NIEDOB“R »ELAZA

GOSPODARKA ŻELAZEM

PROBLEMY DIAGNOSTYCZNE

Agata DziwioskaGr A/B

ŻELAZO W ORGANIZMIE

-Pierwiastek śladowy & we wszystkich komórkach

-Dorośli: 3.5-5 g (5,4-6,5 mmol/kg m.c.)-Dzieci: znacznie mniej

-Żelazo aktywne vs Pula pośrednia

-Zawartośd w organizmie

67%

3,50%

0,20%

0,08%

2,20% 27%Hemoglobina

Mioglobina

W innych tkankach

Transportowe

Pula labilna

Zapasowe

ŻELAZO W ORGANIZMIE – potencjał biologiczny

-Metabolizm komórek brak = śmierd

-Jodowanie tyrozyny tempo metabolizmu

-Transport elektronów & procesy utleniania

-Synteza związków wysokoenergetycznych

-Transport O2 i odbiór CO2możliwości energetyczne organizmu

-Synteza i działanie neurotransmiterów, hormonów

-Synteza i funkcjonowanie enzymów, kofaktorów

-Synteza krwinek prawidłowy skład krwi

-Fagocytoza, produkcja limfokin, leukocytoza odpornośd

-Wytrzymałośd i aktywnośd fizyczna

-Czynności detoksykacyjne

ŻELAZO W ORGANIZMIE - związki

-hemoproteiny: hemoglobina, mioglobina, cytochromy-apotrasferyna & transferyna-laktoferyna-ferroportyna-apoferrytyna & ferrytyna -hemosyderyna-enzymy: katalaza, peroksydaza, dehydrogenaza bursztynianowa, oksydaza cytochromowa

-pula pośrednia: kompleksy chelatowez cytrynianami, nukleotydami, aminokwasami, cukrami

• Pula funkcjonalna75%

• Pula zapasowa25%


3mg osocze transferyna

2500 mg erytrocyty hemoglobina

300 mg mięśnie mioglobina

300 mg szpik kostny

1000 mgwątroba

(magazyn)

ferrytyna,

hemosyderyna


3mg osocze transferyna

2500 mg erytrocyty hemoglobina

300 mg mięśnie mioglobina

300 mg szpik kostny

1000 mgwątroba

(magazyn)

ferrytyna,

hemosyderyna

100-400 mg magazyn

1,5-2 mg/d utrata

BILANS ŻELAZA

-Zdrowy organizm : absorpcja z pokarmów = utrata

-Osobnicza zmiennośd przyswajalności brak jednoznacznych norm spożycia -Minimalne zapotrzebowanie zależy od stanu fizjologicznego, wieku, płci:

-6mg – niemowlęta do 6 m-ca -10 mg – niemowlęta od 7 m-ca do 1 r.-2 mg – dzieci -20 mg – młode kobiety-30 mg –ciężarne i karmiące-10 mg – mężczyźni i kobiety po menopauzie

Dzienna utrata

1 mg – mężczyzna

1,5 mg – kobieta miesiączkująca

2 mg – ciężarna

Dzienna podaż

9,5-15 mg

0,7-1,5 mg – uzupełnienie

ŹRÓDŁA ŻELAZA – bioprzyswajalnośd

-Naturalna bariera wchłania zabezpieczenie przed przeładowaniem-Przyswajalnośd: 5-25% -Bioprzyswajalnośd zależy od formy żelaza & czynników modulujących

-Zmiana bioprzyswajalności regulacja gospodarki i utrzymanie zrównoważonego zapasu

Pokarmy zwierzęce

żelazo hemowe łatwo przyswajalne

20-30%

chude czerwone mięso, podroby, ryby, ostrygi żółtka

Pokarmy roślinne

żelazo niehemowe trudno przyswajalne

1-6%

soja, zboża, zioła, owoce, zielone warzywa, kukurydza, groch, czarna fasola, kakao

ŹRÓDŁA ŻELAZA – bioprzyswajalnośd

↗

Czynniki pokarmowe: -dieta bogata w żelazo-przewaga Fe2+

- białka, aminokwasy, kwasaskorbinowy, kwas bursztynowy

- atropina, rezerpina

Czynniki ogólnoustrojowe:-niedobór żelaza: ciąża, wzrost-nasilona erytropoeza: hemoliza, utrata krwi, niedotlenienie

-zaburzenie syntezy białek; marskośd-atransferrynemia-uszkodzenie trzustki-hemochromatoza samoistna

↘

Czynniki pokarmowe:-dieta uboga w żelazo, bezbiałkowa-przewaga Fe3+

-wapo, fosfor, kobalt, mangan-substancje wiążące: tanina,polifenole, szczawianym, fityniany

Czynniki ogólnoustrojowe:-nadmiar żelaza -utrata masy ciała-anemia aplastyczna-zakażenia-achlorchydria- sok trzustkowy -biegunka, czerwonka, sprue-resekcja żołądka

Tylko naturalne, mało

przetworzone produkty!

Nie gotuj za długo!

Wybieraj żeliwne garnki !

Suplementów nie popijaj Cocą colą!

Posiłek z mięsem i witaminą C!

ŹRÓDŁA ŻELAZA – ku przestrodze

WCHŁANIANIE & METABOLIZM ŻELAZA-Wymiana między organizmem a środowiskiem minimalna, wobec intensywnego obrotu w organizmie.

WCHŁANIANIE & METABOLIZM ŻELAZA

-Redukcja Fe3+ w żołądku łatwiej przyswajalne Fe2+

(kwaśne środowisko & substancje redukujące)

-Wchłanianie w dwunastnicy, słabiej w dalszych odcinkach jelita cienkiego i grubego

-Żółd - hamowanie wytrącania tlenków żelaza

-Przenikanie do enterocytu przez kanały białkowe DMT1 (ekspresja zależy od statusu Fe)

-Łączenie po utlenieniu do Fe3+ z apoferrytyną ferrytyna

-Zmagazynowanie w formie bezpiecznej & uwolnienie do krwiobiegu zależnie od potrzeby

-Łączenie we krwi z apotransferyną białko transportowe transferyna

-Pobór przez komórki(konieczny receptor dla transferyny TfR1 - regulacja wychwytu przez zmianę ekspresji)

-Endocytoza kompleksu receptor-transferyna-żelazo wakuola w cytoplazmie(endocytoza mediowana receptorem)

-Uwalnianie z kompleksu(kwaśne środowisko wakuoli)

-Powrót kompleksu receptor-apotransferyna na powierzchnię błony komórkowej

-Uwolnienie apotransferyny do krwiobiegu

-Dostarczenie wraz z transferyną do erytropoezy w szpiku kostnym (na erytroblastach 50000 receptorów) (24 mg /dzieo Fe > 200 bilionów erytrocytów)


-Transport O2 z hemoglobiną do komórek

-Uwolnienie z rozpadłych erytrocytów (35 trylionów/sek!)

-Ponowne wykorzystanie przez makrofagi RES (wątroba śledziona, szpik kostny)

-Magazynowanie w hepatocytach, komórkach RES

-Utrata: ze stolcem, moczem, żółcią, potem, włosami, skórą, krwią menstruacyjnąi krwią traconą w p. pokarmowym (NIE aktywne usuwanie)


GOSPODARKA ŻELAZA

-Równowaga między wchłanianiem a utratą prawidłowy poziom żelaza

-U zdrowych: -zawartośd w diecie zapobiega niedoborom-przy nadmiarze w diecie naturalna bariera wchłaniania zapobiega przeładowaniu

-Jednak - zaburzenia gospodarki żelaza dośd powszechne

↘

Niedobór żelaza

Niedokrwistośd

↗

Nadmiar żelaza

-↘ podaży: niedożywienie lub brak niezbędnych składników (wegetarianizm, brak czerwonego mięsa, niedobór białek, niedożywienie starcze) -↘ wchłaniania: obniżenie kwasoty soku żołądkowego, ZUW, biegunki, choroba Crohna, resekcja żołądka i jelit, nietolerancja glutenu-przewlekła utrata: krwawienia ginekologiczne, przewlekłe upusty krwi, zabiegi -krwawienia z p. pokarmowego: wrzody, nowotwory, polipowatośd, choroby zapalne -↗ zapotrzebowania: ciąża, laktacja, intensywny wzrost, rehabilitacja-choroby pasożytnicze -skrajny wysiłek-↘ zapasów w życiu płodowym, wcześniactwo-niemowlaki niekarmione mlekiem matki

Niedobór funkcjonalny -mutacje, niedobór białek transportowych; hipotransferrynemia-niewydolnośd nerek + hemodializy-zaburzenia syntezy hemu-choroby przewlekłe

NIEDOBÓR ŻELAZA - przyczyny

NIEDOBÓR ŻELAZA – objawy

-↘ erytrocytozy niedokrwistośd mikrocytarna- ↘ odpowiedzi immunologicznej podatnośd na infekcje-↗ rytmu serca, bóle wieocowe-ogólne osłabienie , ↘ sprawności fizycznej- zaburzenia OUN zmiany psychiczne i emocjonalne, zaburzenia sprawności umysłowej-pogorszenie nastroju, sennośd, szum w uszach-spowolnienie metabolizmu, zaburzenia termoregulacji, hipotermia-bladośd-ból, pieczenie, wygładzenie języka, zajady w kącikach ust-pieczenie w jamie ustnej i przełyku, zaburzenia połykania -łamliwośd włosów i paznokci-łaknienie spaczone (krochmal, tynk, ziemia)-poronienia, porody przedwczesne-zaburzenia w rozwoju płodowym i niemowlęcym – niedorozwój umysłowy i fizyczny

Utajony

↘ -Fe szpiku

↘ -Ferrytyna

N -Fe w surowicy

Jawny

↘↘ -Ferrytyna

↘ -Fe surowicy i szpiku

↗ -Tf, TIBC , sTfR

N -Hb i MCV

Jawny z niedokrwistością

↘↘↘ -Ferrytyna

↘↘ -Fe surowicy i szpiku

↘↘ -Tf, TIBC , sTfR

↘ -Hb i MCV

NIEDOBÓR ŻELAZA – ryzyko -dzieci: 6 mc. - 4 r.-młodzież -kobiety w wieku rozrodczym i po menopauzie -ciężarne-starsi-uprawiający sporty wytrzymałościowe

NIEDOBÓR ŻELAZA – stopnie ciężkości

NIEDOKRWISTOŚCI-najczęstsza postad – niedokrwistośd z niedoboru żelaza!-anemia jako ostateczne stadium niedoboru żelaza -zaostrzenie skutków niedoboru

-↘ Ht, Hb lub RBC wobec normy dla płci i wieku niemożliwe prawidłowe

utlenowanie tkanek

-stopnie ciężkości:

Hb (g/dl) Anemia

9,5 – 10,9 łagodna

8,0 –9,4 umiarkowana

6,5 – 7,9 ciężka

< 6,5 zagrażająca życiu

NIEDOKRWISTOŚCI – podział patofizjologiczny

Niedokrwistości niedoborowe Niedostateczna podaż substancji do erytropoezy

Niedokrwistośd z niedoboru żelaza – syderopeniczna – najczęstsza Niewystarczające zaopatrzenie w żelazo & zwiększone zapotrzebowanie

Niedokrwistośd chorób przewlekłych Wtórna do wielu chorób (autoimmunologiczne, AIDS, nowotwory, przewlekłe infekcje)

Niedokrwistośd aplastycznaProces hematopoezy w szpiku zahamowany . Brak komórek macierzystych bądź obecne komórki nieprawidłowe

Niedokrwistośd hemolityczna Hemoliza skrócenia czasu przeżycia

Niedokrwistośd megaloblastyczna Niedobór witaminy B12 i/lub kwasu foliowego

NIEDOKRWISTOŚCI - podział patofizjologiczny

Stan Anemia

SyderopenicznaAnemia

MegaloblastycznaAnemia

HemolitycznaAnemia

Aplastyczna

Fe surowicy ↘ ↗ ↗↗ ↗↗↗Retikulocyty ↘ ↘ ↗↗↗ ↘Hb ↘↘ ↘ ↘↘ ↘↘RBC ↘ ↘↘ ↘↘ ↘↘Bogatośd kom. Szpiku

+/- + +/- -

Objawy neurologiczne i ze strony p.pok

+ + + -

Splenomegalia - - ++ -

NIEDOKRWISTOŚCI - podział patofizjologiczny

StanAnemia

z niedoboru żelazaAnemia

chorób przewlekłychFe surowicy ↘ ↘Fe szpiku x N/↗TfS ↘ NsTfR ↗ ↗/↘/NFerrytyna ↘ N/↗Transferryna, TIBC ↗ ↘

NADMIAR ŻELAZA – przyczyny-po 18 rż. akumulacja 1 mg/dzieo

-kobiety mniej narażone (menstruacja) mężczyzna 40 letni = kobieta 70 letnia!

-hemochromatoza pierwotna (genetyczna) – wchłanianie za dużej ilościz jelit złogi hemosyderyny uszkadzają narządy

-hemosyderoza, syderoza wtórna (NIE genetyczna) – wielokrotne transfuzje krwi (talasemie, niedokrwistości) gromadzenie żelaza z przetaczanych jednostek

-nadmiar alkoholu & przewlekła choroba wątroby-zatrucie - jednorazowa duża dawka (3 mg -dawka śmiertelna u dzieci)-przewlekła choroba + anemia-nieefektywności erytropoezy

NADMIAR ŻELAZA – objawy

-bezobjawowe lub objawy nieswoiste: osłabienie, bóle brzucha i stawów -uszkodzenie: wątroby, mózgu, serca, trzustki, stawów-13x ↗ ryzyka marskości wątroby -zaburzenie przyswajania minerałów i witamin-endokrynopatie (przysadka, tarczyca, nadnercza, trzustka, gonady) -zaburzenie funkcjonowania neurotransmiterów problemy neurologiczne i psychiatryczne-↗ ryzyka: choroby Alzhaimera, nowotworów, cukrzycy, katarakty, artretyzmu, arteriosklerozy i zawału serca -śmierd

-działanie wolnych rodników : ↗ Glc, LDL, TG, cieśnienia krwi↘ HDLmutacje, karcynogeneza

-dlaczego lekceważone przez współczesną medycynę?

ZWIĄZKI kluczowe w gospodarce żelaza

Transferyna (syderofilina)

-β1- globulina; glikoproteina -synteza – wątroba; okres półtrwania – 8 dni

-funkcja: -główne białko transportowe żelaza w osoczu & dostarcza do erytroblastów szpiku i pozostałych komórek - (-) białko ostrej fazy-zabezpiecza przed utratą żelaza z moczem (duża Mcz)

-jednocześnie wiąże 2 Fe3+

-1g ~ 1,4 mg Fe3+ 1 mol ~ 2 mole Fe3+

-↘pH↘ powinowactwa -wysycenie średnio – 30-40%

Apoferrytyna

-funkcja: -otacza jony żelaza czyniąc je nietoksyczne


Ferrytyna Apoferrytyna + Fe3+

-sferyczny rozpuszczalny w wodzie kompleks cytoplazmatyczny (24 polipeptydy)-swoistośd narządowa-3 typy: L – lekka (wątroba, śledziona, łożysko)

H –ciężka (serce, nerki, erytrocyty, limfocyty, monocyty, komórki nowotworowe)

G – glikozylowana (ECF)

-funkcja: -podstawowy magazyn żelaza (¼ puli – 4500 at Fe) w formie bezpiecznej -białko ostrej fazy – udział w odpowiedzi na infekcję-detoksykacja cytozolu-w niedoborze mobilizacja żelaza przy udziale zw. redukujących (tiole, flawoenzymy) oraz chelatujących-zabezpiecza wewnątrz ROS powstałe przy Fe2+

Fe3+ ; ochrona przed toksycznym działaniem ROS


Ferrytyna krążąca

-lokalizacja - surowica -tylko forma L (min. powinowactwo do żelaza, min. zawartośd żelaza)-wiąże do 250 at. żelaza; średni poziom 100 μg/l

-źródło: 30% - bierny pasaż z cytoplazmy (odnowa komórek parenchymy) 70% - czynna sekrecja przez komórki RES

Ferrytyna tkankowa

-lokalizacja - enterocyty, makrofagi szpiku, wątroby i śledziony-wysycenie - 30%; wiąże do 2500 at. żelaza (1000 mg puli)

-postad: -rozproszona-agregaty (syderosomy) - syderoblasty, syderocyty, syderomakrofagi


Hemosyderyna

-amorficzny konglomerat – ferrytyna zdegradowana przez ROS

-funkcje: -trwale wiąże żelazo uniemożliwiając ponowne wykorzystanie -zabezpiecza przed generacją ROS

Laktoferyna (laktotransferyna)

-źródło w osoczu - ziarnistości wtórne neutrofili (stany zapalne, ketoza)

-funkcja: -bakteriostatyczna: ochrona mleka, oczu, płynu jelitowego, nasienia-agregacja neutrofili-↘ syntezy PMR; supresja produkcji przeciwciał-długotrwała ketoza : wiązanie żelaza puli pośredniej

-wyższe powinowactwo do żelaza od transferyny


Hepcydyna

-synteza - wątroba, serce

-funkcje: -regulacja metabolizmu żelaza-(+) białko ostrej fazy -↘ absorpcja żelaza z jelita cienkiego, uwalnianie z makrofagów i transport przez łożysko ↘ Fe surowicy & całkowitej puli Fe-przyczyna niedoboru w chorobach przewlekłych - ↘ syntezy ferroportyny & ferrytyny -bakteriobójcza i grzybobójcza

↗ -↗ zapasu Fe-infekcje; przewlekłe stany zapalne-niedokrwistośd chorób przewlekłych-hipoksja


Ferroportyna

-lokalizacja - enterocyty, makrofagi -ilośd zależy od poziomu hepcydyny

-funkcja: -transport żelaza Fe3+na zewnątrz komórek

Haptoglobina

-białko tetramerowe (2α & 2β)-synteza – wątroba

-funkcja: -wiąże wolną Hb we krwi; zapobiega utracie żelaza przez filtrację nerkową kompleks fagocytowany w RES -(+) białko ostrej fazy

↘ - hemoliza

ZWIĄZKI kluczowe w gospodarce żelazaHemoglobina

-białko tetrametrowe - 4 łaocuchy białkowe zawierające hem z jonem Fe2+

-prawidłowe łaocuchy białkowe: α, β, γ, δ-dorośli: 97.5% HbA1 α2β2

2% HbA2 α2δ20.5% HbF α2γ2

-funkcja: -wiąże odwracalnie O2 transportuje do wszystkich komórek -odbiera CO2 powstały w metabolizmie

-1 hem (Fe2+ ) ~ 1 cz. O2

Mioglobina

-białko monomerowe-funkcja: -transport wewnątrzkomórkowy O2

-↗ dyfuzji O2 z kapilar do cytoplazmy & mitochondriów

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena poziomu i zapotrzebowania na żelazoFe w surowicy krwi

7-28 μmol/l (42-135 μg/dl)

-Znaczenie: Fe związane z transferyną

-Problemy: -oznaczenie nieodpowiednie do oceny statusu Fe w organizmie -wahania dobowe (max rano, min wieczorem) - zmiennośd >10%-zmiennośd z dnia na dzieo -20 - 100%-stężenie zależne od podaży-ostre stany zapalne i choroby przewlekłe ↘ Fe niezależnie od statusu Fe-hemoliza ↗ Fe (świeża próbka; szybkie oddzielenie krwinek) -wpływ leków i hormonów-interferencja: Hb (w każdej ilości)

-Wskazanie: -ocena wysycenia transferryny-test oceniający wchłanianie żelaza-zatrucie żelazem

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena poziomu i zapotrzebowania na żelazo

Fe w surowicy krwi

oznaczenie izolowane Fe w surowicy mała wartośd diagnostyczna!

↗ ↘

-nadmierna podaż: jatrogenna-choroby wątroby: WZW, ostre uszkodzenie-zapalenie nerek-niedokrwistośd: hemolityczna, aplastyczna-zespoły mielodysplastyczne

-niedokrwistośd syderopeniczna-nowotwory-choroby nerek: kamica-niedobór wit. C-choroby tkanki łącznej

Fe w surowicy krwi

-Metodyka: !! met. kolorymetryczna 560,530 nm-uwalnianie z transferyny (↘ pH, detergenty); -redukcja z Fe3+ do Fe2+ (chlorowodorek hydroksylaminy) -pomiar spektrofotometryczny: kompleksowanie z chromogenem z reaktywną gr–N=C-C=N- (batofenantrolina, ferrozyna)-intensywnośd barwy proporcjonalna do stężenia

-met. polarograficzna-met. atomowej spektrometrii absorpcyjnej ASA-met. spektrofotometryczna – tiocyjaninowa-met. miareczkowa – tytanometria-met. wagowa-met. wersenianowa

-


POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena poziomu i zapotrzebowania na żelazoTransferyna

25-50 μmol/l (200-400 mg/dl)

-Wskazanie : -diagnozowanie niedoboru i nadmiaru żelaza

-Metodyka: -metoda immunoturbidymetryczna

-Problemy : -izolowane oznaczenie mało przydatne -wartośd diagnostyczna z oznaczeniem Fe ( TfS) -zmiana po wyczerpaniu zapasów żelaza

↗ ↘

-niedokrwistości z niedoboru żelaza-ciąża (28 tydz.) -zaburzenie wchłaniania żelaza-↗ estrogenów

-zaburzenie rozmieszczenia żelaza: zapalenia, nowotwory,-zespoły utraty białka; zespół nerczycowy; choroby wątroby-wrodzony niedobór transferyny-nadmierna podaż żelaza-zaburzenie zużytkowania żelaza: przewlekłe zatrucie Pb-niedobór wit B12 i PP


TfS - Wysycenie (saturacja) transferyny

15-45%

-Znaczenie: miernik gospodarki Fe; stosunek Fe do transferyny surowicy

-Metodyka: -met. immunochemiczne

-wyliczenie TfS(%) = Fe (μmol/l) * 100/transferryna (μmol/l)

-Problemy: -wartośd zależy od metody-synteza transferyny ↘ w ostrej fazy -syntezy transferyny ↗ u ciężarnych-uszkodzenie wątroby uwalnianie transferyny do krążenia

↘ ( <15%)

-niedobór Fe


sTfR – Soluble transferrin receptor (Rozpuszczalny receptor dla transferyny)

K: 1,9-4,4 mg/lM: 2,2-5 mg/l

-Znaczenie: pośrednio całkowita ilośd TfR połączonego z komórkami

-Wskazanie: -różnicowanie niedokrwistości -Metodyka: -ELISA (surowica i osocze)

↗

-↗ erytropoezy-utajony niedobór żelaza-jawny niedobór żelaza; niedokrwistośd z niedoboru żelaza(NIE w niedokrwistości chorób przewlekłych)

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena poziomu i zapotrzebowania na żelazoTIBC - Total Iron-Binding Capacity (CZWŻ- Całkowita zdolnośd wiązania żelaza)

-Całkowita ilośd Fe w surowicy/osoczu związana z transferryną po wysyceniu (FeCl 3)-Znaczenie: pośrednio poziom transferryny surowicy (15-45% transferryny zw. z Fe)

-Wskazania : -funkcjonalne niedobory żelaza-podejrzenie nadmiernej podaży żelaza

-Metodyka: -w oparciu o Fe – met. biochemiczne (krew na skrzep)(wysycenie Tf żelazem pomiar kolorymetryczny nadmiaru Fe)

-bezpośredni pomiar TIBC-w oparciu o Tf – met. immunochemiczne (białko) Tf na TIBC

-wyliczenie: 1,41 mg żelaza/ 1 g transferynyTIBC = UIBC + aktualne Fe (z Tf)

-bilirubinometr u niemowląt i noworodków

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena poziomu i zapotrzebowania na żelazoTIBC - Total Iron-Binding Capacity (CZWŻ- Całkowita zdolnośd wiązania żelaza)

K: 40-80 μmol/l (223-446 μg/dl)M: 45-70 μmol/l (251-391 μg/dl)

-Problemy: -wysoki wsp. zmienności identycznych próbek - 30%-bilirubinometr u dorosłych – interferencje karotenoidów

↗ ↘

-niedokrwistośd z niedoboru żelaza -utajony i jawny niedobór żelaza -ciąża-leczenie estrogenami-ostra i przewlekła utrata krwi

-ostre i przewlekłe zakażenie-przeładowanie: hemochromatoza, anemia aplastyczna, anemia Adissona-Biermera; często transfuzje krwi-mocznica -nowotwory-niedokrwistośd chorób przewlekłych

śr: 225 – 430 μg/dl


UIBC – Unsaturated Iron-Binding Capacity (UZWŻ -Utajona zdolnośd wiązania żelaza)

27-60 μmol/l

-Znaczenie: Fe które może związad się z Tf – pojemnośd wolnych miejsc wiążących

-Metodyka: - oznaczenie izotopowe (radioaktywne 59Fe) - pomiar radioaktywności związanego Fe w liczniku γ-scyntylacyjnym

-wyliczenie: UIBC = TIBC – aktualne Fe

↗ ↘

-niedokrwistośd z niedoboru żelaza -niedokrwistośd chorób przewlekłych


Krzywa żelazowa – test doustnego obciążenia żelazem

↗ po 180 min <35 μmol/l (190 μg/dl)

-Metodyka: oznaczenie wyjściowego Fe surowicy na czczo & po 30, 60, 120, 180 i 360 min od podania 1 g siarczanu żelazawego (np.: tabletka Hemoferu)

Płaska krzywa ↗ o 50 μmol/l

-upośledzone wchłanianie z p. pokarmowego -niedobór + wzmożone wchłanianie z p. pokarmowego


Krzywa żelazowa – test doustnego obciążenia żelazem

↗ po 180 min <35 μmol/l (190 μg/dl)

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena poziomu i zapotrzebowania na żelazoFe w moczu – próba deferoksaminowa obecnie rzadko

fizjologicznie: 2-4 μmol/24h (0,1-0,2 mg/24 h)po deferoksaminie : 18-36 μmol/24h (0,9-1,8 mg/24 h)

-Znaczenie: po podaniu deferoksaminy Fe3+ (hemosyderyna, ferrytyna) wiązane w trwały związek, rozpuszczalny, wydalany przez nerki

-Wskazanie : -nadmiar żelaza w ustroju

-Metodyka: -pomiar Fe w 2 dobowych zbiórkach moczu przed i po podaniu domięśniowym deferoksaminy (10 mg/kg m.c)

-Problemy: -FU: niewydolnośd nerek -FD: białko- & krwinko- mocz, marskośd, uszkodzenie wątroby

↗↗↗ 180-360 μmol/24h (9-18 mg/24 h)

-nadmiar żelaza w organizmie : hemochromatoza, hemosyderoza


ZPP - Protoporfiryna cynkowa

19-38 μmol/mmol hemu

-Znaczenie: pula żelaza do erytropoezy - wobec braku Fe synteza hemu zaburzona (do protoporfiryny IX wbudowany Zn )

-Metodyka: oznaczenie ze stężeniem hemu w pełnej krwi (EDTA); pomiar bezpośredni fluorescencji płukanych erytrocytów

↗

-niedobór funkcjonalny żelaza

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena rezerw ustrojowych żelaza

Ferrytyna krążąca w osoczu –ferrytynemia

-Znaczenie: wielkośd rezerwy ustrojowej żelaza

-Wskazanie: -diagnostyka, różnicowanie anemii-różnicowanie rzeczywistego i pozornego niedoboru Fe -kontrola terapii Fe-monitorowanie przy ryzyku niedoboru

-Metodyka: -metody immunochemiczne-ELISA z oznaczeniem spektrofluorymetrycznym-analiza pierwiastków włosów

-Problemy : -wartośd zależy od metody-bardzo małe stężenia-w zespołach hemolitycznych ↗ wzrost mimo niedoboru Fe

-Zaleta: -stabilnośd

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena rezerw ustrojowychFerrytyna krążąca w osoczu –ferrytynemia

K: 15-250 μg/lM: 20-500 μg/lśr: 100 μg/l

Hiperferrytynemia Hipoferrytynemia (<10-15 μg/l)

-infekcje-zespoły cytolizy – WZW -zespoły zapalne – polyarthritis-zespół metaboliczny -nowotwory-AIDS-przeładowanie żelazem; nadmierna podaż-utrudnione, zablokowane udostępniania Fe

-rzeczywisty niedobór Fe (pierwszy przejaw)-niedoczynnośd tarczycy-niedobór witaminy C

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-ocena rezerw ustrojowych żelaza

Hemosyderyny w makrofagach z aspiratu szpiku

-Metodyka: barwienie błękitem pruskim

Badanie syderoblastów

40-60% erytroblastów

-Erytroblasty z Fe niehemoglobinowym (pojedyncze ziarna w cytoplazmie)-Metodyka: barwienie błękitem pruskim

↘, Brak

-niedobór Fe (wczesny objaw)

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-morfologia krwi – hemoglobina

Hb - Stężenie hemoglobiny (g/dl; g/l; mmol/l)

-Metodyka: po hemolizie erytrocytów i konwersji oksy- i deoksyhemoglobiny oraz innych form/pochodnych do jednej o ustalonym max absorbancji

!! -met. cyjanmethemoglobinowa; Drabkina (wg ICSH met. ref.) 540nm

Hb + K3*Fe(CN)6+ → metHbmetHb + KCN → cyjanometHb

-met. azydkowa; Vanzettiego (analizatory HemoCue) 540 / 575 nm

Hb + NaNO2 → metHbmetHb + NaN3 → azydmetHb

-met. z siarczanem laurylu (SLS) (analizatory hematologiczne) 555nm


-Metodyka: -wyliczenie z wartości hematokrytu (u zdrowych dorosłych)

Hb = 3*RBCHt = 3 * Hb

-metody szacunkowe (tanie, bez energii elektrycznej)

-skale barwne

-porównanie gęstości krwi z gęstością r-rów wzorcowych CuSO4




K: 11,5-16 g/dl (7,2-10 mmol/l) Ht: 37-47 %M: 12,5-18 g/dl (7,8-11,3 mmol/l) Ht: 40-54%Noworodki: 14,2-19,6 g/dl (8,8-12,2 mmol/l)

-Problemy : zależnośd od wieku i płci

↗ ↘Wolna Hb

we krwi i moczu

-nadkrwistościpierwotne i wtórne-odwodnienie

-niedokrwistości-przewodnienie

-uwolnienie z erytrocytów > pojemnośd transportowa haptoglobiny


MCH – Średnia masa hemoglobiny w krwince (pg, fmol)

27-34 pg (1,7 – 2,1 fmol)

-Metoda: wyliczenie MCH = Hb(g/dl) * 10/RBC (1012/l)

pg x 0.062 = fmol; fmol x 16.11 = pg

-Problemy: zależnośd od wieku i płci

↗ ↘

-niedokrwistości hiperchromiczne: megaloblastyczne, makrocytowe-marskośd

-niedokrwistości hipochromiczne:z niedoboru Fe-choroby nowotworowe


MCHC – Średnie stężenie hemoglobiny w krwince (g/dl; mmol/l; %)

32-36 g/dl (20-22 mmol/l)

-Metoda: wyliczenie MCHC = Hb(g/dl)* 100/Ht(%)

-Problemy: zależnośd od wieku i płci

↗ ↘

-niedokrwistości hiperchromiczne-wrodzona sferocytoza-zaburzenie hipertoniczne

-niedokrwistości hipochromiczne: z niedoboru żelaza, syderoblastyczne-talasemie-zaburzenia hipotoniczne

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-podsumowanie czyli jak tu nie pokochad Fe?

-Diagnostyka różnicowa niedokrwistości przyczyna właściwa terapia

-Ocena zawartości żelaza w ustroju wczesna diagnostyka niedoboru i nadmiaru żelaza zapobiegnięcie konsekwencjom

-Monitorowanie osób z grup ryzyka – profilaktyka pierwotna & wtórna

-Monitorowanie właściwego przebiegu terapii zindywidualizowanie terapii, modyfikacje przy nieskuteczności

-Szybka diagnoza zatrucia żelazem szybkie wdrożenie leczenia

-Ocena wchłaniania żelaza w przewodzie pokarmowym

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY-podsumowanie czyli jak tu nie pokochad Fe?

-Diagnostyka różnicowa niedokrwistości przyczyna właściwa terapia

-Ocena zawartości żelaza w ustroju wczesna diagnostyka niedoboru i nadmiaru żelaza zapobiegnięcie konsekwencjom

-Monitorowanie osób z grup ryzyka – profilaktyka pierwotna & wtórna

-Monitorowanie właściwego przebiegu terapii zindywidualizowanie terapii, modyfikacje przy nieskuteczności

-Szybka diagnoza zatrucia żelazem szybkie wdrożenie leczenia

-Ocena wchłaniania żelaza w p. pokarmowym

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNYRozpoznanie Fe Transferryna, TIBC Ferrytyna

Niedobór żelaza ↘ ↗ ↘

Przewlekła choroba ↘ ↘ N/↗

Hemochromatoza ↗ ↘ ↗

Zatrucie żelazem ↗ N N

StanAnemia

z niedoboru żelazaAnemia

chorób przewlekłychFe surowicy ↘ ↘Fe szpiku x N/↗TfS ↘ NsTfR ↗ ↗/↘/NFerrytyna ↘ N/↗Transferryna, TIBC ↗ ↘

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY

Ferrytynemia Hb Rozpoznanie

N N Brak niedoboru

↘ N Zmniejszenie rezerwy żelaza

↘ ↘ Niedokrwistośd z niedoboru żelaza

N ↘↘ Inna przyczyna niedokrwistości

POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY

BO POTĘGA TKWI W ŻELAZIE…-kto odważy się sprzeciwid?

Dziękujęza żelazne nerwy!

NIEDOB“R »ELAZA

Documents

Transcript of NIEDOB“R »ELAZA