NIEWOLNICY APPLE’AWyzysk i opór w chińskich fabrykach Foxconna

Pod redakcją

Pun Ngai, Lu Huilin, Guo Yuhua,Shen Yuan, Ralfa Ruckusa

Siłą narzucony ideologiczny monopol, propagowany poprzez szkoły, partie

polityczne, sądownictwo, religię, serwisy informacyjne, tradycyjną rodzinę

itd., staje się codzienną represją. Cykl pTeorie oporun stanowi krytykę

dominujących sposobów my;lenia na temat społecznych realiów. Utrwalany

podział społeczeństwa na mniejszo;ć, która w swoim interesie nadaje sens

;wiatu, oraz milczącą resztę, w rzeczywisto;ci nie musi mieć miejsca.

Istnieje międzynarodowy ruch, którego idee nie odzwierciedlają interesów

prywatnych bądT publicznych instytucji, lecz potrzeby niedopuszczonych

do głosu. Koncepcje autorów prezentowanych w tej serii nawiązują do tego

ruchu społecznego i są z nim ;ci;le związane. Ich prace są dowodem, Ve realna

krytyka jest niezaleVna od instytucji dominacji, a jej odniesieniem pozostaje

społeczny opór.

W serii ukazały się:

Noam Chomsky / Polityka, Anarchizm, Lingwistyka

Michael Albert / Ekonomia uczestnicząca

Immanuel Wallerstein / Utopistyka

Murray Bookchin / Przebudowa społeczeństwa

Pun Ngai / Pracownice chińskich fabryk

Harry Cleaver / Polityczne czytanie Kapitału

Werner Bonefeld red. / Pisma rewolucyjne w polityce postpolitycznej

TEORIE OPORU

P o z n a ń 2 0 13

NIEWOLNICY APPLE’AWyzysk i opór w chińskich fabrykach Foxconna

Pod redakcją

Pun Ngai, Lu Huilin, Guo Yuhua,Shen Yuan, Ralfa Ruckusa

Copyright ‾ www.gongchao.org, OXcyna Wydawnicza Bractwa pTrojkan 2013

Tytuł oryginału:iSlaves – Ausbeutung und Widerstand in Chinas Foxconn-Fabriken

Mandelbaum Verlag, Wiedeń, 2013

Redakcja: Pun Ngai, Lu Huilin, Guo Yuhua, Shen Yuan, Ralf Ruckus

FotograXe z Chin zostały wykonane podczas badań Foxconna w czasie od 2010 r. do 2011 r.FotograXa ze strajku w Polsce (s. 222) została wykonana przez Ralfa Ruckusa w 2012 r.

Tłumaczenie: Magdalena Walulik

Redakcja polskiego wydania: Krzysztof Król

Korekta: Marta Kubi;

Skład i łamanie: Andrzej Grzybowski, Artur Mróz

Opracowanie graXczne serii:Katarzyna Jankowska-Kaczmarek

Na okładce wykorzystano pracę pt. iSlave-image, Copyright Public Eye Awards, www.publiceye.ch

Wydanie I Poznań 2013

ISBN 978-83-933082-5-5

OXcyna Wydalnicza Bractwa pTrojkanwww.bractwotrojka.ple-mail: kontakt@bractwotrojka.pl

www.rozbrat.org

Wstęp

iNiewolnicy w chińskich fabrykach Foxconna

Ralf Ruckus

Smartfony, tablety, notebooki, konsole do gier i komputery stacjonarne to dzisiaj ikony postCpu, indywidualnoWci, wolnoWci i kreatywnoWci. Dla wielu ludzi, których stać na zakup takich narzCdzi i gadcetów, stanowi> one podstawC organizacji pracy i cycia codziennego. Zapowieda udostCpnienia urz>dzeM nowej generacji wywołuje ekscytacjC na całym Wwiecie, obiecuj>c nowe funkcje, jeszcze wiCcej rozrywki i atrakcji. SprzCt elektroniczny spływa potem i krwi>. Miliony młodych zwykle migrantów zarobkowych, którzy musieli sprzedać swoj> siłC robocz>, ceby przecyć, harowały w nCdznych halach produkcyjnych fabryk elektronicznych w Azji, Ameryce ŁaciMskiej i Europie Wschodniej. Stres, praca zmianowa, niskie płace, despotyczny sposób zarz>dzania, wypadki i choroby zawodowe to charakterystyczne cechy tego rodzaju przemysłowych obozów pracy. W medialnej wersji cyfrowego modernizmu, prezentowanej nam w hasłach reklamowych Apple’a czy Samsunga, nie ma miejsca na taki horror. Do 2010 r. tajwaMsko-chiMski koncern elektroniczny Hon Hai i jego córka Foxconn znany był głównie osobom z brancy elektronicznej. NastCpnie w przeci>gu roku dziesi>tki młodych pracowników i pracownic w Chi-nach popełniło samobójstwo, skacz>c z budynków fabrycznych koncernu. Działacze grup solidarnoWciowych w Chinach, Hongkongu i innych krajach wskazywali na nCdzne warunki pracy jak tec militarny styl zarz>dzania przedsiCbiorstwem jako przyczyny samobójstw. PotCpili celowy podział i separacjC pracowników na terenie hal fabrycznych i hoteli pracowniczych, które miały zapobiegać ruchowi oporu w Foxconnie. Póaniej nast>piła miCdzynarodowa kampania społeczna skierowana przeciwko warunkom panuj>cym w Foxconnie, a takce przeciwko jedne-mu z głównych zleceniodawców: amerykaMskiej irmie Apple. Apple nie posiada własnych fabryk i zleca produkcjC swoich iPhone’ów i iPadów podwykonawcom takim jak Foxconn, którzy w Chinach i innych krajach prowadz> fabryki produkuj>ce na Wwiatowe rynki. Model produkcji pole-gaj>cy na tym, ce markowe przedsiCbiorstwa nie maj> własnych fabryk, a przedsiCbiorstwa produkcyjne nie maj> własnej marki, rozwin>ł siC w latach 70. i 80. w brancy elektronicznej, a takce w innych sektorach gospodarki, takich jak przemysł obuwniczy i włókienniczy. Apple dostarcza projektów i technologii Foxconnowi, który organizuje produkcjC przemysłow>. Mimo ce ten ostatni pod wzglCdem liczby zatrud-nionych zdobył pozycjC jednego z najwiCkszych koncernów przemysłowych na Wwiecie, który produkuje dla wielu znanych marek, a w brancy elek-tronicznej stał siC niemal monopolist>, to wiCkszoWć zysków z przemysłu elektronicznego czerpi> zleceniodawcy tacy jak Apple1.

1 Na temat łaMcucha wytwarzania wartoWci i zysku w Foxconnie i Apple’u dalej w „Imperium Foxconna”.

8 Ralf Ruckus

Pod wzglCdem wartoWci giełdowej Apple jest obecnie najdrocszym przedsiCbiorstwem na Wwiecie. Poniewac irma utrzymuje siC dziCki swo-jemu wizerunkowi – jako irmy innowacyjnej, nowoczesnej, cool – i jak cadna inna kreuje wizjC człowieka podł>czonego ze wszystkich stron do sieci, to niestrawne opowieWci o samobójstwach i wyzysku w chiMskich fabrykach Foxconna w znacznym stopniu burz> ten obraz. To dlatego Apple naciskał na Foxconna, ceby we właWciwy sposób zareagował na kampaniC. Menedcerowie Apple starali siC równiec zbagatelizować problem złych warunków panuj>cych w fabrykach2. Pun Ngai, Lu Huilin i inni naukowcy z Chin, Hongkongu i Tajwanu postanowili zdobyć wiCcej konkretnych wiadomoWci na temat warunków panuj>cych w Foxconnie i wiosn> 2010 r. rozpoczCli słuc>cy temu projekt badawczy. Gromadzili informacje o działalnoWci Foxconna w Chinach, przeprowadzali wywiady z pracownikami przed tamtejszymi fabrykami i hotelami pracowniczymi jak tec na ich terenie, poddawali analizie formy wyzysku, a takce reakcje pracowników. Niektórzy studenci i studentki bCd>-cy uczestnikami projektu zatrudnili siC nawet na kilka tygodni lub miesiCcy w fabrykach Foxconna, ceby mieć mocliwoWć porozmawiania z pracuj>cymi w nich osobami oraz spisania ich doWwiadczeM i wyników badaM.

KsiąVka

W niniejszej ksi>cce wydawcy Pun Ngai, Lu Huilin, Guo Yuhua i Shen Yuan podsumowuj> wyniki projektu badawczego, posługuj>c siC przy tym dwoma rodzajami narracji: z jednej strony członkowie grupy badaw-czej w kolejnych rozdziałach analizuj> wacne aspekty modelu Foxconna, a z drugiej strony poszczególni pracownicy i pracownice, opowiadaj>c swoje historie, opisuj> codzienne cycie i wyzysk w fabrykach Foxconna. Pod koniec wstCpu w module „Imperium Foxconna” przedstawiony został krótki zarys rozwoju tego elektronicznego giganta. We wprowadzaj>cym rozdziale pierwszym „Uwagi krytyczne na temat modelu Foxconna” Pun Ngai, Han Yuchen, Guo Yuhua i Lu Huilin wyli-czaj> sytuacje krytyczne, nastCpnie dokładniej przedstawiane w kolejnych rozdziałach, takie jak nieopłacone nadgodziny, masowe zatrudnianie prak-tykantów i liczne wypadki przy pracy. Los pracownicy Tian Yu, która sko-

2 Ówczesny szef Apple’a Steve Jobs przykładowo stwierdził: „Foxconn to nie sweatshop. Jak siC tam idzie to (…), no cóc, to jest fabryka, ale, mój Boce, chodzi o to, ce maj> tam restauracje, kina, szpitale i baseny, to znaczy, moim zdaniem, ce jak na fabrykC, to jest bardzo ładna fabryka” (http://www.youtube.com/watch?v=2gOu50HaEvs).

Wstęp 9

czyła z budynku hotelowego Foxconna i przecyła upadek, jest przewodnim tematem pierwszej historii pracownicy: „Praca była bezsensowna”. W rozdziale drugim „Recim produkcyjny” Deng Yunxue, Jin Shuheng i Pun Ngai opisuj> machinC Foxconna od Wrodka: warunki pracy, taylo-rowskie metody zarz>dzania oraz restrykcyjny system fabryczny. Foxconn stawia na militarny dryl, normy, kontrolC, dyscyplinC, kary i upokarzanie, tak aby wymusić na pracownikach posłuszeMstwo i uległoWć. Historia pra-cownicy Xu – „Karać, przede wszystkim karać” – ukazuje, jak taki system rozwijał siC przez lata. W rozdziale trzecim „Praca wraz z mieszkaniem” Liang Zicun, Bao Chengliang i Lu Huilin zajmuj> siC specjalnym systemem zarz>dzania w halach fabrycznych i hotelach pracowniczych, który umocliwia wydłu-canie dnia roboczego, nieustann> kontrolC i podział pracowników – a tym samym podporz>dkowanie wszystkich dziedzin cycia dyktatowi kapitału jak równiec wymaganiom kapitalistycznej produkcji i reprodukcji. NastCpnie pracownik Cheng opisuje swoj> reakcjC na kontrolC i napastliwoWć w hali produkcyjnej oraz w internacie: „Od pracy w Foxconnie ludzie głupiej>”. W rozdziale czwartym „Era praktykantów” Xu Yi, Dong Junyan i Cheng Pingyuan opisuj> praktykC zatrudniania uczniów i uczennic w Foxconnie jako taniej, a zarazem elastycznej siły roboczej. Przysłani przez szkoły do Foxconna s> zatrudniani przy produkcji, co redukuje koszty i wprowadza podziały wWród zatrudnionych. Praktykanci nie otrzymuj> wiCc cadnego szkolenia, lecz pracuj> przy produkcji. Historia praktykantki Wan ukazuje oblicze tego wyzysku: „Codziennie byłam kompletnie wykoMczona”. W rozdziale pi>tym „Ekspansja na Zachód” Li Changjiang i Chen Huiling opisuj> proces relokacji fabryk do Chin Wrodkowych i zachodnich jako re-medium na presjC płacow> w fabrykach połoconych na wybrzecu. PaMstwo, wspieraj>c budowC zakładów w nowych lokalizacjach, pełni przy tym szcze-gólnie istotn> rolC w procesie wywłaszczania ludnoWci z ziemi i werbowania nowej siły roboczej. Historia „Panem i władc> jest maszyna” opowiedziana przez Yanga, studenta i pracownika produkcyjnego, ukazuje rócne oblicza zdehumanizowanej pracy w jednej z nowych fabryk Foxconna na zachodzie, w tym równiec coraz wiCkszy opór stawiany przez pracowników. W rozdziale szóstym „Fabryka pozostawia blizny” Xu Yi, Su Yihui i Shen Yuan zajmuj> siC licznymi wypadkami, a takce chorobami zawodo-wymi, zwi>zanymi z produkcj> iPhonów jak tec innych gadcetów, które s> zwykle tuszowane przez menedcerów Foxconna. W opowieWci „Foxconn zostawił mnie w potrzebie” pracownik Liu odkrywa manewry, jakie w tym celu stosuje Foxconn – kosztem pracowników. W rozdziale siódmym „Protesty pracownicze w Foxconnie” Jenny Chan, Pun Ngai i Mark Selden opisuj> akcje protestacyjne pracowników

10 Ralf Ruckus

zatrudnionych w irmie, miCdzy innymi strajk pasywny, zamieszki w inter-natach, strajki i „przedstawienie” zwane „Skokiem z budynku”: grocenie grupowym samobójstwem. W aktualizacji „Nowe zamieszki w chiMskich fabrykach Foxconna” opisane s> ekscesy w Foxconnie w Taiyuan z wrze-Wnia 2012 r. oraz strajk w Zhengzhou z paadziernika 2012 r., a w module „Zwi>zek zawodowy w Foxconnie” Li Changjiang, Liang Zicun oraz Shen Hong opisuj>, jak nieudolnie spełniaj> swoj> funkcjC tamtejsze paMstwowe zwi>zki zawodowe. Rozdział ósmy „Koniec epoki globalnych superfabryk” poWwiCcony jest podsumowaniu wyników badaM przez Pun Ngai, Han Yuchen, Shen Yuan i Lu Huilin. Foxconna okreWlaj> jako „globaln> superfabrykC”, która z jed-nej strony reprezentuje licznych producentów na zamówienie, a z drugiej strony jest „miniaturow> wersj> chiMskiej ‘fabryki Wwiata’”. Ich zdaniem praca migrantów zarobkowych i fabryki produkuj>ce na Wwiatowe rynki s> „epokowym błCdem”, opowiadaj> siC oni za „bardziej ludzkim modelem rozwoju społecznego”. Dwa rozdziały uzupełniaj>ce przedstawiaj> sytuacjC i walki pracownicze w Wwiatowych fabrykach elektronicznych na obszarze Europy Wschodniej. W dodatku pierwszym „Integracja rócnych recimów pracy? Foxconn w Cze-chach” Rutvica Andrijasevic i Devi Sacchetto opisuj> sytuacjC panuj>c> w fabrykach Foxconna w Pardubicach i Kutnej Horze w Czechach. Badaj> oni doWwiadczenia pracowników, proces zatrudniania siły roboczej przez agencje pracy tymczasowej jak równiec rolC, jak> w procesie budowy i eksploatacji fabryk pełni paMstwo. PodobieMstwa do sytuacji w fabrykach chiMskich s> uderzaj>ce.

Zdjęcie 1 u Pracownicy przed fabryką Foxconna w Shenzhen.

Wstęp 11

W drugim dodatku „‘Nie jesteWmy maszynami!’. Walka pracowników chiMskiej fabryki elektroniki w Polsce” przyjaciele Gongchao analizuj> strajk w fabryce chiMskiego producenta elektroniki Chung Hong w Specjal-nej Streie Ekonomicznej Wrocław-Kobierzyce w południowo-zachodniej Polsce przeprowadzony latem 2012 r. Strajk ukazuje granice i mocliwoWci oporu pracowniczego w fabrykach z „odchudzon> produkcj>” oraz załog> podzielon> na pracowników z umowami na czas okreWlony i nieokreWlony. Na koMcu ksi>cki zamieszczona została lista „materiałów dostCpnych w sieci” – tekstów, stron internetowych, ilmów – poWwiCconych sytuacji i walkom pracowniczym w Foxconnie i innych fabrykach.

Wnioski ogólne

Autorzy i autorki ksi>cki koncentruj> siC na przedstawieniu wyzysku opartego na recimie – dryl, internaty, relokacja – w odpowiedzi na zacho-wanie zatrudnionych – marzenia o ucieczce, rotacja pracowników, walki. Foxconnowi zalecy na taniej produkcji dóbr konsumpcyjnych i ducym zysku. Temu celowi podporz>dkowane s> wszystkie cyciowe potrzeby za-trudnionych przez niego ludzi – osi>gany jest on Wrodkami ideologicznymi, propagandowymi, szantacem i przemoc>. Tym, co przeraca najbardziej, nie s> ekstremalne zachowania i podłoWć, lecz zwykły, codzienny, pozornie normalny wyzysk, ponicenie, opresja, zimna kalkulacja, a takce konse-kwencja, przy pomocy których przywódcy Foxconna d>c> do celu i które codziennie kieruj> przeciwko pracownikom. Historie poszczególnych pracowników ukazuj> ich doWwiadczenia z re-cimem produkcyjnym w Foxconnie, ich opinie na temat migracji, pracy, wypadków i oporu pracowniczego. W kacdym przypadku powtarza siC pragnienie ucieczki z fabryki, któremu czCsto towarzyszy marzenie o „wła-snej irmie”. SamodzielnoWć daje perspektywC niezalecnoWci, cycia bez szefa nad głow>. Bardzo czCsto pojawia siC proletariacki gniew przeciwko panuj>cym stosunkom, a pracownicy znajduj> jakieW formy codziennego oporu. OpowieWci te pomagaj> spojrzeć za mury fabryki i hoteli pracow-niczych – kapitalistyczny wyzysk wziCty pod lupC3. Podczas debaty publicznej w Chinach, Europie i Ameryce Północnej, jaka rozgorzała po serii samobójstw z 2010 r., wyracano przede wszyst-kim oburzenie spowodowane nadmiernym „wyzyskiem” w chiMskich fabrykach Foxconna, celowym rozdzielaniem pracowników w internatach, zawłaszczaniem odszkodowaM za wypadki przy pracy oraz zatrudnianiem

3 WiCkszoWć historii została spisana w czasie rozmów z pracownikami przeprowadzonymi przez uczestników grupy badawczej. Dlatego odzwierciedlaj> one równiec pytania, zdziwienie, dystans i sympatie osób badaj>cych.

12 Ralf Ruckus

nieletnich. PodjCcie kwestii nadmiernego „wyzysku” uzasadnia roszczenia dotycz>ce wycszych płac, przestrzegania przepisów prawa i „niezalecnych” zwi>zków zawodowych, jednak równoczeWnie działa przeciwko konse-kwentnej krytyce i skutecznej likwidacji kapitalistycznych stosunków pracy. OpowieWci na temat gniewu, rozpaczy, sabotacu i myWlach o ucieczce zamieszczone w tej ksi>cce ukazuj>, ce sposób zachowania i myWlenia pracowników, wykonuj>cych abstrakcyjne prace, których w kacdej chwili mocna zast>pić, stanowi sam w sobie krytykC pracy i stosunku pracy na-jemnej. Codzienne spory i konlikty s> mikropłaszczyzn> walki klas i jako takie maj> decyduj>ce znaczenie w przypadku tworzenia siC zbiorowej siły klasowej. Widać w nich takce taktyczne manewry kapitału, który wykorzy-stuje wiele niewielkich konliktów dotycz>cych czasu pracy, wynagrodzenia jak tec stylu zarz>dzania wystCpuj>cych pomiCdzy pracownikami produk-cyjnymi i „małymi szefami” do odwrócenia uwagi od zasadniczego pytania o usankcjonowanie społeczeMstwa fabrycznego i panowania klasowego. Niech pracownicy walcz> o poprawC warunków wyzysku, byle tylko nie atakowali jego samej struktury! OczywiWcie powinniWmy, jak domagaj> siC tego autorzy ksi>cki, wspierać pracowników Foxconna w ich walce. Chodzi o szybk> poprawC ich sytuacji cyciowej, zakoMczenie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jak tec stworzenie mocliwoWci wyboru miejsca zamieszkania oraz cycia razem z przyjaciółmi i rodzin>. Jak jednak mocna osi>gn>ć tC poprawC, skoro takie formy walki jednoczeWnie sprawiaj>, ce ma ona tylko przejWciowy charakter, a kapitalistyczna nCdza wci>c nie przemija? Nie uda siC tego zre-alizować, przyjmuj>c strategiC zwi>zków zawodowych czy maj>c nadziejC na poWrednictwo paMstwa. Mocliwe jest to jedynie poprzez wzmacnianie bezpoWredniej siły pracowników i ich zdolnoWci do walki, dziCki solidar-noWciowym formom oporu, rozwojowi egalitarnej ekonomii i organizacji cycia społecznego wolnego od panowania klasowego. Kwesti> kluczow> wobec tego jest to, czy z obecnego zbiorowego oporu jako praktycznej kry-tyki systemu pracy najemnej – w Foxconnie czy gdzie indziej – powstanie nowa polityczna struktura klasowa, która zburzy fundamenty (chiMskiego) systemu fabrycznego. Ksi>cka nie moce dać odpowiedzi na to pytanie, do-starcza jednak wacnego materiału do oceny sytuacji i ocywienia dyskusji. Istnieje wreszcie bezpoWredni zwi>zek pomiCdzy warunkami pracy iNiewolników a cen>, jak> płacimy za produkowane przez nich gadcety – jeWli w ogóle mocemy sobie na nie pozwolić. Jeceli na tablecie, na którym czytamy tC ksi>ckC, jest ich pot i krew, to nie ulega w>tpliwoWci, ce jesteWmy współodpowiedzialni. To nie wezwanie do bojkotu dóbr konsumpcyjnych ani lobbowania przeciwko zarz>dom koncernów elektronicznych, poniewac te ostatnie formy działania prowadzone „w dobrej wierze” jeszcze bardziej

Wstęp 13

utrwalaj> podziały na konsumentów/producentów oraz ludzi z „Krajów Trzeciego Vwiata”/„metropolii”. Ataki na standardy płacowe i próby za-ostrzenia wyzysku maj> miejsce na całym Wwiecie – jak widać to choćby na przykładzie dwóch artykułów na temat Foxconna w Czechach i strajku w Specjalnej Streie Ekonomicznej w Polsce. Praktyczna solidarnoWć powstaje z wyniku nawi>zania relacji pomiCdzy własn> walk> przeciwko wyzyskowi a walkami pracowników w innych miejscach – w tym przypad-ku iNiewolników w chiMskim Foxconnie. Kluczowym zadaniem jest wiCc organizowanie siC we wszystkich miejscach w walce przeciwko wyzysko-wi. Dopiero wówczas uda siC – pomimo wszelkich rócnic – sformułować i zrealizować wspólny cel: koniec kapitalizmu.

Tłumaczenie na język niemiecki

Ksi>cka ukazała siC pierwotnie na pocz>tku 2011 r. w Hongkongu pod tytułem „Foxconn: Seria samobójstw za lWni>c> fasad>“ (Fushikang Hu-ihuang Beihou De Lianhuantiao). Wydanie niemieckie oparte jest jednak na wersji poprawionej i opublikowanej w 2012 r. w Chinach pod tytułem „Ja w Foxconnie” (Wo Zai Fushikang). W wydaniu niemieckim poszcze-gólne rozdziały zostały skrócone. Rozdział omawiaj>cy walki pracownicze w Foxconnie napisany został przez Jenny Chan, Pun Ngai i Marka Seldena z myWl> o angielskim wydaniu przeznaczonym do publikacji w 2013 r. i tutaj uzupełniony. Imiona pracowników wymienionych w ksi>cce, z wyj>tkiem Tian Yu, s> pseudonimami. Opowiadania pracowników, które nie znalazły siC w wydaniu drukowanym, mocna przeczytać na stronie internetowej ksi>cki: http://www.gongchao.org/de/islaves-buch. Tłumaczenie i publikacja ksi>cki mocliwe były dziCki wsparciu licznych przyjaciół i towarzyszy. PodziCkowania składam Bao Chengliang, Chen Hu-iling, Chen Wei, Cheng Pingyuan, Deng Yunxue, Dong Junyan, Fan Lulu, Guo Yuhua, Han Yuchen, Jin Shuheng, Kong Wei, Li Changjiang, Li Li, Li Qi, Liang Zicun, Liu Jing, Liu Ya, Lu Huilin, Pun Ngai, Ren Yan, Shen Cheng, Shen Yuan, Su Yihui, Tang Weifeng, Wang Wei, Xu Yi, Xu Hui, Xu Qingqing, Zheng Yiyi oraz Jenny Chan, którzy byli uczestnikami badaM Foxconna w Chinach, Danielowi Fuchsowi za jego cenn> współpracC przy tłumaczeniu rozdziałów z jCzyka chiMskiego, Lu Ying i Yukman za ich przydatne wskazówki dotycz>-ce tłumaczenia, Martinowi Birknerowi z wydawnictwa Verlag Mandelbaum za cierpliwoWć i wsparcie, Deviemu Sacchetcie i Rutvicy Andrijasevic za ich ogromny wkład w opracowanie tematu Foxconna w Czechach, a takce przyjaciółkom i przyjaciołom z Berlina, Poznania i Wrocławia za ich wkład dotycz>cy analizy strajków w chiMskiej fabryce elektroniki w Polsce.

14 Ralf Ruckus

Przył>czam siC takce do podziCkowaM wydawców oryginalnego chiM-skiego wydania niniejszej ksi>cki, którzy pisz> tak: „Pragniemy serdecznie podziCkować pracownikom wszystkich fabryk Foxconna. PoWwiCciliWcie swój cenny wolny czas, aby odpowiedzieć na nasze pytania, opisać system Foxconna, opowiedzieć o swoich doWwiadczeniach i uczuciach, dopuWcić nas do Wwiata Foxconna. Nadało to naszym badaniom sens i znaczenie jak równiec nauczyło respektu dla waszej pracy i waszego cycia”.

Ralf RuckusPoznaM, styczeM 2013 r.

Imperium FoxconnaRalf Ruckus

Foxconn jest córk> przedsiCbiorstwa Hon Hai Precision Industry, załoconego w 1974 r. przez Terry’ego Gou (po chiMsku: Gou Taiming) w Tajpej na Tajwanie1. W latach 80. XX w. irma produkowała zł>cza i wtyczki do komputerów oso-bistych. Nazwa Foxconn pochodzi od tych zł>czy (connectors), które irma ma produkować szybko jak lis (fox)2. Dzisiaj Foxconn jest nie tylko najwiCkszym na Wwiecie podwykonawc> w brancy elektronicznej, produkuj>cym dla najbardziej znanych marek jak Apple, Canon, Cisco, Dell, Hewlett-Packard, Intel, Lenovo, Microsoft, Motorola, Panasonic, Nokia, Samsung i Sony. Z 1,3 mln pracowników Foxconn jest równiec najwiCkszym na Wwiecie pracodawc> w sektorze przemy-słowym3. Ponad milion zatrudnionych w Foxconnie pracuje na obszarze ChiM-skiej Republiki Ludowej. Inne zakłady produkcyjne znajduj> siC miCdzy innymi w Brazylii, Indiach, Malezji, Meksyku, Japonii, Australii, Czechach, Turcji, na WCgrzech i Słowacji4. W chiMskich fabrykach Foxconna 85 proc. zatrudnionych stanowi> migranci zarobkowi pochodz>cy ze wsi, wiCkszoWć z nich urodziło siC dopiero w latach 90.5. Rozwój Foxconna w Chinach przebiegał w trzech etapach. Na etapie pocz>t-kowym w latach 80. rozwijał siC on na podstawie trzech zjawisk gospodarczych: 1) Błyskawicznych narodzin i rozszerzania siC produkcji na zamówienie (contract manufacturing), które miało miejsce w brancy elektronicznej w latach 70. i 80. To stworzyło szansC dla nowych irm, poniewac irmy markowe w coraz mniejszym zakresie dysponowały własnymi fabrykami i zlecały produkcjC zewnCtrznym przedsiCbiorstwom przemysłowym, które nie posiadały własnych markowych produktów; 2) Otwarcia ChiMskiej Republiki Ludowej na inwestycje zagraniczne od koMca lat 70., co umocliwiło pozyskanie siły roboczej pochodz>cej ze wsi;

1 Informacje w niniejszym rozdziale pochodz> ze strony internetowej Foxconna (http://www.foxconn.com.cn) oraz z rócnych doniesieM prasowych i artykułów: N. Pun, Ch. Jenny, „The Advent of Capital Expansion in China: A Case Study of Foxconn Production and the Impacts on its Workers”, http://rdln.iles.wordpress.com/2012/01/pun-ngai_chan-jenny_on-foxconn.pdf, dostCp 2 wrzeWnia 2012; N. Pun, Ch. Jenny, „Global Capital, the State, and Chinese Workers: The Foxconn Experience”, w: Modern China, lipiec 2012, t. 38, nr 4, s. 383-410, http://burawoy.berkeley.edu/Public%20Sociology,%20Live/Pun%20Ngai/ModernChinaPun%20and%20Chan2012.pdf, dostCp 2 wrzeWnia 2012.

2 Nazwa Foxconn po chiMsku to „fushikang” i składa siC z trzech znaków „fu” (bogactwo), „shi” (uczony) i „kang” (zdrowie).

3 Zob.: „Which is the World’s Biggest Employer?”, w: BBC, 20 marca 2012, http://www.bbc.co.uk/news/magazine-17429786.

4 Zob.: http://www.foxconn.com.cn/quanqiushiliangbujutu/000.html. 5 „Fushikang xinwen fayanren huiying‚ jiu lian tiao” (Reakcja przedstawiciela Foxconna na

falC samobójstw), w: Zhongguo Qingnian Bao (China Youth Daily), 20 maja 2010.

16 Ralf Ruckus

3) Strategii rozwojowej paMstwa chiMskiego dotycz>cej prowincji na wybrzecu w latach 80., co oferowało inwestorom wiele udogodnieM i udostCpniało im nie-zbCdn> infrastrukturC. W 1988 r. Foxconn zbudował pierwsz> fabrykC w specjal-nej streie ekonomicznej w Shenzhen w prowincji Guangdong, gdzie zatrudniał pocz>tkowo 150 migrantów zarobkowych. Działy badawczo-rozwojowe i centrala przedsiCbiorstwa pozostały na Tajwanie. Kadra zarz>dzaj>ca Wredniego i wycszego szczebla w nowych zakładach produkcyjnych składała siC na tym etapie wył>cznie z TajwaMczyków. Druga faza w latach 90. wi>zała siC z rozszerzeniem produkcji w delcie Rzeki Perłowej i Jangcy i z ograniczeniem do tych dwóch regionów. Produkcja została zdywersyikowana, a prostym ChiMczykom z ludu umocliwiono awans na naj-nicsze szczeble zarz>dzania.

Tabela 1 u Historia powstawania fabryk Foxconna w Chinach6

Rok Miejsce (prowincja)1988 Shenzhen-Xixiang (Guangdong)1993 Kunshan (Jiangsu)1996 Shenzhen-Longhua (Guangdong)2001 Pekin2003 Szanghai, Taiyuan (Shanxi), Hangzhou (Zhejiang)2004 Zhongshan (Guangdong), Ningbo (Zhejiang), Yantai (Szantung)2005 Tiencin, Shenzhen-Songgang (Guangdong)2006 Foshan-Chancheng (Guangdong), Huaikan (Jiangsu), Jincheng (Shanxi)2007 Shenzhen-Guanlan (Guangdong), Foshan-Nanhai (Guangdong), Wuhan (Hubei),

Langfang (Hebei), Qinhuangdao (Hebei), Yingkou (Liaoning), Shenyang (Liaoning), Nankin (Jiangsu)

2008 Jiashan (Zhejiang), Changsu (Jiangsu), Huizhou (Guangdong), Xiamen (Fujian)2009 Chongqing2010 Zhengzhou (Henan), Chengdu (Syczuan)2011 Dongguan (Guangdong), Hengyang (Hunan), Nanning (Kuangsi), Fengcheng

(Jiangxi), Funing (Jiangsu)2012 Datong (Shanxi)2013 Haikou (Hajnan)

W trzeciej fazie rozwoju, pocz>wszy od 2000 r., irma przekształciła siC – po-dobnie jak podwykonawcy w innych brancach – w ogromne przedsiCbiorstwo. Rozszerzyła bazC produkcyjn> w kolejnych regionach Chin i obecnie posiada bazy przemysłowe na obszarze 20 miast w czterech strategicznych regionach przemy-słowych: dorzecze Rzeki Perłowej (Shenzhen, Dongguan, Foshan, Zhongshan), dorzecze rzeki Jangcy (Kunshan, Hangzhou, Ningbo, Szanghai, Nankin, Huai’an,

6 `ródła: Strona internetowa Foxconna i artykuły prasowe.

Wstęp 17

Jiashan, Changshu), obszary wokół zatoki Pohaj (Pekin, Langfang, Qinhuangdao, Tiencin, Yantai, Yingkou, Shenyang), Chiny Wrodkowe i zachodnie (Taiyuan, Wuhan, Jincheng, Nanning, Zhengzhou, Chongqing, Chengdu)7.

Tabela 2 u Foxconn: Zatrudnienie i obroty (1996-2012)8

Rok Zatrudnienie (w tys.) Obrót (w mld USD)1996 9 0,51997 14 0,71998 20 1,21999 29 1,82000 44 2,82001 47 4,42002 69 7,12003 104 10,72004 168 17,22005 280 28,02006 433 40,52007 603 51,82008 717 61,82009 748 59,32010 935 1022011 1 200 122,22012 1 300 –

EkspansjC Foxconna wspierał chiMski rz>d, który w ramach paMstwowej strategii rozwoju dla Chin Wrodkowych i zachodnich zainteresowany był industrializacj> tych regionów. Firma korzystała przy tym z konkurencji pomiCdzy wieloma miastami Chin Wrodkowych które, chc>c pozyskać nowych inwestorów, wci>c kusiły kolejnymi obietnicami i obnicały koszty lokalizacji nowych zakładów. Otrzymała ona paMstwowe subwencje, przejCła małe i Wrednie przedsiCbiorstwa elektroniczne i zracjonalizowała produkcjC, co pozwoliło jej pokonać wiCkszoWć konkurentów i w 2011 r. produkowała – jak siC szacuje – 50 proc. wszystkich produktów elektronicznych na Wwiecie9.

7 WiCcej informacji znajduje siC na oficjalnej stronie internetowej Foxconna: http://www.foxconn.com.cn.

8 `ródła: liczba zatrudnionych zob.: Foxconn Technology Group: Social and Environmental

Responsibility Report 2011, 2012, s. 14; „Which is the World’s Biggest Employer?”, w: BBC, 20 marca 2012, http://www.bbc.co.uk/news/magazine-17429786; obroty 1996-2012 zob.: Foxconn

Technology Group: Social and Environmental Responsibility Report 2009, 2010, s. 5; Foxconn

Technology Group: Social and Environmental Responsibility Report 2010, 2011, s. 4; Foxconn

Technology Group: Social and Environmental Responsibility Report 2011, 2012, s. 3. 9 iSupply, 27 lipca 2010; zob. tec: http://www.foxconn.com.cn/Milestone.html.

18 Ralf Ruckus

Pod bander> Foxconna cegluje 15 rócnych grup przedsiCbiorstw (stan na paadziernik 2012 r.)10. Mimo ce kacda grupa koncentruje siC na produkcji in-nych towarów i technologii, to panuje miCdzy nimi ostra walka konkurencyjna. Wszystkie z nich otrzymuj> pod koniec roku swoj> kwaliikacjC w zalecnoWci od osi>gniCtych rezultatów. Dodatkowo Foxconn załocył własne przedsiCbiorstwo pod nazw> „Centrala Zarz>dzaj>ca”, które przejCło miCdzy innymi jednolite pla-nowanie i zarz>dzanie inansami jak równiec obejmuje centralC bezpieczeMstwa, personelu, zarz>dzania budynkami, importu i eksportu, logistyki i centralC zaku-pów. Pionowa struktura przedsiCbiorstwa przedstawia siC nastCpuj>co: Foxconn Technologie Holding — grupy przedsiCbiorstw — sektory biznesu — jednostki zarz>du — działy/sekcje — linie produkcyjne. Sukces gospodarczy Foxconna nastCpował równolegle z rozkwitem gospo-darczym Chin i chiMskiego modelu rozwojowego zorientowanego na eksport. Nawet globalny kryzys gospodarczy trwaj>cy od 2008 r. nie miał na to cadnego wpływu. Juc w 2001 r. Hon Hai stał siC najwiCkszym prywatnym przedsiCbior-stwem na Tajwanie z obrotami rzCdu 4,4 mld USD. W 2002 r. Businessweek

nazwał Terry’ego Gou „królem outsourcingu”11 – mimo ce w tym okresie Foxconn był daleko w tyle za Solectron i Flextronics, wówczas czołowymi podwykonawcami z brancy elektronicznej. W 2003 r. Foxconn stał siC najwiCk-szym eksporterem ChiMskiej Republiki Ludowej. Jego obroty w 2008 r. siCgały 61,8 mld USD, w tym 55,6 mld pochodziło z eksportu. Tym samym posiadał 3,9 proc. udziałów w całoWci eksportu ChiMskiej Republiki Ludowej. Mimo ce ostatnia recesja spowodowała spadek iloWci zamówieM w brancy elektronicznej z USA i Europy, to w 2009 r. Foxconn osi>gn>ł obrót w wysokoWci 59,3 mld USD, co oznaczało nieznaczny spadek w porównaniu z 2008 r. o zaledwie 4,1 proc. Rok póaniej odnotował on rekordowe obroty w wysokoWci 102 mld USD12. W 2011 r. obroty wyniosły 122,2 mld USD. Na amerykaMskiej liWcie Forbesa 500 najwiCkszych irm Wwiata Foxconn z 371 miejsca w 2005 r. wszedł w 2011 r. na miejsce 60.

10 15 grup przedsiCbiorstw to: CCPBG (konsole do gier, notebooki, desktopy i in.), Chinmei Innolux (monitory TFT i LCD, telewizory), CMMSG (komputery osobiste i komponenty), CNSBG (wł>czniki optyczne, urz>dzenia sieciowe), GDSBG (usługi IT), iDPBG (komputery osobiste, no-tebooki, telefony komórkowe, odtwarzacze MP3), iDPBG (tablety, desktopy, notebooki, serwery), MIPBG (płyty, telefony komórkowe, odtwarzacze MP3 i in.), MPTC (zakup, testowanie materiałów, recykling), NWInG (przył>cza kablowe, wtyczki, komponenty), NCBG (controlling, administracja), PCEBG (desktopy, notebooki, płyty macierzyste, karty graiczne i in.), SHZBG (formy odlewnicze, moduły LCD, soczewki optyczne), TMSBG (czytniki e-booków, diody) i WLBG (telefony komór-kowe). Zob. m.in.: http://www.foxconn.com.cn/DivisionIntroduce.html.

11 Businessweek, 7 lipca 2002, http://www.businessweek.com/stories/2002-07-07/terry-t-dot--m-dot-gou.

12 Foxconn Technology Group: Corporate Social and Environmental Responsibility Annual

Report, z 2009, 2010 i 2011 r.

Wstęp 19

Pod naciskiem globalnej konkurencji irma osi>gnCła bardzo korzystn> pozycjC na rynku, redukuj>c koszty, jak tec oferuj>c błyskawiczne terminy produkcji i do-stawy. Jej produkcja obejmuje produkty nicszej, jak i wycszej klasy oraz cał> tzw. technologiC 3C – komputery (laptopy, desktopy, tablety), narzCdzia komunikacyjne (smartfony) i elektronikC konsumpcyjn> (odtwarzacze MP3, kamery, konsole do gier, telewizory). Wytwarza równiec elektronikC samochodow> i medyczn>, projektuje i wdraca produkty nanotechnologii, a takce transferu ciepła oraz sieci radiowe. Angacuje siC tec w badania materiałowe i rozwój ekologicznych metod produkcji. Dywersyikacja produktów podniosła konkurencyjnoWć Foxconna i umocliwiła mu odebranie zleceM konkurentom lub wrCcz wyrugowanie ich z rynku. Jest on konkurencyjny pod wzglCdem cen, terminów dostaw i jakoWć produktów koMco-wych, czerpi>c proity z redukcji kosztów, jakie daje masowa produkcja (korzyWci skali). Mimo ce kupuje komponenty od innych producentów, to priorytetem jest integracja pionowa. PrzedsiCbiorstwo w ramach własnych struktur czCWciowo pozyskuje surowce, produkuje elementy strukturalne, platyny i komponenty, montuje i projektuje. Obecnie zatrudnia licznych incynierów i specjalistów od marketingu, a takce posiada rozbudowan> sieć obsługi klientów na całym Wwiecie. Sukces i ekspansja Foxconna s> tym bardziej zadziwiaj>ce, ce produkcja elementów elektronicznych markowego przedsiCbiorstwa odbywa siC w ramach nierównych kapitalistycznych stosunków władzy. W Chinach, czyli kraju, bC-d>cym aródłem taniej siły roboczej, Foxconn produkuje dla koncernu Apple z siedzib> w USA. JeWli chodzi o iPhone’a i iPada, dwa najwacniejsze urz>dzenia Apple’a montowane przez Foxconna, lwia czCWć zysku przypada właWcicielom Apple’a – około 60, wzglCdnie 30 proc. – jedynie 2 proc. wartoWci produkcji stanowi> koszty produkcji i montacu w Chinach (zob. tabela 3).

Tabela 3 u Struktura warto;ci produkcji: iPhone i iPad (2010, w %)13

iPhone

Koszty materiałów 21,9Koszty pracy przy komponentach poza Chinami 3,5Koszty pracy przy komponentach i montaVu w Chinach 1,8Zysk dostawców (Korea Południowa 4,7/ USA 2,4/EU 1,1/Tajwan 0,5/Japonia 0,5) 9,2Zyski nieprzyporządkowane 5,3Zysk Applela 58,5

13 `ródło: K.L. Kraemer, G. Linden, J. Dedrick, „Capturing Value in Global Networks: Apple’s iPad and iPhone, 2011”, http://pcic.merage.uci.edu/papers/2011/Value_iPad_iPhone.pdf. Autorzy zba-dali w 2010 r. strukturC wartoWci iPhone’a 4 (cena: 549 USD) i najprostszego iPada (cena: 499 USD).

20 Ralf Ruckus

iPad14

Koszty materiałów 31Koszty pracy przy komponentach poza Chinami 5Koszty pracy przy komponentach i montaVu w Chinach 2Zysk dostawców (Korea Południowa 7/USA 2/Tajwan 2/Japonia 1) 12Dystrybucja i handel detaliczny14 15Zyski nie przyporządkowane 5Zysk Applela 30

Rzut oka na marce operacyjne Foxconna i Apple’a daje wyobracenie o rócnicy siły gospodarczej obu koncernów (zob. tabela 4).

Tabela 4 u MarVe operacyjne Foxconna i Applela15

Kwartał Foxconn Apple1/2007 3,7 18,72/2007 2,5 19,43/2007 2,7 15,44/2007 2,4 21,11/2008 2,4 18,12/2008 2,0 20,33/2008 1,8 27,34/2008 1,2 26,11/2009 2,0 25,62/2009 1,3 27,03/2009 1,7 30,24/2009 1,9 30,1

14 W tabeli dla iPhone’a brak pozycji „Dystrybucja i handel detaliczny”, poniewac wówczas mocna było go nabyć wył>cznie u operatorów telefonicznych, którzy dokonywali jego zakupów od Apple’a. Natomiast iPad był dostCpny w wolnym handlu.

15 Marca operacyjna (operating margin) to stosunek zysku operacyjnego (operating income) do przychodów ogółem (revenue) podawany w procentach. `ródła: okres 01.2007 do 03.2011 zob.: „Apple Proit Margins Rise at Foxconn’s Expense: Chart of the Day”, w: Bloomberg, 5 stycznia 2012, http://www.bloomberg.com/news/2012-01-04/apple-proit-margins-rise-at-foxconn-s-expense.html; dla Apple’a 4 kwartał 2011 r. zob.: „Apple’s CEO Discusses Q1 2012 Results – Earnings Call”, 24 stycznia 2012, http://seekingalpha.com/article/321818-apple-s-ceo-discusses-q1-2012-results-earnings-call-transcript; dla Foxconna 4 kwartał 2011 r. zob.: „Non-consolidated Results for the Twelve Month Periods Ended December 31, 2011”, w: Hon Hai Precision Industry, 27 marca 2012, http://www.foxconn.com.tw/Revenue/Pr2011_Q4.pdf; za 1 kwartał 2012 r. zob.: „Hon Hai’s Plunge Exposes Poor End of Apple Value Chain”, w: Reuters, 30 kwietnia 2012, http://www.reuters.com/article/2012/04/30/us-honhai-idUSBRE83T08K20120430.

Wstęp 21

Kwartał Foxconn Apple1/2010 2,2 29,52/2010 1,7 27,03/2010 1,5 26,84/2010 1,1 29,31/2011 1,1 31,92/2011 0,9 32,83/2011 1,5 30,84/2011 1,1 37,41/2012 0,9 39,3

Apple jako jedna z najwiCkszych na Wwiecie markowych irm elektronicznych zapewnia sobie marce operacyjne w wysokoWci od 20 do 40 proc., które uzyskuje, napuszczaj>c na siebie konkuruj>cych podwykonawców walcz>cych o zlecenia i tym sposobem wymuszaj>c na nich ekstremalne obnicki cen. Vwiatowy kon-cern taki jak Foxconn, który zatrudnia 1,3 mln ludzi i osi>ga obrót rzCdu ponad 120 mld USD, uzyskuje jedynie 1 lub 2 proc. marcy operacyjnej. Oczywiste jest, ce pod tak siln> presj> musi zwiCkszyć wyzysk własnych pracowników do granic mocliwoWci.

Siedziby Foxconna na ;wiecie

Siedziby Foxconna w Chinach

Autorzy

PUN Ngai jest profesorką socjologii na Uniwersytecie Politechnicznym Hongkongu i wy-kładowczynią na Uniwersytecie Pekińskim. Zajmuje się zagadnieniami pracy migrantów, gender, teorią socjalistyczną i globalizacją. Jest autorką ksiąVki Made in China: Women Factory Workers

in a Global Workplace (2005) (wydanie polskie: Pun Ngai, Pracownice chińskich fabryk, Poznań 2010), współautorką ksiąVek Dagongmei. ArbeiterInnen aus Chinas Weltmarktfabriken erzählen (z Li Wanwei, 2008) oraz Aufbruch der zweiten Generation. Wanderarbeit, Gender und Klassen-

zusammensetzung in China (z Ching Kwan Lee i in., 2010).

LU Huilin jest profesorem socjologii na Uniwersytecie Pekińskim. Pracuje nad zagadnienia-mi rozwoju wsi oraz sytuacją migrantów zarobkowych w Chinach, jest współautorem ksiąVek Kultur der Gewalt. Das Subunternehmersystem und kollektive Aktionen von BauarbeiterInnen im post-sozialistischen China (z Pun Ngai, Sozial. Geschichte Online, nr 4, 2010) oraz Unvollendete

Proletarisierung u Das Selbst, die Wut und die Klassenaktionen der zweiten Generation von Bau-

ernarbeiterInnen im heutigen China (z Pun Ngai, Sozial. Geschichte Online, nr 5, 2011).

GUO Yuhua jest profesorką socjologii na Uniwersytecie Qinghua w Pekinie. Przedmiotem jej badań są przemiany społeczne na wsi oraz stosunki między państwem a społeczeństwem w Chinach. Opublikowała liczne opracowania w chińskich czasopismach nauk społecznych Social

Sciences in China i Sociological Studies, w tym pThe Collectivization of Heart: Female Memory during the Agricultural Collectivization in Village Ji in Shaanxin (2006) oraz pLife Course and Social Security: A Sociological Exploration on the Life Course of Laid-off Workersn (2006).

SHEN Yuan jest profesorem socjologii na Uniwersytecie Qinghua w Pekinie. Zajmuje się ru-chami pracowniczymi, organizacjami pozarządowymi, miejskimi ruchami społecznymi w Chinach. Na swoim koncie ma liczne publikacje między innymi w chińskich czasopismach nauk społecznych Sociological Studies oraz Society, w tym pSocial Transformation and the Making of Working Classn (2006). Ponadto opublikował w Chinach ksiąVkę The Market, Class, and Society (2007).

Ralf Ruckus uczestniczy w działalno;ci kolektywu gongchao.org, pisze i tłumaczy teksty na temat walk migrantów zarobkowych, stosunków między płciami i struktury klasowej społe-czeństwa w Chinach, między innymi dla czasopism Analyse & Kritik i Sozial.Geschichte Online. Współpracował przy tłumaczeniu i wydaniu ksiąVek Pun Ngai, Li Wanwei: Dagongmei. Arbeiterin-

nen aus Chinas Weltmarktfabriken erzählen (2008) oraz Pun Ngai, Ching Kwan Lee i in., Aufbruch der zweiten Generation u Wanderarbeit, Gender und Klassenzusammensetzung in China (2010).

SPIS TREśCI:

Ralf Ruckus Wstęp u iNiewolnicy w chińskich fabrykach Foxconna 5

Ralf Ruckus Imperium Foxconna 15

Pun Ngai, Han Yuchen, Guo Yuhua, Lu Huilin Rozdział 1 u Uwagi krytyczne na temat modelu Foxconna 23

Wyniki rozmów z pracownikami 35

Su Yihui, Xu Yi, Xu Hui Tian Yu, pracownica produkcyjna u pPraca była bezsensownam 38

Deng Yunxue, Jin Shuheng, Pun Ngai Rozdział 2 u ReVim produkcyjny 45

Jin Shuheng, Deng Yunxue Xu, kierowniczka linii u pKarać, przede wszystkim karaćm 65

Liang Zicun, Bao Chengliang, Lu Huilin Rozdział 3 u Praca wraz z mieszkaniem 71

Li Changjiang Cheng, pracownik produkcyjny u pOd pracy w Foxconnie ludzie głupiejąm 87

Xu Yi, Dong Junyan, Cheng Pingyuan Rozdział 4 u Era praktykantów 91

Wan, Liu Jing, Liu Ya Wan, praktykantka przy produkcji u pCodziennie byłam kompletnie wykończonam 104

Li Changjiang, Chen Huiling Rozdział 5 u Ekspansja na Zachód 109

Yang Qingfeng Yang, student i pracownik produkcyjny u pPanem i władcą jest maszynam 131

Xu Yi, Su Yihui, Shen Yuan Rozdział 6 u Fabryka pozostawia blizny 145

Li Li Liu, pracownik produkcyjny u pFoxconn zostawił mnie w potrzebiem 156

Jenny Chan, Pun Ngai, Mark SeldenRozdział 7 u Protesty pracownicze w Foxconnie 161

Ralf Ruckus Aktualizacja u Nowe zamieszki w chińskich fabrykach Foxconna 176

Li Changjiang, Liang Zicun, Shen Hong Związek zawodowy w Foxconn 179

Pun Ngai, Han Yuchen, Shen Yuan, Lu Huilin Rozdział 8 u Koniec epoki globalnych superfabryk 183

Rutvica Andrijasevic, Devi Sacchetto Dodatek 1 u Integracja róVnych reVimów pracy? Foxconn w Czechach 191

Przyjaciele i przyjaciółki Gongchao Dodatek 2 u pNie jeste;my maszynami!m u walka pracownikóww chińskiej fabryce elektroniki w Polsce 213

Materiały dostępne online (teksty, strony www, Xlmy) 227

Autorzy 229

Pun Ngai

Pracownice chińskich fabryk

Pun Ngai obnaca drug> twarz fenomenalnego rozwoju Chin: jest ni> wyzysk młodych pracow-nic, migruj>cych z chiMskiej wsi. Przez 2 lata pracowała i mieszkała z nimi, prowadz>c bada-nia na temat warunków pracy w fabryce elek-tronicznej w Specjalnej Streie Ekonomicznej Shenzhen, w południowych Chinach. W Shen-zhen 90 proc. zatrudnionych to młode kobiety. Pracuj> za grosze, 12 godzin na dobC, maj> jed-

n> woln> niedzielC w miesi>cu, permanentnie brakuje im snu. Mieszkaj> w fabrycznych barakach, jak gdyby w koszarach.

Pun Ngai analizuje ich sytuacjC w kategoriach potrójnego systemu ucisku stosowa-nego przez patriarchaln> kulturC, rynek i „socjalistyczne” paMstwo. Pomimo daleko id>-cych zmian w Chinach takie hierarchie władz jak podział na miasto i wieW (opieraj>cy siC na systemie meldunków niedostCpnych wiejskim migrantom), jak i podział pracy, płac i uprawnieM według płci czy przypisywane role i tocsamoWci okazały siC niezwy-kle trwałe. Transformacja nie zmieniła tych nierównoWci i utrwalonych patriarchalnych wzorów, wprost przeciwnie – wprzCgła je do działania na rzecz rozwoju chiMskiego kapitalizmu. W ten sposób gwałtownie rozszerzaj>ca siC na skalC globaln> reprodukcja kapitalizmu w ci>gu ostatnich trzydziestu lat doprowadziła do pogłCbiania siC nierów-noWci klasowych i płciowych w skali globalnej. Pocegnanie z „analiz> klasow>” nie przyczyniło siC do zaniku stosunków klasowych na Zachodzie, lecz do poszerzenia ich o społeczeMstwa Trzeciego Vwiata, w którym relacje płciowe s> nieodł>czn> czCWci> nagłego przekształcenia stosunków klasowych.

Pun Ngai nie przedstawia jednak pracownic jako bezwolne podmioty ucisku. Poka-zuje ich zdolnoWć negacji i sprawczoWć. Nie ogranicza siC do badaM lokalnych, etnograii czy studium przypadku, ale pokazuje zwi>zki miCdzy warunkami pracy i technologiami upodmiotowienia a przeobraceniem paMstwa i ekonomiczn> globalizacj>. Jej ksi>cka jest artykulacj> protestu i oporu.

Bractwo Trojka, Poznań 2010Ilo;ć stron: 221ISBN 978-83-926662-2-6

Harry Cleaver

Polityczne czytanieKapitału

Kapitał napisany przez Karola Marksa miał być broni> w rCkach tych, którzy w kapitalizmie s> bezbronni. Od czasu jego wydania rozumienie pojCcia „klasa robotnicza” znacznie siC zmie-niło. Obecnie zaliczyć do niej mocna równiec ludzi, którzy formalnie nie s> robotnikami na-jemnymi, a ich praca jest nieopłacana – gospo-dynie domowe, studenci, rolnicy, jak równiec bezrobotni. Pomimo tych zmian polityczna ucy-

tecznoWć Kapitału jest dla tych wszystkich grup nadal aktualna. Harry Cleaver, poprzez szczegółowe przestudiowanie rozdziału 1 Kapitału, pokazuje w jaki sposób mocna praktycznie zastosować zawarte w nim kategorie. Ich celem jest odkrycie mechani-zmów zdobywania władzy jak równiec rozwoju walk społecznych. Autor wyjaWnia za-sady, za pomoc> których Kapitał moce być przewodnikiem zarówno do zrozumienia kapitalizmu jak i oporu przeciwko niemu.

„Po obaleniu pod koniec lat 80. systemów sowieckiego typu i masowym napływie neo-

liberalnych doradców z Zachodu, wpływaj>cych na nowe postsowieckie rz>dy, pewien rodzaj powrotu do Marksa stał siC nieuchronny. Wiele lat temu francuski ilozof Jean-

-Paul Sartre zauwacył, ce ze wszystkich krytyków kapitalizmu Marks przeprowadził jego najbardziej szczegółow> i dokładn> analizC. Sartre doszedł przez to do wniosku, ic nie bCdzie mocna wykroczyć poza samego Marksa bez wykroczenia poza kapitalizm”.

Harry Cleaver – ze WstCpu do polskiego przekładu

Harry Cleaver – wykładowca wydziału ekonomicznego na Uniwersytecie TeksaMskim w Austin, gdzie prowadzi kurs poWwiCcony załoceniom marksizmu autonomistycznego. Autor publikacji podejmuj>cych problematykC biec>cych walk społecznych i krytykC ekonomii politycznej. Od lat zaangacowany w działania ruchów społecznych walcz>-cych o autonomiC od instytucji paMstwowych i kapitalistycznych, m.in. ruchu zapaty-stowskiego w Meksyku.

Bractwo Trojka, Poznań 2011Ilo;ć stron: 215ISBN 978-83-926662-7-1

Werner Bonefeld red.

Pisma rewolucyjne w polityce

postpolitycznej

Rócnice zdaM wystCpuj>ce pomiCdzy autorami z niniejszego zbioru, s> mniej wacne nic wspólna wiCa ł>cz>ca ich krytyczne badania. Dlaczego społeczny byt człowieka przyjmuje formC kapitalistycznych stosunków społecznych, w których społeczeMstwo wystCpuje jako zwykły zasób ekonomiczny? Czas to pieni>dz. JeWli jednak czas jest pieni>dzem, to czy człowiek jest jedynie padlin> czasu? Jak to mocliwe, ce byt człowieka przyjmuje postać systemu ekonomicznego, w którym akumulacja ikcyjnego bogactwa i jego zabezpieczenie podczas kryzysu za pomoc> podłych ciCć, co oznacza redystrybucjC bogactwa od biednych do bogatych, jest wacniejsza od dobrobytu całej klasy ludzi? Autorzy z tego zbioru twierdz>, ce dopóki jedna klasa jest w stanie bezkarnie głodzić inn>, wolnoWć pozostaje jedynie nic niewartym urojeniem. Mówi> tec, ce dopóki bogaci zachowuj> prawo do decydowania o cyciu i Wmierci innych, równoWć pozostaje równiec nic niewartym urojeniem.

Autorzy:

Johannes Agnoli, Werner Bonefeld, George Caffentzis, Harry Cleaver,

Mariarosa Dalla Costa, Ferruccio Gambino, John Holloway, Antonio Negri

Bractwo Trojka, Poznań 2012Ilo;ć stron: 220ISBN 978-83-933082-0-0

spotkaniadyskusjekoncerty

i wiele więcej...

warsztat sitodrukugaleria

Xlmybiblioteka

infoszopa

jedzenie zamiast bomb

rowerownia

ROZBRATwww.rozbrat.orgul. Pułaskiego 21a Poznań