

• Elektroenergetyka + ICT + rynek/innowacja NŹE (OZE, energetyka rozproszona) • NŹE = rynek, spadek energochłonności, oszczędności, wzrost wydajności

i konkurecyjności gospodarki

Źródło:; J. Mokyr; N. Crafts; J. Popczyk3

Energia parowa, elektroenergetyka, ICT, nowa energia

Wkład we wzrost gospodarczy różnych uniwersalnych technologii (GPT, General-Purpose-Technology) via efekt wzrostu wkładu do kapitału oraz wzrostu wydajności gospodarki (total factor productivity)

źródło: Nicholas Crafts, The Solow Productivity Paradox in Historical Perspective, London School of Economics, 20014

Nowe społeczeństwo• ICT ma ogromny wpływ na otwarte społeczeństwa i innowacyjne gospodarki

• Rewolucja ICT + energia rozproszona = społeczeństwo i gospodarka oparta na wiedzy

• Energia rozproszona: – prosument (konsument i producent energii elektrycznej) – gospodarstwa domowe jako

fundament systemu – smart grid: każdy odbiorca może się podłączyć, zarządzać konsumpcją, produkcją, handlować– smart grid, fotowoltaiczne ogniwa, kolektory słoneczne, samochody elektryczne,

mikrobiogazownie– wolność jednostki, niezależność energetyczna, niezależność od importu, dywersyfikacja– konkurencyjny rynek + innowacje = konkurencyjna gospodarka

• Nowy konkurencyjny rynek energii oparty jest o energię rozproszoną– Tradycyjny konkurencyjny rynek energii = dostęp stron trzecich do sieci (TPA)

• Postęp szokowy

5

Diagnoza Społeczna• Mobilni

– trwająca urbanizacja + migracja milionów do otwartych społeczeństw – Niemcy, W.Brytania, Holandia, Irlandia

• Wyedukowani – szkolimy wielu świetnych elektroników,

informatyków, inżynierów materiałowych, lekarzy • Rozwój kapitału ludzkiego

– kapitał ludzki: zasób wiedzy, umiejętności i kwalifikacje osób, grup i społeczeństwa, określający ich zdolność do pracy, przystosowania do zachodzących zmian oraz kreatywność

• Rosnące korzystanie z technologii• Potencjał generacji

wyżu demograficznego• Kwitnące społeczeństwo obywatelskie

Źródło: Diagnoza Społeczna 2011 i 2009, J. Czapiński

6

Społeczeństwo i gospodarka otwarte na ICT

• Polska #24 społeczeństwem na facebook• Duży potencjał wzrostu gospodarki online

• 2010-2015: 14% rocznie • 2009r: 2.7% udziału w PKB • 2015r: 4.1% - 4.9% PKB (większy udział w

PKB niż sektor finansowy)• Wpływ ICT na społeczeństwo i

gospodarkę?

źródło: comScore, Internet World Stats, social bakers; BCG “Polska Internetowa”; Americans Do I.T. Better: US Multinationals and the Productivity Miracle, N.Bloom, R.Sadun, J.Van Reenen, NBER, 2007

Penetracja internetu (% populacji)

Penetracja facebook (użytkownicy facebook, % populacji)

Polska 58.4% 18.5%

Niemcy 79.9% 24.5%

Europa 58.3% 25.4%

USA 78.2% 43.0%

Chiny 36.3% 0.40%

Wielka Brytania Szwecja Polska Hiszpania Włochy

Gospodarka internetowa

(% PKB)7.2% 6.6% 2.7% 2.2% 1.9%

7

Społeczeństwo i gospodarka otwarte na NŹE

• ICT: uwolniło komunikację; wolność w przestrzeni wirtualnej, niezależność jednostki, przynależność w przestrzeniu wirtualnej – Społeczeństwo otwarte na ICT pomimo słabej infrastruktury telekomunikacyjnej

• NZE: decentralizacja energetyki i uwolnienie rynku energii; wolność wyboru, niezależność energetyczna, przynależność do inteligentnej sieci – Społeczeństwo otwarte na NZE pomimo słabej infrastruktury instytucjonalnej i barier

• NZE zaspokoi potrzeby wolności, niezależności i przynależności. Wiara w technologię obecna; brakuje woli (państwa i doinformowanych obywateli) – vide elektryka jądrowa/tradycyjna = import technologii, specjalistów, kapitału; brak innowacji

i rynku

• Przebudowa strukturalna energetyki jest napędem gospodarki, strategią ukierunkowaną na zdobycie przewagi konkurencyjnej

• Struktura wydatków polskiej rodziny: 25% - żywność, 5% - telefon, 15% - samochód, 25% - dom z mediami (w tym energia/paliwa),

Źródło: Jan Popczyk, Rozwój innowacyjnej energetyki jako czynnik pobudzenia lokalnej gospodarki, 24/02/2011 8

Źródła energii w sektorze energetycznym (%) - Europa

źródło: M.Boni, ZDS Premiera, Polska 20309

Energy Mix: Polska, Niemcy, Europa

źródło: IEA 2010 Energy Balances of OECD Countries

10

OZE: Polska, Niemcy, UE• Niemcy:

– w wyniku strategii energetycznej znacząco zwiększyły pozyskanie energii z OZE – w 2008 wyparły z rynku 110mln ton CO2 dzięki OZE: nie CCS, IGCC, nowym elektr. Jądrowym– odejście Niemiec od energetyki jądrowej zmniejszy kapitalizację EON i RWE kilkakrotnie, rownocześnie

prowadzac do powstania szeregu nowych mniejszych firma energetycznych

• Udział energii odnawialnej w Polsce jednym z najniższych w Europie– OZE c.96% biomasa – Dlaczego skoro potencjał istnieje?

źródło: Eurostat11

Przyszłość energetyczna z NZE?

źródło: „Polityki Energetyczne Panstw MAE – Polska. 2011 Przeglad” IEA12

Potencjał Polski (1) – Innovation Union Scoreboard

źródło: Innovation Union Scoreboard

• W ogólnym rankingu wypadamy słabo – Polska jest umiarkowanym innowatorem z wydajnością poniżej średniej

• Atuty– kapitał ludzki – rynek finansowy – inwestycje firm (ale nie w B+R)– wzrost aktywów intelektualnych – wzrost ‘kreatywności’ innowacji społecznych

• Słabości: – system badań i rozwoju – przedsiębiorczość i powiązania biznesu i nauki – umiarkowany poziom aktywów intelektualnych – bardzo słaby poziom badań prowadzonych przez MSP – niski poziom współpracy MSP w innowacji 13

Potencjał Polski (2) – World Economic Forum Global Competitiveness Index 2011-2012

• Pozycja #41 ogółem, Niemcy #10• Atuty

– szkolnictwo wyższe (#19) – FDI i transfer technologii (#37) – rozmiar rynku (#20) – penetracja internetu (#37)

• Słabości – finansowanie B+R przez firmy (#80) – współpraca biznesu z nauką (#65) – klastry biznesu (#106) – technologia w administracji (#100) – absorpcja technologii przez MSP (#100) źródło: WEF GCI

2011-2012, Google Public Data

14

Bariery: nauczanie z XIX wieku, innowacja, finansowanie B+R, współpraca biznes-naukaAs Poland transitions to the innovation-driven stage of development, it will have to focus more strongly on developing capacities in innovation... Stronger clusters, more R&D orientation of companies, and intensified collaboration between universities and the private sector- WEF Global Competitiveness Report 2011-2012

• Wydatki na B+R (R&D) w 2009r.: – Niemcy – c. 2.53% PKB– Polska – c. 0.56% PKB

źródło: Jiao Tong University World University Ranking 2007; Eurostat; dobrowol.org 15

‘energy switch’ w kierunku nowych źródeł energii?

• Energetyka wielkoskalowa: wysokie koszta (kapitałowe, środowiskowe/społeczne, regulacyjne) • Energetyka rozproszona oparta o własne zasoby oraz o innowację (nauka, technologia, potrzeba)

• Czynniki zewnętrzne wpływające na relatywne koszta i korzyści: – Regulacje UE (emisje CO2, wymóg 20-20-20, regulacje środowiskowe) = większy koszt energetyki tradycyjnej– UE 20-20-20: wymóg zwiększenia udziału OZE do 15% zużycia energii brutto, w tym 10% OZE w transporcie– Wyższe ceny ropy, gazu z Rosji, Paliwa płynne – wysokie ceny ropy – Górnictwo – brak zdolności wydobywczych w Polsce – Państwo ma ograniczone możliwości finansowania wielkich inwestycji energetycznych – Czy rynki kapitałowe stworzą możliwości finansowania?

źródło: Global energy shifts: fostering sustainability in a turbulent age, B. Podobnik; BP 2030 Energy Outlook

16

Sprzyjające czynniki• Światowe inwestycje w energetyce odnawialnej

– +40% rocznie ogółem, – +80% rocznie (inwestycji) w fotowoltaice

• Szanse dla nowych źródeł energii – spadająca podaż (paliwa) przy wzroście popytu (wzrost PKB) – innowacja w produktach energetyki rozproszonej = spadające koszty w czasie – koszt pozyskania energii bardzo silnie związane z konkurencyjnością gospodarki – ochrona środowiska przed zanieczyszczaniem (paliwa kopalne) – energia z OZE + energia rozproszona tanieje i będzie konkurencyjna cenowo – bezpieczeństwo energetyczne (potrzeba dywersyfikacji) – duża sprawność energetyczna budynków – OZE – małe projekty (konsument płaci i produkuje – prosument) – ICT = budowa powszechnych systemów telematycznych – mikro-inwestycje, energetyka obywatelska (prosumentów) – bezpieczeństwo energetyczne – stworzenie prawdziwego konkurencyjnego rynku energii – innowacje i technika stałym motorem rozwoju NZE

• Zagrożenia dla nowych źródeł energii – koszty budowy sieci dystrybucyjnej (smart grid) – brak odpowiednich regulacji (instytucja prosumenta w prawie, brak liberalizacji rynku, monopolizacja rynku,

standardy budowlane, energooszczędna architektura) – niskie wydatki na B+R w OŹE, słaba współpraca nauka-biznes

Ogniwa fotowoltaiczne: spadające ceny, wzrastające inwestycje

17

Podsumowanie• Przebudowa struktury polskiej gospodarki oraz rozwój energetyki

– Potencjał otwartego społeczeństwa i gospodarki– Potencjał kogeneracji (ciepłownictwo) – Potencjał autogeneracji (przemysł) – Potencjał efektywności energetycznej (budownictwo, transport: miasta, gminy, przemysł,

gospodarstwa, prosumenci) – Rolnictwo energetyczne (gminy wiejskie) – Prosumenci (potencjał urządzeń energetyki rozproszonej)– Konkurencyjny rynek produktów rozproszonej energetyki

• Nowe społeczeństwo i gospodarka oparta na wiedzy – realizacja potencjału– Potrzebna inna rola panstwa i regulatorów; inne podejście do polityki energetycznej;

zlikwidowanie barieri i niewydajności– współpraca środowisk biznesu, nauki i administracji; wprowadzanie mechanizmów rynkowych

do polskiej nauki – Wykorzystanie potencjału ICT i otwartego społeczeństwa do budowy warstwy

teleinformatycznej i teletransmisyjnej sieci Smart Grid– Tworzenie warunków prawnych i instytucjonalnych dla realizacji potencjału technicznego

inwestycji w sieci dystrybucyjne

18

APPENDIXPo recentralizacji elektroenergetyki i na progu wielkich potrzeb inwestycyjnych (w samej elektroenergetyce, ale także w górnictwie), najważniejszą sprawą jest uwolnienie Polski od subsydiowania skrośnego pomiędzy technologiami energetycznymi i pobudzenie rozwoju segmentu niezależnych wytwórców/inwestorów. Potrzebne jest do tego środowisko regulacyjne, które na nowo trzeba zbudować. Jego podstawą powinny być koszty referencyjne dostawy energii elektrycznej do odbiorców końcowych. Podkreśla się, że w nowej sytuacji technologicznej koszty referencyjne, uwzględniające pełną internalizację kosztów zewnętrznych, oznaczają, z punktu widzenia bezpieczeństwa elektroenergetycznego, zrównoważoną strukturę ryzyka inwestycyjnego w trzech segmentach: sieciowym (operatorskim), wytwarzania wielkoskalowego i w obszarze inteligentnej energetyki (rozproszonej, głównie odnawialnej) - prof. Jan Popczyk

19

20

21

22